Dr.

Ayşin Çetiner Kale

Merkezi Sinir
Sistemi
 Encephalon
 Medulla spinalis
 PERİFERİK SİNİR
 Spinal sinirler (31 çift)
SİSTEMİ
 Kraniyal sinirler (12 çift)
 Toplam 43 çift periferik sinir
Ganglion-Nucleus
 Periferik sinir
sistemindeki nöron
hücre gövdesi
toplanmalarına
ganglion, merkezi
sinir sistemindeki
nöron hücre
gövdesi
toplanmalarına
nucleus adı verilir.
Ganglion-Nucleus
 Periferik sinir
sistemindeki nöron
hücre gövdesi
toplanmalarına
ganglion, merkezi
sinir sistemindeki
nöron hücre
gövdesi
toplanmalarına
nucleus adı verilir.
Sinir sisteminde iki çeşit ganglion var

Duyu
ganglionu
Otonom
ganglion
DUYU
GANGLİONU
C1 hariç
bütün spinal
sinirlerde
(ganglion
spinale) ve
bazı kranyal
sinirlerde (V,
VII, VIII, IX,
X) bulunur.
 OTONOM GANGLİON
 Sempatik
ganglionlar
 Parasempatik
ganglionlar
 Sympathetic and
parasympathetic
ganglionlar, sırasıyla
postganglionik
sympathetic and
parasympathetic
nöronların hücre
gövdelerini içerir.
Oligodentrosit
 Merkezi sinir sistemi
içindeki aksonların
etrafındaki myelin
(neuroglia) maddesi
Schwann hücresi
 Periferik sinirlerin
etrafındaki myelin
maddesi
 Neuron pseudounipolare
 Yuvarlak olan hücre
gövdelerinden tek bir uzantı
(akson) çıkar.
 Kısa bir seyirden sonra bu
uzantı birisi perifere, diğeri
merkeze giden iki dala ayrılır.
 Periferik sinir sistemindeki en
yaygın afferent nöron tipi
 Bu tip nöronlar, bazı kranyal
sinirlerin (V,VII,IX,X) duyu
ganglionlarında ve spinal
ganglionlarda (genel
somatik afferent lifler
içeren ganglionlar)bulunur.
 Neuron bipolare
 İğ şeklindeki hücre
gövdesinin her iki
ucundan birer tane uzantı
çıkar. Birisi akson, diğeri
dendrittir.
 Bu grup nöron'lar; VIII
nci kranyal sinirin
ganglionlarında
(ganglion vestibulare ve
ganglion cochleare),
retina'da ve olfaktor
epitelde bulunur
 Neuron multipolare
 Hücre gövdelerinden
çok sayıda uzantı çıkar.
En uzun olanı akson,
diğerleri dendrittir.
 Sinir sistemindeki en
yaygın nöron tipi
 Otonom
ganglionlardaki
nöronlar
(postganglionik
nöronlar) bu tiptir.
CORTICOSPINAL
TRACT
(PYRAMIDAL)
 % 80 primer motor
korteks(Broadmann 4),
premotor korteks (Broadmann
6) ve ek motor alandan başlar
 Geriye kalan kısmı; çıkan
traktusların aktivitesinin
düzenlenmesinde rol oynayan,
primer somatik sensoriyal
korteks (Broadmann 3,1,2) ve
komşu somatosensorial alandan
başlar.
 Lamina VIII’de bulunan
internöronlar aracılığı ile lamina
IX’daki alt motor nöronlar ile
sinaps yapar
 Gyrus
precentralis:
Vücudun karşı taraf
hareketlerini
başlatan motor
hücreleri içerir
(Daima üst motor
nöron buradan
başlar).
 Gyrus
postcentralis:
Vücudun karşı taraf
yarısından gelen
duysal bilgiyi alır.
Alt motor nöron iki yerden başlayabilir.
Kranial sinir motor nükleusu
Medulla spinalis ön boynuz
PRİMER MOTOR ALAN (Gyrus precentralis 4. alan )
 Buradan kalkan impulslar,
tractus corticospinalis
yoluyla, kontralateral
medulla spinalis ön
boynuzuna ulaşır (üst
motor nöron). Medulla
spinalis ön boynuzundan
başlayıp, periferdeki
hedef kasa ulaşan nöron
(alt motor nöron)
 Gyrus precentralis
lezyonlarında, istemli
hareketler karşı vücut
yarısında yapılamaz
Tractus corticospinalis lateralis
PRİMER MOTOR ALAN (Gyrus precentralis 4. alan )
 Buradan kalkan impulslar,
tractus corticonuclearis
yoluyla, cranial sinirlerin
motor nükleuslarına ulaşır
(üst motor nöron). Motor
nükleustan başlayıp,
periferdeki hedef kasa
ulaşan nöron (alt motor
nöron)
Tractus corticospinalis anterior
 Motor (efferent)
nöronlar
 İskelet kaslarına
gidenlerine
somatik motor
nöron; organlara,
bezlere ve
damarlara
otonom etkiyi
götürenlerine de
visseral motor
nöron denir.
 Somatik Motor (efferent) nöronlar
 İskelet kasları ile ilgili
nöronlar, medulla spinalis'te
cornu anterius'ta
lokalizedir.
 Somatik Motor (efferent) nöronlar
 Alfa motor
nöronlar (alt motor
nöronlar),
ekstrafüzal kas
liflerini, gamma
motor nöronlar ise
kas iğcikleri içinde
bulunan intrafüzal
kas liflerini innerve
eder.
Somatik Motor
(efferent) nöronlar
 Alfa motor nöronlar,
iskelet kası liflerini
innerve eden tek
nöronlar olduğu için,
"son ortak yol" (merkezi
sinir sistemi ile iskelet
kasları arasında son
bağlantı) olarak bilinir.
Alfa motor nöronların
aksonları, motor son
plakta sonlanır ve gerilme
reflekslerinde fonksiyon
yapar.
 Somatik Motor (efferent) nöronlar
 Gamma motor nöronlar,
kasın tonusundan
sorumludur.
Visseral (autonomic motor nöron)
Duyu nöronları (afferent)
 Somatik duyu nöronları
Derideki reseptörler
tarafından alınan
dokunma, basınç, ağrı ve
ısı duyusu ile,
nöromüsküler iğcikler (kas
iğcikleri), nörotendinöz
iğcikler (golgi tendon
organı) ve eklem
kapsülündeki reseptörler
tarafından alınan
proprioseptif duyuyu
taşıyanlar
Duyu nöronları (afferent)
 Visseral duyu
nöronları: organlar,
damarlar ve bez
yapılardaki reseptörler
tarafından alınan
duyuları taşıyanlar
 Duyu nöronları (afferent)
 Özel duyu nöronları:
Görme, işitme, tat ve koku
gibi özel duyuları taşıyanlar
 Ara nöronlar (internöronlar)
 Sinir sistemi içindeki
nöronların büyük
bölümünü (yaklaşık %
99) oluşturan
internöronlar, uyarının
gideceği nöronun
duyarlılığını inhibe veya
eksite eder.
 Aksonları uzun
olanlarına golgi tip I,
aksonları kısa olanlarına
golgi tip II denir.
 Medulla spinalis’in
görünüşü
 Silindirik
 Columna
vertebralis’in canalis
vertebralis’inin
içerisinde yer alır.
Medulla spinalis
 Foramen
magnum’da başlar
Erişkinde 1. lomber
vertebranın alt sınırı
düzeyinde sonlanır
 Erişkinlerde
columna
vertebralis’in canalis
vertebralis’inin 2/3
üst kısmında
Medulla spinalis
 Küçük çocuklarda
nispeten daha uzundur
ve genellikle 3. lomber
vertebra düzeyinde
sona erer.
 Medulla spinalis

 8 servikal, 12 torakal, 5
lumbal, 5 sakral ve 1
tane de koksigeal olmak
üzere, 31 segmentten
oluşur.
 Bu segmentlerden 31 çift
spinal sinir çıkar.
 Servikal segmentler bir
Bazı medulla spinalis
üstündeki vertebranın,
segmentlerinin vertebral seviyeleri üst torakal segmentler
C8 segmenti C7 vertebra
iki üstündeki
T6 segmenti T4 vertebra vertebranın, alt torakal
T12 segmenti T9 vertebra segmentler üç üstündeki
vertebranın, lumbal ve
L5 segmenti T12 vertebra
sakral segmentler de
Sakral ve koksigeal L1 vertebra
segmentler karşısındadır
dört yada beş üstündeki
vertebranın
karşısındadır.
 Nn. spinales: 31 çift
 Tüm medulla spinalis
uzunluğu
boyunca,anterior
(motor) ve posterior
(sensoria-duysal)
köklerle medulla
spinalis’e tutunan
sinirlerdir.
 Nn. Spinales

 nn. cervicales: 8 çift

 nn. thoracici: 12 çift
 nn. lumbales: 5 çift
 nn. sacrales: 5 çift
 n. coccygeus): 1 çift
 Nn. Spinales

 nn. cervicales: 8 çift

 nn. thoracici: 12 çift
 nn. lumbales: 5 çift
 nn. sacrales: 5 çift
 n. coccygeus): 1 çift
 Radix anterior ve radix posterior
 Her bir kök medulla
spinalis’e, medulla
spinalis’teki kendi
seviyesine denk gelen
segmente, bir seri
kökçüklerle bağlanır.
 Her bir posterior kökün bir
posterior kök
ganglionu(ganglion
spinale) vardır.
 Radix anterior (Ventral root)
 Spinal sinirlerin ön kökleri
(radix anterior), sulcus
anterolateralis'ten medulla
spinalis'i terk eder.
 Radix posterior (Dorsal root)
 Arka kökleri (radix
posterior) ise sulcus
posterolateralis'ten
medulla spinalis'e
girer.
 Radix posterior'u,
ganglion spinale'de
bulunan
pseudounipolar
nöronların medulla
spinalis'e giren
merkezi uzantıları
yapar.
Ganglion spinale (arka kök ganglionu)
 Spinal sinirlerin radix
posterior'ları üzerinde,
foramen
intervertebrale'dedir.
 Ancak birinci spinal
ganglion, atlas'ın arkusu
üzerinde, ikinci spinal
ganglion ise axis'in
arkusu üzerindedir.
 Sakral spinal
ganglionlar, sakral kanal
içindedir.
Gövdeyle ilgili tüm duyuların birinci
nöronları ganglion spinale'lerdedir.
Radix anterior &Radix posterior
 İki kök, foramen
intervertébrale'de
birleşerek spinal siniri
oluşturur.
Foramen intervertebrale
 Medulla spinalis’in
sonlandığı conus
medullaris (L1 vertebra
düzeyi)seviyesinin altında
spinal sinirleri oluşturacak
olan kökler, ilgili oldukları
intervertebral foramene
kadar kökler şeklinde
ilerlerler.
 Bu köklerin tamamına
cauda equina denir.
 Medulla spinalis’in
sonlandığı conus
medullaris (L1 vertebra
düzeyi)seviyesinin altında
spinal sinirleri oluşturacak
olan kökler, ilgili oldukları
intervertebral foramene
kadar kökler şeklinde
ilerlerler.
 Bu köklerin tamamına
cauda equina denir.
En kalın spinal sinir S1, en küçük
olanı ise koksigeal spinal sinirdir.
 Servikal spinal sinirler
 Servikal bölgede her bir
spinal sinir, karşılık
geldiği vertebranın
üstündeki foramen
intervertebrale'den
geçerek, vertebral kanalı
terk eder. Sadece C1
spinal sinir, foramen
intervertebrale'den
geçmez. Oksipital
kemik ile atlas arasından
geçer
 Spinal sinirler
 Yedi tane servikal vertebra
olduğu için, C8 spinal sinir,
C7-T1 arasındaki foramen
intervertebrale'den geçer.
 T1-L5 spinal sinirler,
karşılık geldiği vertebranın
altındaki foramen
intervertebrale'den
geçerek vertebral kanalı
terk eder. Buna göre; L2
spinal sinir, L2 vertebranın
altındaki foramen
intervertebrale'den geçer
(diğer bir ifadeyle L2 ile L3
arasından geçer).
Intervertebral foramen - Spinal sinirler
 S5 spinal sinir
ile Co, spinal
sinir, hiatus
sacralis'ten
geçer.
Ramus anterior &Ramus posterior

 Yaklaşık 1 cm uzunluğunda olan spinal sinir, foramen

intervertébrale'den çıkarken ramus anterior(ventral) ve
ramus posterior (dorsal) denilen iki dala ayrılır.
 Ramus posterior
 Ön dallardan daha
küçük
 Doğrudan arkaya yönelir
 1. servikal ve 4. ve 5.
sakral ve koksigeal
sinirlerin ki hariç diğer
tüm spinal sinirlerin
ramus posterior’ları,
gövdenin arka
bölümünün (derin sırt
kaslarının ve derinin)
innervasyonunu sağlar
 Hem duysal, hem motor
lif içerir (mikst)
PLEXUS’LAR
 T2-T12 spinal sinirler
hariç, diğer spinal
sinirlerin ramus
anterior'ları birleşerek
pleksuslar oluşturur.
 Plexus’lar
 C1-4’ün ön dalları: Plexus cervicalis
 C5-T1’ün ön dalları: Plexus
brachialis
 T2-12: İnterkostal sinirler (Kostalar
olduğu için plexus yapamazlar)
 L1-4’ün ön dalları: : Plexus lumbalis
 L4’ün ön dalından gelen bir dal ile
L5’in ön dalının ve S1’in ön dalının
birleşimi sonucu oluşan truncus
lumbosacralis ile S2-4’ün birleşimi
ile oluşan plexus sacralis
N. INTERCOSTALIS
Torakal
spinal
sinirlerin
ramus
anterior'ları
 DERMATOM
 Bir spinal sinir
tarafından duyusu
taşınan deri alanına
dermatom denir.
 DERMATOM
 Spinal sinir sayısı 31 çift
olmasına rağmen 30 çift
dermatom alanı vardır.
C1 spinal sinirin deri
dalı olmadığı için,
dermatom alanı da
yoktur.
 C1’ in spinal ganglionu
yok ya da rudimenter
 DERMATOMLAR
BAZI VÜCUT BÖLÜMLERİNİN DERMATOM ALANLARI

Spinal
Sinir Dermatom Alanı
c6 El başparmağı

c7 işaret ve orta parmak

c8 Yüzük ve küçük parmak

Erkeklerde ve puberte öncesi

T4 kızlarda meme uçları
T7 Processus xiphoideus'un üstü
T10 Umbilikal bölge
L1 Inguinal ligamentin üstü, dış
genital organların proksimal
bölümleri ve suprapubik bölge

s3 Dış genital organların distal

bölümleri

L4 Ayağın ve ayak başparmağının

medial kenarı

s1 Ayağın ve ayak küçük parmağının

lateral kenarı

L5 L4 ile S 1 arası ayak bölümü

S5 –Co1 Anüs
s4 Perianal bölge
 Sempatik presinaptik lifler
 Sempatik sinir
sistemine ait
presinaptik
nöronlar, medulla
spinalis’in T1-L2
segmentlerindeki
nucleus
intermediolatera
lis’te bulunur.
 Nucleus intermediolateralis’ten başlayan presinaptik
sempatik aksonlar, radix anterior’lar içerisinde
seyrederek medulla spinalis’i terk eder ve spinal sinirlere
katılır.
 Sempatik aksonlar daha
sonra spinal sinirlerden
ayrılarak ramus
communicans albus’ları
oluşturur
 Columna vertebralis’in iki
tarafında uzanan truncus
sympatheticus’a ait olan
ganglionlara
(paravertebral
ganglionlar) giderler.
 Sempatik aksonlar daha
sonra spinal sinirlerden
ayrılarak ramus
communicans
albus’ları oluşturur
 Columna vertebralis’in
iki tarafında uzanan
truncus sympatheticus’a
ait olan ganglionlara
(paravertebral
ganglionlar) giderler.
 Presinaptik sempatik
aksonların bir kısmı
truncus
sympatheticus
içerisindeki
ganglionlarda
(paravertebral) sinaps
yapar; bir kısmı ise
burada sinaps
yapmadan geçerek n.
splanchnicus’ları
oluşturur.
 N. splanchnicus’lar
 İç organların
innervasyonuna katılan, çift
visseral sinirler
 Otonom sinir sisteminin
visseral efferent liflerini ve
iç organlardan gelen duyu
liflerini (visseral afferent
lifleri) taşır
 Pelvik splanknik sinirler
hariç tüm splanknik sinirler
sempatik lif taşır
 Pelvik splanknik sinirler
parasempatik lifler taşır
 N. splanchnicus’lar
içerisindeki presinaptik
sempatik aksonlar,
abdomende yer alan
prevertebral
ganglionlarda (ganglia
coeliaca, ganglion
mesentericum superius,
ganglion mesentericum
inferius, ganglia
aorticorenalia) veya
sekonder pleksusların
içerisinde yer alan
ganglionlarda sinaps
yapar.
 SEMPATIK SISTEM
Ramus communicans albus, sadece
sempatik
hücrelerin yer aldığı medulla spinalis
segmentlerinde bulunur ve 14 çifttir
(T1-L2).
 SEMPATİK SİSTEM
 Simpatik gangliondaki
postsinaptik nöronların
bazı lifleri, ramus
communicans griseus
aracılığı ile spinal sinire
geçerek, derideki ter
bezleri ve kan
damarlarına gider.
 Bu yüzden ramus
communicans
griseus’ların sayısı spinal
sinir sayısı (31 çift)
kadardır.
 SEMPATİK SİSTEM
 Simpatik gangliondaki
postsinaptik nöronların
bazı lifleri, ramus
communicans griseus
aracılığı ile spinal sinire
geçerek, derideki ter
bezleri ve kan
damarlarına gider.
 Bu yüzden ramus
communicans
griseus’ların sayısı spinal
sinir sayısı (31 çift)
kadardır.
Ramus communicans griseus
Ramus communicans griseus
Ramus communicans griseus (31 çift)
 Ganglion cervicale
superius’dan ayrılan
postsinaptik lifler ilk 3 veya
4 spinal sinirlere
 Ganglion cervicale
medius’dan ayrılan
postsinaptik lifler 5.ve 6
spinal sinirlere
 Ganglion
cervicothoracicum (stellat
gang)’dan ayrılan
postsinaptik lifler alt
servikal ve üst torasik
spinal sinirlere
 Fasciculus longitudinalis dorsalis&
tractus hypothalamospinalis
 Hypothalamus’tan başlayan
lifler, beyin sapının
periakuaduktal gri maddesinin
içinden medulla spinalis’e (T1
nucleus
intermediolateralis)doğru
ilerler
 Beyinsapındaki
parasympathetic nucleuslar
 Thoraco-lumbar preganglionik
sympathetic neuronlar
 Lumbo-sacral preganglionik
parasympathetic neuronlar
 FLD’in dışında aşağı doğru
inen hipotalamik lifler de var
 OTONOM GANGLİON
 Sempatik zincirdeki
paravertebral
(sempatik)
ganglionlar, aorta
abdominalis'in ana
dallarının orijinlerindeki
prevertebral
ganglionlar, organların
yakınındaki terminal
ganglionlar, organların
duvarlarındaki mural
ganglionlar ve
parasempatik
ganglionlardır (gang.
ciliare, gang. oticum,
gang.
pterygopalatinum,
gang.
submandibulare).
Nervi craniales
 1. N. olfactorius
 2. N. opticus
 3. N. oculomotorius
 4. N. trochlearis
 5. N. trigeminus
 6. N. abducens
 7. N. facialis
 8. N. vestibulocochlearis
 9. N. glossopharyngeus
 10. N. vagus
 11. N. accessorius
 12. N. hypoglossus
 Tipik bir spinal
sinir; genel
somatik
efferent (GSE,
motor), genel
somatik
afferent (GSA,
duyu), genel
visseral
efferent (GVE,
otonom) ve
genel visseral
afferent (GVA,
organ duyusu)
lifler içerir.
 FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(AFFERENT)
 Genel somatik afferent
(GSA) (somatic sensory)
lifler; bütün spinal
sinirlerde ve bazı kranyal
sinirlerde (V,VII,IX,X)
bulunur.
 Eksteroseptif duyular (ağrı,
ısı, dokunma ve basınç) ile
kas, tendon ve eklemlerden
proprioseptif duyuyu taşır.
 FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(AFFERENT)
 Genel somatik afferent (GSA) (somatic sensory)
lifler; bütün spinal sinirlerde ve bazı kranyal sinirlerde
(V,VII,IX,X) bulunur.
 Eksteroseptif duyular (ağrı, ısı, dokunma ve basınç) ile
kas, tendon ve eklemlerden proprioseptif duyuyu taşır.
 FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(AFFERENT)
 Özel somatik afferent
(ÖSA) lifler; görme,
duyma ve denge ile
ilgili
 Sadece II ve VIII nci
kraniyal sinirde
bulunur.
 FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(AFFERENT)
 Genel visseral afferent
(GVA) (visceral
sensory)lifler; bütün
spinal sinirlerde ve bazı
kranyal sinirlerde (VII,
IX, X) bulunur. GVE liflerle
birlikte seyrederler.
 İç organlardan,
damarlardan ve bezlerden
duyu taşır. Sindirim
sisteminin motilitesi,
kimyasal ve mekanik
durumu, ağrı, dolma ve
boşalması ile ilgili duyuları
taşır.
 FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(AFFERENT)
 Genel visseral afferent
(GVA) (visceral
sensory)lifler; bütün
spinal sinirlerde ve bazı
kranyal sinirlerde (VII, IX,
X) bulunur. GVE liflerle
birlikte seyrederler.
 Bu duyular, bulbus'ta
bulunan nucleus tractus
solitarius'a getirilir.
FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(AFFERENT)
 Özel visseral afferent
(ÖVA) lifler; koku ve tat
duyusunu taşıyan
kranyal sinirlerde vardır.
Koku duyusu I, tat
duyusu ise; VII, IX ve X
ncu kranyal sinirlerle
taşınır.
 FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(EFFERENT)
 Genel somatik efferent
(GSE) (motor) lifler; çizgili
(iskelet) kaslara gider. Bütün
spinal sinirlerde ve bazı
kranyal sinirlerde (III, IV, VI,
XII) bulunan motor liflerdir.
 FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(EFFERENT)
 Genel somatik efferent (GSE) (motor) lifler; çizgili
(iskelet) kaslara gider. Bütün spinal sinirlerde ve bazı
kranyal sinirlerde (III, IV, VI, XII) bulunan motor liflerdir.
 FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(EFFERENT)
 Genel visseral efferent
(GVE) lifler; otonom
lifleri temsil eder. Bütün
spinal sinirlerde ve III, VII,
IX ve X ncu kranyal
sinirlerde bulunur.
Damarların ve organların
düz kasları ile bezlerini
çalıştırır.
FONKSİYONLARINA GÖRE LİF TİPLERİ
(EFFERENT)
 Özel visseral
efferent (ÖVE)
lifler; arcus
pharyngealis’den
gelişen çizgili
kasları (larinks,
farinks, yumuşak
damak, mimik ve
çiğneme) uyarır. V,
VII, IX, X. ncu
kranyal sinirlerde
bulunur.