Professional Documents
Culture Documents
24 Proste Układy Elektroniczne Do Samodzielnego Wykonania
24 Proste Układy Elektroniczne Do Samodzielnego Wykonania
24 Proste Układy Elektroniczne Do Samodzielnego Wykonania
Nowakowscy [i PROSTE
^^ELEKTRO NICZNE
DO SAMODZIELNEGO
domu
^ 3
A la rm w ła m a n io w y /A k u s ty c z n y w y łą c z n ik ś w ia t ła / D o m o fo n b ra m o w y /D z w o -
r o m /M ik s e r a k u s ty c z n y /M in u tn ik do ja je k /O s trz e g a c z p o ż a ro w y /P rz y s ta w k a
głośnomówiąca do te le fo n u /P rz y s ta w k a te le fo n ic z n a do m a g n e to fo n u /R e g u la to r
o ś w ie tle n ia z tria k ie m /S y g n a liz a to r p rz e w o d ó w e le k try c z n y c h /T e rm o m e tr e le
s iln ik ó w /U n iw e rs a ln y w z m a c n ia c z a k u s ty c z n y /U n iw e rs a ln y za sila cz 6V , 9 V /
U rządzenia p o d s łu c h o w e /W y k ry w a c z m e ta lu /Z a s ila c z do a k u m u la to ró w /Z a s i-
O E-EMENTACH I M ONTAŻU
UKŁADÓ W Alarm włam aniow y 20
E.E «” = ONICZNYCH/5
Elementy półprzewodnikowe
— diody, tranzystory,
Elektroniczna kostka do gry
układy scalone,
i tyrysto ry/12
Przetworniki
Metronom
elektroakustyczne/16
Przełączniki, przekaźniki
i kontaktrony/17 Mikser akustyczny 38
Montaż elektryczny
Ostrzegacz pożarowy 43
ukła d ó w /1 9
r o iM r tn
m Przystawka głośnom ówiąca do telefonu T 44
Urządzenia podsłuchowe
W ykrywacz metalu
Dodatek/66
O ELEMENTACH I MONTAŻU UKŁADÓW ELEKTRONICZNYCH
R ezystory, n a zy w a n e ró w n ie ż o p o r n ik a m i, są najczęściej s to s o w a n y
m i e le m e n ta m i u k ła d ó w e le k tro n ic z n y c h . S łużą o n e g łó w n ie d o
u sta la n ia w a rto ś c i natężenia p rą d u p ły n ą c e g o w o b w o d a c h e le k try
c z n y c h lu b n a p ię ć w p o szcz e g ó ln y c h p u n k ta c h u k ła d u e le k tro n ic z n e
go.
Jak widać, w przypadku rezystorów o tolerancji 5% Wartość rezystancji jest oznakowana na każdym
mamy do dyspozycji 24 różne wartości, a w przypadku oporniku bądź w postaci opisu cyfrowego, bądź też za
rezystorów o tolerancji 20% — tylko 6. Stąd w yw odzi pom ocą kodu kolorow ych kropek lu b pasków. W
się nazwa szeregów — E24, E12 i E6. Oczywiście w pierwszym przypadku stosuje się nadruk liczbowy, przy
innych dekadach w artości rezystancji różnią się od czym przecinek dziesiętny zastępuje się zwykle, dla
podanych tylko położeniem przecinka. Oprócz podanej skrócenia drukow anego sym bolu literą, określającą
3,3 k f i istnieją, na przykład, wartości 33 f i, 330 fi, współczynnik w agow y: kilo (x 1000) — k, mega (x
33 k f i, 330 k f i i 3.3 M f i. 1000 000) — M. Pojedyncze omy oznacza się literką E
lub brakiem symbolu.
Opornik znakowany kodem kolorow ym ma na
tomiast na korpusie namalowane trzy kropki lub
paski i niekiedy, nieco dalej — czwartą. Pierwsze
dw ie kropki odpowiadają kolejnym cyfrom wartości
rezystancji w omach, trzecia określa liczbę zer po
tych d w ó ch cyfrach znaczących, czwarta zaś —
tolerancję. Na przykład, rezystor o w artości 82
k Q = 8 2 0 0 0 O i tolerancji 10% będzie oznaczony
kropkami, szarą (8 ), czerwoną (2) i pomarańczową
(3 zera) oraz dalej srebrną.
Korzystając z tych zależności można tw orzyć kom bi takich wartościach, jakie występują np: w typow ym
nacje rezystorów w celu uzyskania pożądanej wartości sprzęcie radiowo-telewizyjnym .
rezystancji. R e z y s to ry m o żn a łą c z y ć s z e re g o w o lu b r ó w
Drugim ważnym, obok rezystancji, parametrem n o le g le d la z w ię k s z e n ia w y p a d k o w e j o b c ią ż a l
opornika jest jego o b c ią ż a ln o ś ć , t o z n a c z y m a k s y n o ś c i, która w obu rodzajach połączeń równa jest
m a ln a m o c ja k ą m o ż n a bez s z k o d y w n im w y d z ie sumie mocy dopuszczalnych rezystorów składowych, o
lić . M oc tę mierzy się w watach (sym bol W ). Zależy ile wartości tych rezystorów są równe lub zbliżone. W
ona przede wszystkim od w ym iarów rezystora i jest tym przeciwnym razie obciążalność w ypadkow a jest niew ie
większa, im większa jest powierzchnia opornika. Produ le większa od mocy opornika o najmniejszej rezystancji
kowane są rezystory o m ocy 0,125; 0,25; 0,5; 1 i 2 W. w połączeniu równoległym łub o największej rezystancji
O porniki o większej obciążalności dostępne są tylko o w połączeniu szeregowym.
V
1
O p ró cz o p o rn ik ó w , to zn aczy re z y s to ró w o sta łe j w a rto ś c i, w ukła d a ch
e le k tro n ic z n y c h często sto su je się rezystory o zm ie n n e j rezystancji,
re g u lo w a n e , n a zy w a n e z w y k le p o t e n c jo m e t r a m i.
^ ccirzebne wtedy, gdy dobieranie konkretnej Spotyka się różne rodzaje potencjom etrów. W id o
b yło b y żmudne (np: przy dostrajaniu częstotli- czny na fotografii — najmniejszy, jest tzw. potencjom e
p e -^ a io ra tonu pozytyw ki elektronicznej) lub trem nastawnym, dostrojczym, przeznaczonym d o jed
zachodzi potrzeba okresowej regulacji układu norazowego (lub okresowego) dokonania regulacji.
2—uar-ę rezystancji (np: zmiana poziomu głośności Pozostałe wykorzystuje się wtedy, gdy przewiduje się
'aCc*o c> o m ika ). stałe regulowanie pracującego urządzenia przez użyt
kownika — jak na przykład siły głosu odbiornika.
Potencjometry mogą być obrotow e lub suwakowe. Potencjometr może także pracować ja k o re g u io -
Do regulacji precyzyjnej stosowane są potencjometry w a n y o p o rn ik . W ykorzystuje się wówczas jedynie
dziesięcioobrotowe, tak zwane helipoty. Podobnie jak dw ie końców ki — suwak (2 ) i jedną ze skrajnych, przy
rezystory stałe, p o te n c jo m e tr y c h a ra k te ry z u ją s ię czym lepiej jest nieużywaną końców kę zewrzeć z
o k re ś lo n ą re z y s ta n c ją o ra z o b c ią ż a ln o ś c ią . M o g ą suwakiem. Od tego, która końcówka zostanie zwarta z
o ne m ie ć p o n a d to ró ż n e c h a r a k te r y s ty k i re g u ła - suwakiem zależy kierunek zmian rezystancji oraz cha-
c y jn e , oznaczone literami A, B i C. W potencjometrach rakterystyka regulacji (w przypadku potencjom etrów
liniow ych, (oznaczanych literą A ) przyrost rezystancji nieliniow ych B i C).
iest proporcjonalny do kąta obrotu; w potencjometrach
logarytm icznych (oznaczanych literą B) rezystancja
rośnie początkowo pow oli, potem szybko, a w w ykład- j
mczych (oznaczanych literą C) — o dw rotnie*.
W układzie elektronicznym potencjom etr może być
wykorzystywany ja k o d z ie ln ik n a p ię c ia . W ykorzystu
je się wówczas wszystkie trzy końców ki, przy czym
napięcie dzielone podaje się na cały rezystor (końców ki
1, 3), odbierając jego część z suwaka (końców ka 2,3
lub 2,1).
Kondensatory
- m o n o lity c z n e , w k s z ta łc ie n ie w ie lk ie g o p r o s to
p a d ło ś c ia n u c h a ra k te ry z u ją s ię n ie z n a c z n ą p o
je m n o ś c ią (100 pFn-1 nF) i d o b ry m i p a ra m e
tr a m i e le k try c z n y m i. Są jednak stosunkowo dro
gie,
- m ik o w e , z b liż o n e p o d w z g lę d e m p a ra m e tró w
d o c e ra m ic z n y c h , lecz p ro d u k o w a n e w s z e r
s z y m z a k re s ie p o je m n o ś c i (33 pF-=10 nF),
C’ ? s fV L M A 4 jC /(/n & ,
f f * n r
X to u jU A A s jfo b&ry
Reguły łączenia kondensatorów w celu uzyskiwania innych wartości pojemności są odw rotne niz w przypadku
rezystorów. W y p a d k o w a p o je m n o ś ć p o łą c z e n ia ró w n o le g łe g o je s t s u m ą p o je m n o ś c i k o n d e n s a to ró w
s k ła d o w y c h . P rzy łą c z e n iu s z e re g o w y m s u m u ją s ię o d w r o tn o ś c i p o je m n o ś c i.
Elementy indukcyjne - cewki, dławiki, transformatory
Bardzo różnorodną grupą podzespołów elek w isko w ytw arzania się pola elektrom agnetycznej
tronicznych są elementy indukcyjne. Są to elemen w o kó ł przewodnika przewodzącego prąd elektryc
ty, które pozwalają wykorzystywać w układach zja ny.
4 /ie s tio + fe ,
A U X s 'b o ła tM 'C u C U '
N a jp ro s ts z y m i e le m e n ta m i in d u k c y jn y m i są c e w k i, tzn: e le m e n ty
p o w s ta łe przez n a w in ię c ie na d o w o ln y m k o rp u s ie p e w n e j lic z b y
z w o jó w d o b rz e p rz e w o d z ą c e g o d ru tu .
B ardzo w a ż n y m i p o d ze sp o ła m i in d u k c y jn y m i są t r a n s f o r m a t o r y .
S k ła d a ją s ię o n e z d w ó c h lu b w ię c e j c e w e k n a w in ię t y c h n a
w s p ó ln y m r d z e n iu .
Dzięki temu pole magnetyczne wytworzone przez prąd mała dwudziestokrotnie większy niz prąd płynący w
płynący w jednej z cewek, nazywanej uzwojeniem pier uzwojeniu pierwotnym . Relacje te będą jednak zacho
wotnym, oddziałuje na cewkę drugą, zwaną uzwojeniem wane pod warunkiem, że łączna moc bierna przenoszo
wtórnym, indukując w niej siłę elektromotoryczną. na przez transformator, tzn. su m a ilo c z y n ó w p rą d ó w
T ra n s fo r m a to r y u m o ż liw ia ją o b n iż e n ie lu b i n a p ię ć w s z y s tk ic h u z w o je ń , lic z o n a w w o lta m -
z w ię k s z e n ie n a p ię c ia p rą d u z m ie n n e g o , z a p e w p e ra c h (V A ), n ie p rz e k ra c z a o k re ś lo n e j w a r to ś c i
n ia ją c p rz y t y m g a lw a n ic z n e o d d z ie la n ie d w ó c h m o c y d o p u s z c z a ln e j, ważnego parametru każdego
o b w o d ó w te g o p rą d u . Są one w ięc niezbędne do transformatora. M oc ta zależy natomiast przede w szyst
prawie wszystkich urządzeń elektronicznych zasilanych kim od w ym iarów rdzenia. Im większy jest w ięc trans
z sieci 220 V. stanowiąc podstaw ow y element zasilaczy form ator — tym bardziej można go obciążać.
niskonapięciowych. Najbardziej znanym transformatorem sieciowym jest
Stopień zwiększenia lub obniżenia napięcia określo zw ykły transformator dzw onkow y. Ma on dw a połączo
ny jest p rz e k ła d n ią tr a n s fo r m a to r a , k tó r a ró w n a ne uzwojenia w tórne (3 V i 5 V) i może dostarczyć
je s t s to s u n k o w i lic z b z w o jó w u z w o je n ia p ie r maksymalnego prądu w tórnego 0,5 A. Drugi przedsta
w o tn e g o i w tó r n e g o . Jeśli przekładnia transform ato w io n y na zdjęciu transformator sieciow y TS 1 5 /4 ma
ra w ynosi na przykład 20:1, to napięcie w yjściow e dwa uzwojenia w tórne po 16 V każde. Jego moc
będzie dw udziestokrotnie niższe niż wejściowe, nato dopuszczalna w ynosi 15 VA — stąd liczba 15 w
miast prąd czerpany z uzwojenia w tórnego będzie bez oznaczeniu typu.
■
Elementy półprzewodnikowe - diody, tranzystory,
układy scalone i tyrystory
Podzespołami decydującym i o funkcji i w łaściw oś nikowe. O m ówim y kolejno ich najważniejsze wlaści- ;
ciach układu elektronicznego są elementy półprzew od wości.
------------------------------------------------------------------------------------ j
tflO A x
D io d y p ó łp rz e w o d n ik o w e p o siada ją w ła ś c iw o ś ć je d n o k ie ru n k o w e g o
p rz e w o d z e n ia prą d u . S to s o w a n e są w ię c w zasilaczach ja k o p ro s to w -
Z\ n ik i p rą d u zm ie n n e g o , a także ja k o e le m e n ty p ro g o w e u m o ż liw ia ją c e
na p rzykła d p rz e p ły w prądu w o b w o d z ie , g d y na p ię cie na d io d z ie
p rze kro czy o kre ślo n ą w a rto ść.
---------------- s------------- ------------------------------- i---------------.----------------------- —---- —----i-------!
D iody mają dw ie końców ki, a n o d ę i k a to d ę - Do celów prostowniczych są produkowane różne d io
o z n a c z o n ą z w y k le na o b u d o w ie k re s k ą lu b k ró p - dy Dla prądów przewodzenia nie przekraczających 1 A
ką. Przepływ prądu przez diodę (zawsze od anody do stosuje się diody średnie) mocy (np. BYP 4 0 1 ), których
katody) następuje w tedy, gdy napięcie na anodzie jest rozmiary są porów nyw alne z główką zapałki. W o b w o
wyzsze od napięcia na katodzie o pewną wartość zwaną dach prostowniczych dostosowanych do prądów rzędu
n a p ię c ie m p rz e w o d z e n ia . Napięcie to zalezy od 100 A pracują diody mocy o gabarytach przekraczają
rodzaju półprzewodnika, z którego wykonano diodę. Dla cych wielkość pudełka zapałek.
krzemu w ynosi ono ok. 0,7 V, dla germanu — ok. 0,3 V.
O d m ia n ą d io d z w y k ły c h są d io d y Z e n e r a t z w . s t a b i l i t r o n y . Pracują
o n e w zakresie p rzebicia, a w ię c p rze w o d zą prąd w o d w ro tn y m
2B k ie ru n k u niż d io d y z w y k łe ( w k ie ru n k u p rze w o d ze n ia o ba rodzaje d io d
z a c h o w u ją się p o d o b n ie ).
Napięcie na diodzie Zenera jest rów ne napięciu przebi c z y li s ta b iliz a c ji. W artości znamionowe tego napięć
cia bez w zględu na prąd przez nią przepływający. są takie same jak rezystorów i podawane w oznaczę
Zjawisko to wykorzystuje się w układach elektroni diody w postaci liczby z przecinkiem zastępowan
cznych do stabilizacji napięcia zasilania. Podstawowym literą V. Na przykład dioda 3V6 ma napięcie przebić
parametrem s ta b ilitro n ó w jest n a p ię c ie p rz e b ic ia równe 3,6 V.
E lem entam i p ó łp rz e w o d n ik o w y m i p e łn ią c y m i, p o d o b n ie ja k d io d y ,
ro lę z a w o ró w e le k try c z n y c h są t y r y s t o r y i t r i a k i . W o d ró ż n ie n iu o d
d io d są to tz w . z a w o ry ste ro w a n e , k tó ry c h m o m e n t w łą cze n ia zalezy
nie ty lk o o d ró ż n ic y n a p ię ć m iędzy a n o d ą i ka to d ą lecz ró w n ie ż , a
w ła ś c iw ie przede w s z y s tk im o d w a rto ś c i na p ię cia p o d a w a n e g o na
trze cią e le k tro d ę — sterującą — nazyw a n ą bram ka
'U fo C o c d y A /M J L o h ć ,
T ra n z y s to ry u m o ż liw ia ją w z m a c n ia n ie s y g n a łó w . P ełnią ró w n ie ż rolę
p rz e łą c z n ik ó w e le k tro n o w y c h . M a ją o n e trzy e le k tro d y : sterującą —
bazę B ora z d w ie , tw o rz ą c e o b w ó d prądu s te ro w a n e g o — e m ite r E i
k o le k to r C.
■ > f
W zależności od kierunku prądu w obw odzie stero Układy scalone mają charakter elem entów funkcjonał
wanym rozróżnia się tranzystory typu p -n -p \ n -p -n . W nych, to znaczy w odróżnieniu od elem entów prostych
praktycznych układach stosuje się bardzo wiele typ ó w p rz e z n a c z o n e są d o s p e łn ia n ia o k re ś lo n e j fu n k c j
tranzystorów różniących się takim i parametrami jak o bardziej lub mniej wąskim zastosowaniu. Układy
szybkość działania, dopuszczalny prąd przewodzenia, scalone dzielą się na a n a lo g o w e n a z y w a n e r ó w n ie i
maksymalna moc, czy tez maksymalne napięcie przebi lin io w y m i (wzmacniacze operacyjne, wzmacniacze
cia. Ostatnio są produkowane w yłącznie tranzystory mocy, układy radiowe i telewizyjne, stabilizatory napię
krzemowe (n -p -n ), mające lepsze parametry użytkowe cia a także zespoły kilku tranzystorów we wspólne
niż tranzystory germanowe. obudow ie — jak np. UL 1111) oraz c y fr o w e p rz e z n a
Najnowocześniejszymi elementami półprzew odniko c z o n e d o re a liz a c ji fu n k c ji lo g ic z n y c h . Najbardzie
w ym i są u k ła d y s c a lo n e , które w istocie stanowią typow ą obudową układów scalonych jest plastikow i
połączenie w ielu tranzystorów, o porników i diod w y k o obudow a dw urzędow a 14, 16 i w ięcej nóżkowa
nanych w jednym kawałku materiału półprzew odniko Rzadziej zamyka się je w obudow ach okrągłych ty p i
wego, zamkniętych w jednej w ielonóżkowej obudowie. tranzystorowego.
F o t o r e z y s t o r y są o p o rn ik a m i p ó łp rz e w o d n ik o w y m i, k tó ry c h re zy
sta n cja m a le je ba rd zo znacznie (n a w e t 1 0 0 0 0 0 razy) ze w zro ste m
natężen ia p a d a ją ce g o św ia tła .
W zależności od wykonania zakres zmian rezystancji bezwładnością działania tzn. reagują na zmianę natężę
może być różny, na przykład od 100Q d o 1 M Q lub od nia światła z opóźnieniem rzędu ułamka sekundy.
5 kQ do 40 M Q Fotorezystory charakteryzują się dużą
u
F o t o t r a n z y s t o r y d ziałają na p o d o b n e j zasadzie z ty m , ze w s k u te k
w z m a c n ia ją c e g o d z ia ła n ia s tru k tu ry tra n z y s to ro w e j ch a ra kte ryzu ją się
zna czn ie w ię kszą ś w ia tło c z u ło ś c ią niż fo to d io d y .
_0 _
Oba te elementy mają znacznie mniejszą bezwładność wane są przy przesyłaniu św ietlnych sygnałów impulso-
świetlną niż fotorezystory i z tego względu wykorzysty- w ych, na przykład w czytnikach taśmy perforowanej
\ d/cdy
Zl& tdĄ ) t u lAAyi^Tyt^t^-K^UA U&
tC A M C i g iż o - r
fc tc fa < U / € y f Ć t v ~
Z układow ego pun <tu widzenia diody elektrolumines- przewodzenia wynoszącym ok. 1,4 V dla diod świecą-
cencyjne różnią się x l diod zw ykłych jedynie napięciem cych czerwono i ok. 2 V dla diod żółtych i zielonych.
Elementy te, w zależności od zastosowania, mają różne cą wkrętów. Termistory pracują zwykle jako czujniki
obudow y, na przykład w postaci szklanych pałeczek lub temperatury
płaskich kaw ałków blachy do przymocowania za pom o
Przetworniki elektroakustyczne
h k iC u o U tfL
JU u Jm ) L o ^ o v ą ,
b
'S w lu w n u k * ’
M i k r o f o n y p rz e tw a rz a ją d rg a n ia a k u s ty c z n e na p ro p o rc jo n a ln e
z m ia n y p rą d u lu b n a p ię cia e le k try c z n e g o W p ra k ty c e s to s o w a n e są
- o - trzy ro d z a je m ik ro fo n ó w .
D y n a m ic z n a , w których membrana w praw iona w ruch lu b m ocniej ściska proszek w ęglow y zawarty w m ikro
drganiam i powietrza porusza małą cewką znajdującą się fonie
w polu magnetycznym, p ow odu jąc indukow anie się w M ikrofony dynamiczne mają najmniejszą czułość, ale
mej napięcia elektrycznego. M ikro fo n y k ry s ta lic z n a zapewmaią najlepszą jakość przetwarzania dźwięku.
działają na zasadzie wykorzystania efektu piezoelektry M ikrofony krystaliczne charakteryzują się większą czu
cznego. to znaczy indukow ania się napięcia na p rzeciw łością, gorszą jakością i są w rażliw e na uderzenia.
ległych ściankach kryształu kw arcu wskutek jego drgań M ikrofony w ę g lo w e natomiast zdecydowanie góruią
mechanicznych spow odow anych ruchami membrany pod względem czułości (a także niskiej ceny), lecz ze
Trzecią, najbardziej chyba popularną, grupą m ikrofonów w zględu na niską jakość (szumy, wąskie pasmo) nadają
są w ę g lo w a w k ła d k i m ik r o fo n o w a stosowane w się w yłącznie d o przetwarzania m o w y i d źw ięków
aparatach telefonicznych. Działają one |ak oporniki o nieartykułowanych.
rezystancji zależnej od ruchów membrany, która słabiej
G ło ś n ik i są o b e c n ie g ru p ą p rz e tw o rn ik ó w n a jb a rd zie j je d n o litą pod
w z g lę d e m zasady d zia ła n ia , a je s t o n a p o d o b n a d o d zia ła n ia m ik ro fo
n ó w d y n a m ic z n y c h .
Przełącznik taki może być jednosegm entowy (jednokla- stale) lub ich niezależność (każdy klawisz może być
w iszow y) lub wielosegm entowy. Przełącznik jednoseg- włączany i wyłączany niezależnie od pozostałych),
m entow y może mieć dw ie trw ałe pozycje (w łącznik) Przełączniki klawiszowe Isostat można ła tw o przemon-
lub jedną (przycisk ch w ilo w y). Przełączniki wieloseg- tow yw ać aby uzyskiwać potrzebne kombinacje. Mogą
mentowe mogą mieć konstrukcję zapewniającą w spół- one być m ontowane bezpośrednio na płytce drukowa-
zależność klawiszy (w ciśnięcie jednego zwalnia pozo nej lub mechanicznie na płycie czołowej.
P r z e łą c z n ik i o b r o t o w e d a w n ie j p o w s z e c h n ie s to s o w a n e m ają tę
0 zaletę (k tó ra n ie k ie d y je st w a d ą ), że w y b ie ra n ie p o z y c ji o d b y w a się po
J ^ ‘ ko le i, c o u n ie m o ż liw ia na p rzykła d je d n o cze sn e p o łą cze n ie k ilk u
obw odów .
W ten sposób włączeniem słabego prądu, na przykład kó w są: napięcie działania cew ki elektromagnesu (6.
z bateryjki, można zamknąć obw ód elektryczny zasila- 12 lub 24 V) oraz dopuszczalny prąd i napięcie dla
jący piecyk elektryczny, lampę ośw ietleniow ą lub pary zestyków obw odu wtórnego,
telewizor. Najważniejszymi parametrami przekaźni-
S p e c ja ln ą , b a rd zo w y g o d n ą w z a s to s o w a n ia c h e le k tro n ic z n y c h ,
o d m ia n ą p rz e k a ź n ik ó w są p r z e k a ź n ik i k o n t a k t r o n o w e , k tó re
d zia ła ją na n ie co o d m ie n n e j zasadzie.
W przekaźnikach tych podstaw ow ym elementem jest kaźnika kontaktronowego jest bardzo duża niezawod
kontaktron czyli szklana rurka, w której o siow o i na ność, styki bow iem nie są narażone na działanie
pewnym odcinku rów nolegle względem siebie zatopio czynników zew nętrznych, jak zanieczyszczenia lub
ne są zestyki. Zestyki te zwierają się pod w pływ em pola korozję. Ponadto istotne są małe rozmiary tych przeka
magnetycznego wytwarzanego przez cewkę, w której źników. Ich wadą natomiast jest stosunkow o duży prąd
umieszczony jest kontrakton. Najważniejszą zaletą prze potrzebny do zadziałania.
Płytki montażowe U
Elementy elektroniczne są zwykle m ontow ane na tała pokryta płytka laminatu epoksydowo-szklanego
płytkach z laminatu epoksydowo-szklanego, na którym wraz ze znajdującą się na nim warstwą miedzi. Po
je d n o -lu b obustronnie naniesione są miedziane ścieżki naświetleniu w miejscach, na które nie padało światło
przewodzące. Płytki takie nazywa się często o b w o d a zostanie rozpuszczona emulsja. Po tej czynności płytkę
m i d ru k o w a n y m i, mimo że ich wykonanie niewiele zanurza się w roztworze chlorku żelaza, który wytrawia
ma wspólnego z techniką druku. miedź z powierzchni nie pokrytych emulsją. Ostatnia
M ontaż układów elektronicznych na obw odach d ru faza to zmycie emulsji naświetlonej znad ścieżek m ie
kow
kowanych jest w yg o d n y zarówno w produkcji przemys dzianych i wywiercenie o tw o ró w na nóżki elementów.
łow
lo w ej,
t jak i praktyce amatorskiej. Z tego względu W przypadku samodzielnego w ykonyw ania płytki
U sposoby
soos w ykonyw ania tych płytek zostaną om ówione opisany proces jest znacznie prostszy, ale bardziej
-tec'o szerzej. pracochłonny i daje dużo gorsze w yniki, zwłaszcza jeśli
Do wykonania obw odu drukow anego jest potrzebny chodzi o estetykę płytki.
rysunek ścieżek przewodzących, w ykonany na podsta Rysunek ścieżek trzeba nanieść na płytkę laminatu
w ie schematu ideowego z uwzględnieniem rozmie pokrytą warstwą miedzi, używając jakiegokolwiek lakie
szczenia i rozm iarów elem entów . Teraz można do ru lub tuszu w odoodpornego (np. za pomocą flamastra
w yboru: skorzystać z usług specjalistycznego warsztatu w odoodpornego typ u nitro). Następnie zanurza się
fotochem icznego wykonującego tego rodzaju płytki lub płytkę w roztworze chlorku zelaza wytraw iając miedź
w ykonać ją samodzielnie. w o kó ł namalowanych ścieżek. W końcow ej fazie należy
Rysunek ścieżek przewodzących, który ma być d o zmyć lakier rozpuszczalnikiem. Jest oczywiste, ze jakość
starczony do specjalistycznego warsztatu pow inien być płytki i jej estetyka zależy w opisanym procesie od
w ykonany tuszem na białym papierze, w skali 2:1 lub staranności wykonania rysunku, co wymaga na ogół
1:1 (można wykorzystać odpow iednie rysunki zawarte w iele trudu. W szystkie materiały, a w ięc: laminat,
w tej książce). Rysunek ten zostanie sfotografowany w roztw ór traw iący i tusze można kupić w systemie
celu wykonania kliszy. Następnie przez tę kliszę zostanie sprzedaży wysyłkowej, korzystając z ogłoszeń zamie
naświetlona emulsja światłoczuła, którą wcześniej zos szczanych w czasopiśmie „Radioelektronik":
UW AGA!
Należy zawsze pam iętać o niebezpieczeństwie montażu układów elektronicznych przy włączonym napięciu
zasilania. M ożna bow iem zniszczyć elementy, a w przypadku układów zasilanych z sieci energetycznej — ulec
porażeniu prądem elektrycznym.
Zsm
Alarm włamaniowy
2 « 8 y P 4 0 l-S 0
A ... Tr
??OV
220V
Układ alarmowy składa się z układu opóźnienia startu nia. Zmiana stanu przerzutnika powoduje włączenie tranzysto
(elementy R „ C „ T i), przerzutnika bistabilnego. pełniącego rów T4 i T5 i wysterowanie bramki triaka, a więc zamknięcie
rolę zatrzasku podtrzymującego stan włączenia alarmu mimo obwodu dzwonka alarmowego.
zamknięcia drzwi {R,+R9 T2. T3), układu wykonawczego
uruchamiającego dzwonek (R.+ R,* T4. T5. Tk) oraz układu Czas o p ó ź n ie n ia m o ż n a s k ró c ić lu b w y d łu ż y ć
zasilającego {Tr. Dl^-D4. C> C , /?,). z m n ie js z a ją c lu b z w ię k s z a ją c p o je m n o ś ć k o n d e n
Otwarcie drzwi powoduje ładowanie się kondensatora C, s a to ra C y Zaciski zasilania dzw onka ( U ) należy
prądem określonym wartością rezystora R Napięcie na dołączyć bądź do sieci 220 V, bądź do w tórnego
kondensatorze rośnie az do poziomu ok. 0.7 V, powodując uzwojenia transformatora, w zależności od rodzaju
włączenie się tranzystora T l oraz. z kolei, przełączenie dzwonka Dzwonek zasilany z sieci jest znacznie głoś
przerzutnika bistabilnego. Z tą chwilą kończy się faza opóźnie nieiszy. ale trudniej go kupić.
Płytka może być zasilana przez
transformator dzw onkow y lub in
ny o podobnych parametrach. W
u k ła d z ie ś c ie ż e k p rz e w id z ia n o
z a s to s o w a n ie p r o s t o w n ik a
d w u d io d o w e g o , zamiast m ost
kow ego, w przypadku zasilania
płytki z transformatora z dzielo
nym uzw ojeniem w tó rn ym . Na
schemacie ideow ym są narysowa
ne obie wersje zasilacza.
Całość układu nie musi być
zamykana w obudowie, płytka b o
wiem wraz z transformatorem m o
że być umieszczona w pom ie
szczeniu licznika energii elektry
c z n e j. Przewody do czujnika w
drzwiach mogą być w idoczne p o
nieważ ich przecięcie również
spowoduje włączenie alarmu
W przypadku zasilania dzwonka alarm owego z sieci należy pamiętać, ze cały układ alarm owy wraz z czujnikiem
może być p o d napięciem.
SPIS ELEMENTÓW
1,5 kQ
56 k f i
43 k f i
30 kQ
* „ l Dotencjometr nastawczy 10 kQ
12 k f i
200 k f i
200 k f i
12 kQ
*.o 1 k fi: 1 W
4,7 k f i
1 k fi: 1 W
4 *2 ,2 k fi; 2 W
—lub 8*4,3 kQ; 1 W
c, 6,8 nF
68 nF
C, 4.7 uF/10 V
C. 1 nF
C, 470 uF/6 V
C, 100 uF/25 V
D BYP 401/400
DZ Dioda Zenera 5,6 V
TU T5 układ scalony UL 1111
T6 BC 177
Tk triak KT 205/400
układ scalony UCY 7472
m wkładka mikrofonowa węglo-
wa
telefoniczna, np: CB63
Obwód drukowany
t
Zarys gniazda sieciowego
\ ipodwojnogol
ir 1
_____ i «N
cn —
— _______
' ^ S k le jk a »S
.Denko
Szkic
sklejko * 5 obudowy drewnianej
y
Domofon bramowy
D o m o fo n b ra m o w y je s t u rządzenie m u m o ż liw ia ją c y m p rz e p ro w a d z e n ie ro z m o w y m ię d z y d o m o w n i
k ie m a oso b ą czekającą p rz e d bram ą b u d y n k u . U rządzenie ta kie m oże b yć w y k o n a n e p rz y u ż y c iu ró żn ych
p o d z e s p o łó w , je s t ró w n ie ż p ro d u k o w a n e p rzez k ra jo w y przem ysł. W w a ru n k a c h a m a to rs k ic h d o m o fo n
m o żn a ła tw o w y k o n a ć ro z b u d o w u ją c n ie zn a czn ie d o s tę p n y na ry n k u ap a ra t te le fo n ic z n y , p rze zn a czo n y
d o łą c z n o ś c i lo k a ln e j, ty p u U n ifo n D - 7 - 6 1 . U życie U n ifo n u za p e w n ia e le gan cję ro z w ią z a n ia i e lim in u je
k o n ie c z n o ś ć w y k o n a n ia o b u d o w y m ie s z k a n io w e j c z ę ś c i urządzenia.
Prz$st090v#ame-ai»a*etiJ U nifon do fu n kcji dom ofonu
bram owego polega na wyposażeniu go w e wzmacniacz
akustyczny oraz takim przełączeniu o b w o d ó w w e w
nętrznych, aby zasilanie tego wzmacniacza było m ożli
w e z tej samej baterii, z której zasilany jest brzęczyk i
mikrotelefon aparatu.
A by przeanalizować zakres przeróbek aparatu Unifon,
najlepiej porównać jego schemat ideow y z odpow ied
nim fragmentem schematu dom ofonu. Numery 0. 01, 8.
11 + 1 7 odpow iadają oryginalnym oznaczeniom listw y
zaciskowej wew nątrz aparatu. Styki 1. 2. 3. 4 (zwier-
ne) oraz 5 .6 (rozwierne) uruchamiane są podniesieniem
słuchawki; litery P W oznaczają przycisk w yw oław czy.
W puszce bramowej, połączonej linią czteroprzewo- B r -o r z ft z y k PW—przycisk wywoławczy
Strzołkomi oznaczono zmiany położenia styków
dow ą z mieszkaniową częścią urządzenia, pow inien wskutek podniesienia mikrotelefonu 4.
znajdować się niew ielki głośnik (np: o średnicy 5 lub Schemat ideowy
6.5 cm i impedancji od 4 do 85?), m ikrofon w ęglow y Unifonu D-1-61
typu telefonicznego oraz przycisk w yw oław czy spełnia
jący rolę włącznika dzwonka. Urządzenie może być
zasilane z jednej baterii płaskiej 4,5 V, która wystarcza
średnio na trzy miesiące pracy dom ofonu.
Wzmacniacz akustyczny dom ofonu może być zrealizowany za pomocą SPIS ELEMENTÓW
scalonego układu wzmacniacza akustycznego typu UL 1490-95. W zmac
6, 1.2 kQ
niacz ten pow inien być zm ontowany na małej płytce tak, aby zajmował
8, 100 k5?
niewiele miejsca ponieważ wewnątrz o budo w y Unifonu jest mało wolnej 6, 1.2 kO
przestrzeni C, 22 uF/6 V
Dzwonek - pozytywka
Strojenie
R9 “ «17 " » •‘ O
Rie-i-R?6-,00h0
T«mj>0
OOuF
D z w o n e k — p o z y ty w k a — to g e n e ra to r a ku styczn y, k tó ry p o w łą c z e n iu g e n e ru je d z ie w ię ć k o le jn o p o
s o b ie n a s tę p u ją c y c h d ź w ię k ó w o je d n a k o w y m czasie trw a n ia i niezależnie n a s ta w io n e j c z ę s to tliw o ś c i
drg a ń , c z y li w y s o k o ś c i to n u . U k ła d te n m o że w ię c s łu ż y ć ja k o d z w o n e k d o d rz w i w y g ry w a ją c y p ro stą
m e lo d ię .
Dzwonek — pozytywka jest tak zaprojektowany, że Naciśnięcie przycisku wywoławczego powoduje wytwo
w ygryw a zaprogramowaną melodię jednorazowo po rzenie impulsu prostokątnego przez przerzutnik monostabiiny
każdym naciśnięciu przycisku w yw o ła w cze g o , bez UCY 74121. Długość tego impulsu nie zależy od czasu
względu na czas jego naciskania. Układ zasilany jest trwania zwarcia przycisku, a jedynie od stałej czasowej CsRn.
prądem zmiennym z typow ego transformatora d zw o n Impuls z przerzutnika UCY 74121 powoduje uruchomienie
kowego, lub podobnego: generatora taktu, wskutek zatkania tranzystora T9. Generator
W schemacie ideow ym dzwonka — pozytyw ki m o powoduje z kolei rozpoczęcie pracy licznika dziesiętnego i
żna w yróżnić następujące bloki: zasilacz stabilizowany kolejne wybieranie tonów na skutek zwierania do masy
+ 5 V (D 1 + D 4 , DZ, T l, T2), program owany generator rezystorów przez dekoder UCY 74145. Po pierwszym
akustyczny ze wzmacniaczem (T 3 + T 6 ), blokow any takcie następuje zmiana stanu z niskiego na wysoki na
generator taktu (T1—T12), licznik dziesiętny (UCY końcówce 7 dekodera. Tym samym zostaje nasycony tranzy
7490), dekoder kodu BCD na „1 z 10" (U C Y 74145) stor T8 i podtrzymany stan zatkania tranzystora T9 bez
oraz układ form ow ania impulsu wyzwalającego (UCY względu na poziom napięcia z przerzutnika UCY 74121. Czas
74121). Działanie układu jest następujące. trw a n ia im pulsu w yw o ła w cze g o z te g o przerzutnika
musi być w ię c nie krótszy niż jeden te k t - je st to Zwiększenie wartości kondensatora C 8 um ożliwia
w arunek sam opodtrzym ania pracy generatora ta k tu i dw u lub kilkukrotne zagranie m elodii po jednym naciś
biegu m elodii. Zakończenie wygrywania melodii powodo nięciu przycisku w yw oław czego. T e m p o g ra n e j m e
wane jest przez powtórne (w dziesiątym kolejnym takcie) lo d ii m o że b y ć z m ie n ia n e w a r to ś c ią k o n d e n s a to
pojawienie się stanu niskiego na końcówce 1 dekodera ra Cg to n a c ja zaś w a r to ś c ią k o n d e n s a to ra C r
74145, zatkanie tranzystora T8 i nasycenie T9. możliwe G ło ś n o ś ć n a to m ia s t m o ż n a r e g u lo w a ć d o b ie ra
wobec wysokiego poziomu napięcia na końcówce 7 przerzut- ją c re z y s to r R r
nika monostabilnego UCY 74121. Pozytywka wymaga strojenia, czyli nastawienia o d
Kolejne dołączenie do masy rezystorów nastawnych pow iednich wartości potencjom etrów Proce
powoduje przestrajanie generatora akustycznego T5. dura ta pow inna przebiegać następująco. Po wybraniu
T6 i zmianę wysokości dźwięku emitowanego przez głośnik melodii, za pomocą przewodu zwieram y końcówkę
potencjometru (dołączoną do dekodera) do masy, Beethovena, „Chryzantemy złociste" czy „Tango M ilo n -
pow odując generację dźwięku odpowiadającego pier ga" w przeciwieństwie do takich melodii jak „Wlazł
wszemu taktow i. Wysokość dźwięku ustawiam y na kotek na płotek" i „M o st na rzecze Kwai".
słuch obracając suwak potencjometru Następnie Konstrukcja układu um ożliwia bezpośrednie podłą
powtarzamy tę czynność, kolejno zwierając do masy czenie do niego głośnika znajdującego się w radiood
końców ki potencjom etrów R n uzyskuj ąc w yso biorniku lub telewizorze. Działanie dzwonka — pozy
kości to n ó w odpowiadające wybranej melodii. Następ tyw ki będzie wówczas bardziej skuteczne, grana melo
nie sprawdzamy w yniki strojenia uruchamiając pozy dia howiem będzie słyszalna w pokoju podczas słucha
tywkę przyciskiem i ewentualnie korygujem y zestrojenie nia programu. W tym przypadku jednak n a le ż y za b e z
powtarzając opisaną procedurę. p ie c z y ć lin ię łą c z ą c ą o ra z c a łą o b u d o w ę p o z y
Najładniej brzmią melodie o równom iernym rytmie, w t y w k i p rz e d d o ty k a n ie m , ze w z g lę d u na m o ż li
których nie ma kolejno po 'sobie następujących dźw ię w o ś ć w y s tą p ie n ia na n ie j n a p ię c ia 220 V.
kó w o tej samej wysokości jak np. „D la Elizy" L. V.
Schemat montażowy
2 k fi R 32 430 k f i C,0 1.5 nF
*, D1+D4 4BYP 401/50
13 f i *33 11 k f i
R, DZ — dioda Zenera 6,2 V
1 kO *33 9.1 k f i
R 3
390 f i * 36 3.3 k f i T1 BC107
R.
10 k f i *36 20 k f i T3. T5. 77, BC 177
R.
3.3 k f i *33 36 k f i T2 BD139
*9
*, 30 k f i * 38 9.1 k f i T4 BC211
10 k f i C, 1000 nF/16 V T6 BC107
*.
R frR U 11 k f i C , C3 1000 uF/6 V T8*-T12 UL 111
* if- * » 100 k f i nastawny C . C* 220 nF układy scalone UCY
1 k fi C5 33 nF 74121.
R, 7
7.5 k f i C7 1.5 nF UCY 7490. UCY 74145
* 28
36 k f i C8 47 uF/6 V głośnik GD7/13 1.5 W.
*» • *»
3.3 k f i 680 nF 4
* 3 , __________
Do układu tego została zaprojektowana obudowa, stawy obudow y (podkładając tu le jki dystansowe) za
dostosowana do głośnika G D 7/13 oraz detale: radiator pom ocą w k rę tó w i n a g w in to w a n ych słupków , do
tranzystora T l, słupek i tulejka dystansowa. Płytkę z których z d ru g ie j strony przykręca się p o kryw ę z
elementami elektronicznym i należy przykręcić do pod- um ocowanym głośnikiem.
Dzwonek - słowrk
O p isa n y p o p rz e d n io d z w o n e k — p o z y ty w k a je s t u k ła d e m ba rd zo z ło ż o n y m , za w ie ra ją c y m w ie le
e le m e n tó w . Z n a c z n ie m n ie js z y m n a k ła d e m ś ro d k ó w m o żn a w y k o n a ć d z w o n e k d o d rz w i z to n e m
m o d u lo w a n y m — d z w o n e k s ło w ik , k tó re g o b rz m ie n ie je s t p rz y je m n e dla u cha i n ie k o n w e n c jo n a ln e .
U k ła d z a w ie ra ty lk o je d e n u k ła d s c a lo n y (U L 1 1 1 1 ) oraz je d e n tra n zysto r i m o że b y ć z a s ila n y z
tra n s fo rm a to ra d z w o n k o w e g o lu b z d w ó c h b a te rii p ła s k ic h 4 ,5 V.
C z ę s to tliw o ś ć to n u m o ż n a r e g u lo w a ć za p o
m o c ą p o te n c jo m e tr u R r
SPIS ELEMENTÓW
77, 11 k f i
77, 2 kQ
773 11 k f i
77. 6.2 k f i
77» 11 k f i Obwód drukowany
77. 10 k f i nastawczy
77, 15 k f i
77, 100 k Q
77, 7,5 k f i
7?,o 91 k f i
77,, 91 k f i
77,2 12 k f i
c, 1000 uF/16 V
c. 33 nF
C3 1 UF
D BYP 401 /50
DZ dioda Zenera 5,6 V
11 BC211
12+15 UL 1111
głośnik dynamiczny GD7/13 1,5
^4 r
l
Dzwonek — słowik można umieścić w obudowie metalo f 1
wej przeznaczonej dla dzwonka pozytywki i narysowanej 1
*c £
przy opisie tamtego układu. Należy jedynie zastosować
odmienny rozkład otworów w podstawie i odpowiednio
he- r
«>
E le k tro n ic z n a k o s tk a d o g ry m a d w ie p o d s ta w o w e za le ty w p o ró w n a n iu ze z w y k łą — z a p e w n ia
p ra w d z iw ie lo s o w y p rz e b ie g g ry i n ie spa d a ze s to łu . J e j zn a czn y k o s z t m oże b y ć n a to m ia s t w p e łn i
z re k o m p e n s o w a n y p rz y je m n o ś c ią s a m o d z ie ln e g o z b u d o w a n ia te j zabaw ki.
Prezentowany układ jest tak zaprojektowany, aby w yśw ietlenie w yniku losowania i wyłącza zasilanie z
jego użytkowanie było jak najmniej kłopotliw e. Przewi opóźnieniem około 2-^3 sekund, potrzebnym na zaob
dziano zasilanie z dw óch płaskich baterii 4,5 V, przy serwowanie w yśw ietlanej liczby.
czym tak rozwiązano układ zasilający, że wciśnięcie Wskaźnik w yniku losowania zbudowany jest z sied
klawisza jednocześnie włącza zasilanie i uruchamia miu dio d św iecących w yśw ie tla ją cych kom binacje
układ losowania, zw olnienie zaś klawisza powoduje punktów typow e dla zwykłej kostki do gry.
Zasadnicze elementy u k ła d n ą : stabilizator j;hwjlpyvy z czego zaczyna ^działać generator i licznik. Sytuacja taka trwa
podtrzymaniem (77, T2. 73. D Z ), przerzutnik astabilny gene przez cały czas naciskania klawisza: licznik pracuje bez
rujący przebieg quasiprostokątny o częstotliwości około 100 przerwy powodując, za pośrednictwem układu dekodera,
kHz (bramki TTL NAND B 1 . B 2 ) licznik do sześciu (UCY bardzo szybkie kolejne wyświetlanie wszystkich sześciu
7490), dekoder kodu BCD na kod kostki sześciennej (bramki kombinacji i pozornie ciągłe świecenie wszystkich diod.
A 1 -^ A 4 oraz B 3 . B 4 ), oraz wyświetlacz (D 1 —D 7 ). Zwolnienie przycisku zatrzymuje generator, wskutek czego
Działanie układu jest następujące. W chwili naciśnięcia pozostają zapalone tylko te diody, które odpowiadają ostat
przycisku, przez rezystor R v szybko ładuje się kondensator C„ niemu stanowi licznika. Po upływie około 2 sekund konden
powodując nasycenie tranzystorów T l \ T 2 oraz przewodzenie sator C, rozładowuje się przez rezystor R, do poziomu
diody Zenera D Z. Tym samym działa stabilizator i reszta umożliwiającego przewodzenie tranzystorów T l. T2 i T3.
układu zasilana jest napięciem +5 V. Wciśnięcie klawisza Zasilanie układu zostaje więc odłączone bez konieczności
powoduje równocześnie odblokowanie bramki B 2 . wskutek wykonania żadnych dodatkowych czynności.
Schamat montażowy
SPIS ELEMENTÓW
R, 100 Q
R2 11 k «
R3 36 k O
Rt 4,7 k O
R6 1,1 k Q
R, 220 O
R ^ R ,0 390 Q
C, 47 pF/10 V
C, 10 nF . Obwód drukowany
C3 1 nF
D1+D 7 diody elektroluminescencyjne
dowolnego typu np: CQYP 40
DZ dioda Zenera 5,6 V O budow ę układu należy w ykonać w taki sposób, aby
Tl BC107 wskaźnik b y i wyraźnie widoczny, a naciskanie klawisza
T2 BC177 nie po w o d o w a ło przesuwania się zabaw ki po stole
T3 BC211 Obudowa pow inna być na tyle obszerna, aby pom ieści
układy scalone: UCY 7490, UCY7400 2 szt.
ły się w n ie j dw ie płaskie baterie lub sześć paluszków
przełącznik Isostat jeden segment, chwilowy.
1.5 V.
Interkom głośnomówiący
+ 6* 9V
Lim o
J ‘ -7 k a | Odbiór
R' [
--------------------------------------------------- O 0 -------- ”
TT---------6 -------
• E ff ilJ J
I r —
A ---------- «
(4
O jte s ?
Ci s
680nF"
” r i 8 J
+T __________
w sp ołpro
Om awiany interkom składa się ze stacji głównej, ch w ilo w y (np. Isostat) kierunku przesyłania informacji
umożliwiającej sterowanie kierunkiem przesyłania infor oraz telefoniczną w kładkę m ikrofonow ą i niew ielki
macji (nadawanie — odbiór) i regulację natężenia głosu głośnik. Można również w budow a ć wyłącznik zasilania
oraz stacji współpracującej, połączonej linią dw uprze i baterię dostarczającą prąd. W stacji współpracującej
w odow ą w ekranie ze stacją głów ną. P o d staw o w ym pow inna znajdować się jedynie wkładka m ikrofonow a i
zespołem stacji g łó w n ej je st w zm acniacz aku sty głośnik.
czny przystaw ki głośn o m ów iącej do telefon u W położeniu przełącznika „o dbiór" do wejścia w zm ac
PGdT (układ o m aw ian y d alej pod nr 1 2 ) , w niacza, poprzez kondensator C 2 j potencjom etr R t
którym rezystor /?, ró w n y 1 0 Q należy zastąpić dołączony jest m ikrofon stacji współpracującej, do
rezystorem 5 6 0 . W o budo w ie stacji g łó w n e j należy wyjścia wzmacniacza zaś dołączony jest głośnik stacji
oprócz wzmacniacza, umieścić również płytkę U P & IG głów nej. W położeniu „nadawanie" wzm acniany jest
z elementami zasilania i sprzęgania m ikrofonu (R v C , sygnał z m ikrofonu stacji g łów nej i odtwarzany w
C j , potencjom etr regulacji siły głosu R , przełącznik głośniku stacji współpracującej.
Schemat montażowy
płytki zasilania
i sprzęgania mikrofonu
SPIS ELEMENTÓW
R, 4,7 k «
R, potencjometr 4,7 k ó logarytmiczny. B
C, 680 nF
Cj 470 nF
wkładka mikrofonowa węglowa telefoniczna,
np: typu CB63 — 2 szt:
głośnik dynamiczny 44-15CJ,
Obwód drukowany
np: GD5/02 8 Q — 2 szt:
do płytki zasilania
Pozostałe elementy patrz układ nr 12
i sprzęgania mikrofonu
M e tro n o m je s t u rządzenie m s łu ż ą c ym d o w y tw a rz a n ia d ź w ię k ó w a k u s ty c z n y c h p o d o b n y c h do
s tu k ó w , o o k re ś lo n e j c z ę s to tliw o ś c i le ż ą c e j w zakresie o d 2 H z d o 0,1 H z ( o d d w a ra zy na se ku n d ę do
raz n a d zie się ć s e k u n d ). M e tro n o m je s t u ż y w a n y prze d e w s z y s tk im ja k o ta k to m ie rz p rz y ć w ic z e n ia c h
m u z y c z n y c h lu b ta n e c z n y c h ; m o ż e ró w n ie ż b y ć w y k o rz y s ty w a n y w g im n a styce .
Zazwyczaj, produkowane m etronom y są urządzenia W skład układu wchodzą: stabilizator napięcia zasila
mi mechanicznymi typu zegarowego. Są one stosunko nia z wskaźnikiem włączenia ( T l, D, R j , przerzutnik
w o kosztowne i mają duże rozmiary, a ponadto są astabilny (T2, T3) i wzmacniacz w yjścio w y (T4. T5).
w rażliw e na wstrząsy. Prezentowany układ elektroni
czny jest natomiast bardzo prosty, tani i niezawodny. C zęsto tliw o ść drgań reguluje się p o ten cjom e
Układ ten jest niew rażliw y na zmiany napięcia zasilania i trem R r a dobierając w a rto ść rezystora ^ „m o żn a
daje się ła tw o przestrajać za pomocą potencjometru. zm ieniać g ło śn o ść stuków .
SPIS ELEMENTÓW
ooooaj3i3>a>:os>aj:o3>a>*> 9.1 k f }
6.2 k O
10 k n
20 k O
3.3 k Ó
potencjometr suwakowy (duży) 470 k Q Schemat montażowy
47 k O
270 Q
10 k ó
330 O
1 3 fi
3.3 pF
10 nF
1000 pF/10 V
dioda elektroluminescencyjna zielona,
Obwód drukowany
dowolnego typu Tl, T2, T4 BC 107
T3 BC177
T5 BC313
głośnik dynamiczny GD7/13 1,5 W, 4C2
tj r ~ ~ ~ ~ r~ - - - •Ł -l
4 otw ory t o L ~ ~ IW
♦ 3.2
•£ ~ ~ i — ~~
M ot: Płocho A l e t
szt 1
SPIS ELEMENTÓW
220 0
R, 430 kQ
potencjometr
suwakowy (mały)
10 kO, B
270 kO
«,6 200 k O
100Q
6.2 k O
1.2 k 0
^19 3.9 k O
3.3 k O
100 k O
C, 220 uF/6 V
1 UF
C, C . c , 100 uF/6 V
C . C. 680 nF
C. 1 uF
T2. T2. T3 BC107
39
M in u tn ik je s t ro d z a je m zegara, k tó ry p o o d m ie rz e n iu czasu rzę d u k ilk u m in u t, w y tw a rz a s y g n a ł
akustyczn y. In n y m i s ło w y je s t to u k ła d d z w o n k a z o p ó ź n io n y m w łą czaniem .
M inutniki, wytwarzane zazwyczaj na podstawie me Wadą minutnikó\^.me(|ł^tf^czftyeJb jeisl .konieczno#:
chanizm ów zegarowych, ułatwiają w ykonyw anie czyn ich oburęcznej obsługi, nieprzyjemnie brzmiący sygnał
ności, których czas trwania jest istotny i pow inien być oraz niezbyt estetyczny wygląd. Przedstawiany układ
zachowany w określonych granicach, jak na przykład elektroniczny wad tych jest pozbawiony, a nawet może
gotow anie potraw, zabiegi kosmetyczne itp. stanow ić ozdobę kuchni, zwłaszcza jeżeli zostanie
w budow any w stylowe naczynie cepeliowskie.
SPIS ELEMENTÓW
O p is a n y u k ła d m o ż e oddać w ie lk ą p rz y s łu g ę p o d c z a s d łu ż s z e j n ie o b e c n o ś c i d o m o w n ik ó w ,
s y g n a liz u ją c g ro m a d z e n ie się d y m u w m ie szkaniu, c o m a z w y k le m ie jsce w p o c z ą tk o w e j fazie pożaru.
Układ ostrzegacza składa się z czujnika dymu (D, Działanie układu jest następujące. W warunkach normal
FR), wzmacniacza porów nującego (ULY 7741) i gene nych światło emitowane przez diodę pada na powierzchnię
ratora sygnału alarm owego (77, T2. T3). Czujnikiem fotorezystora. Wówczas jego rezystancja jest mała. Wskutek
dymu jest zespół, sprzężonych optycznie, diody elektro tego napięcie na odwracającym wejściu wzmacniacza opera-
lum inescencyjnej i fotorezystora, umieszczonych w cytnego jest niższe niż napięcie na wejściu dodatnim. Napię
nieprzezroczystej rurce. W rurce tej p o w in n y być w yko cie wyjściowe jest zatem bliskie napięciu zasilania i przerzut-
nane małe otw o ry — najlepiej tak, aby po zamocowaniu nik astabilny 77, T2 nie działa. Jeżeli wskutek wniknięcia
układu ustawione były parami pionow o, umożliwiając dymu do czujnika i osłabienia światła padającego na fotorezy-
napływ dymu i przerwanie sprzężenia świetlnego. stor jego oporność wzrośnie, wzrośnie również napięcie na
odwracającym wejściu wzmacniacza. Napięcie wyjściowe
wzmacniacza spadnie prawie do zera, przerzutnik astabilny
zacznie generować falę prostokątną, która po wzmocnieniu w
stopniu z tranzystorem T3 zostanie zamieniona przez głośnik
na sygnał akustyczny.
Układ należy zasilać z napięcia + 9 V. Ze względu na rosa. Za portiocą rezystora /?„ można reg u lo w ać
stosunkow o duże zuzycie prądu w stanie czuwania, g ło śn o ść sygn ału akustycznego.
potrzebnego do utrzym ywania d io d y w stanie św iece Głośnik układu należy oczywiście umieścić w takim
nia, należy użyć zasilacza sieciowego (np: układ nr 19), miejscu, aby sygnał alarmowy mógł być usłyszany przez
zwłaszcza podczas przew idyw anego d łu g o trw a łe g o osoby sprawujące nadzór nad pozostawionym mieszka
działania ostrzegacza. niem. Można go na przykład, po przeprowadzeniu
Poten cjom etr /?, służy do u staw ien ia progu odpow iedniej linii, um iejscowić w mieszkaniu sąsia
zadziałania układu, który można u stalić eksp ery dów . Warto zw rócić uwagę, że uszkodzenie diody jest
m entalnie „zad ym iając" czujnik dym em z papie- również sygnalizowane akustycznie.
S P IS ELEMENTÓW
/?, 2.7 k Q
R, potencjom etr nastawny 2.2 k O
R ^R S 100
R, 1.1 k O
Ry Rt 10 k O
R9 1.5 k Q
R ,0 4,7 k O
/? „ 10 O
C, 100 p F /1 0 V
C, 150 nF Schemat montażowy
D dioda elektroluminescencyjna, np: CQYP 40
FR fotorezystor RPP333 lub podobny
T l, T2 BC107
T3 BC313
Układ scalony ULY 7741
głośnik dynamiczny dow olne go typu 4 ^ 1 5 0
Obwód drukowany
Przystawka głośnomówiąca
do telefonu
►6+9V
S ta re a p a ra ty te le fo n ic z n e m ia ły d o d a tk o w ą s łu c h a w k ę te le fo n ic z n ą u m o ż liw ia ją c ą s łu c h a n ie
ro z m o w y o s o b ie trzeciej. O b e cn ie p ro d u k o w a n e te le fo n y n ie m ają tej, is to tn e j w w ie lu p rzyp a d ka ch ,
zalety. M o ż e w ię c b y ć a tra k c y jn e w y p o sa że n ie w ła s n e g o a p a ra tu w p rz y s ta w k ę g lo ś n o m ó w ią c ą .
U rządzenie ta k ie u m o ż liw ia u c z e s tn ic z e n ie w ro z m o w ie ^ w ię k s z e j lic z b ie osób, a także, w in n y c h
sytu a c ja c h , w y g o d n e p o to w a n ie d a n y c h p rze s y ła n y c h d ro g ą te le fo n iczn ą . N ie je s t p rz y ty m ko n ie c z n e
p rz e b y w a n ie b e z p o ś re d n io p rz y te le fo n ie d z ię k i d u ż e j c z u ło ś c i s to s o w a n y c h p o w s z e c h n ie m ik ro fo n ó w
w ę g lo w y c h .
Przepisy określające użytkowanie instalacji te le fo n i Czujnik pow inien być wykonany przez nawinięcie
cznej zabraniają dołączania do niej galw anicznie ja kich około 1000 zw o jó w na karkasie szpulowym o takich
kolw iek urządzeń. Można jednak stosow ać czujniki wymiarach, by mieścił się całkow icie w połów ce ferro
indukcyjne i w ten sposób uzyskiwać sygnał akustyczny magnetycznego rdzenia kubkowego. Średnica rdzenia
do wysterow ania wzmacniacza głośnikow ego. Opisany nie pow inna być mniejsza od 26 mm, a grubość drutu
układ pracuje na tej zasadzie. Jest to w istocie typow y należy dobrać do wielkości karkasu. Kabel łączeniowy
wzmacniacz akustyczny z układem scalonym UL 1481, czujnika pow inien być ekranowany. Po naw inięciu
z potencjometrem regulującym siłę głosu i czujnikiem cewki i włożeniu jej do rdzenia można całość umieścić,
indukcyjnym . na przykład w plastikowym korku od fio lk i od tabletek
oraz, po dolutow aniu i wyprowadzeniu kabla, zanurzyć
w lakierze nitro. W ykonany w ten sposób czujnik jest
trw a ły i estetyczny.
SPIS ELEMENTÓW
R, potencjometr 47 kf7
logarytmiczny B
R2 100 kO
R3 10 S?
R< 100o
R6 1 Q (nawinąć drutowy)
C „ C, 150 nF
C j c » C9 100 uF/10 V
C, 330 pF
Ct 1.5 nF
Ct 1000 uF/10 V
układ scalony UL 1481
głośnik dynamiczny GD7/13 1,5 W: 4Q
czujnik indukcyjny wg opisu.
Obwód drukowany
Płytkę przystaw ki w raz z p o ten cjo jek to w an ej dla m etronom u (układ nr 8),
m etrem i głośnikiem można um ieścić w w p ro w a d z a ją c e w e n tu a ln e zm iany w
ob u d o w ie z blachy alum iniow ej, zap ro rozm ieszczeniu o tw o ró w .
Przystawka telefoniczna
do magnetofonu
Przedstawione urządzenie sta n o w i rozw inięcie przystaw ki głośno m ów iącej do telefonu om ów ionej
p o p rz e d n io . U m o ż liw ia o n o . n ie ty lk o g ło ś n e o d tw a rz a n ie ro z m o w y te le fo n ic z n e j, ale ró w n ie ż
n a g ry w a n ie te j ro z m o w y n a taśm ę m a g n e to fo n o w ą z a u to m a ty c z n y m w łą c z a n ie m m a g n e to fo n u .
U rządzenie to skła d a się z a u to m a ty c z n e g o w łą c z n ik a zasilania m a g n e to fo n u oraz w zm a cn ia cza
a ku styczn e g o , o m a w ia n e g o w d a ls z e j czę ści k s ią ż k i (u k ła d n r 18).
U dad włącznika sterowany jest sygnałem akusty- Omajńfjany układ działaj rjąstępująco. Przy braku sygnału
ze wzmacniacza. Podczas trw ania rozmowy akustycznego na wejściu napięcie wyjściowe wzmacniacza
^mywany jest stan zwarcia styków kontaktronu, operacyjnego ULY 7741 jest msle, bliskie zeru. Dzieje się tak
p o w in ie n być w łączony w o b w ó d zasilania w wyniku włączenia w obwody wejściowe wzmacniacza
jnetofonu. Przerwanie rozm owy pow oduje wyłącze- różnych rezystancji szeregowych R, oraz R2* ^ y powodują
kontaktronu z kilkusekundow ym opóźnieniem, mę cych jego desymetryzację. Poziom napięcia wyjściowego
tnym dla uniknięcia wyłączania się magnetofonu można przy tym w pewnych granicach regulować rezystorem
czas krótkich przerw w rozmowie. Takie rozwiązanie nastawnym Rr uzyskując w efekcie zmienność progu zadzia
Bwnia m inimalne zuzycie taśmy magnetycznej, gdyż łania (czułość) układu. Sygnał wejściowy podawany ze
magnetofon wyłącza się automatycznie podczas d łu ż wzmacniacza akustycznego na wzmacniacz operacyjny przez
szych przerw, przy jednoczesnym zapewnieniu ciągłości kondensator C, jest wzmacniany i prostowany w prostowniku
zapisu normalnej rozmowy. szczytowym D, C, na napięcie stałe. Napięcie to wprowadza
w stan przewodzenia tranzystory T l i 72, i w konsekwencji
podtrzymuje stan włączenia kontaktronu.
SPIS ELEMENTÓW
100 k O
R, potencjometr nastawny 100 k O
R, 51 k f l
R, 330 Q
R„ 39 kQ
Re 2 kQ
«7 1 MQ
R, 10 kQ
C, 220 nF
C, 1000 pF/6 V
C3 100 UF/6 V Schemat montażowy
D BAVP17 lub podobna
DZ dioda Zenera 4,7 V
77 BC 107
72 BC 177
układ scalony ULY 7741
kontaktron K-8 401-1
_"l_
SyTki Tl Tłoko
. BCI77
Cl 33nF
i ?
Elementem wykonawczym w układzie jest triak typu KT ciach przyrządu półprzewodnikowego nazywanego diakiem.
205/400 lub KT 205/600, sterowany z układu opóźnienia
fazowego zawierającego dwa tranzystory p-n-p i n-p-n. Natężenie ośw ietlen ia reguluje się rezystorem
Tranzystor p-n-p pracuje w połączeniu inwersyjnym tworząc R y przy czym m inim alny poziom o św ie tle n ia
wraz z tranzystorem T2 element dwójnikowy o właściwoś zależy od w a rto ści rezystora R r
SPIS ELEMENTÓW
5.1 k f i
3 k O
potencjometr suwakowy (maty) 470 kQ, B
*4 130 k O
3 kQ
c, 33 nF
C, 220 nF Schemat montażowy
Tl BC177
T2 BC107
T triak KT 205/400 lub KT 205/600
Sygnalizator przewodów
elektrycznych
Działanie układu polega na przetwarzaniu pola elektromag przedstawiona w opisie przystawki głośno mówiącej do
netycznego rozproszonego wokół przewodów prądu zmien telefonu (układ nr 12).
nego na napięcie elektryczne, które po wzmocnieniu steruje Sygnalizator składa się z 2-stopniowego wzmacniacza prądu
diodą elektroluminescencyjną stanowiącą element sygnaliza zmiennego o maksymalnym wzmocnieniu około 1 200 000 razy,
cyjny. czujnika indukcyjnego oraz układu sygnalizacji. Pomiędzy
Czujnikiem przetwarzającym pole elektromagnetyczne na stopniami wzmacniacza włączony jest potencjometr umożliwia
napięcie jest cewka z otwartym obwodem magnetycznym. jący regulację czułości.
Układ reaguje na przew ód en ergetyczn y znaj
du jący się w odległości kilku cen tym etró w od
czujnika, przy m aksym alnej czułości. Zmniejsza
jąc czułość można dokładniej lokalizow ać położenie
kabla. Należy pamiętać, że w y k ry cie przew odu
m ożliw e je s t tylko w te d y , kiedy płynie przezeń
prąd. Dlatego przed kontrolą należy do gniazd siecio
w ych włączyć jakiekolw iek odbiorniki prądu. Sygnali
zator zasilany jest z m iniaturowej baterii 9 V (6F22).
SPIS ELEMENTÓW
43 Q
R, 56 k Q
Schemat montażowy
R3 potencjometr suwakowy (mały) 10 k fi, B
Ra 39 Q
R6 36 k f i
Re 11 k Q
R*Re 1 .8 k o
c, 1 UF
D, dioda elektroluminescencyjna
dowolnego typu, np: CQYP 40
DZ dioda Zenera 5,6 V
układ scalony UCY7741, 2 szt.
wyłącznik typu Isostat, jeden segment niezależny
czujnik indukcyjny wg opisu układu nr 12
SPIS ELEMENTÓW
R, 12 k f l
R, potencjometr nastawny 4,7 kQ
R3 8,2 kQ
R r-R , 10 kQ
1.1 k ó
O l. 0 2 diody elektroluminescencyjne dowolnego typu
wona i zielona
T l, T2 BC107
układ scalony MAA723 — Tesla
termistor NTC210 10 kQ
wyłącznik Isostat, jeden segment niezależny.
Schemat montażowy
i 2otwory $6
. | __I_
■Pi otwory I r~-<H ii *— —
otwory w Obwód drukowany
!, _j ! I ł3,2 68'
l r*-------
s u-r
in
[" 3 ~r “ *3
U i
- 4 -
mJl
,?
i
'
!
1 ■
1
V
'Brzeg płytki i
Otwór rp-j < j
- .
6x10 S-t"1'
.89
5} 1 i
82
"
P rz e d s ta w io n y u k ła d , p o d o b n ie ja k p o p rz e d n io o m ó w io n y re g u la to r o ś w ie tle n ia z tria k ie m ( u k ła d n r
14), s łu ż y d o p ły n n e j re g u la c ji n a tę że n ia p rą d u zm ie n n e g o . O ba te u k ła d y m ają id e n ty c z n e o b w o d y
s te ro w a n ia e le k tro n ic z n e g o , ró żn ią się n a to m ia s t ro d z a je m e le m e n tu w y k o n a w c z e g o — w ty m u kła d zie
z a s to s o w a n y z o s ta ł ty ry s to r, k tó r y n ie k ie d y m o że b y ć ła tw ie j d o s tę p n y w h a n d lu n iż triak.
Użycie tyrystora zamiast triaka wym aga zastosowania cę regulatora z obciążeniem indukcyjnym , na przykład
prostow niczego mostka diodow ego, ponieważ tyrystor silnikiem elektrycznym. Układ może być w ięc bardzo
pracuje jednop ołów kow o. Elementy i C s tw orzą filtr przydatny jako regulator prędkości obrotow ej narzędzi
przeciwzakłóceniowy a ponadto um ożliwiają w spółpra elektrycznych, na przykład wiertarki, tokarki itp:
SPIS ELEMENTÓW
18 kQ
3.3 k Q
*3 potencjometr
suwakowy (mały) 470
kQ, B
*4 4.7 k f i
56 Q , 1 lub 2W
c, 33 nF
C, 68 nF
C, c 4 220 nF
C6 0,33 uF/630 V
DUD4 mostek
prostowniczy 4BYP 401 -
-300
Tl BC177
T2 BC107
T tyrystor BTP7
lub podobny.
Regulator tyrystorowy wygodnie jest umieścić w bezpiecznej obudowie
drewnianej, przedstawionej przy opisie akustycznego wyłącznika światła (uktad nr
2). Do tej obudowy zostały dostosowane wymiary płytki montażowej. Wykonując
obudowę należy pamiętać o wykonaniu otworu na suwak potencjometru oraz
dostosowaniu wysokości obudowy do wymiarów tyrystora. Tyrystor należy
umocować za pomocą kątownika.
Uniwersalny wzmacniać
akustyczny
-6^-9V
1 2,7 kfl
| 6,2 kfl 100 yF
T
1 IIc3
J
T "
390kfl
\ Tl
J BC109
'i* M
' i
p
G lo s ro ś ć
100 k O
ULUBI
IM * l6 8 0 n F
ReM R‘ ISOnF
1 3 0 k *M 147 kfl
nI1120*
Re Rof
K9
SPIS ELEMENTÓW
100 n
1 UR
*3 390 k fi
*4 130 k R
*5 6,2 k f i
A, 120 f i
*7 3,3 k f i
*8 130 k f i
47 k f i
*,o 10 k f i
* 1, potencjometr 10 k f i, B
Rn 100 k f i
, 100 f i
4 1 0 fi
1 fi (drutowy nawijany)
2,7 k f i
C, 220 uF/10 V
c, 680 nF
c, 1 PF
c. 47 pF/6 V
Ct 150 nF
C„ C „ c „ c „ 100 uF/10 V
c„ 1,5 nF
C„ 330 pF
C12 150 nF
C„ 100 uF/10 V
71 BC 109
układ scalony UL 1481
głośnik dynamiczny dowolnego
typu 4-4-15Q,
Uniwersalny zasilacz 6 V, 9 V
f»l 47 AIIW I
Prąd zmienny z transformatora jest prostowany w użytej diody Zenera: Napięcie to równe jest w przybliże
diodow ym układzie m ostkow ym (obw ód drukowany niu sumie napięcia diody Zenera i napięcia złączowego
dostosow any jest zarówno do w luto w a n ia gotowego 0,7 V tranzystora T l. M aksym alna w y d ajn o ść prą
układu m ostkowego 4 BYP401 jak i czterech pojedyn d o w a układu w yn o si ok. 10 0 mA przy U wr rów nym
czych diod prostowniczych BYP401) i filtro w a n y przez 9 V i 250 mA przy U m rów nym 6 V. W ydajność tę
kondensator C v Pozostałe elementy tworzą równoległy można ograniczyć zwiększając wartość rezystorów R, i
stabilizator, którego napięcie w yjś c io w e zależy od
SPIS ELEMENTÓW
£ ---------- ----------------------— -----------------
/?,, /?3 470. 1 W
8, 470 O
C, 1000 uF/16 V
DUD4 4BYP401 -50
OZ dioda Zenera 5,6h-8,2 V
T1 BC107
T2 BD140
I 2li* >
Js !± 332-A-.J
2.4:
Mat blacho Al lub Cu*1
« t. 1
Urządzenia podsłuchowe
>-6r9V
ri PGdT
I n r 12 J W
^ H | 63 680nF- • Ł ,7 k J B ^
GO5/0.^Ł
G łośność
Rolę m ikrofonu pełni w ęglow a wkładka telefoniczna, Obudowę układu najlepiej wykonać z blachy alumi
która za pośrednictwem układu dopasowującego ( 8 V niowej. Jej konstrukcja może być zbliżona do obudowy
C „ Cj) oraz potencjom etru siły głosu 8 y steruje wzm ac metronomu (układ nr 8).
niacz akustyczny: Urządzenie może być zasilane z baterii
od 6^-9 V.
SPIS ELEMENTÓW O P £
8, 4,7 k ó
8, potencjometr 4,7 kQ, B ©-SC,™ u p x V
C, 470 nF IG* 1 *.
C2 680 nF i| U ,
wkładka mikrofonowa telefoniczna,
np. CB63
głośnik dynamiczny dowolnego typu,
np. GD5/02, 4 -M 5 fi
\d /C '9
wzmacniacz przystawki głośno mówiącej
do telefonu. Schemat montażowy Obwód drukowany
układu dopasowującego do układu dopasowującego
, m M M W HM BHW ykryw acz metalu * f l
W y k ry w a c z m e ta lu , p o d o b n ie ja k s y g n a liz a to r p rz e w o d ó w e le k try c z n y c h o m ó w io n y u p rz e d n io , je s t
urządzenie m b a rd z o p rz y d a tn y m p rz y w y k o n y w a n iu w s z e lk ic h p ra c w y m a g a ją c y c h w ie rc e n ia o tw o r ó w
w ś c ia n a c h lu b w s trz e liw a n ia k o łk ó w . U rzą d zenie to u m o ż liw ia w y k ry c ie p o ło ż e n ia ru r w o d o c ią g o w y c h
lu b p rę tó w z b ro je n io w y c h i u n ik n ię c ia ty m sa m ym d w u k ro tn e g o w ie rc e n ia o tw o r ó w p o d k o lk i
ro z p o ro w e lu b tru d n y c h d o n a p ra w u szko d zeń in sta la cji.
O p isa n y u k ła d w y k ry w a c z a n ie je s t ła tw y d o u ru c h o m ie n ia w w a ru n k a c h a m a to rskich . J a k k o lw ie k , p rz y
o d ro b in ie szczęścia, m o żn a g o z e s tro ić bez u ż ycia p rz y rz ą d ó w p o m o c n ic z y c h , to je d n a k je s t to m a ło
p ra w d o p o d o b n e . D la te g o w d a ls z e j c z ę ś c i o p is u u k ła d u zo sta n ie o m ó w io n y s p o s ó b je g o u ru c h a m ia n ia
p rz y u ż y c iu n ie z b ę d n y c h p rz y rz ą d ó w .
W układzie wykrywacza metalu można wyróżnić następu metalowego powoduje z kolei zmniejszenie się napięcia na
jące bloki. Generator relaksacyjny (tranzystory Tl, T2), kondensatorze Ct i włączenie tranzystorów T8, T5 i diody.
wzmacniacz rezonansowy z czujnikiem metalu w postaci Dość złożony układ stabilizatora napięcia zapewnia stałość
cewki indukcyjnej L (T6), prostownik szczytowy ( Tl. R „ Ct), parametrów układu i ich niezależność od napięcia baterii.
komparator wraz z układem sygnalizacyjnym (T8, T9. T3, T5) Uruchamianie układu należy rozpocząć od sprawdzenia, w
oraz stabilizator napięcia zasilania (R,* T10. T11). jakim stosunku pozostają do siebie częstotliwości drgań
Układ działa następująco. Generator relaksacyjny w ukła generatora i obwodu rezonansowego. W tym celu, regulując
dzie przerzutnika astabilnego wytwarza przebieg zbliżony do częstotliwość generatora potencjometrem R2 należy spraw
prostokątnego o częstotliwości regulowanej za pomocą dzić, na przykład za pomocą oscyloskopu, czy ze wzrostem
potencjometru Rt Przebieg ten, scałkowany w obwodzie R8 częstotliwości amplituda napięcia na obwodzie rezonanso
C, w celu odfiltrowania wyższych harmonicznych, pobudza wym maleje. Jeśli nie, należy zwiększyć pojemność kondensa
do drgań, poprzez tranzystor T6. obwód LC, którego częstotli tora C3. Ostatecznie trzeba ustawić częstotliwość drgań
wość rezonansowa zalezy od indukcyjności cewki — czujnika, generatora tak, aby amplituda napięcia obwodu rezonanso
zależnej z kolei od tego. czy i jak blisko niej znajduje się wego malała ze wzrostem częstotliwości, przy czym względne
przedmiot metalowy Zestrojenie układu polega na tym aby zmiany tej amplitudy powinny być jak największe.
częstotliwość drgań generatora leżała na opadającym zboczu Powyższe regulacje należy przeprowadzać przy niewielkiej
krzywej rezonansowej obwodu, w miejscu możliwie najwięk średniej amplitudzie napięcia na obwodzie rezonansowym nie
szego nachylenia tej krzywej. Zbliżenie czujnika do przedmio przekraczającej 2 V, co można zapewnić nastawiając odpo
tu metalowego powoduje zwiększenie indukcyjności cewki i wiednio potencjometr R*
zmniejszenie amplitudy napięcia na obwodzie rezonansowym Po zestrojeniu układu należy odpowiednio wyregulować
wskutek pogłębienia jego odstrojenia. próg czułości diody. Polega to na ustawieniu potencjometru
Efekt ten jest wykorzystany w dalszych stopniach układu. R „ w położeniu środkowym i przestawieniu potencjometru Rb
Napięcie obwodu rezonansowego jest bowiem zamieniane na do pozycji, w której dioda sygnalizacyjna znajdzie się na
napięcie stałe w prostowniku szczytowym i porównywane z granicy świecenia. Tak wyregulowany wykrywacz jest przygo
pewnym, regulowanym poziomem odniesienia (potencjometr towany do pracy i nie wymaga żadnych zabiegów konserwa
R „) w komparatorze, który w zależności od wyniku porówna cyjnych poza wymianą zużytych baterii.
nia włącza lub wyłącza diodę sygnalizacyjną.
Jeśli napięcie na obwodzie jest stosunkowo duże (czujnik Opisany układ wykrywacza metalu reaguje na rury i
daleko od przedmiotu metalowego) wówczas tranzystory T8 i pręty m etalowe znajdujące się w odległości mniejszej
T5 są zatkane i dioda nie świeci się. Zmalenie amplitudy niż 7 + 8 cm. Posługiwanie się tym przyrządem jest
napięcia na obwodzie wskutek zbliżenia cewki do przedmiotu bardzo proste. Po włączeniu napięcia zasilania reguluje-
59
/
my czułość układu w taki sposób, aby dioda sygnaliza go po ścianie kryjącej rurę w odociągow ą, spowoduje
cyjna nie św ieciła się, będąc jednocześnie blisko stanu oczywiście zaświecenie diody.
włączenia. Zbliżenie urządzenia czujnikiem do przed Zmniejszając stopniow o czułość można zlokalizować
m iotu metalowego, na przykład wskutek przesuwania położenie rury z dokładnością d o kilku milimetrów.
SPIS ELEMENTÓW
R, 120 k f l
R, potencjometr nastawny 47 kQ
R3 51 k f l
R. 10 k n
Rs potencjometr nastawny 2.2 k Q
R, 12 kQ
R» Ru 15 k£2
R Ru 10 k f i
Ru potencjometr suwakowy (mały) 10 kQ
R i» R 15 2,7 kQ
Ru 1,2 k O
R, 7 330 O
c, 47 nF
c, 10 nF
C, 3 nF
C< 1 uF
D dioda elektroluminescencyjna czerwona dowolnego typu nę
CQYP 40
Tf+ T5 UL1111
T&rTlO BC177
T li BC107
wyłącznik typu Isostat, jeden segment, niezależny
czujnik — cewka: 2500 zwojów drutu 0 0,13 mm w czterech
warstwach na pręcie ferrytowym 0 8 mm o długości 95 mm. Parametry te mogą
być nieco inne jeżeli indukcyjność cewki będzie równa około 265 mH.
Obudowa wykrywacza metalu powinna być wykonana z materiału
nieprzewodzącego, najlepiej z tworzywa sztucznego. W warunkach
amatorskich obudowę taką najłatwiej jest wykonać z typowego pudelka —
61
#
Zasilacz do akumulatorów
P rq d ła d o w a n ia a k u m u la to ra t?V w y n o s i:
o k o ło 1.5A p r z y ż a ró w c e 100 W
o k o ło IA ---------- -------- 60 W
o k o ło ĄSA -------- ---------- 4 0 W
N a jp ro s ts z y za sila cz d o ła d o w a n ia a k u m u la to ró w m o żn a z b u d o w a ć ty lk o z trze ch e le m e n tó w : z w y k łe j
ż a ró w k i, n ie w ie lk ie g o tra n s fo rm a to ra s ie c io w e g o i d io d p ro s to w n ic z y c h . Z a sila cz ta k i m o że b y ć z
p o w o d z e n ie m s to s o w a n y d o ła d o w a n ia a k u m u la to ró w s a m o c h o d o w y c h , n a w e t s to s u n k o w o d u że j
p o je m n o ś c i, rzę d u 5 0 A h .
Zasilacz do ładowania akum ulatorów różni się isto t mocy (a w ięc o największej rezystancji), aby nie spalić
nie od zasilaczy do sprzętu radiowego lu b kalkulatorów. transformatora i diod.
Powinien on bowiem , w przeciwieństwie do tamtych, Prezentowany zasilacz został w ykonany w oparciu
charakteryzować się dużą opornością w yjściow ą aby o transform ator sieciow y TS 80/6 i m ostkow y układ
prąd ładowania nie zależał zbyt m ocno od napięcia prostowniczy 4BYP401: M aksym alny prąd ła d o w a
ładowanego akumulatora. Nie musi on przy tym dostar nia jaki można z te g o układu czerp ać bez ob aw y
czać dokładn ie stałego prądu; w ystarczy, że prąd zniszczenia diod w yn o si 2 A. Na rysunku podano
ładowania będzie jednokierunkow y pulsujący. przybliżone w artości prądów ładowania dla różnych
W zazwyczaj spotykanych rozwiązaniach zasilaczy mocy żarówek. Obudowa układu pow inna być metalo
akum ulatorow ych stosuje się w ięc prosty, jedno-, d w u - wa i uziemiona przez jej galwaniczne połączenie z
lub czterodiodow y układ prostow niczy we w tórnym kołkiem gniazda sieciowego.
obw odzie transformatora wraz z szeregowo włączonym
opornikiem stabilizującym prąd ładowania. Opornik ten Pewnego komentarza wymaga w ybór prądu ładow a
może być regulow any w celu zmiany w artości prądu nia w zależności od pojemności akumulatora. Zwykle
ładowania. zaleca się tzw . dziesięciogodzinny prąd ładowania,
Konieczność stosowania opornika w obw odzie prądu który na przykład dla akumulatora od samochodu Fiat
ładującego w obec jego znacznych rozm iarów (w opor 126 (34 A h) w ynosi 3,4 A. Z punktu widzenia żyw o t
niku tym wydziela się znaczna moc) utrudnia amatorską ności akumulatora korzystniejsze jest jednak ładowanie
konstrukcję prostow nika. W opisanym rozwiązaniu go prądem mniejszym — dwudziesto- a nawet pięćdzie-
problem ten został rozw iązany przez przeniesienie sięciogodzinnym. Zasilacz może być wówczas niewielki,
elementu oporow ego, stabilizującego prąd ładowania, choć okupione jest to czasem potrzebnym do nałado
do ob w o d u pierw otnego uzw ojenia transformatora. wania. W warunkach dom ow ych jednak najczęściej
Dzięki temu rolę elementu oporow ego może pełnić zachodzi potrzeba jedynie doładow ania częściowo
zwykła żarówka, która ponadto stanowi zabezpieczenie rozładowanego akumulatora i jedna noc może być do
zasilacza przed zwarciem lub przeciążeniem. tego celu zupełnie wystarczająca.
Do bu d o w y można użyć dow olnego transformatora
sieciowego, którego napięcie w tórne jest wyzsze od
napięcia ładow anego akumulatora. D iody prostownicze
należy dobrać tak, aby ich prąd dopuszczalny był nie
mniejszy niż maksymalny prąd, którym można obciążyć
transformator. Po zm ontow aniu takiego układu należy
w szereg z uzwojeniem pierw otnym włączyć oprawkę
żarówki oraz wtyczkę z kablem sieciowym . Następnie,
po dołączeniu akumulatora poprzez amperomierz do S P IS ELEMENTÓW
obw odu w tórnego należy eksperymentalnie określić
prąd ładow ania wkręcając żarów ki o różnej mocy. D1^-D4 mostek prostowniczy 4BY P 401-40
Trzeba przy tym zaczynać od żarówki m ożliw ie malej transformator sieciow y TS80/6
żarówka 220 V g w in t zwykły lub E14 z oprawką
regulowany
stabilizowany
O p is a n y zasilacz s ta b iliz o w a n y m o ż e b y ć w y k o rz y s ty w a n y ja k o u n iw e rs a ln e ź ró d ło n a p ię c ia s ta łe g o o
d u ż e j s ta ło ś c i i m a łe j re z y s ta n c ji w y jś c io w e j. Z a s ila c z te n m a w budow any u k ła d o g ra n ic z a n ia
p o b ie ra n e g o p rą d u d o 0 ,7 A.
Zasilacz składa się z prostownika aw upołó w kow ego ma przełączany dzielnik w układzie porów nania napię
(Tr, D l. D2, C „ C ,) oraz stabilizatora z układem cia, dzięki czemu napięcie w y jśc io w e może być
scalonym pA 723, współpracującego z w yjściow ym skokow o i płynnie regu low an e w całym , prakty
tranzystorem m ocy BDP 620 (2N 3055). Stabilizator ten cznie użytecznym zakresie napięć.
W om awianym układzie zastosowano transformator granicach od 10 do 15 V. Z m ien iając w a rto ść
TS 1 5 /4 z dzielonym uzwojeniem. Nie jest to jednak rezystora Rt można regu lo w ać m aksym alny prąd
konieczne — ob w ó d drukow any jest dostosowany do w y jścio w y . Na przykład przy R2 równym 7 O ograni-
czterodiodow ego mostka prostowniczego, który może czenie prądowe wystąpi już przy prądzie obciążenia
współpracować z dow olnym transformatorem siecio- równym 10 mA (iloczyn /? ,* /„ =0,7 V).
w ym , o napięciu w yjściow ym zawierającym się w
SPIS ELEMENTÓW
100 k Q
1«
r3 r. 10 k Q
* s 4.7 k f t
1 k fi
3 kC
4.7 k f i
7.5 kQ
*.o 10 kQ
620 n
potencjometr 100 k Q
11 kO
C, 1000 uF/25 V
C3 1 nF
D l, D2 BYP401/50
T BDP 620 (2N3055)
układ scalony uA723 lub MAA 723 (Tesla) Schemat montażowy
Tr transformator sieciowy TS 15/4
Obwód drukowany
Układ zmierzchowego wyłącznika światła składa się nastę przerzutniku Schmitta tranzystor T2 jest zatkany, natomiast T3
pujących części: czujnika ze wzmacniaczem (FR, T l), układu — przewodzi powodując nasycenie tranzystorów T6, T4 i T5
przerzutnika Schmitta (zabezpieczającego przed migotaniem Wskutek tego triak nie przewodzi i oświetlenie jest wyłączone
światła w czasie powolnego zapadania zmroku T2. T3), Wraz z zapadaniem zmierzchu rezystancja fotorezystora rośnie
układu sterującego z elementem wykonawczym (T4, T5. T6. i tranzystor Tl zatyka się. Przerzutnik Schmitta zmienia stan
T), oraz pomocniczego, beztransformatorowego układu zasi zatykając tranzystory T6, T4 i T5. dzięki czemu triak zostaje
lania (/?,„ D, Ct R,a OZ). wysterowany prądem rezystora W ten sposób zostaje
Gdy światło dzienne pada na powierzchnię fotorezystora zamknięty obwód wyjściowy.
FR jego rezystancja jest mała i tranzystor T1 jest nasycony. W
.a pom ocą rezystora H, można u staw ić próg W beztransformatorowym układzie zasilania, a zw ła
zadziałania układu. Fotorezystor należy umieścić w szcza w rezystorze R ,2 zrealizowanym na płytce w
taki sposób, aby nie był on o św ie tlo n y światłem postaci połączenia ośmiu rezystorów jednow atow ych
włączanym przez układ, w przeciwnym razie wyłącznik wydziela się znaczna moc, co należy uwzględnić przy
będzie pracował oscylacyjnie. w ykonyw aniu obudow y, Najlepiej jest um ocować p ły t
kę na stałe w położeniu pionow ym , w miejscu trudno
dostępnym i osłonić ją m etalowym ekranem.
SPIS ELEMENTÓW
R> 100 0
R, potencjometr
nastawny 47 kO
*3 12 k Q
R. 1,5 k G
R> 20 k G
R, 3.3 kG
R, 24 kG
R» 3 kO
R» 4.7 kG
R ,„ Rn 1 kG.1 W
Ru 2,2 kG. 8W
(4 szt. 3.9 kG
oraz 4 szt, 4,7 kG, 1
W)
c, 47 iiF/6 V
100 pF/25 V
FR fotorezystor RP 333
lub podobny
D BYP 401-400
T triak KT 205/400
T1~ T5 UL 1111
T6 BC177
Obwód drukowany
Dodatek
Zam ienniki, ob ud ow y oraz schem aty połączeń e le m e n tó w p ó łp rzew o d n iko w ych i
układ ów scalonych w yk o rzys tyw a n yc h w o m ów ionych układach elektron iczn ych
DIODY
Typ Z a m ie n n ik i Obudowa
Anodo ^ ^
B A V P 17 d io d y k rz e m o w e m a le j m o c y . d o w o ln e g o t y p u
Anodo ^
d io d y k r z e m o w e p r o s to w n ic z e , o p r ą d z ie d o p u s z c z a ln y m
B Y P 401
n ie m n ie js z y m n iz 1 A 1[ J if '
Tvp Z a m ie n n ik i O budow a
BZP 683 d io d y Z e n e ra d o w o ln e g o t y p u o p o d a n y m n a s c h e m a c ie
D 4V7 n a p ię c iu p r z e b ic ia
C5V1 ja k B A V P 1 7
C 5V6
C 6V2
DIODY ELEKTROLUMINESCENCYJNE
TRANZYSTORY
Typ U k ła d p o łą c z e ń , o b u d o w a
U L 1111
U L 1 4 9 0 -1 4 9 5
U L 1481 P
U L Y 7741
(u A 7 4 1 )
UKŁADY SCALONE CYFROWE
U k ła d p o łą c z e ń Typ U k ła d p o łą c z e ń
Typ
SfAAft AAJSl
LfeJ L£>l
UCY 7400 b U C Y 7490
HS3
LU U U U U U UJ
•,* IB IV 2A 28 TY M o n
W O TW I
iiń ó jS flfls ,
UCY 7472
U C Y 74121 D
^ l/W T r tr Ę r '
W
A B C D
U C Y 74145 3
M J U U L jn n g j
Y
Typ Z a m ie n n ik i O budow a
r ♦Q5
fN
<©
♦
F o to rez y sto r
RP 333
F o to rez y sto ry d o w o ln e g o ty p u o rez y stan cji z m ien n ej w g r a n ic a c h 0 , 5 k C? - 1 M fl
1
-—-
a
1
— 6.6
h 3 0—
- - 1f
T e rm is to r T e r m is t o r y o u je m n y m
NTC 2 10 w s p ó łc z y n n ik u
10 kO te m p e ra tu ro w y m w m a le j o b u d o w i e o n o m in a ln e j r e z y s t a n c ji r ó w n e j 1 0 k €5 U— - 100-- J
Zasady oznaczania
S P O S Ó B O Z N A C Z A N IA
TY P U
E LE M E N T U D Y S K R E TN E G O
P ie r w s z a l i t e r a ( m a t e r i a ł w y jś c io w y ) R - p o l a r y z a c j a o d w ro tn a (obudow a p o łą c z o n a z a n o d ą ) ;
A - m a t e r i a ł o s z e r o k o ś c i fcasm a z a b r o n io n e g o 0 , 6 . . . 1 , 0 eV p o l a r y z a c j i n o r m a ln e j (obudow a p o łą c z o n a z k a t o d ą )
( t a k i j a k germ an ) n ie ozn acza s ię
B - m a t e r i a ł o s z e r o k o ś c i pasm a z a b r o n io n e g o 1 , 0 . . . 1 , 6 eV
( t a k i j a k krzem )
C - m a t e r i a ł o s z e r o k o ś c i pasm a z a b r o n io n e g o 1 , 3 eV
(ta k i ja k a rse n e k g a lu , a rs e n o fo s fo re k g a lu , fo s fo r e k
g a lu ) L i c z b a p o p rz e d z o n a z n a k ie m o k r e ś l a w w o lt a c h m aksy
0 - m a t e r l a j o s z e r o k o ś c i pasm a z a b r o n io n e g o 0 ,6 eV m aln ą w a r t o ś ć im p u lso w e g o n a p i ę c i a w s t e c z n e g o d io d y p r o
( t a k i j ś k a n tym on ek in d u ) s t o w n i c z e j m a łe j I ś r e d n i e j mocy
R - in n e m a t e r i a ł y L i t e r a p o p rz e d z o n a z n a k ie m o k r e ś la t o l e r a n c ję n a p ię
c i a s t a b i l i z a c j i : A - l i , B - 2 * , C - 5 ł , 0 - 10% , E - 1!
L it e r a V o k r e ś la m ie js c e p r z e c in k a , j e ś l i n a p ię c ie s t a b i'
l l z a c j l j e s t l i c z b ą ułam kową
D ruga l i t e r a ( r o d z a j )
A - d io d a p r z e ł ą c z a j ą c a , d e t e k c y j n a , m i e s z a j ą c a ( s y g n a -
łow aB I s t a b i l i s t o r m a ły ch n a p ią ć
B - d io d a o z m ie n n e j p o je m n o ś c i ( w a r ik a p )
C - t r a n z y s t o r m a łe j i ś r e d n i e j m o cy, m a łe j c z ą s t o t l i w o ś c i x ) Je d n a l i t e r a i t r z y c y f r y ( l u b d w ie l i t e r y I d w ie c y f r y )
0 - t r a n z y s t o r m o cy, m a re j c z ą s t o t l i w o ś c i xx> P lu b E - umowny sym b ol w y t w ó r c y ; może b y ć p o m in ię t y
E - d io d a t u n e l m a w o z n a c z e n iu ty p u w y ro b u , j e ż e l i t o o z n a c z e n i e , obudowa
F - t r a n z y s t o r m a łe j i ś r e d n i e j m o cy, w i e l k i e j c z ę s t o t l i o r a z d a n e t e c h n ic z n e s ą z g o d n e z c h a r a k t e r y s t y k ą w yrob u
w o ś c i x> w e d łu g k a t a lo g u M ięd z y n a ro d o w eg o S t o w a r z y s z e n i a Naukowe
C - e le m e n t p o w i e l a ją c y z ło ż o n y z ró ż n y c h s t r u k t u r g o PRO ELECTRON
H - so n d a d o m ie r z e n ia p o l a m a g n e ty c z n e g o ( c z u j n i k H a ll a ) P i t r z y c y f r y - e le m e n t d o s p r z ę t u p o w sz e c h n e g o u ż y tk u
K - g e n e r a t o r H a l l a w o tw a rty m o b w o d z ie m agn etyczn ym E i t r z y c y f r y - e le m e n t w o b u d o w ie uE (m ik r o m in ia tu r o w y )
( n p . c z u j n i k s y g n a ło w y , m a gn e to m etr) YP I d w ie c y f r y - e le m e n t d o s p r z ę t u p r o f e s j o n a l n e g o x )
L - t r a n z y s t o r m o cy, b a rd z o w i e l k i e j c z ę s t o t l i w o ś c i x x ) AP I d w ie c y f r y - e le m e n t d o s p r z ę t u s p e c ja l n e g o x x )
H - g e n e r a t o r H a l l a w zam kn iętym o b w o d z ie m agn etyczn ym
( n p . m o d u la to r lu b p o w ie l a c z H a ll a )
f - e le m e n t o p t o e l e k t r o n i c z n y c z u ł y na p ro m ie n io w a n ie - x ) z a m ia s t l i t e r y Y s t o s u j e s i ę t e ż l i t e r y W, W, X , Z
fo to d e te k to r (n p . fo to d io d a , fo t o t r a n z y s t o r , fo t o - x x ) z a m ia s t l i t e r y A s t o s u j e s i ę t e ż l i t e r y B , C , D , E , P
rez y sto r)
Q - e le m e n t o p t o e l e k t r o n i c z n y f o t o g e n e r a c y j n y ( p r o m ie n iu
j ą c y ; n p . d io d a e l e k t r o l u m i n e s c e n c y j n a , t r a n s o p t o r ,
w s k a ź n ik c y f r o w y , o ś w i e t l a c z c z y t n i k a ) U w aga. O z n a c z e n ia n i e w y n i k a ją c e z w y ż e j p o d a n e g o k l u c z a
R - t y r y s t o r m a łe j m ocy x ) . m a ją n a s t ę p u j ą c e w y r o b y :
S - t r a n z y s t o r im p. ( p r z e ł ą c z a j ą c y ) m a łe j i ś r e d n i e j m ocy x ) kb yP kO I-kO , kBYPkO l - 8 0 - c z t e r y d io d y p r o s t o w n ic z e ty p u
T - t y r y s t o r mocy x ) BYPA0I w u k ł a d z i e m o stk a G r a e t z a ,
U - t r a n z y s t o r im p u lso w y ( p r z e ł ą c z a j ą c y ) mocy x x ) NTC - t e r m l s t o r y o ujemnym w s p ó łc z y n n ik u te rm ic z n y m ,
Y - d io d a p r o s t o w n ic z a t ł u m ią c o - u s p r a w n ia ją c a w y so k o - C Q 11B P , C Q 12B P , CQ12BPA - t r a n s o p t o r y ,
sp raw n a CTR - t e r m l s t o r y o s k o k o w e j r e z y s t a n c j i ,
X - d io d a p o w i e l a ją c a m ik r o fa lo w a ( n p . w a r a k t o r , ła d u n k o D G 51, DG52 - d io d y germ anowe Im p u lso w e,
w a , la w in o w a , Gunna) O Z G I .. . 7 - d io d y z łą c z o w e germ anow e ( p r o s t o w n i c z e ) ,
Z - s t a b i l i s t o r ( d io d a Z e n e r a ) T G 2 . . . 5 S - t r a n z y s t o r y germ anowe m a łe j m o cy, m a łe j c z ę -
s to tlIw o ś c i.
x R t h j- c > 1 5 °C , XX R t h j- c *£ 1 5 °C
Inikowych produkcji krajowej
S P O S Ó B O Z N A C Z A N IA
TYPU f -Łfcif -f-
M IK R O U K Ł A D U S C A LO N E G O
O s t a t n i a l i t e r a ( r o d z a j o b u d o w y):
P - obudowa p ł a s k a m e ta lo w a Iz o lo w a n a od u k ła d u
P i e r w s z a l i t e r a ( w y k o n a n ie ) : S - obudowa p ł a s k a m e talo w a m a ję c a k o n t a k t e l e k t r y c z n y
U - u k ła d s c a l o n y p ó łp rz e w o d n ik o w y m o n o lit y c z n y b ip o z p o d ło że m u k ła d u 1 z z a c i s k i e m m asy
la r n y H - obudowa p ł a s k a z n ie p r z e w o d z ę c e g o m a t e r i a ł u c e r a m ic z n e g o
R - u k ł a d s c a l o n y h y b ry d o w y J - obudow ę, dw urzędow a z n ie p r z e w o d z ę c e g o m a t e r i a ł u c e r a m ic z
M - u k ł a d s c a lo n y z e s t r u k t u r a m i MOS n eg o ,
N - obudowa dw urzęd ow a p la s t y k o w a
l - obudowa kubkow a m e ta lo w a o z a c i s k a c h u e ie s z c z o n y c h na
o k r ę g u k o ła
K - obudowa c z t e r o r z ę d o w a p la s t y k o w a
D ru g a l i t e r a ( s p e łn ia n a f u n k c ja ) :
M - obudowa c z t e r o r z ę d o w a p la s t y k o w a w k ła d k ę r a d la t o r o w ę
C - u k ła d c y fro w y
P - obudowa c z t e r o r z ę d o w a p la s t y k o w a r a d i a t o r e m bocznym
L - u k ła d a n a lo g o w y
R - u k ła d I n n y ( n p . m ie s z a n y b i e r n y )
z a g ię ty s i
T - obudowa c z te r o r z ę d o w a p la s ty k o w a z r a d ia t o r e m bocznym
p ro sty m
R - obudowa inna
T r z e c i a l i t e r a lu b b r a k l i t e r y ( p r z e z n e c z e n l e ) :
b r a k l i t e r y - d o s p r z ę t u p o w sz e c h n e g o u iy t k u
A - d o s p r z ę t u s p e c ja l n e g o L i c z b a p o rz ę d k o w a s k ł a d a j ę c a s i ę z m a ee ru s e r y j n e g o o r a z
Q - d o s p r z ę t u s p e c j a l n e g o o p o d w y ż s z o n e j n ie z a w o d n o ś c i o z n a c z e n i ę f u n k c j i lu b ty p u ;
Y - do s p r z ę tu p r o fe s jo n a ln e g o - w w ypadku u k ła d ó w s c a lo n y c h m o n o lit y c z n y c h a n a lo g o w y c h :
T - d o s p r z ę t u p r o f e s j o n a l n e g o o p o d w y ż s z o n e j n ie z a w o d 0 0 0 . . . 0 9 9 - m o d u la to r y I d e m o d u la to ry
n o śc i 10 0 .. . 1 9 9 - u k ła d y w i e l o f u n k c y j n e u n iw e r s a ln e
X - p r o t o t y p o w e , d o ś w le d c z a ln e lu b n a z am ó w ien ie 2 0 0 .. .2 6 9 - w zm a cn ia cz e p . c z . r a d io w e I t e l e w i z y j n e
2 5 0 .. .2 9 9 - In n e u k ła d y r a d io w e I t e l e w i z y j n e
3 0 0 .. .3 9 9 - w zm a cn ia cz e m a ły c h s y g n a ł m m .c z .
L 0 0 ...< i9 9 - w z m a c n ia c z e mocy m .c z .
5 0 0 .. .5 9 9 - u k ła d y z a s i l a j ą c e i s t a b i l i z u j ą c e
P ie r w s z a c y f r a ( z a k r e s d o p u s z c z a l n e j te m p e r a tu r y p r a c y w UC ) : 6 0 0 .. .6 9 9 - d e k o d e r y s t e r e o - I k w a d r o fo n ic z n e
1 - In n y z ak re s 7 0 0 .. .7 9 9 - w z m a c n ia c z e o p e r a c y jn e i k o m p a r a to r y
k - -55. ..♦ 8 5 8 0 0 .. .8 9 9 - p r z e t w o r n i k i I g e n e r a t o r y
5 - -5 5 . ..♦ 12 5
9 0 0 .. .9 9 9 - In ne
6 - -6 0 . ..♦ 8 5 - w w ypadku u k ła d ó w s c a lo n y c h m o n o lit y c z n y c h c y fr o w y c h
7 - 0 .. .+ 7 0 może byó u z u p e łn io n a l i t e r ą w c e l u o k r e ś l e n i a w ł a ś c i
8 - -2 5 . . .+ 8 5 w o ś c i c h a r a k t e r y s t y c z n y c h u k ła d u :
H - s e r i e s z y b k i e ( n p . HCY7‘*H00N)
U w aga. W y s tę p u ję p o n a d to o z n a c z e n ia n i e w y n ik a ję c e z w y że j L - s e r i e o małym p o b o r z e mocy
p o d a n ego k l u c z a , n p . HRY0800 S - s e r i e b ard zo s z y b k ie