Professional Documents
Culture Documents
giáo trình mạch điện
giáo trình mạch điện
giáo trình mạch điện
M Á C H Đ I Ê N
E "'ĩ u t
1 0
E
2 ( t
NGUYÊN
?c LIỆU
)71
G I Á O T R Ì N H
MẠCH ĐIỆN
(Dùng cho các trường đào tạo hệ Cao đẳng nghề và Trung cấp nghề )
I £ H Q C THÁI NGUYÊN
Đ
Cuốn "Giáo trình Mạch điện" được biên soạn dựa theo chương trình
khung môn học Mạch điện dành cho hệ Trung cấp nghề và Cao đẳng nghề
do Tổng cục Dạy nghề ban hành nhằm trang bị cho học sinh những kiến
thức cơ bản nhất khi tính toán mạch điện.
Chúng tôi đã cố gắng biên soạn giáo trình ở dạng đơn giản và dễ hiểu
nhất. Trong mỗi phần đều dành một thời lượng đáng kể cho các ví dụ áp
dụng, cuối mỗi chương đều có câu hòi và bài tập để học sinh cùng cố kiến
thức nên rất dễ hiểu đối với những người mới tiếp cận với môn học. Đây
cũng là tài liệu tham khảo tốt cho các bạn sinh viên các trường TCCN, cao
đẳng và đại học chuyên ngành thuộc ngành Điện, Điện tử.
Nội dung giáo trình bao gồm 6 chương:
Chương 1. Các khái niệm cơ bản về mạch điện.
Chương 2. Mạch điện một chiều.
Chương 3. Dòng điện xoay chiều hình sin.
Chương 4. Mạch điện xoay chiều ba pha ở chế độ xác lập hình sin.
Chương 5. Giải các mạch điện nâng cao.
Chương 6. Quá trình quá độ trong mạch điện tuyến tính.
Giáo trình được chính thức đưa vào sử dụng cho học sinh hệ Cao đang
nghề và Trung cấp nghề cùa Khoa Điện công nghiệp và Dân dụng trường
Đại học Công nghiệp Hà Nội trong năm học 2Ơ09 - 2010.
Chúng tôi xin chân thành cảm ơn các đồng nghiệp Bộ môn Đo lường &
Điều khiển - Khoa Điện trường Đại học Công Nghiệp Hà Nội đã góp ý, giúp
đỡ chúng tôi hoàn thành tốt cuốn giáo trình này. Các tác già xin chân thành
cám ơn Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã tạo điện kiện để cuốn sách sớm
hoàn thành.
Mặc dù rất cố gắng khi biên soạn, song giáo trình cũng khó tránh khỏi
3
nhũng thiếu sót. Rất mong nhận được những góp ý, phê bình từ các thầy. cô
giáo, bạn đọc và đồng nghiệp đề lần tái bàn sau giáo trình được sứa chữa hoàn
thiện hơn.
Mọi góp ý xin gùi về Công ty cồ phần sách Đại học và Dạy nghề -
Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, tại 25 Hàn Thuyên Hà Nội.
Hoặc gùi về: Bộ môn Đo lường & Điều khiển - Khoa Điện - Đại học
Công Nghiệp Hà Nội, địa chì email: dldk.haui@gmail.com hay
nguvenbakha(ạ)yahoo.com
4
Chương 1
CÁC KHÁI N I Ệ M C ơ BẢN VỀ M Ạ C H ĐIỆN
Qỳ (^ĐC) (2) Đ
Hình 1.1
Trong dó: Nguồn điện là máy phát điện MF, phụ tải gồm động cơ ĐC và
bóng đèn Đ, dây dẫn nối máy phát MF với động cơ Đe và đèn Đ.
5
1.1.2. Kết cấu hình học của mạch điện
Xét về mặt hình học, mạch điện được kết cấu bời: nhánh, nút và vòng.
- Nhánh: Nhánh là mội bộ phận của mạch điện, gồm các phần tử nối
tiếp nhau trong đó có cùng dòng điện chạy qua.
Ví dụ nhánh của mạch điện trên hình 1.2.
ĐI Đ2
Hình 1.2
- Nút: Nút là điểm nối của từ ba nhánh trỏ lên (nút a, b hình 1.1).
- Vòng: Vòng là lối đi khép kín của dòng điện qua các nhánh (vòng v„
v hình 1.1)
2
6
1.2. CÁC KHÁI NIỆM Cơ BẢN TRONG MẠCH ĐIỆN
1.2.1. Dòng điện và cường độ dòng điện
ì. Dòng điện
- Dòng điện là dòng chuyển dời có hướng của các ion trong vật dẫn.
- Chiều dòng điện được quy ước là chiều chuyển động của các điện tích
dương (ion dương), ngược với chiều chuyển động của các ion âm hoặc
electron (điện tử).
ab
i(t) , ,
o l—ị Ị o
Hình 1.3
- Ký hiệu chiều dòng điện trên mạch điện là hình mũi tên.
Ví dụ 1.1. Dòng điện có chiều đi từ a -> b. Ký hiệu dòng điện là do ta
quy ước, nên dòng điện i(t) có thể có giá trị (+) hoặc âm (-). Nếu dòng điện
i(t) > 0 (ví dụ i(t) = 5A) thì chiều dòng điện thực tế đi từ a -> b. Ngược lại
nếu i(t) < 0 (ví dụ i(t) = -3A) thì dòng điện trên thực tế đi từ b -> a.
2. Cường độ dòng điện
- Cường độ dòng điện i là giá trị của dòng điện chạy qua dây dẫn tại
thời điểm ta xét.
- Dòng điện trong dây dẫn được định nghĩa là tốc độ biến thiên của điện
tích q qua tiết diện ngang của Ì dãy dẫn trong Ì đơn vị thời gian. Biểu thức
dòng điện là:
., . dq(t) Aq
Đơn vị của cuông độ dòng điện theo hệ đơn vị quốc tế SI là ampe viết
tắt là A.
Dòng điện nói chung có trị số thay đổi theo thời gian, nhưng cũng có
dòng điện không thay đổi theo thời gian.
Ví dụ 1.2. i(t) = 2V2 sin(1007Tt + —) A là biểu thức tín hiệu dòng điện
7
Tai thời điểm ì, = Os thì i(t, ) = 2x/2 sin(-)= 2V2.—= Vó A
3 2
Tại thời điểm t, = -^-s, thì:
2
600
i(t ) = 2^sin(10Ũ7t.—+ -)= 2x/2 sin(—) = -2sỈ2 - = - V ỉ A
2
600 3 6 2
Vì i(t,) = Vỏ A > 0 nên tại thời điểm t, dòng diện i(t) có chiểu thực
trùng với chiểu dương đã chọn, tức là tại thời điểm t| dòng diện có trị số là
SA và chạy theo chiều từ a đến b (hình Ì .3).
i(t ) = -yỊĨ\ < 0 nên tại thời điểm t dòng điện i(t) có chiều thực ngược
2 2
với chiều dương đã chọn, tức là tại thời điếm t dòng điện có trị số là -TỈA
2
(p, (p được so sánh với điện thế của một điểm o nào đó mà ta gọi là gốc
a b
a0 >H Ị o b
MO
Hình 1.4