Thong tin | gitra cac té bao thanh céc dp ting bén trong té bao Tiép nhan: Mét phan tif truyén tin lién két vaio ‘mot protein thu thé, lam thy thé thay 46i hinh dang 113 Truyén tin: Cac chudi tuang téc phan tit chuyén tigp cdc tin higu tif cdc thy thé t6i cdc phan tidich trong té bao M2 11.4 Dap ting: Té bio phat tin higudiéy khign phién ma hoc digu hoa hoat dong té bao chit 11.5 Sychét theo chuong trinh cia té bao két hop nhiéu con duiéng truyén tin khacnhau Mang internet cua té bao ‘Ot ngudi leo ni khong may bi truet chan va nga xudng mot hém noi sdu va bj thuong & chan din dén khong cit dong duge. Thim kich i khong xay ra, nh ngudi dé c6 din thoai di dong ‘vA goi dge cho lye lung citu ho. Ngay nay, khong ai trong chiing ta c6 thé nghi ngis vé vai tro ciia dign thoai di dong, internet, email va cdc phuong tign lign lac quan trong khéc trong di séing hing ngay. Hoat dong lien lac iia thé gidi song & mite dé té bio cing c6 vai trd quan trong nhu vay. Lien lac gitta céc té bao 1A mot hoat dong 18 rang khong thé thiéu d6i vdi cac co thé da bio nhu con ngudi, hodc ngay cA v6i céc thyc vat nhur trong mot cay s6i ching han. Hang ty t€ bio trong mot co thé da bio phai lien lac duge véi nhau dé digu phoi hoat dong chung cia chiing theo ech ging nhu co thé c6 thé tao ra duge mot tring 3 thy tin, sau d6 trdmg phat trign thanh co thé sOng sot va sinh san. Thong tin gitfa cfc té bao cling c6 vai trd quan trong 46i v6i nhiéu sinh vat don bao. Mang JuGi thong tin git cc té bao tham cht cdn phiic tap hon ‘mang internet toan cfu. Khi nghién cau vé céch céc t€ bio truyén tin higu (aruyén tin) sang cfc t€ bio khéc va cich ching hiéw duge céc tin higu nhan duge, cde nha sinh hoc da phat hign ra mot s6 ca ché diéu hod té bao phé bin; dé Ia cae bing ching bé sung cho méi lign h¢ tién hod cia tat cd céc dang s6ng. Mot nhém nhé céc cu ché truyén tin higu ging nhau duge bét gap lap lai & nhiéu nhénh nghién 206 A. Hinh 11.1 Tée d6ng cia Viagra (phan tit nl nhu thé nao khi né ue ché mot enzyme (miu vao mgt con duéng truyén tin higu? ctu sinh hoc khde nhau - tit sy phat trién cita phoi ti oat dong cia cdc hormone va sy phat sinh ung thu. Trong ‘mt vf du, mot con du’mg truyén tin higu gitla céc t€ bio phé bign [a co ché din dén hieu tmg dan mach mau, Méi khi tin hieu King xudng, dp img d6 bi dong Iai bdi mot enzyme duge minh hoa bing mau tim trén Hinh 11.1, Hinh nay cfing minh hoa mot phan tir duge t6 nhigu may 6 te dung ngan cin hoat dong cia enzyme nay va git cho ede thanh mach mau 6 trang thai din, Nhimg chat te ché enzyme ging nhws chat nay duge ding trong digu tr mot s6 bénh ly. Hoat tinh cita chat duge t0 nhiéu mau tren day, thuimg duge biet Ia Viagra, sé duge dé cap & phin sau cia chyong nay. Nhimg tin higu ma céc té bao nhin dduge, bat ké xuat phat tir nhimg té bao kha hay tir nhimg thay d6i trong moi trudmg vat ly, biéu hign & nhiéu dang khdic nhau, bao g6m ci dnh sing va tiép xtc. Tuy vay, mot ccich phé bign hon cia cac t€ bao lien lac v6i naw qua cdc tin higu hod hgc. G chuong nay, chiing ta sé tap trung vo mot s6 eg ché chinh qua dé té bao tiép nha, xit lg va dap tg lai cdc tin higu hod hoc duge git dén tice tébao khdc. Cu6i cing chting ta sé xem xét hign tuong aporosis, mot kiéu té bao chét theo chuong trinh do tich hop nhigu ‘con dudng truyén tin higu khvéc nau. Cac tin hiéu ngoai bao duoc chuyén hoa thanh cac dap img bén trong té bao ‘TE bao “n6i” néi gi véi té bao “nghe” va bing cich ndoté bao “nghe” dap lai tin hi¢u? Hay tiép cn nhimg cau hé nay trude tién bing vige quan sat sy lien lac gitta cfc vi sinh vat béi chting [a cira ng gidp chiing ta hiéu duge vai 1rd ciia truyén tin gitta cdc tébao trong qué trinh tign host cia sur s6ng trén Trai Dat. Sur tién hoa cila hoat dong truyén tin gira cac té bao Mot chit dé “déi thoai” gitta cic té bao Ia gidi tinh - nhat 1A & nam men Saccharomyces cerevisiae von due con ngudi sit dung tir hing nghin nam nay dé sin xust Burge quét bang CamScanner‘banh my, rutgu vang va bia. Cée nha: nghin citu phat hign raring cfc t€ bao cia néim men xc dinh durge “ban tinh” cia chting bdi tin higu hot hoc, Nam men S. cerevisiae Gi tinh, goi La va a (Hinh 11,2). Chic te bao gidi i¢t ra mOt phan tirtin higu duge goi la yeu t6 a c6 thé lign Két v6i protein thy thé dae higu tren bé mat ciia fic t€ bao 0. Hién ke, Cig liic 6, cdc t& bdo a: tidt ra you 16 a6 thé lign ket vio mot Logi thy thé tren bé mgt eta 16 bao a, Thue t€ khong céin xm nhap vao trong t€ bio, nhumg ci hai yeu t6 giao phoi déu Tim té bao tang truimg hutdng vao nhau vA déng thai gay ra céc thay déi khée ‘rong t€ bdo. Két qua 1d sy dung hgp (giao phot dign ra gitta hai Toai t€ bio khic gidi tinh. TS bho méi ala. chifa tat cd cfc gene cia hai t€ bio ngudn, day 1h sir ket hgp vat figu di truyén va tao nen tnu thé cho thé he t€ bao con hinh: thanh nbd sir phan bao sau d6. Bing cach no tin higu giao phoi tren bé mat cde tf bao nam men duge chuyén déi, hay duge truyén, & dang lam t€ bio dép img lai bang hoat dong giao phoi? Qué trinh & d6 tin higu tren bé mat t€ bdo duge chuyén thinh mot dip tg té bao dc thd thing gdm mot chudi cde bude va duge goi 1 mot con during truyén tin hieu. C6 rit nhiéu con dudng truyén tin higu nhu vay di duge nghign cit toan dign & nim men va dong vat, Digu ding ngac nhién Ia céc co che phan tir ela e&e qui trinh truyén tin higu tim thay & nam men va dong vat c6 vi ging nhau mot cdch dac biét, dd cho 16 tién chung cita hai nhém sinh vat nay phan ly uéc tinh céch day trén mot ty nam. Nhiing dic diém gidng nhau nay, cling voi nhing, phat hign tuong tur khi so sanh gia ede he théng truyén Yeutsa O rao adi cic yéu TH 16 giao phai. Mi Vogl té bao tiétra yam oa mot yeu 6 phdi cb kha nang ¢ Fen két vao thy thé tn loaité a Hocerengao | Tbiondnmen yess TEBbondomen pect eed lol iitaha leigh © Giao phéi. viec lign két cla cae ‘yu 6 giao phdi Vao thy thé tg0.a céc thay 46i ben trong té bio din 6n su dung hop. © Tébao ala méi. - Nhin cia té bdo dung hap bao fe 96m t&t cd cbc gene tiscécté bdo avia. ‘A. Hinh 11.2 Giao tiép gida céc té bao nm men. Cac té bao Saccharomyces cerevisiae dung cc tin hiéu hos hoc a8 xc dinh cic té b3o c6 kiéu giao phdi (aid tinh) di gp va khdt du qua trinh giao phéi, Hai log gid tinh va ede phin tH truyén tin hod hoc cia chting, cin goi 8 cAcyu 8 gid tinh, duge gold avaa. {in higu 6 vi khudin voi thye vat chi ra ring, cfc co ché truyén tin higu gita cde t€ bdo dang duge sinh vat sit dung di tien hod tir lau, tham cht tir trade khi ce sinh vat da bao du tien xudt hign tren Trai Dit. fic nha khoa hoc cho ring cdc co ché truyén tin higu du tien xudt hign & sinh vat nhan so c6 xua va cdc sinh vat inhain thyc dem bio, r6i sau d6 duge ding & cée dang hau dug da bao. Cing Ide 46, cdc co ché truyén tin hieu gia cdc té bao tigp tyc gift vai trd quan trong trong thé gidi vi sinh vat. Cac t€ bao cia nhiéu vi khudn tiét ra ning, phan tir nhd e6 thé duge céc t€ bao vi khudn khée nhan bigt, Néng d9 cia nhimg phan tit tin higu nhwr vay, cho phép vi khudn cim nan duge mat do cuc bd ciia cdc t& bao vi khudin, mot hi¢n tung duge goi 1a em img mde do, Ngoti ra, cfc tin higu duge truyén gitta céc 1€ bao trong qudn thé vi khudn cho phép ching diéu phoi cae hhoat dong chung, Bé dap (ng v6i céc tin hieu, cac té bio vi khudn c6 thé tap hop lai véi nhau thanh timg dam goi Ia mang méng sink hoc (biofilmy, day Ya mot cau tric két tu cfc t€ bio vi khudin chia cde mién chic nang chuyén hod. Hinh 11.3 minh hoa mot kiéu dap img ket tu dac trung & mot vi khuén. O Cac tébao! ng re © Géutric hinh thanh bao ‘ir(qua thé) aequatné A. Hinh 11.3 Thong tin git céc vi Khun. Céc vi hun dst 6 tén la myxobacteria ("vi Khun nhéy’) ding céc tin higu hos hoc a& chia s8 thong tin vé diu kign dinh duéng. Ki nguén “thutc an" higm, cc té bdo "dei" tit ra m@t phan ti c6 the tigp ‘en céct& bao lin cén va kich thich chung kéthgp véi nhau. Cae ‘6 bdo tao nén mot cfu thc, dug gol ld qua thé: qua thé t20 ra ac bao tc thanh day 6 thé séng s6t cho dn khi moi trang dinh dugng dugc c&i thign. Vikhugin duge minh hoa & dy Ia ‘Myxococcus xanthus (céc bude 1-3 i céc anh duge chup ti Kinh hién vi ign tr quet ~ SEM; nh dui duge chup tir kinh hign vi quang hee). CHUONGMUGIMOT Théngtingitactctébso 207 Burge quét bang CamScannerTruyén tin cuc b6 va qua khoang cach xa Giding nhu céc t€ bao nim men, cfc t€ bao trong mot ca thé da bao thug thong tin vai nhau thong qua cdc chit hod hge fam nhi¢m vy truyén tin (goi tit TA chalt truyén tin) ma dich cia chiing 14 eéc t€ bho Tién ké hoae & xa. Nhu chiing ta di dé cp & Churmg 6 va 7, cdc t€ bio c6 thé lien lac thong qua tigp xe trye tigp (Minh 11.4). Ca dong vat va thute vat déu 66 cc eu n6i te’ bAO; mdi Khi C6 mhitng cfu ndi nay, thi t€ bdo chat cia ede t€ bao Han cn kat ni ida cde ‘Chu kt ni gia che te bao dong vi. tebiothucvit (a) Céc méi néi gta céc t& bdo. CA té bdo dong vit va thuc it du co dc cfu trek nl be cho phép cic phan ‘di qua cdc t& bao lién ké ma khong nha thigt phai qua ‘mang sinh chst, »(b) Nhin biét t bao. Hai té bao dong vit cé thé lién lacbing | tong tc gia céc phan tit"nho" ra tirbé mat cua chung. ‘A Hinh 11.4ThEng tin gia céc té bao qua tiép xic truc tigp. Truyéotinhidu cucbs tébio dich tiét téc dong ln cdc té bao dich ben ‘eanh bing vige gidi phéng ra céc phin tis diéu hoa cye b6 (vi dy: yéu 16 sinh truéing) v80 dich ngoal bao. A Hinh 11.5 Truyén tin cyc bp vA qua khodng céch xa dng vét. Trong cd hal kiéu ‘ruyén tin cyc bd va qua khodng céch xa, chi cdc té bBo dich dc higu moi cé thé nhan ra va {45p Gng voi mt phan td tin higu nhét dinh. 208 PHAN? Té bao thin kinh gidl phéng ra cac phan wi ddn truyén thin kinh vio trong mot synap, kich thich t& bao dich. s@ duge n6i thong sang nhau (Hinh 11.4a} Trong nhimg trvimg hop nhut vay, céc chat truyén tin higu hod tan trong phin bao turomg c6 thé ty do “qua lai” gidta cdc t€ bao lién ké, Ngoai ra, cde t€ bao dong vat con c6 thé thong tin vi nhau thong qua tiép xic truc tip gitta cae phan tir bé mit t€ bao lign két vGi mang (Hinh 11.46) Kiéu truyén {in higu ndy c6 vai trd quan trong trong nhigu qué trinh, ching han nhu trong dap ting mién dich hay trong qué trinh phat trién phoi, Trong nhiéu truémg hyp, c&e phan tit truyén tin duge ra tit ede t€ bao truyén tin, Mot s6 phan tis nay chi thuyén trong mot khong céch ngin; nhu ede yéu t6 digu hoa cuc bo tac dong len cdc tébao 6 gin. Mot nhém cde yeu 16 diéu hod cyc bo & dong vat, duge goi lA eae yéiv 16 sinh truding, g6m céc hgp chit c6 vai tr thic day ‘cdc t€ bao lign ké tang trang va phan chia. Nhiéu t& bag ¢6 thé déng thoi tip nhan va dép tng véi nhiéu phan tir ‘yu 16 sinh truémg duge tao ra tir mot té bio duy nhat 6 ‘edn chting. Kiéu truyén tin higu cuc bO nay & dong vat duge goi 1A truyén tin edn tiét (Hinh 11.5a) ‘Mot kigu truyén tin higu cuc bg khdc chuyén hod hon duge goi Id truyén tin qua synap xudt hign trong he thén kinh & dong vat (Hinh 11.5b). Mot tin higu dign doc theo t€ bao thiin kinh kich hoat t€ bo tiét ra mot tin hig hod hoc dugc van chuyén béi cée phan tir din truyén thén kinh, Nhimg phan tir nay khuéch tn qua synap, d6 Ta khoing khong gian hep 6 gia té bao thin kinh va té bio dich cia n6 (thing 1a mot té bao thn kinh khée). Chat in truyén thin kinh sé kich thich t& bao dich. ‘Truyén tin higu cuc bd 6 thuc vat dén nay chua duge biet day di. Vi c6 thanh t€ bao, thuc vat c6 Ié sir dung cée coche truyén tin cue bd & miic a6 no dé Khéc véi dong vat. Ci dong vat va thuc vat déu ding cae chait hoa hoe 01 [a hormone dé truyén tin qua khodng cach xa. Trong ‘Truyéntin hidu qua khodng céch xa Wich hoa i chica euyen thin toh Hormone dichuyén ‘ong mach miu teh bere bdo ach (c) Truyén tin higu qua hormone. Cac t& bao noi tiét chuyén hod tiét hormone vao dich ca thé, thutng la mach mau, Hormone héu nhu c8 thé tigp can tat cd ‘cdc té b30 trong ca thé. Burge quét bang CamScannerqué trinh truyén tin & dong vat qua khong céch xa, cdn duoc goi 18 truyén tin ndi tiet, nhimg t€ bdo chuyén hod tigt ra efe phan tir hormone di chuyén theo h¢ tun hodn {Gi ede t@ bio dich & ede phn khdc nhau cita co thé (Hinh, 11.5¢). Cc hormone thye vat (thutmg duge goi I cde chat diéu hod sinh trudng thyc vat) doi khi di chuyén theo cfc mach din, nhtmg phd bien hon ca la ching tig can v6i cfc 16 bao dich bing vige di chuyén qua cdc 1& bao hoge bing vigc khucch tén & dang khi (xem Chuong 39). Cc hormone khéc biet nhau rit nhigu vé kfch thurge cing nhut loai phan tir diéu nay eding dling d6i v6i ede chat diu hod cuc bd néi chung. Ching han nhu, hormone thye vat ethylen 1d mot chat khf ¢6 tée dung thie dy qué tinh chin cia qua va gitp diéu hod sinh trang, 1A mot hydrocarbon chi g6m 6 nguyen tir(C,H,); phan tirnay dit nhd dé 06 thé vargt qua thanh t6 bao. Ngugc lai, hormone insulin & ngudi c6 vai trd digu hod durdng huyét, ld mot phan tir protein chifa hang nghin nguyen tit. Qué trinh truyén tin qua he thin kinh cing 6 thé duge xem nh mot vi dy vé su truyén tin qua khodng céch xa. Mot tin higu dign tir di chuyén doc té bao thin kinh r6i sau d6 duoc chuyén thinh mot tin higu hod hoc hi phan tir tin higu nay duge tiét ra va vugt qua synap ti mot t€ bao thin kinh khdc. 6 day, né lai duge chuyén tré lai thanh tin higu dign. Theo ciich nhw vay, mot tin higu than kinh c6 thé di chuyén doc mot chudi c&e tébio thin kinh, Do mot s6 té bao thn kinh rat dai, tin hieu thin kinh c6 thé lan truyén rt nhanh qua mt khoing eich xa, ching han bit du ti nfo cho dén céc ngén chan. Kigu truyén tin higu xa nay sé dugc dé cap chi tiét &Chuong 48. Diu gi sé xy ra khi mot té bao gap mot phan tir tin hieu? Phan ti 46 hin sé durge nhan biét boi mot thy thé ac higu, va thong tin (t{n higu) ma né vin chuyén efin urge chuyén thanh mot dang khéc - duge chuyén d6i - & trong té bio true khi té bio dé c6 thé dp ting lai. Qué trinh nay s€ dugc dé cap & phan cdn Iai ciia chuong nay, chi yéu tren co s6 6 té bio dong vat. Ba giai doan cua qua trinh truyén tin gira cac 18 bao: Khai quat Nhing hiéu biét dén nay cia ching ta vé qué trinh cdc chat trayén tin hoat dong thong qua céc con dung truyén tin higu bat nguén tir nhimg nghién cifu tien phong ciia Earl W. Sutherland, nha khoa hoc dat giai thutmg Nobel nim 1971. Sutherland va cOng su tai Dai hoc Vanderbilt > Hinh 11,6Téng quan vé truyén tin higu eta té bao. Tu phdi cnh nhantin higy picyNconleAo | ‘chung cia té bao, su truyén tin higu cla té bio co thé chia lam ba gai doa tigp nhin tin higu, truyén tin tin hiéu va dap ung té bao (tra loi). Néu nhu'trong vi dy trén hinh, Th ‘ial doan tiép nhan din ratrén mang sinh hat thi gil doan truyén tn thugng fa mot cchudi gém nhiéu bude, rong do SmBibudc ‘mot phan td truyén tin gy nén sythay ddié 7 han ti thuge bude tigp theo. Phan ticudl | Ung wong con dung tuyéntinhigukich ting dap | ang t6 bao. Ba giai doan dugegiai thich chi tiét trong phn didn gis inephrine trong thinghiémcoa a Senclond) fob hop thé ndo véi saad ny? mé, cdc ion d3c fieu thé a theo Ging qua kenh vs nah chong bién d5i néng 46 ion ben trong tébbo. Sy bién déi nay tryc {tp nh huéng én host tinh ca té bdo. © ni chit gin téch khdi thy thé, céng onglai vaion Khéng divao duge té bao nv. Céc kén ion déng mé bdi chat gin o6 vai trd quan trong trong hg thdn kinh. Vi du, céc phan tir dn truyén thn kinh duge gidi phng & synap gitta hai té bao thin kkinh (xem Hinh 11 5b) sé lign két nhu chat gin véi cc enh jon trén t€ b20 nhdn tin higu, fim céc kénh mé ra. ‘Cic ion theo dang s€ di vao (hod trong mot s6 trudmg hep. 124i ra), r6i kich tng mot tin hieu din; fn higu ndy duge Khuéch dai xudi theo chiéu dai cia té bio nhtn, Mot s6 enh ion d6ng ma bai chat gin dugc diéu khién boi cfc tin hieu dign thay cho ec chat gin; nhimg kénh ion déng ‘mai béi dign the’ cng c6 vai tr chinh y& trong sy biéu hign chde nang cia hé thin kinh, nhu chiing ta s dé cp & Chuong 48, protein thu thé va hoat hod né (Hinh 11.8) Khi da lién ét vdi hormone, protein thy thé duc hoat hod sau d6 di vao nhan té bao va mé nhimg gene dac thi ¢6 vai trd diéu khign cfc dac diém cia gidi tfnh duc. Bing ciich mio phic h¢ hormone - thy thé hoat ho c6 thé “ma” cée gene? Ching ta nhé Iai ring c4e gene trong DNA cila té bao biéu hign chic ning thong qua ccc qué trinh phign ma va dugc hoan thign dé tré thinh phan tir RNA thong tin (mRNA); phan tit nay roi nhan t€ bao va due dich ma trong t€ bio chat bing ribosome thinh mot phan tir protein dic thi (xem Hinh 5.26). Nhing loai protein dac bigt duge goi Ia cdc yéiu 10 phién ‘md diéu khién md céc gene, téc 1 cdc gene duge phién mi thinh mRNA, & nhing té bao nhat dinh va vio nhing thai diém nhat dinh ciia qué trinh phat trién. Cée thu thé testosterone khi duge hoat hod, hoat dong ging nhu mot yu 6 phien ma gidp ma nhimg gene dac thi. hi hoat dong ging nhu mot yéu t6 phien ma, bin than thy thé cia testosterone da thyc hign hoan chinh mot qué trinh truyén tin higu, Phdn In cdc thu thé ni bio Khie ¢6 céch biéu hign chi nang gidng het nhu vay, mac da c6 nhiéu thy thé kiéu nay c6 sin trong nhan té bio truée khi cée phan tt tin higu c6 thé tip cn duoe ching (vi du vé trugng hop nay 1A thu thé ciia cdc hormone thyroid). Mot diéu If thi 1a ¢6 nhiéu protein thy thé ndi bio c6 cau trie gidng nhau, cho thay chting c6 méi quan Hormone i Festosterone) DICHNGOAI BAO. Hormone steroid testosterone di qua mang sinh chit. © Testosterone litn két vao mot protein thy thé trong té bio Phache | chat va hoat hoa nd. hormone OPhic he hormone thy thé ivao nhan va lign két vao nhung ‘gene dic tha, oe )O dang lién ng nn metyeu opens Vahast hos ch ‘ng hop maNA ‘OmANA duge dich ma thanh mét protein dic tha. TEBAO CHAT A Hinh 11.8Hormone steroid tuong téc véi mét thy thé nél bao. ‘ a Tai sao d6i véi mét hormone steroid nhuf testosterone laikhéng cén protein thy thé én bé mét té bao? CHUONGMUOIMOT Théngtingidacéctébso 213 Dugc quét bang CamScannerhe tin hod véi naw. Chiing ta sé dé cp tip vé cde thu thé ndi bao & Chiromg 48. ELIE 11.2 1. Yeu t6 sinh truimg thén kinh (NGF) Ia mot phan tir tin higu tan trong nutée, Thu thé cia NGF sé duge mong dai cé mat ben trong t€ bdo hay trong mang ‘sinh chat? Tai sa0? 2 Ea Digu gi sé xdy ra ner mot te bio ao ra cde protein kinase-tyrosine-thy thé bi mat Kha nang tao thinh ede phife kép (gém hai chudi Polypeptide)? (Cau tr 106 trong Phy lye A. ez) 11.3 Truyén tin: Cac chudi tuong tac phan tir chuyén tiép cac tin hiéu turcac thu thé toi cac phan tu dich trong té bao Doi vei cde thy thé cia ede phan tit tn higu ¢6 bin chat 24 cdc protein ign két mang sinh chit, ging nhwr phéin 1m cdc thu thé chting ta di dé cp t6i nay, thi giai doan truyén tin té bio thumg 4 mot con dug g6m c6 nhigu ‘buic. Céc bude thutmg di kém v6i surhoat hod ede protein ‘bang vige b6 sung hoje loai bd cfc g6e phosphate, hoac hong céc phan tirnhé khic hay giai phong mot s6 ion véi vai tr nhur chat truyén tin. Mot loi ich cia vige truyén tin qua nhiéu bude 1a kha nang tin higu c6 thé duge Khuéch dai len nhiéu lin. Néu m9t s6 phan ti trong mot con dutmg c6 thé truyén tin higu t6i nhiéu phan tir butic tigp theo trong chuéi, thi két qua sé cé nhiéu phan tir duge hoat hod & cui con dudng truyén tin hieu. Ngodi ra, cdc con dung gém nhiéu bude t30 co s& cho céc hoat dong diéu ho’ va digu ph6i tinh vi hon so véi céc con duimg g6m ft bude. Digu nay gidp té bao, ké cid cu thé don bao cling nhu da bao, c6 thé diéu chinh duge chinh xc mife 40 dip tg nhu chiing ta sé dé cap & phan sau cia chuong nay. Céc con duéng truyén tin higu Vige lien két cia céc phan tir truyén tin higu dae thi vao mot thu thé trén mang t8 bao kich hoat buée dau tign ciia con dudng truyén tin higu gm mot chudi tuong téc ciia céc phan ti, din dén mot dip ing dac thd dién ra ben trong té bao, Gidng nhurhieu tmg “domino”, thu thé duge hhoat hod bdi cdc tin higu dén lugt n6 sé hoat hod mot phan tir khdc, va ett nhs vay cho dén khi loai protein tao ra d4p Ging té bao cubi cing duge hoat hod. Céc phan tit Jam nhi¢m vy truyén tin higu bét dau tir thy thé dén sy 4p img cia té bao trong sch nay dugc goi chung Ia cc phan ti truyén tin thuimg c6 ban chat Ia protein. Sy tong téc cia cée protein 1a chi dé chinh trong truyén tin cia 1€ bio. Va trong thyc 16, sy wong téc ca protein cling cchinh la chi dé th6ng nhit cia tt cd ede ca ché diéu hod chip do té bao. Hy ghi nhé 1a phan tir tin higu gée xét vé mat vat ly khong di doc con dutmg truyén tfn higu; trong phn én trudmg hyp, n6 tham chf khong bao gig di vao ben trong, 214 PHAN? Té bao 1 bdo, Khi ching ta ndi tin higu dug con duvmg thye ra chiing ta chi ngu ¥ ring mot dang thong tin nhat dinh duc truyén di. Tai mdi bude, tin hie, duge truyén host thinh mot dang khéc, phé bien thong su thay déi hinh dang cia mot protein. Theo mar ich rat phd big, su thay déi hinh dang dién ra do bien tugng phosphoryl hos, Hign tuong phosphoryl hoa va khtr phosphory! hoa protein fc churmg trade di gidi thigu khdi ni¢m vé viee hoat hod protein bing vige bé sung mdt hodc mot so nhém phosphate vao phan tie d6 (xem Hinh 8.11). Tren Hinh 11.7, chting ta cing da biét bing céch nao hién twang phosphoryl hod c6 thé hoat hod duge cdc enzyme kinase. tyrosine-thu thé. Trong thyc , hién tugng phosphoryl ho va khit phosphoryl hod céc protein Ii mot co che phé bien trong t6 bao dé diéu hod hoat tinh protein. Tén goi chun, celia nhém céc enzyme c6 vai trd chuyén nhém phosphat ir ATP sang mot protein khic duge goi 1a pro kinase. Nhd ring mot kinase-tyrosine-thu thé tién hanh phosphoryl hod tyrosine tren mot kinase-tyrosine-thu thé khdc & dang phic kép. Tuy vay, phan Ién cac protein kinase trong té bao chat téc dong dén cic loai protein Khong cing loai v6in6. Mot nét doc déo nita 1a phn lem céc protein kinase thudmg chuyén nhém phosphate hodc vio amino acid serine hoac vao threonine, chit khong phii vao tyrosine (nhur tyrosine-kinase). Cac serine/threonine kinase thu’mg ign quan dén céc con duvmg truyén tin higu & dong vat, thyc vat va nam. Nhiéu phan tir truyén tin trong cdc con duimg truyén ‘in higu 18 cdc protein kinase, va chiing thudmg tic dong én céc loai protein kinase Khéc trong cling con duin: ‘ruyén tin higu d6. Hinh 11.9 minh hoa mot con dung gid dinh gém cé ba loai protein kinase khic nhau hinh thinh nén mot “chudi phosphoryl hod”. Cie bute dave minh hoa gidng véi nhiéu con dutmg da biét, bao g6m ci ‘cdc con dutmg durgc kich hoat do cac yéu t6 giao phoi 6 nim men hay bai ede yéu t6 sinh trubng & dong vat. Tin higu duge trayén qua mot chudi cac bute phosphoryl hos protein, mdi bude din dén mot su thay déi hinh dang protein. Méi su thay d8i hinh dang nhu vay xiy ra 1a do sit twang téc cia cde nhém phosphate dugc bé sung méi ¥6i_céc amino acid phan cuc hoac tich dién (xem Hinh 5.17). Vige bé sung nhém phosphate thuimg lam thay 46i mot protein tir dang khong hoat dong sang dang hoat dong (mac di & mot s6 trang hgp, hign tung phosphoryl hod c6 thé lam gicim hoat tinh protein). . Vai trd quan trong cita ede protein kinase c6 Ié ching bao gid duoc coi 1 cudmg digu qué mite. Vi cé dén khoing 2% s6 gene cia chinh con ngudi chiing ta duce cho I ma hod cdc protein kinase. Méi té bao dan Ié c& hang trim loai kinase kh nhau, mdi loai dic thi: cho ‘mot protein co chat. Tap hop lai, cdc protein kinase e6 thé diéu hoa phan Ién trong s6 hang nghin loai protein & msi té bao. Trong s6 nay thi phiin Idn Ia cde protein c6 vai tr digu hod sy sinh sin ciia t& bdo, Hoat tinh bat thuimg cia mot kinase nhu vay dé gay nén sy tang traging bat thus cilia tébao va déng g6p vio sy phat sinh ung thy. C6 tim quan trong tong duong trong cdc chudi phosphoryl hod IA cdc enzyme protein phosphatase. Nhimg enzyme nay gitip nhanh chéng loi bd cic nhém truyén doe they Dugc quét bang CamScanner© M1 phan twreruyén ti hhoat hos protein kinase 1. © Protein kinase 1 hoat hos chuyén mot nhém phosphate. LWATP sang mot phan tu protein kinase 2 bit hoat va hhoat hoa phan tu enzyme kinase thishai nay. Cac enzyme duge goi Ta phosphatase (PP) xa ticvigcloai bo cicnhém phosphate tisprotein, vachuyén ching tra vé dang bithoat dé c6 thé sirdung | " A Hinh 11.9 Mét chudi cic phan ting phosphoryl hod. Trong mét chudi cc phn ting phosphoryl hod, mét loat céc ph&n ti hac nhau trong clung con duéng truyén tin lin lugt uae phosphoryl hod, tuc la mét phan ty chuyén m6t hm phosphate vao phan tu tiép [© Protein kinase 2 hoat hos sau dé xc tac phan dng phos- phoryl hod (va hoat hos) mot protein kinase 3 (eNg nh Q.cudi cing, pro Kinase 3 hoat hos t hanh phosphoryl ho ‘mot phan ti protein héng); phan tunay tg0.nén ip ung te bio. Protein nao chiu tréch nhigm oat hod protein kinase 3? theo & trong chubi. Trong vi du nay, sy phosphoryl hoa hoat hod tt cd céc phan tl, con sg loal phosphoryl hod phuc héi chiing tr vé dang bat hoat. Céc dang hoat hod va bit hhoat cia mai phan ti protein dugc biéu dién bing céc dang hinh khdc nhau dé nhc nhér cing ta ng sivhoat hod thuéng di ign voi sy thay di hinh dang phan ti, phosphate khdi protein qua mot qué tinh duge goi tit Ta khir phosphoryl hod. Bing viec loai nhém phosphate vA qua d6 Fam bit hoat cc protein kinase, ede enzyme phosphatase cung cap mot co ché dé tit mot con duong. ‘ruyén tin higu ngay khi tin higu khoi ddu khong con nia, Céc enzyme phosphatase cdn gitip tdi 10 cée protein kinase c6 thé duge ding Igi sau nay méi khi t€ bao dip {ig lap Iai véi tin higu ngoai bao twong ty. Vao mot thoi diém nhat din, hoat tinh cia protein duge diéu hoa bai co ché phosphoryl hod phy thudc vio mie cin bing gitta cc phan tir kinase hoat hod va céc phan tit phosphatase hoat hod. Hé thong “phosphoryl hod/khit phosphoryl hod” hoat dong gi6ng nhu mot cong tc phan tir rong t& bao, gidp “md” hodc “t&t” céc hoat dong theo yeu edu, Céc phan tir nhé va ion 1a cac chit truyén tin thir hai Khong phai moi thanh phn trong e&e con dudng truyén truyén tin déu la protein, Nhiéu con dudng bu vay lien quan dén ede ion hoge cde phan tir nhé, tan trong nube, khong ¢6 ban chat Ia protein; chting duge goi chung Ia céc chat truyén tin thit hai, (Céc phan tir truyén tin ngoai bao lign ket v6i cdc thu thé trong mang té bao trong mot con duémg truyén truyén tin duge goi Ia cc “chat truyén tin the nat") Do céc chat truyén tin thithai thutmg déng thai 1a ec phan tir nhd va tan trong nue, chiing c6 thé dé ding khuéch tin khap té bao. Vi dy, nhur ching ta sé thay ngay dui day, mot chat truyén tin thit hai c6 tén goi 1. AMP vong (viet tit lk CAMP) mang truyén tin khdi du tirepinephrine tit mang sinh chait cia mot té bao gan hay 1 bho co vao ben trong té bao, & dé né gay nén su thuy phan glycogen. Cic chat truyén tin thit hai tham gia vio ‘ede con dutmg duge khii dong déng thoi bai cde thy thé két cap G-protein va cdc protein kinase-tyrosine-thu thé. Hai loai chat truyén tin thit hai pho bign nbd cAMP va Ca, Nhigu loai protein truyén tin rat min cim véi néng 6 ciia mot trong céc chat truyén tin thé hai trong phiin bho twong. CHUONG MU MOT Thongtingidacéctébdo 215 urge quét bang CamScanner‘A. Hinh 11.10 AMP ving, Chit truyén tin thi hai - AMP ving (CAMP) -dugc tao ra ATP boi ‘enzyme adenylyl cyclase; dy la mot enzyme nm” trong mang sinh chit. CAMP bj a8y bit hhoat bai enzyme phosphodiesterase, mot enzyme cO kt ‘nding chuyén hod né tré thanh AMP. Digu gi sé xdy ra néu mét phan tu/gdy bat hoat enzyme phosphodiesterase ‘duoc dusa vdo bén trong té bao? AMP vong Sau khi Earl Sutherland da xay dimg duge mo hinh vé cach epinephrine c6 thé gy thuy phan glycogen ma Khong edn vugt qua mang sinh chat, vige tim kiém bat Mgt 1D. Matheos etal, Pheromone-induced polirzation is dependent on the Fus3p MAPK acting through the formin Bnitp, Journal of Cel Biology 165: 99-109 (2004) ya yao nhng kt qu th nghitm ndy va mo nh due dara hy dy dodn du ls xy ra ‘nu mot t6 bdo C6 enzyme kinase Fus3 m 220 PHAN? Tébbo it kha nang lién két vio mang té bao khi da dugc hoat hoa? Burge quét bang CamScannerTinh chinh cac dap img té bao é tren, cic con diving truyén tin higu g6m nhigu butde & gita cae truyén tin gd be mat te bao va cdc dip tmg ciia t€ bo, c6 hai loi {ch quan trong: ‘Truyén tin qua nhigu bute 66 thé khugch dai tin higu (va do vay 1d Khugch dai dép tig) va nhis durge truyén theo nhiéu bude nen t€ bdo c6 thé digu chinh cée dp tng teblo d nhimg diém khéc nhaw, Didu ndy cho phép digu phoi cde con durdmg truyén tin va xée dinh tinh dtc thi lia cdc dp img t€ bao. Higu qua chung ciia cdc dap img con duiye tang cure bai ce protein khung. Cudi cing, mot diém quan trong trong viee diéu chinh dp tg la ket thie qua trinh truyén tin Khuéch dai tin higu fe chudi enzyme phitc tap c6 te dung Khugch dai dp img t& bao doi voi mot tin higu. Tai mdi bude xtc tie, $6 lugng sin phim duge hogt hod thudmg Ién hom nhiéu so vi bude trade d6. Vi dy, trong con dmg duge kich hoat bai epinephrine tren Hinh 11,15, mdi phan tir adenylyl cyclase xtic téc cho vige hinh thanh niu phan tircAMP, ‘mi phan tir protein kinase A phosphoryl hos nhiéu phan tir kinase tip theo trong con dung truyén tin higu, va qué trinh cit tip dign nhur vay. Higu qua khuéch dai bit nguén tirhign tugng 1A céc protein nay duy tri duge trang thai hoat hod ciia chiing di: Iau dé cé thé bién déi cde phan tirco chat trade khi chiing tra vé trang thai bat hoat. Keét qua cia qua trinh khuéch dai tin higu la chi cn mot 6 it céc phan tir epinephrine lien két vio céc thy thé trén bé mat té bao gan la di dé c6 thé din dén viec giai phong hang tram trigu cfc phan tit glucose tir glycogen. Tinh dic hiéu cia qué trinh truyén tin gitta cac t& bao va su diéu phéi dép ing Hay thir quan sat hai té bio khéc nhau trong co thé ching ta, vf du nhur mot t€ bao gan va mot t€ bao co tim. Ci ha diéu tigp xiic v6i mau va vi vay thie xuyén & trang thai tip xic véi nhiéu loai phan tir hormone khéc nhau, cing hu véi cdc chat diéu hoa cuc bo duge céc té bao lan can tigt ra. Tuy vay, 1€ bao gan sé dép tmg véi mot s6 tin hieu hung khong dap tmg voi nhig tin higu khdc; diéu tung tu cing xy ra doi v6i té bao co tim. Trong 86 eae tin higu 46, c6 mot s6 tin higu déng thdi kich thich sw dép tng dign ra & c& hai loai t€ bao, nhung céch d&p img chia ching likhéc nhau. Vi du nhu, epinephrine kich thich tébao gan thuy phan glycogen, nhung d6i v6i t& bao co tim thi dip {ing chit yéu 1a co co dfn dén lam tang nhip tim. Chiing ta sgidi thich vé su khdc bigt nay nhu thé nao? ‘Cach gidi thich cho tinh dac thi bigu hign trong cae dap img 16 bao doi véi cc tin hieu gidng hét nhau, nhue céch gidi thich co bin cho tat cd nhimg khac biet gitta cde t€ bao, d6 1a: Cc loai té’ bao khdc nhau ed cdc tép hop protein khéc nhau (Hin 11.17), (Dé 1a bai vi cfc Lodi té bio khéc nhau biéu hién cdc nhém gene khéc nhau.) Dip mg cia mot té bio nhst dinh d6i véi mot tin higu phy thude vao surtap hap dc thi cia cdc protein thy thé, cia eée protein truyén tin, va ciia cdc protein thyc hign dép mg. Vi du nhur: mot t€ bao gan sé c6 trang théi dp img phi: hop vi epinephrine bdi tap hgp cdc protein duoc ligt TE bio A. Con dutng din ‘Té bio B. Con dung phan én mot dip tng duy nhs. inhinh, din dén hai d3p tng. ‘Té bao C. Lign lac chéo xudt Té bao D. Mot thy thé khéc hin gita hal con duéng. seasp din dén mét Gap ting kde. 4. Hinh 11.17 Tinh age higu cia qué trinh truyén tin higu gla céc té bao. Céc protein nhit dinh ciia mdi bio c6 vai {td x8c dinh nhiing phan tizndo la nhiing phan ttn higu cua ‘8 bio va ching cing xdc dinh bin chit cia cdc dp tng. B6n 18 bo duce minh hoa 6 sa dé trén dp ting véi cing mot phén ‘tin higu (mau dé) theo céc céch Khe nhau, bei vi msi té bo ‘co mot tép hap cc protein khac nhau (biéu hign bing mau va inh dang). Bigu ding chiry 18 c6 mot s6loai phan ti c6 thé ‘d6ng thai tham gia vao nhiéu hon mét con dutng, ke & Hinh 11.15 cing nhu céc protein céin cho sinh téng hgp glycogen. ‘hit vay, hai té bao dp tmg khéc nhau véi cing mot tin higu gidng nhau Ta do khéc nhau & mot hode mot s6 protein tham gia diéu hoa va dp tmg tin hieu, Diém dang uu § 6 Hinh 11.17 1 ede con dung truyén tin khéc nha 6 thé ding chung mot s6 logi phan tit. Chang han nh, tit cd ede té bao A, B va C déu ding chung protein thy thé dac hitu véi phan tir tin higu mau dé; trong khi 46, str khge nhau vé ede protein khic gidi thich cho céc dp mg khac nhau. 6 té bao D, mot protein thy thé khéc duge ding dé tiép nhan cing logi phan tir tin higu d6, 1a mot cach khic gidi thich cho mot cach d4p tng khéc cita t& bao nay. 6 té bao B, mot con dudng duoc kich hoat béi ‘mot loai tin higu ban du duy nhst, song Iai tao ra hai dip CHUONGMUOIMOT Théngtingitacictébio 221 Burge quét bang CamScannermg khic nhau; con dutmg dép tmg phan nhnh nhu vay thumg lign quan dén cde kinase - tyrosine « thy thé (von c6 thé hoat ho nhigu Togi protein truyén tin kh nhau) hode cde chat truyén tin thit hai (vin ¢6 thé digu hod nhiéu loai protein khéc nhau), G t€ bao C, hai con dumg truyén tin khée nhau duge kfch hoat bai cdc tin higu ring nhimg sau dé duge “hod nhap” dé digu hod mot dip img duy nat, Vige phan nhénh cia cde con dug r6i sau dé “thong tin chéo" (twrmg tc) gitta ede con duimg 6 vi trd quan trong trong hoat dong diéu hoa va diéu phoi cdc dip img te bo véi c&e thong tin xudt phat tirnhiéu ngudn hdc nhau trong ca thé, (Ching ta sé néi vé sy diéu phoi nay & muc dutéi day.) Ngodi ra, vide cing sir dung mot so protein gidng nhau & nhiéu hom mot con dudmg truyén tin higu gitip t€ bao tiét kigm duge s6 protein cin téng hop. cho cfc hoat dng s6ng cha n6. Higu qué truyén tin: Céc protein khung va phic he truyén tin Cc con dutmg truyén tin tren Hinh 11.17 (cding nhu mot s6 con dung truyén tin khic duge minh hoa & chong. nay) duge gidn luge hod so véi thyc té, C&c so d6 chi minh hoa mot s6 it efc phan ti truyén tin, va dé cho 5, ‘cdc phan tiny dugc vé rai khip bio twong. Néu digu nay 1a diing trong thyc 16, thi qua trinh truyén tin sé rat kém higu qua vi phan 16n cc phan tir truyén tin [2 protein, mi céc protein von c6 kich thudc rat Ion khé khuéch tén, nhanh trong bao tuong 6 do nhét cao, Vay, bing cach no mot protein kinase nha dinh ¢6 thé “tim ra” co chat cha n6? Cic nghien citu géin day chi ra ring higu qua cia qué tri truyén tn trong nhigatrtng hop e6 the duge ng cumg béi céc protein khung, d6 1a céc protein truyén tin kich thuée 1én lim khung dé mot s6 protein truyén, tin khéc déng thoi g’n vao. Ching han nhtz, mot protein Khung duge phan lap tir t€ bao nao chuot gitip giit ba protein kinase v6i nhau, déng thoi mang nhimg protein, Kinase nay cing véi né khi né lign két vao mot thu thé hoat hod phi hgp trén mang; diéu nay thiic dy mot chudi phosphoryl hod dac higu (Minh 11.18). Trong thyc té, cdc nha nghién ettu dang tiép tyc tim kiém cfc protein khung trong cdc t€ bao nao ludn tiicimg truc gitt cdc mang Iwi cita cdc protein tham gia vio eéc con dutmg truyén tin véi hau tai cdc synap. Co ché dign tir nay gitp ting We do Phan to tinhigu’ ‘Mang sinh chit ‘A Hinh 11.18 M@t loai protein khung. Protein khung duge ‘minh hoa & dy (mau héng) déng thei ign két voi mot thy thé trén mang sinh chat & trang thai hoat hod va ba protein kinase hdc nhau. Céch sp xép nay thi d8y qua trinh truyén hod tin higu béi cée phan tirnay. 222 PHAN? Tébio va tinh chinh xée cita qué trinh truyén tin gitta cae t hig, bai vi t6e dd tong tc protein - protein khong bi han che bai su khugch tén. Khi nhimg con duimg truyén tin dau tien duce tim thay, ngudi ta cho ring ching [a nhimg con duime dic lap, dan nhdnh, Nhang hidu biet dén nay cia chiing ta ye sur thong tin gitta cdc t& bao dua dén nhan dinh ring moj strthat khong don gidn nh vay. Trong thye t€, nh minh hoa tren Hinh 11.17, mot s6 protein ¢6 thé tham gia vi nhigu hon mot con duimg, hoac & cée loai té b nnhau hod trong cing mot loai té bio nhumg vio cic thin diém hay diéu ki¢n khdc nhau. Nhan dinh nay déng they chi ra vai trd quan trong ciia cae phic hé protein t6n tai au dai va nba thai trong hoat dong ctia té bao. “Tam quan trong cia eée protein truyén tin v6i vai ta) la nhimg diém phan nhinh hoac 1a diém lign lac chéo cia cde con duimg truyén tin khée nhau duoc nhan ra khi e6 ‘ede vn dé xuat hien trong trugmg hgp nhimng protein niy bj hing hoac thiéu. Vi du, & mot dang r6i loan di truyén 6 ten goi It Hoi ching Wiskott-Aldrich (WAS), vite thigu mt protein truyén tin duy nbat din dén ee bidu hign benh ly da dang, nh chay méu bat thuimg, eczema, vi xu hudmg dé mac cdc bénh viem nhiém va benh bach cdu, Nhing bénh nay duge cho la c6 nguyen nhan co bin xust phét ti sy thiéu hut protein trong céc t€ bio cia he mién dich. Khi phan tich cdc té bio binh thuimg, céc nha nghién citu tim thay protein WAS 6 ngay dudi bé mat té bio. Protein nay déng thdi tuong téc véi cc vi soi cia khung xuong té bao va véi mot s6 thinh phan khic cia cée con dubng truyén tin bat déu tir bé mat té bao. trong 6 ¢6 cé cdc con duémg diéu hod qué trinh phan bao cia cdc té bao thudc he mién dich. Protein truyén tin da chic nang nay, vi vay, d6ng thei 1a mot diém phan nbinh nhumg cing 14 mot diém thong tin chéo quan trong trong mot ‘mang ludi truyén tin phuic tap digu hoa su biéu hign cia cc té bao hé mién dich. Khi thie protein WAS, khung té ‘bao 06 t6 chitc bi sai Iéch va cdc con duémg truyén tin hiew bi phi va, din dén hoi chimg WAS. Sukét thic truyén tin Dé gidn lugc so d6 tren Hinh 11.17, nguddi ta khong ve cde co ché bait hoat v6n cing c6 vai trd thiét yéu tone hoat dong truyén tin gitta cdc té bao. Déi vi mot 1 bio cilia co thé da bao dé duy tn trang thai “bao dong” va c6 thé dip img duge véi cdc tin higu ma né nhan duge, thi mi si thay di 6 eap do phan ti trong cc con dune truyén tin cita n6 phai kéo dai it nhat mot thdi gian ngin. Nhu chting ta da thay trong vi du vé benh tiéu chiy, név mot thanh phan trong con dung truyén tin bi Khost & mot trang thd, di 18 hoat hos hay bat hoat, thi au qué doi wo ca thé sng 12 “kinh khing”. Vi vay, chia khos dé mot té bdo 6 kha nang thu shan lien tuc céc tin higu digu hod hoat dong cia né 1a khi nang phuc héi céc thay d6i ma tin higu di tao ra trude d5. Si lien ket eiia cdc phan tir tin higu vao cdc thy thé ¢6 thé dio nguye; néng do ciia cdc phan tie tin higu cing thip. thi vo mot thai diém nhat dinh cng ¢6 it phan tirtin hig lign két voi thu thé, Khi cae phan ti tin higu roi khoi thy thé, thy thé sé chuyén tri vé trang thai bait hoat cia n6- Sau d6, theo mot s6 each, cde phan tr truyén tin cling 5® Dugc quét bang CamScanner