İnceleme

İran ile ilgili güncel tartışmaların merkezinde İran’ın nükleer enerji programı yer almaktadır.

İran Ekonomisinin Genel Özellikleri

General Characteristics of Iranian Economy

Doç. Dr. Harun ÖZTÜRKLER

Afyon Kocatepe Üniversitesi Ekonomi Bölümü
ORSAM Ortadoğu Ekonomileri Danışmanı
ozturkler@alum.american.edu

Abstract
The purpose of this study is to evaluate the general characteristics of Iranian economy. Main characteristics
of the economy, specifically the knowledge of energy reserves, production, and consumption will help to asses
Iran’s nuclear energy program accurately. Such knowledge will also be very valuable in assessing the results
of a military conflict between Iran and the United States, Israel, and other western powers. Iran has an in-
tensively energy dependent economy. Major problems are unemployment, specifically among women and yo-
uth, and inflation. On the other hand, Iran has very natural resources and national savings levels. However,
Iran has not been transferred such advantages into economic development and welfare for its people. If Iran
can construct a peaceful international setting and reform its economy to create a competitive framework,
it is very highly likely that it can reach double digit economic growth rates, which will raise gross domestic
product and per capita income rapidly.

86 Nisan 2012 - Cilt: 4 - Sayı: 40


İran’ın benzeri başka ülkelere nazaran, sahip olduğu enerji kaynakları
ve bu yolla sağlanan finansal kaynaklar göz önüne alındığında, neden
gelişmiş ülkeler grubunda yer almadığı sorgulanabilir.
Giriş
Bu çalışmanın amacı İran ekonomisinin genel
özelliklerini kısaca değerlendirmektir. İran’ın
ekonomik özelliklerini temel makro ekonomik
değişkenlerden yola çıkarak değerlendireceğiz.
Ekonominin yapısal özellikleri, enerji rezervi,
üretimi ve tüketimine ilişkin bilgiler, İran’ın nük-
leer enerji programının doğru bir biçimde de-
ğerlendirilmesini, Ortadoğu’daki rolünü ve İran’a
yönelik olası bir Amerika Birleşik Devletleri
(ABD), İsrail ve diğer batı ülkeleri müdahalesinin
sonuçlarını analiz etmeyi kolaylaştıracaktır. İran
ekonomisinin genel özelliklerini doğru değer-
lendirebilmek için, çalışmada karşılaştırmalı bir
yaklaşım izlemekte ve İran’a ait makroekonomik
büyüklükleri, veri seti elverdiği ölçüde Ortadoğu
ve Kuzey Afrika ülkeleri grubu ve Türkiye’ye ait
makroekonomik büyüklükler ile karşılaştırmak-
tayız.
İran Ekonomisinin Genel Özellikleri
İran, Dünya Bankası’nın kişi başına gelir düzeyi
tabanlı ülke gruplandırmasına göre, Türkiye’nin
de yer aldığı ve 3,976$ ile 12,275$ kişi başına geli-
re sahip ülkeleri içeren yüksek orta gelirli ülkeler
grubunda yer almaktadır1. Birçok bölge ülkesi ile
kıyaslandığında, bu durum bir ekonomik geliş-
mişlik göstergesi olarak alınabilir. Ancak geçen
yüzyılın ortasından beri İran’ın sahip olduğu ve
benzer ekonomik ve sosyal yapıya sahip birçok
ülkenin sahip olmadığı enerji kaynakları ve bu
yolla sağlanan finansal kaynaklar göz önüne alın-
dığında, İran’ın neden gelişmiş ülkeler grubunda
yer almadığı sorgulanabilir2. Bu çerçevede, ça-
lışmanın bu bölümü İran ekonomisinin yapısal
İnceleme
özelliklerini analiz etmektedir. Bir ülke ekono-
misinin temel yapısal özelliğinin en çok kullanı-
lan göstergesi, o ülke gayrisafi yurtiçi hâsılasının
üretiminde ve ülkedeki toplam istihdamın yara-
tılmasında ana sektörler olarak adlandırdığımız
tarım, sanayi ve hizmetler sektörlerinin katkıla-
rıdır. Tablo 1, İran, Ortadoğu ve Kuzey Afrika
ülkeleri grubu ve Türkiye’de 2001-2010 dönemi
için ana sektörlerin GSYH içerisindeki payları-
nı yansıtmaktadır. Bugünün gelişmiş ülkelerin-
de tarım sektörünün payı %5’in önemli ölçüde
altındadır. Oysa Tablo 1’den de görülebileceği
gibi, İran’da tarım sektörünün GSYH içindeki
payı 2001 yılından beri önemli ölçüde azalma-
sına karşın hala Türkiye ve Ortadoğu ve Kuzey
Afrika ülke gruplarına göre belirgin bir biçimde
yüksektir. Öte yandan İran’da sanayi sektörünün
payı bu dönemde ortalama olarak yaklaşık %42
olup, bir artış eğilimi göstermiştir. Ancak sanayi
sektörünün payı Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülke
grubu payının gerisindedir. Türkiye’de ise bu pay
%30’un altındadır. Bir türev sektör olan hizmet
sektörünün payı bir diğer gelişmişlik göstergesi
olarak alınmaktadır. Bu pay Türkiye’de %60’ın
üzerinde iken, İran ve Ortadoğu ve Kuzey Af-
rika ülkelerinde sırasıyla ortalama olarak %46,8
ve 43,5’tir. Üstelik hem İran’da hem de Ortado-
ğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde hizmetler sektö-
rünün payı incelenen dönemde azalma eğilimi
göstermiştir. Ana sektörlerin GSYH içerisindeki
payı çerçevesinde değerlendirildiğinde İran’ın
ekonomik yapısının henüz bugünün gelişmiş ül-
kelerinin ekonomik yapılarına benzemediği gö-
rülmektedir. Bu durumun temel nedeninin İran
ekonomisinin bir doğal kaynak temelli ekonomi
olduğu ileri sürülebilinir.
Nisan 2012 - Cilt: 4 - Sayı: 40
87
İnceleme

Tablo 1: Ana Sektörlerin Gayri Safi Yurtiçi Hasıla İçindeki Payları (%)

Ülke/
Gösterge 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Ülke Grubu
Tarımın GSYH İçindeki
İran 12.8 12.0 12.0 11.2 10.2 10.4 10.2 VY* VY VY
Payı (%)
Tarımın GSYH İçindeki Ortadoğu ve
9.1 8.8 8.7 8.4 7.7 7.6 7.3 VY VY VY
Payı (%) Kuzey Afrika
Tarımın GSYH İçindeki
Türkiye 9.9 11.7 11.4 10.9 10.8 9.5 8.7 8.6 9.3 9.6
Payı (%)
Sanayinin GSYH İçindeki
İran 35.4 41.4 41.0 42.7 44.7 43.6 44.5 VY VY VY
Payı (%)
Sanayinin GSYH İçindeki Ortadoğu ve
45.5 46.5 47.6 47.2 49.9 50.9 50.5 VY VY VY
Payı (%) Kuzey Afrika
Sanayinin GSYH İçindeki
Türkiye 30.2 28.7 28.6 28.5 28.5 28.7 28.3 27.7 25.9 26.7
Payı (%)
Hizmetlerin GSYH
İran 51.8 46.6 47.1 46.0 45.1 46.0 45.3 VY VY VY
İçindeki Payı (%)
Hizmetlerin GSYH Ortadoğu ve
45.4 44.8 43.8 44.5 42.4 41.6 42.3 VY VY VY
İçindeki Payı (%) Kuzey Afrika
Hizmetlerin GSYH
Türkiye 59.8 59.6 60.0 60.6 60.7 61.8 63.1 63.7 64.7 63.8
İçindeki Payı (%)
Kaynak: Dünya Bankası Veri Tabanından derlenmiştir: http://databank.worldbank.org.
*VY: Veri Yok

Ana sektörlerin toplam istihdam içerisindeki
payı bir ülke ekonomisinin yapısının bir diğer
önemli göstergesidir. Tablo 2, verinin mevcut
olduğu 2006-2008 dönemi için İran, Ortadoğu
ve Kuzey Afrika ve Türkiye için istihdamın ana
sektörlere dağılımını yansıtmaktadır. Bu yönü
ile bakıldığında İran ekonomisinin Ortadoğu
ve Kuzey Afrika ve Türkiye’den farklı bir yapı
gösterdiği görülmektedir. Üç yıl birlikte değer-
lendirildiğinde İran, Ortadoğu ve Kuzey Afrika
ülkeleri grubu ve Türkiye için ana sektörlerin
istihdam içerisindeki payları ortalama olarak ve
sırasıyla şöyledir: tarımın payı %22,4, %24,5 ve
%24,8; sanayinin payı %32, %25 ve %26,3 ve hiz-
metlerin payı %45,6, %50,5 ve %48,9’dur. İran’da
tarımsal istihdamın ve hizmetler sektörü istih-
damının payı Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkeleri
grubu ve Türkiye’den daha az, sanayi sektörünün
istihdamı ise belirgin biçimde daha çoktur. Tablo
1 ve Tablo 2 birlikte değerlendirildiğinde İran’da
sanayi sektörünün öncelikli yerini koruduğu söy-
lenebilir.

Tablo 2: Ana Sektörlerin İstihdam İçindeki Payları (%)

Ülke/Ülke Grubu Gösterge 2006 2007 2008

İran Tarım Sektörü İstihdamı 23.2 22.8 21.2
İran Sanayi Sektörü İstihdamı 31.7 32.0 32.2
İran Hizmetler Sektörü İstihdamı 45.1 45.1 46.5
Ortadoğu ve Kuzey Afrika Tarım Sektörü İstihdamı 25.5 23.9 23.4
Ortadoğu ve Kuzey Afrika Sanayi Sektörü İstihdamı 24.6 25.5 24.8
Ortadoğu ve Kuzey Afrika Hizmetler Sektörü İstihdamı 49.7 50.2 51.6
Türkiye Tarım Sektörü İstihdamı 27.3 23.5 23.7
Türkiye Sanayi Sektörü İstihdamı 25.4 26.7 26.8
Türkiye Hizmetler Sektörü İstihdamı 47.3 49.8 49.5

Kaynak: Dünya Bankası Veri Tabanından derlenmiştir: http://databank.worldbank.org.

88 Nisan 2012 - Cilt: 4 - Sayı: 40

 İnceleme

Ana sektörler bağlamında tanımlanan ekono-
mik yapının ortaya çıkardığı ekonomik faaliyet
hacmini ve ekonomik refah düzeyini GSYH ve
kişi başına GSYH ile değerlendirebiliriz. 2009
yılı itibariyle İran’ın nüfusunun (73,1 milyon)
Türkiye’nin nüfusundan (71,8 milyon) daha fazla
olmasına ve İran’ın enerji kaynakları bakımından
dünyanın en zengin ülkelerinden biri olmasına
karşın, İran’ın GSYH’ sı Türkiye’nin GSYH’ sının
yarısından biraz fazladır3. Bunun sonucu olarak
da İran’da kişi başına GSYH Türkiye’nin GSYH’
sının yaklaşık olarak yarısı kadardır. Bu durum
İran’ın zengin enerji kaynaklarını ekonomik kal-
kınmaya ve dolayısıyla İran halkının refahına dö-
nüştüremediğini yansıtmaktadır.

Tablo 3: GSYH’ya İlişkin Büyüklükler

Ülke Gösterge 2006 2007 2008 2009

İran GSYH (Milyar $) 222.8 286.1 338.2 331.1
İran GSYH Büyüme Hızı (%) 5.9 7.8 2.3 1.8
İran Kişi Başına GSYH (Bin $) 3158.0 4004.0 4678.2 4525.9
Türkiye GSYH (Milyar $) 530.9 647.2 730.3 614.6
Türkiye GSYH Büyüme Hızı (%) 6.9 4.7 0.7 -4.8
Türkiye Kişi Başına GSYH (Bin $) 7687.1 9246.0 10297.5 8553.7

Kaynak: Dünya Bankası Veri Tabanından derlenmiştir: http://databank.worldbank.org.

Bir ülke ekonomisinin yapısının temel belirleyi-
cilerinden bir diğeri işgücü piyasasıdır. İş gücü
piyasasında ilişkin temel büyüklük işsizlik oranı-
dır. Küresel ekonomideki daralmanın enerji tale-
bini azaltarak, Tablo 3’den de görülebileceği gibi
İran’da büyüme oranının 2008 yılında 2007 yılı-
nın üçte birinin altına inmesine neden olmuştur.
Ekonomik faaliyet hacmindeki daralmanın işgü-
cü piyasasındaki yansımasının işsizlik biçiminde
olması beklenir. Bu durumun İran için geçerli
olup olmadığını test etmek için Tablo 4’de 2005
ve 2008 yıllarına ilişkin işgücü piyasasına ait ve-
riler verilmektedir. İran’da 2005 yılına göre 2008
yılında işsizlik oranı azalmıştır. Bu durumun bir
açıklaması, işsizlik oranının politik bir değişken
olması nedeniyle, verilerin kontrol edilmesi ve
gerçeği yansıtmamasıdır. Bir diğer açıklama ise,
işgücüne katılım oranında ve istihdamda belirli
nedenlerle ve çoğu kez geçici kısa dönemli dalga-
lanmalardır. Tablo 4’den iki yıl arasında işgücüne
katılım oranının 1,8 puan azaldığı görülmekte-
dir. Bu durum işsizlik oranındaki azalmanın bir
nedenidir. Ancak Tablo 4 İran işgücü piyasası i-
çin bir diğer çok önemli sosyo-ekonomik bir ger-
çeği yansıtmaktadır: Kadınların işgücüne katılım
oranı erkeklerin yarısından azdır. Buna karşın
kadın işsizlik oranı yaklaşık olarak erkek işsizlik
oranının iki katıdır. Bu durum İran’da kadınların
işgücü piyasasında marjinalize edildiği biçimin-
de değerlendirilebilir. Ayrıca, İran’da genç işsizlik
oranının oldukça yüksek olduğu, bu anlamda da
kadın genç işsizlik oranın erkek genç işsizlik ora-
nının oldukça üstünde olduğu vurgulanmalıdır.
İran’da toplam işgücünün yaklaşık %2’si silahlı
kuvvetlerce istihdam edilmektedir.

Nisan 2012 - Cilt: 4 - Sayı: 40

89
İnceleme

Tablo 4: İşgücü Piyasasında İlişkin Temel Büyüklükler

Göstergeler 2005 2008

Kadın İşsizlik Oranı (Kadın İşgücünün Yüzdesi Olarak) 18.2 16.8
Erkek İşsizlik Oranı (Erkek İşgücünün Yüzdesi Olarak) 10.5 9.1
İşsizlik Oranı (İşgücünün Yüzdesi Olarak) 12.1 10.5
Genç Kadın İşsizlik Oranı (15-24 Yaş Kadın İşgücünün Yüzdesi Olarak) 32.1 33.9
Genç Erkek İşsizlik Oranı (15-24 Yaş Erkek İşgücünün Yüzdesi Olarak) 20.3 20.2
Genç İşsizlik Oranı (15-24 Yaş İşgücünün Yüzdesi Olarak) 23.1 23.0
Kadınların İşgücüne Katılım Oranı (15+ Yaş Kadın Nüfusun Yüzdesi Olarak) 30.8 31.2
Erkeklerin İşgücüne Katılım Oranı (15+ Yaş Erkek Nüfusun Yüzdesi Olarak) 74.2 70.3
İşgücüne Katılım Oranı (15+ Yaş Nüfusun Yüzdesi Olarak) 52.9 51.1
Silahlı Kuvvetler Personel Sayısı (İşgücünün Yüzdesi Olarak) 2.1 2.0

Kaynak: Dünya Bankası Veri Tabanından derlenmiştir: http://databank.worldbank.org.

Ekonomik yapının, özellikle potansiyel üretim
ile fiili üretim arasındaki fark olarak tanımlanan
çıktı açığının en önemli göstergelerinden biri
olan ve işsizlik oranı ile yakından ilişkili olan bir
diğer değişken enflasyon oranıdır. Tablo 5, 2006-
2010 dönemindeki tüketici fiyat enflasyonunu
gelişimini yansıtmaktadır. Enflasyon oranı ile
ilgili olarak iki temel tespit; incelenen dönemde
enflasyonun ortalama olarak yaklaşık %16 ol-
duğu (aynı dönem için Türkiye’de tüketici fiyat
enflasyonu ortalaması yaklaşık olarak %8’dir4) ve
enflasyonun oldukça istikrarsız olduğudur. Enf-
lasyon oranının düzeyi kadar gösterdiği değiş-
kenlik de önemlidir. Enflasyon değişkenliği be-
lirsizliği artırarak, ekonomik karar birimlerinin
bekleyişlerini olumsuz etkilemekte ve özellikle
tasarruf ve yatırım kararları çerçevesinde olum-
suz sonuçlar ortaya çıkarmaktadır.

Tablo 5: Enflasyon Oranı

Göstergeler 2006 2007 2008 2009 2010

Tüketici Fiyat Enflasyonu (%) 11.9 17.2 25.5 13.5 10.1

Kaynak: Dünya Bankası Veri Tabanından derlenmiştir: http://databank.worldbank.org

Ekonominin dışa açıklığının, uluslararası nitelik-
te mal ve hizmet üretme kapasitesinin ve küresel
ekonominin ihtiyaç duyduğu kaynaklar bakı-
mından ülke ekonomisinin zenginliğinin temel
göstergesi dış ticaret hacmidir. İran’ın diş ekono-
mik ilişkilerine yönelik temek büyüklükler Tablo
6’da verilmektedir. İran’ın diş ticaret hacminin
GSYH’ sına oranı, 2005-2007 döneminde 2.1 pu-
an azalmasına karşın, %50’nin üzerindedir. An-
cak bu İran’ın mal ve hizmet ve pazar anlamında
çeşitlendirilmiş bir dış ticarete sahip olmasından
kaynaklanmamaktadır. Aşağıda da tartışıldığı
gibi, dış ticaret hacminin ve özellikle dış ticaret
fazlasının büyüklüğünün gerisinde yatan temel
faktör İran’ın petrol ve doğal gaz ihracatıdır. Bu
çerçeveden bakıldığında İran’ın uluslararası re-
kabetçi bir ekonomik yapı oluşturabilmesi için,
üretim kapasitesini dönüştürme ihtiyacına işaret
edebiliriz. Böyle bir üretim kapasitesi yaratmak
için ulusal yatırımların bu sektörel dağılımın bu
amaçla yönlendirilmesi gerekmektedir. Dış tica-
ret fazlası ve doğrudan yabancı yatırım ülkenin
üretken sermaye stokunu genişletmesi açısından
oldukça önemlidir. İran önemli ölçüde dış ticaret
fazlası vermekle birlikte, doğrudan yabancı yatı-
rımların GSYH’ ya oranı giderek azalmaktadır.
Doğrudan yabancı yatırımın, ulusal yatırımların
sağlıklı bir finansman biçimi olması yanında mal
ve hizmetlerin üretimine ilişkin bilgi ve bu bilgi-
deki gelişmeyi tanımlayan teknoloji ve inovasyon
transferi açısından da büyük önemi vardır.

90 Nisan 2012 - Cilt: 4 - Sayı: 40

 İnceleme

Tablo 6: Dış Ticarete İlişkin Büyüklükler

Göstergeler 2005 2006 2007

İthalat (GSYH’nın Yüzdesi Olarak) 24.7 24.4 21.5

İhracat (GSYH’nın Yüzdesi Olarak) 33.1 32.5 32.2

Dış Ticaret Fazlası (GSYH’nın Yüzdesi Olarak) 8.4 8.1 10.7

Dış Ticaret Hacmi (GSYH’nın Yüzdesi Olarak) 57.8 56.9 55.7

Doğrudan Yabancı Yatırım (GSYH’nın Yüzdesi Olarak) 1.6 0.7 0.6

Kaynak: Dünya Bankası Veri Tabanından derlenmiştir: http://databank.worldbank.org

Yukarıda da belirtildiği gibi, ulusal üretim kapa-
sitesi, sermaye stokuna yapılan ilaveler olarak ta-
nımlanan yatırımlar yoluyla gerçekleştirilir. Ulu-
sal yatırımların temel finansman aracı ulusal ta-
sarruflardır. Türkiye gibi ulusal tasarrufların ulu-
sal yatırımları karşılayamadığı ülkeler önemli dış
açık düzeyleri ve dış ödeme güçlükleri ile karşı
karşıya kalmaktadırlar. Tablo 7, sermaye oluşu-
muna ve tasarruflara ilişkin büyüklükleri yansıt-
maktadır. İran’ın bugünün gelişmiş ve gelişmekte
olan ülkeleri ile kıyaslandığında oldukça yüksek
bir yatırım oranına sahip olmasına karşın, yur-
tiçi tasarruf fazlasına sahip olduğu görülmek-
tedir. Bu durum İran ekonomisin ulusal tasar-
rufları ekonomik kalkınmasını gerçekleştirecek
yatırımlara dönüştüremediğini yansıtmaktadır.
Uzun yıllardır süren baskıcı rejim ve ambargo da
bunun temel nedenleri arasındadır.

Tablo 7: Ulusal Yatırımlar ve Tasarruflara İlişkin Büyüklükler

Göstergeler 2005 2006 2007

Gayri Safi Sermaye Oluşumu (GSYH’nın Yüzdesi Olarak) 32.7 32.6 33.2

Gayri Safi Ulusal Tasarruflar (GSYH’nın Yüzdesi Olarak) 41.1 40.6 43.8

Gayri Sabit Sermaye Oluşumu (GSYH’nın Yüzdesi Olarak) 27.0 26.4 25.8

Kaynak: Dünya Bankası Veri Tabanından derlenmiştir: http://databank.worldbank.org

İran ile ilgili güncel tartışmaların merkezinde
İran’ın nükleer enerji programı yer almaktadır.
Ancak bu tartışmalar yalnızca İran’ın bir enerji
ihtiyacını karşılamak için yaptığı bir seçim ile il-
gili değildir. Bu tartışmaların temelini uzun yılla-
ra dayanmakla birlikte, 11 Eylül 2001’de Amerika
Birleşik Devletleri’ne (ABD) yapılan saldırılar
sonrasında başka bir boyut kazandı. 11 Eylül
sonrasında ABD’nin dış politikasında “şer ekse-
ni” olarak adlandırdığı ve kendisine tehdit olarak
gördüğü ülkelerin merkezinde İran yer almak-
tadır. ABD dış politikasında İran 2002 yılından
sonra daha öncelikli hale geldi. Bunun nedeni, bu
yıl içerisinde Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı
(UAEA)’nın, İran’ın nükleer silah yapımında kul-
lanılabilecek uranyum zenginleştirmeye çalış-
tığını gizleyerek Nükleer Silahların Yayılmasını
Önleme Antlaşması (NSYÖA)’nı ihlal ettiğini
duyurmasıydı. UAEA’nın zenginleştirilmiş uran-
yum bulduğunu açıklaması üzerine İran 2003 yı-
lında NSYÖA’nı imzalamak zorunda kaldı. İran
2006 yılında uranyum zenginleştirmeyi başar-
dıklarını açıklayarak, NSYÖA’dan çekildi.
İran, Suudi Arabistan, Venezüella ve Kanada’dan
sonra dünyanın en büyük petrol rezervlerine sa-

Nisan 2012 - Cilt: 4 - Sayı: 40

91
İnceleme

İran’ın bugünün gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeleri ile kıyaslandığın-

da oldukça yüksek bir yatırım oranına sahip olmasına karşın, yurtiçi
tasarruf fazlasına sahip olduğu ancak ekonomik kalkınmasını gerçek-
leştirecek yatırımlara dönüştüremediği görülmekte.

hip ülkesidir: İran’ın toplam petrol rezervi 137,0
milyar varil ile dünyanın toplam rezervlerinin
%9,3’üne karşılık gelmektedir.5 İran, Rusya’dan
sonra dünyanın en yüksek ikinci doğalgaz re-
zervlerine sahip (1,046 trilyon kübik feet, %15,7)
ve Ortadoğu’nun en büyük doğal gaz üreticisi
ülkesidir. Enerji sektörü hiç kuşkusuz İran eko-
nominin temel sektörüdür. Bu sektöre yönelik
sübvansiyonlar İran GSYH’sının %12’ine ulaş-
maktadır. İran ekonomisinin tümüyle enerji sek-
törüne bağlı olduğu ileri sürülebilinir. Hükümet
gelirlerinin yaklaşık olarak %70’i bu sektörden el-
de edilmektedir.6 Bu rakamlar İran’ın enerji süper
gücü olarak tanımlanmasını sağlamaktadır. Bu
durumda İran’ın neden nükleer enerjiye ihtiyaç
duyduğu sorgulanabilir. Bunun iki nedeni var:
İlki uzun dönemde ucuz enerji ihtiyacını karşı-
lamak, ikincisi ise karbon emisyonunu azaltmak.
Ancak, tümüyle barışçıl olsa bile nükleer enerji-
nin de sorunsuz olmadığı unutulmamalıdır.
Sonuç
İran ekonomisi, enerji sektörü bağımlı, işsizliğin
ve enflasyonun temel sorunlar olduğu bir ekono-
midir. İran, benzeri başka ülkelerin sahip olma-
dığı doğal kaynaklara ve ulusal tasarruf oranları-
na sahiptir. Uluslararası politik sorunlarını çöz-
müş bir İran, birkaç on yılda dünyanın en büyük
ekonomileri arasına katılabilecek fiziki sermaye,
insan sermayesi ve doğal kaynak olanaklarına
sahiptir. Sahip olduğu kaynakların etkin kullanı-
labilmesi durumunda İran’ın iki dijitli büyüme o-
ranlarına erişebileceğini söylemek abartı olmaz.

DİPNOTLAR

1 Dünya Bankası Veri Tabanı, http://data.worldbank.org/about/country-classifications/country-and-lending-

groups, Erişim Tarihi: 21 Mart 2012.
2 Örneğin Bruton (1961), gelişmekte olan ülkeler üzerine yapılan çalışmalar ve politika önermelerinin ulusal ser-
maye formasyonu ve döviz gelirleri üzerine odaklandığını belirtmekte ve özel koşulların İran’ın olağanüstü yük-
sek tasarruf oranlarına ve döviz gelirlerine sahip olmasını sağladığına işaret etmektedir. Daha geniş bilgi için
bkz. Bruton, Henry J. (1961), “Notes on Development in Iran”, Economic Development and Cultural Change, Vol.
9, No. 4, s. 625-640.
3 Dünya Bankası Veri Tabanından derlenmiştir: http://databank.worldbank.org, Erişim Tarihi: 21 Mart 2012.
4 Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Veri Tabanı, www.tcmb.gov.tr, Erişim Tarihi: 21 Mart 2012.
5 US Energy Information Administration. (2011), International Energy Outlook 2011, www.eia.gov/ieo/
pdf/0484(2011).pdf, Erişim Tarihi: 21 Mart 2012.
6 Ktazman, Kennth. (2012), Iran Sanctions, Congressional Research Service, RS20871www.crs.gov, Erişim Tarihi:
21 Mart 2012.

92 Nisan 2012 - Cilt: 4 - Sayı: 40