ANSWERING

I SLAM
The Crescent in Light of the Cross

NORMAN L. GEISLER
ABDUL SALEEB
መልስ መስጠት

እስልምና
መልስ መስጠት

THECRescent
በብርሃን _
ከመስቀል

ሁለተኛ እትም።

ኖርማን ኤል . ጂስለር እና አብዱል ሳሌብ

EI BakerBooks
የዳቦ ጋጋሪ መጽሐፍ ሃውስ ክፍል
ግራንድ ራፒድስ፣ ሚቺጋን 49516
© 1993፣ 2002 በኖርማን ኤል.ጂስለር

በቤከር መጽሐፍት የታተመ የቤከር ቡክ ሃውስ

ኩባንያ የፖስታ ሳጥን 6287፣ ግራንድ ራፒድስ፣
ሚቺጋን 495 1 6-6287 ክፍል

ሦስተኛው ህትመት፣ ግንቦት 2003 ዓ.ም

በዩናይትድ ስቴትስ ውስጥ የታተመ

መብቱ በህግ የተጠበቀ ነው. ማንኛውም የዚህ እትም ክፍል ሊባዛ፣ በዳግም ማግኛ
ሥርዓት ውስጥ ሊከማች፣ ወይም በማንኛውም መልኩ ወይም በማንኛውም መንገድ
ሊተላለፍ አይችልም - ለምሳሌ፣ ኤሌክትሮኒክ፣ ፎቶ ኮፒ፣ መቅዳት - ከአሳታሚው
የጽሁፍ ፈቃድ ውጭ። ብቸኛው ልዩነት በታተሙ ግምገማዎች ውስጥ አጭር
ጥቅሶች ናቸው።

የኮንግረስ ካታሎግ-ውስጥ-ሕትመት ውሂብ

ጌይስለር፣ ኖርማን ኤል.

ለእስልምና መልስ መስጠት፡- በመስቀል ብርሃን ላይ ያለው ጨረቃ
/ኖርማን ኤል.ጂስለር እና አብዱል ሳሌብ።- 2 ኛ እትም.
ገጽ. ሴሜ.
መጽሐፍ ቅዱሳዊ ማጣቀሻዎችን እና ኢንዴክስን ያካትታል።
ISBN 0-8010-6430-9 (ገጽ.)
111 1 . እስልምና - ግንኙነት - ክርስትና. 2. ክርስትና እና ሌሎች
ሃይማኖቶች - እስልምና.
3 . ክርስትና - የይቅርታ ሥራዎች። 4. እስልምና - አወዛጋቢ ሥነ-ጽሑፍ. I.
ሳሌብ፣ አብዱል II. ርዕስ።
BPI72.G45 2002
239-dc2I 2002002260
ከቤከር ቡክ ሃውስ የተለቀቁትን ሁሉ መረጃ ለማግኘት ድህረ ገጻችንን
ይጎብኙ፡ http://www.bakerbooks.com
ይዘቶች

የሁለተኛው እትም መግቢያ 7

ምስጋና 9 መግቢያ 11
ክፍል 1 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

1. ኢስላማዊ አሀዳዊነትን መረዳት 15

2. ኢስላማዊው የፍጥረት እና የሰው እይታ 34
3. ነቢያት 52
4. መሐመድ 70
5. ቁርኣን 91 _ _
6. የመጨረሻ ዘመን እና መዳን 109

ክፍል 2 ክርስቲያናዊ ምላሽ ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት

7. የኢስላሚክ አሃዳዊነት ግምገማ 135

8. የመሐመድ ግምገማ 151
የቁርአን
9. ግምገማ 183

ክፍል 3 የክርስቲያን አመለካከት አወንታዊ መከላከያ

10. የመጽሐፍ ቅዱስ መከላከያ 213

11. የክርስቶስ አምላክነት መከላከያ 233
12. የሥላሴ መከላከያ 263
13. በመስቀል የመዳን መከላከያ 278

አባሪ 1፡ የሙስሊም አንጃዎችና እንቅስቃሴዎች 295

አባሪ 2፡ የሙስሊም ሃይማኖታዊ ተግባራት 301 አባሪ 3፡
የበርናባስ ወንጌል 303
6 ይዘቶች

አባሪ 4፡ የታወቁ የሙስሊም ውንጀላዎች በአዲሱ ላይ

ኪዳን 309
አባሪ 5፡ እስልምና እና ዓመፅ 319
አባሪ 6፡ ጥቁር እስልምና 331

መዝገበ ቃላት 337

5
መጽሃፍ ቅዱስ 343
349 እንዲነበብ ይመከራል
የቁርዓን
ሱራስ 351 ማውጫ
የሰዎች መረጃ ጠቋሚ 357
የርእሶች ማውጫ 363
 ቅድመ ዝግጅት ወደ ሁለተኛ እትም።

ሴፕቴምበር 11, 2001 ዓለምን ቀይሯል. አንደኛ ነገር፣ ክርስቲያኖች የእስልምናን

ዓለም አቀፋዊ ፈተና ችላ ማለት አይችሉም። እንደ እስልምና መልስ የመሰሉ
መጽሃፎችን የወደፊት እጣ ፈንታ የሚያረጋግጥ ይህ ፈተና ነው ። ይህ መጽሐፍ
በዎል ስትሪት ጆርናል (ህዳር 26, 2001) የፊት ገጽ ላይ የሚከተለውን አውጀዋል
ብለን በምናባችን አናምንም ።

የሀይማኖት ማተሚያ ቤቶች ሙስሊሞችን በመመልመል ረገድ ሰፊ መጽሃፍ

አዘጋጅተዋል። በጣም ከሚታወቁት መካከል አንዱ በኖርማን ጂስለር የደቡብ
ወንጌላዊ ሴሚናሪ ፕሬዝዳንት በቻርሎት ፣ኤንሲ እና አብዱል ሳሌብ ሙስሊም
ወደ ክርስትና የተለወጠው “እስልምናን መመለስ” ነው። በ 1993 የታተመው
መጽሐፉ ከ 42,000 ቅጂዎች በላይ ተሽጧል ።

ዘ ጆርናል ሊለው ያልቻለው ነገር ከእነዚህ ውስጥ ከግማሽ በላይ የሚሆኑት

የተሸጡት ከሴፕቴምበር 11 በኋላ ባሉት ሁለት ወራት ውስጥ ነው፣ ይህ ፍጥነት
ሳይቀንስ ይቀራል።
ቀን. እንደ እውነቱ ከሆነ ግንብ ከመውደቁ በፊት መጽሐፉ ቀስ በቀስ እየሞተ ነበር።
በለዘብተኝነት ለመናገር፣ እስልምና በክርስትና ላይ ያለው ስጋት አነስተኛ ነበር።
ከ 9/11 በፊት። ከኮሚኒስት ስጋት፣ ከሰብአዊነት ስጋት ተርፈን አሁንም አዲስ ነገር
እያደረግን ስለነበር ያ ለመረዳት የሚቻል ነው።
የዕድሜ ስጋት. የአሜሪካ ክርስቲያኖች በቀላሉ ለሌላ ስጋት ዝግጁ አልነበሩም።
ዛሬ ማዕበሉ ተቀይሯል። የቁርኣን ሽያጭ እየጨመረ ነው። በአሸባሪዎች የአየር
ላይ የቦምብ ጥቃት ምክንያት ሙስሊሞች የበለጠ ሃይማኖተኛ እየሆኑ በመሆናቸው
ወይም እስልምናን የተቀበሉ ሰዎች በከፍተኛ ሁኔታ በመጨመሩ አይደለም።
ኒው ዮርክ የንግድ ማዕከል. ይልቁንም ሙስሊም ያልሆኑ ሰዎች በሚሊዮን በሚቆጠሩ
አክራሪ ሙስሊሞች የተቀበሉት የእስልምና ሀይማኖት ለክርስትና ብቻ ሳይሆን
ለአጠቃላይ የእምነት ነፃነት እና እንደ አሜሪካዊ አኗኗራችን እውነተኛ ስጋት እየሆነ
መምጣቱን ሙስሊም ያልሆኑ ሰዎች በድንገት ስለሚገነዘቡ ነው። .
እነዚህን የቅርብ ጊዜ ክስተቶች አጋጣሚ ወስደን በድንገት ተወዳጅ የሆነውን
መጽሐፍ ለመከለስ ወስደናል። ሙሉውን የእጅ ጽሑፍ በማዘመን፣ በማከል እና
በመከለስ ለውጦች ተደርገዋል። በተጨማሪም በጂሃድ ላይ ያለው ክፍል በ " እስልምና
እና ሁከት " ላይ አጠቃላይ አባሪ በማከል በከፍተኛ ሁኔታ ጨምሯል ። በተጨማሪም
ክርስቲያናዊ ምላሽን ለማጠናከር ወሳኝ በሆኑ ቦታዎች ላይ አዳዲስ ነገሮችን
ለመጨመር እድሉን ተጠቅመንበታል።
8 የሁለተኛ እትም መግቢያ

7
 እንደሌሎች የታሪክ ጦርነቶች ብዕሩ ከሰይፍ የበለጠ የተሳለ ነው ብለን
እናምናለን። እውነተኛው ጦርነት የሚሸነፈው በመሳሪያ ሳይሆን በቃላት ነው።
እንደ አለም ሃይማኖት የ chr ኢስላማዊነት ስኬት በሃሳብ ጦር ሜዳ ላይ ይነሳል
ወይም ይወድቃል።
ዛሬ እስልምና ከአንድ ቢሊዮን በላይ ተከታዮች ያሉት በዓለም ሁለተኛ ደረጃ ላይ
ይገኛል። ይህም በምድር ላይ ካሉት ከአምስቱ ሰዎች አንዱ ነው። በእርግጥ
እስልምና በአሁኑ ጊዜ በዓለም ላይ በፍጥነት በማደግ ላይ ያለ ሃይማኖት እንደሆነ
ይታወቃል። ይህ እና የቅርብ ጊዜ ክስተቶች ለመከላከል ጥረታችንን እንደገና
እንድናተኩር አስፈላጊ ያደርጉናል።
ለቅዱሳን አንድ ጊዜ ፈጽሞ የተሰጠ እምነት (ይሁዳ 3) ቶማስ አኩዊናስ በአስራ
ሦስተኛው ክፍለ ዘመን እስልምናን እንደመለሰ በታሪክ እንደተመሰከረለት (በ
አህዛብ)፣ እንደዚሁም ሁሉ ታጣቂ ሙስሊሞች ክርስትናን
his Summa contra
ለማጥፋት የሚያደርጉትን ጥረት ለማክሸፍ ጥረቶችን ማደስ አለብን። ይህ
የተሻሻለው ጥራዝ በዚህ አቅጣጫ እንደ ትሁት ጅምር ቀርቧል።
 ምስጋናዎች

ይህንን የእጅ ጽሑፍ የተሻለ ለማድረግ ለደከሙ ሰዎች ያለንን ጥልቅ አድናቆት
ለመግለጽ እንወዳለን። ይህም ሁለት የእስልምና ሊቃውንት ዶ/ር ካሚኤል ኤፍ
ኪላዳ እና ዶ/ር ፓትሪክ ካቴ ናቸው። በተጨማሪም ዴቪድ ጆንሰን፣ ሻሮን ኩመር
እና ሚስቶቻችን ኬና እና ባርባራ ማለቂያ የሌላቸውን ሰዓታት በመተየብ፣
ማጣቀሻዎችን በመፈተሽ እና ተጨማሪ ነገሮችን በመስራት አሳልፈዋል። ለእነርሱ
እርዳታ ከልብ እናመሰግናለን።

9
 መግቢያ

እስልምና በፍጥነት በማደግ በዓለም ላይ ሁለተኛው ትልቁ ሃይማኖት ሲሆን

ከአንድ ቢሊዮን በላይ ተከታዮች ያሉት - በምድር ላይ ካሉት ከአምስቱ ሰዎች
አንድ የሚጠጋው። በዩናይትድ ስቴትስ በአሁኑ ጊዜ ከሜቶዲስት የበለጠ
ሙስሊሞች አሉ። በጣም ፈጣን እድገት በአፍሪካ አሜሪካዊ ነው
ማህበረሰብ ።
ከዚህም በላይ እስልምና ለሰው ልጅ ትክክለኛ ሃይማኖት እንደሆነ ይናገራል።
መሐመድ ኢየሱስን ጨምሮ ከእርሱ በፊት ከነበሩት ነቢያት ሁሉ በላይ ከነበሩት
ነቢያት ሁሉ የመጨረሻውና ታላቅ የሆነው “የነቢያት ማኅተም” መሆኑን
ያረጋግጣል። ቁርኣን በመልአኩ ገብርኤል ከሰማይ ከመጣው ዘላለማዊ ኦሪጅናል
በመሐመድ የተነገረ የቃል መንፈስ ያለበት የእግዚአብሔር ቃል እንደሆነ
ይታመናል። የቀደሙትን መገለጦች ሁሉ የላቀ እና የሚያጠናቅቅ የእግዚአብሔር
ሙሉ እና የመጨረሻው መገለጥ እንደያዘ ይነገራል። በማንኛውም መለኪያ እነዚህ
ናቸው
ሁሉንም ሌሎች ሃይማኖቶች የሚፈታተኑ እና ማንኛውም ቅን የእውነት ፈላጊ
በጥንቃቄ መመርመር የሚገባቸው አስደናቂ የይገባኛል ጥያቄዎች።
በዚህ መጽሐፍ ውስጥ ሦስት ነገሮችን ለመሥራት ሐሳብ አቅርበናል.
በመጀመሪያ፣ በክፍል አንድ የእስልምና መሰረታዊ እምነቶች ስለ አምላክ፣ ስለ
ፍጥረት፣ ስለ ነቢያት፣ ስለ መሐመድ፣ ስለ ቁርኣን እና ስለ መዳን የምንችለውን
ያህል በግልጽ ለመናገር እንሞክራለን። ይህ በዋነኝነት የሚገለፀው በሙስሊም
ምንጮች እንደ ቁርኣን፣ የሙስሊም ወግ (ሐዲስ ) እና የእስልምና ተንታኞች
ናቸው።
በክፍል ሁለት ሙስሊሞች በእግዚአብሔር ላይ ስላላቸው መሠረታዊ እምነት
ምላሽ ለመስጠት እንሞክራለን።
መሐመድ እና ቁርኣን. እዚህ ላይ የቀረቡትን ትችቶች ተንትነን ወደ ድምዳሜ
ለመድረስ እንሞክራለን ኢስላማዊ የይገባኛል ጥያቄዎች ትክክለኛነት ላይ ድጋፍ
አለ ወይ? ለእነዚህ የይገባኛል ጥያቄዎች ተጨባጭ መሠረት እና ውስጣዊ ወጥነት
ልዩ ትኩረት ይሰጣል።
በመጨረሻም፣ በክፍል ሦስት የክርስቲያን የክስ መቃወሚያ ማስረጃዎችን
እንመረምራለን። እዚህ ላይ ክርስቲያናዊ የይገባኛል ጥያቄዎችን በመደገፍ
የሚቀርቡ ክርክሮች ትክክለኛነታቸውን ለማወቅ ይመረመራሉ። አባሪዎቹ እንደ
ሙስሊም ኑፋቄዎች፣ ሃይማኖታዊ ተግባራት፣ የበርናባስ ወንጌል፣ የሙስሊሞች
የዘመናዊ መጽሐፍ ቅዱሳዊ ትችት አጠቃቀም፣ እስልምና እና ዓመፅ እና ጥቁር
እስልምና ያሉ ልዩ ርዕሶችን ይመለከታል ።
የኔ ደራሲ፣ የውሸት ስም በመጠቀም፣ እንደ ሙስሊም ያደገው በ
እስላማዊ ሀገር። ከአረብኛ እና ከሙስሊም እምነቶች እና ልምዶች ጋር
መተዋወቅ-

11
12 መግቢያ

tices በዚህ መጽሐፍ ላይ በጣም ጠቃሚ ልኬት ጨምሯል። በክርስትና ስነ መለኮት እና ፍልስፍና ካለኝ ዳራ ጋር በመሆን
የሙስሊሙን እና የክርስቲያኑን አመለካከት ለመረዳት ብቻ ሳይሆን ከማስረጃው አንፃር በጥንቃቄ ለመመርመር ሞክረናል።
"ያልተመረመረ ህይወት መኖር ዋጋ የለውም" በሚለው የሶክራቲክ ዲክተም ተስማምተናል። ያልተመረመረ እምነት ለማመን ዋጋ
እንደሌለው እናምናለን። ሁለቱም ኦርቶዶክሶች እስልምናም ሆኑ ክርስትና እውነተኛ ሃይማኖት ነን ስለሚሉ፣ የሚያስቡ ሰዎች
ሁለቱንም የሚያቀርቡትን ማስረጃዎች በጥንቃቄ መርምረው ከማስረጃው አንፃር የራሳቸውን ውሳኔ መወሰን አለባቸው።

ኖርማን L. Geisler
 ክፍል አንድ

መሰረታዊ ዶክትሪን

የኦርቶዶክስ እስልምና

ይህ መጽሐፍ የኦርቶዶክስ እስልምናን የይገባኛል ጥያቄዎች ከክርስቲያን አንፃር ለመረዳት እና ለመገምገም የተደረገ
ሙከራ ነው። ሌላውን አመለካከት በትክክል መገምገም እንደማይቻል እምነታችን ነው።

መጀመሪያ ሳይረዱት. አንዳችን ክርስቲያን በመሆናችን ሌላው እንደ ሙስሊም ያደግን በመሆኑ ሁለቱንም አመለካከቶች
በመረዳት ረገድ ጥቅም እንዳለን እናምናለን። በተጨማሪም፣ በዋናነት ወደ እያንዳንዱ ሃይማኖት ዋና ምንጮች፣ በተለይም ወደ
ቁርኣን እና መጽሐፍ ቅዱስ እንጠይቃለን። ስለእያንዳንዳችን ያለንን ግንዛቤ ለማሳደግ ከየሀይማኖቱ ውስጥ ደረጃቸውን የጠበቁ
መምህራንን እና አስተያየት ሰጪዎችን መርጠናል ። በዚህ የመጀመርያው ክፍል የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ
አስተምህሮዎችን በተቻለ መጠን በተጨባጭ ለማሳየት እንሞክራለን፣ ከተቀናቃኝ አንጃዎች አስተያየቶች በመራቅ እና
አብዛኛው ሙስሊም የሚያምኑትን በማጉላት።
 1
እስልምናን መረዳት
አንድነት

እንደ አብዛኞቹ ሃይማኖቶች፣ በርካታ ኑፋቄዎች አሉ (አባሪ 1 ን ይመልከቱ)። እዚህ አብዛኛው ሙስሊም የሚያመሳስለውን
ለማጉላት ሞክረናል።
የእስልምና ጥንካሬ በሥርዓቶቹም ሆነ በስነ ምግባሩ ውስጥ ሳይሆን አንድ ትልቅ ሀሳብ በመያዝ ነው፡ አንድ አምላክ። በአለም ላይ
ካሉ ሀይማኖቶች መካከል ከእስልምና አጭር አቂዳ ያለው እና አቂዳው በጣም የታወቀ እና ብዙ ጊዜ የሚደጋገም የለም። የሙስሊሙ
ስነ-መለኮት፣ ፍልስፍና እና ሃይማኖታዊ ህይወት በሙሉ ስርዓት በሰባት ቃላት ተጠቃሏል ፡ ላኢላሀ ኢላህ፣ ሙሐመድ ረሱል አሏህ
“ከአላህ በስተቀር ሌላ አምላክ የለም ሙሐመድም የአላህ መልእክተኛ ናቸው። ይህ የሙስሊሙ የቤተሰብ ህይወት መሪ ቃል፣ ጨቅላ
ህጻን እንደ አማኝ የሚቀበልበት የሥርዓት ቀመር እና የመጨረሻው መልእክት በሟች ጆሮ የሚንሾካሾክ ነው። እነዚህን ቃላት
በመድገም የማያምን ሰው ወደ ሙስሊምነት ይለወጣል እና ከኋላው የሄደው ሰው ወደ መንፈሳዊ ወንድማማችነት ይቀበላል። በዚህ
እምነት
ምእመናን በየቀኑ አምስት ጊዜ ወደ ሶላት ይጠራሉ ፣ እናም ሁሉም ተዋጊ የእስልምና ክፍሎች የሚሰባሰቡበት መድረክ ነው። እሱ
የመሠረቱ መሠረት ነው።
1
የእስልምና ሀይማኖት.

የእግዚአብሔር ሃሳብ ለእስልምና መሰረታዊ ስለሆነ ይህ ምዕራፍ በቁርኣን እና በኦርቶዶክስ እስላማዊ ስነ-መለኮት ውስጥ
የቀረበውን የእግዚአብሔርን ትምህርት ይተነትናል። በመጀመሪያ፣ የአምላክን ቃል ትርጉም እንመለከታለን።
"አላህ" ሁለተኛ፣ የኦርቶዶክስ ሙስሊሞች በተረዱት መሰረት የእግዚአብሔርን ተፈጥሮ እና ባህሪ ለማስረዳት እንሞክራለን።
በሦስተኛ ደረጃ፣ ውይይታችንን በእግዚአብሔርና በፍጥረቱ መካከል ባለው ግንኙነት ላይ እናተኩራለን።
ation, በተለይም የሰው ልጅ.

1. Samuel M. Zwemer፣ The Moslem Doctrine of God (ኒው ዮርክ፡ አሜሪካን ትራክት ሶሳይቲ፣ 1905)።

15
16
" "
አላህ የሚለው ቃል ትርጉም

አላህ በእስልምና የእግዚአብሔር የግል መጠሪያ ነው። በዚህ መጽሐፍ ውስጥ አንዳንዶች እንደሚያደርጉት “አላህ” በሚለው እና “
እግዚአብሔር ” በሚለው የእንግሊዘኛ ቃል መካከል ምንም ልዩነት አላደረግንም።
መለኮትነት' በአረብኛ፡ አንድ አምላክ ነው፣ ይህም ትክክለኛ ቅጂ የቃሉን ትክክለኛ ትርጉም 'እግዚአብሔር' በሚለው አገላለጽ
በመታገዝ ብቻ እንደሚያስተውል ያመለክታል። ለሙስሊሞች አል ላህ የአላህ አምላክ እንጂ ሌላ አይደለም።
2
ሙሴና ኢየሱስ"
ከዚህ ማስጠንቀቂያ ጋር በመስማማት የእስልምና ዕውቁ ክርስቲያን ምሁር ኬኔት ክራግ “ ክርስቲያኖችም ሆኑ የሙስሊም
እምነቶች በአንድ ሉዓላዊ ፈጣሪ በሆነው አምላክ ስለሚያምኑ፣ ስለ እርሱ ሲናገሩ፣ በማንኛውም ሁኔታ፣ ይህ ካልሆነ ግን ግራ
የሚያጋባ ይሆናል ብለን መገመት ምንም እንኳን ፍርሃቶቹ ቢለያዩም ጭብጣቸው ግን አንድ መሆኑን መዘንጋት
የለበትም።በሙስሊሙ እና በክርስቲያኖች ስለ እግዚአብሔር ባለው ግንዛቤ መካከል ያለው ልዩነት ምንም ጥርጥር የለውም። እና
በትዕግስት ማጥናት አለብን።ነገር ግን አንድ እና አንድ አምላክ ከሁሉም በላይ የሆነው በሁለቱም ውስጥ ያለው እውነታ መሆኑን
3
መጠራጠር ለጋራ ተግባሮቻችን ሁሉ ገዳይ ነው።" የአረብ ክርስቲያኖች አላህ የሚለውን ቃል ለእግዚአብሔር ይጠቀማሉ።
በእርግጥ ይህ ቃል ምን ማለት እንደሆነ መረዳታቸው ከሙስሊሞች የተለየ ቢሆንም ሁለቱም በአእምሮአቸው አንድ አይነት ማጣቀሻ
አላቸው።
 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
" "
አላህ የሚለው ቃል ሥርወ ቃሉ -
በሙስሊም ሊቃውንት እና የቃላት ሊቃውንት መካከል “አላህ” የሚለውን የአረብኛ ቃል ትክክለኛ ፋይዳ በተመለከተ ብዙ
መላምቶች እና ማለቂያ የለሽ ውይይት ተደርጓል። በጣም የተከበረ የሙስሊም ተንታኝ ቤይዳዊ አሏህ የተወሰደው "ከ
[ከተፈለሰፈው] ኢላሃ = በመረበሽ ውስጥ መሆን ነው ምክንያቱም አእምሮው የማይገደበው እሳቤ ለመመስረት ሲሞክር ግራ
4
ይጋባል!" አሁንም "እንደ አንዳንድ የሙስሊም የነገረ መለኮት ምሁራን አስተያየት ቃሉ ምንም አይነት አመጣጥ አለው ብሎ
መያዙ ክህደት ነው ! . . . እግዚአብሔር አልተወለደም ይላሉ, ስለዚህም ስሙ ሊወጣ አይችልም. የመጀመሪያው እና ዓለማት
ከመፈጠሩ በፊት የአረብኛ ስም ነበረው" የሙሄት-ኤል-ሙሂት መዝገበ ቃላት ደራሲ እንዲህ ይላል፡- “አላህ የአስፈላጊው
5

ፍጡር ስም ነው። የዚህን የልዑል ስም አመጣጥ በተመለከተ ሃያ የተለያዩ አመለካከቶች አሉ፤ ከሁሉም በላይ ምናልባትም ሥሩ
ኢላህ ነው፣ ያለፈው ተካፋይ ቅርጽ ወይም መለኪያ ፊአል ፣ ኢላሆ = አምልኮ ከሚለው ግስ የተወሰደ ሲሆን ጽሑፉ የበላይ
6
የሆነውን የአምልኮ ነገር ለማመልከት ቅድመ ቅጥያ የተደረገበት ነው።

2. ሞሪስ ቡካይል፣ መጽሐፍ ቅዱስ፣ ቁርአን እና ሳይንስ፣ ትራንስ. ፓኔል እና ቡካይል (ፓሪስ፡ እትሞች ሴገርስ፣
1988)፣ 120-21።
3. ኬኔት ክራግ፣ የሚናሬት ጥሪ (ኒው ዮርክ፡ ኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ፣ 1964)፣ 36.
4. ከታዋቂው የሙስሊም ተፍሲር ቤይዳዊ (መ.አል ) 1307)፣ በዘዌመር እንደተጠቀሰው፣ 24.
5. ከመሐመድ በአቡ ሁረይራ የተዘገበ እና በ ibid.፣ 24 የተጠቀሰ።
6. Ibid., 23.
ኢስላማዊ አሀዳዊነትን መረዳት 17

አጂጆላ የተባለ የሙስሊም ደራሲ እና ይቅርታ ጠያቂ "በአረብኛ ቋንቋ

' ኢላህ' የሚለው ቃል 'የሚመለከው ....
'አላህ' የሚለው ቃል, ላይ
በሌላ በኩል ደግሞ ዋናው የእግዚአብሔር የግል ስም ነው። 'ላ ኢላሀ ኢለላህ' ማለት በቀጥታ ሲተረጎም 'በአላህ ስም ከሚታወቅ
7
አንድ ታላቅ አካል በቀር ሌላ "ኢላህ" የለም ማለት ነው። "
ክራግ ከፍተኛ አድናቆት በተቸረው የጥሪ ኦፍ ሚናሬት ስራው ላይ አስተውል፣
"
አምላክ የሚለው የአረብኛ ቅርጽ ከዕብራይስጥ እና ከአረማይክ ቃላት ጋር ይመሳሰላል። አል-ኢላሁ ከሚለው ቁርጥ ያለ አንቀፅ ጋር
ሲገለገል የጽሑፉ ተነባቢ በመጀመሪያው ፊደል ተመሳሳይ ፊደል ይቀላቀላል። አል-ላህን ለማድረግ የሚለው ቃል eliding the i
sound of the word of the word of the word of the real Arabic form of the word of
the original form of the word of the original form of the word of the word , ቃሉን
ከትክክለኛው የአረብኛ ቅርጽ ወስደን ከወሰድን ግልጽው መነሻ ይህ ነው። አንዳንድ ሊቃውንት እንደሚያምኑት ቃሉ ይህ መነሻ
የሌለው ከሆነ ግን በታሪክ የተገኘ ነው። የእህት ቋንቋ ትርጉሙ አንድ ነው፡ አላህ ማለት ‘አምላክ ማለት ነው’ ትርጉሙም እንግሊዘኛ
የሚያገኘው የተወሰነውን አንቀፅ እንኳን በማጥፋት ትልቅ ፊደልን በመጠቀም ነው።
8
ቢስ እጥረት"

ከእስልምና በፊት “ አላህ ” የሚለውን ቃል መጠቀም

አላህ የሚለው ቃል ትክክለኛ ሥርወ-ቃሉ በእርግጠኝነት ሊታወቅ ባይችልም 9፣9 ከታሪክ መዛግብት በእርግጠኝነት መናገር
የምንችለው ነገር ቢኖር ከእስልምና በፊት የነበሩ አረቦች ምንም እንኳን ጣዖት አምላኪነታቸውን ቢያሳዩም ያውቁ ነበር
የአላህ ህልውና የበላይ አምላክ መሆኑን አምኗል። ለዚህ ነጥብ ማረጋገጫ ክራግ አስተያየቱን ሰጥቷል፡- “ከሙስሊሙ አሉታዊ ገጽታ
ግልጽ ነው።
'ከአላህ በስተቀር ሌላ አምላክ የለም' የሚለው የእምነት መግለጫ የአላህ መኖር እና ጌትነት ከእስልምና በፊት በነበረው አረቢያ
ይታወቅ እና ይታወቅ ነበር። የነብዩ ተልእኮ የእግዚአብሔርን መኖር ማወጅ ሳይሆን ትንሹ አማልክትን መካድ ነበር። የመሐመድ አባት
"10 ክራግ
የእግዚአብሔር ባሪያ አብዱላህ የሚለውን ስም መያዙ እግዚአብሔር ከእስልምና በፊት በዚህ ስም ይታወቅ እንደነበር ያሳያል።
በመቀጠል እንዲህ ይላል "በዚያን ጊዜ በነቢዩ ዘመን የነበሩት ሰዎች ስለ አንድ ታላቅ ፍጡር እንደሚያውቁ
ምንም ጥርጥር የለውም , ነገር ግን አእምሮአቸውን አልገዛም.
ይልቁንም ስለ ታናናሾቹ አማልክት፣ ሴት ልጆች፣ ምናልባትም ወንዶች ልጆች፣ ከዕለት ተዕለት ሕይወታቸው፣ ከጦርነታቸው፣
ከእርሻቸው ጋር በጣም የተቀራረበ የአላህን አምላክ አስበው ነበር።
ዘዌመርም ተመሳሳይ ነጥብ ተናግሯል፡- “ነገር ግን ታሪክ ከጥርጣሬ በላይ የተረጋገጠው አረቦች እንኳን ከመሐመድ በፊት፣
 7. አልሀጅ AD አጂጆላ፣ የእምነት ምንነት በእስልምና (ላሆር፣ ፓኪስታን፡ ኢስላሚክ ህትመቶች ሊሚትድ፣ 1978)፣
16.
8. ክራግ ፣ 37
9.
ከክራግ ማብራሪያ ጋር ላለመግባባት፣ አርተር ጄፈርሪ፣ እስልምና ፡ መሐመድ እና ሃይማኖቱ (ኒው ዮርክ፡ ቦብስ-
ሜሪል ኩባንያ፣ ኢንክ.፣ 1958)፣ 85 ይመልከቱ።
10. ክራግ ፣ 37
11. ኢቢድ., 37-38.
18

ዋና አምላካቸውን በአላህ ስም ያውቁ ነበር እና እንዲያውም በተወሰነ መልኩ ፕሮ-

አንድነቱን ተናገረ። በቅድመ-እስልምና ስነ-ጽሑፍ፣ ክርስቲያን ወይም ጣዖት አምላኪዎች፣ ኢላህ ለየትኛውም አምላክ ይገለገላል
እና አል-ኢላህ (ከአላህ ጋር የተዋዋለው) ማለትም 'ኦ ኦኦስ፣ ጣኦቱ፣ የልዑል ስም ነበር። ከጣዖት አምላኪዎቹ አረቦች ውስጥ ይህ
ቃል የሚያመለክተው የካዕባን ዋና አምላክ ሦስት መቶ ስድሳ ጣዖታትን የያዘ ነው።... እንደ የመጨረሻ ማስረጃ፣ መሐመድ
የአረብ ካባ ወይም የመካ ቤተ መቅደስ ከዘመናት በፊት እንደነበረ እናያለን። ቢኢላህ ተብሎ የሚጠራው የአላህ ቤት እንጂ ቤቴል
አሊኸት አይደለም የጣዖት ቤት ወይም
"12
አማልክት።

ቃል ማስማማት _
" "
ሙሐመድ አላህ የሚለውን
_
አንዳንድ የምዕራባውያን ሊቃውንት መሐመድ "አላህ" የሚለውን ቃል ለአንዱ እና ለእውነተኛው አምላክ ማስማማቱን
“
ገምተዋል። ሪቻርድ ቤል እንዲህ ሲል ጽፏል፡- መሐመድ በእውነቱ... ከፍተኛ ሀይማኖትን ለማስተዋወቅ የሚሹትን ሁሉ
በጥንታዊ አስተሳሰቦች መካከል ያለውን፣ ቋንቋቸው ከበርካታ አምላካዊ ማኅበራት የፀዳ አምላክን የሚያመለክት ቃል የሌለውን
ሁሉ ይጋፈጣል። ራብ፣ 'ጌታ'፣ በአጠቃላይ በአንዳንድ ጥምረት፣ ለምሳሌ 'ጌታዬ'፣ 'ጌታህ'፣ ወይም እንዳየነው፣ በመጠቀም
ይጀምራል ።
"13
"የዚህ ቤት ጌታ" ቤል አክሎ እንዲህ አለ ፡- "እሱም አላህን ይጠቀማል፣ነገር ግን በማመንታት፣[ምናልባት] … ጉዳቶች"
ይህን ያምናል።
"
እንደገና ለብዙ አማልክታዊ ሀሳቦች ቀለም ሊሰጥ ይችላል። እሱ የፈታ ይመስላል
ችግሩ በመጨረሻ አላህን የመለኮት ስም አድርጎ በመያዝ፣ በጌታ ስሜት ራብን በመያዝ እና ከሁለቱም ቃላት፣ ገላጭ መግለጫዎች
እና ሀረጎች ጋር በማያያዝ። ነገር ግን እግዚአብሔርን ሁሉን ቻይ፣ ሁሉን አዋቂ፣ እንደ ፈራጅ እና ገዥ፣ ክቡር፣ መሐሪ እና መሐሪ
አድርጎ የመቁጠሩን ፅንሰ-ሀሳቡን በማህበረሰቡ አእምሮ ውስጥ ለመመገብም ተጠቀሙበት።
14 አዛኝ"
በእርግጥ ከኦርቶዶክስ ሙስሊም እይታ አንጻር ምንም አይነት የምዕራባውያን መላምቶች መሐመድ በቁርኣን ውስጥ ስላለው
"
አላህ" የሚለውን ቃል ማስተካከል እና አጠቃቀም ተቀባይነት እንደሌለው ነው (ምዕራፍ 5 ይመልከቱ)። የሆነ ሆኖ ሁሉም
ሊስማሙበት የሚችሉበት አስፈላጊ ነጥብ የመሐመድ ታላቅ አብዮታዊ ስኬት የሚገኘው "አላህ" የሚለውን ቃል በመጠቀሙ
ላይ ብቻ ሳይሆን የአላህን ባህሪ እና የአላህን ባህሪ በመያዙ ላይ ነው።

12. ዝወመር፣ 25-26 እንዲሁም V. Montgomery Watt፣ የመሐመድ መካ (ኤድንበርግ፡ ኤድንበርግ ዩኒቨርሲቲ
ፕሬስ፣ 1988)፣ 31-36 ይመልከቱ።
13. ሪቻርድ ቤል፣ የእስልምና አመጣጥ በክርስቲያናዊ አካባቢው (ለንደን፡ ፍራንክ ካስ እና ኩባንያ ሊሚትድ፣ 1968)፣
117.
14. ኢቢድ
ኢስላማዊ አሀዳዊነትን መረዳት 19

የአላህ ተፈጥሮ

የአላህ ህልውና እና አንድነት

ሱራ 112 "እግዚአብሔር ማነው?" ለሚለው መሰረታዊ ጥያቄ የተሰጠ ነው።

እንደ እስላማዊ ትውፊት፣ ይህ ምዕራፍ መሐመድ ለአላህ የሰጠው ፍቺ ነው። ክላሲካል ተንታኝ ዘማክሻሪ (እ.ኤ.አ. 1146 )
እንዲህ ይላል፡- “ኢብኑ አባስ እንደዘገበው ቆሪሾች፡- 0 መሐመድ ሆይ እንድንገዛ የጠራኸንን ጌታህን ግለጽልን፤ ከዚያም ይህች
 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
15 “
ሱራ ወረደች። ሱረቱ እንዲህ ይነበባል፡- በአላህ ስም እጅግ በጣም ሩኅሩህ በጣም አዛኝ በሆነው። በላቸው፡ - እርሱ አላህ አንድ
ነው፤ አንድ አምላክ ነው፤ ዘላለም ፍፁም አምላክ ነው፤ አይወልድም፤ አልተወለደምም፤ የሚመስለውም የለም። ለእርሱ" ይህ ሱራ
"
ከጠቅላላው ቁርኣን ሲሶ እና ሰባቱ ሰማያትና ሰባቱ ምድር ዋጋ ያለው ነው።
በእሱ ላይ ተመስርተዋል. ይህንን ጥቅስ መናዘዝ፣ ወግ ያረጋግጣሉ፣ መጣል ነው።
16 አ
ንድ ሰው በመከር ወቅት ዛፍን ከቅጠሎቹ እንደሚገፈፍ የአንድ ሰው ኃጢአት።
የመሐመድ መልእክት የማዕዘን ድንጋይ የእግዚአብሔር ፍጹም አንድነት እና ሉዓላዊነት ነው። እውነተኛውን አምላክ
እንዲያመልኩና እንዲያገለግሉ ሕዝቡን በመጋበዝ ለአምላክ መኖር ጥብቅና ለመቆም በርካታ ክርክሮችን አቅርቧል። የአላህ መኖር
በቁርኣን ውስጥ እንደ ተራ ነገር ተደርጎ አይወሰድም። ከዚህ ይልቅ ምክንያት አምላክ መኖሩን ወደ ማመን የሚመራባቸውን ብዙ
መንገዶችን ይጠቁማል።
ከሰማንያ በላይ በሆኑ አንቀጾች ቁርኣን ትኩረትን ይስባል በሰማይ እና በምድር ላይ የሚታዩትን ድንቅ ተፈጥሮዎች፣እንዲሁም
በእጽዋት እና በእንስሳት ውስጥ ስላለው የህይወት መገለጫዎች በተለይም በሰው ልጅ ህይወት ውስጥ። እንደዚሁም የሰው ልጅ
አካላዊ፣ ሥነ ምግባራዊ እና አእምሯዊ ሕገ መንግሥት፣ መነሻውና መድረሻው እንዲሁም የታሪኩ ሂደት ለእግዚአብሔር ሕልውና
ማረጋገጫ ይግባኝ ተብሏል። ስለዚህ፣ ስለ እግዚአብሔር ሕልውና ለማሰላሰል ሁለት ዋና መነሻ ነጥቦች አሉ፡ የተፈጥሮ ሥርዓት እና
የሕይወት ሥርዓት። ቁርኣን እንደገለጸው "በሰማያትና በምድር ውስጥ ለነዚያ ላመኑት ምልክቶች አልሉበት። በነፍሶቻችሁም
አፈጣጠራቸው ላይ እንስሶች የተበታተኑ መኾናቸው ምልክቶች አሉ።
(በምድር በኩል) ለሚያምኑ ምልክቶች አልላቸው።" (45፡3-4፤ ዝከ. 51፡2021፤ 41፡53) ቁርኣን በምክንያታቸው
ለሚጠቀሙ ሰዎች ምልክቶች (አያት) እንዳሉ ይጠቅሳል። (ያኪሉን)፣ የሚያንፀባርቁ (ያታፋካሩን) እና የሚረዱ (ያፍ ካሁን)፤
የአዕምሮ ወይም የማመዛዘን ችሎታዎች ለተጎናጸፉት (ኢል-ኡሊ አልባብ፣ ሊ-ኡሊ አል-ኑሃ)፣ (ያስማውን) ለሚሰሙ ፣ ዓይን
-
ያላቸው (ኡሊ አል-አብሳር)፣ የሚያውቁ (ያላሙን)፣ ያመኑ (ዩ ሚኑን)፣ እና (ዩ-ኪኑን) ያመኑ (ዩ-ኪኑን) ።ስለዚህ የሰው ልጅ
መሰረታዊ የማሰብ እና የማሰብ ችሎታዎች ሁሉ ናቸው።
17 ስ
ለ አምላክ ባለን እውቀት እንደ መነሻ ተናገርን።

15. በዝዌመር የተጠቀሰው፣ 31

16. ክራግ፣ 39. እንዲሁም አል-ቡካሪ፣ የሳሂህ አል- ቡኻሪ ትርጉም ትርጉም፣ ትራንስ. መሐመድ ሙህሲን ካን
(አል-መዲና፡ ኢስላሚክ ዩኒቨርሲቲ)፣ ቅጽ. 6፣493–95።
17. መሐመድ A. አሁ ሪዳህን ተመልከት፣ “አንድ አምላክ በእስልምና፡ ትርጓሜዎች እና ማህበራዊ መገለጫዎች”፣
በእስልምና እና በክርስትና የአንድ አምላክ እምነት፣ እት. ሃንስ ኮችለር (ዋይን፣ ኦስትሪያ፡ ዊልሄልም ብራሙለር፣ 1982)፣ 41
 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
20

ዝዌመር ለእግዚአብሔር የቀረቡትን የቁርዓን ክርክሮች በሚከተለው መንገድ ከፋፍሏቸዋል፡- “የእግዚአብሔርን መኖር እና
አንድነት የሚያስተምሩ የቁርዓን አንቀጾች
(አላህ) አንድም ለፍጡር አንድነቱን ማረጋገጫ የሚያመለክቱ ናቸው።(6፡96-
100; 16:3-22; 27፡60-65; ወዘተ)፣ ወይም ሽርክና አምላክ የለሽነት ከምክንያታዊነት ጋር የሚቃረኑ መሆናቸውን
ይግለጹ (23፡119)፣ ወይም ምንታዌነት ራስን አጥፊ ነው (21፡22)፣ ወይም የቀድሞ ነቢያትን ምስክርነት ያመጣል (30፡29፤
21፡25፤ 21፡25)። 39፡65፤ 51፡50-52)። "18 ቁርኣን ስለ እግዚአብሔር መኖር ከሚነሱ ክርክሮች በተጨማሪ የተለያዩ
ሥዕላዊ መግለጫዎችን እና ምሳሌዎችን በመጠቀም ተመልካቾቹን ወደ አንድ አምላክ አምልኮ ይጋብዛል። ከአላህ ሌላ አምላክ ብለው
የሚጠሩት እጆቹን ወደ ላይ እንደዘረጋ ሰው ናቸው። ውሃ ወደ አፉ ይደርስ ዘንድ አይደርስምም። (13፡14) እነዚያ ከአላህ ሌላ
ረዳቶችን የያዙ እንደ ሸረሪቶች ናቸው።
ከሁሉም ደካማ የሆኑ ቤቶች (29፡41)። በአላህ የሚያጋራ ሰው ከሰማይ እንደ ወደቀ ሰው ነው። ወፎች ይነጥቁት ወይም ንፋሱ ወደ
19
ታች ወደሌለው ጉድጓድ ይወስደዋል።
ቁርኣን የአላህን አንድነት ለመግለጽ ሁለት ቃላት ይጠቀማል አሀድ እና ዋሂድ። አሃድ እንደ ቅጽል ያገለግላል። ለመካድ በሁለት
ሱራዎች ተቀጥሯል።
አላህ ከእርሱ ጋር አጋር ወይም አጋር እንዳለው። በአረብኛ ይህ ቅጽ ማለት የሌላውን ቁጥር መቃወም ማለት ነው. ሁለተኛው ቃል
ዋሂድ ከመጀመሪያው ቃል ጋር አንድ አይነት ሊሆን ይችላል እና በዚህ መንገድ ጥቅም ላይ ይውላል
በቁርኣን ውስጥ ብዙ ጊዜ። ሆኖም፣ እሱ ደግሞ ሌላ አጠቃቀሙም አለው፡- “አንዱ፣ ለሁሉም አንድ አምላክ”። ይኸውም
ለሙስሊሞች አንድ አምላክ ብቻ ነው, እሱም ለሁሉም ህዝቦች አንድ አምላክ ነው. ስለዚህ፣ ሁለቱም የእግዚአብሔር አንድነት እና
20
ነጠላነት በሙስሊሞች የእግዚአብሔር አንድነት ጽንሰ-ሀሳብ ውስጥ የተካተቱ ።ናቸው

ይህ በአላህ አንድነት ላይ የሚሰጠው አጽንዖት የእስልምና መሰረታዊ ገጽታ በመሆኑ አንድ ሙስሊም ደራሲ እንዲህ ሲል ጽፏል፡-
“በእርግጥም እስልምና ከሱ በፊት እንደነበሩት ሌሎች ሃይማኖቶች በመጀመሪያ ግልጽነት እና ንፅህና የአላህን አንድነት ከማወጅ ውጭ
"21
ሌላ ምንም አይደለም፤ መልእክቱም ይህን አንድነት ለመመስከር የቀረበ ጥሪ ነው። ሌላ ሙስሊም ጸሃፊም ተመሳሳይ ነጥብ
ሲገልጹ "የአላህ አንድነት የእስልምና መለያ ባህሪ ነው ይህ ንፁህ የሆነ የተውሂድ አይነት ነው ማለትም አላህን ማምለክ ነው።
አልተወለደም ወይም
በአምላክነቱ ከእርሱ ጋር ምንም ተጋሪዎች አልነበራቸውም። እስልምና ያስተምራል።
22 ይህ
በጣም በማያሻማ መልኩ ነው።
በዚህ የአላህ ፍፁም አንድነት ላይ ትኩረት በሌለው አፅንኦት ምክንያት ነው በእስልምና ከሀጥያት ሁሉ ትልቁ የሽርክ ኃጢአት
ወይም ክፍልን መስጠት -

ለእግዚአብሔር የራቁ ። ቁርኣኑ በቁጣ እንዲህ ይላል፡- “አላህ (አማልክትን ከእርሱ ጋር ያደረበትን ኀጢአት ይቅር አይልም) ግን
የሚወደውን ይምራል።

18. ዝዌመር፣ 28
19. አቡ ሪዳህ፣ 49
20. የናሲር ኤል–ዲን ኤል-አሳድን የመክፈቻ ትምህርት ተመልከት፣ በእስልምና እና በክርስትና የአንድ አምላክ እምነት
ጽንሰ-ሀሳብ፣ እት. ሃንስ ኮችለር፣ 23
21. አብደልሀሌም ማህሙድ፣ የእስልምና እምነት (የእስልምና ፌስቲቫል እምነት፣ 1978)፣ 20.
22. አጂጆላ፣ 55
ኢስላማዊ አሀዳዊነትን መረዳት 21

ኃጢአትም ከዚህ በቀር፡- አማልክትን የሚያጋራ ሰው የራቀ በእርግጥ ተሳሳተ።"(4፡116)

ሌሎች የአላህ ባህሪያት

ከታላቁ የእግዚአብሔር አንድነት ወይም ከተዋህዶ ትምህርት በተጨማሪ

በቁርኣን ገፆች ላይ ሁል
ጊዜ የተቀመጠ ማሳሰቢያ ነው፣ ስለ እግዚአብሔር እና ስለ ባህሪው ሌላ ምን እንማራለን ? እንደ አንድ የሙስሊም ባለስልጣን በቺካጎ
ዩኒቨርሲቲ የእስልምና አስተሳሰብ ፕሮፌሰር የነበሩት ፋዝሉር ራህማን (እ.ኤ.አ. 1988) “ቁርዓን ስለ
እግዚአብሔር እና ስለ
ተፈጥሮው የተነገረ ነገር አይደለም፡ ህልውናው ለቁርአን ጥብቅ ነው። ተግባራዊ - እሱ የአጽናፈ ሰማይ እና የሰው ፈጣሪ እና
20
ተንከባካቢ ነው ፣ እና በተለይም ለሰው መመሪያ የሚሰጥ እና በሰው ላይ በግል እና በቡድን የሚፈርድ እና ምሕረት የተሞላበት ፍትህን
23
የሚሰጥ ነው። የረህማን አስተያየት ትክክለኛነት የሚረጋገጠው በእስልምና ላይ በርካታ የሙስሊም ስራዎችን ስናጣራ እና
የእግዚአብሔርን ማንነት እና ባህሪ በተመለከተ በጣም ጥቂቱን ስናገኝ ነው፣ ይህም የእግዚአብሔርን ዘጠና ዘጠኙ ስሞች የሚያንፀባርቁ
ጽፏል-
24
ናቸው ተብሎ ከሚታመንበት ሁኔታ በስተቀር። እግዚአብሔር። ለምሳሌ፣ ወደ እስልምና መግቢያ፣
አስር በሙሐመድ ሀሚዱላህ በእስልምና የፖለቲካ ሥርዓት፣ የዳኝነት ሥርዓት እና የኢኮኖሚ ሥርዓት ላይ ምዕራፎችን እናገኛለን፣ ነገር
ግን ስለ እግዚአብሔር ማንነት እና ባህሪ ምንም ምዕራፍ የለም! አንዳንድ ሌሎች የዘመኑ መጽሃፎች ከአንድ ወይም ሁለት ገጽ
ያልበለጠ ለዚህ ርዕስ ሰጥተዋል። ነገር ግን፣ ባለፉት 1,400 ዓመታት ውስጥ፣ በርካታ የሙስሊም አስተምህሮዎች በሥነ-መለኮት ላይ
ብዙ አስተምህሮዎችን እንደቀመሩ መጠቆም አለበት።
አንድ የሙስሊም ደራሲ እንዲህ ሲል ጽፏል: - "እግዚአብሔር የሕልውና ዋና ነገር ነው. የአረብኛ ስሙ አላህ ነው. እሱ
የመጀመሪያው እና የመጨረሻው ነው. እሱ ልዩ ነው እና ምንም ነገር በምንም መልኩ ከእሱ ጋር አይመሳሰልም . እሱ አንድ እና አንድ
25
ነው. እራሱን የቻለ ነው. ፣ ምንም ነገር አያስፈልገውም ፣ ግን ሁሉም ነገር እሱን ይፈልጋል ። ይህ ባህርይ aseity ወይም ራስን
መኖር በመባል ይታወቃል። እግዚአብሔር ኃያልና ሁሉን ቻይ ነው። እርሱ የነባር ነገሮች እና ሊኖሩ የሚችሉ ነገሮች ዊለር ነው፣ እና
ከፈቃዱ ውጭ ምንም ነገር አይከሰትም። እርሱ የሚታወቀውን ሁሉ ዐዋቂ ነው። እውቀቱ የፈጠረውን አጽናፈ ሰማይ ሁሉ
ያጠቃልላል እና እሱ ብቻውን ይደግፋል። እግዚአብሔር በፍጥረቱ ሁሉ ላይ ፍፁም ሉዓላዊ ነው።
በተጨማሪም "እግዚአብሔር ነገሩን ሁሉ የልቡናንንም ሐሳብ እንኳ፥ የተደበቀውንም ምሥጢር በሰው ጡት ውስጥ ያውቃል።
አላህ ሕያው ነው... እርሱ የሚሰማን ነገር ሁሉ ሰሚ ነው። እርሱም ተመልካች ነው።" እና " ንግግሩን በማይመስል ዘላለማዊ ንግግር
ይናገራል

23. ፋዝሉር ራህማን፣ የቁርዓን ዋና ዋና ጭብጦች (ቺካጎ፡ ቢብሊዮቴካ ኢስላሚካ፣ 1980)፣ 3.

24. መሐመድ ሀሚዱላህ፣ የእስልምና መግቢያ ( Paris: Center Culturel Islamique፣
1969)
25. መሐመድ አብዱል ራኡፍ፣ እስልምና ፡ የሃይማኖት መግለጫ እና አምልኮ (ዋሽንግተን ዲሲ፡ እስላማዊ ማእከል፣ 1974)፣ 2-
3.
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ከተፈጠሩ ነገሮች. የእግዚአብሔር ኃይል፣ ፈቃድ፣ እውቀት፣ ሕይወት፣ መስማት፣ ማየት እና ንግግር በእርሱ ውስጥ ያሉ ባሕርያት
ናቸው እንጂ የተለየ ነገር ወይም ነገሮች አይደሉም።
26 ከእርሱ።
እግዚአብሔር ጻድቅ፣ ጥበበኛ፣ መሐሪ፣ ሩኅሩኅ፣ ቸር፣ ዘላለማዊ፣ ፈጣሪ፣ በሁሉም ቦታ ያለ፣ እና የዓለማት ጌታ ነው።
ቁጥር ከእግዚአብሔር በቀር ሌላ አምላክ የለም። በቅዱስ ቁርኣን ቃል፡- "አላህ ሆይ! ከእርሱ በቀር ሌላ አምላክ የለም - ሕያው፣
ራሱን ቻይ፣ ዘላለም። እንቅልፍም አይይዘውም፣ አያንቀላፋምም። በሰማያትና በምድር ያለው ሁሉ የርሱ ብቻ ነው። ማን ነው?
እርሱ የፈቀደው ቢኾን እንጅ ሌላ ምልጃ የለውም ከፊቱም ከኋላቸውም ከኋላቸውም ያለውን ሁሉ ዐዋቂ ነው። ከዕውቀቱም ምንም
ነገርን የሚሻ ቢኾን እንጂ አይዙሩም። ዐርሹ በሰማያትና በሰማያት ላይ የተዘረጋ ነው ። ምድር፣ እነርሱንም በመጠበቅና
በመጠበቅ ድካምን አይሰማውም፤ ኢሌ ከሁሉም በላይ የበላይ ነውና" (2፡255)።
ሙስሊሞች ለቅዱስ ባህሪው የሚስማሙትን የተከበሩ ስሞችን እና ባህሪያትን ሁሉ ለእግዚአብሔር ይሰጣሉ። ነገር ግን፣
በተለምዶ የሚከተሉትን አስራ ሶስት ባህሪያት ለመማር እና ለማስታወስ አጥብቀው ይጠይቃሉ፡- “ህልውና፣ ዘላለማዊነት፣
ዘለአለማዊነት፣ አለመመሳሰል፣ ራስን መቻል፣ አንድነት፣ ሃይል፣ ፈቃድ፣
27
እውቀት ፣ ሕይወት ፣ መስማት ፣ እይታ እና ንግግር ።
ሌላው የኦርቶዶክስ እስልምና እጥር ምጥን ያለ አረፍተ ነገር ሲናዘዝ፡- “የዓለሙ ሁሉ ፈጣሪ አንድ አምላክ፣ አንድ፣ ዘላለማዊ፣
ወሳኙ፣ ዐዋቂው፣ ሰሚው፣ ተመልካች፣ ፍቃደኛው አምላክ ነው። እርሱ ባሕርይ ወይም አካል አይደለም። ወይም ምንነት፣ ወይም
የተሠራ ነገር፣ ወይም የታሰረ፣ ወይም
የተቈጠረ ወይም የተከፋፈለ ነገር ወይም የተዋሃደ ወይም የተገደበ ነገር፡- ኢሌ በቅንነት፣ በማህያ፣ ወይም በሞዳልነት አይገለጽም።

ka4flyyah, እና እሱ በቦታ እና በጊዜ የለም. እርሱን የሚመስለው እና ከዕውቀቱ እና ከስልጣኑ በላይ የሆነ ምንም ነገር የለም።
እርሱ ከዘላለም ጀምሮ በባህሪው ውስጥ ያሉ ባህሪያት አሉት። እነርሱ እርሱ አይደሉም፤ ከርሱም ሌላ አይደሉም። እነዚህም እውቀት
እና ኃይል፣ እና ህይወት እና ጥንካሬ፣ እና መስማት እና ማየት እና መስራት እና መፍጠር እና
"28
ስፕች. ማቆየት እና
 አንድ የዘመኑ ሙስሊም ጸሐፊ ስለ አምላክ ያለውን እስላማዊ አመለካከት በአጭሩ እንዲህ ሲል ገልጿል፡- “የእግዚአብሔርን
ተፈጥሮና ሥራ ለመረዳት ስንሞክር፡- እግዚአብሔር አጋር ወይም ልጅ የሌለው አንድ ብቻ መሆኑን እንማራለን። በአጽናፈ ሰማይ
ውስጥ ይገኛል.
"
እርሱ ርኅሩኅ አዛኝ ነው እዝነቱም ለፍጡራን ሁሉ ነው።

በተጨማሪም "እርሱ ጻድቅ ነው. እርሱ የሁሉ ነገር መሪ እና ጠባቂ ነው. እሱ አስቀድሞ የነበረ እና ዘላለማዊ ነው. ኢሌ ሁሉን አዋቂ
እና ጥበበኛ ነው. እሱ አፍቃሪ እና ጥበበኛ ነው.

ሲሳይ ለፍጡራኑ ያለው እዝነቱ ወሰን የለውም። እሱ ሁሉም ነው-

26. ኢቢድ.፣ 3.
27. ኢቢድ.፣ 4-5
28. ክራግ 60-61 ተመልከት።
ኢስላማዊ አሀዳዊነትን መረዳት 23

ኃያል እና የዓለማት ሁሉ የበላይ ጌታ። እርሱ ቅዱስ ነውና አይችልም

"29 ኃጢአትን
ይሠራል ወይም ክፉ ያደርጋል, እሱ ራሱን የቻለ እና ልዩ ነው.

ዘጠና ዘጠኙ የአላህ ስሞች

"እግዚአብሔር ማነው?" ለሚለው ጥያቄ ሌላ የተለመደ ኢስላማዊ መልስ. የአላህን "በጣም የሚያምሩ ስሞች" መጠቆም
ነው። ለዚህም ቁርኣናዊው መሰረት ነው።
59፡22-24 ላይ ተገኝቷል፡

እግዚአብሔር ኢሌ ነው ከእርሱ በቀር ሌላ አምላክ የለም; [ሁሉንም ነገር] ሚስጥራዊና ግልጽ የሆነውን ማን ያውቃል; እርሱ
እጅግ በጣም ርኅሩህ በጣም አዛኝ ነው። አላህ ከማንም በላይ ነው።
ሌላ አምላክ የለም; ልዑል፡ ቅዱስ፡ የሰላም ምንጭ

[እና ፍፁምነት]፣ የእምነት ጠባቂ፣ ደህንነትን የሚጠብቅ፣ ኃያል የሆነው፣ የማይታበል፣ ከሁሉ የላቀ፡ ክብር ለእግዚአብሔር
ይሁን! (እርሱም) ከአጋሪዎቹ በላይ ለርሱ ከሚጠሩት በላይ። እርሱ አምላክ፣ ፈጣሪ፣ ዝግመተ ለውጥ፣ ቅርጾችን [ወይ
ቀለሞችን] ሰጪ ነው። የርሱ መልካሞች ስሞች አሉት። በሰማያትና በምድር ውስጥ ያለው ሁሉ ምስጋናውን ያጎናጽፋል።
እርሱም አሸናፊው ጥበበኛው ነው።

ከዚህ የቁርኣን ተግሳፅ በተጨማሪ ኢስላማዊው ትውፊት እንደገለጸው "መሐመድ እንዲህ አለ፡- “በእርግጥ የአላህ
ስሞች ዘጠና ዘጠኝ አሉ እና የሚያነብላቸውም ጀነት
ይገባቸዋል ” ሲል ተናግሯል ።
ታላቁ የአውሮፓ እስላማዊ አስተያየቶች፡- “በጽሑፎቹ ውስጥ የሚገኙት የእነዚህ ስሞች ዝርዝር
በጣም ይለያያል።... Redhouse in his
ለ 1880 በሮያል እስያቲክ ሶሳይቲ ጆርናል ላይ የተሰበሰበ ጽሑፍ
" 31 የተለያዩ ዝርዝሮች
ከ 552 ያላነሱ የአላህ ስሞች ናቸው። ሌላው ታዋቂው እስላማዊ ስታንተን ደግሞ "እነዚህ ስሞች በባህላዊው አቡ ሁረይራ
ዘጠና ዘጠኝ ተደርገዋል" ሲል አስተያየቱን ሰጥቷል። ከዘጠና ዘጠኙ n አሜዎች ውስጥ ሃያ ስድስቱ በቁርኣን ውስጥ በተሰጠው ቅጽ
ውስጥ እንደማይገኙ አግኝ፣ ምንም እንኳን በፓስ ላይ የተመሰረቱ ቢሆኑም
"32 ጠቢባን በአጠገቡ የሆነ ነገር ይሰጣሉ። " ልዩነታቸው በከፊል
በቁርአን ግጥማዊ ዘይቤ ተብራርቷል ፣ እሱም የግጥም ፍፃሜዎችን መጠቀምን ያዳበረው፣ በጣም አነስተኛ ቁጥር ያላቸው ኦሪጅናል
ስሮች ከቁጥር ጋር የተገኘ ነው።
"33
ወይም የቅጽል ትርጉም ጥላዎች.

በመሐመድ አል- በተጻፈው በታስቢህ አስማ አላህ አል-ሁስና መጽሐፍ ላይ እንደተገለጸው ከዘጠና ዘጠኙ የእግዚአብሔር ስሞች
ውስጥ አንዱን ናሙና ዘርዝሯል።
34 ማዳኒ
22
29. ባድሩ ዲ. ካትሬጋ እና ዴቪድ ደብሊው ሼንክ፣ እስልምና እና ክርስትና (ግራንድ ራፒድስ፡ ኢርድማንስ፣ 1981)፣ 7.
30. 34 አመቱ ዝወመርን ይመልከቱ።
31. ጄፍሪ ፣ 93
32. HU Weitbrecht Stanton፣ የቁርኣን ትምህርት (ኒው ዮርክ፡ ቢብሎ እና ታነን፣
1969) ፣ 33.
33. ክራግ ፣ 40
34. ጄፈርሪ፣ 93-98 ተመልከት።
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

1. ከስም ሁሉ በላይ የሆነው አላህ ስም።

2. አል-አዋል፣ የመጀመሪያው፣ ከመጀመሪያው በፊት የነበረው (57፡3)።

3. አል-አኺር፣ የመጨረሻው፣ እሱም ካለቀ በኋላ አሁንም ይኖራል (57፡3)።

4. መላውን የፍጥረት ጥበብ የፈጠረው አል-ባዲ፣ ፈጣሪ፣ (2፡117)።

5. እኛ ሁላችን ከእጁ የመጣን ፈጣሪው አል-ባሪ (59፡24)።

6. አል-ባር፣ በጎ አድራጊ፣ ነፃነቱ በስራው ሁሉ ይታያል (52፡28)።

7. ሁሉን የሚያይ እና የሚሰማ ተመልካች አል-በሲር (57፡3)።

8. አል-ባሲት፣ አሰራጭ፣ ምህረቱን ለሚሻው ሰው የሚዘረጋ (13፡26)።

9. አል-ባቲን በሁሉም ነገር ውስጥ የማይገኝ (57፡3)።

10. ከእያንዳንዱ ማህበረሰብ ምስክር የሚያነሳው አል-በይዝ፣ አሳዳጊ፣ (6፡89፣ 91)።

11. አል-ባቂ፣ ዘላቂው፣ ማን የተሻለ እና ዘላቂ የሆነው (20፡73፣ 75)።

12. አት-ታውብ፣ ተጸጸተ፣ ወደ አዳም የተጸጸተ እና ለዘሩም ሁሉ የተጸጸተ (2፡37)።

13. ኃይሉ እና ኃይሉ ፍፁም የሆነው አል-ጀባር

(59:23)
14. አል-ጀሊል ፣ ግርማዊ ፣ ኃያል እና ግርማዊ ነው።
15. ሰዎቹን ሁሉ ወደተወሰነ ቀን የሚሰበስብ፣ ሰብሳቢው አል-ጃሚ
(3፡9)።
16. አል-ሀሲብ፣ የሂሳብ ሹሙ፣ ለሂሳብ ሒሳብ በቂ የሆነው (4፡6-7)።
17. ሁሉንም ነገር የሚጠብቅ ጠባቂው አል-ሀፊዝ (11፡57፣ 60)።
18. አል-ሐግ፣ እውነት (20፡114)
19. በአገልጋዮቹ መካከል ፍርድ የሚሰጥ ዳኛ አል-ሀከም
(40:48, 51)
20. ጥበበኛው አል-ሀኪም ፣ ጥበበኛ እና ጥሩ እውቀት ያለው (6፡18)።
21. አል-ሀሊም ሩህሩህ፣ ይቅር ባይ እና ሩህሩህ ነው (2፡225)።
22. አል-ሐሚድ፣ ምስጉኑ ለርሱ የተገባው፣ (2፡267፣ 270)።
23. የሕይወት ሁሉ ምንጭ የሆነው አል-ሃይ ፣ ሕያው የሆነው (20፡111)።
24. አል-ከቢር ፣ ጥበበኛ እና ጥሩ እውቀት ያለው
(6፡18)።
25. አል-ካፊድ፣ ትሑት፣ አንዳንዶቹን ዝቅ የሚያደርግ፣ ሌሎችን ከፍ የሚያደርግ (ዝከ. 56፡3)።
26. ያሉትን ሁሉ የፈጠረው ፈጣሪ አል-ካሊቅ (13፡16-

17)
27. ዙል-ጀላል ወል-ኢክራም የግርማና የክብር ባለቤት (55፡27)።
28. አር-ራኡፍ ለወገኖቹ አዛኝ የሆነ
(2፡143)።
ኢስላማዊ አሀዳዊነትን መረዳት 25

29. አር-ረሕማን፣ አዛኙ፣ ከአዛኞች ሁሉ በጣም አዛኝ የሆነው (1፡3፤ 12፡64)።

30. አር-ረሂም፣ ሩህሩህ፣ የዋህ እና አዛኝ የሆነው (1፡3፤ 2፡143)።
31. አር-ራዛቅ፣ አቅራቢው፣ የሚያቀርበው ነገር ግን ምንም አይነት አቅርቦትን አይጠይቅም።
(51፡57-58)።
32. አማኞችን በትክክለኛው መንገድ የሚመራ መሪው አር-ረሺድ
(11:87, 89)
33. አል-ራፊ፣ ከፊሉን ከፍ የሚያደርግ፣ ሌሎችን ደግሞ ዝቅ የሚያደርግ

(6፡83)።
34. አር-ረቂብ፣ ፍጥረቱን የሚጠባበቅ፣ ተመልካች ነው። (5፡117)
35. ሰላም ፈጣሪ፣ ስሙ ሰላም ነው (59፡23)።
36. ሁሉንም የሚያይ እና የሚሰማ ሰሚው አስ-ሳርኒ (17፡1)።
37. አሽ-ሻኩር፣ አመስጋኙ፣ የህዝቡን አገልግሎት በጸጋ የሚቀበል (64፡17)።
38. አሽ-ሻሂድ፣ በሁሉም ነገር ላይ መስካሪ የሆነው ምስክር (5፡117)።
39. አስ-ሳቡር ለወገኖቹ ታላቅ ትዕግስት ያለው ቀዳሚው ነው።

40. አስ-ሳማድ፣ ዘላለማዊ፣ የማይወልድ እና ያልተወለደ (112፡2)።

41. መከራን እንዲሁም በረከትን የሚልክ አድ-ዳርር
(48:11)
42. አዝ-ዛሂር፣ ውጫዊ፣ ከውጪም ከውስጥም ያለው (47፡3)።
43. አል-አድል ቃሉ በእውነተኛነት እና በፍትህ ፍጹም ነው።
(6፡115)።
44. አል-አዚዝ፣ የላቀው፣ በታላቅ ሉዓላዊነቱ ኃያል (59፡23)።
45. ሃያሉ አል- አዚም ከሁሉ በላይ ታላቅና ኃያል የሆነው (2፡255-
56)።
46. ይቅርታ ሰጪው አል-አፉው ለባሮቹ ምንጊዜም ይቅር ለማለት ዝግጁ ነው (4፡99-
100)
47. አል-አሊም ሁሉንም ነገር ጠንቅቆ የሚያውቅ (2፡29)።
48. አል-ዓሊ፣ ከፍተኛው፣ እርሱ ከፍ ያለ እና ኃያል የሆነው (2፡255-56)።
49. አል-ጋፉር ፣ ይቅር ባይ ፣ ይቅር ባይ እና ጥሩ ስሜት ያለው
(2፡235)።
50. አል-ጋፋር፣ ይቅርታ ማድረግ፣ ምንጊዜም ይቅር ለማለት እና ይቅር ለማለት ዝግጁ ነው።
24
(71:10)
51. አል-ጋኒ እርሱ የነገሩ ሁሉ ባለቤት ነውና (2:267)
270)።
52. መንገዱን የሚከፍት እና የሚከፍት አል-ፈታህ (34፡26)።
53. አልቃቢድ፣ ሴይዘር፣ ሁለቱንም አጥብቆ የሚይዝ እና ክፍት ነው።
(2፡245-46)።
54. የፈለገውን ለማድረግ ቻይ የሆነው አልቃድር
(17፡99, 101)።
55. በሰማይና በምድር ያሉ ሁሉ ቅድስናን የሚያቀርቡለት እጅግ ቅዱስ የሆነው አል ቁዱስ (62፡1)።
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

56. አል-ቃህር ፣ ሁሉን ያሸነፈ (13፡16-17)።

57. አል-ቃዊ፣ ብርቱ፣ በኃይሉ እና በኃይሉ የላቀ (13፡19)።

58. አል-ቃዩም፣ ራሱን የሚተዳደር፣ ለራሱ እና ለራሱ ብቻ ለዘላለም የሚኖር (3፡2)።

59. አል-ከቢር፣ ታላቁ፣ እሱም ከፍ ያለ እና ታላቅ የሆነው (22፡62)።

60. አል-ከሪም ፣ ሙኒፊሰንት ፣ ሀብታም ብቻ ሳይሆን ለጋስ ነው።

(27:40)
61. ፀጋው ለአገልጋዮቹ ሁሉ የሚዘረጋ አል-ለጢፍ ቸር (42፡19)።
62. አል-ሙታክኺር፣ ተከላካይ፣ በፈለገ ጊዜ ቅጣትን የሚያዘገይ (14፡42-43)።

63. ለሁሉም ደህንነትን የሚሰጥ ታማኝ አል-ሙሚን (59፡23)።

64. አል-ሙታሊ፣ ራሱን ከፍ ከፍ ያደረገ፣ ራሱን ከሁሉ በላይ ከፍ ያደረገ (13፡9-10)።

65. አል-ሙታከቢር፣ ኩሩ፣ ኩራቱ በስራው (59፡23)።

66. አል-ማቲን፣ ፅኑ፣ በጥንካሬው የጸና (51፡58)።

67. መነሻውም ሆነ መልሶ የሚያድስ አል-ሙብዲ

(85:13)
68. አገልጋዮቹ ሲጠሩ ምላሽ ሰጪው አል-ሙጂብ

(11:61, 64)
69. አል-መጂድ፣ የተከበረው፣ ምስጉን እና የተመሰገነ ነው (11፡73፣ 76)።

70. አል-ሙህሲ፣ ኮምፒዩተሩ፣ ሁሉንም ነገር የቆጠረ እና የቆጠረ (19፡94)።

71. ሕያው የሚያደርግ እና ሙታንን የሚያነሳው አል-ሙሂይ (30፡50)።

72. አል-ሙዲል፣ አበሰር፣ የሚፈልገውን ለማንሳት የሚያነሳ ወይም የሚያዋርድ (3፡26)።

73. አል-ሙዚል፣ መለያየት፣ ሰዎችን በከንቱ ከሚያመልኳቸው የሐሰት አማልክቶች የሚለየው (10፡28-29)።

74. አል-ሙሶዊር፣ ፋሽን ሰሪው፣ ፍጡራኑን እንዴት እንደሚፈልግ የሚሠራው (59፡24)።

75. የሚያመጣው እና የሚያድስ አል-ሙይድ ፣ መልሶ ሰጪ (85፡13)።

76. አል-ሙዝ፣ አክባሪው፣ የፈለገውን የሚያከብር ወይም የሚያዋርድ (3፡26)።

77. በጎ ነገር ሁሉ ከእጁ የወጣለት ሰጪው አል-ሙቲ (20፡50፣ 52)።

78. ከችሮታው ሰዎችን የሚያበለጽግ አል-ሙግኒ፣ ባለጸጋ
 (9፡74-75)።
79. አል-ሙጊት፣ በሚገባ የተሸለመው፣ በሁሉም ነገር ላይ ሥልጣን ያለው (4፡85፣ 87)።

80. አል-ሙቅታድር፣ ያሸነፈው፣ በኃይለኛው እጁ ውስጥ ክፉ ሰዎችን ይዞ (54፡42)።

81. አል-ሙቃዲም፣ ወደፊት የሚመጣ፣ የገባውን ቃል ወደ ፊት የሚልክ (50፡28)።

ኢስላማዊ አሀዳዊነትን መረዳት 27

82. ከፍትህ ጋር የሚያስቀምጥ የፍትህ ታዛቢው አል-ሙቅሲት (21፡47-48)።

83. የንጉሶች ንጉስ የሆነው አል-ማሊክ (59፡23)።
84. ማሊክ አል-ሙልክ ፣ የመንግሥቱ ባለቤት፣ ለሚሻው ሰው ሉዓላዊነትን የሚሰጥ (3፡26)።

85. አል-ሙሚት፣ የሚገድል ሰው፣ ሕያው እንደሚያደርገው (15፡23)።

86. ኃጢያተኞችን የሚበቀል እና አማኞችን የሚረዳው ተበቃዩ አል-ሙንታቂም (30፡47)።

87. ተጠባቂው አል-ሙሃይሚን፣ የነቃ ጥበቃው ከሁሉም በላይ ነው።
(59:23)
88. አን-ናሲር፣ ረዳት፣ ረዳትም በቂ ነው (4፡45፣ 47)።

89. አን-ኑር፣ ምድርንና ሰማይን የሚያበራ ብርሃን (24፡35)።

90. አማኞችን ወደ ቀጥተኛው መንገድ የሚመራ መሪው አል-ሃዲ

(22:54)
91. በመለኮታዊ ሉዓላዊነቱ ልዩ የሆነው አል-ዋህድ (13፡16-17)።
92. ብቻውን የፈጠረው አል-ዋሂድ ፣ ልዩ የሆነው (74፡11)።
93. አል-ዋዱድ፣ ለአገልጋዮቹ አፍቃሪ፣ አዛኝ እና አፍቃሪ
(11:90, 92)
94. ሁሉም ነገር ወደርሱ የሚመለስለት ወራሹ አል-ዋሪት (19፡40-)
41)
95. ችሮታው ሁሉንም የሚደርስ ሰፊው አል-ዋሲ (2:268)
271)።
96. የሁሉንም ነገር ተቆጣጣሪ የሆነው አል-ዋኪል (6፡102)።
97. አል-ዋሊ፣ ረዳቱ፣ እና በቂ ረዳት እርሱ ነው (4፡45፣ 47)።

98. ከወንዶች በቀር ምንም እርግጠኛ ጠባቂ የሌላቸው አል-ዋሊ፣ ጠባቂው

(13፡11-12)።
99. አል-ወሃብ፣ ሊበራል ሰጪ፣ ከችሮታው በነጻ የሚሰጥ (3፡8)።

የእነዚህ ስሞች አስፈላጊነት

እነዚህን ስሞች ስንመለከት አንድ የሙስሊም ጸሐፊ “ የእግዚአብሔር ልዩነት በቁርኣን ውስጥ ተደጋግሞ የተረጋገጠው
ከእውነተኛው፣ ፍፁም እና የላቀው ፈጣሪ ባህሪያት ጋር ነው ፣ ስለዚህም አስማ አላህ አልሆስና (የአላህ ውብ ስሞች) . በቁጥርም ሆነ
"
በትርጓሜ ተመሳሳይ ባህሪያት በሌሎች የተቀደሱም ሆነ ቅዱሳት መጻሕፍት ውስጥ አይገኙም። በእርግጥ " የሙስሊም የሃይማኖት
ሊቃውንት መለኮታዊ ባህሪያትን በብዙ መንገድ ከፍለውታል፡ የግርማዊነት ባህሪያት (ደጃላል)፣ ልግስና ( ኢክራም) እና ውበት
(ድጃማል)፣ወይም፡ የፍፁም (አል-ዳት)፣ እና የተግባር (አፍአል)፣ ወይም፡ ፍጹም እና አንጻራዊ ባህሪያት። እንዲሁም “አንዳንድ፴፭

የሙስሊም መምህራን እነዚህን ባህሪያት በኃይል፣ በጥበብ እና በመልካምነት የተፈጥሮ ክፍሎች፣ ሌሎች ደግሞ፣ በተለምዶ፣ የሽብር
ስሞች (አስማኡል ጃላ-

35 . አቡ ሪዳህ፣ 46
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
26
ሊያህ) እና የክብር ስሞች 36 (አስማኡል ጀማልያ) የነሱም የመጀመሪያዎቹ ናቸው።
ብዙ ቁጥር ያለው።
“ለእነዚህ ስሞች ተስማሚ የሆኑ ድርጊቶች፣ አብዛኞቹ ተካፋይ ወይም ቅጽል የሆኑ፣ በቁርኣን ታሪክ ውስጥ በተከሰቱት ሁነቶችና
ሁኔታዎች ውስጥ ተደጋግመው የሚስተዋሉ መሆናቸውን ልብ ማለት ያስፈልጋል።... ስሞቹ እንግዲህ ከባህሪያት የራቁ ናቸው።
በሥነ-መለኮት ውስጥ ሊዘረዘሩ፡ በዕለት ተዕለት ሕይወታቸው ውስጥ ያሉ አስደናቂ እውነታዎች ናቸው፤ እግዚአብሔር አል-ሐቅ
ነውና—“እውነተኛው”፣ “እውነተኛው ” ፴፯ ። ፍርድ፣ እና ፈቃድ የሰው ልጅ ሕይወት ታላላቅ እውነታዎች ናቸው።
የተለያዩ የእግዚአብሔር ስሞች የሚከሰቱበት አንጻራዊ ድግግሞሽ ጥልቅ ትኩረት የሚስብ ጉዳይ ነው። ከጥንካሬ፣ ግርማ ሞገስ
እና ታላቅነት ጋር የተያያዙ ተዛማጅ ግሦቻቸው በጣም ጎልተው ይታያሉ። ክራግ "እነዚህ ስሞች በመጨረሻ ከ I Ns ተፈጥሮ
ህግጋት ይልቅ እንደ መለኮታዊ ፈቃድ ባህሪያት መረዳት አለባቸው. እርምጃ ማለትም ከእንደዚህ አይነት ገላጭ መግለጫዎች
38
የሚጠበቁ ሊሆኑ ይችላሉ, ነገር ግን እንደ አስፈላጊነቱ አይደለም." ለእግዚአብሔር
ሥራ ሁሉ አንድነትን የሚሰጠው እርሱ ሁሉንም
መሻቱ ነው። እንደ ፈቃዱ በተሰጡት መግለጫዎች ሊታወቅ ይችላል ፣ ነገር ግን በመሠረቱ ከማንም ጋር አይስማማም። የፈቃዱ
ተግባር ከውጤቶቹ ተለይቶ ሊታወቅ ይችላል, ነገር ግን ፈቃዱ ራሱ ሊመረመር የማይችል ነው. ከዚህ በመነሳት እግዚአብሔር
በሁሉም ሁኔታዎች ውስጥ የግድ አፍቃሪ፣ ቅዱስ እና ጻድቅ አይደለም ብሎ መደምደም ይችላል። ይህ በተወሰኑ ስሞች ውስጥ ያለውን
ተቃርኖ ያብራራል. በውስጡ ያሉት ሁለቱም ንጥረ ነገሮች ለእግዚአብሔር ተፈጥሮ አስፈላጊ ከሆኑ ምንም ዓይነት ተቃርኖ አይኖርም
ነበር። ተቃራኒው በፈቃዱ ግዛት ውስጥ ይኖራል፣ እግዚአብሔር ሁለቱንም እንደሚፈልግ - ስለዚህ ውጥረቱ ይቀራል።
ለሙስሊሙ፣ እርስ በርሳቸው የሚቃረኑ የሚመስሉት የአላህ ተግባራት ችግር አይደሉም። መለኮታዊ ፈቃድ ምክንያትም ሆነ
መገለጥ የማይሄድበት የመጨረሻ መጨረሻ ነው። "ስለዚህ አላህ የሚያጠመው እርሱ ነው የሚመራውም እርሱ አጥፊ ነው ሰይጣንም
ያጠፋል።
እሱ ደግሞ እንደ አውራሪ፣ አስገዳጅ፣ ወይም አምባገነን፣ ትዕቢተኛ ባሉ ቃላት ይገለጻል—ይህ ሁሉ በሰዎች ጥቅም ላይ ሲውል መጥፎ
ስሜት አላቸው። በነጠላ ኑዛዜ አንድነት ግን፣ እነዚህ መግለጫዎች ምህረትን፣ ርህራሄን እና ክብርን ከሚመለከቱት ጋር አብረው
39
ይኖራሉ።"

ያለው
አላህ ከፍጡር ጋር ግንኙነት

እግዚአብሔር ከዓለም ጋር ያለውን ግንኙነት በተመለከተ ያለውን እስላማዊ አመለካከት በተመለከተ፣ በቁርዓን ውስጥ አንድ
የማያቋርጥ አጽንዖት አለ፡ እግዚአብሔር ከሁሉ የላቀ፣ ፍፁም ልዩ እና ጌትነት አለው። ሆኖም ፋዝሉር ራህማን እንዳመለከተው፣

36. ስታንተን, 33-34.

37. ክራግ, 41-42.
38. Ibid., 42.
39. ኢቢድ., 42-43.
ኢስላማዊ አሀዳዊነትን መረዳት 29

የቁርኣን አንቀጾች እንዲሁ “የማይገደበው ምህረቱን በእኩል መጠን ያሰምሩታል…… የእግዚአብሔር ጌትነት
የሚገለጠው በፍጥረቱ
"40
ነው ፣ የፍጥረቱ ሲሳይ እና አቅርቦቱ፣ በተለይም የሰው ልጅ፣ እና በመጨረሻም፣ እንደገና በመፈጠር አዲስ ቅጾች
እግዚአብሔር ተፈጥሮን እና ሰውን እና ተፈጥሮን ለሰው የፈጠረው ቀዳሚ ምህረቱ ነው። ኃይሉ፣ ፍጥረቱ እና ምህረቱ፣
ስለዚህም ሙሉ ለሙሉ አንድ ላይ ብቻ ሳይሆን ሙሉ በሙሉ እርስ በርስ የሚገናኙ እና ሙሉ በሙሉ ተመሳሳይ ናቸው፡ - “ለራሱ
[የምህረትን አገዛዝ] ጻፈ” (6፡12)። “ እዝነቴም በነገር ሁሉ ላይ ትዘረጋለች” (7፡156) የእሱ ወሰን አልባነት የሚያመለክተው
አንድ-ጎን መሻገር አይደለም፣ ነገር ግን በተመሳሳይ፣ ከፍጥረቱ “ጋር” መሆኑን ነው። እርሱ ከሰው ጅማት ይልቅ ቅርብ ነው (50፡
16)። አንድ ሰው ከሥነ ምግባር ውጭ በሆነ ጊዜ እና ከልቡ ሲጸጸት እና "የእግዚአብሔርን ምህረት ሲፈልግ " እግዚአብሔር
በፍጥነት ወደ እሱ ይመለሳል. በእርግጥም ከ"መሐሪ" እና "ከአዛኝ" በተጨማሪ በተደጋጋሚ ከሚጠቀሱት ባህሪያቶቹ መካከል
"ተመላሽ " (የ"ተዋቂ " ተቃራኒ ነው : 2:37, 54, 160, 187; 5:39, 71; 9:) 117-
18; 20:122; ወዘተ) እና “ይቅር ባይ ”
(40፡3፣ 2፡173፣ 182፣ 192፣ 199፣ 218፣ 22526፣ 235፣ እና ወደ 116 የሚጠጉ
ሌሎች ክስተቶች)፣ ሁልጊዜ ማለት ይቻላል “አዛኝ” ይከተላሉ። በእውነት ንስሃ ለሚገቡ፣ እግዚአብሔር ስህተታቸውን ወደ
መልካምነት ይለውጣል (25፡70)። 41
ሌላው ታዋቂው የአውሮፓ እስላማዊ ጎልድዚሄር ( 1921 ዓ.ም.) እንዲህ ሲል አስተያየቱን ሰጥቷል፡- “በዚህ የእግዚአብሔር
ፍፁም ቻይነት፣ ወሰን የለሽ የመሸለም እና የመቅጣት ኃይሉ፣ እና ለክፉ አድራጊዎች ጥብቅነት የርህራሄ እና የርህራሄ ባህሪን
ይቀላቀላሉ (ሃሊም)። እግዚአብሔር ከኃጢአተኞች እና ከኃጢአተኞች ጋር የተጋለጠ ነው። ለተጸጸተ ሰው ይቅር ባይ፡ ርህራሄን
(አል-ራህማን) ለራሱ የማይጣስ ህግ አድርጎታል (6፡54)። የሚከተለው ትውፊት በዚህ የቁርኣን አንቀጽ ላይ የመግለጫ ዓይነት
ይመስላል፡- “እግዚአብሔር ፍጥረትን በፈጸመ ጊዜ በሰማያዊው ዙፋን ላይ ከጎኑ በተጠበቀው መጽሐፍ ላይ፡- ርኅራኄዬ ቁጣዬን
አሸንፏል። "በቅጣቱ የሚሻው ሰው ቢደርስም እዝነቱ በነገሩ ሁሉ ላይ ከባቢ ነው።" (7፡156)። እንዲሁም አንዳንዶች
እንደሚገምቱት በቁርኣን ውስጥ ካሉት የአላህ ባህሪያት ፍቅር አይጠፋም። አላህ ዋዱድ "አፍቃሪ" ነው። "እግዚአብሔርን
የምትወዱ ከሆናችሁ ተከተሉኝ፤ እግዚአብሔርም ይወዳችኋል ኃጢአታችሁንም ይቅር ይላችኋል።" ይሁን እንጂ "እግዚአብሔር
አይወድም
(
42 ከሓዲዎች 3፡32)።
ሌላው አስፈላጊ ጥያቄ "የእስልምና ሥነ-መለኮት እግዚአብሔር ከሰው ጋር ያለውን ግላዊ ግንኙነት እንዴት ይረዳል?"
በቁርኣን ቋንቋ ይህ ግንኙነት በጌታ (ረቢ) እና በባሪያ (አብዲ) ውስጥ ተገልጿል. እግዚአብሔር ሰውን እንደ ታዛዥ ባሪያ
እንዲገዛለት የሚፈልግ ሉዓላዊ ንጉሥ ነው። እና ምንም እንኳን እግዚአብሔር ወደ ሰው ቅርብ ነው ቢባልም

40. ራህማን ፣ 6
41. ኢቢድ
42.
ኢግናዝ ጎልድዚሄር፣ የእስልምና ቲዎሎጂ እና ህግ መግቢያ ፣ ትራንስ. አንድራስ እና ሩት ሃሞሪ (ፕሪንስተን፡
ፕሪንስተን ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ፣ 1981)፣ 24.
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

የሰው ልጅ የደም ሥር፣ በእግዚአብሔርና በሰው መካከል ያለው የጠበቀ ግንኙነት መሪ ሃሳብ በቁርዓን ወይም በኦርቶዶክስ እስላማዊ
ሥነ-መለኮት (የእስልምና ሱፊዝም ከዚህ ሕግ የተለየ ነው፣ በኋላ እንደምንመለከተው) የበለጠ አልዳበረም። አንድ ሙስሊም ደራሲ
በአስደናቂ አስተያየት ላይ እንዲህ ሲሉ ጽፈዋል፡- “ስለ አምላክ፣ ስለ ሕልውናው አስፈላጊነት እና ስለ ንብረቶቹ ከሚሰነዝሩት
ግምቶች ባሻገር የሙስሊም የሃይማኖት ሊቃውንትና ፈላስፋዎች ስለ አምላክ የሰው ልጅ ልምድና እውነታ መጠራጠር ሳያስፈልጋቸው
ይመስላል። እንደ እውነቱ ከሆነ "ተገቢውን ማግኘት እንኳን አስቸጋሪ ነው-

ሳትሮጡ 'የእግዚአብሔርን ልምድ' ለሚለው አረብኛ ወይም ፋርስኛ አገላለጽ በላ

የእግዚአብሄርን ፍፁም መሻገር ላይ የመግባት አደጋ
43
እስልምና እሱን አንትሮፖሞሞር በማድረግ ነው።
በቁርዓን
ውስጥ ያለው የእግዚአብሔር ሥዕል የእግዚአብሔርን ፍፁም ሉዓላዊነት እና የሰውን ነፃ ምርጫ በተመለከተ በእስልምና
ሥነ-መለኮት ውስጥ የራሱን ውጥረት ፈጥሯል። " የኦርቶዶክስ እስልምና የክፉም ሆነ የደጉን ፍፁም ቅድመ-ውሳኔ ያስተምራል፣
ሀሳባችን፣ ንግግራችን እና ተግባራችን፣ መልካምም ይሁን ክፉ፣ አስቀድሞ የተገመተ፣ አስቀድሞ የተፈረደ፣ የተወሰነ እና የተደነገገው
ከዘላለም ጀምሮ እንደሆነ እና የሆነው ሁሉ የሚከናወነው በተፈጠረው መሰረት ነው። ለእሱ ተጽፎአል።በመጀመሪያዎቹ የሙስሊም
የሃይማኖት ሊቃውንት መካከል በነጻ ምርጫ እና አስቀድሞ መወሰን ላይ ትልቅ ውይይት ተካሂዶ ነበር፣ነገር ግን ነጻ ፈቃድ ፓርቲዎች
(አል-ቃዳሪያ) በመጨረሻ ተሸንፈዋል። 44
እነዚህን ጥቅሶች ተመልከት፡- "አላህ ለኛ የፃፈልን እንጅ ሌላ አይነካንም።እርሱ ረዳታችን ነውና ምእመናን በአላህ ላይ
ይመኩ።"(9፡51)። "አላህ የሚመራው ሰው የተመራ ሰው ነው፤ ያጠመመውም እነዚያ ከሳሪዎቹ ናቸው። ለገሀነም ከጋኔንና ከሰዎች
ብዙዎችን በእርግጥ ፈጠርን ፤ ለነሱም በእነርሱ የማያውቁባቸው ልቦች አሏቸው። በእነርሱ የማያዩዋቸው ዓይኖች ለእነርሱ በእነርሱ
የማይሰሙባቸው ጆሮዎች አሏቸው፤ እነዚያ እንደ እንስሳት ናቸው፤ አይደለም እነርሱ ይበልጥ የተሳሳቱ ናቸው፤ እነዚያ ዘንጊዎቹ
ዘንጊዎቹ ናቸው።” (7፡178-79)። "በአብዛኞቻቸው ላይ ፍርዱ ተረጋገጠ። አያምኑም። እኛ በአንገቶቻቸው ላይ እስከ
አገጮቻቸው ድረስ የሚደርሱ ማሰሪያዎችን አደረግን። ወደ ላይም ከለከለ። በውስጥም አጥርን አደረግን። ከፊት ለፊታቸውም
ከኋላቸውም ጋሻ (ግርዶት)። እንዳያዩም ከለበስናቸው። እንደዚሁ ታስፈራራቸዋለህ ወይም ባትስፈራራቸው በነሱ ላይ እኩል ነው፤
አያምኑም።"(36፡7-10) ). " ብንፈልግ ኖሮ
ከጋኔንና ከሰዎች ጋር በእርግጥ እሞላታለሁ ።
45 (32፡13)።

43. አኔማሪ ሺመል እና አብዶልጃቫድ ፋላቱሪ፣ በአንድ አምላክ እናምናለን (ኒው ዮርክ፡ ሲአበሪ ፕሬስ፣ 1979)፣ 85.
44. ጀፈርሪ፣ 147-48 ይመልከቱ።
45. እኛ እዚህ ያለነው የጄፈርሪ የቁርኣን ቀጥተኛ ትርጉም እየተጠቀምን ነው።
ኢስላማዊ አሀዳዊነትን መረዳት 31

ከእነዚህ ጥቅሶች በተጨማሪ በሐዲሥ (በእስልምና ወግ) ውስጥ የመሐመድን

ንግግሮች እና አስተምህሮቶች በብዛት ማግኘት እንችላለን፣ ይህም ለእግዚአብሔር
ያለውን ተመሳሳይ አመለካከት ያሳያል፣ ይህም በሚከተለው ይገለጻል።

ከአሏህ መልእክተኛ ጋር ተቀምጠን ሳለን።

የአላህ እዝነት እና ሰላም—እና የባልደረቦቻቸው ቡድን አቡበክር እና
ዑመር ከመስጂዱ በሮች በአንዱ ገቡ። ከነሱ ጋር ብዙ ሰዎች ነበሩ፤ አንዱ ሌላውን
ይቃረናል፤ ወደ የአላህ መልእክተኛ እስኪመጡ ድረስ...። እና እንደዚህ አይነት
ጩኸት አድርግ?" "ይህ ስለ አዋጁ ነው" ብለው መለሱ። "አቡበከር አላህ መልካምን
ወስኗል ነገር ግን ክፉን አይወስንም ብለዋል ዑመር ግን ሁለቱንም አንድ አይነት
ነው የሚወስነው ብለዋል።"

መሐመድም እንዲህ ሲል መለሰ።

" ድንጋጌው የግድ ሁሉንም መልካም እና ጣፋጭ እና መራራ የሆነውን ሁሉ

ይወስናል, እና በእናንተ መካከል የእኔ ውሳኔ ነው." ከዚያም በጥፊ መታው።
አቡበክር በትከሻው ላይ፣ እና እንዲህ አለ፡- "0 አቡበከር ሆይ አላህ ልዑሉ አላህ
እዚያ አለመታዘዝን ባይፈቅድ ኖሮ ሰይጣንን ባልፈጠረም ነበር።" አቡበከርም
እንዲህ ሲል መለሰ፡- “ከአላህ ምህረትን እሻለሁ፣ ተንሸራትቼ ተሰናከልኩ፣ 0
46
የአላህ መልእክተኛ ግን ዳግመኛ ስለዚህ ጉዳይ ልሳሳት አልሆንም።

በሆነው በአል-ሙስሊም ሳሂህ (እ.ኤ.አ. 875 ዓ.ም. ) እናነባለን፡-

ከናንተ አንዳችሁ የገነትን ሰዎች ሥራ የሚሠራ ሊኾን ይከጀላል፤ በርሱና በገነት

መካከል የአንድ ክንድ ርዝመት ብቻ ይኾን ዘንድ፤ ከዚያም በርሱ ላይ የተጻፈው
(የተጻፈበት) ያገኛታል። የጀሀነም ሰዎች ስራዎችን ማከናወን ይጀምራል, እሱም
ወደ ውስጥ ይገባል. ወይም ከናንተ አንዳችሁ የጀሀነምን ሰዎች ስራ ይሰራል
በእርሱና በገሀነም መካከል የአንድ ክንድ ርዝማኔ ያለው ርቀት ብቻ ነው ነገር ግን
ለእርሱ የተፃፈው ነገር ያገኝበታል እና ስራውን መስራት ይጀምራል. የጀነት ሰዎች
ሥራ በውስጧ የሚገባበት። 47

ይህ የእግዚአብሔር ፍፁም ቁጥጥር በሁሉም የፍጥረት ዘርፎች ላይ ያለው

አመለካከት በእስላማዊ ሥነ-መለኮት እና ባህል ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ እንዳሳደረ ግልጽ
ነው። በዘመናት ከተከበሩት የሙስሊም የሃይማኖት ምሁራን አንዱ የሆነው አልጋዛሊ
እንዲህ ሲል ጽፏል።
 29
የከሓዲውን ክህደት እና የኃጥኣንን መሀይምነት ይሻል ። ያለዚያ ፈቃድም ክህደትም
ሆነ መካድ አይኖርም።

46. ጀፈርሪ፣ 149-50 ይመልከቱ።

47. ኢቢድ., 150.
32 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ግዮን። የምንሰራው ሁሉ በእርሱ ፈቃድ ነው፡ የማይፈልገው አይፈጸምም። አንድ

ሰው እግዚአብሔር ለምን ሰዎች እንዲያምኑ አይፈልግም ብሎ ከጠየቀ እኛ
እንመልሳለን፡- “እግዚአብሔር የሚፈልገውን ወይም የሚያደርገውን የመጠየቅ
መብት የለንም። ከሓዲዎችንም በመፍጠር በዚያ ሁኔታ ውስጥ ሊቆዩ ፍቃደኛ
ሆነው። . . . በፈቃዱ፣ በአጭሩ፣ ክፉ የሆነውን ሁሉ፣ እግዚአብሔር ጥበበኞች
ፍጻሜዎች አሉት፣ እኛ ልናውቀው የማይገባን ነው።

በሌላ የሙስሊም የነገረ መለኮት ምሁር ላይ እንዲህ እናነባለን "እሱ (እግዚአብሔር)

ምንም ማድረግ ብቻ ሳይሆን, እሱ ብቻ ነው, ምንም ነገር የሚያደርግ. በተመሳሳይ
ጊዜ የመጻፍ ኃይልን ይሰጣል, ከዚያም የእጅ እና የብዕር እንቅስቃሴ እና በወረቀት ላይ
መታየትን ያመጣል. ሁሉም ነገሮች ተግባቢ ናቸው, አላህ ብቻውን ንቁ ነው. "49 .
አንድ የእስልምና እምነት መግለጫ እንዲህ ይነበባል፡- “ እግዚአብሔር የፍጥረታቱን
ሥራ ሁሉ በክሕደትም ሆነ በእምነት፣ በመታዘዝ ወይም በማመፅ ፈጣሪ ነው፤ ሁሉም
በአላህ ፈቃድና ዓረፍተ ነገር፣ መደምደሚያውና ፍርዱም ሁሉ ፈጣሪ ነው። ." 50
ሌላም ኑዛዜ “የእግዚአብሔር አንድ ባሕርይ በፈለገው ጊዜ መልካሙን ወይም ክፉን
የመፍጠር ኃይሉ ነው፣ ማለትም ፍርዱ ነው። ሙስሊም ይህንን ማመን... አላህ
ፈሪዎችን ሲከፍል ንፁህ ቸርነት ነው እና ኃጢአተኞችን ሲቀጣ ይህ ንፁህ ፍትህ ነው
የሰው ልጅ ፈሪሃ አምላክ ለእግዚአብሔር የማይጠቅም ስለሆነ ኃጢአተኛውም ምንም
አይጎዳውም። መንስኤው እርሱ ነው።
ጉዳት እና ጥሩ. ይልቁንም የአንዳንዶች እና የሌሎች ክፋት ስራዎች እግዚአብሔር
ከፊሉን ለመቅጣት እና ሌሎችን ለመካስ የሚፈልግ ምልክቶች ናቸው ።
እግዚአብሔር አንድን ሰው ወደ ራሱ ለመቅረብ ይፈልጋል, ከዚያም ያንን ሰው
መልካም ስራዎችን እንዲሰራ የሚያደርገውን ጸጋ ይሰጠዋል. አንድን ሰው ለመካድ እና
ያንን ሰው ለማሳፈር ከፈለገ, ከዚያም በእሱ ውስጥ ኃጢአትን ይፈጥራል.
እግዚአብሔር መልካሙንና ክፉውን ሁሉ ይፈጥራል። እግዚአብሔር ሰዎችን እንደነሱ
ይፈጥራል
"51
ሥራ ፡
እናንተንም የምትሠሩትን ሁሉ ፈጠራችሁ። (ቁርኣን 37፡94)

ማጠቃለያ
 ስለ አምላክ ያለውን የእስልምና አመለካከት በጣም መሠረታዊ የሆኑትን አንዳንድ
ጉዳዮችን ነካን። እግዚአብሔር ፍፁም አንድ ነው እና በሁሉም ነገር ሉዓላዊ ገዢ
ነው። እኩያ ወይም አጋሮች የሉትም። እሱ ብዙ ስሞች አሉት (በተለምዶ

48. አብዲያህ አክባር አብዱል–ሀቅ፣ እምነትህን ለአንድ ሙስሊም ማካፈል

(ሚኒያፖሊስ፡ ቢታንያ ፌሎውሺፕ Inc.፣ 1980)፣ 152፣ ከ Hughe መዝገበ ቃላት፣ 147
የተወሰደ።
49. Gerhard Nehls፣ ክርስቲያኖች ሙስሊሞችን ይጠይቃሉ ( ቤልቪል፡ የሲም ዓለም
አቀፍ የሕይወት ፈተና፣ 1987)፣ 21.
50. ክራግ 60-61 እንደተጠቀሰው ከአል-ናሳፊ የእምነት መግለጫ የተወሰደ።
51. አንድሪው ሪፒን እና ጃን ክናፐርት፣ እስልምና (ማንችስተር፡ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ፣
1986)፣ 133.
ኢስላማዊ አሀዳዊነትን መረዳት

ዘጠና ዘጠኝ) ግን አንድም የማይገለጽ ማንነቱን በትክክል አይገልጽም። ከዚህ ይልቅ

“የእግዚአብሔርን ሉዓላዊ ፈቃድ” ይናገራሉ። እግዚአብሔር በራሱ ህላዌ እና ሙሉ
በሙሉ ራሱን የቻለ እና ከመላው አጽናፈ ሰማይ በላይ የሆነ ነው። ስለ እግዚአብሔር
ከሚደጋገሙ የሞራል መግለጫዎች አንዱ መሐሪ መሆኑን ነው። እርግጥ ነው፣ እንዲህ
ዓይነቱን ሰፊ ርዕስ፣ ከሌሎች የሙስሊም ሥነ-መለኮት ነጥቦች ጋር ያለው ግንኙነት
በእርግጠኝነት በአንድ አጭር ምዕራፍ ውስጥ ሙሉ በሙሉ ሊታከም እንደማይችል
መታወቅ አለበት። ስለ አምላክ ባህሪ እና ከአለም ጋር ስላለው ግንኙነት እስላማዊ
አስተምህሮዎችን ከመረመርን፣ አሁን ወደ ሙስሊሞች ስለ እግዚአብሔር ጽንሰ ሃሳብ
እና በታሪክ ውስጥ ስላደረገው እንቅስቃሴ ዘወር እንላለን።
 31

2
የፍጥረት እና የሰው ኢስላማዊ እይታ

ኢስላማዊ ለአላህ ያለው አመለካከት በጣም ጎልቶ ከሚታይባቸው ገጽታዎች አንዱ

ለፈጣሪ እውቅና መስጠቱ ነው። በአጽናፈ ዓለም ውስጥ ያለው ሁሉ በእግዚአብሔር
አንድነቱንና ክብሩን ለማወጅ የፈጠረው ነው። አንድ የእስልምና ምሁር እንዲህ ሲሉ
ጽፈዋል: - "ግን የፍጥረት ትርጉም ምንድን ነው? ቁርዓን መልስ ይሰጣል: - ሁሉም ነገር
የተፈጠረው እግዚአብሔርን ለማምለክ እና እርሱን በአምልኮ ለማገልገል ነው.
አምልኮ, የእግዚአብሔር አገልግሎት በእውነተኛው የቃሉ ትርጉም, የፍጥረት እና
የፍጥረት ትርጉም ነው. ስለዚህ ታሪክ" 1

የሰማይ እና የምድር ፍጥረት

የቁርአን ሃብታም የተፈጥሮ ሥነ-መለኮት “ሰባቱ ሰማያትና ምድር በውስጣቸውም

ያሉት ፍጥረታት ሁሉ ክብሩን ይነግሩታል፤ ምስጋናውን የሚያወድስ እንጂ ሌላ ነገር
የለም” (17፡44) በማለት ያረጋግጣል። "ጌታችሁ ያ ሰማያትንና ምድርን በስድስት ቀናት
ውስጥ የፈጠረ አላህም ነው በዐርሹም ላይ የተደላደለ ነገሩን ሁሉ የሚቆጣጠር ቻይ
ነው።"(10፡3) በመቀጠልም "ያ በሰማያት ውስጥ ህብረ ከዋክብትን ያደረገ በውስጧም
ብርሃንንና ጨረቃን ያደረገ፣ እርሱም ያ ሌሊትና ቀንን የተከተለ ነው።"(25፡61)።
"ሰውን ፈጠረው። ንግግርንም አስተማረው። ፀሐይና ጨረቃ የተቆጠሩ ቁጥሮችን
ይከተላሉ፤ ዕፅዋትና ዛፎችም (ተክል) ይሰግዳሉ። ሰማይንም ከፍ ከፍ አደረገ። (55:37)
"እርሱ ያ በምድር ያለውን ሁሉ ለእናንተ የፈጠረ ነው። ሰማያትንም አሰበ። እርሱ
ያዘዘና የሚሠራ ነው።"

1. ሺመል እና ፍላቱሪ፣ 155.

34
ኢስላማዊው የፍጥረት እና የሰው እይታ

ፌክሽን ለሰባቱ ጠፈር; ኢሌም ስለ ሁሉም ነገር ፍጹም እውቀት አላት። " (2፡29)
በቁርኣን መሠረት ፍጥረት ግዑዝ ተፈጥሮን ያጠቃልላል። የእፅዋት እና የእንስሳት
ግዛቶች; እንደ መላእክት እና ጂን ያሉ መንፈሳዊ ፍጡራን; እና በመጨረሻም የሰው
ልጆች፣ የእግዚአብሔር የፍጥረት እንቅስቃሴ ቁንጮ የሆኑት።
 በአጠቃላይ ኢስላማዊውን የአጽናፈ ሰማይ እና ተፈጥሮን ፅንሰ-ሀሳብ በተመለከተ
ኢንሳይክሎፔዲያ ብሪታኒካ በጥሩ ሁኔታ እንደሚከተለው አቅርቧል።

የአላህን አንድነት ለማረጋገጥ ቁርኣን በአጽናፈ ሰማይ ውስጥ ባለው ንድፍ እና

ስርአት ላይ ተደጋጋሚ ጭንቀት ይፈጥራል። በተፈጥሮ ውስጥ ምንም ክፍተቶች
ወይም ክፍተቶች የሉም. ሥርዓት የሚገለጸው እያንዳንዱ የተፈጠረ ነገር
በሥርዓተ-ጥለት ውስጥ የሚወድቅበት የተወሰነ እና የተገለጸ ተፈጥሮ ያለው
በመሆኑ ነው ። ይህ ተፈጥሮ ምንም እንኳን እያንዳንዱን የተፈጠረ ነገር በጥቅሉ
እንዲሰራ ቢፈቅድም ገደቦችን ያስቀምጣል .... አጽናፈ ሰማይ ይታያል, ስለዚህ,
እንደ ራስ ገዝ, ሁሉም ነገር የራሱ የሆነ የባህሪ ህግ አለው, ነገር ግን እንደ
አውቶክራሲያዊ አይደለም, ምክንያቱም የባህሪ ቅጦች በእግዚአብሔር ተሰጥተዋል
እና ናቸው።
በጥብቅ የተገደበ. 2

አንድ የሙስሊም ደራሲ እንደፃፈው፣ "በአለም ላይ ያለው ሁሉም ነገር ወይም

ከሰው ውጭ ያሉ ሁሉም ክስተቶች የሚተዳደሩት እግዚአብሔር በሰራቸው ህጎች
ነው።ይህም ግዑዙ አለም የግድ ለእግዚአብሔር ታዛዥ እና ለህጎቹ ተገዥ እንዲሆን
ያደርገዋል። በእስልምና [መገዛት] ውስጥ ነው፣ ወይም ሙስሊም ነው። ስለዚህም
"ግዑዙ ዓለም የራሱ ምርጫ የለውም። በራሱ ተነሳሽነት የሚከተል የውዴታ አካሄድ
የለውም ነገር ግን የፈጣሪን ህግ፣ የእስልምናን ህግ ወይም መገዛትን ያከብራል።" 3
እግዚአብሔር የተፈጥሮን ሥርዓት መፍጠሩን በተመለከተ ቁርኣን “ሰማያትንና
ምድርን በመካከላቸውም ያለውን ሁሉ በስድስት ቀናት ውስጥ የፈጠረ አላህ ነው”
(32፡4) ሲል ያስተምራል። "ሰማያትንና ምድርን በመካከላቸውም ያለውን ሁሉ
በስድስት ቀናት ውስጥ ፈጠርን፤ የድካምም ነገር አልነካንም" (50፡38)። ነገር ግን በሌላ
ቦታ ቁርዓን እንዲህ ይላል፡- “በሁለት ቀናት ውስጥ ሰባት ሰማይ ኾነው ጨረሳቸው።
ለእያንዳንዱም ሰማይ ሰጠ።
ግዴታዋ እና ትእዛዙም " (41:12)። አሁንም " በላቸው፡- ምድርን በሁለት ቀናት ውስጥ
በፈጠረው ሰው ትክዳላችሁን? " (41:9)
አንድ ሙስሊም ጸሃፊ ስለ ፍጥረት የሰጠውን የቁርኣን ምስክር በሚከተለው መልኩ
ጠቅለል አድርጎ አቅርቦታል።

በመጀመሪያ, በአጠቃላይ ፍጥረት ውስጥ ስድስት ወቅቶች ነበሩ. ሁለተኛ፣

የሰማይና የምድር አፈጣጠር የእርከኖች መጠላለፍ ነበር። ሦስተኛ፣ አጽናፈ
ሰማይ መጀመሪያ ላይ ልዩ የሆነ ስብስብ ነበር፣ ይህም እግዚአብሔር በኃይሉ እና
የሚከፋፍለው። አራተኛ፣ የሰማያት ብዛት አለ እና

2. ዘ ኒው ኢንሳይክሎፔዲያ ብሪታኒካ፣ 15 ኛ እትም፣ 6-7።

 33
ሃሙዳህ አብዳላቲ፣ እስላም በፎከስ (ኢንዲያናፖሊስ፡ የአሜሪካ ትረስት
3.
ጽሑፎች፣ 1975)፣ 9.
36 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ምድር፣ ሰባት ሰማያት እየተገለጹ ነው ። አምስተኛ, መካከለኛ አለ

የፕላኔቶች ዓለም እና የሰማይ አካላት በሰማያት እና በምድር መካከል.
ስድስተኛ፡ እግዚአብሔር ብቻውን የተፈጥሮና የአጽናፈ ሰማይ ፈጣሪ ነው፡
ከሁለቱም አንዱም አምላክ ሊሆንም ሆነ ሊመለክም አይችልም፡ ምክንያቱም
እግዚአብሔር ፍጡር ከፍጥረት በላይ ነውና። ሰባተኛ፣ እና በመጨረሻም፣
እግዚአብሔር ሁሉንም ነገር የፈጠረው በሥርዓት እና ለመረዳት በሚያስችል
ፍጥረት ነው።4

የፍጥረትን ሂደት በተመለከተ ዝርዝር መረጃ እጥረት ስላለ፣ በኋላ ላይ የሙስሊም

ተንታኞች በፍጥረት ታሪክ ውስጥ ብዙ አፈ ታሪኮችን ጨምረዋል-
በቁርኣን አንቀጾች ውስጥ
ያሉትን ክፍተቶች ለመሙላት 5 ation. አንዳንድ የዘመናችን ሙስሊም ሊቃውንት
እነዚህን ክፍተቶች ለአንዳንድ የዝግመተ ለውጥ አራማጆች መለያ ይጠቀማሉ
ሂደት.

የመላእክት አፈጣጠር _
በመላእክት ማመን በእስልምና እምነት ውስጥ ትልቅ ሚና ይጫወታል። ቁርኣን እና
በኋላም የእስልምና ስነ-መለኮት ስለ ህልውናቸው እና ተግባራቸው ብዙ የሚሉት
አላቸው። በመሠረቱ፣ በመላእክት ማመን ከአምስቱ ዋና ዋና የእምነት አንቀጾች አንዱ
ነው።
አጂጆላ “ሙስሊም ለመሆን በአላህ፣ በወዲያኛው ዓለም፣ በነቢያትና በአላህ
መጽሐፍት ብቻ ሳይሆን በአላህ መላእክትም ማመን ያስፈልጋል” ሲል አመልክቷል። 6

ይህ አባባል በቁርኣናዊው ምክር ላይ የተመሰረተ ነው፡- “ፊቶቻችሁን ወደ ምስራቅ

ወይም ወደ ምዕራብ ማዞር ጽድቅ አይደለም፤ ነገር ግን ጽድቅ ነው - በአላህና
በመጨረሻው ቀን ማመን።
መላእክቶችና መጽሐፎችም መልክተኞችም" (2፡177) ከመሐመድ በተረጋገጠ ወግ
መሠረት "በመላእክት ማመን የእምነት አስፈላጊ አካል ነው። ነብዩ (ሶ.ዐ.ወ) በአንድ
ወቅት ከተወሰኑ ሰዎች ጋር ተቀምጠው ሳለ ጂብሪል ወደ እሱ መጣና 'እምነት ምንድን
ነው?' የ
"7
ነብዩም እንዲህ ሲሉ መለሱ፡- “እምነት በአላህና በመላእክቱ ማመን ነው።
ኢማም ራጊብ ኢስፋሃኒ የተባሉ አንድ የእስልምና የሃይማኖት ምሁር አል-ሙፋሬዳት
በሥነ መለኮት ሥራው እንዲህ ሲሉ ጽፈዋል።
 መላእክት የተፈጠሩት በብርሃን ነው። አይሳሳቱም ኃጢአትንም አይሠሩም።
የተመሰረቱት እንደዚህ ነው። ስራቸው የአላህን መዝሙር መዝፈን ብቻ ነው።
ከመሠረታዊ የምግብ ፍላጎት ነፃ ናቸው. ስለ አማልክት እና ስለ አማልክቶች
የተሳሳቱ እምነቶች የመነጩት ከማይጋራው የእግዚአብሔር ሥልጣን ከተዛባ
አመለካከት ነው። ሰዎች እግዚአብሔር ግዛቶቹን በተለያዩ የግዛት ግዛቶቻቸውን
በሚመሩት በትእዛዙ ሥር በሚመሩ መላእክት ሥር እንዳደረገ ያምኑ ነበር። ቁርኣን
ይህንን ፅንሰ-ሀሳብ ደጋግሞ ተቃውሟል። መላእክት የእግዚአብሔር ሴት ልጆች
እንዳልሆኑ ወይም ለራሳቸው በጎ አድራጊዎች እንዳልሆኑ ይናገራል

4. ካትሬጋ እና ሼንክ፣ 10.

5. Islam, 59-63 ተመልከት ።
6. አጂጆላ፣ 71
7. ማህሙድ፣ 64
ኢስላማዊው የፍጥረት እና የሰው እይታ

ቀኝ. ከአላህ የተቀበሉትን ትእዛዝ የማይሸሹ ፍጡራን ናቸው። ግን የታዘዙትን

(በትክክል) አድርጉ። 8

ታላቁ እንግሊዛዊ የእስልምና ምሁር ሃር ጊብ የመላእክትን ተግባርና ተግባር

በመጥቀስ እንዲህ ሲሉ ጽፈዋል።

በቁርኣን ምስል ውስጥ መላእክቶች በአጠቃላይ እንደ እግዚአብሔር

መልእክተኞች ተመስለዋል። እነሱም ... ፍጡራኑ እና ባሮቹ ናቸው እና
ያለማቋረጥ ያመልኩታል; ዐርሹን ይሸከማሉ፣ በፍርዱም ይወርዳሉ፣ በፍርዱም
ሌሊት ይወርዳሉ፣ የሰዎችን ሥራ ይመዘግባሉ፣ ሲሞቱም ነፍሶቻቸውን
ይቀበላሉ፣ በመጨረሻው ፍርድም ይመሰክራሉ ወይም ይቃወማሉ፣ የገሀነምን
ደጆችም ይጠብቃሉ። በበድር ጦርነት ሙስሊሞችን ከግዙፉ የላቀ የመካ ጦር
ጋር ረድተዋል። 9 አጂጆላ እንዲህ ትላለች፦

በእነዚህ ሐዲሶች (የመሐመድ ባሕላዊ አባባሎች) አንዳንድ መላእክት

በመቃብራቸው ውስጥ ያሉ ሙታንን ይጠይቃሉ። ሙንኪር እና ናኪር ይባላሉ ።
አንዳንድ መላእክት እንዲሁ በዓለም ዙሪያ ይንከራተታሉ። ሰዎች ወደ አላህ
በሚጸልዩበት፣ ሃይማኖታዊ ትምህርቶች በሚሰጡበት ወይም ቅዱስ ቁርኣን
በሚነበብባቸው ቦታዎች ይሳተፋሉ። በዓለም ውስጥ መሥራት በየቀኑ ጠዋት እና
ማታ መለወጥዎን ይቀጥሉ። የሌሊት ተረኛ መላእክቶች የጠዋት ጸሎት ሲደረግ
 35
ይመለሳሉ። በቀን ተረኛ መላዕክት ይረከባሉ። እነዚህ በዐስር (በምሽት) ሰላት ጊዜ
ወደ ኋላ ይመለሳሉ ። እነዚያም የሌሊት ተረኛዎች እንደገና ይመለሳሉ። 10

ቁጥራቸው ከሌለው የመላእክት ብዛት በተጨማሪ ሙስሊሞች በአራት ሊቃነ

መላእክት ያምናሉ፡- ገብርኤል (የራዕይ መልአክ፣ በብዙ ሙስሊሞች ዘንድ እንደ
መንፈስ ቅዱስ ይታወቃል፣ እሱም ቁርአንን በቃላት ለነቢዩ መሐመድ እንዳዘዘው
ይታመናል። ), ሚካኤል (እ.ኤ.አ
የሰጋ መልአክ፣ እና እንዲሁም የአይሁዶች ጠባቂ)፣ ኢስራፊል (የትንሣኤ ጠሪው) እና
ልዝራ ኢል (የሞት መልአክ)። ከእነዚህም የመላእክት አለቆች መካከል፣ ገብርኤል
የመለኮታዊ መገለጥ ተሸካሚ በመሆኑ ከፍተኛ ቦታ ይይዛል። " ለጂብሪል ጠላት የኾነ
ሰው እርሱ በልብህ ውስጥ ያወረደ ነውና በላቸው። ለአላህም ለመላእክቱም
ለመልክተኞቹም ለጂብሪልና ለሚካኤል ጠላት የኾነ ሰው።
እግዚአብሔር ለካዱት ጠላት ነው" (2፡97-98)።

8. ካውሳር ኒያዚ፣ የሰው ፍጥረት (ካራቺ፡ Ferozoono፣ Ltd.፣ 1975)፣ 12.

9. ሃር ጊብ፣ መሀመዳኒዝም (ለንደን፡ ኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ፣ 1964)፣ 56-57።
10. አጂጆላ፣ 72 ይመልከቱ።
38 እስላም 11 w የኦርቶዶክስ መሰረታዊ
አስተምህሮዎች
ጂን
እግዚአብሔር ከመላዕክት በተጨማሪ ጂን የሚባሉ ሌሎች መንፈሳውያንን ፈጠረ።
ቁርኣን እንዲህ ይላል፡- “እኛ ሰውን ከጭቃ ከተቀረጸ ጭቃ ፈጠርነው። የጋኔንንም ዘር
ከዚያ በፊት ከሚቃጠለው ንፋስ ፈጠርነው።” (15፡26-27)። አሁንም ጋኔንንና ሰውን
የፈጠርኳቸው ይገዙኝ ዘንድ ብቻ ነው " (51፡56) የሚለውን እናነባለን ።
ስለ ጂን ማንነት እና ምንነት ብዙ መላምቶች ተደርገዋል ፣ ነገር ግን የመምረጥ
ነፃነት ያላቸው ኃያላን እና አስተዋይ ፍጡራን እንደሆኑ በሰፊው ይታመናል። ስለዚህ፣
አንዳንዶቹ ጥሩዎች አንዳንዶቹ ደግሞ ክፉዎች ናቸው (ዝከ. 72፡11)። በሰዎች እና
በመላእክት መካከል ግማሽ ያህሉ ይመስላሉ. እንደ ፋዝሉር ራህማን ገለጻ፣ ጂኖች
ምንም እንኳን እሳታማ ተፈጥሮአቸው እና እጅግ የላቀ አካላዊ ኃይላቸው
ቢኖራቸውም ... በመሠረቱ የተለዩ አይደሉም።
ከሰዎች, ለክፋት ከፍተኛ ተጋላጭነታቸው እና
አልፎ አልፎ በተለያዩ ቅርጾች ተፈጥረዋል እና በሰው ዓይን ሊታዩ ይችላሉ, ነገር ግን
አብዛኛውን ጊዜ በአማካይ ለግለሰብ የማይታዩ ናቸው.
'
ተግባራቸውን የሚገልጹ በርካታ የቁርኣን አንቀጾች አሉ-እንደ ጂን የቁርአንን ንባብ
ማዳመጥ እና ወደ እስልምና መመለሳቸው ወይም ለንጉሥ ሰሎሞን ታዛዥ አገልጋዮች
መሆን (46፡29 ፍ.፣ 72፡12 ይመልከቱ)። በኋለኛው እስላማዊ ሥነ-መለኮት እና ባህል
ውስጥ ደግሞ የበለጠ ጉልህ ሚና ይጫወታሉ። አንድ የዘመኑ ሙስሊም ደራሲ እንዲህ
ሲል ጽፏል።

ከቀደሙት ሊቃውንት መካከል ... መኖራቸውን ማንም አልተጠራጠረም። ነገር ግን

የኋለኞቹ ሊቃውንት በምክንያታዊነት ማዕበል ጠራርገው መፈጠርን ሙሉ በሙሉ
ውድቅ አድርገዋል
ጂን. የእኛ ተገዢነት፡- ጂኖች ለብዙዎች ታይተዋል የሚለውን በቂ ምስክርነት
ሲያገኙ እንዴት ማየት አይቻልም ብለን እንገምታለን። . . . ኢማሙ (ኢብኑ
ተይምያ ) በተሰኘው ታዋቂ ስራው በጂን ላይ የተካነ ሰው በጀርባው ወደ ሩቅ
ቦታዎች እንደሚበር ጽፏል። እሱ ራሱ የመሰከረለት የተለመደ ክስተት ነበር። 1 le
ከደቀ መዛሙርቱ ጋር ራሳቸውን ለማጥመድ የተሳካላቸው ብዙ ጂኖች በእርሱ
ከባድ ድብደባ እንደደረሰባቸው ይናገራል ። ተመልሰው እንዳይመለሱ ተረከዙ። 12

በጂኖች መካከል ስለሚኖረው የጋብቻ ግንኙነት፣ የጂን የወደፊት ዕጣ ፈንታ ፣ በጂን

የሚመራ ሶላት ይፈቀዳል ወይስ አይፈቀድም በሚለው ርዕሰ ጉዳዮች ላይ በርካታ
የሙስሊም የቲዎሎጂ ሊቃውንት ጽፈዋል ። ግለሰቦችን ከጥፋት የሚከላከሉ
ቀመሮች
ጂን በአንዳንዶች ይቀርባል። 13

ከአብዛኞቹ የሙስሊም አሳቢዎች በተለየ፣ በምዕራባውያን ዘንድ የበለፀገው

የሙስሊም የቲዎሎጂ ምሁር ራህማን፣ የጂንን ሚና በቁርዓን ሥነ-መለኮት ውስጥ
ዝቅ አድርጎታል፡-

11. ራህማን ፣ 122

12. ኒያዚ 26 ይመልከቱ።
13. ኢቢድ., 25-28.
 37
ኢስላማዊው የፍጥረት እና የሰው እይታ

ጂን በዝግመተ ለውጥ ሂደት ውስጥ አንዳንድ ቀደምት ደረጃዎችን ሊያመለክት

ይችላል ? ያም ሆነ ይህ፣ በቁርኣን የእብድማን ዘመን የጂንን መጠቀስ ያቆማል፣
እሱም ራሱን “የሰው መመሪያ” እያለ የሚጠራው እና፣ እንዲያውም፣ ጂንን
በዋነኛነት ወይም በቀጥታ እንኳን አይናገርም። (እንደ ተናገርነው ጂኖች ቁርኣንን
ባዳመጡባቸው ሁለት አንቀጾች ላይ እንኳን ነብዩ ነብዩ 14 አላጋጠማቸውም ነገር
ግን ቁርኣን ስለ ጉዳዩ ዘግቦለታል)።

ሰይጣን
የሰይጣንን የቁርአን ስሞች በተመለከተ ስታንተን እንዲህ ሲል ጽፏል፡- “ዲያብሎስ
በቁርኣን ውስጥ በግዴለሽነት በዕብራይስጥ ሰይጣን (ሻታን) ወይም በግሪኩ ኢብሊስ
(ዲያቦሎስ) ተጠርቷል። ሸይጣን የሚለው ስም ባጠቃላይ ጥቅም ላይ የዋለው ራጂም
= በድንጋይ የተወገረ ወይም የተረገመ, አንዳንዴም ማሪድ ወይም
15
ዓመፀኛ"
የሰይጣንን ማንነት በተመለከተ ብዙ ኢስላማዊ ውዝግብ አለ። አንዳንድ የቁርኣን
ማስረጃዎች ሰይጣንን እንደ መልአክ የሚያመለክቱ ይመስላሉ። ነገር ግን፣ መላእክት
ለእግዚአብሔር ሊታዘዙ እንደማይችሉ እና ሰይጣንም እንዳደረገው በቁርኣን
ተነግሮናል። ስለዚህም ብዙ የሙስሊም የሃይማኖት ሊቃውንት ሰይጣን የጂን ዝርያ
ነው ብለው ያምናሉ ።
ካትሬጋ “የሙስሊም ሥነ-መለኮት ኢብሊስ (ሰይጣን) መልአክ ሳይሆን ጂን (
መንፈስ) እንደሆነ እና እሱ የቡድኖች መሪ ነበር የሚል አመለካከት ነው ያለው።
አላህን ያልታዘዘ ጂን . "16 የተወዳጁ የቅዱስ ቁርኣን ተርጓሚ ዩሱፍ አሊ 2፡34 ላይ
አስተያየት ሲሰጥ ሰይጣን የወደቀ መልአክ ሊሆን እንደሚችል ካመነ በኋላ ግን
የወደቁ መላዕክት ፅንሰ-ሀሳብ ተናገረ። በሙስሊም ሥነ-መለኮት ውስጥ ብዙውን ጊዜ
ተቀባይነት የለውም. 18፡50 ላይ ኢብሊስ እንደ ጂን ነው የተነገረው ።” 17
ምንም እንኳን ሰይጣን ከሰው በፊት የተፈጠረ ቢሆንም በቁርኣን መሰረት
በእግዚአብሔር ላይ ያደረበት አመጽ ሰው ከመፈጠሩ ጋር አንድ ላይ ነበር ማለት
ይቻላል። 38፡71-77 ላይ እናነባለን፡-

እነሆ ጌታህ ለመላእክት፡- እኔ ሰውን ከጭቃ እፈጥራለሁ አለ።

ባስተካከልኩትና በነፍሱ ውስጥ በተነፋሁበት ጊዜ (አስታውስ)
መንፈሴ ሆይ! ለእርሱ ሰጋጆች ኾናችሁ ውደቁ።” መላእክትም ሁሉም በአንድነት
ሰገዱ፤ ኢብሊስም አይደለም፤ ኮራ፤ ከከሓዲዎቹም ኾነ። (አላህ) አለ፡- 0 ኢብሊስ!
ለእዚያ በእጄ ለፈጠርኩት ከመስገድ ምን ከለከለህ? ትዕቢተኛ ነህ? ወይስ አንተ
ከታላላቅ ሰዎች ነህን ?
38
(አላህ) አለ፡- «ከዚህ ውጣ አንተ የተጣልክ ርጉም ነህና። እርግማኔም እስከ ፍርዱ
ቀን በአንተ ላይ ይሁን።

14. ራህማን፣ 123 ይመልከቱ። በተጨማሪም አብደላህ ዩሱፍ አሊ፣ የቅዱስ ቁርኣን
ትርጉም እና ማብራሪያ (ደማስቆ፡ (ኦሉሎም አል ቁርአን፣ 1934)፣ n. 929 ይመልከቱ።
15. ስታንተን ፣ 39
16. ካትሬጋ እና ሼንክን፣ 11 ን ይመልከቱ።
17. አብደላህ ዩሱፍ አሊ፣ የተከበረው ቁርአን ትርጉም፣ 1፡25።
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

(ኢብሊስ) የክፋት ምንጭና ማዕከል እንደነበረ እንደ ሙስሊሞች ያለን ቅን እምነት

ነው ።
ስለዚህ "ሰይጣን የክፋት ኃይልና ምንጭ ነው። ሰይጣን የመጀመርያው ፍጡር ነው።
"18

አልታዘዙም በእግዚአብሔርም ላይ አመፁ።

የሰይጣን ተግባራት በተለይ የሰው ልጆች ዋነኛ አታላይ ከሆነው (35፡5፤ 4፡120)
እና የሰውን ልጅ ከእግዚአብሔር ፈቃድ ቀጥተኛ መንገድ እንዲሳሳቱ ከሚጫወተው
ሚና ጋር የተቆራኘ ስለሆነ አሁን ትኩረት መስጠት ያለብን በዚህ ጉዳይ ላይ ነው።
የእግዚአብሔር ፍጥረት ቁንጮ የሆኑት የሰው ልጆች የሙስሊም አስተምህሮ።

የሰው ልጆች አፈጣጠር

የሰው ልጅ መፈጠር መሰረታዊ የእስልምና እምነት ነው። በምድር ላይ ያሉ የሰው

ልጆች አመጣጥ እና ተፈጥሮ በእግዚአብሔር እቅድ ውስጥ ያላቸውን ሚና ለመረዳት
ቁልፍ ናቸው። ቁርአን አዳም እግዚአብሔር የፈጠረው የመጀመሪያው ሰው መሆኑን
ያረጋግጣል። የመጀመሪያው ሰው ተፈጠረ ይባላል።
በሰማይ የተበላ እና "ከመውደቅ" በኋላ ወደ ምድር ተባረረ. አንዳንድ የዘመኑ
ሙስሊም ጸሃፊዎች የአዳምን ታሪካዊነት ለመቀበል ያንገራገራሉ። ወግ አጥባቂው
ጸሃፊ አጂጆላ እንኳ “[አዳም] ምናልባት የሰው ዘር የመጀመሪያ ሰው እና ቅድመ አያት
ሊሆን ይችላል” በማለት ከዶግማቲክ አቋም ይሸሻሉ ።19 ይሁን እንጂ አብዛኞቹ
የኦርቶዶክስ እምነት ተከታዮች አዳም ነበር የሚለውን ባሕላዊ አመለካከት አሁንም
ይከተላሉ። የመጀመሪያው የሰው ልጅ. 20
እግዚአብሔር የሰውን አፈጣጠር እቅዱን በዚህ መንገድ ያስታውቃል፡- “እነሆ የአንተ
ጌታም ለመላእክቱ፡- በምድር ላይ ምትክን እፈጥራለሁ አላቸው። እነርሱም፡- ውለድ
አሉ።
በውስጧ አጥፊ ደምንም የሚያፈስን ሰው ታደርጋለህን?
 39
እኛ ምስጋናህን ስናከብር ቅዱስህንም (ስምህን) እያከበርን ነው? የማታውቁትን እኔ
አውቃለሁ አለ (2፡30)።
እግዚአብሔር አዳምን ከጭቃ ፈጠረው። "እኛ ሰውን ከጭቃ ፈጠርነው።
ከተቀረጸው ጭቃ ነው” (15፡26) መንፈሱንም እፍ አለበት።
32፡9 ላይ “እርሱ ግን በተገቢው መንገድ አበጀው እፍ አለበትም።
በእርሱ ውስጥ ከመንፈሱ የሆነ ነገር አለ። ለአንተም መስሚያንና እይታንና ስሜትን
ሰጠህ።
በቁርኣን ውስጥ ስለ ሔዋን የተፈጠረችበት ጊዜና ሂደት ለአደም ሴት አጋር ሆና
ስለ ተፈጠረችበት ጊዜና ሂደት የተነገረን አንድም ቦታ የለም። ይህንን ክፍተት
ለመሙላት እንደ ቡካሪ ያሉ በጣም የተከበሩ የሙስሊም ባህላዊ አራማጆች
የ‹‹‹‹‹‹‹‹‹‹‹‹‹‹‹‹‹‹‹‹‹‹‹
21 ነብይ "ሴት

ከወንድ የጎድን አጥንት ተፈጠረች።" ነገር ግን ብዙ የቁርኣን ተማሪዎች

የሔዋንን አፈጣጠር መልአክ ለአዳም ከሰገደ በኋላ፣ ከላይ ከጠቀስናቸው ጥቅሶች
በኋላ ወዲያው ነው።

18. ካትሬጋ እና ሼንክ፣ 20

19. አጂጆላ, 122, አጽንዖት የሰጠነው.
20. ኒያዚ፣ 6 ይመልከቱ።
21. Ibid., 43.
ኢስላማዊው የፍጥረት እና የሰው እይታ

ሀ፡- «አደም ሆይ! አንተና ሚስትህ በገነት ውስጥ ተቀመጥ በውስጧም ከችሮታ
2:35
ብሉ አልን።
በመጀመሪያ አዳምና ሔዋን ንጹሐን እና ኃጢአት የለሽ ነበሩ እናም ከፈጣሪያቸው
ጋር ያልተቋረጠ ኅብረት ነበራቸው። ካትሬጋ እንደተናገረው፡-

በዚህ ጊዜ የመጀመሪያዎቹ ወላጆቻችን አዳምና ሃዋ (ሔዋን) በመንፈሳዊ እና

በቁሳዊ ጉዳዮች ንጹሐን ነበሩ። በምድር ላይ ሳይሆን በሰማያት ባለው የንፁህ
እና የተድላ መንፈሳዊ ገነት ውስጥ ተቀምጠዋል። ክፋትን አያውቁም ነበር. ነገር
ግን፣ እንደ እግዚአብሔር ካሊፋ [ ምክትል ወይም ተወካይ]፣ በእግዚአብሔር
መንፈስ፣ የእውቀት፣ ፈቃድ እና ምርጫ ችሎታዎች ተሰጥቷቸው ነበር። 22

የሰው ተፈጥሮ
ካትሬጋ እንዲህ ሲል አስጠንቅቆናል "አንዳንድ የዘመናችን የሙስሊም ሊቃውንት
የቁርአን ማስረጃዎች እንደሚያመለክቱት ሰው አምላክን መምሰል አለው. ነገር ግን
የኦርቶዶክስ እምነት ሰው አምላክን መምሰል እንደሌለበት ነው." ስለዚህም
40
"እግዚአብሔር በሰው ውስጥ እስትንፋስ ያለው መንፈስ (የእግዚአብሔር) መንፈስ
በአንዳንድ ሊቃውንት የእግዚአብሔር ፋኩልቲ ነው ብለው ያምናሉ - እንደ እውቀት
እና ፈቃድ, ይህም በትክክል ጥቅም ላይ ከዋለ ሰውን ከፍጥረት ሁሉ በላይ የበላይነት
ይሰጣል. ነገር ግን ይህ እግዚአብሔርን ሰው ለማድረግ አይደለም. እግዚአብሔር
በፍጥረት ሁሉ ላይ ቻይ ነውና። 23 ካትሬጋ እግዚአብሔር መንፈሱን በሰው ላይ
እስትንፋስ ስለሰጠው ስለ ቁርኣናዊው አገላለጽ የበለጠ እንድናስጠነቅቀን ያደረገው
ይህ አመለካከት ነው። የሚለውን ልብ ይሏል።

የክርስቲያን ምስክር፣ ሰው የተፈጠረው በ"መልክ እና አምሳል ነው።

ምክንያት ለሰው የተሰጠ ብቸኛው መለኮታዊ ባህሪ የእውቀት፣ የፈቃድ እና
የስልጣን ችሎታ ነው። ተግባር፡- ሰው እግዚአብሔርን ለመረዳትና ሕጉን በጥብቅ
በመከተል እነዚህን መለኮታዊ ባሕርያት በትክክል ከተጠቀመ፣ ከዚያ ምንም
የሚያስፈራው ነገር የለውም።
24

አሁን ወይም ወደፊት, እና ላለፈው ሀዘን የለም.

አዳም ከተፈጠረበት የመጀመርያ ደረጃ በኋላ፣ በአደምና በመላዕክት መካከል

ስላለው ፉክክር የሚናገረው ልዩ የቁርዓን ዘገባ እና እግዚአብሔር ለአዳም እንዲሰግዱ
እና እንዲሰግዱ ለመላእክት የሰጠውን ትእዛዝ እናገኛለን።

አዳምንም የነገሩን ሁሉ ተፈጥሮ አስተማረው። ከዚያም በመላእክት ፊት

አኖራቸው፡- « እውነተኞች እንደኾናችሁ የእነዚህን ምንነት ንገሩኝ» አላቸው ።
ጥራት ይገባህ። ከዕውቀት ምንም የለንም አንተ ያስተማርኸን ሲኾን እንጂ።
አንተ በእርግጥ በዕውቀትና በጥበብ ፍጹም ነህ። «0 አደም! ተፈጥሮአቸውን
ንገራቸው» አለ። በነገራቸው ጊዜ እግዚአብሔር እንዲህ አለ፡- “አደረጉ

22. ካትሬጋ እና ሼንክ፣ 21

23. Ibid., 15.
24. ኢቢድ., 100-101.
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

እኔ የሰማያትንና የምድርን ምስጢር ዐውቃለሁ፤ የምትገልጹትንና

የምትደብቁትንም ዐውቃለሁ አላላችሁምን? እነሆም ለመላእክት፡- «ለአደም
ስገዱ» አልናቸው። ሰገዱም። ኢብሊስም አይደለም። እምቢ አለ እና ነበር
ትዕቢተኛ፡ እርሱ ከካዱት ነበር (2፡31-34)።
 41
ይህ መለኮታዊ ትእዛዝ መላእክቱን ለአዳም እንዲሰግዱ በሙስሊም ተንታኞች
ዘንድ ብዙ ውይይት አድርጓል። እንዲህ ያለውን አንድምታ ለማስወገድ ኒያዚ እንዲህ
ሲል ጽፏል።

እንደ አብዱላህ lbn አባስ እና ኢማም ራዚ ያሉ ታላላቅ ተንታኞች ሰጃዳን

(ሰግዳድ) ከትህትና፣ ከመገዛት ጋር ተመሳሳይነት አላቸው። . . እና
የዋህነት....እግዚአብሔር መላእክት እንዲያደርጉ ያዘዛቸው ነገር እኛ በጸሎት
እንደምናደርገው ራሳቸውን ወደ ስግደት እንዳይጣሉ ነው። የታዘዙት በአዳም
ፊት እንዲሰግዱ ብቻ ነው። በግንባሩ እና በእጅ መሬቱን በአካል መንካት ማለት
አልነበረም። አንዳንድ ሊቃውንት ይህ ሥጋዊ ስግደት ነው ብለው ያስባሉ፣
ምንም ጥርጥር የለውም፣ ግን የተለየ ባህሪ ነበረው። በቀደሙት ሸሪዓዎች
("ስርዓቶች") ስር የተፈቀደው ልዩነት መስገድ ነበር... አንዳንድ ተንታኞች
መላእክቱ በአዳም ፊት ቢሰግዱም ስግደታቸው ግን ከፍ ያለ ነገር ላይ ነበር
ይላሉ። ለእግዚአብሔር ሁሉን ቻይ የሆነው ለራሱ ተደረገ; ትእዛዙ የመጣው
ከማን ነው፡- አደም ልክ እንደ ካዕባ ቂብላ ብቻ ነበር ያገለገለው። ጸሎት ለዚያ
ድንጋያማ መዋቅር አይደለም፡ የሚቀርበው ለቤት ጌታ ነው። 25

ኒያዚ በፍጥነት አክሎ፣ "ከሦስቱ የበለጠ ክብደት ያለው ክርክር ምንም ይሁን ምን፣
ሁሉን ቻይ የሆነው አምላክ መላእክቱን የእግዚአብሄር ምክትል ሀላፊ በመሆን
ሀላፊነቱን ሲወጣ ከሰው ጋር እንዲተባበሩ (ይልቁንም እንዲከተሉ) መምራቱን
ለመቀበል ማመንታት የለበትም።" 26 ልዩነታቸው ምንም ይሁን ምን፣ አብዛኛው
የኦርቶዶክስ እምነት ተከታዮች ይህንን ዘገባ እግዚአብሔር በመላእክቶች ላይ
በተሰጠው ስልጣን ላይ የሰው ልጅ የላቀ መሆኑን ሲገልጽ ይመለከቱታል ማለቱ በቂ
ነው።
27 መማር እና

ማደግ.

የሰው ኃጢአት
የሰው ልጆች ንፁህ እና ነፃ ሆነው ተፈጥረዋል ነገር ግን በእግዚአብሔር ላይ
ኃጢአት መሥራትን መርጠዋል። ኃጢአት ግን ሊገለበጥ የማይችል የሰው ልጅ
ተፈጥሮ አይደለም። ሙስሊሞች እግዚአብሔር አዳምና ሔዋን እንዲቀርቡ እና
በአትክልቱ ውስጥ ካለው የተወሰነ (ስም የለሽ) ዛፍ እንዳይበሉ ከልክሏቸዋል ብለው
ያምናሉ። ወደ ገነት እንድትገቡ በተሰጠው ትእዛዝ፣ 2፡35 ለ እንዲህ ይላል፣ “ነገር ግን
ወደዚህ ዛፍ አትቅረቡ፣ ወይም እናንተ
ወደ ክፋትና ወደ በደል ተለወጡ።” ሰይጣን አዳምና ሔዋን ጌታቸውን እንዲታዘዙና
የተከለከለውን ዛፍ እንዲቀምሱ አሳታቸው።

25. ኒያዚ፣ 21-23

42
ኢቢድ
26.
27. ካትሬጋ እና ሼንክን፣ 11 ን ይመልከቱ።
ኢስላማዊው የፍጥረት እና የሰው እይታ

አስቀድሞ በእግዚአብሔር እና በሰይጣን መካከል የተደረገ፣ የኋለኛው ደግሞ ለአዳም

እንዲሰግድ የእግዚአብሔርን ትእዛዝ ለመታዘዝ ፈቃደኛ ካልሆነ በኋላ (7፡12-18)

(አላህ) «ያዘዝኩህ ጊዜ ከመስገድ ምን ከለከለህ» አለ። «ከእርሱ በላጭ ነኝ፡- ከእሳት

ፈጠርከኝ እርሱንም ከጭቃ ፈጠርከኝ» አለ። (አላህም) አለ፡- «ከዚህ ውረድ
ለአንተም በዚህ መጠራጠር የለብህም ። ውጣ አንተ ከወራሾቹ ነህና።
«እስከሚቀሰቀሱበት ቀን ድረስ አቆየኝ» አለ። (አላህ) አለ፡- አንተ ሁን
ከተዘገዩት (አስታውስ)። በቀጥተኛ መንገድህ እሸሸጋቸዋለሁ፤ ከዚያም እኔ
ከፊታቸውም ከኋላቸውም ከቀኝና ከግራቸው ያጠቃቸዋል። በአብዛኞቻቸውም
ላይ ውዳሴን አታገኝም። (አላህ) አለ፡- «ከዚህ ተወራጅ ኾናችሁ ውጣ። ከነሱም
ቢከተልህ ገሀነምን እሞላችኋለሁ።

በዚህ ክስተት ላይ አስተያየት ሲሰጥ ፋዝሉር ራህማን ሁኔታውን በሚከተለው

መልኩ ለማስረዳት ሞክሯል።

ኢብሊስ ወይም ሴጣን ስለዚህ ከጠንካራው የበለጠ ተንኮለኛ እና ብልሃተኛ

ይመስላል፣ከግልፅ ፈታኝ፣ የበለጠ ተንኮለኛ፣ ከዳተኛ እና "መንገድ" ከመዋጋት
የበለጠ። ለዚህም ነው በቂያማ ቀን ለሚከሱት (ወደ ጥፋት) ለሚከሱት፡- «አላህ
በእውነት ቃል ኪዳን ገባችሁ። እኔ ቃል ኪዳን ገባሁላችሁ። በናንተ ላይ ምንም
ሥልጣን አልነበረኝም ግን ወደ እናንተ የጠራኋችሁ ብቻ እንጂ ሌላ አይደለም።
ስሕተት] ጥሪዬንም ተቀብላችኋልና አትወቅሱኝ ራሳችሁን ብቻ እንጂ እኔ
ልረዳችሁ አልችልም እናንተም ልትረዱኝ አትችሉም" (14፡22)።

ራህማን አክሎ፣ “የእሱ (የሰይጣን) ዋና ስልት የዓለምን ዝገት እንደ ቆርቆሮ

‘ማሳመር’ ወይም ‘አስደሳች እንዲመስል’ ወይም በእውነቱ ፍሬያማና ውጤት
የሆነውን ሸክም ወይም አስፈሪ እንዲመስል ያደርጋል።...ሰይጣን ሥራዎቻቸውን
በዓይኖቻቸው ውስጥ አማረከላቸው። " (8፡48) 28
አዳምና ሔዋን ወደ ገነት ከገቡ በኋላ ብዙም ሳይቆይ ሰይጣን የሰውን ልጅ ወደ
ጎዳና የመምራት ተልእኮውን ጀመረ። የሰው የመጀመሪያ ወላጆች በሰይጣን ተታለው
በመጨረሻ ከሰማይ ተባረሩ (7፡20-25)

ከዚያም ሰይጣን በእነርሱ ላይ የተደበቀውን ነውራቸውን ሁሉ በአእምሮአቸው

ፊት እያቀረበ በሹክሹክታ ያናግራቸው ጀመር።
 43
"ጌታችሁ የከለከለው ይህችን ዛፍ ብቻ ነው። መላኢኮች ወይም ዘላለም ሕያዋን
እንዳትሆኑ።" ለሁለቱም እርሱ እውነተኛ መካሪያቸው መኾኑን ማለላቸው።
በውድቀታቸውም ተንኮል አመጣባቸው፤ ከዛፉም በቀመሱ ጊዜ እፍረታቸው
ተገለጠላቸው፤ መስፋትም ጀመሩ።
በአካሎቻቸው ላይ የገነት ቅጠሎች አንድ ላይ. ጌታቸውም ጠራ

28 . ራህማን ፣ 125
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ለነሱ፡- «ያንን ዛፍ የከለከልኳችሁ ሰይጣንም ለናንተ ግልጽ ጠላት እንደኾነ

አልነግራችሁምን? «ጌታችን ሆይ! እኛ ነፍሶቻችንን በደልን። (አላህ) በመካከላችሁ
ጠላት ኾናችሁ ውረዱ፤ መኖሪያችሁም በምድር ላይ እስከ ጊዜ ድረስ
መተዳደሪያችሁ ብቻ ነው። «በውስጧ ትኖራላችሁ በውስጧም ትኖራላችሁ
መሞት; ግን ከርሷ ትወጣላችሁ ( በመጨረሻው 29
)።

ምንም እንኳን ከመጽሐፍ ቅዱሳዊው የሰው ውድቀት ስሪት ጋር አንዳንድ

አጠቃላይ ተመሳሳይነቶች ቢኖሩም፣ በክርስትና እና በእስልምና የአዳም መተላለፍ
ትርጓሜዎች መካከል ሥር ነቀል ልዩነቶች አሉ። በክርስቲያናዊ ሥነ-መለኮት ውስጥ
የሰው ልጅ አለመታዘዝ ከእግዚአብሔር ጋር ባለው ግንኙነት ውስጥ እንደ መሠረታዊ
ለውጥ ተደርጎ ይወሰዳል፣ በሙስሊሞች አመለካከት ይህ በአዳም እና በሔዋን ላይ
ከንስሐ በኋላ ሙሉ በሙሉ ይቅርታ የተደረገላቸው አንድ ነጠላ ቁራጭ ብቻ ነበር ።
በሰው ተፈጥሮ እና በተቀረው ፍጥረት ላይ ምንም ተጨማሪ ተጽእኖ አልነበረውም .
ሰው መባረሩም እንዲሁ አይደለም።
ገነት ወደ ምድር (በዚህ የመለኮታዊ ትዕዛዝ መተላለፍ ቀጥተኛ ውጤት) በኢስላማዊ
አንትሮፖሎጂ ወይም በሶትሪዮሎጂ ውስጥ ትልቅ ሚና ይጫወታል። ካትሬጋ “ብዙ
ሙስሊሞች አዳምና ሃዋ መጀመሪያ ኻል ኢፋ ተደርገው ወደ ተሾሙበት ወደ ምድር
ከመላካቸው በፊት ለፍላጎታቸው ፈተና በገነት ውስጥ እንደተቀመጡ ያስባሉ ” ሲል
ጽፏል። 30 ኒያዚ አክሎ፡- “ የአዳም ከገነት መባረሩ እርስበርስ ነበር።
በትናንሽ አእምሮ ሰዎች እንደ ቅጣት ዓይነት ተመስሎአል።” ይሁን እንጂ፣ “ውድቀቱ
የመጣው በኃጢአት ድርጊት ነው የሚለውን አስተሳሰብ ለማፍረስ ‘ውረዱ’ የሚለው
ትእዛዝ ተደግሟል። አዳም የእግዚአብሄር ምክትል ሆኖ ተፈጠረ።... መውረድ
ነበረበት
31

ይ
ህንን ዓለም ለማስተዳደር"
44
በክርስቲያኑ እና በሙስሊሙ መካከል ስላለው “ውድቀት” አረዳድ ያለውን ጉልህ
ክፍተት በተመለከተ ካትሬጋ እንዲህ ሲሉ ጽፈዋል፡-

የመጀመሪያዎቹ ወላጆቻችን ያነሱት አመጽ ሰውን በአሳዛኝ ሁኔታ አዛብቶታል

እና ኃጢአተኛነት በግልም ሆነ በቡድን ሰፍኖብናል የሚለው የክርስትና ምስክርነት
ከእስልምና ምስክርነት ጋር በእጅጉ ይቃረናል። እስልምና በምድር ላይ ያለው
የመጀመሪያው ምዕራፍ በኃጢአት እና በአላህ ላይ በማመፅ የጀመረ እንዳልሆነ
ያስተምራል። አደም አላህን ባይታዘዝም ተፀፅቷል እና ይቅር ተብሏል እናም
ለሰው ልጆችም መመሪያ ተሰጥቷል። ሰው ኃጢአተኛ ሆኖ አልተወለደም እና
ትምህርት
32

የ
ሰው ልጅ ሃጢያተኛነት
በእስልምና መሰረት የለውም።

29. ለምን በቁርኣን እንደሚለው ሰይጣን ሰውን እንደ መላእክት እንደሚመስለው

ወይም እንደማይሞት ቃል በመግባት ሊፈትነው እንደሚገባ ለመረዳት አስቸጋሪ
ነው። ቁርኣኑ ራሱ እንዳረጋገጠው ሰው ከመላዕክት ሁሉ ከፍ ያለ መሆኑ የተረጋገጠ
ነው። ሰውስ ንፁህና ኃጢአት የሌለበት ከሆነ ሞትን ለምን መፍራት ነበረበት?
30. ካትሬጋ እና ሼንክ፣ 17.
31. ኒያዚ፣ 67-68
32. ካትሬጋ እና ሼንክ፣ 101.
ኢስላማዊው የፍጥረት እና የሰው እይታ

ሌላው የሙስሊም ደራሲ ፋሩቂ ደግሞ "በእስልምና አመለካከት የሰው ልጅ 'ከዳነ'

ይልቅ 'ወድቆ' አይደለም" ብሏል። ምክንያቱም 'አልወደቁ'ም፤ አዳኝ
አያስፈልጋቸውም፤ ግን ስላልሆኑ ነው።
'የዳኑ' ወይ፣ መልካም ሥራዎችን መሥራት አለባቸው - እና በሥነ ምግባር -
- ይህም ብቻ የተፈለገውን

'መዳን ያገኛቸዋል። በእርግጥም "መዳን ተገቢ ያልሆነ ቃል ነው, ምክንያቱም

"መዳን" ስለሚያስፈልገው, አንድ ሰው ከእሱ ለማምለጥ ከሚጠበቀው ተስፋ በላይ
በሆነ ችግር ውስጥ መሆን አለበት . ነገር ግን ወንዶች እና ሴቶች በዚህ አስቸጋሪ
ሁኔታ ውስጥ አይደሉም. " ስለዚህ "እስልምና ሰዎች እንደሚያስተምሩት
ያስተምራል. የተወለደው ያለ -
በመቶ እና እያንዳንዱ በጥፋተኝነት ድርጊት ጥፋተኛ እስኪያደርግ ድረስ ይቆዩ።
እስልምና 'በመጀመሪያ ኃጢአት' አያምንም; መፅሐፉም የአዳምን አለመታዘዝ እንደ
ግል ጥፋቱ አድርጎ ይተረጉመዋል - ለዚህም ጥፋት
 45
33

ተ
ጸጸተ
እግዚአ
ብሔር
ም
ይቅር
ብሎታ
ል።
አብዳላቲ ውድቀቱን እንደ “ምሳሌያዊ ክስተት” ይገነዘባል፣ “የሰው ልጅ ፍጽምና
የጎደለው እና በገነት ውስጥ ለመኖር እንኳን የሚፈልግ መሆኑን ይናገራል። አዳምና
ሔዋን እንዳደረጉት ግን ኃጢአት መሥራት ወይም ስህተት መሥራት የግድ የሰውን
ልብ አይገድልም፣ መንፈሳዊ ለውጥን አይከለክል ወይም የሞራል እድገትን
አያቆምም። የዋናው ኃጢአት ሃሳብ "በእስልምና አስተምህሮዎች ውስጥ ምንም ቦታ
የለውም. ሰው በቁርአን (30፡30) እና በነቢዩ ዘንድ በተፈጥሮ ንጽህና ወይም ፊጣህ
ውስጥ የተወለደ ነው." የሰው ልጅ ከተወለደ በኋላ ምንም አይነት ነገር የውጫዊ
ተጽእኖ እና ጣልቃ ገብነት ውጤት ነው.
34

ም
ክንያቶ
ች.
አጂጆላ የሰው ልጅ ውድቀት ታሪክ “በጣም ምሳሌያዊ” ነው ይላል። ዓላማው
"እያንዳንዱ ሰው በእነርሱ ላይ የበላይነትን እስኪያገኝ ድረስ ከፍላጎቱ ጋር መታገል
እንዳለበት" ለማሳየት ነው. ከዚያም አዳም መለኮታዊውን ትእዛዝ እንደጣሰ
“በመርሳት እንጂ ሆን ብሎ አይደለም” በማለት ይጠቁማል። 35 በበርካታ የሙስሊም
ተፋላሚዎች አስተያየት ላይ በመመስረት ኒያዚ "በቁርኣን ውስጥ የተቀጠረው
አስፈላጊ ስሜት (የእግዚአብሔርን ከዛፉ መራቅ የሚለውን ትእዛዝ በመጥቀስ)
ተረጋግጧል ማለት ግን ማንም ሰው ኃጢአተኛ ነው ማለት አይደለም . አንዳንድ ጊዜ
ሰው ለራሱ ጥቅም እንዲጠቀምበት የሚጠበቅበት ምክር ነው.
36
ለአዳም የተሰጡት ቲቬት በዚህ ምድብ ውስጥ ይወድቃሉ
"አዳም ምንም ኃጢአት አልሠራም" ግን "ስህተት" ብቻ ሠራ! 37 ሌላ የሙስሊም
የሃይማኖት ምሁርም "አዳምን ኃጢአተኛ ወይም ወራዳ ብሎ መጥራት አለማመን
ነው " ብሏል። 38
ይህ በሙስሊም ሊቃውንት በኩል የአዳምን አለመታዘዝ በቅዱስና ጻድቅ አምላክ
ፊት ትልቅ ክፋት ነው ብሎ ለመውቀስ አለመፈለጋቸው የክርስትና እምነት ስለ ሰው
ውድቀት ከሚለው ተቃራኒ ነው፡ ሞት።
46
33. ኢስማኢል አር. አል-ፋሩቂ፣ እስልምና (ናይልስ፣ ኢል፡ አርገስ ኮሙኒኬሽን፣ 1984)፣
9.
34. አብዳላቲ፣ 31-32
35. አጂጆላ, 130-31.
36. ኒያዚ፣ 53
37. Ibid., 66.
38. ኢቢድ., 63.
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

እና የሰው ልጆች ሁሉ (ከክርስቶስ በስተቀር) ጥፋታቸው ምክንያት አዳም በፈጣሪ

ላይ ባመፀው (ሮሜ. 5፡12-19) ነው። ነገር ግን፣ ሌሎች የእስልምናን ሥነ-መለኮት
ገጽታዎች፣ ለምሳሌ ሙስሊሞች ስለ ኃጢአት እና ነቢይነት ያላቸውን ግንዛቤ
ካጤንን፣ ለምን የሙስሊም የሥነ መለኮት ሊቃውንት በሰው ውድቀት ላይ ብዙ
ትኩረት እንደማይስቡት እንገነዘባለን። 39
ስለ ኃጢአት የቁርዓን ማጣቀሻዎችን በተመለከተ የአውሮፓ እስላማዊ ስታንቶን
እንዲህ ሲል ጽፏል።

ኃጢአት—ለዚህ ዋና ቃላት ኢቲም ካቲያህ (በዕብራይስጥ ኪዊ)፣

(በዕብራይስጥ አሻም) እና ድሃንብ ናቸው። ከእነዚህ ውስጥ የመጨረሻው ሰላሳ
ስምንት ጊዜ የሚከሰት ሲሆን በዋናነት የሥርዓት ጥፋቶችን ያመለክታል። Itm
ሃያ ዘጠኝ ጊዜ እና
በአብዛኛው በተመሳሳይ መልኩ. ኻቲዓ አምስት ጊዜ ብቻ ነው የሚከሰተው።
እግዚአብሔር ያዘጋጀውን ምልክት ወይም መስፈርት እንደጎደለው ኃጢአት
ወደሚለው ሃሳብ ቅርብ ነው። ስለ ኃጢአት የቁርኣን ትምህርት በጣም ትንሽ
ነው። አንዳንድ ኃጢአቶች, እንደ
እንደ ትዕቢት፣ ስግብግብነት፣ ወዘተ አልፎ አልፎ ይወገዳሉ ነገር ግን ሌሎችን ሁሉ
የሚያስተውል ኃጢአት ሽርክ ነው ፣ ማለትም ከሌሎች አማልክቶች ጋር ማኅበር
ነው።
አላህ. ይህ 40
ሊቀለበስ የሚችል ነው።

ቁርኣን ለሀጢያት ካለው አመለካከት የተነሳ፣ ብዙ የኦርቶዶክስ እምነት ተከታይ

ሙስሊም የሃይማኖት ሊቃውንት በባህላዊ መልኩ የስነ-ምግባርን የስም እይታ
ወስደዋል 41 አንድ ድርጊት ከውስጥ ትክክለኛ ወይም ስህተት አይደለም። እግዚአብሔር እንደ
ፈቃዱ እንዲህ መሆኑን ሲገልጽ ትክክል ነው። ቁርኣን ራሱ የአዳምን በደል ከባድነት
ላይ ያተኮረ ስለማይመስል፣ ብዙ የሙስሊም የነገረ መለኮት ሊቃውንት፣ ለመረዳት
በሚቻለው መንገድ፣ ከቁርኣን ንግግሮች ውጭ ለመሄድ ፈቃደኞች አልነበሩም።
 47
ሌላው እዚህ ጋር የተያያዘ አስፈላጊ ጉዳይ፣ እንደ አብዛኞቹ ሙስሊሞች አባባል፣
የእግዚአብሔር ነቢያት ሙሉ በሙሉ ኃጢአት የለሽ ወይም ቢያንስ ከትላልቅ
ኃጢአቶች ወይም ጉድለቶች የተጠበቁ ናቸው (ምንም እንኳን ይህ ሥነ-መለኮታዊ
እምነት ባይሆንም)
በቁርኣን ውስጥ ባሉ ግልጽ መግለጫዎች ላይ በመመስረት)። እናም በእስልምና
አዳም ለሰው ልጆች የመጀመሪያ ነብይ እንደሆነ ስለሚታወቅ አዳም ትልቅ ኃጢአት
ከመስራቱ ተርፎ መሆን አለበት። 2፡38-39 ላይ “ሁላችሁም ከዚህ ውረዱ፤ ከእኔም
የሆነ መመሪያ ቢመጣላችሁ፣ መመሪያዬን የተከተለ ሰው በነሱ ላይ ፍርሃት
የለባቸውም፤ እነሱም አያዝኑም” የሚለውን እናነባለን። በዚህ አንቀጽ እና ሌሎች
የመሐመድ ወጎች ላይ በመመስረት ኒያዚ እንዲህ ሲል ጽፏል።

አደም በቁርኣን እና በትውፊት ውስጥ በበርካታ ቦታዎች ላይ በግልፅ እንደ ነብይ

ብቻ ሳይሆን እንደ ሐዋርያም ተጠቅሷል። ሐዋርያ የሚለውን ቃል ጨምረነዋል
ምክንያቱም ትንቢት ማለት የንስፕ ተቀባይ መሆን ማለት ነው-

39. በኤማኡስ መንገድ ላይ በሙስሊሞች እና ክርስቲያኖች (ሞንሮቪያ፡ MARC፣

1989)፣ 149-60፣ ጄ. ዱድሊ ዉድቤሪ፣ "የተለያዩ የሰው ሁኔታ ምርመራዎች" ይመልከቱ
።
40. ስታንተን ፣ 56
41. እስልምናን (ኒው ዮርክ፡ ጆርጅ ብራዚለር፣ 1962)፣ 192-93 ይመልከቱ ።
ኢስላማዊው የፍጥረት እና የሰው እይታ

ራሽን ብቻ። ሐዋርያ ደግሞ ሸሪዓን (ሕግ) ተሸካሚ ነው። ... አደም ከላይ ባለው
አንቀጽ እንደተመሰከረለት ተመስጦ ተቀባይ ነበር ... (እንዲሁም) አደም ሐዋርያ
እንደነበረ ያሳያል ፣ እሱም የራሱ የሆነ ሸሪዓ ነበረው ... ኢብኑ አል-ከሲርም
ጠቅሷል ። የሚከተለውን ወግ በሐዚት አቡዘር. "አደም ነቢይ መሆኑን የአላህን
መልእክተኛ ጠየቅኩት፡- አዎ ነቢይና መልክተኛ ነው። አላህም ፊት ለፊት
ተነጋገረው።" 42

ይህንን በእስልምና ስነ-መለኮት ውስጥ ያለውን ውጥረት ለመፍታት ሲሞክር

ካትሬጋ እንዲህ ሲል ጽፏል፡- “አዳም ተጸጽቶ በምድር ላይ የመጀመርያው የአላህ
መልእክተኛ ሆነ። ለልጆቹ መመሪያን ማሳየት ነበረበት። እግዚአብሔር እንዴት አደራ
ይሰጣል።
43 ለክፉ

አድራጊ እንደዚህ ያለ ታላቅ ሹመት ይሆን?

የሰው ዓላማ
48
የፍጥረት ዘገባዎችንና የሰው ልጆችን አመጣጥ ስናልፍ እስልምና በአጠቃላይ ስለ
ሰው ልጆች ምን ያስተምራል? ሰው ምንድን ነው?
ዓላማው ምንድን ነው? እና ከፍተኛ ጥቅሙን እንዴት ያገኛል? ኢስላማዊው መልስ
የሰው ልጅ በምድር ላይ የእሱ ተወካይ እና አገልጋይ ለመሆን በእግዚአብሔር ክብር
የተሰጣቸው ውሱን፣ ሟች ፍጡሮች ናቸው የሚል ነው። ምንም እንኳን የሰው ልጅ
ኃጢያተኛ ባይሆንም እና የወደቀ ተፈጥሮ ባይኖረውም በውስጣዊ
ደካሞች፣ደካሞች፣ፍጽምና የጎደላቸው እና ሁልጊዜ እግዚአብሔርን የሚረሱ ናቸው።
አልፎ አልፎም "አንዳንድ የሙስሊም የሃይማኖት ምሁራን የውርስ ኃጢአትን
አስተምህሮ አጥብቀው ይይዙ ነበር. . . . በተጨማሪም የእስልምና ነቢይ "ከማርያምና
ከማርያም በስተቀር ዲያቢሎስ ነካው እንጂ ልጅ አልተወለደም " የሚሉት ታዋቂ ወግ
አለ. ልጅዋ ኢየሱስ።"' 44 በተጨማሪም፣ "ሌሎች ምንባቦች የሰውን ልጅ እንደ
ኃጢአተኛ (ወይ ኢፍትሐዊ—ዙሉም—14፡34/37፤ 33፡72)፣ ሞኝ (33፡72)፣ ምስጋና
ቢስ (14፡34/37)፣ ደካማ (4፡28/32)፣ ተስፋ የሚቆርጥ ወይም ጉረኛ
(11፡9/12-10/13)፣
ጠብ-አንዳንዶች (16፡4) እና ዓመፀኛ (96፡6)። 45 ቁርኣንም
“አላህ ሰዎችን በበደላቸው ቢቀጣ በምድር ላይ አንዲትን ሕያዋን ፍጡር ባልተወም
ነበር” ይላል።
(16:61) አያቶላህ ሑመኒም እንዲህ እስከማለት ደርሰዋል፡- “እናንተ ትኩረት
ሰጥታችሁ ሁላችንም (እውነታው ላይ) የሰው ልጅ ጥፋት ሥጋዊ ፍላጎቱ መሆኑን እና
ይህ በሁሉም ሰው ውስጥ ያለና የተመሰረተው በ
የሰው ተፈጥሮ። አሜን! ነገር ግን ኃጢአት ይወርሳል
"46

የሚለው አመለካከት በብዙዎቹ የሙስሊም ሊቃውንት ውድቅ ተደርጓል።

42. ኒያዚ፣ 7-8

43. ካትሬጋእና ሼንክ፣ 23
44. ማይክል ናዚር-አሊ፣ በሙስሊም-ክርስቲያን ግጭት ውስጥ ድንበር
(ኦክስፎርድ፡ ሬጅም
መጽሐፍት, 1987), 165.
45. በዚህ ጉዳይ ላይ ጥሩ ውይይት ለማግኘት Woodberry, 155 ይመልከቱ.
46. "እስላማዊ መንግስት ለራሱ ታላቅነት አያወጣም" ካይሃን ኢንተርናሽናል፣
ሴፕቴምበር 4፣ 1985፣ በዉድቤሪ፣ ibid.፣ 159 ተጠቅሷል።
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

እንደ ካትሬጋ እና የእስልምና የብዙሃኑ አመለካከት ቁርኣን ያስተምራል "ሁሉም

ሰዎች የተወለዱት እንደ እውነተኛ ሙስሊሞች፣ ንፁህ፣ ንጹህ እና
47

ነጻ (30:30). የሰውን ፈቃድ ያፈረሰ አንድም ተግባር የለም።” ይህ እምነት

 49
“እያንዳንዱ ህጻን የሚወለደው በፊጥራ (በእግዚአብሔር አሳብ) መሠረት ነው”
ከሚል የታወቀ ወግ ላይ የተመሠረተ ይመስላል። ከዚያም ወላጆቹ አይሁዳዊ ወይም
ክርስቲያን ወይም መጂያን ያደርጉታል።" 48 Fazlur Rahman አስተያየቶች

ባጠቃላይ፣ በቁርኣን ውስጥ ያሉ የሰው ልጅ ታሪክ አሳዛኝ ዘገባዎች ቢኖሩም፣

የሰው ልጅ ጥረት ቀጣይነት ባለው መልኩ አመለካከቱ በጣም ጥሩ ነው።
በተጨማሪም ራስን የማሰቃየት እና የሞራል እብደትን ከመወከል ይልቅ ጤናማ
የሞራል ስሜትን ይደግፋል, ለምሳሌ በጳውሎስ እና በብዙ ሱፊዎች ትምህርት,
አንዳንድ ዓይነት አዳኝ የቀድሞ ማቺና ያስፈልገዋል. መሐሪ እና ፍትሃዊ
አምላክ እና ተቅዋ ከሚባለው የባህሪ አጋርነት ለሰው ልጅ ደህንነት
ተዘጋጅቷል፡- “በናንተ ላይ የተከለከሉትን ዋና ዋና ክፋቶችን ካስወገድክ አልፎ
አልፎ እና ትንሽ (የሚያስከትለውን ውጤት) እናጠፋለን።
49 "
፡31 )።

እንደ እግዚአብሔር ካሊፋ (በምድር ላይ ባለ ባለአደራ)፣ ሰው በተቀረው ፍጥረት

ላይ ስልጣን የመሆን እድል አግኝቷል። "እንስሳትን እንዲገዙ አድርገናል።
ታመሰግኑ ዘንድ ለእናንተ።” (22፡36) በተጨማሪም “የአዳምን ልጆች አከበርን።
በየብስ እና በባህር ላይ መጓጓዣን አቀረበላቸው; ሲሳይ መልካሙንና ንጹሕን ነገር
ሰጣቸው። ከፍጥረታችን ታላቅ ክፍል በላይ ልዩ ጸጋዎችን ሰጥቷቸው ነበር " (17፡70
[በተጨማሪም 7፡10 ተመልከት]) የሰው ልጅ እንደ
ካሊፋ ስላለው ቦታ ያለውን ጠቀሜታ ሲናገር ካትሬጋ
እንዲህ ሲል ጽፏል።

እግዚአብሄር ሰውን ኸሊፋውን አክብሮታል ስፍር ቁጥር በሌላቸው ፍጡራኑ

ላይ። ተፈጥሮን ለራሱ ደህንነት እንዲጠቀም ተልእኮ ተሰጥቶታል (ቁርኣን 33፡
72)። እንደ ካሊፋ መሬቱን ለማልማት እና ህይወትን በእውቀት እና ትርጉም
ለማበልጸግ ይመረጣል . ተፈጥሮ ለሰው ተገዝታለች ።... ሰው ብቻውን
ለመለኮታዊ ትእዛዝ በመታዘዝ ተፈጥሮን ለራሱ ጥቅም የመጠቀም መብት
አለው። 50

ሆኖም፣ ይህ ሰው በምድር ላይ የእግዚአብሔር መጋቢ እንደሆነ መረዳቱ

በኢስላማዊ ሥነ-መለኮት ውስጥ በቅርብ ጊዜ ያለ ጽንሰ-ሐሳብ መሆኑን ልብ ሊባል
ይገባል። 51 በመጀመሪያው ምዕራፍ ላይ እንደተጠቀሰው፣ እስካሁን ድረስ በጣም
ታዋቂው “የቁርኣን ኮን-
የሰው ልጅ ከእግዚአብሔር ጋር ያለው ግንኙነት በሁለት የሚገዛ ነው።

47. Kateregga እና Shenk, 17-18.

50
48. አብዱል-ሀቅ፣ 158
49. ራህማን
፣ 30
50. ካትሬጋ
እና ሼንክ፣ 12.
51. ደብሊው ሞንትጎመሪ ዋት፣ እስልምና እና ክርስትና ዛሬ (ለንደን፡ ራውትሌጅ
እና ኬጋን ፖል፣ 1983)፣ 127።
ኢስላማዊው የፍጥረት እና የሰው እይታ

ቃላት, abd እና rabb. ከእግዚአብሔር ጋር በተገናኘ አንድ ሰው አብድ ወይም 'ባሪያ'

ነው፣ እግዚአብሔር ግን ራብ ነው፣ ብዙውን ጊዜ 'ጌታ' ተብሎ ይተረጎማል ግን
ምናልባት ሊረዳው ይችላል-
52 ይልቅስ

ነሐሴን እንደ 'ሉዓላዊ' ያለውን ነገር በመጥቀስ።

ከዚህ ምስል ጋር በቅርበት የሚዛመደው ሰው እንደ ባሪያ እና አምላክ እንደ
ፍፁም ሉዓላዊ ገዢ ነው, ውስንነት ወይም እንደ አንዳንድ የኦርቶዶክስ ትምህርት
ቤቶች, የሰው ልጅ ነፃነት አለመኖሩ ሀሳብ ነው. ደብልዩ ሞንትጎመሪ ዋት እንዲህ
ሲሉ ጽፈዋል፡-

በቁርኣንና በቀደምት የሙስሊም አሳቢዎች ለሰው ልጅ ነፃነት ፅንሰ-ሀሳብ

ምንም ጥቅም አልነበራቸውም። አንድ ሰው ለድርጊቶቹ (ወይም ቢያንስ
ለአንዳንዶቹ) በሆነ መንገድ ተጠያቂ ተደርጎ ይወሰድ ነበር፣ ነገር ግን በሰዎች
ድርጊት ላይ ስላሉት ገደቦች ጥልቅ ግንዛቤም ነበር። ይሁን እንጂ የትኛውም
የሰው ልጅ ነፃነት እሳቤ በእግዚአብሔር ላይ በ abd ወይም ባሪያ ደረጃ ላይ
ማመፅን ያመለክታል ። ስለዚህ ነፃነት በምንም መልኩ ሊታገልለት የሚገባ
ሃሳባዊ ሊሆን አልቻለም ነገር ግን መወገድ ያለበት ጥፋት ብቻ ነው። 53

በመለኮታዊ ሉዓላዊነት አስተምህሮ እና በእስላማዊ ሥነ-መለኮት ውስጥ በሰዎች

ነፃነት መካከል ያለውን ውጥረት የበለጠ ለመመርመር ከዚህ ምዕራፍ ወሰን ውጭ
ነው (ምዕራፍ 1 ይመልከቱ)። ክርክሩ ቀጥሏል ነገር ግን እስልምና ገና ከጀመረበት
ጊዜ አንስቶ የኦርቶዶክስ አቋሙ እግዚአብሔር የሰውን ተግባር ሲፈጥር ወይም
አንድን ተግባር እንዲፈጽም ግለሰቡን ሲፈጥር የሰው ወኪሎች ግን “የሚገዙት”
ብቻ እንደሆነ ማስገንዘብ በቂ ነው። " ወይም "ተገቢ" እነዚህ ድርጊቶች (kasb).
"ፅንሰ-ሀሳቡ የሚያመለክተው አንድ ግለሰብ ለአንድ ድርጊት በሂሳብ ላይ እንዲቆጠር
ወይም እንዲከፈል ለማድረግ በቂ የሆነ ሃላፊነት እንዳለበት ነው. በዚህ መንገድ
የእግዚአብሔር ፍትህ ፍትህ.
54 ፍርድ

ተጠብቆ ነበር"
 51
ቁርኣናዊውን የሰው ልጅ የሕልውና ዓላማ በተመለከተ፡ 51፡56፡ “እኔ
የፈጠርኳቸው ሰዎች ይገዙኝ ዘንድ ብቻ ነው” የሚለውን እንደገና ልንጠቅስ
እንችላለን። 49፡13 ላይ "0 ሰዎች ሆይ ከአንዲት (ጥንዶች) ከወንድና ከሴት
ፈጠርናችሁ። ትተዋወቁም ዘንድ ነገዶችና ነገዶች አደረግናችሁ።" የአላህም እይታ
ከእናንተ ይበልጥ ትክክለኛ ነው። በዚህ አውድ ውስጥ ሌላው ጠቃሚ ጥቅስ 21፡16፡
"ሰማያትንና ምድርን በመካከላቸውም ያለውን ሁሉ ለጨዋታ አልፈጠርንም።"
በአጠቃላይ በኦርቶዶክስ እስልምና የሰው ልጅ አላማ እግዚአብሔርን ማወቅ እና
ከባህሪው ጋር መመሳሰል ሳይሆን ፈቃዱን ተረድቶ ለትእዛዙ ታዛዥ መሆን እንደሆነ
ይስማማል። ኢብን ይህ ለምሳሌ የኦርቶዶክስ ሻምፒዮን እይታ ነው።
55
ታይሚያ በእርግጥ በእስልምና ይህ እንደ ጉድለት አይታይም, ምክንያቱም

52.ኢቢድ .፣ 125.
53. ኢቢድ., 127.
54. ኢቢድ., 126.
55. ዊሊያምስን፣ 206 ን ተመልከት።
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

የቁርኣን አጽንዖት አምላክ ማን እንደ ሆነ በመግለጽ ላይ ሳይሆን እርሱ በሚፈልገው

ላይ ሲሆን ይህም የሰው ከፍተኛ ጥሪ ነው።
አብዳላቲ እንዲህ ሲል ጽፏል።

ሰው ብቻውን የማሰብ ችሎታ እና የመምረጥ ኃይል እንዳለው ተለይቷል።

እናም ሰው የማሰብ እና የመምረጥ ባህሪያት ስላለው ለእግዚአብሔር በጎ ፈቃድ
እንዲገዛ እና ህጉን እንዲታዘዝ ተጋብዟል. ... አለመታዘዝን ከመረጠ ግን
ከትክክለኛው መንገድ ያፈነግጣል
... በህግ ሰጪው ላይ ቅሬታ እና ቅጣት ያስከትላል. 56

በዚህ ነጥብ ላይ ሊጠቀስ የሚገባው ጠቃሚ መርህ በእስልምና ከሱ በፊት

እንደነበረው የአይሁድ-ክርስቲያን ወግ ይህ ሕይወት እና ዓለም ፍጻሜ ሳይሆኑ
ለቀጣዩም ዓለም የፈተና ስፍራዎች መሆናቸው ነው። በዚህ አውድ ውስጥ ነው
ለሰው ልጅ መልካም እና ሥነ ምግባራዊ በሆነ መንገድ እንዲሠራ ጉልህ እና ዓላማ
ያለው። አብዳላቲ አስተያየቶች፡-

ሕይወት ከተወሰነ ቦታ ተጀምሮ በተወሰነ መድረሻ ላይ ከሚደረገው ጉዞ ጋር

ሊመሳሰል ይችላል። ይህ አላፊ ደረጃ ነው፣ የዘላለም ሕይወት መግቢያ ነው።
በዚህ ጉዞ ውስጥ ሰው ተጓዥ ነው እናም ለወደፊት ህይወት የሚጠቅመውን
ብቻ ሊያስብ ይገባል. . . . የሚቻለውን ሁሉ ማድረግ እና የትኛውንም ደቂቃ
52
ወደ ዘላለማዊነት ለመሸጋገር ራሱን ሙሉ በሙሉ ማዘጋጀት ይኖርበታል።...
ስለዚህ የህይወት ምርጡ ጥቅም እንደ እግዚአብሔር አስተምህሮ መኖር እና
ደህንነቱ የተጠበቀ ምንባብ ማድረግ ነው። የወደፊቱ የዘላለም ሕይወት።
ሕይወት የመጨረሻውን ፍጻሜ ለማግኘት በጣም አስፈላጊ ስለሆነች እስልምና
ለሰው ልጅ እንዴት እንደሚኖር፣ ምን እንደሚወስድና ምን እንደሚተወው፣
ምን ማድረግ እንዳለበት እና ምን እንደሚርቅ እና ምን እንደሚርቅ ለማሳየት
የተሟላ ሥርዓትና መርሆች አስቀምጧል ። ወዘተ. 57

የሰው ልጅ በቁርኣን ውስጥ የተደነገገውን የመለኮታዊ ትእዛዛት መመሪያዎችን

በማክበር የመጨረሻ ጥቅሙን ማሳካት ይችላል (ምዕራፍ 6 ይመልከቱ)።
ይህንን ክፍል በካቴሬጋ የሰው ልጅ ሁኔታ ላይ ባደረገው ትንታኔ ማጠቃለያው
ተገቢ ነው።

ጥሩ ሰው ቢሆንም አሁንም የፈጣሪውን የአላህን ቸርነትና ፍፁምነት መመዘን

አልቻለም። ታሪክ እንደሚያሳየው የሰው ልጅ ቸልተኛ፣ ቸልተኛ እና ተረሳ ነው።
እሱ ጥሩ ነው, ግን ፍጽምና የጎደለው ነው. ፍጽምና የጎደለው በመሆኑ
የማያቋርጥ ማሳሰቢያ ያስፈልገዋል። ለዚህም ነው እግዚአብሔር ሰውን ወደ
ፍጽምና እንዲያገኝ ነብያትንና መልእክተኞቹን የላከው። በነቢያቱ በኩል
እግዚአብሄር ሰውን የእግዚአብሔርን ህግ ደጋግሞ አሳስቧል።... ሰው ያለማቋረጥ
በነቢያት እና በመገለጥ ትክክለኛውን መንገድ ማስታወስ አለበት። 58

አብዳላቲ፣ 9
56.
57. ኢቢድ.፣ 29
58. Kateregga እና Shenk, 16-18.
ኢስላማዊው የፍጥረት እና የሰው እይታ

ማጠቃለያ

ፍጥረት በእስልምና ተውሂድ ውስጥ መሰረታዊ ትምህርት ነው። እግዚአብሔር

የሰማይና የምድር ፈጣሪ ነው። የፈጠረው ግዑዙን ዩኒቨርስን ብቻ ሳይሆን
መንፈሳውያንን እንደ መላእክቶች ማን ጂንን ነው። እግዚአብሔር የሰው ልጆችን
ንጹሐን ፈጥሯል፣ ነገር ግን እነርሱ ለጉዳታቸው ምርጫ አድርገዋል። ቢሆንም፣
የሰው ልጅ በመሠረቱ ክፉ ሳይሆን በመሠረቱ ጥሩ ነው። በምድር ላይ የእርሱ
ተወካዮች እና አገልጋዮች እንዲሆኑ በእግዚአብሔር የተከበሩ ሟች ፍጥረታት
ናቸው። ምንም እንኳን የሰው ልጅ በመሠረቱ ኃጢአተኛ ባይሆንም እና የወደቀ
ተፈጥሮ ባይኖረውም፣ በውስጣዊ ደካማ፣ ደካማ፣ ፍጽምና የጎደላቸው እና
እግዚአብሔርን ሁልጊዜ የሚረሱ ናቸው። ስለዚህ፣ እግዚአብሔር ለሉዓላዊ ፈቃዱ
እንዲገዙ እንዲጠራቸው ነቢያትን ይልካቸዋል።
 3
ነቢያት

እንደ እስልምና ነቢያት የሚፈለጉት በሁለት መሠረታዊ ምክንያቶች ነው፡- (1)

ሰዎች ደካማ ናቸው እና (2) አምላክ ለፍጥረታቱ ያስባል። ስለዚህም እግዚአብሔር
ሰዎችን ወደ ራሱ እንዲመልሱ ነቢያትን ይልካል። ስለዚህ፣ እግዚአብሔር ለዓመፀኛ
ፍጥረቱ ባለው ሉዓላዊ እንክብካቤ ላይ ማመኑ የመለኮታዊ መልእክቱ ተሸካሚዎች
ነቢያት በነቢያት ላይ እምነት እንዲኖራቸው ያደርጋል። ይህ በእስላማዊ ሥነ-
መለኮት ውስጥ የተፈጥሮ ተቀናሽ ነው። በእርግጥ በነቢያት ማመን እና በቅዱሳት
መጻህፍታቸው ማመን ከአምስቱ የእስልምና ዶክትሪን ምሰሶዎች
(በእግዚአብሔር፣ በመላእክቱ እና በመጨረሻው ቀን ከማመን ጋር) ሁለቱ ናቸው።
በዚህ ምእራፍ ሙስሊሞች ስለ ነብያት ሚና እና አስፈላጊነት ልዩ ትኩረት
በኢየሱስ ላይ ያለውን ግንዛቤ እንነጋገራለን። እግዚአብሔር ለነቢያት በመንፈስ
አነሳሽነት ቅዱሳት መጻሕፍትን ስለሰጣቸው፣ መጽሐፍ ቅዱስን ጨምሮ ለተለያዩ
መለኮታዊ ቅዱሳት መጻሕፍት እና እንደ አይሁዶችና ክርስቲያኖች ባሉ ሌሎች
ቅዱሳን መጻሕፍት ላይ የሙስሊሞችን አመለካከት እንመለከታለን።

የነቢያት ትርጉም እና ተግባር

በእስላማዊ ሥነ-መለኮት ውስጥ "ነብይ" ከሚለው የእንግሊዝኛ ቃል ጋር
ተመሳሳይ የሆኑ ሁለት ልዩ የአረብኛ ቃላት አሉ። ረሱል የሚለው የቁርኣን ቃል
የሚያመለክተው “የተላከን” (የግሪኩ ሐዋሪያት አረብኛ ትርጉም) ሲሆን ናቢ
የሚለው የአረብኛ ቃል ደግሞ “መረጃን ተሸክሞ ከእግዚአብሔር ዘንድ ዜናን
የሚያውጅ ነው” (ይህ ቃል ከዕብራይስጥ ናቢ ጋር ተመሳሳይ ነው)። ነቢይ)። ምንም
እንኳን እነዚህ ቃላት አንዳንድ ጊዜ በተለዋዋጭነት ጥቅም ላይ የሚውሉ ቢሆንም፣
ብዙ የሙስሊም የሃይማኖት ሊቃውንት ረሱል ማለት በመለኮታዊ ቅዱሳት
መጻህፍት የተላከ ማለት እንደሆነ ሲረዱ ናቢ ደግሞ የእግዚአብሔርን መልእክት
ለትንንሽ ታዳሚዎች በቃል የሚሰብክ እና ቅዱሳት መጻሕፍትን የሚከተል ነው።
ተልኳል። ቀደም ሲል
 1. Kateregga እና Shenk, 34 ይመልከቱ; መሐመድ አብዱል ራኡፍ፣ እስልምና፡
የሃይማኖት መግለጫ እና አምልኮ (ዋስቢንግተን፣ ዲሲ፡ ኢስላሚክ ሴንተር፣ 1974)፣ 5.

52
 55
ነቢያት

የነብዩን ማንነት በተመለከተ በእስልምና ውስጥ ያለው መሰረታዊ ትኩረት ሰው መሆን

አለበት የሚለው ላይ ነው። አጂጆላ እንዲህ ሲል ጽፏል:

ነቢዩ በቅዱስ ቁርኣን መሠረት ሰው መሆን አለበት ስለዚህም በሥጋ የመገለጥ ትምህርት
ወይም አምላክን አይቀበልም። የሰው ተሐድሶ መለኮታዊ ፈቃድ ለተገለጠላቸው ሰዎች
አደራ ተሰጥቶአቸዋል።
ለሰዎች አርአያ የሚሆን ሰው ብቻ ነውና .... እግዚአብሔር በሥጋ ለደካሞች
በመቶዎች የሚቆጠሩ ፈተናዎችን መቋቋም ለሚገባቸው ደካማ የሰው ልጆች እንዴት
አርአያ ሆኖ ሊያገለግል ቻለ፣ ለእግዚአብሔር ግን ምንም ፈተና የለም? 2

ክራግ “በእስልምና ውስጥ የነቢይነት ፅንሰ-ሀሳብ ጥብቅ ፍላጎት ነው ፣የሥጋን ጽንሰ-

ሀሳብ ማግለል እና መሻር አለበት ፣ነገር ግን ክርስቲያኖች እንደሚያዩት ነቢይነት ጥልቅ
እየሆነ ወደ ሥጋ ወደ ተለወጠው ቃል ይደርሳል። "ስለዚህ
"በእስልምና ቃል አቀባይነት በዚህ አለም ለእግዚአብሔር ሊደረጉ የሚችሉትን ነገሮች ሁሉ
ይረዳል።" 3
ሰው ከመሆን በተጨማሪ ለነቢይነት መመዘኛ የሚሆኑ ሌሎች ጠቃሚ ባህሪያትም
አሉ። አብዳላቲ እንዲህ ሲል ጽፏል፡- “የእግዚአብሔር ነቢያት ሁሉ መልካም ጠባይ
ያላቸውና ከፍ ያለ ክብር ያላቸው ሰዎች ነበሩ... ሐቀኝነታቸውና እውነተኞቻቸው፣
አስተዋይነታቸውና ንጹሕነታቸው ከጥርጣሬ በላይ ናቸው። ኃጢአትን ባለመሥራታቸው
ወይም የእግዚአብሔርን ሕግ ስላልጣሱ ስሕተተኞች ነበሩ። ." 4
የሙስሊም ሊቃውንት ነቢያት ሙሉ በሙሉ ኃጢአት የለሽ ናቸው ወይም ቢያንስ
ከሁሉም ዋና ዋና ኃጢአቶች ወይም ጥፋቶች የፀዱ ናቸው ብለው ያምናሉ። አንዳንድ
የኦርቶዶክስ እምነት ተከታዮች የኃጢአት ኃይል እንኳን በነቢያት ውስጥ የለም ይላሉ።
ለምሳሌ ኢብን ካልዱን፣ የጥንታዊው የሙስሊም ምሁር (እ.ኤ.አ. 1406) እንዲህ ይላሉ
"የእነርሱ መለያ ምልክት ለእነርሱ መገለጥ ከመምጣቱ በፊት ሁሉም በተፈጥሯቸው
መልካም እና ጨዋዎች ሆነው የተገኙ ናቸው፤ እነዚህም ነቀፋ ከሚገባቸው ተግባራት እና
ርኩስ ነገሮች ሁሉ የሚርቁ ናቸው።" ይህ፣ “የእነሱ እንከን የለሽነት (ኢስማ) ትርጉም ነው”
ብሎ ያምናል ። ስለዚህ፣ ከሚወቀሱት ነገሮች በላይ የመውጣት በደመ ነፍስ ዝንባሌ
ያላቸው ይመስላሉ፣ እናም እንዲህ ያሉ ነገሮች በእነሱ ላይ የሚጸየፉ መስሏቸው ከነሱ
ይርቃሉ።
5 ውስጣዊ

ስሜት."
የነቢያትን ዓላማ በተመለከተ ቁርኣንና ኢስላማዊ ሥነ-መለኮት የማያሻማ ነው፡-
‹‹ለሕዝብሁሉ መልክተኛ (የተላኩ) መልክተኛቸው በመጣ ጊዜ ነገሩ በመካከላቸው በትክክል
ይፈረድባቸዋል። አይበደሉም" (10፡47) "በየሕዝቡም ሁሉ ውስጥ አላህን ተገዙ ከክፉም
ራቁ በማለት መልክተኛን በእርግጥ ልከናል። ( 16:36)

2. አጂጆላ, 233.
3. ኬኔት ክራግ፣ ኢየሱስ እና ሙስሊሙ (ለንደን፡ ጆርጅ አለን እና ዩንዊን፣ 1985)፣ 287።
4. አብዳላቲ, 27; ራውልን ተመልከት፣ 5.
5. ጀፈርሪ፣ እስልምና ፡ መሐመድ እና ሃይማኖቱ፣ 135-36
54 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ዙፋን (ዙፋን)፡- የመገናኘትን ቀን ሊያስፈራራ በትእዛዙ መንፈስን ከባሮቹ ለሚሻው ሰው

እልካለሁ። " (40፡15)
ከላይ ባሉት ጥቅሶች ውስጥ ሁለት ዋና ዋና የነቢይነት ገጽታዎች በግልጽ ተገልጸዋል።
በመጀመሪያ ደረጃ እግዚአብሔር ህዝቡን ለማስጠንቀቅ በእያንዳንዱ ማህበረሰብ ውስጥ
አንድን ግለሰብ አስነስቷል የሚለው እምነት ነው። ሁለተኛው የሙስሊሞች እምነት
እያንዳንዱ ነብይ አንድ አይነት መልእክት ያውጃል የሚል እምነት ሲሆን ይህም ሰዎች
የአላህን አንድነት እንዲቀበሉ፣ ህጎቹን እንዲገዙ እና መልካም ስራዎችን እንዲሰሩ
በመጋበዝ የመጨረሻውን ዓለም በማሰብ ነው። ካትሬጋ እንዲህ ሲል ጽፏል-

አንዳንድ ጻድቃን የሆኑ የአደም ዘሮች የአላህን ትምህርት ተከትለዋል፣ሌሎች ግን ወደ

መጥፎ ተግባር ገቡ። አላህን ከሌሎች አማልክትና ነገሮች ጋር በማጋራት እውነተኛውን
መመሪያ ጥሰዋል። እግዚአብሔር ለሰው ልጅ ጽኑ እና ገንቢ መመሪያን ለመስጠት
በሁሉም ህዝቦች መካከል ነቢያትን አስነስቷል። ሁሉም ነቢያት ያወጁት መሠረታዊ
መልእክት አንድ ነው። ሰውን የእግዚአብሔርን አንድነት፣ መልካም፣ ፈሪሃ እና ሰላማዊ
ህይወትን የመምራት ሽልማቱን፣ የፍርድ ቀን እና የማያምኑትን አስከፊ ቅጣት
አስተምረው ወይም አስታውሰዋል። ሁሉም ነቢያት ይህንኑ መልእክት (እስልምና)
ከአላህ ዘንድ አመጡ። 6

ራህማን “ሁሉም መልእክተኞች በመሰረቱ አንድ ዓይነት መልእክት ሰበኩ፣ አንድ ብቸኛ
አምላክ አለ፣ አምልኮና አምልኮ የሚገባው” በማለት ተናግሯል። 7 በመቀጠልም “የተለያዩ
ነቢያት ወደተለያዩ ሕዝቦችና ብሔራት በተለያየ ጊዜ መጥተዋል ነገር ግን መልእክቶቻቸው
ዓለም አቀፋዊና ተመሳሳይ ናቸው ። 13 ፡39)
ከላይ ከተጠቀሱት አመለካከቶች ጋር በመስማማት አብዳላቲ “ምክንያቱም
እስልምና ማለት ለእግዚአብሔር በጎ ፈቃድ መገዛት እና ለሚጠቅመው ሕጉ መታዘዝ
ማለት ነው፡ ይህ ደግሞ የሁሉም እግዚአብሔር የመረጣቸው መልእክተኞች መልእክት
ይዘት ስለሆነ አንድ ሙስሊም ከመሐመድ በፊት የነበሩትን ነቢያት ያለ አድልዎ ይቀበላል።
እነዚያ ነቢያት ። . . ሙስሊሞች ነበሩ፣ እና ሃይማኖታቸው እስልምና ነበር፣ ብቸኛው
እውነተኛ የእግዚአብሔር ሃይማኖት ነው።” 9
 57
ከዚህ የተለየ ተልእኮ ሁሉም ነቢያት ከሚጋሩት በተጨማሪ፣ ክላሲካል ኢስላማዊ ሥነ-
መለኮት ለመልእክተኞች መምጣት ሌሎች ተግባራትን ሰጥቷል። ይህንንም አንድ
የመካከለኛው ዘመን ሙስሊም ምሁር እንዲህ በማለት በደንብ አጠቃለውታል።

ሐዋርያው ሊመጣ ይችላል ፡ 1) አዲስ ህግን ለመጫን እና ከሱ በፊት የነበሩትን ለመሻር;

2) ከዚህ
በፊት የነበረውን ህግ በከፊል ማረጋገጥ እና በከፊል መሻር; 3)

6. ካትሬጋ እና ሼንክ፣ 36
7. ራህማን ፣ 83
8. ኢቢድ., 163.
9. አብዳላቲ፣ 9
ነቢያት

ከእርሱ በፊት የነበረውን ሕግ እንዲያከብሩ ሰዎችን ለመጥራት; 4) ቀላል የሆነውን

የእግዚአብሔርን አንድነት እና የራሱን ነቢይነት እውቅና መስጠት; 5) ያንን እና
እንዲሁም ተጨማሪ የህግ ልምዶችን እና አወንታዊ ስነስርዓቶችን ማክበር; 6) ለማክበር
ወንዶችን ለማነሳሳት
10
በእርሱ ዘመን የሆነ የነቢይ ሕግ።

ነብያት እነማን ናቸው?

በታሪክ ውስጥ ሙስሊሞች የእግዚአብሔር ነቢያት እንደሆኑ ያወቋቸው እነዚህ

ግለሰቦች እነማን ናቸው? ትክክለኛው የነብያት ቁጥር በቁርኣን ውስጥ አልተገለጸም (40፡
78) ነገር ግን እያንዳንዱ ማህበረሰብ መልክተኛ እንዳለው በማመን ነው። የሙስሊም ባህል
ቁጥሩን አስቀምጧል
124,000. የሚገርመው በቁርኣን ውስጥ የተገለጹት አብዛኞቹ ነቢያት የመጽሐፍ ቅዱስ
ገፀ-ባህሪያት ናቸው። ለምሳሌ፣ 6፡84-86 ላይ፣ የአብርሃምን ታሪክ ከተረከ በኋላ፣
እግዚአብሔር እንዲህ ይላል፡- “ኢስሐቅንና ያዕቆብን ሰጠነው። ሁሉንም (ሦስቱን) መራን፤
ከርሱም በፊት ኑሕን ከዘሩም ዳዊትን፣ ሱለይማንንም መራን , ኢዮብ፣ ዮሴፍ፣ ሙሳ፣ እና
አሮን፡- እንደዚሁ መልካም ሠሪዎችን እንመነዳለን። ዘካሪያንና ዩሐንስንም፣ ዒሳንም፣
።
ኤልያስንም፣ ሁሉም በጻድቃን ደረጃዎች፡ ኢስማዒልም፣ ኤልሳዕም፣ ዩናስም፣ ሉጥም
ተመሳሳይ ዝርዝር በ 4፡163-65 ላይ እንዲህ ይነበባል፡-

ወደ ኑሕና ከርሱም በኋላ ወደ ነበሩት መልክተኞች እንደ ላክንህ አነሳሳንህ። ወደ

ኢብራሂም ወደ ኢስማዒልም ወደ ኢስሐቅም ወደ ያዕቆብም ወደ ነገዶቹም ወደ
ዒሳም ወደ ኢዮብም ወደ ዩኑስም ወደ ሃሩንም ወደ ሱለይማንም ሰጠነው። መዝሙረ
ዳዊት። ከመልክተኞችም ታሪኩን ለአንተ በእርግጥ ገለጽን። ስለሌሎች የለንም፤
 እግዚአብሔርም ሙሴን በቀጥታ ተናገረ። ከሐዋርያቶች (መምጣት) በኋላ የሰው ልጅ
በአላህ ላይ ምንም ዓይነት መከራከሪያ እንዳይኖረው በማለት የምስራች እና
አስጠንቅቀው የገለጹ ሐዋርያት።

ከላይ ከተጠቀሱት ስሞች በተጨማሪ በቁርኣን ውስጥ ሌሎች በርካታ ነብያት በስም
ተጠቅሰዋል፡ አደም፣ ሁድ፣ ሷሊህ፣ ኢድሪስ፣ ሉቅማን፣ ዙልጋርነይን፣
ሹዓይብ፣ ዙል-ኪፍል፣ ዑዘይር፣ እና በመጨረሻም መሐመድ፣ የነቢይነት ማኅተም።
በአንዳንድ የቁርኣን አንቀፆች አሻሚነት የተነሳ አንዳንድ ተማሪዎች የ
ቁርኣን ሃያ ስምንት ነቢያት በስም ተጠቅሰዋል፣ 11
ነገር ግን ያምናል።
2 ሌሎች
ከእነዚህ ስሞች ውስጥ ነቢያትን በመጥቀስ የሚቀበሉት ሃያ አምስቱን ብቻ ነው።
እንዲሁም ከአዳም እና ከኡዘይር (ዕዝራ) በስተቀር የተቀሩት ስሞች ከመጽሐፍ ቅዱሳዊ
ገጸ-ባህሪያት ጋር ግልጽ የሆነ ደብዳቤ የላቸውም። አንዳንድ ሊቃውንት እነዚህን ሁሉ
ስሞች ከመጽሐፍ ቅዱሳዊ ባህሪ ጋር ለይተው ለማወቅ ይሞክራሉ፣ 13 ግን አብዛኞቹ

አል-ባቂላኒ 10. , ተአምር እና አስማት, እትም. ሪቻርድ ጄ. ማካርቲ (Place de I'Etoile: Librairie
Orientale, Ltd.), 17.
11. አጂጆላ፣ 119 ይመልከቱ።
12. Rauf ይመልከቱ, 8; ካትሬጋ እና ሼንክ፣ 35
13. ጄፍሪ ፓርሪንደር፣ ኢየሱስ በቁርአን (ኒው ዮርክ፡ ኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ፣ 1977)፣
40.
56 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ብዙዎቹ ስሞች የአረብ ነብያትን እና የአጎራባች አካባቢዎችን ለውጥ አራማጆች

እንደሚያመለክቱ አምነዋል።
በቀጥታ በብሉይ ኪዳን ትረካዎች ላይ የተመሰረተ ወይም ከአይሁድ አዋልድ መጻሕፍት
የተወሰዱ በርካታ የብሉይ ኪዳን ታሪኮችን የሚናገሩትን በርካታ የቁርኣን ምንባቦች
በዝርዝር መወያየት ከዚህ ምዕራፍ ወሰን በላይ ነው። ነገር ግን፣ ከስምንት ያላነሱ የቁርኣን
ምዕራፎች የብሉይ እና የአዲስ ኪዳን ገፀ-ባህሪያትን ያስታውሳሉ። የዩሱፍ (የያዕቆብ ልጅ)
ሱራ በቁርኣን ውስጥ ረጅሙ ትረካ ነው። ሙሴ በቁርኣን ውስጥ በብዛት የተጠቀሰው ነብይ
ነው። ዳዊትና ሰሎሞን ከሠላሳ ሦስት ያላነሱ ጥቅሶችን ተቀብለዋል፣ የኖኅ ታሪክ ደግሞ
ሠላሳ ጊዜ ያህል ተጠቅሷል። 4
ከነቢያት መካከል፣ አምስቱ ከፍተኛ ማዕረግ ያላቸው እና የኡሉል-አዝም ማዕረግ
ተሰጥቷቸዋል (የቁርጠኝነት ወይም የጽናት ሰዎች-
ance)። እነርሱም፡ መሐመድ (የአላህ መልእክተኛ)፣ ኖህ (ሰባኪው) ናቸው።
 59
እግዚአብሔር)፣ አብርሃም (የእግዚአብሔር ወዳጅ)፣ ሙሴ (ከእግዚአብሔር ጋር
የተናገረው)፣ እና
ኢየሱስ (የእግዚአብሔር ቃል)። 15 አንዳንዶቹ ደግሞ አዳምን (በእግዚአብሔር የተመረጠ)
በዝርዝሩ ውስጥ ስድስተኛ ሰው አድርገው ጨምረዋል። በቁርኣን ውስጥ ካሉት
ማስረጃዎች በመነሳት ብቻ አብርሃም ከፍተኛውን ቦታ የያዘ ይመስላል ብሎ መናገር
ይቻላል።
በነቢያት መካከል። መሐመድ ከአይሁዶች እና ክርስቲያኖች ጋር ያለው ግንኙነት
እያሽቆለቆለ ሲሄድ፣ የኢየሱስንና የሙሴን ምስል ወደ አብርሃም መለሰ። በዚህ መንገድ
አብርሃምን የሙስሊሞች አባት አድርጎ በቀጥታ በመጠየቅ የእስልምናን የበላይነት
ለማሳየት ተስፋ አድርጓል። ቁርኣን እንደሚለው፡- “አብርሃም አይሁዳዊ ወይም ገና
ክርስቲያን አልነበረም፤ ነገር ግን በእምነት እውነተኛ ነበር፣ ፈቃዱንም ለእግዚአብሔር
ሰገደ (ይህም እስልምና ነው)” (3፡67)። ሆኖም ፣ በ
እስላማዊ ሥነ-መለኮት፣ ከነቢያት ሁሉ ታላቅና የመጨረሻው መሐመድ ነው።
በተጨማሪም እነዚህ ሐዋርያት እያንዳንዳቸው መለኮታዊ መጽሐፍትን እንዳመጡ
ይታመናል, ነገር ግን ሙስሊሞች ለኖህ እና ለአብርሃም የተገለጹት መጻሕፍት አሁን የሉም
ብለው ያምናሉ.

የነብያት መልእክት
ምንም እንኳን ብዙዎቹ የነቢያት ታሪኮች ከመጽሐፍ ቅዱሳዊ ትርጉማቸው ፈጽሞ
የተለዩ ቢሆኑም የብዙዎቹ የቁርዓን ታሪኮች ጭብጥ ከሞላ ጎደል ተመሳሳይ ነው። ዋናው
መልእክት በታሪክ ውስጥ እግዚአብሔር ከእያንዳንዱ ሕዝብ ነቢይ ወይም መልእክተኛ
አስነስቷል የሚለው ነው። ነቢዩ ህዝቡን አንድ እና እውነተኛውን አምላክ እንዲያመልኩ
ይጋብዛል (ብዙውን ጊዜ ብዙ ተአምራዊ ተግባራትን በመፈጸም የተልእኮውን ትክክለኛነት
ያረጋግጣል)። ኡሱ -
ይሁን እንጂ አብዛኞቹ እሱን ለመስማት ፈቃደኛ አልሆኑም እናም የጎርፍ፣ የእሳት ወይም
የመሬት መንቀጥቀጥ መለኮታዊ ፍርድ በራሳቸው ላይ ያመጣሉ፣ ታማኝ ጥቂቶቹ ግን
ይድናሉ እና ይሸለማሉ።

14. ቻሪስ ዋዲ፣ የሙስሊም አእምሮ (ለንደን/ኒውዮርክ፡ ሎንግማን፣ 1976)፣ 17.

15. ራኡፍ፣ 8 ይመልከቱ።
ነቢያት

የነብያት ተልእኮ እና መልእክት አንድነት በኢስላማዊ ሥነ-መለኮት ውስጥ ትልቅ ሚና

ይጫወታል። ከአዳም እንደ መጀመሪያው ነቢይ ጀምሮ እና በመሐመድ የመጨረሻው
መጨረሻ ሁሉም ነቢያት የማይበጠስ ሰንሰለት ይፈጥራሉ። በዘመናት ሁሉ ከእግዚአብሔር
የተቀበለውን ተመሳሳይ መሠረታዊ መልእክት ሰብከዋል፡ ለመለኮታዊ ፈቃድ መገዛት፡
እርሱም "እስልምና " ለሚለው ቃል ፍቺ ነው ። ለምሳሌ 2፡136 ላይ እንዲህ እናነባለን፡ "በል፡-
በእግዚአብሔር
እናምናለን ለኛም ወደ ኢብራሂምም፣ ወደ ኢስማዒልም፣ ወደ ኢስሐቅም፣ ወደ
ያዕቆብም፣ ወደ ነገዶቹም የተወረደው፣ ለሙሳና ለዒሳም የተወረደው፣ ለነቢያትም
ከጌታቸው ዘንድ የተወረደው ነው፤ እኛ በመካከላችን አንለያይም። ከነሱ፡- ለአላህም
(በእስልምና) እንሰግዳለን” (በተጨማሪም 2፡132፤ 5፡114 ተመልከት)።

በእስልምና እና በሌሎች ሀይማኖቶች መካከል ያለው ውጥረት

በመለኮታዊ ነቢያት ላይ ያለው የእስልምና እምነት መሐመድ በአረቢያ ተልዕኮ
ከጀመረበት ጊዜ አንስቶ ከሌሎች እምነቶች ጋር ውጥረት ውስጥ እንዲገባ አድርጎታል።
በንድፈ ሀሳብ፣ ሁሉም የተገለጡ ሃይማኖቶች እርስ በርሳቸው የሚስማሙ መሆን
አለባቸው ምክንያቱም ሁሉም ምንጫቸውን የሚያገኙት በአንድ አምላክ ነው። እንደ
እውነቱ ከሆነ ግን በታላላቅ የዓለም ሃይማኖቶች መካከል ከባድ ልዩነቶች እንዳሉ
ለብዙዎች ግልጽ ነው። ፋሩቂ ይህንን ሁኔታ ከኢስላማዊ እይታ አንጻር ዓይነተኛ ትንታኔ
ሰጥቷል፡-

ሁሉም ነቢያት አንድና አንድ መልእክት አስተላልፈዋል ከተባለ የታሪክ ሃይማኖቶች

ሁሉ ከየት መጡ? እውነተኞች ናቸው ብለን በመገመት እስልምና ምንጫቸው አንድ
አምላክ ስለሆነ በነብያት መልእክት ላይ ምንም ልዩነት ሊኖር አይችልም ሲል
ይመልሳል። . . . ነገር ግን እስልምና የቦታ እና የጊዜ ልዩነት፣ በባዕድ ተጽእኖ መሰባሰብ
እና የሰዎች ፍላጎትና ፍላጎት ሰዎች ከእውነት እንዲወጡ እንዳደረጋቸው አስረግጦ
ተናግሯል። ውጤቱም የታሪክ ሃይማኖቶች ሁሉ ይብዛም ይነስም ከእውነት ተሳስተዋል
ምክንያቱም አንዳቸውም አላስቀመጡም።
የመገለጡ ዋና ጽሑፍ። 16

ሌላው የእስልምና ምሁርም ተመሳሳይ ትንታኔ ሲያቀርቡ "በሙስሊሞች እይታ የሰው

ልጅ ከጀመረበት ጊዜ ጀምሮ የነበረ አንድ ቀዳሚ ሀይማኖት አለ....በሀይማኖቶች መካከል
ያለው ልዩነት በራዕይ ልዩነት ሳይሆን በልዩነት ምክንያት ነው። ታሪካዊ ሁኔታዎች እና
በተለይም ለተለያዩ ሰዎች የእነሱ መዛባት
17 የነቢያት

መሠረታዊ ተመሳሳይ ትምህርት።

ምክንያቱም እስላም ውሎ አድሮ እንደ አይሁዶች እና ክርስቲያን ካሉ ሌሎች የእምነት
ማህበረሰቦች ጋር የሚቃረኑ የእግዚአብሔርን መልእክቶች ተናግሯል ምክንያቱም ከእነሱ
ጋር ግጭት መኖሩ የማይቀር ነበር። ይህ እውነት አይደለም

16. አል-ፋሩኪ፣ እስልምና፣ I0.

 61
ዋርድንበርግ፣ “በእስልምና ብርሃን እንደሚታየው የዓለም ሃይማኖቶች”
17. ዣክ
በእስልምና ፡ ያለፈው ተፅዕኖ እና የአሁን ፈተና፣ እት. አልፎርድ ቲ ዌልች እና ፒየር ካቺያ
(ኒው ዮርክ፡ የኒው ዮርክ ፕሬስ ስቴት ዩኒቨርሲቲ፣ 1979)፣ 246።
62
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

የመሐመድ ቀደምት መገለጦች። በመሐመድ የመካ መልእክቶች ውስጥ ስለ

አይሁዶች እና ክርስቲያኖች አዎንታዊ መግለጫዎች አሉ። እዚህ ላይ ነቢዩ
መለኮታዊ ተልእኮውን እና የእግዚአብሔርን አንድነት በማወጅ ረገድ ከአረቢያውያን
አይሁዶችና ክርስቲያኖች ሞቅ ያለ አቀባበል ይጠብቃል። ነገር ግን፣ ጊዜ እያለፈ
ሲሄድ እና መሐመድ በብዙዎቹ አይሁዶች እና ክርስቲያኖች እንደ አስመሳይነት
ውድቅ ሲደረግ፣ መሐመድ ለእነዚህ ሰዎች ያለው አመለካከት በአስደናቂ ሁኔታ
ተለወጠ። የአስተሳሰብ ለውጥም በኋለኞቹ የቁርኣን አንቀጾች እና በአይሁዶች ላይ
የነበራቸው አያያዝ ላይ ብቻ ሳይሆን በእስልምና ስነ-መለኮትና ባህል ውስጥም
በከፍተኛ ደረጃ ይንፀባረቃል። በእርግጥም ጂሃድ (ቅዱስ ጦርነት) የሚነሳው ከዚህ
ነው (ምዕራፍ 8 ይመልከቱ)።
በመካ እና በአንዳንድ ቀደምት የመዲና መገለጦች ላይ፣ ለአይሁዶች እና
ክርስቲያኖች በጣም ወዳጃዊ አመለካከትን ልንገነዘብ እንችላለን፡- “እነዚያ ያመኑት
(በቁርአን)፣ እነዚያም አይሁዶችን (መጽሐፍትን) የተከተሉ፣ ክርስቲያኖችም...
በአላህና በመጨረሻው ቀን ያመነ መልካምንም የሠራ ለነሱ በጌታቸው ዘንድ
ምንዳቸው አላቸው። በነሱ ላይ ፍርሃት የለባቸውም፤ እነሱም አያዝኑም።"(2፡62)።
በተጨማሪም 29፡46 ላይ እንዲህ እናነባለን፡- “ከመጽሐፉ ሰዎች ጋር አትከራከሩም...
በላቸው ግን እኛ ወደኛ በተወረደው በዚያም ወደ እናንተ በተወረደው አመንን
በላቸው። .
መሐመድ በአይሁዶችና በክርስቲያኖች ውድቅ ከተደረገ በኋላ ለመጽሐፉ ሰዎች
የተለየ አመለካከት ነበረው፡- "0 እናንተ ያመናችሁ ሆይ! አይሁዶችንና ክርስቲያኖችን
ወዳጆችና ረዳቶች አድርጋችሁ አትያዙ። ከፊላቸው ለከፊሉ ረዳቶችና ረዳቶች
እንጂ ሌላ አይደሉም።" 5፡54)። "ከኢስላም ሌላ ሃይማኖትን የሚፈልግ ሰው ከርሱ
ተቀባይ የለውም። በመጨረሻይቱም ዓለም ከከሳሪዎቹ ደረጃዎች ውስጥ ነው።
መንፈሳዊ በጎ)" (3፡85) እርግጥ ነው፣ ከቁርኣን አንድ ክፍል መሐመድ ከአይሁድ ይልቅ
ክርስቲያኖችን ይወድ የነበረ ይመስላል፡- “ከሰዎች መካከል ለምእመናን ጠላትነት
የበረታ አይሁድን ታገኛለህ።
አረማውያን; ከመካከላቸውም ለምእመናን በፍቅር ቅርብ እነዚያን «እኛ
ክርስቲያኖች ነን» ያሉትን ታገኛለህ። በጦርነት ውስጥ ። " _ ፈቃደኞች ሆነው
ራሳቸውን እንደተገዙ ይሰማቸዋል።
ቁርኣን እንደሚለው በመፅሃፉ ሰዎች ላይ እንዲህ አይነት የቃና ለውጥ
የተደረገበት ምክንያት በተለይ አይሁዶች ከጌታ ብዙ ፀጋዎች ቢያገኙም እና ብዙ
ነብያትን በመመሪያቸው የተቀበሉ በመሆናቸው በየጊዜው በማፍረስ ነው።
ከጌታቸው ጋር የገቡትን ቃል ኪዳናቸውን እና መልክተኞቹን ደጋግመው ካዱ (4፡
155-61)። በጣም ስዕላዊ መግለጫ ላይ “የተከሰሱት ሰዎች ምሳሌ በ
 63
18. ቤል, 159.
ነቢያት

የሙሴ ሕግ ግን እነዚያ (ግዴታዎቹ) ከሸፈባቸው፣ ትልልቅ ምስሎችን የተሸከመች፣

ግን የማያውቅ የአህያ ሕግ ነው። (ዕዝራ) የእግዚአብሔር ልጅ (9፡30) በክርስቲያኖች
ላይ የሚሰነዘረው ልዩ ክስ ኢየሱስን ከእግዚአብሔር ጋር እኩል እንዲሆን አድርገው
ኢየሱስን ተሳድበዋል፣ ከዚህም በተጨማሪ ራሳቸውን በተለያዩ ክፍሎች ከፋፈሉ፣
እና እያንዳንዱ ኑፋቄ የየራሳቸውን የጋራ የመጽሐፍ ቅዱስ ብርሃን ችላ አሉ።
በመጨረሻ፣ የእግዚአብሔርን የመጨረሻ መልእክተኛ ውድቅ ባደረጉ ጊዜ፣ ምንም
እንኳን በመልእክቱ እውነትነት በምስጢር እንደተፈረደባቸው ቢሰማቸውም
አመፃቸው ገደቡ ላይ ደርሷል ።
በአይሁድ እና በክርስቲያኖች ከእግዚአብሔር ጋር የገቡትን ቃል ኪዳኖች
በማፍረስ ምክንያት ቁርኣን እግዚአብሔር የቀድሞዎቹን የእምነት ማህበረሰቦች
(ኡማት) ወደ ጎን ትቶ አሁን ትእዛዙን ለአዲሱ ህዝቦቹ ለሙስሊሞች አደራ
ሰጥቷል። "እናንተ ከሕዝቦች ሁሉ በላጭ ናችሁ፣ ለሰዎችም የተፈጠሩ፣ በጽድቅ
ነገር የምታዝ፣ ከመጥፎ ነገር የምትከለክሉ፣ በአላህም የምታምኑ ናችሁ።" (3፡110፤
ዝከ. 6፡89)።
ኡማቶች የአመለካከት ለውጥ ጋር በቁርኣን ውስጥ የተወሰነ ለውጥ (ሙሉ በሙሉ
ውድቅ ባይሆንም) ልናገኝ እንችላለን።
ስለ ቀደሙት ቅዱሳን ጽሑፎች የተነገሩ ንግግሮች። ለምሳሌ፣ በብዙ አጋጣሚዎች፣
በተለይም በቀደሙት የመካ ሱራዎች፣ የአይሁድ-ክርስቲያን።
ቅዱሳት መጻሕፍት እንደ “የእግዚአብሔር መጽሐፍ”፣ “የእግዚአብሔር ቃል”፣
“ለሰው ብርሃንና መመሪያ”፣ “ለነገሩ ሁሉ ውሳኔ፣ መመሪያና ምሕረት፣” “ብሩህ
መጽሐፍ” እንደሚሉት ያሉ የማዕረግ ስሞች ተሰጥተዋል። “መብራቱ (አል
ፉርቃን)”፣ “ወንጌሉ መመሪያውና ብርሃን ያለው፣ ቀዳሚውን ሕግ የሚያረጋግጥ”
እና “እግዚአብሔርን ለሚፈሩ ሰዎች የተሰጠ መመሪያና ማስጠንቀቂያ ።
የእግዚአብሔር መገለጥ ለእነርሱ (5፡50)፣ እና መሐመድ ራሱ እንኳን በአንድ ወቅት
የራሱን መልእክት እውነትነት እንዲፈትሽ ተመክሯል ( 10፡94) ለአይሁድና
ለክርስቲያኖች ከቀደሙት መለኮታዊ መገለጦች ይዘቶች።
ነገር ግን በሌሎች አጋጣሚዎች በተለይም በኋለኞቹ የመዲናን ሱራዎች ቁርኣን
ስለቀደሙት ቅዱሳት መጻሕፍት (በተለይም ስለ ብሉይ ኪዳን) እምብዛም ጥሩ
አመለካከትን ይሰጣል ይህም በዋናነት በሕግ አስተማሪዎች ተጭኖባቸዋል በተባለው
የተዛባ አመለካከት ነው። በመጽሃፍቱ ሰዎች ላይ የሚከሰሱት ክሶች እና ቅዱሳን
መጻህፍቶቻቸውን ማበላሸታቸው የእግዚአብሔርን ቃል መደበቅ (2፡42፤ 3፡71)፣
በመጽሐፋቸው ውስጥ ያለውን መልእክት በቃላት ማዛባት (3፡78፤ 4፡46)፣ በሁሉም
ክፍሎች አለማመንን ያጠቃልላል። ከቅዱሳን መጻሕፍት (2፡85)፣ እና የራሳቸው
ቅዱሳት መጻሕፍት ምን እንደሚያስተምሩ ባለማወቅ (2፡78)። ምንም እንኳን
64
በታሪካዊ አገባባቸው ውስጥ አብዛኛዎቹ እነዚህ ክሶች በአይሁዶች ላይ ያነጣጠሩ
ቢሆኑም፣ በአንድምታ ሙስሊሞች ክርስቲያኖችንም አካተዋል። በእስልምና ታሪክ
ውስጥ የምናገኛቸው በቁርኣናዊ ዘገባዎች ላይ በሚታዩ ግልጽ ግጭቶች ምክንያት
እና

19. John Takle, "Islam and Christianity," in Studies in Islamic Lau), ሃይማኖት እና
ማህበረሰብ, እ.ኤ.አ. II. ኤስ. ባቲያ (ኒው ዴሊ፡ ጥልቅ እና ጥልቅ ህትመቶች፣ 1989)፣
217።
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

በዘመኑ በነበሩት ሙስሊሞች ዘንድ እንኳን፣ መጽሐፍ ቅዱስን፣ አይሁዶችን እና

ክርስቲያኖችን በተመለከተ የተለያዩ ተቃራኒ አመለካከቶች። ለምሳሌ ታዋቂው
የግብፅ ለውጥ አራማጅ መሐመድ አብዱህ (1905 ዓ.ም.) እንዲህ ሲል ጽፏል:-
“መጽሐፍ ቅዱስ፣ አዲስ ኪዳን እና ቁርኣን ሦስት የተስማሙ b oks ናቸው፣
የሃይማኖት ሰዎች ሦስቱንም ያጠናሉ እና እኩል ያከብሯቸዋል። አስተምህሮው
ተጠናቅቋል፣ እውነተኛው ሃይማኖትም በዘመናት ውስጥ እየበራ ነው። "20 ሌላ
የሙስሊም ደራሲ ሦስቱን ታላላቅ የዓለም ሃይማኖቶች በዚህ መንገድ
ለማስማማት ይሞክራል፡- "ይሁዲዝም በፍትህ እና በትክክለኛነት፡ በክርስትና፣
በፍቅር እና በጎ አድራጎት፡ እስልምና፣ በወንድማማችነት ላይ ጫና ያሳድራል። እና
ሰላም፡ ነገር ግን በዋነኛነት በሦስቱ እምነቶች መካከል ያለው መሠረታዊ
መመሳሰሎች በተወሰነ ደረጃ ሊጠፉ አይገባም።
21

የ
ዝርዝሮች
ምርመራ."
በሌላ በኩል፣ እስካሁን ድረስ በዚህ ጉዳይ ላይ በጣም የተለመደው ኢስላማዊ
አቀራረብ በሙስሊም ይቅርታ ጠያቂው አጂጆላ አስተያየት ተለይቶ ይታወቃል።
እንዲህ ሲል ጽፏል።

የመጀመሪያዎቹ አምስት የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ኦሪጅናል ኦሪትን

አይደሉም፣ ነገር ግን የኦሪት ክፍሎች ከሌሎች ሰዎች ከተጻፉት ትረካዎች ጋር
ተቀላቅለዋል እናም የጌታ የመጀመሪያ መመሪያ በዚያ ድንጋጤ ውስጥ
ጠፍቷል። በተመሳሳይም አራቱ የክርስቶስ ወንጌሎች ከነቢዩ ከኢየሱስ
እንደመጡ የመጀመሪያዎቹ ወንጌሎች አይደሉም ... ዋናውና ሐሳዊው፣
መለኮት እና ሰው እርስ በርስ የተዋሃዱ በመሆናቸው እህሉ ከገለባ መለየት
አይችልም። ዋናው የእግዚአብሔር ቃል በአይሁዶችም ሆነ በክርስቲያኖች ዘንድ
ተጠብቆ የተቀመጠ አለመሆኑ ነው። ቁርኣን ፣ በ
 65
በሌላ በኩል ፣ ሙሉ በሙሉ የተጠበቀ ነው እና አንድ ጆት ወይም ቲትል
አልተለወጠም ወይም
22

በ
ውስጡ ቀርቷል .

የቁርአን ተንታኝ ዩሱፍ አሊም ተመሳሳይ አመለካከት አላቸው። አዲስ ኪዳንን

በተመለከተ፣ “ በቁርአን የተነገረው ኢንጅል አዲስ ኪዳን አይደለም፣ አሁን
በክርስቲያኖች የተቀበሉት አራቱ ወንጌሎች አይደሉም፣ እስልምና የሚያስተምረን
ነጠላ ወንጌል ነው” በማለት ተከራክሯል። ኢየሱስ፣ ያስተማረውም ያስተማረው
ፍርስራሾቹ በተቀበሉት ቀኖናዊ ወንጌሎች እና በአንዳንድ ሌሎች ዱካዎች
በሕይወት ተርፈዋል። "23

የመፅሀፍ ሙስና ( ታህሪፍ )

ታህሪፍ ወይም የአይሁድ-ክርስቲያን ቅዱሳት መጻሕፍት መበላሸት ያስገባናል ።

ከላይ በተጠቀሱት አንዳንድ የቁርዓን አንቀጾች ላይ በመመስረት እና ከሁሉም በላይ
ደግሞ ለሌሎች ትክክለኛ ይዘቶች መጋለጥ

20. ኤሚሌ ዴርሜንጌም፣ መሐመድ እና እስላማዊው ወግ (ዌስትፖርት፡ ግሪንዉድ

ፕሬስ, አታሚዎች, 1974), 138.
21. ዋዲ 116 ይመልከቱ።
22. አጂጆላ፣ 79
23. ዴቪድ ሶክስ፣ የበርናባስ ወንጌል (ለንደን፡ ጆርጅ አለን እና ዩንዊን፣ 1984)፣ 33.
ነቢያት

ቅዱሳት መጻሕፍት፣ የሙስሊም የሥነ መለኮት ምሁራን በአጠቃላይ ሁለት የተለያዩ

ምላሾችን አዘጋጅተዋል። እንደ ናዚር-አሊ አባባል “የመጀመሪያዎቹ የሙስሊም
ተንታኞች (ለምሳሌ አል-ታባሪ እና አር-ራዚ) ለውጡ ታህሪፍ ብራት ማኒ ነው ሲሉ
አስተያየታቸውን ሰጥተዋል። ይህም በራሱ ጽሑፉን ሳይነካ የፅሁፉን ትርጉም
ማበላሸት ነው። ቀስ በቀስ እ.ኤ.አ. አውራ አመለካከት ወደ ታህሪፍ ቢአል-ላፍዝ
ተቀይሯል፣ የጽሑፉ በራሱ ብልሹነት። 24 የስፔን የሃይማኖት ሊቃውንት ኢብኑ
ሃዝም እና አልቢሩኒ ከአብዛኞቹ ሙስሊሞች ጋር ይህን አመለካከት አላቸው።
ተውራት ጋር አንድ ዓይነት አልነበረም ነገር ግን የቀድሞዎቹ ቅዱሳት መጻሕፍት
እስከ ምን ድረስ ተበላሽተዋል በሚለው ጥያቄ ላይ ከፍተኛ ልዩነት ነበረው”
ብለዋል። በሌላ በኩል, "
66
የታብዲል ሲስን ችግር በትእምርት ያጤነው ኢብን-ሀዝም ተከራከረ። . . ጽሑፉ
ራሱ እንደተለወጠ ወይም እንደተጭበረበረ (ታጊር)፣ እና በሥነ ምግባር የጎደላቸው
ታሪኮች ላይ ትኩረትን ይስባል፣ ይህም በሥጋዊ አካል ውስጥ ቦታ ያገኙ ናቸው።
አይሁዶች እና ክርስቲያኖች መጽሐፋቸውን በተሳሳተ መንገድ ተርጉመውታል፣
በተለይም የመሐመድን ተልዕኮ እና የእስልምና መምጣት የሚተነበዩትን ወይም
የሚያውጁትን ጽሑፎች። አሁን አንድ የሙስሊም ምሁር ለመጽሐፍ ቅዱስ
ብዙም ሆነ ትንሽ ክብር መስጠቱ እና ከመጽሐፉ እንዴት እና እንዴት እንደሚጠቅስ
በታብዲል ላይ ባቀረበው ልዩ አተረጓጎም ላይ የተመካ ነው ። ለምሳሌ ኢብኑ-ሀዝም
ከሞላ ጎደል ብሉይ ኪዳንን እንደ ሀሰት ይክዳሉ፣ነገር ግን ስለበኑ እስራኤል እምነት
እና ባህሪ በአይሁዶች እና በሃይማኖታቸው ላይ ማስረጃ ይሆን ዘንድ መጥፎ
ዘገባዎች ሲቀርቡ ተውራትን በደስታ ጠቅሷል። "25
ከላይ ከተጠቀሱት የአይሁድ ክሶች በተጨማሪ በክርስቲያኖች እና በቅዱሳን
ጽሑፎች ላይ ብዙ ቀጥተኛ ክሶች ተደርገዋል። ክሶቹ፡- (1) የጽሑፍ መለኮታዊ
መገለጥ ለውጥ እና ውሸት ተፈጥሯል።
መደሰት; (2) እንደ ክርስቶስ በሥጋ መገለጥ፣ በመለኮት ሦስትነት እና በዋናው
ኃጢአት ትምህርት ላይ ያሉ የአስተምህሮ ስህተቶች ነበሩ፤ (3) በሃይማኖታዊ
ተግባራት ውስጥ እንደ እ.ኤ.አ
ቁርባን፣ ምስሎችን መጠቀም እና ሌሎች የቤተክርስቲያን ህጎች 26
እንዲሁም በእስላማዊው ተራማጅ መገለጥ አስተምህሮ ላይ በመመስረት፣
ሙስሊሞች ቁርኣን ያሟላል ይላሉ፣ አልፎ ተርፎም የቀደሙትን፣ ብዙም
ያልተሟሉ መገለጦችን ወደ ጎን አስቀምጧል። አንድ ሙስሊም የነገረ መለኮት
ምሁር አንድ ሙስሊም በተውራት፣ በዘቡር ( መዝሙረ ዳዊት ) እና በኢንጅል
(ወንጌል) ማመን እንዳለበት በመግለጽ ይህንን እምነት አስተጋባ ። ነገር ግን “እጅግ
የታወቁ የስነ-መለኮት ሊቃውንት እንደሚሉት” አሁን ባሉበት ሁኔታ መጽሃፍቱ
“ተጭበርብረዋል” ሲል በመቀጠል “ቁርኣን ከመጻሕፍት ሁሉ የላቀ እንደሆነ ማመን
ነው። ... እግዚአብሔር ከሰጣቸው ቅዱሳት መጻሕፍት የመጨረሻው ነው።

24. ናዚር-አሊ፣ 46
25. ዋርድበርግ ፣ 257
26. ኢቢድ., 261-63.
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ይወርድና ከእርሱ በፊት የነበሩትን መጻሕፍት ሁሉ ይሽራል። . . . የማይገባ ነው፡-

27

ምንም ለውጥ ወይም ለውጥ ሊደርስበት ይችላል።

የመፅሃፉ ሰዎች ዘላለማዊ እጣ ፈንታ ጥያቄ ነው ። ምንም እንኳን የ
 67
አብዛኛው አማካኝ ሙስሊም “ጥሩ ሰው” የሆነን ማንኛውንም ሰው ለዘላለማዊ
መዳን ብቁ እንደሆነ ሊቆጥረው ይችላል፣ በዚህ ጉዳይ ላይ ሁሉንም የቁርኣን
ማስረጃዎች መመዘኑ ብዙ እርግጠኛ አለመሆንን ፈጥሯል።
መሐመድን የእግዚአብሔር እውነተኛ ነቢይ አድርገው ባለመቀበላቸው ምክንያት
እንደ እምነት የሌላቸው (ካፋር) ተደርገው ይታዩ ነበር ። ለምሳሌ ታባሪ (እ.ኤ.አ.
923) የተከበሩ የሙስሊም ተንታኞች የመፅሃፉን ሰዎች እና ሙሽሪኮችን
(ሙሽሪኩን) የሚለይ እና ለቀድሞዎቹ ከፍ ያለ አስተያየት ቢሰጥም በግልፅ ሲናገር
እናስተውላለን። አብዛኞቹ አይሁዶች እና ክርስቲያኖች የመሐመድን እውነተኝነት
ባለማመን ባለማመናቸው እና በደል ውስጥ ናቸው። 28
ከዚህ ውስብስብ ነገር ጋር ተያይዞ የክርስትና እምነት በክርስቶስ መለኮትነት ላይ
ያለው ክስ ነው፣ ይህ እምነት ተመጣጣኝ ያልሆነውን
የሺርክ ኃጢአት እና በቁርኣን ውስጥ የተወገዘ ነው። በክርስቲያኖች ላይ ያለው
የቁርኣን ውግዘት በምዕራፍ 5፡75 ላይ ጎልቶ ይታያል፡ “አላህም ክርስቶስ የመርየም
ልጅ ነው የሚሉ ተሳዳቢዎች ናቸው። ማደሪያውም ትሆናለች።
በሌላ በኩል የዘመኑ የሙስሊም የሃይማኖት ምሁር ፋዝሉር ራህማን
"ከአብዛኛው የሙስሊም ተንታኞች ጋር ይቃወማሉ " ድነት የሚገኘው የሙስሊም
እምነትን በመደበኛነት በመቀላቀል ሳይሆን ቁርኣን እንደሚያመለክተው ነው
የሚለውን ሃሳብ ይደግፋሉ። በአላህና በመጨረሻው ቀን ማመን መልካም
ሥራዎችንም በመስራት። 29 ክርክሩ የቀጠለ ሲሆን እያንዳንዱ ሙስሊም የቁርኣን
ማስረጃዎችን በመረዳት ላይ በመመስረት ከዚህ ጉዳይ የተለየ ጎን ሊወስድ ይችላል።
እንደ ሂንዱዎች፣ ቡዲስቶች እና ዞራስትሪያን ያሉ የሌሎች ቡድኖችን መዳን
በተመለከተ የሙስሊም አስተያየት
ይለያያል። አንዳንድ ሙስሊሞች እነዚህን ሃይማኖቶች በመጀመሪያ ከእስልምና እና
ከአምላክ የመጡ እንደሆኑ አድርገው ይመለከቷቸዋል ነገር ግን ከአመጣጣቸው ጋር
ትክክል አይደሉም። ሌሎች ደግሞ ከመጀመሪያው ጀምሮ እንደ የሐሰት ሃይማኖቶች
ያስወግዷቸዋል.

ነብዩ እየሱስ በእስልምና

በተለይ ለክርስቲያን አንባቢ ስለ ሙስሊሙ አጭር መግለጫ ከሌለ የነብያት
ኢስላማዊ አመለካከት የትኛውም ምዕራፍ ሙሉ ሊሆን አይችልም።

27. ጄፍሪ, 126-28.

28. ፒተርአንቴስ፣ "በኢስላማዊ ሥነ-መለኮት ከማያምኑት ጋር ያለው ግንኙነት"
በሺምሜል እና ፍላቱሪ፣ 104-5፤ በተጨማሪም Islamochritiana, 1980, 6, 105-48
ተመልከት.
29. ራህማን 166-67 ተመልከት።
68
ነቢያት

ስለ ኢየሱስ ክርስቶስ ግንዛቤ. በቁርአን እና በብሉይ ኪዳን የነቢያት አመለካከት

መካከል አንዳንድ አጠቃላይ ስምምነት ቦታዎች አሉ።
(ከአንዱ ዋና በስተቀር ኃጢአት የለሽ ነበሩ ከሚለው እስላማዊ አባባል በስተቀር)፣
በቁርዓን እና በአዲስ ኪዳን መካከል ስለ ኢየሱስ ክርስቶስ ማንነት ያላቸው
አመለካከቶች ብዙም ጠቃሚ የሆኑ ደብዳቤዎች አሉ። በቁርኣን መሰረት
ኢየሱስ በነቢይነት በእግዚአብሔር የተመረጠ እና ለእስራኤል ሕዝብ መመሪያ
የተላከ ሰው ብቻ ነበር።

የክርስቶስ ተፈጥሮ _
የሚገርመው ነገር፣ በኢየሱስ ሰብኣዊነት ላይ አጽንዖት ቢሰጥም ቁርኣን በብዙ
መልኩ ኢየሱስን በታሪክ ልዩ ነቢይ አድርጎ የሚገልጥ ይመስላል። ኢየሱስ በዘጠና
ሶስት የአስራ አምስት ሱራዎች ቁጥር፣ በአጠቃላይ ዘጠና ሰባት ጊዜ ተጠቅሷል
(ምንም እንኳን በአብዛኛዎቹ ጉዳዮች በአጭሩ እና በትንቢታዊ ዝርዝር ውስጥ እንደ
ስም ብቻ)። እሱ እንደ ታላቅ ዕብራዊ ነቢይ ይታወቃል፣ እና በሁሉም የነቢያት
ዝርዝር ውስጥ ከአብርሃም ጋር ስሙ ብቻ ይገኛል። ቁርአን ኢየሱስን እንደ “መሲህ”
(አስራ አንድ ጊዜ ተጠቅሟል)፣ “የእግዚአብሔር ቃል” እና “የእግዚአብሔር መንፈስ”
(4፡169-71)፣ “የእውነት ንግግር” ( 19 ) ያሉትን የክብር ማዕረጎች ሰጥቶታል። 34-
35)፣ “ ምልክት ለሰዎች፣ ” እና “ ከእግዚአብሔር የሆነ ምሕረት ” (19፡21)።
ምንም እንኳን ከላይ ያሉት የማዕረግ ስሞች እና ተግባራት በክርስቲያናዊ ሥነ-
መለኮት ውስጥ ትልቅ ትርጉም ቢኖራቸውም ከመለኮታዊ ባህሪ ጋር በተያያዘ
"30

የክርስቶስ ተዋንያን" ለሙስሊም ሙሉ በሙሉ የመለኮት ይዘት ይጎድላቸዋል።

አንዳንድ መጽሐፍ ቅዱሳዊ አስተምህሮዎችን ከቁርኣን ጽሑፍ ለማረጋገጥ
በሚያደርጉት ሙከራ ብዙ ክርስቲያን ጸሐፍት በእነዚህ ምንባቦች ውስጥ ብዙ
ለማንበብ ሞክረዋል። 31 ነገር ግን ለቁርኣናዊው ጽሑፍ ፍትህ የምንሰጥ ከሆነ፣ ከላይ
የተጠቀሱትን የማዕረግ ስሞች አስፈላጊነት ለመወሰን የእስልምና ሥነ-መለኮት
ለራሱ እንዲናገር መፍቀድ አለብን። 32 አንድ የእስልምና ምሁር እንዳስጠነቀቁ፡-

በቁርኣን ውስጥ የኢየሱስን ሚና ከመጠን በላይ የሚገመቱት በዋነኛነት

ክርስቲያን ሚስዮናውያን፣ ወይም ራሳቸው የሃይማኖት ሊቃውንት የሆኑ፣
ወይም ለክርስቲያናዊ ሥነ-መለኮት ጥሩ ዝንባሌ ያላቸው አንዳንድ
ኦሬንታሊስቶች ናቸው። ከክርስቲያናዊ ትውፊታቸው የጠበቁትን ኢየሱስን
በመረዳት መንገድ ተሳስተዋል ። በእንደዚህ ዓይነት ሁኔታዎች ውስጥ ወደ
የውሸት መደምደሚያ መድረሱ ምንም አያስደንቅም-
 69
33 ions
እና ግምገማዎች.

ታዲያ ይህ የኢየሱስ የቁርዓን ምስል በትክክል ምንድን ነው? እና ኢየሱስ

በሙስሊሞች ግንዛቤ ውስጥ ምን ሚና ይጫወታል? ምንም እንኳን የኢየሱስ
ሕይወት ታሪክ እጅግ አስደናቂ በሆኑ ተአምራት የተሞላ ቢሆንም፣ የኢየሱስ
መጠሪያዎቹም በጣም የሚያሟሉ ቢሆኑም፣ የቁርዓን ፍርድ

30. ታከለ፣ 218. 31.

አብዱል-ሐቅ፣ 67-68።
32. ክራግ 32-33 ተመልከት።
33. ስሜል ባሊክ፣ የኢየሱስ ምስል በዘመናዊ እስላማዊ ሥነ-መለኮት ውስጥ፣
በሺመል እና ፍላቱሪ፣ 3።
የኦርቶዶክስ !slam መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ማንነት በግልጽ 5፡75 ላይ “የመርየም ልጅ ክርስቶስ ሐዋርያ እንጂ ሌላ አይደለም፤

ከእርሱ በፊት ያለፉ ሐዋርያት ብዙዎች ነበሩ እናቱ የእውነት ሴት ነበረች ።
(ዕለታዊ) ምግብ።
ይህ አመለካከት በካቴሬጋም ተገልጿል. እንዲህ ሲል ጽፏል፡- “ ሙስሊሞች
መሲሑን ኢየሱስን በጥልቅ ያከብራሉ ነገር ግን እርሱ ከነቢያት ሁሉ የላቀ ነው
ብለው አያምኑም። እንዲያውም ቁርኣን ኢየሱስን አረጋግጧል።
34 የነቢያት

ማኅተም (መሐመድ) እንደሚመጣ ተንብዮአል።

በተጨማሪም፣ ሁለቱም ቁርኣን እና የሙስሊሞች ሁለንተናዊ አስተያየት
ኢየሱስ የእግዚአብሔር መለኮታዊ ልጅ እንዳልሆነ አጥብቀው ይናገራሉ። ቁርኣን
እግዚአብሔር ልጅ መውለድ የሚለውን ሃሳብ በሚቃወሙ ጥቅሶች የተሞላ ነው።
ውስጥ
19፡35 እናነባለን፡- "ለአላህ ልጅን መውለድ አይገባውም፤ ጥራት ይገባው፤ ነገርን በሻ
ጊዜ የሚናገረው ብቻ ነው።
ለእርሱ፡- ሁን፤ እናም ይሆናል፤” በ 10፡68 ላይ ደግሞ፡- “እግዚአብሔር ልጅን ወለደ
ይላሉ፡- ክብር ለእርሱ ይሁን! ኢሌ እራሷን የቻለች ናት .... ለዚህ ምንም ዋስትና
የለህም! ስለ እግዚአብሔር የማታውቁትን በሉ?” በሌላ ምሳሌ ደግሞ የኢየሱስ
ፍጥረት ከአዳም ጋር እንደሚመሳሰል ተነግሮናል፣ ሁለቱም በእግዚአብሔር ትእዛዝ
የተፈጠሩ ናቸው (3፡59)።
70
የእግዚአብሔርን ግርማ እና ክብር የሚጻረር ነው ከሚለው የቁርኣን ክስ
በተጨማሪ ቁርኣንና ሙስሊሞች በአጠቃላይ የእግዚአብሔርን ልጅ የወለደውን
ሃሳብ በትክክል የተረዱት ይመስላል ። 72፡3 ላይ “የጌታችንም ግርማ ከፍ ከፍ አለ።
ሚስትም ወንድ ልጅም አላደረገም።” ዩሱፍ አሊ ስለዚህ ጥቅስ ሲናገር እስልምና
“ከእግዚአብሔር የተወለደ ወንድ ልጅ መሠረተ ትምህርት፣ እሱም የተወለደችውን
ሚስትም ያመለክታል” ሲል ይክዳል ። በዓለም ታዋቂ የሆነው ሙስሊም ልጅነትን
መረዳት
አሕመድ ዲዳት “ ኢየሱስ አምላክ ከሆነ እና ምድራዊ አባት ስለሌለው
የእግዚአብሔር ልጅ ከሆነ አዳም ታላቅ አምላክ ነው” በማለት ይከራከራሉ።
አባትና እናት ስለሌለው! ቀላል ፣ መሠረታዊ የጋራ አስተሳሰብ
36 ይህንን

ቅናሽ ይጠይቃል።
ቁርዓን በድንግልና መወለድን (19፡16-21፤ 3፡37-45) እና ኢየሱስ በአዲስ ኪዳን ውስጥ
የተመዘገቡትን ብዙ ተአምራትን ማለትም እንደ ፈውሱ እና ሰዎችን ከሙታን
ማስነሳቱን ያረጋግጣል። በተጨማሪም በአዲስ ኪዳን አዋልድ መጻሕፍት ውስጥ
የተመዘገቡትን የኢየሱስ ተአምራትን ይመለከታል፤ ለምሳሌ ከሸክላ ላይ ሕያዋን
ወፎችን መፍጠር እና ገና እንደተወለደ ሕፃን በጭቃው ውስጥ ነቢይነቱን ሲያውጅ
መናገር (19፡29-31፤ 5፡113)። በተጨማሪም ቁርኣን አግዚአብሔር ወደ ሰማይ
እንዳስነሳው ያረጋግጣል (4፡158)። 37

ካትሬጋ ፣ 47
34.
ዩሱፍ አሊ፣ 1625
35.
36. አኒስ ኤ. ሾሮሽ፣ እስልምና ተገለጠ (ናሽቪል፡ ቶማስ ኔልሰን፣ 1988)፣ 266
37. ስለ ኢየሱስ በሁሉም የቁርአን ማጣቀሻዎች ላይ ጥሩ ስራ ለማግኘት፣
ፓርሪንደርን ተመልከት።
ነቢያት

ከነዚህ የቁርዓን ዘገባዎች በተጨማሪ፣ በእስልምና ወግ ውስጥ ኢየሱስን

በአክብሮት ሲይዝ እናያለን። በቡካሪ በአንድ ሀዲስ ነቢዩ ሙሐመድ እንዲህ
ብለዋል፡- ‹‹ከአላህ በስተቀር ሌላ አምላክ የለም፣ አጋር የሌለው ብቻውን፣ ሙሐመድ
የአላህ መልእክተኛ መሆናቸውን፣ ኢየሱስ የአላህ ባሪያና መልእክተኛ መሆኑን፣ ቃሉ
በማርያም ላይ ተነፈሰ። ከእርሱ የሚወጣ መንፈስ ... በእግዚአብሔር ዘንድ ወደ
መንግሥተ ሰማያት ይቀበላል። " 38 ቡኻሪ እንደ ነገረን ደግሞ፣ በሌላ ጊዜ ነቢዩ
እንዲህ አለ፡- "እኔ ከሰዎች ሁሉ ለማርያም ልጅ ቅርብ ነኝ። በእኔና በኢየሱስ መካከል
ነኝ። ነቢይ አልነበረም። " 39 በተጨማሪም በዓለም ላይ የተወለደ ሕፃን ሁሉ
 71
ከኢየሱስ በቀር በዲያብሎስ እንደተመታ የሚገልጽ ጠንካራ የትንቢት ወግ አለ
(አንዳንድ ዘገባዎች ማርያምን ይጨምራሉ)።
ነገር ግን፣ ከላይ ከተጠቀሱት ጥቅሶች በመነሳት እስልምና ክርስቶስን ከተራ ነቢይ
በላይ ሰው አድርጎ ይገልጸዋል የሚለውን አስተሳሰብ ማዝናናት እንችላለን ብሎ
ማሰብ ስህተት ነው። ለምሳሌ፣ ስለ ድንግል መውሊድ ኢስላማዊ ግንዛቤን
በተመለከተ፣ ክራግ በማስተዋል አስተያየቶችን ሰጥቷል፡-

በእስልምና ውስጥ ያለው አስደናቂው ሁኔታ በድንግልና መወለድ ብቻውን

መቆሙ ነው ፣ ምንም አያገለግልም ፣ አይሠራም ፣ ሥጋን በእርግጥም ያገለለ
ነው። ማርያም የነቢዩ ኢሳ ድንግል እናት እንደሆነች ተረድታለች። እሱ እና እሷ
'ምልክቶች' እንዲሆኑ እና የእሱ ነቢይነት እንዲኖራቸው ያለ ሰው ጣልቃ ገብነት
ወለደችው ። . . ወደ ዓለም ሊገባ ይችላል. 40

የክርስቶስ ተልእኮ _ _
ብዙ ሙስሊሞች የኢየሱስ አገልግሎት በእስራኤል ሕዝብ ላይ ብቻ የተገደበ
እንደሆነ ያምናሉ፣ እና የእሱ መገለጥ በመሠረቱ የሙሴን ቃል ኪዳን ማረጋገጫ እና
ማሻሻያ ነበር (5፡46-47)። ለምሳሌ ዩሱፍ አሊ የቁርኣን ተፍሲር ላይ “እንደ ኢየሱስ
ያሉ አንዳንድ ሐዋርያት ተልእኮ ከሙስጠፋ (ሙሐመድ) ያነሰ ሰፊ ነበር” ይላል። 41
ከኢየሱስ ህይወት እና መልእክት ትክክለኛ ይዘት በቁርኣን ውስጥ የተሰጠን ትንሽ
መረጃ ነው። የተነገረን ወንጌልን ለሕዝቡ መመሪያ አድርጎ አንድ አምላክ
እንዲያመልኩ ጥሪ የተደረገለት ከእግዚአብሔር ዘንድ እንደተሰጠው ነው።
(5፡72)፣ አይሁድ በቀድሞው ሕግ የተከለከሉትን አንዳንድ ነገሮችን እንዲያደርጉ
ፈቅዶላቸው፣ ለደቀ መዛሙርቱና በዙሪያው ለነበሩ ሰዎች ብዙ ተአምራትን
አድርጓል። ከዚህ ፍርድ ጋር በመስማማት ክራግ እንዲህ ሲል ጽፏል፡-

ቁርኣን ስለ ኢየሱስ ከነገረው በመነሳት በአጠቃላዩ አንባቢ ላይ ያለው ቅጽበታዊ

ግንዛቤ አጭር ነው። . . . በዘጠና ጥቅሶች ወሰን ውስጥ ከስልሳ አራት የማያንሱ
ጥቅሶች መሆናቸው የበለጠ አስገራሚ ነው።

38. እስልምና እና ሙስሊሞችን መረዳት ፣በእስልምና ጉዳዮች ዲፓርትመንት

፣በሳውዲ አረቢያ ኤምባሲ ፣ዋሽንግተን ዲሲ ፣ቀን የለም ።
39. ፓርሪንደር፣ 39 ይመልከቱ።
40. ክራግ 67 ይመልከቱ።
41. ዩሱፍ አሊ፣ 96
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
72
ለተራዘሙት፣ እና በከፊል የተባዙ፣ የትውልድ ታሪኮች .... ይህ ቀሪውን
ለማቅረብ ሃያ ስድስት ወይም ከዚያ በላይ ስንኞችን ይተዋል እና እዚህ አንዳንድ
መደጋገም አጠቃላይውን አሁንም የበለጠ ይቀንሳል። ብዙ ጊዜ የአዲስ ኪዳን
ወንጌሎች የፍትወት ትረካዎች ከመግቢያ ጋር እንደነበሩ ተስተውሏል። በቁርኣን
ውስጥ ያለው የኢየሱስ ዑደት የትውልድ ትረካዎች የተዳከሙ 42 ስኩሎች ናቸው
ሊባል ይችላል ።

ክራግ በመቀጠል “ኢየሱስ የተለየ ነበር—አንዳንዶች የተወሰነ ይላሉ—የአይሁድ

ተልእኮ በቁርዓን ውስጥ አጽንዖት ተሰጥቶታል” የሚለው ሃሳብ አጽንዖት ሰጥቷል።
መሐመድ 'የነቢያት ማኅተም' የሁሉም ጊዜና ቦታ ነው።"ስለዚህ ክርስትና 'አነበበበት'
የተባለው 'ዩኒቨርሳል'
ኢየሱስ፣ ይህንን በግልጽ የአይሁድን ጥሪ በመጣስ፣ የኢየሱስ ወንጌልን ከሴማዊነት
ማጉደል አንዱ አካል ሆኖ ይታያል፣ እሱም ... ለቀደመው ጊዜ ተወስዷል።
43
የአሕዛብ ቤተ ክርስቲያን"

የክርስቶስ ሞት _
የኢየሱስ ክርስቶስን ማንነት እና ተልዕኮ በተመለከተ ካለው መሰረታዊ
የሙስሊም እና የክርስቲያኖች አለመግባባቶች በተጨማሪ፣ የኢየሱስን መሰቀል
ቁርኣን ስለመካዱ ለዘመናት የዘለቀው ክርክርም አለ። ቁርአን አይሁዶችን
በተደጋጋሚ ከአምላካቸው ጋር የገቡትን ቃል ኪዳን በመጣሳቸው አጥብቆ እየወቀሰ
ባለበት አውድ፣ እጅግ አወዛጋቢ የሆነ ዘገባ 4፡157-59 ላይ ደርሰናል።

«እኛ የአላህን መልእክተኛ የመርየምን ልጅ ክርስቶስን ዒሳን ገድለናል» ሲሉ

(በመኩራራት)፤ አልገደሉትም አልሰቀሉትምም፤ ግን ለእነርሱ ተገለጸላቸው።
በእርግጥ ጥርጣሬዎች በዝተዋል፤ ያለ ዕውቀትም ጥርጣሬን እንጂ ሌላን
አልገደሉትም። ይልቁንም አላህ ወደርሱ አስነሳው። አላህም አሸናፊ ጥበበኛ
ነው። ከመጽሐፉም ሰዎች አንድም የለም። ከመሞቱ በፊት በእርሱ ማመን
አለበት። በፍርዱ ቀንም ሀ
በእነርሱ ላይ ምስክር።

ዩሱፍ አሊ ከላይ በተጠቀሰው ክፍል ላይ አስተያየቱን ሲሰጥ፡- “የኢየሱስ ሕይወት

በምድር ላይ ያለው ፍጻሜ እንደ ልደቱ ሁሉ በምስጢር ውስጥ የተካተተ ነው. . . .
በመስቀል ላይ፣ ሞቶ እንደተቀበረ፣ በሦስተኛው ቀን በሥጋ እንደተነሣ፣... የቁርዓን
ትምህርት፣ ክርስቶስ በአይሁድ እንዳልተሰቀለ ወይም እንዳልተገደለ የሚገልጽ ነው፣
ምንም እንኳን አንዳንድ ግልጽ ሁኔታዎች ቢያስቡም ያን ቅዠት ፈጥረው ነበር።
የአንዳንድ ጠላቶቹ አእምሮ፤ በነዚህ ጉዳዮች ላይ ክርክሮች፣ ጥርጣሬዎች እና
ግምቶች
 73
44

ከንቱ ናቸው; ወደ እግዚአብሔርም እንደ ተወሰደ።

42. ክራግ, 25-26.

43. Ibid., 27.
44. ዩሱፍ አሊ፣ 230
 በሙስሊም ተንታኞች መካከል ኢየሱስ በምድር ላይ ባሳለፈው የመጨረሻ ሰዓታት
ላይ የተለያዩ ግምቶች አሉ። "እንዲታዩአቸው ተገለጠ" ከሚለው ሀረግ በመነሳት
ኦርቶዶክሳውያን ሙስሊሞች በትውፊት ሲተረጉሙት ኢየሱስ በመስቀል ላይ
አልተሰቀለም ነገር ግን እግዚአብሔር ሌላውን ኢየሱስን አስመስሎታል እና ይህ ሰው
ክርስቶስ ተብሎ በስህተት ተሰቅሏል ማለት ነው። . “እግዚአብሔርም ወደ ራሱ
አስነሣው” የሚለው ቃል ኢየሱስ ሕያው ሆኖ ወደ ሰማይ መወሰዱን ለማመልከት
ተወስዷል
ሳይሞት.
የዚህን “ተተኪ” ማንነት በተመለከተ እና ይህ ምትክ እንዴት ወደ ኢየሱስ መመሳሰል
ተለወጠ የሚለው ጥያቄ የሙስሊም ተንታኞች አልተስማሙም። የዚህ ግለሰብ
እጩዎች ከይሁዳ እስከ ጲላጦስ እስከ የቀሬናው ስምዖን ወይም ከኢየሱስ የቅርብ ደቀ
መዛሙርት አንዱ ናቸው። አንዳንዶች ጌታው ከአይሁድ እንዲያመልጥ ከደቀ መዛሙርቱ
አንዱ የኢየሱስን መምሰል በራሱ ላይ ለመውሰድ ፈቃደኛ እንደሆነ ይናገራሉ። 45 አንዱ
ምሳሌ ባይዳዊ፣ የተማረው የአስራ ሦስተኛው ክፍለ-ዘመን የሕግ ሊቅ አመለካከት ነው።
የሱኒ ሙስሊሞች አስተያየታቸውን እንደ ቅዱስ መጽሐፍ ከሞላ ጎደል የተቆጠሩት
ገላጭ፡-

የአይሁዶች ቡድን ዒሳን [ኢየሱስን] ተሳድበዋል . . . ከዚያም አይሁድ ሊገድሉት

ተሰበሰቡ። ከዚያም አላህ ወደ እሱ እንደሚወስደው ነገረው።
ሰማይ. ያን ጊዜ ዒሳ ለደቀ መዛሙርቱ፡- “ከእናንተ መካከል የእኔን አምሳያ በእርሱ ላይ
ሊጣልለት፣ ሊገደልና ሊሰቀልና ወደ ገነት ሊገባ የሚወድ ማን ነው?” አላቸው።
አንዳቸውም ተቀበለው አላህም የዒሣን አምሳያ በርሱ ላይ ጣለበት እርሱም ተገደለና
ተሰቀለ። በዒሳ ላይ ግብዝ ያደረገና አይሁድን ወደ እርሱ ሊመራ የወጣ እንደ ሆነ
ይነገራል ። ነገር ግን አላህ የዒሳን አምሳያ ጣለበት፡ ተይዞ ተሰቀለ ተገደለም። 46

ይሁዳ ክርስቶስን በመስቀል ላይ ተክቷል የሚለው አመለካከት በቅርቡ በሙስሊሙ

ዓለም በበርናባስ ወንጌል ተስፋፋ (አባሪ 3 ይመልከቱ)። በዚያን ጊዜ በኢየሱስ ላይ ምን ሆነ
የሚለውን ጥያቄ በተመለከተ፣ ሙስሊሞች ኢየሱስ ከመስቀል አምልጦ ወደ ሰማይ
በመወሰዱና አንድ ቀን ተመልሶ ወደ ምድር እንደሚመጣና ወደፊት ለሚፈጸሙት
ክንውኖች ዋነኛ ሚና እንደሚጫወት ይከራከራሉ። በአንዳንድ የመሐመድ ንግግሮች ላይ
በመመርኮዝ ኢየሱስ ወደ ምድር ተመልሶ ይመጣል ፣ ፀረ-ክርስቶስን (አል-ደጃልን)
ይገድላል ፣ አሳማዎችን ሁሉ ይገድላል ፣ መስቀልን ይሰብራል ፣ ምኩራቦችን እና አብያተ
ክርስቲያናትን ያቋቁማል ተብሎ ይታመናል ። የእስልምና ሀይማኖት ለአርባ አመታት
ከኖረ በኋላ በመዲና ከተማ ከነብዩ ሙሀመድ 47 ጎን ተቀበረ።
በእርግጥ እነዚህ አመለካከቶች በኦርቶዶክስ እስልምና ለዘመናት ሲያዙ የነበሩ ቢሆንም
አንዳንድ የሙስሊም ምሁራን

45. Sox, ምዕራፍ 6 ተመልከት; ፓርሪንደር፣ 108-11

 75
46. ሶክስ፣ 96 ይመልከቱ።
47. ሰከንድ ibid., 116-17. በተጨማሪም ስለዚህ ነጥብ በምዕራፍ 6 ላይ ያደረግነውን
ውይይት ተመልከት።
68 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ዛሬ ከእንደዚህ ዓይነት ሥነ-መለኮታዊ መግለጫዎች እራሳቸውን ማራቅ ጀምረዋል

(ምንም እንኳን ይህ አዝማሚያ አሁንም በባህላዊው የሙስሊም ካምፖች ወይም
በአማካይ ብዙሃን ላይ አይተገበርም). በጣም የተከበሩት ግብጻዊው ጸሃፊ ሁሴን ሃይካል
እንዲህ ሲል ጽፏል።

በክርስቶስ ምትክ መሆን የሚለው ሃሳብ የቁርኣንን ፅሁፍ የማብራሪያ ዘዴ ነው።

ለብዙሃኑ ብዙ ማስረዳት ነበረባቸው። በዚህ ዘመን ማንም የሰለጠነ ሙስሊም
አያምንም። ጽሑፉ የተወሰደው አይሁዶች ክርስቶስን የገደሉት መስሏቸው ነበር
ነገር ግን እግዚአብሔር እርሱን ወደ እርሱ እንዳስነሣው በእምነት ብቻ
ከወሰድናቸው በርካታ ምሥጢራት መካከል ሳይገለጽ ልንተወው እንችላለን ።

ብዙ የቁርዓን ጥቅሶች ስለ ክርስቶስ ሞት ይናገራሉ ወይም ፍንጭ ይሰጣሉ (2፡87;

3:55; 4:157-58; 19፡33)። ስለዚህ፣ ዛሬ በርካታ የሙስሊም ቡድኖች 4፡157-59፣
በጠቅላላ የቁርዓን አውድ ውስጥ ከተወሰደ፣ በመስቀል ላይ የተሠቃየው ኢየሱስ
እንደሆነ፣ ነገር ግን በዚያ እንዳልሞተ ሲናገር መረዳት አለበት ብለው ያምናሉ። ይህ
የኢየሱስ ሞት ዳግም ምጽአቱን የሚያመለክት መሆን አለበት ከሚለው አሻሚ ከሆኑት
ጥቅሶች ባህላዊ እይታ ጋር ይቃረናል። በዚህ አመለካከት የተቀበለው ማብራሪያ ብዙውን
ጊዜ የስዎውን ንድፈ ሐሳብ ስሪት ነው። የዚህ አመለካከት ዋና ተከታዮች እ.ኤ.አ
አህመዲያስ (ከፓኪስታን የመነጨ)፣ በምዕራቡ ዓለም በጣም ንቁ የሆነ የእስልምና ቡድን፣
በኦርቶዶክስ ሙስሊሞች ዘንድ ብዙ ጊዜ እንደ መናፍቅ ክፍል ይቆጠራሉ (አባሪ 1
ይመልከቱ)። ይህ የተለየ ቡድን ኢየሱስ በመጨረሻ በህንድ እንደሞተ እና መቃብሩ ዛሬም
እንዳለ ያምናል።
አብዛኞቹ ሙስሊሞች ኢየሱስ በመስቀል ላይ አልሞተም ነገር ግን በአካል ወደ ሰማይ
እንደተወሰደ ያምናሉ። ይህም በቁርኣናዊው ክፍል ላይ ተመስርተው፡- “እነሆም
እግዚአብሔር አለ፡- ኢየሱስ ሆይ ! 49
ቁርኣን የክርስቶስን ሞት ለምን መካድ እንዳለበት ግራ የሚያጋባ ሊመስል
ይችላል፣ይህ ክስተት በብዙ የሰው ልጆች ዘንድ የማይካድ የታሪክ እውነታ ነው። ሰር
ኖርማን አንደርሰን ለዚህ ክህደት የቁርዓን መነሳሳትን ያብራራሉ፡-

የዚህም ምክንያት ቁርኣን የቀደሙት ነቢያት በመጀመሪያ ተቃውሞ፣ አለማመን፣

ጠላትነት እና ስደት እንዳጋጠሟቸው በየጊዜው ዘግቧል። በመጨረሻ ግን ነቢያት
ጸድቀው ተቃዋሚዎቻቸውም አፈሩ። እግዚአብሔር ጣልቃ ገብቶባቸው ስለ እነርሱ
 ነበር። ስለዚህ ኢየሱስ በቁርኣን ውስጥ ከታላላቅ ነቢያት አንዱ እንደሆነ ተቀብሏል።
. . መተው አልተቻለም

የሃይካል
48. የተሳሳተ ከተማ፣ 222፣ ከፓርሪንደር ፣ 112 የተወሰደ ይመልከቱ ።
49.ከአብዛኞቹ አመለካከት በተቃራኒ፣ በ 1942 በካይሮ የሚገኘው የአል-አዝሃር
ዩኒቨርሲቲ ሟች ሬክተር የክርስቶስን ሥጋ ወደ ዕርገት በመቃወም ቁርኣንም ሆነ የነቢዩ
ቅዱሳት ወጎች በምንም መንገድ “የእምነትን ትክክለኛነት አይፈቅዱም” በማለት
ክደዋል። .. ኢየሱስ ከአካሉ ጋር ወደ ሰማይ እንደ ተወሰደ እና አሁንም እዚያ ሕያው
እንደሆነ እና በኋለኛው ዘመን ደግሞ ከዚያ እንደሚወርድ" (ፓርሪንደር, 124).
ነቢያት

ጠላቶቹ ። ይልቁንም እግዚአብሔር ጣልቃ ገብቶ የእነሱን ክፉ ዓላማ ያከሸፈው

መሆን አለበት። መሐመድ እንደ ራሱ ነቢይ - የነቢያት 'ማኅተም' እንኳን -
ለመለኮታዊ እርዳታ እርግጠኛነት የግል ፍላጎት ነበረው። መሲህ ዒሳ በዚህ ጨካኝና
አሳፋሪ መንገድ እንዲሞት ተፈቅዶለት ቢሆን ኖሮ፣ እግዚአብሔር ራሱ ወድቆ
ሊሆን ይችላል—ይህም ፈጽሞ የማይቻል ሐሳብ ነበር። 50

ማጠቃለያ

በዚህ ምእራፍ የመጨረሻ ክፍል ትኩረታችንን ያደረግነው ሙስሊሞች ስለ ኢየሱስ

ባላቸው አመለካከት ላይ ነው፣ በዋናነት ለክርስቲያን አንባቢ ካለው ጠቀሜታ የተነሳ።
ነገር ግን፣ ስለ ነቢያት ስንናገር፣ ሙስሊሞች የመጨረሻው እና ታላቅ ነብይ በሆነው
መሐመድ በሚያምኑት ላይ ማተኮር አለብን። በመሐመድ ነብይነት ማመን የእስልምና
ሻሃዳ ሁለተኛ ክፍል ነው " ከአላህ በስተቀር ሌላ አምላክ የለም ሙሐመድም የሱ ነቢይ
ናቸው." በተጨማሪም፣ ሙስሊሞች በታሪክ ውስጥ የነቢያትን ሚና በተመለከተ
ባደረጉት ግንዛቤ መሰረት፣ ከመሐመድ መምጣት በፊት የነበሩት ነቢያት በሙሉ
በተልዕኳቸው ላይ የተገደቡ ነበሩ። ትምህርታቸው ሙሉ በሙሉ የጠፋ ወይም በጣም
የተበላሸ በመሆኑ እና መገለጥ ከፊል እና ያልተሟሉ በመሆናቸው፣ 51 በእስልምና እምነት
መሐመድ የነቢይነት አገልግሎትን እንዴት እንደሚያሟላ እና እንደሚያጠናቅቅ መረዳት
በጣም አስፈላጊ ነው። ስለዚህ ፊታችንን ወደ መሐመድ ስብዕና እና በእስልምና ሥነ -
መለኮት ውስጥ ያለውን ጉልህ ሚና ወደ ታሪካዊ ጥናት ማዞር ያስፈልጋል።
 77
50. ኖርማን አንደርሰን፣ እስልምና በዘመናዊው ዓለም (ሌስተር፡ አፖሎስ፣ 1990)፣ 219
51. አጂጆላ፣ 117-18 ተመልከት።

4
M U HAM MAD

የነቢዩ ሙሐመድን ሚና ግምት ውስጥ ሳያስገባ እስልምናን መረዳት አይቻልም። እሱ

ለእስልምና እንደ ዋና የዓለም ሃይማኖት መመስረት እና ላለፉት አስራ አራት ክፍለ
ዘመናት የእስልምና ሥነ-መለኮት እና ሥልጣኔን ለመቅረጽ አስፈላጊ ነው። ይህን ምዕራፍ
መሐመድን ለማጥናት ያደረግነው በእሱ ታላቅ ጠቀሜታ ነው። በመጀመሪያ ,
እንመለከታለን
በሰባተኛው ክፍለ ዘመን አረቢያ ውስጥ በመሐመድ ሕይወት እና ሥራ። ከዚያም
በእስልምና ባህል እና ስነ-መለኮት ውስጥ ባለው ተጽእኖ እና ቦታ ላይ እናተኩራለን.

መሐመድ ሕይወት _

ልደት እና ወጣትነት
መሐመድ የመካ ወጣት በነበረበት ወቅት ስለነበረው መወለድ እና የትውልድ ዘመን
በጣም ጥቂት አስተማማኝ ታሪካዊ መረጃዎች አሉን። ነገር ግን ይህን ያህል እናውቃለን፡
በ 570 ዓ.ም አካባቢ ከሀሺም ቤተሰብ ከኃይለኛው የቁረይሽ ነገድ የተወለደው መካ
በተባለች በአረብ ባሕረ ገብ መሬት የንግድ ከተማ ነው። የመሐመድ አባት አብዱላሂ
ከእርሳቸው በፊት ከዚህ አለም በሞት ተለዩ
የልጁ ልደት እና እናቱ አሚና ገና የስድስት ዓመት ልጅ እያለ ሞተች።
መሐመድ በስምንት ዓመቱ ከልደቱ ጀምሮ ሲንከባከባቸው የነበሩትን ተጽኖ ፈጣሪ
አያቱን አብዱልሙታሊብን አጥተዋል። ከዚያም በተወዳጅ አጎቱ አቡጣሊብ እንክብካቤ
ሥር ተደረገ።
በአፈ ታሪክ መሠረት ብዙ መላዕክት በደስታ ተገኝተው ነበር) ሕፃኑ እንደተወለደ
በምድር ላይ ወድቆ ጥቂት ትቢያ ወስዶ ወደ ሰማይ ተመለከተና “እግዚአብሔር ታላቅ
ነው” ብሎ አወጀ። ተወለደ

1. አኔማሪ ሽመል፣ እና መሐመድ የሱ መልእክተኛ ናቸው፡- “የነቢዩ አምልኮ በእስልምና

አምልኮ (Chapel Hill፡ The University of North Carolina Press, 1985)፣ 150-51
70
መሐመድ

ንፁህ፣ የተገረዘ፣ የእምብርቱ ገመድ አስቀድሞ ተቆርጧል። 2 ይህን ክስተት ተከትሎም

ብዙ ሌሎች አለም አቀፋዊ ምልክቶች እንደነበሩ ይነገራል፤ ለምሳሌ በሶርያ የሚገኘውን
የቦስትራ ቤተ መንግስት የሚያበራ ብርሀን ታየ፣ 3 እና የሀይቅ ጎርፍ "የኩስሮስ (የፋርስ
ንጉስ) ቤተ መንግስት እንዲፈጠር ምክንያት ሆኗል ስንጥቅ፣
4 እና
የዞራስትራውያን እሳት እንዲጠፋ።
ምንም እንኳን መሐመድ የተከበረ እና የበለጸገ ቤተሰብ አካል ቢሆንም፣ በወቅቱ የአቡ
ጧሊብ ቤተሰብ በተወሰነ ደረጃ በድህነት የተጠቁ ይመስላል። ወጣቱ መሐመድ እንደ
እረኛ እና ነጋዴ ሆኖ በማገልገል የራሱን መተዳደሪያ ማግኘት ነበረበት። በሁሉም
የሕይወት ታሪኮቹ ውስጥ የተዘገበው አንድ አስፈላጊ ክስተት ህፃኑ ካደረገው የንግድ ጉዞ
ጋር የተያያዘ ነው።
(በአሥራ ሁለት ዓመቱ አካባቢ) ከአጎቱ ተሳፋሪዎች ጋር ወደ ሶርያ ሄደ። ቡሀይራ የሚባል
አንድ የሶሪያ መነኩሴ ወጣቱ መሐመድ በቀደሙት ቅዱሳት መጻሕፍት ሁሉ ትንቢት
የተነገረለት የመጨረሻው ነብይ መሆኑን አውቆት እንደነበር ይነገራል። ከዚያም
የመሐመድን አጎት "ከአይሁዶች በጥንቃቄ ይጠብቁት, ምክንያቱም በአላህ እምላለሁ!
እሱን ካዩት እና እኔ የማውቀውን ነገር ካወቁ ክፉ ያደርጓቸዋል." 5
በአጠቃላይ፣ ከእስልምና ምንጮች የምንሰበስበው መሐመድ ምንም እንኳን ወላጅ
አልባ ቢሆንም በአንጻራዊ ሁኔታ የተለመደ የልጅነት ጊዜ ይኖር እንደነበር ነው። ሃይካል
እንደተናገረው "መሐመድ እንደማንኛውም ልጅ በመካ ከተማ አደገ"። 6 እርግጥ ነው፣
እንደ እስላማዊ ባህል በመሐመድ ጉዳይ ላይ አንድ ትልቅ ልዩ ነገር በመካ ሕይወት ባዕድ
አምልኮ ተግባራት ውስጥ ከመሳተፍ መታደጉ ነው። ፯ እንዲሁም በቅንነትና በቅንነት
ይታወቅ ነበር እናም ማዕረጉ ወደ ነቢይነት ከመጥራቱ በፊትም ቢሆን ታማኝ የሆነው
አል-አሚን ነበር።

ጋብቻ እና የአዋቂዎች ህይወት

በሃያ አምስት ዓመት ዕድሜ ላይ ፣ የተሳካ የካራቫን ንግድ ካደረጉ በኋላ
ሶሪያ በኸዲጃ ስም ለነበራት ሀብታም መበለት መሐመድ ኸዲጃን ለማግባት
ያቀረበችውን ጥያቄ ተቀበለው። ምንም እንኳን የአስራ አምስት አመት አዛውንት
ብትሆንም, ጋብቻው ለሁለቱም አስደሳች ነበር. ጥንዶቹ በሕፃንነታቸው የሞቱ ሁለት
ወንዶች ልጆች እና አራት ሴቶች ልጆች ነበሯቸው። በዚህ የመሐመድ የጎልማሳ ሕይወት
ደረጃ የእርሱ ከመምሰል በስተቀር የሚታወቅ ነገር የለም ማለት ይቻላል።
በሕዝቡ መካከል መልካም ስምና ክብር በየጊዜው እያደገ ሄደ።
 79
2. ቶር አንድሬ፣ መሐመድ፣ ሰው እና እምነቱ፣ ትራንስ. ቴዎፍሎስ መንዝል (ኒው
ዮርክ፡ ሃርፐር እና ረድፍ፣ አሳታሚዎች፣ 1955)፣ 35; ሁሉም ዳሽቲ፣ ሃያ ሶስት ዓመታት
(ለንደን፡ ጆርጅ አለን እና ዩንዊን፣ 1985)፣ 2.
3. ሺመልን 150-51 ተመልከት።
4. ማህሙድ፣ 39
5. ኢብኑ ኢስሃቅ፣ ሲራት ረሱል አሏህ የመሐመድ ሕይወት ፣ trans. ኤ. ጊላሜ (ኒው
1 ]

ዮርክ፡ ኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ፣ 1980)፣ 81.

6. መሐመድ ሁሴን ሃይካል፣ የመሐመድ ሕይወት (የሰሜን አሜሪካ እምነት
ሕትመቶች፣ 1976)፣ 55.
7. ኢቢድ., 59.
80
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

በዚህ ወቅት ነው ብዙዎች መሐመድ በማኅበረሰቡ ባዕድ አምልኮና ጣዖት

አምላኪነት እየተበሳጨ ሄደ። በወቅቱ የመካ ታዋቂ የሆኑ ሌሎች በርካታ ዜጎች
የትውልድ አገራቸውን ጣዖት አምላኪነት በማውገዝ አይሁዳውያንና ክርስቲያኖችን
ጨምሮ በአንድ እውነተኛ አምላክ ላይ ያላቸውን እምነት ስላወጁ ይህ ልዩ
አልነበረም ። 8 በቀናተኛ ነፍሳት ልማድ መሰረት መሐመድ "በየዓመቱ የተወሰነ ጊዜን
ለአምልኮ፣ ለአምልኮ እና ለጸሎት ለማፈግፈግ" የማድረግ ልምምድ ጀመረ። 9
አንዳንዶች የረመዳንን ወር ሙሉ ከከተማዋ በስተሰሜን ሁለት ማይል ርቀት ላይ
በሚገኘው በሂራ ተራራ ዋሻ ውስጥ እንደሚያሳልፍ ይናገራሉ
መካ፣ በትንሽ ራሽን እየኖረ በሰላም እና በብቸኝነት እያሰላሰለ። 10

ትንቢታዊ ጥሪ
በብቸኝነት ውስጥ ከብዙ ዓመታት ማሰላሰል በኋላ፣ በመጨረሻ በ 610 ዓ.ም. ፣
መቼ
መሐመድ የአርባ ዓመት ጕልማሳ ነበር፣ የእግዚአብሔርን የነቢይነት ጥሪ በመልአኩ
ገብርኤል በኩል እንደተቀበለ ያምን ነበር። የመሐመድ የመጀመሪያ የሕይወት ታሪክ
ጸሐፊ ኢብኑልሻቅ ታሪኩን በሚከተለው መንገድ ዘግቦታል።

እግዚአብሔር በተልእኮው ያከበረበትና ለባሮቹም የራራበት ሌሊት በሆነች ጊዜ

ገብርኤል የእግዚአብሔርን ትእዛዝ አመጣለት። የእግዚአብሔር ሐዋርያ ተኝቼ
ሳለሁ ወደ እኔ መጣና የብርጭቆ መሸፈኛ ይጽፍበት ነበርና አንብብ አለ። ምን
ላንብብ አልኩት። ሞት መስሎኝ ስለነበር በጣም አጥብቆ ጫነኝ; ከዚያም
እንድሄድ ፈቀደልኝና "አንብብ!" ምን ላንብብ አልኩት። ሞት ነው ብዬ
አስቤበት እንደገና ገፋኝ; ከዚያም እንድሄድ ፈቀደልኝና "አንብብ!" ምን ላንብብ
አልኩት። ሞት መስሎኝ ለሦስተኛ ጊዜ ገፋኝና "አንብብ!" እኔም፣ “ታዲያ ምን
አነባለሁ?” አልኩት— እና ይህን የተናገርኩት ራሴን ከእሱ ለማዳን ብቻ ነው፣
እንደገናም እንዳያደርግብኝ። «አንብብ በዚያ የፈጠረው ጌታህ ስም የተረጋጉ
ኾነው በፈጠረው ጌታህ ስም ነው፡ አንብብ፡ ጌታህ በጣም ቸር ሲሆን በብእርም
ያስተማረ፡ የማያውቁትንም ያስተማረ ነው።
ወንዶች " [96: 1-51. አነበብኩትም, እርሱም ከእኔ ተለየ. እና ከእኔ ነቃሁ.
ተኛ፥ ይህ ቃል በልቤ የተጻፈ ያህል ሆነ። 11

በርካታ ዝርዝሮች እርስ በርሱ የሚጋጩ አስተያየቶች አሉ።1 2 ነገር ግን ይህ በጣም

ተቀባይነት ያለው የመሐመድ የትንቢት ሥራ ጅምር ይመስላል።
 81
ከእነዚህ ሰዎች መካከል ሦስቱ ከጊዜ በኋላ ክርስቲያን ሆነዋል። ሃይካል 67-68
8.
ተመልከት ።
9. ሃይካል 70 እዩ።

ብዙ ምዕራባውያን የእስልምና ታሪክ ጸሃፊዎች ይህንን ድርጊት በሶሪያ

10.
ክርስቲያን መነኮሳት ተጽእኖ ምክንያት አድርገው ይመለከቱታል .
11. ኢብኑልሻቅ 106

12.አንድሬ ተመልከት , 44-47; እና ጀፈርሪ፣ እስልምና፣ መሐመድ እና ሃይማኖቱ፣

15-21።
መሐመድ

ጂን ወይም እርኩስ መንፈስ እንደያዘው በማመን አዲስ የተገኘውን መገለጥ

ምንጭ በሞት ይፈራ ነበር ። ነገር ግን በኸዲጃ ውስጥ ትልቅ የማጽናኛ እና
የማበረታቻ ምንጭ አገኘ። ኸዲጃም ይህንን ክስተት ለክርስቲያን የአጎቷ ልጅ
ዋራቃህ አስተላልፋለች ተብሏል፡ ገለጻዋን በሰማች ጊዜ የመሐመድ የመገለጥ
ምንጭ ከሙሴ ጋር አንድ እንደሆነ እና እሱም የብሄረሰቡ ነቢይ እንደሚሆን
አረጋግጣለች። ኢብኑ ኢሻቅ የሚከተለውን ዘገባ አቅርቧል።

እናም ወደ ኸዲጃ መጣሁ እና ጭኖዋ አጠገብ ተቀምጬ ወደ እሷ ተጠጋሁ። አሷ

አለች,
"አቡል ቃሲም (ሙሐመድ) ሆይ የት ነበርክ?" ... “ወዮልኝ ገጣሚ ወይስ ባለ
ሃብቴ” አልኳት። እሷም "ከዚያ በአላህ እጠበቃለሁ ... . . . እግዚአብሔር
እንደዚህ አያደርግህም .... ይህ ሊሆን አይችልም ውዴ. ምናልባት አንድ ነገር
አይተህ ይሆናል." "አዎ አደረግኩ" አልኩት። ከዚያም ያየሁትን ነገርኳት; 0 የአጎቴ
ልጅ ሆይ ደስ ይበልሽ አይዞሽ በእውነት የኸዲጃ ነፍስ በእጁ በሆነው በዚህ
ህዝብ ነቢይ እንደምትሆን ተስፋ አደርጋለሁ አለችው። ከዚያም ተነስታ
ልብሶቿን በእሷ ላይ ሰብስባ ወደ ዘመድዋ ወደ ዋራቃ ብ. ናኡፋል ሄደች። . .
ክርስቲያን ሆኖ ቅዱሳት መጻሕፍትን አንብቦ ኦሪትንና ወንጌልን ከሚከተሉ
ሰዎች ተማረ። የእግዚአብሔርም ሐዋርያ አይቶ የሰማውን የነገራትን
በነገረችው ጊዜ ዋራቃ ጮኸች፡- ቅዱስ፥ ቅዱስ፥ በእርሱም ዘንድ በእውነት
እጁ የዋራቃ ነፍስ ነው፤ እውነትን ከተናገርክኝ... እርሱ የዚህ ሕዝብ ነቢይ ነው።”
13

የመጀመሪያው መገለጥ ከመጣ በኋላ አንዳንድ ዘገባዎች እንደሚሉት ለሦስት

ዓመታት ያህል የሚቆይ ረጅም የዝምታ ጊዜ መጣ። አሁንም መሐመድ
በእግዚአብሔር የተተወ እና ራስን የማጥፋት ሀሳቦችን በማዝናናት ወደ ጥልቅ
የተስፋ መቁረጥ ስሜት ገባ። ነገር ግን ይህ መጠላለፍም አለፈ እና ነብዩ ከመልአኩ
መልእክቶቹን መቀበል ቀጠለ።
82
መሐመድ አገልግሎቱን የጀመረው በመጀመሪያ በሄሂ ጓደኞች እና ዘመዶች
መካከል በሚስጥር እና ከዚያም በከተማው በይፋ ተልእኮውን በመስበክ ነበር። ይህንን
አዲስ እምነት እስልምና (መገዛት) ብሎ ሰየመው እና እሱ ለወገኖቹ አስጠንቃቂ ብቻ
ነው ብሎ ተናግሯል። መሠረታዊ መልእክቱ በአንድ ሉዓላዊ አምላክ ማመን፣
ትንሣኤና የመጨረሻው ፍርድ፣ ለድሆችና ወላጅ አልባ ሕፃናት ምጽዋትን ማድረግን
ያካተተ ነበር። ከመጀመሪያዎቹ እምነት ተከታዮች መካከል ታማኝ ሚስቱ ኸዲጃ፣
የአጎታቸው ልጅ አሊ፣ የማደጎ ልጁ ዘይድ እና የእድሜ ልክ ታማኝ ጓደኛው አቡ
በክር ይገኙበታል።

የሰዎች ምላሽ _ _
ምንም እንኳን መሐመድ ቀስ በቀስ ጥቂት የተከታዮችን ቡድን እየሳበ ቢሆንም፣
አብዛኞቹ ወጣቶች እና ትልቅ ማህበራዊ አቋም የሌላቸው፣ አብዛኛው ኃያላን እና
ተደማጭነት ያላቸው መካውያን ይህንን አዲስ ተቃውመዋል።

ኢብኑ ኢሻቅ 106-7 ተመልከት። ለመሐመድ የመጀመሪያ መገለጥ እና እሱን

13 .
ተከትሎ ለተፈጠረው ጥርጣሬ እና ማረጋገጫ፣ እንዲሁም አል-ቡካሪ፣ ጥራዝ. I.፣ 2-4
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ራሱን ነቢይ ብሎ የጠራ። ተቃውሞው ከግድየለሽነት ወደ አዲሱ እምነት ወደ

ጥላቻ አደገ። በዚህ ተቃራኒ ግንኙነት ተለዋዋጭነት ውስጥ በርካታ ምክንያቶች
ተሳትፈዋል።
በሀይማኖት ደረጃ ኃያላን የሆኑት መካውያን በጣዖታት፣ በአማልክት እና
በአማልክት ኃይል ላይ ያላቸውን እምነት ስለሚጻረር የመሐመድን የእግዚአብሔርን
አንድነት አስተምህሮ ተቃውመዋል። አንዳንድ የዘመናችን የታሪክ ፀሐፊዎች
በመሐመድ ዘመን የነበሩት መካውያን በራሳቸው የሃይማኖት ተቋማት ላይ ንቁ
እምነት እንዳልነበራቸው ነገር ግን የመካ ማእከላዊ መቅደስን ለሐጅ ጉዞዎች
አስደሳች መዳረሻ አድርገው ለመጠበቅ ፍላጎት ነበራቸው ብለው ያምናሉ። እነሱ
ደግሞ
መሐመድ ስለ ወዲያኛው ዓለም የማያቋርጥ ማስጠንቀቂያ፣ የመጨረሻው ፍርድ
ትልቅ ጥላቻ አሳይቷል። በማህበራዊም ሆነ በባህላዊ ደረጃ፣ የመካ ሰዎች የወረሱት
አኗኗራቸው እየተጠቃና እየወደመ ነው ብለው በመፍራታቸው መሐመድን ውድቅ
አድርገውታል። አሮጌው በአዲሱ ስጋት ተጋርጦበታል፣ ይህ ሁኔታ በሰው ልጅ ታሪክ
ውስጥ ያልተለመደ ነው (34፡43)።
በቁርኣን ውስጥ ከሚገኙት ማስረጃዎች የተሰበሰበ ሌላው አስገራሚ ግንዛቤ
ደግሞ “የመሪዎቹ ክበቦች ቁጣ፣ እንግዲህ
ያ ተራ ሰው ነበር . . . የሥልጣንና የክብር ተፈጥሯዊ መብት የሌለው፣ ራሱን እንደ
ነቢይ አድርጎ በሌሎች ላይ ሥልጣን እንዳለው ይናገር።” 14
 83
እነዚህ አካላት በመሐመድ እና በተከታዮቹ ላይ አዲስ የስደት ማዕበል ፈጠሩ።
በመካ በሙስሊሞች ላይ የሚደርሰው ግፍ ምን ያህል እንደሆነ እርግጠኛ
አይደለንም። በተለይም በህብረተሰቡ ውስጥ አነስተኛ ሀብታም በሆኑ ግለሰቦች ላይ
አንዳንድ ቀጥተኛ አካላዊ ጥቃቶች ነበሩ። ነገር ግን፣ መሐመድ ከአቡ ጧሊብ ጋር
በነበረው የቅርብ ዝምድና ምክንያት ህይወቱ በጥሩ ሁኔታ የተጠበቀ ነበር፣ ነገር ግን
በአስቂኝ ተቃዋሚዎቹ (እንደ ጠንቋይ፣ እብድ፣ ወይም ጭራቅ አጋንንት አለበት
ከሚሉ ውንጀላዎች) የቃላት ስድብ ነጻ አልነበረም። አልፎ አልፎ ብስጭት ለምሳሌ
በቤቱ ላይ ቆሻሻ መወርወር። በተከታዮቹ ላይ እየደረሰ ያለው ቀጣይነት ያለው
ትንኮሳ በክርስቲያኑ የአቢሲኒያ ንጉስ ስር ጥገኝነት የጠየቁትን በርካታ ሙስሊሞች
እንዲሸሹ አድርጓል ተብሏል።
የመጀመሪያዎቹ የነቢዩ የሕይወት ታሪክ ጸሐፊዎች በዚህ በመካ አጋማሽ ላይ
ስለተከሰተው አንድ አስደሳች ክስተት ጠቅሰዋል። መሐመድ የመካ ባላንጣ መሪዎች
ፊት ባደረገው አንድ ስብከት የተቃዋሚዎቹን ድጋፍ ለማግኘት ሲል አል-ላት፣ አል-
ኡዛ እና ማናት የተባሉትን ተወዳጅ አማልክቶች መለኮታዊ ፍጡራን አድርጎ
መቁጠር እንደሚችል ተናግሯል። ምልጃውም በእግዚአብሔር ዘንድ የጸና ነው። ነገር
ግን ብዙም ሳይቆይ ነቢዩ እነዚህን ቃላት የሰይጣን መጠላለፍ እንደሆኑ አምኖ አሁን
ያለንን ቃል በ 53፡19-23 ተክቷል (በተጨማሪም 22፡51 ይመልከቱ)። እነዚህም
“የሰይጣን ጥቅሶች” በመባል ይታወቃሉ። እንደ ሃይካል ያሉ አንዳንድ የመሐመድ
የዘመናችን የሕይወት ታሪክ ጸሐፊዎች ይህንን ታሪክ ለማጣጣል ይሞክራሉ።
ለብዙዎች ግን የኋለኛው የሙስሊም ትውልድ መፈልሰፍ ነበረበት ብሎ ማሰብ
የማይቻል ይመስላል

14. አንድሬ, 122.

መሐመድ

ይህ ስለ ራሳቸው ነቢይ ነው። እንደ ራህማን ያሉ ሌሎች የዘመኑ ሙስሊሞች

ይህንን ክስተት ፍፁም ለመረዳት የሚቻል አድርገው ይመለከቱታል። ዋት
እንዳመለከተው እ.ኤ.አ.

ስለ ታሪኩ መጀመሪያ መነገር ያለበት ነገር በጣም ፈጠራ ሊሆን አይችልም.

መሐመድ ከጊዜ በኋላ እንደ ሰይጣናዊ መነሻ ውድቅ የተደረጉትን ጥቅሶች እንደ
ቁርኣን አካል አድርጎ ማንበብ አለበት። ማንም ሙስሊም ስለ መሐመድ እንዲህ
ያለ ታሪክ ሊፈጥር አይችልም፣ እና የትኛውም ታዋቂ የሙስሊም ምሁር
እውነትነቱን እስካልተረጋገጠ ድረስ ሙስሊም ካልሆነ ሰው አይቀበለውም ነበር።
የዘመናችን ሙስሊሞች ታሪኩን ከመሐመድ ጋር ያላቸውን ሃሳባዊ ገጽታ
ስለሚቃረን ወደ ውድቅ ያዘነብላሉ። በሌላ በኩል ግን መሐመድ 'እንደራሳቸው
ሰው ' ለመሆኑ እንደ ማስረጃ ሊወሰድ ይችላል (41፡6፣ ወዘተ.)። 15
84
በአማኞች እና በመካ መኳንንት መካከል ያለው ውጥረት እየጨመረ በሄደ ቁጥር
ለመሐመድ ተልእኮው በመካ ስኬታማ እንዳልሆነ ግልጽ ሆነ። አዲስ የሥራ መሠረት
መፈለግ ነበረበት። በተጨማሪም በ 619 ዓ.ም ታማኝ ሚስቱን ኸዲጃን እና
ጠንካራውን ግን የማያምን ጠባቂውን አቡጣሊብን አጥቷል። ኣብኡ ካለፈ በኋላ
16

ጉራንትድ ታሊብ፣ የመሐመድ ደህንነት ከአሁን በኋላ አልነበረም

ሌላው ብዙ ጊዜ የሚደጋገመው ስለዚህ የመካ ዘመን የኋለኛ ክፍል ታሪክ
የመሐመድ ወደ ሰማይ ያደረገው ጉዞ ነው። እንደ እስላማዊ ትውፊት፣ አንድ ቀን
ሌሊት ነቢዩን በመልአኩ ገብርኤል ከመካ ወደ እየሩሳሌም ተወሰደ (ስለዚህ
እየሩሳሌም በእስልምና አስፈላጊነት)፣ ከዚያም በሰባቱ ሰማያት በኩል ከቀደሙት
ነቢያት ሁሉ ጋር ጎበኘ (ኢየሱስ በሁለተኛው ውስጥ ተገኝቷል) ሰማይ፣ ሙሴ
በስድስተኛው፣ አብርሃም በሰባተኛው። በመጨረሻም ወደ እግዚአብሔር ፊት
ተወሰደ እና ለእስልምና የዕለት ተዕለት ጸሎት ልዩ ሂደቶችን ተቀበለ ። 17 ብዙ
የዘመናችን ሙስሊም ደራሲዎች ይህንን ታሪክ እንደ መንፈሳዊ ክስተት አድርገው
ይመለከቱታል። 18
የዚህ ድንቅ ሚስጥራዊ ገጠመኝ ዜና የመካ ተቃውሞ ጠላትነት እንዲጨምር
አድርጓል፣ እና ብዙ አማኞች የነቢያቸውን እውነት መጠራጠር ጀመሩ። የመሐመድ
ሁኔታ የበለጠ እያሽቆለቆለ መጥቷል፣ በተለይም በበርካቶች በአንዳንድ አጎራባች
የአረብ ከተሞች እና ጎሳዎች መካከል ድጋፍን ለማግኘት የተደረገው ሙከራ
ከሽፏል። ይሁን እንጂ መሐመድ ብዙም ሳይቆይ ከያትሪብ ከተማ ተወካዮች፣ በኋላ
መዲና ተብላ ተጠራች። እ.ኤ.አ. በ 621 ዓ.ም ክረምት ላይ በመካ ወደ ካዕባ
አመታዊ የአምልኮ ጉዞ ላይ ይሳተፋሉ የነበሩ ደርዘን ሰዎች ከመዲና የመጡ ጣዖት
አምላኪዎች በሚስጥር ተናዘዙ።

15. ደብሊው ሞንትጎመሪ ዋት፣ መሐመድ ስመካ ፣ 86

16. ለአረቦች የቤተሰብ ጥበቃ፣ ibid., 15-20 ይመልከቱ።
17. አንድሪው Rippin እና Jan Knappert፣ እትም። እና ትራንስ., የእስልምና
ጥናት ጽሑፋዊ ምንጮች (ማንቸስተር: ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ, 1986), 68-72; ጄፍሪ, 35-
46; እና ዊሊያምስ, 66-69.
18. ሃይካል 139-47 ተመልከት።
የኦርቶዶክስ / ስላም መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ከመሐመድ በፊት እስልምና. በቀጣዩ አመት በተካሄደው የሐጅ ጉዞ፣ የመዲና ሰባ

አምስት ሰዎች ተወካይ ፓርቲ የእስልምናን እምነት መቀበሉ ብቻ ሳይሆን
መሐመድን ወደ ከተማቸው ጋብዞ ቃል ገብቷል።
19

ነብያቸውን እንደ ዘመዶቻቸው ለመከላከል ታማኝነት።

 85
ሂጅራ (በረራ)
ከዚህ የአቀባበል ግብዣ በኋላ ብዙም ሳይቆይ መሐመድ ተከታዮቹን ከመካ
በስተሰሜን ሁለት መቶ ማይል ርቀት ላይ ወደምትገኘው መዲና እንዲሄዱ
አዘዛቸው። ሙስሊሞች በጥቃቅን ቡድኖች ሾልከው ወጡና 150 ያህሉ ተሰደዱ።
የመካ መሪዎች ስለ ሙስሊሞች ስደት ሲነገራቸው መሐመድ ከተማውን ለቆ
ከመዲና ተከታዮቹ ጋር ከመቀላቀል በፊት ሊገድሉት አሴሩ። ነገር ግን የግድያ
ሙከራው በታቀደበት ምሽት ነብዩ እና የቅርብ ጓደኛው አቡበክር ከከተማዋ ወደ
መዲና ተደጋጋሚ ያልሆኑ መንገዶችን በመያዝ በተሳካ ሁኔታ አምልጠው መስከረም
24 ቀን 622 ዓ.ም ወደዚያች ከተማ በሰላም ደረሱ።
ይህ ጉዞ ለእስልምና እድገት ትልቅ ለውጥ ያመጣ ነበር። ሾርተር ኢንሳይክሎፔድያ
ኦፍ/ስላም እንዳመለከተው፣ “የነቢዩ ስደት… ሙስሊሞች እንደ መነሻ አድርገው
የወሰዱት ፍትህ ነው።
ውስጥ
በዓለም ታሪክ ውስጥ ትልቅ ቦታ ያለው እንቅስቃሴ ውስጥ የመጀመሪያውን
ደረጃ ይመሰርታልና።
ከመካውያን በተለየ መሐመድ በመዲና ጥሩ አቀባበል ተደርጎለታል። መዲና በብዙ
መለያዎች ከመካ የተለየች ነበረች። ከሃይማኖታዊ እይታ አንጻር የመዲና ነዋሪዎች
በአካባቢው ያሉ በርካታ የአይሁድ ጎሳዎች ባሳዩት ጠንካራ ባህላዊ ተጽዕኖ ምክንያት
ወደ አንድ አምላክ አምልኮ ያዘነብላሉ። በተጨማሪም የመዲና ተወላጆች
በአካባቢው ነቢይ እንደሚመጣ ከአይሁዶች እንደሰሙ በእስልምና ወግ ተዘግቧል።
ስለዚህ መዲናዎች መሐመድን ለራሳቸው መጥተው የሚመጣ ነብይ አድርገው
ለመቀበል ጓጉተው ነበር።
መሐመድ በመዲና ተቀባይነት እንዲያገኝ ማህበራዊ ሁኔታዎችም ትልቅ ሚና
ተጫውተዋል። የበለጸገ የግብርና ከተማ ነበረች; ሆኖም ግን በዋና ዋና ጎሳዎቹ
መካከል ወደ ተከታታይ ደም አፋሳሽ ፍጥጫ እየተጎተተ ነበር። ስለዚህ “ሙሐመድን
ወደ መዲና ሲጋብዙ፣ በዚያ የነበሩ ብዙ አረቦች ምናልባት በተቃዋሚዎች መካከል
ዳኛ ሆኖ እንደሚሠራ ተስፋ አድርገው ነበር ።
በዚህ ፈጣን የሁኔታዎች እድገት ውስጥ የመሐመድ ብልሃት በግልፅ ይታያል።
በመካ ውስጥ በአብዛኛው የሃይማኖት ሰው ነበር, በመዲና ውስጥ ወዲያውኑ ጥሩ
ዲፕሎማት ሆነ.

እነዚህም ሁለቱ የአል-አቃባ ቃል ኪዳኖች በመባል ይታወቃሉ።

19.
ሃር ጊብ እና ጄ ኤች ክሬመርስ፣ እትም።፣ አጭር ኢንሳይክሎፔዲያ ኦቭ
20.
እስልምና፣ (ኢታካ፡ ኮርኔል ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ፣ 1953)፣ 397።
21. ዘ ኒው ኢንሳይክሎፔዲያ ብሪታኒካ፣ 15 ኛ እትም፣ 22፡3
መሐመድ
86
ፖለቲከኛ. አሁን ተመልካቾቹን በቁርዓን መገለጥ ማበረታታት ብቻ ሳይሆን አዲስ
ባገኘዉ የፖለቲካ ሥልጣኑም ሀሳቦቹን ማስፈፀሚያ ማድረግ አልቻለም።
የመሐመድ ተቀዳሚ ተግባር የተለያዩ የአረብ ጎሳዎችን፣ ሁለቱን የሙሃጅሩን
ሙስሊም ወገኖች (ከመሐመድ ጋር የተሰደዱትን የመካ ሙስሊሞች)፣ አንሳርን
(እስልምናን የተቀበሉ የመዲና ተወላጆች)፣ እና ተፅዕኖ ፈጣሪ የሆኑትን የአይሁድ
ነገዶች ወደ አንድ የተዋሃደ ግንባር ማድረግ ነበር። የተለያዩ አንጃዎችን በማዋሃድ
በሚያስደንቅ ሁኔታ ስኬታማ ነበር።
ለመዲና ከተማ አዲስ ሕገ መንግሥት በማውጣት እያንዳንዱ ቡድን በሰላም አብሮ
የመኖር እና የውጭ ጥቃቶችን ለመደገፍ የሚገደድበት። በተጨማሪም በዚህ ህጋዊ
ሰነድ ውስጥ መሐመድ የፍትሐ ብሔር አለመግባባቶችን የመፍታት የመጨረሻ
ሥልጣን ያለው እንደ ነብይ እውቅና ተሰጥቶታል።
የመሐመድ ስኬት የሦስቱን የአይሁድ ጎሳዎች ድጋፍ ባለማግኘቱ በመጠኑ
ተበሳጨ። መጀመሪያ ላይ ነቢዩ በአይሁዶች ዘንድ ሞገስ ለማግኘት አንዳንድ
አስፈላጊ ሁኔታዎችን ያደረገ ይመስላል። ለምሳሌ፣ ከአይሁዶች ልማድ ጋር
በሚስማማ መልኩ፣ ደቀ መዛሙርቱ በሚጸልዩበት ጊዜ ወደ ኢየሩሳሌም እንዲዞሩ
አዟል፣ እና የአይሁድን የስርየት ቀን አሹራን እንደ በዓል ወስዶታል። እንዲሁም በዚህ
ጊዜ የቀትር ጸሎት መግቢያ ምናልባት በአይሁድ እምነት ላይ የተመሠረተ ሊሆን
ይችላል። ነገር ግን፣ አይሁዶች የመሐመድን መልእክት እና የነቢይነት ይገባኛል
ጥያቄውን ውድቅ ያደረጉት፣ በዋናነት በቁርኣን መገለጦች እና በራሳቸው ቅዱስ
ቅዱሳት መጻሕፍት መካከል ባለው ልዩነት ነው።
በመጨረሻ መሐመድ በአይሁዶች ላይ ያለውን ፖሊሲ ለውጦ ነበር። በቁርዓን
መገለጥ (2፡142) በመታገዝ የጸሎት አቅጣጫውን ከኢየሩሳሌም ወደ መካ መቅደሱ
ቀይሮ የጾሙን ጊዜ ከአሹራ በዓል ወደ ሙሉ የረመዳን ወር ለወጠው ( በ 9 ኛው
የጨረቃ ወር የአረብኛ የቀን መቁጠሪያ). የቁርኣን ንግግሮችም በአይሁዶች ላይ
በሚሰነዝሩበት ትችታቸው የበለጠ ጠንከር ያሉ ሆኑ (ዝከ. 9፡29፤ 98፡6)። በዚህ ጊዜ
ነበር የቁርአን አፅንዖት በአብርሃም ታሪክ ውስጥ በእስልምና ታሪክ ውስጥ እንደ ዋና
ሰው ሆኖ ጎልቶ የታየበት (ዝከ. 4:125፤ 3:89፤ 6:89)። ይህ የአይሁድ እምነት በሙሴ
እና ክርስትና በኢየሱስ ላይ ከሰጠው ትኩረት ጋር የሚቃረን ነው። እንዲሁም
በእስልምና ስነ-መለኮት ወደ ሀ
22

ተጨማሪ የአረብ ባህሪ.

ከጎሳ ውህደት ወሳኝ ተግባር በተጨማሪ መሐመድ የገጠመው ሌላው ከባድ ፈተና
ከተማቸውን እና ንብረታቸውን ለቀው ወደ መዲና ለመጓዝ ከተማቸውን እና
ንብረታቸውን ለቀው ለወጡት መሐመድ አንዳንድ መተዳደሪያ መንገዶችን መፈለግ
ነው። ከስደተኞቹ መካከል ጥቂቶቹ በገበያ ላይ የንግድ ልውውጥ ማድረግ የቻሉ
ሲሆን አንዳንዶቹ ደግሞ የጋራ ጉልበት ይሠሩ ነበር። ነገር ግን ብዙዎቹ ብዙም
ሳይቆይ በመሐመድ ማዕቀብ የንግድ የመካ ተሳፋሪዎችን በመውረር ተሳትፎ ጀመሩ።
 87
በመጀመሪያው አመት ነብዩ እራሱ ሶስት ወረራዎችን መርቷል። የእነዚህ ዓላማዎች
ምንም ጥርጥር የለውም

22 . አንድሬ፣ 137-39 ተመልከት።

የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ጥቃቱ የገንዘብ ሽልማት ለማግኘት ብቻ ሳይሆን በሙስሊሙ ሃይል እያደገ በመሄዱ

መካውያንን ለማስደመም ነበር።
ቁርዓን ደግሞ የመሐመድን አዲሱን ፖሊሲ አጽድቆታል፣ “[ለመታገል]፣
ምክንያቱም ተበድለዋልና... [እነሱም] ከቤታቸው የተባረሩት መብትን በመጻረር፣—
(በምንም ምክንያት) በስተቀር ጌታችን አምላክ ነው ይላሉ።(22፡39-40) በኋላም
የተወረደ ነው።
“በአላህም መንገድ ተዋጉ። አላህም መኾኑን እወቁ
ሰሚና ሁሉን ያውቃል።” (2፡244) እና ይመስላል አንዳንድ አማኞች ለመዋጋት
ፈቃደኛ ባለመሆናቸው ቁርኣን ለሚያደርጉት (በቤት ተቀምጠው ከሚቀበሉት
በተቃራኒ) አንዳንድ አዳዲስ ማበረታቻዎችን አስተዋውቋል። ምንም ጉዳት
የለውም)) እንደ “ልዩ ሽልማቶች” እና ወደ ገነት መግባት
23 (ዝከ.

4፡95-96፤ 3፡194-95)።
በተለያዩ ምክንያቶች በመጀመሪያዎቹ አስራ ስምንት ወራት ውስጥ የተፈፀመው
የሙስሊም ወረራ ምንም አይነት ምርኮ ማግኘት አልቻለም እና በሁለቱ ወገኖች
መካከል ምንም አይነት ግንኙነት አልነበረም። በ መካከል የመጀመሪያው ትክክለኛ
ውጊያ
ሙስሊሞች እና ጣዖት አምላኪዎች ቁረይሾች የተከሰቱት በጥር 624 ጥቂት
የሙስሊሞች ቡድን የመካ ተሳፋሪዎችን አድፍጠው ከአገልጋዮቹ አንዱን ገድለው
ሁለቱን ማርከው ምርኮውን በሰላም ወደ መዲና ይዘው መጡ። ይህ
ሙስሊሞች በመሐመድ መመሪያ ደም ያፈሰሱት በተከበረው ወር ነው ተብሎ
ስለሚታመን እርምጃው ትልቅ ግርግር ፈጥሮ ነበር።
ራጀብ. አረቦች ከዓመቱ ውስጥ አራቱ የተቀደሱ ናቸው ብለው ያምኑ ነበር—ይህም
በቁርዓን (9፡36) የተፈቀደ ነው ።
መሐመድ መጀመሪያ ምርኮውን ለተከታዮቹ ለመከፋፈል አመነታ ነበር፣ነገር ግን
በመጨረሻ የቁርአን መገለጥ የነቢዩን ጥርጣሬ አቆመ።

መጋደል በእናንተ ላይ ተጻፈ። እናንተም ትጠሉታላችሁ። ለእናንተ

የሚጠቅማችሁን ነገር ትጠሉ ዘንድ ትችላላችሁ... ግን አላህ ያውቃል እናንተም
88
አታውቁም። በተከለከለው ወር ውስጥ መጋደልን ይጠይቁሃል ። በውስጧ መጋደል
ከባድ ነው። ግን የአላህን መንገድ መከልከል፣ መካድ፣ የተከበረውን መስጊድ
መከልከል፣ ብልቶቹንም ማውጣት አላህ ዘንድ ታላቅ ነው። ሁከትና ጭቆና
ከመታረድ የከፋ ነው (2፡216-17)።

የባድር ጦርነት _
ከጠላት ብዙ ምርኮ የማግኘት ተስፋ የሙስሊሙን ሞራል ከፍ አድርጎታል
ስለዚህም "ለቀጣዩ ጉዞ መሐመድ አብሮ መስራት ቻለ።
24

ለክት 300 ሰዎች፣ከዚህ በፊት ከነበሩት አጋጣሚዎች ቢያንስ ከመቶ የሚበልጡ

ናቸው።” መሐመድ ራሱ ይህንን ዘመቻ መርቶ የመካ ነጋዴዎችን ለደህንነቱ
ያሳሰበው አንድ ትልቅ ተሳፋሪ ሪፖርት ከደረሰ በኋላ ነው።

ስለ ጂሃድ (ቅዱስ ጦርነት) ተጨማሪ ማብራሪያ ምዕራፍ 8 እና አባሪ 5 ን

23.
ተመልከት።
24. ወ . ሞንትጎመሪ ዋት፣ መሐመድ በመዲና (ኦክስፎርድ፡ ክላሬንደን
ፕሬስ፣ 1956)፣ 10.
ተመለስ እና በኋላ ሃምሳ ሺህ ዲናር ዋጋ እንዳለው ተነግሮ ወደ መካ እየተመለሰ
ነበር።
የተጓዡን መሪ የነበረው ታላቁ የመካ መሪ አቡ ሱፍያን ነበር። በሸቀጦቹ ላይ
ያለውን አደጋ ስለተገነዘበ የመጠባበቂያ ወታደሮችን ለማግኘት ወደ መካ ወቅታዊ
ጥያቄ ላከ። የመካ ሰዎችም ወዲያው ምላሽ ሰጡ እና የሙስሊሞችን ጥቃት
ለመጋፈጥ ወደ 950 የሚጠጉ ተዋጊዎችን ጦር ላኩ። ከኃይሉ መጠን በመነሳት
መካውያን መሐመድን ለማስፈራራት በማሰብ ወደፊት የተጓዦችን ወረራ ያቆማል
ብለን መገመት እንችላለን።
በመጋቢት 624 ባድር በተባለ ቦታ ሁለቱ ሀይሎች ተገናኙ። ሙስሊሞች ከሶስት
ለበለጠ። በመሐመድ የላቀ ወታደራዊ ስልት እና ተከታዮቹ ለእስልምና ጉዳይ ባሳዩት
ቀናኢነት፣ነገር ግን በራስ የመተማመን መንፈስ የነበረውን የመካ አመራር አሸነፈ።
የሙስሊሙ ጦር በጠላቶቻቸው ላይ ከባድ ጉዳት አድርሷል። በጦርነቱ ወቅት አርባ
አምስት ያህል ሰዎች ተገድለዋል, አንዳንድ የመካ መሪዎችን ጨምሮ እና ሰባዎቹ
ተማርከዋል; ሙስሊሞች ያጡት አስራ አራት ሰዎች ብቻ ናቸው።
መሐመድ በበድር የተካሄደውን ድል እግዚአብሔር ለነቢይነቱ መረጋገጡን
የሚያሳይ ምልክት እንደሆነ ተርጉሞታል (ልክ እግዚአብሔር መልእክታቸውን
ለማረጋገጥ ነቢያትን በሚያስደንቅ ሁኔታ ከእርሱ በፊት እንዳስተላለፈ)። ነብዩ
(ሶ.ዐ.ወ) ድሉ "የውሳኔ ቀን" እንደሆነ እና ከሙስሊሞች ጎን የተዋጉት እራሱ
እግዚአብሔር እና መላእክቱ እንደሆነ ተነገራቸው። "እናንተ የገደላችኋቸው
አይደላችሁም፤ እርሱ ግን አላህ ነው" (8፡17) ምእመናንም "0 መልክተኛ ሆይ!
ምእመናንን ቀስቅሷቸው። ከናንተ ውስጥ ሃያ ቢሆኑ ... ሁለት መቶን ያሸንፋሉ።
 89
መቶም ቢሆን ከከሓዲዎች ሺህን ያሸንፋሉ" (8) በሚለው አንቀጽ ተመስጧቸዋል።
:65)
ከበድር በኋላ ወዲያው የመሐመድ ክብር በጣም ጨመረ።
መሐመድ በአዲስ ከፍ ባለ ደረጃው ላይ በመተማመን በመዲና ተቃዋሚዎቹን
ስልታዊ በሆነ መንገድ ማጥፋት ጀምሯል ፣ይህም በመሐመድ አእምሮ ውስጥ ሁል
ጊዜ ለኢስላማዊው ማህበረሰብ መረጋጋት እውነተኛ ስጋት ነበር። ይህ ጭፍጨፋ
የአንዳንድ ገጣሚዎች ግድያ ነበር።
ነቢዩን በአንቀፅ ውስጥ የሳተ እና እንዲሁም ከሦስቱ የአይሁድ ነገዶች መካከል
አንዱን ከመዲና መባረር 2 5 በዚህ ጊዜ ውስጥ መሐመድ የጀመረው ረጅም
ተከታታይ ጋብቻን የጀመረ ሲሆን ይህም የእርሱን የበለጠ ያጠናክራል.
26

የማህበረሰቡ መሪ ሆኖ መሾም ።

የኡሁድ ጦርነት _
የመካ ሰዎች አሳፋሪ ሽንፈታቸውን ጠንቅቀው ያውቁ ነበርና አሁንም በአቡ
ሱፍያን መሪነት ከህዝበ ሙስሊሙ ጋር እንደገና ለመፋለም ራሳቸውን አዘጋጁ። ልክ
ከበድር አንድ አመት በኋላ ሁለቱ ሰራዊት እንደገና በመዲና አካባቢ ተራራ አጠገብ
ተገናኙ።

25. መሐመድ በመዲና፣ 14-16 ተመልከት ። እና ሃይካል, 243-44.

26. የመሐመድን ሚስቶች ዝርዝር ለማግኘት ዋት፣ መሐመድ በመዲና፣ 393-99
ይመልከቱ።
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ኡሁድ የመሐመድ ደጋፊዎች ከአንድ ሺህ ሙስሊሞች ጋር ሲቃወሙ መካውያን

ሦስት ሺህ ሰዎች ነበሯቸው።
የመካ ሰዎች በቁጥር ብልጫ ቢኖራቸውም መጀመሪያ ላይ ጦርነቱ ለሙስሊሞች
ድጋፍ ተደረገና ቁረይሾች መሸሽ ጀመሩ። ነገር ግን፣ የሙስሊም ቀስተኞች
ቦታቸውን ትተው፣ የመሐመድን የተገለጸውን ትዕዛዝ በመቃወም፣ እና በዘረፋው
ለመካፈል ሲጣደፉ ማዕበሉ በፍጥነት ተቀየረ። ይህንን እድል በመጠቀም የመካ
ፈረሰኞች ከኋላ ሆነው ሙስሊሞችን አጠቁ። ሙስሊሞች በሁሉም አቅጣጫ
መሮጥ ጀመሩ። በሰፈሩ ውስጥ ጠላት ነብዩን ገድሏል የሚለው የውሸት ወሬ ሲወራ
ተጨማሪ ግራ መጋባት ተፈጠረ። ነገር ግን መሐመድና ብዙኃኑ ኃይሉ በመጨረሻ
ወደ አስተማማኝ ቦታ አፈገፈጉ እና መካውያን በድላቸው ተደስተው ወደ ሀገራቸው
ሄዱ።
የመሐመድ ሽንፈት በአካባቢው ያለውን ክብር ላይ ስነ ልቦናዊ ጎድቶታል።
በመዲና የሚገኙት የመሐመድ ተቃዋሚዎች ከአይሁድ ተቃዋሚዎች ጋር በመሆን
90
በመሐመድ መጥፎ አጋጣሚ የተደሰቱትን “ሙናፊቆች” ( ሙናፈኩን) አልሸሸጉም።
በርካታ የሙስሊም ወገኖች በመሐመድ ጠላቶች አድብተው ተገድለዋል፣ እና በአንድ
አጋጣሚ አንድ የባድዊን ጎሳ አርባ ሙስሊም ሚሲዮናውያንን በመግደል የነቢዩን
ስልጣን ለመቃወም ደፈሩ።
እነዚህ መሰናክሎች ቢኖሩም መሐመድ አቋሙን ለማጠናከር ጥረቱን ቀጠለ።
በአጎራባች ጎሳዎች ላይ ተጨማሪ ጥቃቶችን መርቷል ወይም ፈቅዷል "ይህም
የራሱን ጥምረት ለማራዘም እና ሌሎች ወደ መካውያን እንዳይቀላቀሉ ለማድረግ
ያለመ ይመስላል." 27 እንዲሁም፣ በኡሁድ ከተሸነፈ ከአንድ አመት በኋላ፣ መሐመድ
ሁለተኛውን የአይሁድ ነገድ ከመዲና አባረረ እና ንብረታቸውን በሙሉ ወሰደ ።
ለሙስሊሞች የተተወው ዘረፋ እጅግ በጣም ብዙ ከመሆኑ የተነሳ ሃይካል በመሐመድ
የህይወት ታሪክ ላይ እንዲህ ሲል ጽፏል።
ይህ ሽልማት ሙስሊሞች እስካሁን ከያዙት ከማንኛውም ነገር ይበልጣል። 28

የመዲና ከበባ _
በኡሁድ ካሸነፉ በኋላ፣ መካውያን እያደገ የመጣውን የመሐመድን ኃይል ለአንዴና
ለመጨረሻ ጊዜ መጨፍለቅ እንዳለባቸው ተገነዘቡ። በ 627 ዓ.ም የጸደይ ወቅት አቡ
ሱፍያን በመዲና ሙስሊሞች ላይ አሥር ሺህ ሰዎችን ያቀፈ ታላቅ የአረብ
ኮንፌዴሬሽን መራ። በዚህ ጊዜ መሐመድ ምርቱን ለመሰብሰብ ወሰነ
ሰብል እና በከተማው ውስጥ ይቆያሉ ፣ እና - እንደ ወግ - በአንድ የፋርስ
ደቀመዝሙር ምክር ፣ ሙስሊሞች ጥበቃ በሌለው የከተማቸው ክፍሎች ፊት ለፊት
ጉድጓድ ቆፈሩ። መካውያን መዲናን ለሁለት ሳምንታት ያህል ከበቡ። ነገር ግን
ጉድጓዱን ለመሻገር ከበርካታ ጊዜያት ሽንፈት በኋላ፣ መሐመድ ከተለያዩ ጎሳዎች
ጋር ባደረገው ሚስጥራዊ ድርድር፣ ጥምረታቸው መፍረስ፣ እና ጥሩ ያልሆነ የአየር
ሁኔታ፣ ከበባዎቹ ቁርጠኝነት አጥተው መውጣት ጀመሩ።

27. /1w አዲስ ኢንሳይክሎፔድያ ብሪታኒካ፣ 15 ኛ እትም፣ 22፡4

28. ሃይካል 278 ይመልከቱ።
 ከዚህ ጸጥተኛ ድል በኋላ የመሐመድ አቋም በእጅጉ ተጠናክሯል። ከበባው ብዙም
ሳይቆይ መሐመድ የመጨረሻውን የመዲና የአይሁድ ነገድ ከመካ ጠላቶች ጋር
በሙስሊሞች ላይ አሲረዋል በሚል ጥርጣሬ ላይ ጥቃት ሰነዘረ። ከዚህ ቀደም ከነበሩት
ሁለት የአይሁድ ነገዶች በተለየ መልኩ በቀላሉ ከከተማው ከተባረሩት የጎሳ ሰዎች ሁሉ
ተገድለዋል፣ ሴቶቹና ሕጻናቱም ለባርነት ተሸጡ። ይህን ምሕረት የለሽ ፍርድ
በተመለከተ ቶር አንድሬ እንዲህ ሲል ጽፏል፡-

መሐመድ በአይሁዶች ላይ የፈፀመውን ጭካኔ ማየት አለበት ምክንያቱም የእነሱ

ንቀት እና አለመቀበል በህይወቱ ውስጥ ትልቁ ተስፋ አስቆራጭ ነበር እና ለተወሰነ
ጊዜ የነቢይነት ሥልጣኑን ሙሉ በሙሉ ለማጥፋት ዛቱ። ለእሱ, ስለዚህ, ይህ ቋሚ
axiom ነበር
አይሁዶች የአላህና የመገለጥ ጠላቶች ነበሩ። ማንኛውም ምሕረት
29 ወደ እነርሱ

ምንም ጥያቄ አልነበረም።

የመካ ድል _
ለሚቀጥሉት ሁለት ዓመታት የመሐመድ ኃይል በፍጥነት እያደገ ነበር።
ነብዩ ለህብረተሰቡ ከፍተኛ የገንዘብ ጥቅማጥቅሞችን የሚያመጡ ብዙ ውጤታማ
ዘመቻዎችን መርቷል። በዚህም ምክንያት, ተጨማሪ ሰዎች
.30
እስልምና ያለማቋረጥ ወደ ቡድኑ እየተቀላቀለ ነበር ።
ይህ በእንዲህ እንዳለ የመካ ወታደራዊ እና ኢኮኖሚያዊ ጥንካሬ በፍጥነት
እያሽቆለቆለ ነበር። በተጨማሪም፣ በርካታ መሪዎቻቸው ከድተው የመሐመድን ጎራ
ተቀላቀሉ። በማርች 628 መካውያን መሐመድን እንደ አመጸኛ ሸሽቶ ማሰብ
እንደማይችሉ በግልፅ የሚያሳይ የሰላም ስምምነት (የሁዳይቢያ ስምምነት) ከመሐመድ
ጋር አደረጉ ።
ከሰላም ስምምነት ከአንድ አመት በኋላ የመካ አጋሮች በመሐመድ አጋሮች ላይ
ያደረሱት ጥቃት ስምምነቱ እንዲፈርስ አደረገ። ይህንን የቃል ኪዳኑን መጣስ በሚገባ
በመጠቀም በጥር 630 መሐመድ አስር ሺህ ሰራዊት ይዞ የሚወዳትን ከተማ መካን ወረረ
። ወዲያውም ካዕባን ከጣኦቶቹ አጽድቶ ከጥቂቶች በስተቀር ለመካ መሪዎች ሁሉ
አጠቃላይ ይቅርታ እንደሚደረግላቸው ቃል ገብቷል እንዲሁም ለእያንዳንዳቸው ለአቡ
ሱፍያንን ጨምሮ ታዋቂ ለሆኑት መካውያን ለጋስ ስጦታና ለእጅ ተሰጥቷቸው ሽልማት
ሰጣቸው።
ስለዚህም የረዥም ጊዜ ጠላቶቹን ድል ማድረግ ብቻ ሳይሆን ክብራቸውንና አድናቆትን
አግኝቷል። አንድሬ እንዳለው፣ “አሸናፊው ድሉን ከራሱ በመግዛትና በትዕግስት
ሲጠቀምበት አልፎ አልፎ ነው።
92
31 መሐመድ
አደረገ።

29. አንድሬ፣ 155-56 ተመልከት።

30. አንዳንድ ተቺዎች ይህ የሆነው የእስልምና ሃይማኖታዊ መስህብ በቁሳዊ ነገሮች
የተደገፈ ይመስላል ይላሉ።” ዘ ኒው ኢንሳይክሎፔድያ ብሪታኒካ፣ 4 ን ተመልከት።
31. አንድሬ 166 ይመልከቱ።
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

የመሐመድ የመጨረሻ ዓመታት _

መካ ለመሐመድ እጅ ከሰጠች በኋላ፣ በአረብ ባሕረ ገብ መሬት ውስጥ ያሉ ብዙ
ጎሣዎች ተከትለው ለነቢዩ ታማኝ መሆናቸውን ተናገሩ። ሌሎች በሙስሊም ሠራዊት
ከተሸነፉ በኋላ ተገዙ። እንደአጠቃላይ፣ የአረማውያን ነገዶች ጣዖት አምላኪነትን
የማውገዝ እና እስልምናን የመጥራት ግዴታ ነበረባቸው፣ ክርስቲያኖች እና አይሁዶች
ግን የራሳቸውን እምነት መለማመድ ቢችሉም ግብር እና ግብር መክፈል ነበረባቸው።
ብዙ የአረብ ነገዶችን በእስልምና ሰንደቅ ስር ወደ አንድ የተዋሃደ እና ኃያል ሀገር
ማካተት መቻሉ በእርግጥም መሐመድ ካከናወናቸው ታላላቅ ስራዎች አንዱ ነው።
እ.ኤ.አ. በማርች 632 መሐመድ ወደ መካ ኢስላማዊ ጉዞን መርቶ የስንብት ንግግሩን
በአስር ሺዎች ለሚቆጠሩ ተከታዮቹ አቀረበ። ከሶስት ወር በኋላ በሰኔ 632 የእስልምና
ነቢይ በ 633 አመታቸው በድንገት ሞቱ።

ሙሐመድ በእስልምና ቦታ

እስካሁን መሐመድን የተመለከትነው ከታሪክ አንፃር ብቻ ነው። ነገር ግን፣ ልክ

እንደሌሎች ሃይማኖታዊ ስብዕናዎች፣ የእስልምና ነቢይ ሌላ ጉልህ ገጽታ አለ፡ በዓለም
ዙሪያ ባሉ በሚሊዮን በሚቆጠሩ ተከታዮቹ ሕይወት እና እምነት ውስጥ ያለው ወሳኝ
ቦታ። የዚህን ምዕራፍ የመጨረሻ ክፍል መሐመድ እስላማዊ ባህልን እና ሥነ-መለኮትን
በመቅረጽ ያበረከተውን ታላቅ ተጽእኖ ለመመርመር እናቀርባለን።

መሐመድ በእስልምና ባህል ላይ የሚያሳድረው ተጽዕኖ

"ሙስሊሞች በአላህ ላይ ጥቃትን ይፈቅዳሉ፡ አምላክ የለሽ እና አምላክ የለሽ
ህትመቶች እና ምክንያታዊ ማህበረሰቦች አሉ፤ ነገር ግን መሐመድን ለማጣጣል በጣም
'ሊበራል' ከሚሉት የማህበረሰቡ ክፍሎች እንኳን ይቀሰቅሳል።
ዊልፍሬድ ካንትዌል ስሚዝ በሙስሊሙ ማህበረሰብ ውስጥ ለነቢያቸው ያለውን ጥልቅ
32

እና ሰፊ አምልኮን አስመልክቶ የሰጡት ጥልቅ ግንዛቤ ያለው ትንታኔ በ 1946 ሲጽፈው

እንደነበረው ዛሬም እውነት ነው።
 ከኢብኑ ተይሚያ ፍርድ የተወሰደ (የአስራ አራተኛው ክፍለ ዘመን የሙስሊም
ቲዎሎጂ ምሁር የነብዩን ስም የሚያጠፋ ማንኛውም ሰው ያለ ምንም ንስሃ መገደል
አለበት እያለ ነው) 33 ለአያቶላህ ኩመኒ ፈትዋ
(ሃይማኖታዊ/ህጋዊፍርድ) እንግሊዛዊው ደራሲ ሳልሞን ራሽዲ እንዲጠፋ፣ የሙስሊሙ
አለም ለመሐመድ ያለውን አክራሪ ፍቅር የሚያሳይ ቁልጭ ምስል እናያለን። በሁለት
ሀይለኛ ምስሎች ልቅባል የህንድ ታላቁ የሃያኛው ክፍለ ዘመን ሙስሊም አሳቢ (እ.ኤ.አ.
1938)

32. ዊልፍሬድ ካንትዌል ስሚዝ በአነማሪ ሽመል “ነቢዩ ሙሐመድ የሙስሊም

ሕይወት እና አስተሳሰብ መቶኛ” በማለት በሺመል እና ፈላቱሪ፣ 35 ዓመታቸው።
33. ኢብን ተይሚያ፣ የሙስሊም ቲዎሎጂ ምሁር ለክርስትና የሰጡት ምላሽ፣ እ.ኤ.አ.
እና ትራንስ. ቶማስ ኤፍ ሚሼል (ዴልማር፣ ኒው ዮርክ፡ ካራቫን ቡክስ፣ 1984)፣ 70. ኢብኑ
ተይሚያ ራሱ አንዳንድ ታዋቂ ከቁርአን ውጪ ያሉ የተጋነኑ ነገሮችን በመቃወም ነቢዩን
ማክበር እንደሌለበት በመግለጽ ከባድ ቅጣት መቀበሉ የሚያስቅ ነው።
መሐመድ 83

በሚሊዮን የሚቆጠሩ ሙስሊሞች ስሜት በዚህ መልኩ፡- "የነብዩ ፍቅር እንደ ደም

በህብረተሰቡ ደም ውስጥ ይሮጣል።" እና "እግዚአብሔርን መካድ ትችላላችሁ, እናንተ
ግን
34 ነ
ቢዩን መካድ አይቻልም!"
ለነቢዩ ያለው አምልኮ በእስላማዊ ጥበብ እና ስነ-ጽሁፍ ላይ ብቻ ሳይሆን መሐመድ
ከሞተ በኋላ ብዙ የሙስሊም ህይወት እና የስልጣኔ ዝርዝሮችን በመቅረጽ ረገድ
መሰረታዊ ምክንያት ሆነ። 33፡21 ላይ ባለው የቁርኣን መመሪያ ተበረታታ፡- “በእርግጥም
በመልእክተኛው ዘንድ አላችሁ።
አላህ መልካም ምሳሌ (ምግባር) በአላህና በመጨረሻው ቀን ለሚመኝ ሰው ( እንዲሁም 4፡
፤ 7፡157፤ 14፡44) የመሐመድ ንግግር (ሐዲስ) እና ተግባር (ሱና) ዘገባዎች። ) ሳይታክቱ
80

በቀጣዮቹ ትውልዶች የተሰበሰቡ ናቸው።እነዚህ ሐዲሶች ከቁርኣን ጋር እኩል ተደርገው

ባይታዩም ተመስጧዊ ያልሆኑ ቃላትና ድርጊቶች ተደርገው ይታዩ ነበር። የእነዚህን
ሀዲሶች ፅሁፎች (ማትን) እና የዘሪዎቻቸውን ሰንሰለቶች (ኢስናዶች) ከመረመረ በኋላ በ
35 ዛ
ሬ ያለን የመጽሐፍ ቅጾች.
በሁሉም ሙስሊሞች መካከል ቁርኣን ብቸኛው የተቀደሰ እና ተመስጧዊ መጽሐፍ
ቢሆንም፣ የነቢዩ ሐዲሶችም መሠረት ናቸው። አጂጆላ እንዲህ ሲል ጽፏል፡-
“(የመሐመድ) ሕይወት ለተከታዮቹ መነሳሳት ሆነ። ምንም እንኳን የደቂቃ ተግባራትና
ተግባራት በባልደረቦቹ እና በዘመኑ ሰዎች ለሰው ልጅ ጥቅም ሲባል ተመዝግበዋል ” 36
የሙስሊም ደራሲ ካትሬጋ እንዲህ ሲል ጽፏል።
94
ሐዲስ እንደ ቁርኣንና እንደ ቀደሙት ቅዱሳት መጻሕፍት ቅዱስ መጽሐፍ (መገለጥ)
አይደለም ። ነገር ግን ለሙስሊሞች የሐዲስ አስፈላጊነት ከቅዱስ ቁርኣን ቀጥሎ
በሁለተኛ ደረጃ ላይ ይገኛል። ሀዲሱ ከቁርኣን ጋር ደጋፊ ነው ። ቅዱስ ቁርኣንን
ለማብራራት እና ለማብራራት እና ቁርአንን በተግባራዊ መልኩ ለማቅረብ ይረዳል። . . .
እንደ ሙስሊም ሀዲስ አጥንተን ካልተከተልን የእስልምና እውቀታችን ያልተሟላ እና
ይንቀጠቀጣል ። በተመሳሳይ
ቱን
7
ሀዲስ ችላ ካለ እስልምናን ሊረዳው አይችልም።3

የዘመናት ታላቁ የሙስሊም የነገረ መለኮት ምሁር አል-ጋዛሊ ( 1111 ዓ.ም. )፣

በጥንታዊው ኢህያ ኡሉም አድ-ዲን (የሃይማኖታዊ ሳይንሶች መነቃቃት) የነቢዩን ወግ
የመጠበቅን አስፈላጊነት እንዲህ በማለት አብራርተዋል።

34. ሽመል፣ 239፣ 256 ተመልከት።

ስድስት ቀኖናዊ የሐዲስ ስብስቦች አሉ ሁለቱ በጣም የተከበሩት የአል-ቡካሪ ሳሂህ እና

የአል-ሙስሊም ሳሂህ ናቸው። በሐዲስ ሥነ ጽሑፍ ላይ አጭር እና አጭር ውይይት
ለማግኘት ኢንሳይክሎፔዲያ ብሪታኒካ፣ 10-12 ተመልከት ።
36. አጂጆላ, 217.
37. ካትሬጋ እና ሼንክ፣ 31 ይመልከቱ።
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

የደስታ ቁልፉ ሱናን ( የሙሐመድን ተግባር) መከተል እና የአላህን መልእክተኛ

በመምጣትና በመውጣታቸው፣ በእንቅስቃሴያቸው እና በእረፍት ጊዜያቸው፣
በአመገባቸው መንገድ፣ በአመለካከታቸው፣ በእንቅልፍ እና በንግግራቸው መምሰል
መሆኑን እወቅ። .. አላህም አለ፡- ‹‹መልእክተኛው ያመጡትን ተቀበሉት፣
የከለከሉትንም ከርሱ ተቆጠቡ! (59:7) ይህም ማለት ሱሪዎችን ለብሰህ መቀመጥ እና
ጥምጥም ስትዞር መቆም እና ጫማ ስትለብስ በቀኝ እግር መጀመር አለብህ ማለት
ነው። 38

ነብዩ ይህን ተወዳጅ የህንድ ፍሬ ነክተው ስለማያውቁ ማንጎን አለመብላት ይሻላል

ብሎ ያምን በነበረው የአስራ ዘጠነኛው ክፍለ ዘመን የህንድ ለውጥ አራማጅ በሰይዲ
አህመድ ካን ውስጥ የሙስሊሞችን የነብይነት ትውፊት በመከተል የሚገርም ምሳሌ
አለ። በተጨማሪም ታላቁ ሚስጢር ባየዚድ ቢስታሚ መሐመድ እንዴት እንደሚሆን
ማረጋገጥ ባለመቻሉ ለስልሳ ዓመታት ያህል ሐብሐብ አልበላም ይባላል።
39 ሐብሐብ

ቆርጠዋል!
በእርግጥ እነዚህ የነቢዩን የአኗኗር ዘይቤ ለመኮረጅ አብነቶች ናቸው። ምንም እንኳን
አብዛኞቹ ፈሪሃ ሙስሊሞች ወደ እንደዚህ አይሄዱም።
ጽንፍ፣ የዕለት ተዕለት ኑሮአቸውን በዝርዝር በመመልከት የመሐመድን ምሳሌ ለመከተል
የተቻላቸውን ሁሉ ይጥራሉ። በሃርቫርድ ዩኒቨርሲቲ የእስልምና ታዋቂ ምሁር ሽመል
ትንቢታዊ ወግ በኢስላማዊ ባህል አንድነት ላይ ያለውን ተጽእኖ ተመልክተዋል።

ይህ የመሐመድዲ (መሐመድን መምሰል) ተስማሚ ነው፡ አንድ ሰው የትም ቢኾን

አንድ ሰው ቤት ሲገባ እንዴት እንደሚሠራ ያውቃል። በጥሩ ኩባንያ ውስጥ ምን
መወገድ እንዳለበት ፣ እንዴት እንደሚበሉ እና እንዴት እንደሚጓዙ። ለዘመናት
ሙስሊም ልጆች በነዚ መልክ ተወልደዋል። 40

እና የማህበራዊ አስተዳደር መሰረትም ነው ። ኢስላማዊ ህግ ወይም ሸሪዓ

የተመሰረተው በቁርአን፣ በሐዲስ፣ በኢጅማዕ (የህብረተሰቡ ስምምነት) እና ቂያስ፣
አናሎጅካዊ ምክንያትን ለሌሎቹ ሶስት ምንጮች በመተግበር አዳዲስ ህጎችን ለመቀነስ
ነው። በሱኒ እስላም ውስጥ አራት የተቋቋሙ ሥርዓታዊ የሕግ ትምህርት ቤቶች አሉ ፣
"ስለዚህ ዛሬ አብዛኞቹ የሱኒ ሙስሊሞች ከእነዚህ አራት የአንዱን መድሃብ (ሥርዓት)
በመከተል ሃይማኖታዊ እና ማህበረሰባዊ ሕይወታቸውን በማዘዝ 41 የሕግ ሊቃውንት
ባወጡት መመሪያ መሠረት ይገኛሉ ። ከእነዚህ ትምህርት ቤቶች ውስጥ አንዱ. "

38. ሺመልን
ይመልከቱ፣ 31
39. Ibid., 44. 40. Ibid.,
55.
41. ጄፈርሪ፣ xii ይመልከቱ።
በተጨማሪም ጎልድዚሄርን ተመልከት, "የህግ እድገት" ወደ
እስላማዊ ሥነ-መለኮት እና ህግ መግቢያ.
መሐመድ 85

በሙስሊሙ አለም ላይ የተዛባ አመለካከትን ለማስወገድ፣ ልብ ማለት ያስፈልጋል

ምንም እንኳን ኢስላማዊ ሱና እና ሸሪዓ (ኢስላማዊ የሲቪል ህግ) በሙስሊም ሀገራት
ባህሎች ውስጥ መሰረታዊ ሚና ቢጫወቱም, አብዛኛው ባህላዊ እና ሃይማኖታዊ
ጉዳዮች ባለፈው ምዕተ-አመት ውስጥ ፈርሰዋል, በምዕራቡ ዓለም ባህል ላይ ከፍተኛ
ተጽዕኖ ያሳድራል. እነዚህ መሬቶች. ለምሳሌ፣ በብዙ አጋጣሚዎች በእስልምና ውስጥ
ያሉ የለውጥ አራማጆች ቡድኖች በትንቢታዊ ሀዲስ ላይ ጥብቅ እምነትን ውድቅ
እያደረጉ ነው። እንዲሁም አንድ ሰው በእስልምና አገሮች አኗኗራቸው ቁርኣንና ነቢዩ
ባስቀመጡት መመሪያ መሰረት ያልሆኑ በርካታ ስመ ሙስሊሞችን ማግኘት ይችላሉ።
በብዙ መልኩ ከጠንካራ ታዛዥነት በተቃራኒ ዲሞክራሲያዊ እና ምዕራባውያን
የአስተዳደር ዘይቤዎችን ስለሚከተሉ መንግስታዊ ህጎችም ተመሳሳይ ነገር ሊባል
ይችላል።
42
የእስልምና ሸሪዓ ሃይማኖት ።
96
መሐመድ በእስልምና ቲዎሎጂ ውስጥ _ _
ሙስሊሞች ለመሐመድ ያላቸው ትልቅ ክብር ቢሆንም፣ ደረጃውን የጠበቀ
ኢስላማዊ ሥነ-መለኮት በምንም መልኩ እርሱን አምላካዊ እንደሆነ አድርጎ
እንደማይመለከተው ማስገንዘብ በጣም አስፈላጊ ነው። ሽመል በትክክል
እንዳስጠነቀቀው፣ “በሥነ መለኮትም ሆነ በሥነ ፍጥረት አነጋገር መሐመድ ከክርስትና
ክርስቶስ ጋር ሊመሳሰል አይችልም—ስለዚህ የሙስሊሞች ‘ሙሐመዳንስ’ ለሚለው ቃል
ያላቸው ጥላቻ፣ ይህም ከክርስቲያኖች ጽንሰ-ሐሳብ ጋር የተሳሳተ ትይዩ የሆነ
ይመስላል። " '43 የእስልምና ኑዛዜ ሁለተኛ ክፍል በግልፅ እንደሚያሳየው መሐመድ
የእግዚአብሔር ነቢይ ብቻ ነው።
ነገር ግን ይህን ካልን የመሐመድን ሰው አስፈላጊነት በተመለከተ በተለያዩ የሙስሊም
ቡድኖች ዘንድ የተለያዩ እና አንዳንዴም እርስ በርሱ የሚቃረኑ አመለካከቶች እንዳሉ
ልንጠቁም ይገባናል። እነዚህ አመለካከቶች እሱን እንደ ቀና ሰው ከመቁጠር የመለኮታዊ
መገለጥ ተቀባይ እስከ ከፊል መለኮት እና ከሞላ ጎደል ዘላለማዊ ፍጡር ድረስ ይደርሳሉ።
የእስልምና ሀይማኖት ለአለም ለማስተዋወቅ ያገለገለው ። “የቀድሞው የአላህ ነቢይ
ሁሉ ለተለየ ሕዝብ ተልኳል፣ መሐመድ ግን ለሁሉም ተልኳል።
44 የዓለም ሰዎች እስከ ዕለተ
ምጽአት ድረስ።" በ 6፡50 ላይ እንዲህ እናነባለን ፡- "አልነግራችሁም የእግዚአብሔር
መዝገብ በእኔ ዘንድ እንዳለ፥ የተሰወረውንም አላውቅም፥ ወይም እኔ ነኝ አልላችሁም።
መልአክ. እኔ ወደርሱ የተወረደውን እከተላለሁ።

42. በመካከለኛው ምስራቅ ስላለው ወቅታዊ ሁኔታ የሺመል ትንታኔ “አሁን

እስላማዊ ባህልን የሚጋፈጠውን አደጋ መገንዘቡ በእርግጠኝነት ለሙስሊም መሰረታዊ
እምነት ድንገተኛ እድገት አስተዋጽኦ አድርጓል ይህም ያልተዘጋጀው የምዕራቡ ዓለም
ያልተዘጋጀ ነው” (55)።
43. Ibid., 24.
መሐመድ አቡል ኩሰም፣ የነፍስ መዳን እና የእስልምና እምነት (ለንደን፡ ኬጋን
44.
ፖል ኢንተርናሽናል፣ 1983)፣ 32.
 እኔ!" መሐመድ "ፈቃዳችን ቢሆን ኖሮ በተመስጦ የላክንህን ነገር እናስወግድ ነበር፡
ያን ጊዜ ታገኛለህ" ተብሎ ተነገረው።
በዚህ ጉዳይ ላይ በኛ ላይ የሚከራከር የለም።” (17፡86) 29፡50 ላይ ደግሞ መሐመድ
“እኔ ግልጽ አስፈራሪ ነኝ” በማለት በግልጽ መቀበሉን እናነባለን። የኦርቶዶክስ
ሙስሊም ደራሲ እንዲህ ሲል ጽፏል።

ሙስሊሞች እግዚአብሔርን ብቻ ያመልካሉ። መሐመድ የእግዚአብሄርን ቃል

እንዲያስተምር እና አርአያነት ያለው ህይወት እንዲመራ በእግዚአብሔር
የተሾመ ሟች ብቻ ነበር። በአምልኮ እና ፍፁምነት ለሰው ምርጥ አርአያ ሆኖ
በታሪክ ቆሟል። እርሱ ሰው ምን ሊሆን እንደሚችል እና በበጎነት እና በበጎነት
መስክ ሊያከናውን ለሚችለው ነገር ህያው ማረጋገጫ ነው። ከዚህም በላይ
ሙስሊሞች በመጨረሻው የሃይማኖታዊ ዝግመተ ለውጥ እርከን ላይ በእርሱ
የታደሰው ቢሆንም እስልምና በመሐመድ እንደተመሰረተ አያምኑም። 45

መሐመድ ሰው ብቻ መሆኑን አምኖ መቀበል ለኦርቶዶክስ እስልምና ምንም

የሚያሳፍር አይደለም ምክንያቱም ጥብቅ አሀዳዊ አምላክ ነው (ምዕራፍ 1 እና 2
ይመልከቱ)። ነገር ግን ቀደም ብለን እንደገለጽነው በኦርቶዶክስ እስልምና እምነት
ነብይነት የእግዚአብሔር ስራ በአለም ላይ ከፍተኛ ከፍታ ያለው ሲሆን በመሐመድ
እግዚአብሔር የነቢይነት ቢሮን ስለዘጋው ይህ እግዚአብሔር ለሰው ልጅ ሊሰጠው
የሚችለው ትልቁ ክብር ነው። ስለዚህ ለሙስሊሞች መሐመድ ከነብያት ሁሉ
(ከሃተም አል-አንቢያ) የመጨረሻ እና ታላቅ ነው ። በሚታወቀው ሀዲስ የመሐመድ
ታላቅነት እንዲህ ይላል።

እኔ በስድስት ነገሮች ላይ በሌሎቹ ነቢያት ላይ ልቅና ተሰጠኝ፡ ምድር ለእኔ

መስጊድ ተደረገችብኝ፣ አፈሩዋም የተጠራ ነው። ምርኮ ተፈቅዶልኛል; በአንድ
ወር ጉዞ ርቀት ላይ በሚያስደንቅ መነሳሳት ድል ተሰጠኝ; ለመማለድ ፍቃድ
ተሰጥቶኛል; እኔ ወደ ሰዎች ሁሉ ተልኬአለሁ; ነቢያትም ከእኔ ጋር ታትመዋል።
46

ታዋቂው የሙስሊም ክላሲክ በካማል ኡድ ዲን አድ ዳሚሪ ስለ ተወዳጁ ነቢይ

የሚከተለውን መግለጫ ይሰጠናል፡-

መሐመድ ከሰው ልጆች ሁሉ እጅግ የተወደደ፣ ከሐዋርያት ሁሉ የላቀ ክብር

ያለው፣ የእዝነት ነቢይ፣ የምእመናን ራስ ወይም ኢማም፣ የምስጋና ባንዲራ
ተሸካሚ፣ አማላጅ፣ ከፍተኛ ቦታ ያለው፣ የወንዙ ባለቤት ነው። በፍርዱ ቀን
የአደም ልጆች በአርማዋ ስር ያሉባት ገነት ናት። እርሱ ከነቢያት ሁሉ በላጭ
ነው፤ ሕዝቡም ከአሕዛብ ሁሉ በላጭ ነው። . . የእምነት መግለጫውም
ከሃይማኖት ሁሉ የላቀ ነው። ተአምራትን አድርጓል፣ እናም ታላቅ ባህሪያትን
98 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
ነበረው። በአእምሮ ፍፁም ነበር፣እናም የተከበረ ምንጭ ነበር። እሱ ፍጹም
የሚያምር መልክ ነበረው ፣ የተሟላ ዘር-

45. አብዳላቲ፣ 8.
46. ሽመል፣ 62 እዩ።
መሐመድ 87

ብልግና፣ ፍፁም ጀግንነት፣ ከመጠን ያለፈ ትህትና፣ ጠቃሚ እውቀት ...

ፍፁም እግዚአብሔርን መፍራት እና የላቀ እግዚአብሔርን መምሰል።
በሁሉም ዓይነት ፍጽምና ውስጥ እጅግ በጣም አንደበተ ርቱዕ እና ፍፁም
ሰው ነበር። 47

በተለምዶ እስላማዊ ይቅርታ ጠያቂዎች መሐመድ ከቀደሙት ነቢያት የላቀ

መሆኑን የሚያረጋግጡ በርካታ ምክንያቶችን አቅርበዋል። “የእነዚህ ማስረጃዎች
ዋና” ሚዛን ul ሀቅ በተባለው መጽሃፍ መሠረት ፡-

(1) ብሉይ ኪዳንም ሆነ አዲስ ኪዳን ስለ እርሱ ግልጽ የሆኑ ትንቢቶችን

ይዘዋል።
(2) የቁርኣን ቋንቋ እና አስተምህሮ ትይዩ የሌላቸው ናቸው ስለዚህም ቁርኣን
ብቻውን የመሐመድን የይገባኛል ጥያቄ እውነት ለመሆኑ በቂ ማረጋገጫ
ነው።
(3) የመሐመድ ተአምር(ቶች) በልዑል እግዚአብሔር የይገባኛል ጥያቄዎች ላይ
የታተመ ማኅተም ነው።
(4) ህይወቱ እና ባህሪው የነብያት የመጨረሻ እና ታላቅ መሆኑን ያረጋግጣል።
(5) የእስልምና ፈጣን መስፋፋት ልዑል እግዚአብሔር ለሰዎች የመጨረሻ
መገለጥ አድርጎ እንደላከው ያሳያል። 48

የዘመኑ የእስልምና ተከላካዮች ከላይ በተጠቀሱት የጥንታዊ ጭብጦች ላይ

ልዩነቶችን ይሰጣሉ፣ በአጠቃላይ ግን እነዚህ አሁንም አምስቱ ዋና ዋና ክርክሮች
ናቸው።
መሐመድን በመደገፍ. (ስለዚህ ርዕስ ተጨማሪ ማብራሪያ ተመልከት
ምዕራፍ 8)
መሐመድ እንደ መልእክተኛ ብቻ ያለውን ሚና ከኦርቶዶክሳዊ ግንዛቤ
በተጨማሪ ከነቢያት ሁሉ የላቀ ቢሆንም በቅርቡ ታዋቂው እስልምና
ስለ ነቢይዋ ከቁርኣን ወሰን ያለፈ ሌሎች እምነቶችን አዳብሯል። አንድ አስፈላጊ
መዛባት መሐመድ በእግዚአብሔር ፊት ለማኅበረሰቡ አማላጅ አድርጎ ማመን ነው።
 ቁርኣን በፍርድ ቀን የምልጃ እድልን ውድቅ አደረገ (2፡48፣254)። ነገር ግን 2፡255
ላይ “እርሱ (አላህ) ከፈቀደ በቀር ማንም ወደ እግዚአብሔር ሊማልድ እንደማይችል
ተነግሯል። ስለዚህም ብዙ ሙስሊሞች ይህ ልዩ የምልጃ ፍቃድ (ሻፋህ)
በእርግጠኝነት ቁርኣን ምህረት ብሎ ለጠራው ለመሐመድ እንደተሰጠ ተረድተዋል።
የሰው ልጅ ።
ከዚህ የቁርአን ተፍሲር በተጨማሪ ይህን አስተምህሮ የሚደግፉ ብዙ ሀዲሶች
በእስልምና መጀመሪያ ላይ ተዘጋጅተዋል። አንድ ታዋቂ ወግ የሰው ልጅ ሁሉ
ከአንድ የሚወጣበትን የመጨረሻውን ቀን ይገልጻል

47. ጆሴፍ ጉደል፣ ለእያንዳንዱ ሙስሊም መልስ (ተሲስ፣ ሲሞን ግሪንሊፍ የህግ
ትምህርት ቤት፣
1982) ፣ 72 እ.ኤ.አ.
48. ሲጂ ፒፋንደር፣ ሚዛኑል ሃቅ (የእውነት ሚዛን) (ቪላች፣ ኦስትሪያ፡ የሕይወት
ብርሃን፣ 1986)፣ 225-26
ምልጃን ለመጠየቅ ነቢይ ወደ ቀጣዩ. ከአዳም ጀምሮ እስከ ኢየሱስ ያሉ ነቢያት
ሁሉ ብቁ ባለመሆናቸው ይህንን ኃላፊነት ለመቀበል ፈቃደኞች አይደሉም። ግን
በመጨረሻ መሐመድ የአማላጅነቱን ሚና ተቀበለ ፣ ምክንያቱም ማህበረሰቡን
በተሳካ ሁኔታ ወደ ገነት መምራት ይችላል።
በሺዎች የሚቆጠሩ የሚያምሩ እስላማዊ ግጥሞች እና ልብ የሚነኩ ጸሎቶች
ስለ ሙስሊሞች የመሐመድ አማላጅነት ለድነታቸው ያላቸውን ተስፋ ይናገራሉ።
ለምሳሌ ታላቁ የሰሜን አፍሪካ ፈላስፋ ኢብን ኻልዱን ነቢዩ ሙሐመድን
"በአማላጅነትህ ስጠኝ፣ ለዚህም ተስፋዬ ከአስቀያሚ ኃጢአቴ ይልቅ የሚያምር ገጽ
ስጠኝ!" ሌላ የሙስሊም አሳቢም ሰሚዎቹን በነዚህ ቃላት መክሯቸዋል፡- “አንድ
ሰው በትንሳኤ ቀን በአለም ላይ ካሉት ሰዎች ሁሉ መልካም ስራዎችን ቢያደርግ
እና በነብዩ (ሰ.ዐ.ወ) ላይ የበረከት ጥሪን ባያመጣላቸው መልካም ስራቸው ሥራ ወደ
እርሱ ይመለሳሉ, ተቀባይነት የሌላቸው ናቸው. ሙስሊሙ ባለቅኔ ቲሊምኒ
መሐመድን እንዲህ ሲል ጠራው፡- “ኃጢያቶች አሉብኝ፣ ብዙ ነገር ግን ምናልባት
ምልጃህ ከገሃነም እሳት ያድነኛል::" እና የኡርዱ ታላቁ የግጥም ገጣሚ ሚር ታኪ
ሚር "ለምን ትጨነቃለህ 0 ሚር ጥቁር መጽሃፍህን እያሰብክ ነው? የነቢያት
ማኅተም ሰው ለድኅነትህ ዋስትና ነው! "49
ከሙስሊሞች የመሐመድ አማላጅነት እና በረከት ተስፋ ጋር በቅርበት
የሚዛመደው "አላህ ይባርካቸውና ሰላም ይስጣቸው" የሚለው ዓለም አቀፋዊ
የእስልምና ቀመር ነው። (የሺዓው እትም የመሐመድ ቤተሰብን ይባርካል።) ይህ
ተግባር መሰረቱን ያገኘው በራሱ በቁርኣን ውስጥ ነው፣ እሱም “እግዚአብሔር እና
መላእክቱ በበረከት ያወርዳሉ።
ነቢዩ፡- 0 እናንተ ያመናችሁ ሆይ! በእርሳቸው ላይ ሰላምታ አውርዱ፣ ከክብርም ጋር
ሰላምታ አቅርቡለት።” (33፡56) በተጨማሪም ብዙ ሐዲሶች ይህንን በረከቶች
በመሐመድ ላይ መደጋገም ያለውን ጥቅም ያስረዳሉ።አንድ ሐዲስ ለ
100 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

በነቢዩ የተጠራውን በረከት ሁሉ እግዚአብሔር ያንን በረከት አሥር ጊዜ ይመልሳል።

ሌላው ሀዲስ አማኞች ነብዩን ደጋግመው እንዲባርኩ ያበረታታል።
በዚያ ቀን ሰላምታ በፊቱ ስለሚቀርብ አርብ። 50

ሌላው በአንዳንድ ሙስሊሞች ዘንድ ተወዳጅ የሆነው፣ በኦርቶዶክስ እስልምና

የተወገዘ፣ መሐመድን አምላክ እስከመሆን ድረስ ያለው አምልኮ ነው። አሁንም
ይህንን አቋም የሚደግፉ ብዙ ሐዲሶች አሉ። አንድ ሐዲስ ስለ መሐመድ ቅድመ
ህልውና ሲናገር ሌላኛው ደግሞ እግዚአብሔር ዩኒቨርስን የፈጠረበት ዓላማ እንደሆነ
ይናገራል። "አዳም ገና በሸክላና በውሃ መካከል በነበረ ጊዜ እኔ ነብይ ነበርኩ።" "አንተ
ባልሆን እኔ (አላህ) አለምን ባልፈጠርኩ ነበር" 51 በኢራን ሙስሊሞች ዘንድ ታዋቂ የሆነ አንድ
ሀዲስ እግዚአብሔር “እኔ ያለ ‹m› ያለ አህመድ ነኝ። አህመድ ሌላው የመሐመድ
ስም ነው። ውስጥ ያለው ፊደል ከቃሉ ውስጥ ከተገለለ አሃድ ( አንድ) ይሆናል።

49. ሽመል፣ 88፣ 96 ይመልከቱ።

50. ኢቢድ., 92-93.
51. ጉደል 73 እዩ።
ይህም የእግዚአብሔር ሌላ ስም ነው። ይህ ሐዲሥ በአላህ እና በሰው አካል መካከል
ያለውን ኢምንት ልዩነት ያሳያል ተብሎ ይጠበቃል
መሐመድ.
ይህ የመሐመድ ሰብአዊነት የማጉደል ሂደት በታዋቂው የኑር-መሐመድ ትምህርት
ወይም የመሐመድ ብርሃን አስተምህሮ ላይ ተጨማሪ ለውጥ ወሰደ። እንደ ብዙ
የእስልምና ትውፊት መጽሐፍት እግዚአብሔር በመጀመሪያ የመሐመድን ብርሃን
ፈጠረ እና ከዚያ ብርሃን በኋላ የቀረውን ፍጥረታት ፈጠረ። 52 ስለዚህ መሐመድ
የፍጥረት ሁሉ ግብና ምክንያት ብቻ ሳይሆን የፍጥረት መንስኤም ነበር።
በተጨማሪም ይህ ብርሃን ነው
መሐመድ እያንዳንዱ ነቢይ በተወሰነ ደረጃ ሊገለጥ ችሏል. 53
ነብዩን ከፍ ከፍ ለማድረግ አንድ ተጨማሪ እርምጃ ዘጠና ዘጠኝ በጣም የተከበሩ
ስሞችን ማግኘት ነው። ናዚር-አሊ የተባሉ የእስልምና ግንዛቤ ምሁር አንድ ታዋቂ
የአምልኮ መጽሐፍ "የ 201 ስሞች ዝርዝር ይዟል" ሲሉ ጽፈዋል.
መሐመድ (በዘጠና ዘጠኝ ላይ ለእግዚአብሔር!) ብዙዎቹ ስሞች ከተወሰኑ መለኮታዊ
ስሞች ጋር ተመሳሳይ ናቸው…. በተጨማሪም የእግዚአብሔር ስሞች የተሰጡት
ከነቢዩ ስም በፊት ነው ፣ ይህም ንጽጽርን ለማበረታታት ያህል ነው! ” ነብዩ በቂ
ያልሆነ መስሎ ነበር፡ “በቅርቡ ሁለት መቶ ስሞች ተቆጠሩ፣ በኋላም አንድ ሺህ።
ታዋቂ እምነትም ያንን ይይዛል
55

ነቢዩ በእያንዳንዱ ዓይነት ፍጡር ልዩ ስም ተጠርቷል ።

በታዋቂው እስልምና ውስጥ መሐመድ ያለውን አቋም በተመለከተ ናዚር-አሊ
የሚከተለውን አስተውለዋል።
 በዘመናዊው የፓኪስታን ማህበረሰብ ውስጥ ያለው ይህ ክብር እጅግ አስደናቂ
ነው። ህብረተሰቡ በስም የሱኒ ኦርቶዶክስን በጥብቅ ይከተላል። ነገር ግን
የመሐመድ-ቬን ዘመን በመገናኛ ብዙሃን፣ በትምህርት ቤት መጽሐፍት እና
በባህላዊ ዝግጅቶች የሚተነበየው ለዐረብ ነቢይ አምላክነት አስተዋጽኦ
የሚያደርጉ ናቸው ። የሚከተሉት ምሳሌዎች ይህንን ነጥብ ይገልጻሉ፡-
“ከእግዚአብሔር አምላክነት ጋር ያለኝ ግንኙነት ቢቋረጥም ፣ እጄ
ከተመረጠው (ሙሐመድ) ጫፍ ፈጽሞ አይለቅም ።

ይህ በአንዳንድ የሙስሊም ትምህርት ቤቶች እየተሰጠ ካለው ግጥም የተወሰደ

ነው። ከታላቁ አምላክ ጋር ያለው ግንኙነት ሩቅ እንደሆነ ስለሚታይ፣ አንድ ሰው
ወደ ዙፋኑ ለመቅረብ የሚደፍረው በመሐመድ በኩል ብቻ ነው። በቃዋሊስ ( ታዋቂ
የባህል ክስተት) መሐመድ በግጥም ተመስግኗል።
ይህ ብዙውን ጊዜ የመለኮት መልክ ይይዛል፡- " መሐመድ ባይኖር ኖሮ እግዚአብሔር
ራሱ ባልኖረ ነበር!" ይህ መሐመድ ከእግዚአብሔር ጋር ሊኖረው ስለሚገባው የጠበቀ
ግንኙነት ፍንጭ ነው። በመገናኛ ብዙሃን,

52.አብዱል-ሀቅ, 128-29.
53. ዳሽቲ፣ 62-63 ተመልከት።
54. ናዚር-አሊ፣ 133
55. ሺመል፣ 111-12 ለዘጠና ዘጠኙ ስሞች ዝርዝር፣ የሺመል አባሪ፣ 257-59
ይመልከቱ።
መሐመድ ብዙውን ጊዜ እንደ "የዓለም አዳኝ" እና "የጌታ ጌታ" ማዕረግ ይሰጠዋል
56

ዩኒቨርስ።

ማጠቃለያ

n ማጠቃለያ ምንም እንኳን ከቁርኣን ውጭ ቢሆንም ያንን ማመላከት አስፈላጊ

ነው።
በታዋቂው የእስልምና እምነት ውስጥ የመሐመድ ከፍተኛ ቦታ፣ በእስላማዊ ሥነ-
መለኮት ውስጥ ያለው ቦታ በክርስቲያናዊ ሥነ-መለኮት ውስጥ ከክርስቶስ አካል ጋር
ሊወዳደር አይችልም። የእስልምና የመጨረሻ መሰረት የመሐመድ አካል ሳይሆን
ቁርኣን ያልተፈጠረ እና ዘላለማዊ የሆነው የእግዚአብሔር ቃል ነው። ሺመል
እንዳስታውስ፡-

ደርሷል ፣ ነገር ግን ፍጹም ሰው ቢሆንም የእግዚአብሔር አገልጋይ እና ፍጡር -

ከፍጡራኑ ሁሉ እጅግ የተወደደ አብዱሁ ሆኖ ቆይቷል። እርግጠኛ ሁን ...
በክርስትና ትስጉት የሚለው ሃሳብ በእስልምና ወግ ፈጽሞ የማይቻል ነበር እና
102 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
ፈጽሞ የማይቻል ነው። . . . የእስልምና ዘንግ የነብዩ አካል ሳይሆን በእርሳቸው
በኩል የተገለጸው እና በመፅሐፍ ውስጥ የተቀመጠው የአላህ ቃል ነው።
57

ቁርኣን.

ስለዚህ እስልምናን በትክክል ለመረዳት ፊታችንን ወደ እስልምና የማዕዘን

ድንጋይ ወደ ቁርኣን ማዞር ያስፈልጋል። ይህ የሚቀጥለው ምዕራፍ ርዕሰ ጉዳይ
ነው።

56. ናዚር-አሊ, 130-31.

57. ሺመልን፣ 142 ይመልከቱ ።

5
ቁርዓን _ _

ቁርኣን የእስልምና መሰረት ነው።' ስለ ቁርአን መሰረታዊ ግንዛቤ ከሌለ በቂ

የእስልምና እውቀት ሊኖር አይችልም። ምንም እንኳን በሁሉም መለኮታዊ ቅዱሳት
መጻሕፍት ማመን ዋነኛ የእስልምና አስተምህሮ ቢሆንም፣ ለሙስሊሞች ቁርዓን
ከሌሎች የተገለጡ ቅዱሳት መጻሕፍት መካከል ተወዳዳሪ የሌለው ቦታ ስላለው
የተለየ አያያዝን ይጠይቃል። በመጀመሪያ ታሪክን እንመረምራለን-
cal ዳራ፣ የአጻጻፍ ስልት እና አንዳንድ የቁርኣን ዋና ዋና ጭብጦች። ከዚያም
ቁርኣን እንደ መለኮታዊ መገለጥ ያለውን ጠቀሜታ ላይ እናተኩራለን።

የቁርአን ዳሰሳ _ _

የቁርአን ስብስብ _
መሐመድ ራዕዮቹን አልጻፈም ነገር ግን በቃል ሰጣቸው። መሐመድ ከሞተ በኋላ
ብዙም ሳይቆይ የተበታተኑትን የራዕዮቹን ምዕራፎች በሙሉ ወደ አንድ መጽሐፍ
መሰብሰብ ለሙስሊሙ ማህበረሰብ አገልግሎት መስጠት አስፈላጊ ሆነ። ነቢዩ
በህይወት እስካለ ድረስ፣ በማህበረሰቡ ውስጥ የእግዚአብሔር ቃል ተናጋሪ ሆኖ
አገልግሏል እናም ሁሉንም መለኮታዊ መገለጦች ወደ አንድ ስብስብ ለመሰብሰብ
አስቸኳይ ፍላጎት አልተሰማም። ነገር ግን፣ በነቢያቸው ሞት፣ ሙስሊሞች አምላክ
ለሰው ልጆች የገለጠው መገለጥ እንደተጠናቀቀ እርግጠኞች ነበሩ። 5፡4 ላይ "ዛሬ
ሃይማኖታችሁን ለናንተ ሞላሁላችሁ ጸጋዬንም በናንተ ላይ ሞላሁላችሁ
ለእናንተም እስልምናን ከሃይማኖት መረጥኩላችሁ" ይላል። ስለዚህ በመሐመድ
ሞት ይህንን የመጨረሻ መገለጥ በጽሑፍ የማሰባሰብ እና የማጠናቀር ጥያቄ
አንገብጋቢ አሳሳቢ ሆነ።
ቁርኣንን የመሰብሰቡ ሂደት በሙስሊም የታሪክ ምሁራን ተዘግቧል።
በእስላማዊ ትውፊት መሠረት በመልአኩ ገብርኤል ቃል በቃል ለመሐመድ የተለያዩ
የቁርኣን ቁርጥራጮች ተገለጡለት።

1. ጥሩ የቁርአን አጠቃላይ መግቢያ ለማግኘት፣ ደብሊው ሞንትጎመሪ ዋት፣ የቤል

የቁርአን መግቢያን ይመልከቱ (ኤድንበርግ፡ ኤድንበርግ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ፣ 1970)።

91
 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
92

ሃያ ሦስት ዓመታት (25፡32፤ 17፡106)። ከእያንዳንዱ አጋጣሚ በኋላ ነብዩ ለተገኙት

ሰዎች የመገለጥ ቃላትን ያነብ ነበር (በመሆኑም “ቁርኣን” የሚለው ቃል ማንበብ
ወይም ማንበብ ማለት ነው)። 2 ብዙ አማኝ አማኞች እነዚህን የቁርኣን ክፍሎች
እንደወረደ በቃላቸው ሸምድደው ለግል ማሰላሰል ወይም ህዝባዊ አምልኮ በተለይም
አጫጭር የመካ ሱራዎችን ይጠቀሙ ነበር። 3 ትውፊት ደግሞ የመሐመድ ጸሐፍት
ራዕዮቹን "በወረቀት ቁራጮች፣ ድንጋዮች፣ የዘንባባ ቅጠሎች፣ የትከሻ ምላሾች፣
የጎድን አጥንቶች እና ቁርጥራጭ ቆዳዎች" ላይ እንደጻፉ ይገልፃል።
መሐመድ ከሞተ ከአንድ ዓመት ገደማ በኋላ በተለይም በያማማ (633 ዓ.ም.)
ጦርነት 4 እጅግ በጣም ብዙ ቁርአንን በማስታወስ (ሀፊዝ) ማንበብ ከቻሉት መካከል ተገድለዋል።
አንዳንድ ሰሃቦች
መሐመድ በዋነኛነት በኡመር አነሳሽነት ፣በኋላ የእስልምና ሁለተኛ ኸሊፋ በሆነው
ቁርአን እንዲሰበሰብ ያዘዘው የቁርኣኑ እውቀት ሊደበዝዝ ይችላል በሚል ፍራቻ
ነው። በዚህ ተግባር ላይ ከመሐመድ በጣም ታማኝ ጸሐፊዎች አንዱ የሆነው ዘይድ
ኢብን ሳቢት ተሾመ። እንደ ዘይድ ምስክርነት፣ “በነቢዩ ‫ صلى هللا عليه وسلم‬የህይወት
ዘመን
ቁርኣን ሁሉም ተጽፎ ነበር ነገር ግን እስካሁን አንድ ቦታ ላይ አልተጣመረም ወይም
በቅደም ተከተል አልተደረደረም።" 5 የዚድ የራሱ ዘገባ ለኛ ተጠብቆልናል ፡- “በአል
ቡኻሪ ሳሂህ

ዚድ ቢን ሳቢት እንደተረከው፡- አቡበክር አስ-ሲዲቅ የያማማ ሰዎች ሲገደሉ

(ማለትም ከሙሳኢላማ ጋር የተዋጉ በርካታ የነብዩ ሶሓቦች) ላከኝ። (ወደ እሱ
ሄድኩ) እና ዑመር ቢን አልከጣብ አብረውት ተቀምጠው አገኘኋቸው። አቡ
በክር (ረዐ) ከዚያም (ለኔ) ዑመር (ረዐ) ወደ እኔ መጥተው እንዲህ አሉ፡- “በጦርነቱ
ቀን ጉዳቱ በቁርኣን ቁርኣን (ማለትም ቁርኣንን በቃላቸው የሚያውቁ) ከባድ
ነበሩ። ያማማ፣ እና እኔ በቁርዓን ውስጥ በሌሎች የጦር ሜዳዎች ላይ የበለጠ
ከባድ ጉዳት እንዳይደርስ እሰጋለሁ፣ በዚህም ብዙ የቁርኣን ክፍል ሊያጣ
ይችላል።ስለዚህ እኔ (አቡበክር) ቁርኣን እንዲሰበሰብ እዘዛለሁ። " ዑመርን
“የአላህ መልእክተኛ ያላደረጉትን ነገር እንዴት ታደርጋለህ?” አልኩት።
ኡመርም "በአላህ እምላለሁ ይህ ጥሩ ፕሮጀክት ነው" አሉ። አላህ ደረቴን
እስኪከፍትለት ድረስ ዑመር ያቀረቡትን ሃሳብ እንድቀበል ደጋግመው
ያሳሰቡኝና ዑመር (ረዐ) የተገነዘቡትን ሃሳብ መልካሙን መገንዘብ ጀመርኩ።
ከዚያም አቡበከር (ለኔ) አንተ ጥበበኛ ወጣት ነህ በአንተ ላይ ምንም አይነት
ጥርጣሬ የለንም አንተም ለአላህ መልእክተኛ መለኮታዊ ተመስጦ ትጽፍ
ነበር። ስለዚህ ቁርኣንን (የተቆራረጡ ጽሑፎችን) ፈልጉ እና (በአንድ መጽሐፍ)
 ሰብስቡ። በአላህ ይሁን! ከተራራው አንዱን እንድቀይር ቢያዝዙኝ ኖሮ ይህን
እንድወስድ ካዘዙኝ በላይ አይከብደኝም ነበር።

2.ናዚር-አሊ፣ 124
3. ሲኤፍ. ሱራ 73፡1–7፤ እና ደግሞ የዩሱፍ አሊ ቅዱስ ቁርኣንን፣ መግቢያን
ተመልከት። ሲ.41.
4. ይህ በሙስሊሙ ሀይሎች እና እራሱን የአረብ ነቢይ ብሎ በሚጠራው
አዲስ ተከታዮች መካከል የተደረገ ትልቅ ጦርነት ነበር።
5. ይህ በ Jalal u 'd Din a 's Suyuti ከስታንተን የተወሰደ፣ 10-11 የተያያዘ ነው።
እንዲሁም የመሐመድ ፒክታል ወደ እንግሊዝኛው ትራንስ መግቢያ ይመልከቱ።
የቁርኣን.
ቁርኣን....ስለዚህ ቁርኣንን መፈለግ ጀመርኩ እና (በተፃፈው ላይ) ከዘንባባ ቅጠል ፣
ከቀጭን ነጭ ድንጋዮች እና እንዲሁም ከልብ ከሚያውቁት ሰዎች መሰብሰብ
ጀመርኩ ። 6

ምንም እንኳን ከላይ የተጠቀሰው ዘገባ ቢኖርም በጣም ከታመነው ወግ አጥባቂ በ

ውስጥ
እስልምና፣ አል ቡኻሪ (እ.ኤ.አ.) 7
ከተወሰነ ጊዜ በኋላ በሶስተኛው የሙስሊም ኸሊፋ በኡስማን ዘመን ሙስሊሞች
ቁርአንን በተመለከተ ሌላ ችግር ገጠማቸው። በርካታ የሙስሊም ማህበረሰቦች
የተለያዩ የቁርአን ቅጂዎችን እየተጠቀሙ እንደሆነ ለኡስማን ተዘግቦ ነበር እናም
ይህ የቁርኣን ንባብ ትክክለኛ ስለመሆኑ እርግጠኛ አለመሆን በቀጣይ ወደ ትልቅ
የአስተምህሮ ውዥንብር ሊያመራ ይችላል ተብሎ ተሰግቷል። ቡኻሪ በዘገቡት
መሰረት ይህ ዜና በአርመን ዘመቻ የሙስሊሞች ጦር ጄኔራል ለነበረው ሑደይፋ
ከተባለው ዑስማን ዘንድ ደርሶ ነበር፤ እሱም በራሱ ወታደሮች መካከል እንዲህ
ያለውን ክርክር አስተውሏል።
ዛይድ ይፋዊ የተሻሻለውን የቁርኣን እትም የማረም አዲሱን ፕሮጀክት እንዲመራ
በድጋሚ ተጠራ። የተሻሻለው የቁረይሽ ቋንቋ ከተሰራ በኋላ፣ የዚህ አዲስ ባለስልጣን
ቁርኣን በርካታ ቅጂዎች ለእያንዳንዱ የእስልምና ዋና ማእከል ተልከዋል።
ኢምፓየር እና ሁሉም የቁርአን ቅጂዎች ተጠርተው ተቃጥለዋል
በኸሊፋው ዑስማን በተገለፀው ትእዛዝ።

አነስ ቢን ማሊክ እንደተረከው፡- የሻም ሰዎችና የኢራቅ ሰዎች አርሚንያና

አዳርቢጃንን ለመውረር ጦርነት በከፈቱበት ወቅት ሁደይፋ ቢን አል-የማን ወደ
ዑስማን መጣ። ሁዘይፋ የነሱን (የሻም እና የኢራቅ ህዝቦች) በቁርኣን ንባብ
ያለውን ልዩነት ፈርቶ ነበርና ለዑስማን (ረዐ) እንዲህ አላቸው፡- "0 የሙእሚኖች
106 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
አለቃ ሆይ! ይህን ህዝብ በመፅሃፉ ከመለያየታቸው በፊት አድናቸው። ከዚህ
በፊት አይሁዶችና ክርስቲያኖች እንዳደረጉት” እናም ዑስማን (ረዐ) ወደ ሀፍሳ
መልእክት ላከ፡- “የቁርኣንን ቅጂዎች ፍፁም በሆነ መልኩ አጠናቅረን የብራና
ጽሑፎችን ወደ አንተ እንድንመልስ የቁርኣንን የእጅ ጽሑፎች ላኩልን። ሀፍሳ
ለዑስማን (ረዐ) ላከችው። ከዚያም ዑስማን ለዚድ ቢን ሳቢት፣ አብዱላህ ቢን
አዝ-ዙበይር፣ ሰኢድ ቢን አል-አስ እና አብዱረህማን ቢን ሀሪዝ ቢን ሂሻም የእጅ
ጽሑፎችን ፍጹም በሆነ ቅጂ እንዲጽፉ አዘዙ። ዑስማን (ረዐ) ለሶስቱ የቁረይሺ
ሰዎች እንዲህ አላቸው፡- “ከዚድ ቢን ሳቢት ጋር በቁርኣን ውስጥ በማንኛውም
ነጥብ ካልተስማማችሁ ቁርኣን በአንደበታቸው እንደወረደ በቁርኣን ቋንቋ
ፃፉት። እንዲህም አደረጉ ብዙ ቅጂዎችን ከጻፉ በኋላ ዑስማን ዋናውን የእጅ
ጽሑፍ ለሐፍሳ መለሱለት። ዑስማን (ረዐ) በየሙስሊም ጠቅላይ ግዛት
የገለበጡትን አንድ ግልባጭ ላከ እና የተቀሩት የቁርኣን ፅሁፎች በተቆራረጡ
የእጅ ጽሑፎች ወይም ሙሉ ቅጂዎች የተፃፉ .8 እንዲቃጠሉ አዘዙ።

6. አል-ቡካሪ፣ ጥራዝ. 6፣477-78።

7. ካትሬጋ እና ሼንክ, 29-30; እና ቡካይል፣ 134
8. አል–ቡኻሪ 478-79 ተመልከት።
ሁሉም የቁርኣን ሊቃውንት የኡስማኒክ የቁርኣን ቅጂ እስከ ዛሬ ድረስ ሳይበላሽ
እንደቆየ ይስማማሉ።
የቁርኣን
ዝግጅት _
ቁርኣን ከአዲስ ኪዳን በመጠኑ አጠረ። በ 114 ምዕራፎች የተከፋፈለ ነው, ሱራ
ተብሎ የሚጠራው, እኩል ያልሆነ ርዝመት. ሰማንያ ስድስቱ ምዕራፎች በመካ ጊዜ፣
ሀያ ስምንት ደግሞ በመዲና ወርደዋል። እያንዳንዱ ምዕራፍ በቁጥር (አያት)
የተከፋፈለ ነው ። ሦስቱ አጫጭር ሱራዎች እያንዳንዳቸው ሦስት አንቀጾች
አሏቸው (103፣ 108፣ 110)፣ ሁለተኛው ሱራ ግን ረጅሙ በ 286 አንቀጾች የተከፈለ
ነው። እያንዳንዱ ሱራ (ከአንድ በስተቀር)
"በአላህስም እጅግ በጣም ሩኅሩህ በጣም አዛኝ በሆነው" ተብሎ ወደ እንግሊዝኛ
በተተረጎመ ቢስሚላህ ይጀምራል ። እያንዳንዱ ሱራ በምዕራፉ ውስጥ ካለው ቃል
ወይም ሐረግ (እንደ “ላምዋ”፣ “ዮናስ”፣ “በለስ” እና “አስጨነቀ” ያሉ) ብዙ ጊዜ
የተወሰደ ርዕስ አለው። ሆኖም፣ በአብዛኛዎቹ ጉዳዮች እነዚህ ርዕሶች የሙሉውን
ምዕራፍ ጭብጥ አያመለክቱም።
'
በተወሰነ ደረጃ ያልተለመደው የቁርኣን ባህሪ ሱራዎቹ በማንኛውም የጊዜ ቅደም
ተከተል ወይም አመክንዮአዊ ቅደም ተከተል ያልተቀመጡ መሆናቸው ነው።
በአጠቃላይ ምዕራፎቹ የተደረደሩት ከትልቅ እስከ ትንሽ ርዝመታቸው ነው—
ከመጀመሪያው በስተቀር፣ እሱም እንደ አጭር የመግቢያ ጸሎት። ይህም "በዋነኛነት
የቅርብ የሆኑት ሱራዎች ረጅሙ ሱራዎች ቀድመው ሲመጡ፣ አጭሩ እና ቀደሞቹ
በመጨረሻ የሚቀመጡ በመሆናቸው... የዘመን ቅደም ተከተል በመገለባበጥ ውጤት
አስገኝቷል።" 9 አብዛኞቹ ረዣዥም ምዕራፎች ከተለያዩ የመሐመድ አገልግሎት
ጊዜያት የመጡ ጥቅሶች አሏቸው፣ ስለዚህም የተዋሃዱ ሱራዎችን ወይም
ክፍሎቻቸውን በትክክል ለማወቅ አስቸጋሪ ያደርገዋል። አንድ ወሳኝ የሙስሊም
ምሁር አሊ ዳሽቲ እንዲህ ይላሉ፡- “እንደ አለመታደል ሆኖ ቁርኣን ነው።
10 በመጥፎ
ሁኔታ ተስተካክሏል እና ይዘቱ በጣም በድብቅ የተደረደሩ ናቸው ።
)
አብዛኞቹ ወግ አጥባቂ ሙስሊሞች ይህንን ዝግጅት ይከላከላሉ ።

የቁርዓን ሥነ- ጽሑፍ

ዘይቤ
ቁርኣን የተፃፈው በአረብኛ በግጥም እና በስድ ንባብ መልክ ነው። የእስልምና
አጭር ኢንሳይክሎፔዲያ የሚከተለውን የቁርኣን ሥነ-ጽሑፋዊ መግለጫ ይዟል።

ምንም እንኳን በሁሉም ቦታ ላይ የአንድ ግለሰብ ማህተም ቢይዝም በቀደሙት

እና በኋላ ባሉት የቁርዓን አጻጻፍ ስልቱ ፈጽሞ የተለየ ነው።

9. ስታንቶን፣ 15
10. ዳሽቲ፣ 28. በተጨማሪም ዘ ኒው ኢንሳይክሎፔዲያ ብሪታኒካ ; እና የግርጌ
ማስታወሻ በጎልድዚር፣ 28-30። ስለዚህ ጉዳይ አርተር ጄፍሪ የሚከተለውን ጥልቅ
ማስተዋል የተሞላበት አስተያየት ሰጥቷል፡- “ከሱራ XII በስተቀር ከሱራዎች መካከል
የትኛውም የረዥም ጊዜ ሱራዎች ስለ የትኛውም ርዕሰ ጉዳይ በቋሚነት
አይናገሩም… ምንም እንኳን አንዳንድ ዘመናዊ የሙስሊም ጸሃፊዎች ዓላማ ያለው
ዝግጅትን ለማሳየት አስደናቂ ሙከራዎችን ቢያደርጉም ዝግጅቱ አደገኛ ነው።
በሱራዎች ውስጥ ያሉ ቁሳቁሶች." ጄፍሪ ፣ 47
11. ማህሙድ አህመድ 368-71 ይመልከቱ; የሙስሊም የዓለም ሊግ ጆርናል, ኦገስት
82, 13; እና ካትሬጋ እና ሼንክ፣ 29
ቁርኣን 95

... ቀደም ባሉት መገለጦች ውስጥ አንድ ሰው በዱር ማራኪ እና ራፕሶዲክ

አቀራረብ ይወሰዳል, አንዳንዴም በሞቃት ስሜት .... በኋለኞቹ ክፍሎች ደግሞ
ከፍተኛ በረራዎች አይጎድሉም . . . ነገር ግን እንደ አንድ ደንብ የእሱ ምናብ
በቅርቡ
... ለትርጉም አንቀጾች ቦታ ሰጠ .... ነቢዩ አሁን ብዙ ጊዜ ይሳባሉ
12
የረዥም ታሪኮች ወይም የስነ-ልቦና ገለጻዎች ድግግሞሾች፣ ወይም ቃላቶች።
108 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
ሌላው ባለስልጣን የቁርኣንን ዘይቤ እንዲህ ሲል ይገልጸዋል፡- “በአጠቃላይ በጣም
አጫጭር ጥቅሶች የተከሰቱት በመጀመሪያዎቹ ሱራዎች ውስጥ ሲሆን የመሐመድ
የመገለጥ ዘይቤ በዘመኑ ካሂኖች ወይም ጠንቋዮች ይገለገሉበት ከነበረው ግጥም
(ሳጅ) ጋር በጣም ይቀራረባል። ." ከዚህም በተጨማሪ " ጥቅሶቹ ቀስ በቀስ እየረዘሙ
እና ሁኔታዊ እየሆኑ ሲሄዱ, ግጥሞቹ እየራቀቁ ይመጣሉ. የቋንቋ ዘይቤም ለውጥ
አለ: ቀደምት ሱራዎች በአጫጭር ዓረፍተ ነገሮች, ግልጽ መግለጫዎች እና የግጥም
ኃይል ተለይተው ይታወቃሉ. የበለጠ እና የበለጠ ዝርዝር ፣ 13 ተካተዋል እና
አንዳንድ ጊዜ ይልቁንም በአመለካከት እና በቋንቋ ፕሮዛይክ ይሁኑ።
በእርግጥ ለኦርቶዶክስ ሙስሊሞች "ፍፁም የ
14 የቁርዓን ቋንቋ
የማይሻር ዶግማ ነው።" ስለዚህ ማንኛውም ተቃርኖ
በቀደምት እና በኋለኞቹ ሱራዎች ስነ-ጽሑፋዊ ጥራት መካከል ቁርአን
ከመጀመሪያው እስከ መጨረሻው በማይደረስበት ውበቱ ምክንያት ቁርኣንን
ለመነሳሳት የመጨረሻ ማረጋገጫ አድርጎ ለሚቆጥር ሙስሊም መነሻ ነጥብ ነው
(ምዕራፍ 9 ይመልከቱ )።
ዘይቤን በተመለከተ ሌላው አስፈላጊ ነጥብ "ቁርኣን በአጠቃላይ እንደ
እግዚአብሔር ንግግር ነው, እሱም በአብዛኛው የሚናገረው በመጀመሪያው አካል
ብዙ ቁጥር ( " እኛ " ) ነው." ፲፭ እናም "ነቢዩ መሐመድ ለወገኖቹ በሚናገርበት ጊዜ
ቃላቶቹ የሚነገሩት 'በል' በሚለው ትእዛዝ ነው፣ ስለዚህም እሱ የሚናገረው
በመለኮታዊ ትዕዛዝ ላይ ብቻ መሆኑን በማጉላት ነው። አንዳንድ ጊዜ ቅርጹ
አስደናቂ ነው፣ በመሐመድ ተቃውሞን ያመጣል። ተቃዋሚዎች
እና በተከራካሪ መከራከሪያዎች
16

መለሱላቸው።" በዚህ ቀጥተኛ መለኮታዊ የአነጋገር ዘይቤ ላይ የተተነበየው፣

ሙስሊሞች አዲስ ኪዳን እና አብዛኛው የብሉይ ኪዳን የእግዚአብሔር ቃል
እንዳይሆኑ የተከለከሉ እንደሆኑ ያምናሉ።

ዋና የቁርአን
ጭብጦች _

እንደ እግዚአብሔር፣ ሰው፣ ኃጢአት፣ ነቢያት እና መለኮታዊ ቅዱሳት መጻሕፍት

ካሉ የቁርኣን ዋና ዋና መሪ ሃሳቦች መካከል አንዳንዶቹን አስቀድመን ተመልክተናል።
በሚቀጥለው ምዕራፍ ኢስላማዊ የመዳንን አመለካከት እንዳስሳለን። በዚህ ክፍል
አንዳንድ የቁርኣን አበይት ትምህርቶች በጊዜ ቅደም ተከተል በአጭሩ ዳሰሳ
እናደርጋለን

12. ጊብ
እና ክሬመርስ, 276; ጎልድዚሄር 11-12 ይመልከቱ ።
13. ዘ ኒው ኢንሳይክሎፔዲያ ብሪታኒካ, 6; በተጨማሪም ስታንቶን, 13-14
ይመልከቱ.
 14. ጊብ እና ክሬመር 276 ይመልከቱ።
15. እንደ መጽሐፍ ቅዱስ (ዘፍ. 1፡26) የ"እኛ" አጠቃቀም ንጉሳዊ ነው፣
ለንጉሣዊነት እና ለአምላክነት ተወስኗል ነገር ግን በእግዚአብሔር የብዙነት
ምልክት አይደለም።
16. ዘ ኒው ኢንሳይክሎፔዲያ ብሪታኒካ፣ 6.
ቁርኣን ለመሐመድ የወረደበትን የሃያ ሦስት ዓመት ጊዜ የሚሸፍን ሥርዓት ነው።
የምዕራባውያን ሊቃውንት ቁርኣንን በተለምዶ በአራት ደረጃዎች ፈርጀውታል፡-
መጀመሪያ፣ መካከለኛ እና ዘግይቶ መካ እና በመዲናን ጊዜ። ይህ ግንባታ ከኖልዴክ
የቁርአን ታሪክ (1860) ጀምሮ በምዕራባውያን ምሁራን ዘንድ ታዋቂ ነው ። 17 እዚህ
በመካ መሃል እና በመጨረሻው ደረጃ መካከል ያለውን ትንሽ ቴክኒካል ልዩነት
እናስወግዳለን እና የቀደመውን እና በኋላውን የመካ እና የመዲናን ጊዜ ዋና
ባህሪያትን ብቻ እንነካለን።

የመካውን ጊዜ
ሱራዎች ውስጥ “የታወቀ ቀላልነት” አለ ። 19 መሐመድ በዋናነት
የቁርአን

“አስጠንቃቂ” ነው (87፡9)። የመጀመሪያዎቹ መገለጦች በዋነኛነት ሰዎችን በፈጣሪ

ፊት ተጠያቂ ስለሚሆኑ ወደ ሥነ ምግባራዊ ተሃድሶ መጥራትን ያቀፈ ነበር።
ስለሚመጣው የፍርድ ቀን ተንብየዋል እና
በገሃነም ውስጥ የጠፉትን እና በገነት ውስጥ የዳኑትን የወደፊት እጣ ፈንታ በስዕላዊ
መንገድ ግለጽ።
ከዚህ ብዙም ሳይቆይ የእውነተኛው አምላክ አንድነት እና መሻገር እና
ፈጣሪ “ተከታታይ አጫጭር አድራሻዎች በሚያስደስት ስሜት የተሞላ፣
የሚያብረቀርቅ ምናብ እና ትንሽ የግጥም ሃይል” በሚመስል መልኩ የበላይ መሪ
ሃሳብ ይሆናል። 19 በቀደምት የሙስሊም ወግ መሠረት፣ መሐመድ በአገልግሎቱ
መጀመሪያ ላይ የመካ ጣዖት አምላኪዎችን በግልፅ አላጠቃም። የቀድሞ ባለስልጣን
አል-ዙህሪ (እ.ኤ.አ. 713 ) የሚከተለውን ዘገባ ይሰጠናል ፡ 20

የአላህ መልእክተኛ በድብቅ እና በአደባባይ ወንዶችን ወደ እስልምና ጠሩ እና

ከወጣቶች እና ከተራው ህዝብ መካከል ፈቃደኛ የሆኑት የአላህን ጥሪ ተቀበሉ።
. . . የቁረይሽ ነገድ ከሓዲዎች የተናገረውን አልተቃወሙም።...ይህን ያደርጉ ነበር
አላህ ከርሱ ሌላ የሚያመልኩዋቸውን አማልክቶቻቸውን ማጥቃት እስኪጀምር
ድረስ እና በክህደት የሞቱት አባቶቻቸው ጠፍተዋል ብሎ እስኪናገር ድረስ።
ከዚያም ነቢዩን (ሶ.ዐ.ወ) መጥላትና ጠላትነታቸውን ገለጹላቸው።

መሐመድ በአብዛኞቹ የማያምኑት ዘንድ ከፍተኛ ተቀባይነት አጋጥሞታል።

110 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
በቁርኣን መገለጦች ላይ አዲስ አጽንዖት ያስገኙ መካውያን። ቀስ በቀስ ሱራዎቹ
ይረዝማሉ እና በድምፅ አከራካሪ ይሆናሉ። ለእግዚአብሔር መኖር እና ኃይል
በተፈጥሮ እና በሰው ሕይወት ውስጥ ባሉት ማስረጃዎች እና ማስረጃዎች ላይ
የተገለጹት መገለጦች ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመሩ ይሄዳሉ።

17. ጊብ እና ክሬመርስ ይመልከቱ; እና Goldziher, 12 እና የግርጌ ማስታወሻ.

18. ሰር ኖርማን አንደርሰን፣ የአለም ሃይማኖቶች (ግራንድ ራፒድስ፡ ኢርድማንስ፣
1987)፣ 94
19. ጊብ እና ክሬመር 284 ይመልከቱ።
20. አንድሬ, 116; በተጨማሪም ጊብ እና ክሬመር 284 ይመልከቱ።
ቁርኣን 97

የብሉይ እና የአዲስ ኪዳን ነቢያት ረጅም እና ተደጋጋሚ መጽሐፍ ቅዱሳዊ

ትረካዎች የምንተዋወቀው በዚህ ጊዜ ነው። በቁርኣን መሠረት፣ ብዙ የብሉይ ኪዳን
ስብዕናዎች እንደ እግዚአብሔር ነቢያት ስለሚሠሩ፣ የእስልምና ሊቃውንት በእነዚህ
ትንቢታዊ ታሪኮች ውስጥ ጉልህ የሆነ ሥነ ልቦናዊ (እንዲያውም ዶክትሪን) አካል
ይመለከታሉ። ሽመል የመሐመድን መገለጦች ተፈጥሮ ሲናገር እንዲህ ሲል ጽፏል።

በመካከለኛው ዘመን፣ በችግርና በስደት ጊዜ፣ እንደ መሐመድ በወገኖቻቸው

መካከል ምንም ዓይነት መግባባት ያልነበራቸውና እግዚአብሔር ድል
እስኪሰጣቸው ድረስ ብዙ የተሞከሩ ቀደምት ነቢያት ላይ ስለሚደርስባቸው
መከራና ስቃይ ብዙ ጊዜ ይናገራሉ። በጠላቶቻቸው ላይ. እነዚህ መገለጦች
የመካውያን ጠላትነት እየጨመረ ቢሄድም መሐመድ በመረጠው መንገድ
እንዲቀጥል ረድተውታል። 21

የመካከለኛው ዘመን
ይህ የቁርኣን የዘመን አቆጣጠር በሁሉም ሙስሊሞች ዘንድ ተቀባይነት ያለው
ብቸኛው እና እንዲያውም ከእስልምና መጀመሪያ ጀምሮ የነበረ ነው። በመዲናን
ሱራዎች የአጻጻፍ ስልት ብቻ ሳይሆን ይዘቱ ከመካ ዘመን ጋር በእጅጉ ተቃራኒ ነው።
የመሐመድ ሰው ከሰባኪ ወደ ልዑል አስደናቂ ሽግግር አለ። ይህ ለሙስሊሙ ምንም
ስጋት አይፈጥርም, በዚህ ለውጥ ውስጥ ጉዳዩን ለሚመለከተው
ከተለያዩ ሁኔታዎች ጋር በመላመድ የመሐመድ ታላቅነት። መዲና፣ መሐመድ “ውብ
ሞዴል” ሆነ። እሱ መሆን አለበት።
ከእግዚአብሔር ጋር መታዘዝ; "ለፍጡራን ሁሉ እዝነት" ተብሎ ተልኳል እና
እግዚአብሔር እና መላእክቶች ነቢዩን ይባርካሉ (33፡21፤ 4፡80፤ 21፡107፤ 33፡56)።
በዚህ የመሐመድ ሚና ለውጥ በቁርኣን መገለጥ ላይም ለውጥ መጣ። የመካ
ችግሮች አሁን አልፈዋል፣ እና አዲስ የተገኘው እስላማዊ ማህበረሰብ አዲስ
 አቅጣጫ ያስፈልገዋል። አሁንም ሽመል እንዲህ ሲል ጽፏል፡- “በመዲና እስልምና
ተቋማዊ ሆነ፣ እና የነብዩ (ሶ.ዐ.ወ) ራዕይ ይዘቶች በተመሳሳይ መልኩ የዜጎችን
ችግሮች የሚመለከቱ እና ፖለቲካዊ እና ማህበራዊ ጉዳዮችን የሚመለከቱ
ጥያቄዎችን ይመለከታሉ።
22

ከመሐመድ የፖለቲካ ማህበረሰብ መሪነት እንቅስቃሴ።

አጠቃላይ የእስልምና ስነምግባር፣ ህግ እና የዳኝነት አወቃቀሮች መሰረቱን
የሚያገኘው በዚህ ዘመን መገለጦች ላይ ነው። 23 የመዲናውያን መገለጦች አስፈላጊ
ገጽታ በዘመኑ ከነበሩት የአይሁድ እና የክርስትና እምነቶች ጋር የነበረው የመጨረሻ
ዕረፍት ነው። 24 መገለጦች ቀስ በቀስ በይሁዶች እና በክርስቲያኖች ላይ
በሚሰነዝሩበት ውግዘታቸው እየጠነከሩ ይሄዳሉ፣ እና እስልምናን ከአረብ ባህሪው
ጋር የበለጠ ለማስማማት የተደረገ ግልጽ ሙከራ አለ። እንደ ምሳሌ በመሐመድ
አያያዝ ላይ ያለውን ልዩነት ልብ ልንል እንችላለን

21. ሺመል፣ 16
22. ኢቢድ
23. ስለ ቁርኣናዊ ህግ አጭር ማብራሪያ ስታንተን 63-71 ተመልከት።
24. በዚህ ነጥብ ላይ ለበለጠ ውይይት ምዕራፍ 3 እና 4 ን ተመልከት።
ኢብራሂም በመካና በመዲና ተገለጠ። በመካ ብዙ ጊዜ ከመሐመድ በፊት ወደ
አረቦች የተላከ ነብይ እንደሌለ ይነገር ነበር።
ኢብራሂም በነብያት ዘንድ ትልቅ ቦታ ያለው ሲሆን ከሙሽሪኮች በተቃራኒ ሃኒፍ
(የመጀመሪያ አንድ አምላክ አምላኪ) ይባላል ። ነገር ግን በኋላ በመዲና ውስጥ
አብርሃም በመካ እንደኖረ እና በልጁ እስማኤል (የአረቦች ቅድመ አያት) እርዳታ
የመካ መቅደሱን መሠረተ። አሁን መሐመድ አብርሃምን ሃኒፍ ብሎ ሲጠራው።
እርሱን ከአይሁድና ከክርስቲያኖች ለማነጻጸር ነው። የአብርሃም ሃይማኖት
(ከአይሁድ እና ከክርስትና በፊት የነበረው) መሐመድ መልሶ ለማደስ እና ለማጠናቀቅ
የተላከ 25 ንፁህ እና የመጀመሪያ ሃይማኖት ነው።
ከዚሁ ጋር ተያይዞ ነው ከእስልምና ተራማጅ መገለጥ ጽንሰ-ሀሳብ ጋር በቅርበት
የተገናኘው ጠቃሚው የቁርኣናዊ የመሻር ትምህርት (ናሲክ) የሚነሳው። ቁርኣኑ
እራሱ እንዳስቀመጠው፡- “ከአንቀጾቻችን የትኛውንም አንሰርዝም፤ አንረሳውምም፤
ግን እኛ እንተካለን ”
የተሻለ ወይም ተመሳሳይ የሆነ ነገር (2፡106፤ እንዲሁም 16፡101፤ 13፡39
ይመልከቱ)። የቁርአን ምሁር አርተር ጀፈርሪ ይህንን አስተምህሮ በሚከተለው
መንገድ ገልጾታል፡-

ቁርኣን የመሻርን ትምህርት በማስተማር ከቅዱሳት መጻህፍት መካከል ልዩ ነው።

የትኛዎቹ ጥቅሶች ሌሎችን እንደሚሻሩ የማወቅ አስፈላጊነት ናሲክ ዋ ማንሱክ
112 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
በመባል የሚታወቀውን የቁርዓን ሳይንስን ማለትም "ተሻሪዎች እና የተሻሩ"
እንዲባሉ አድርጓል ። 26

በመካ እና በመዲናን ሱራዎች መካከል ያለውን ሽግግር ስናጤን የዚህ አስተምህሮ

አንድምታ ጥልቅ ሊሆን ይችላል። የሙስሊሙ የነገረ መለኮት ምሁር lbn Salam
ኪታብ አን -ናሲክ ወል ማንሱክ በተሰኘው መጽሃፋቸው እንዲህ ሲሉ ጽፈዋል፡-
"በአላህ መጽሃፍ ውስጥ መሻር ሶስት አይነት ነው፡ አንደኛው አይነት ጽሁፍም ሆነ
ማዘዙ የተሻረበት ነው። ሌላው ደግሞ ፅሁፉ የተሻረበት ነው። ተሰርዟል ግን ማዘዙ
ይቀራል።ሌላው ግን ነው።
27

የመድሃኒት ማዘዣው የተሻረበት ነገር ግን ጽሑፉ ይቀራል።

በአንደኛው ምድብ ደራሲው አንድ የቁርዓን ጽሑፍ እና መርሆው ከአሁኑ ቁርኣን
የተወገዱባቸውን ወጎች በርካታ ምሳሌዎችን ጠቅሰዋል። ሁለተኛው ምድብ ስለ
“ድንጋይ መውገር” ለሚለው ጥቅስ ለዝሙት ቅጣት ተነግሮናል። ጽሑፉ ተሰርዟል
ተብሎ ይነገራል, ነገር ግን የመድሐኒት ማዘዣው (ዝሙትን የሚቃወም) የቆመ ነው.
ስለ ሦስተኛው ምድብ እንዲህ ሲል ጽፏል, "የመድሃኒት ማዘዣው የተሻረበት ነገር
ግን የቀረው ጽሑፍ በስልሳ ሶስት ሱራዎች ውስጥ ይገኛል. ለምሳሌ ወደ እየሩሳሌም
መቅደሱ ፊት ለፊት ያለው የጸሎት ንግግር, የቀድሞ ጾሞች, ሙሽሪኮችን መፍቀድ
ናቸው. , እና

25. ጊብ እና ክሬመር 285 ይመልከቱ።

26. ጄፍሪ፣ 66 ይመልከቱ።
27. ኢቢድ., 67.
"28 ከማያውቁት ዘወር። ለእነዚህ
ማጣቀሻዎች ማብራሪያ ጄፍሪ እንዲህ ይላል፡- "በቀድሞ ወደ ኢየሩሳሌም በጸሎት
የመጋፈጥ ልማድ፣ የተጠቀሰው n II፣ 143/138፣ በትእዛዙ II፣ 144/ ተሰርዟል።
139 ከሆነ። ወደ መካ ወደ ተቀደሰው መስጊድ መዞር; እንደ አይሁዶች በሙሀረም
አስር የአሹራ ቀናት ቀደም ብሎ ይፆም የነበረው የረመዳን ሰላሳ ቀናት ሙሉ
እንዲፆሙ ትእዛዝ ተሰርዟል (II፣ 183፣ 179 ff.); ሙሽሪኮች እንዲተዉ ያዘዘዉ XLll
89 እና ቭል 199/198 ነብዩን ከመሀይሞች እንዲመለሱ ያዘዘዉ ሁለቱም በሰይፍ
አያት (11, 191/187) ተሽረዋል ተብሏል። እንዲታረዱ የሚያዝዝ ነው።” 29
የመሻር አስተምህሮው በተቃራኒው ሰርቷል፣ በተለይም በሱፊዎች (አባሪ 1
ይመልከቱ) እና በዘመናችን ባሉ አንዳንድ ትንሽ ተራማጅ ኢስላማዊ ክበቦች።
አንዳንዶች በመካ ዘመን ባስተላለፉት መልእክት ውስጥ ነው "የእስልምና በዋነኛነት
'ሃይማኖታዊ' ጥራት ያለው፣ ከመዲና ከነበረው የፖለቲካ/ወታደራዊ ሥርዓት በፊት
የነበረው 'ማሳያ'
 "30 ተቀምጧል። ነገር ግን ይህ አመለካከት በኦርቶዶክስ
ሙስሊሞች ዘንድ ምንም አይነት ተቀባይነት አላመጣም።

ቁርዓን እንደ እስላማዊ መጽሐፍ

እስካሁን የተነገረው ሁሉ ስለ ቁርኣን በጣም አስፈላጊ የሆነውን እውነታ እንደ
መግቢያ ሆኖ ያገለግላል፡ በእስልምና ያለው ልዩ ቦታ ። በሚሊዮን የሚቆጠሩ ታማኝ
ሙስሊሞች (ከራሱ ከመሐመድ ጊዜ ጀምሮ) ለቅዱስ መጽሐፋቸው ያላቸውን
ጥልቅ አድናቆት ሳናደንቅ ስለ ቁርኣን ምንም ጠቃሚ ግንዛቤ ማግኘት አይቻልም።
ስለዚህ የዚህ ምዕራፍ ቀሪው ቁርኣን በእስልምና ያለውን ደረጃ ለመመርመር ያተኮረ
ነው።
ፕሮፌሰር ዩሱፍ ኬ. ኢቢሽ “ሙስሊሙ በቁርአን ይኖራል” በሚል ርዕስ ባወጣው
መጣጥፍ ስለ ቁርአን በእስልምና ስላለው ሁኔታ ጥልቅ ግንዛቤን አስፍረዋል፡-

ቁርአን ምን እንደሆነ የተረዳ ምዕራባዊ ሰው እስካሁን አላጋጠመኝም።

በመደበኛው መንገድ መጽሐፍ አይደለም፣ ወይም ከመጽሐፍ ቅዱስ፣
ከብሉይም ሆነ ከሐዲስ ኪዳን ጋር የሚወዳደር አይደለም። የመለኮታዊ ፈቃድ
መግለጫ ነው። በክርስትና ውስጥ ከማንኛውም ነገር ጋር ማወዳደር ከፈለግህ
ከራሱ ከክርስቶስ ጋር ማወዳደር አለብህ። ክርስቶስ በሰዎች መካከል የመለኮት
መግለጫ፣ የመለኮታዊ ፈቃድ መገለጥ ነበር። ቁርኣን ማለት ያ ነው። ከፈለጉ ሀ

28.ኢቢድ., 68.
29.Ibid.,አጽንዖት የኛ.
30.Kenneth Cragg, "በእስልምና ወቅታዊ አዝማሚያዎች", በዉድቤሪ, 33-35.
ክራግ በመቀጠል በመካ እና በመዲና መልእክቶች መካከል ያሉ ልዩነቶች "
በየትኛውም ቦታ ላይ የሙስሊሞችን አጠቃላይነት አያመሰግኑም " ብሏል። እንደዚህ
ያሉ አመለካከቶች ከኅዳግ ያለፈ ምንም አይደሉም፣ በዚህ ዘመን በተሰጠ ቁጣ
ውስጥ ተግባራዊ የመግለጽ ዕድላቸው አነስተኛ ነው ” (35)።
114
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

የመሐመድን ሚና ስናወዳድር፣ በዚህ ረገድ የተሻለችው ማርያም ትሆናለች።

መሐመድ የመለኮት ተሸከርካሪ ነበረች እንደ እርሷ ተሸከርካሪ ነበረች....ይህ ቃል
አቢሲኒያ መሆኑን በማወቅ ሕይወታቸውን ቁርኣንን፣ ፅሁፉን፣ የቃላቱን ትንተና
በማጥናት ሕይወታቸውን ያደረጉ ምዕራባውያን ምሥራቃውያን አሉ። , ይህ ቃል
መነሻው ግሪክ ነው። . . . ነገር ግን ይህ ሁሉ ቁሳዊ ነገር አይደለም. ቁርኣን
በመለኮታዊ መንፈስ ተነሳስቶ፣ ከዚያም ተሰብስቧል፣ እና አሁን ያለንበት
የእግዚአብሔር ፈቃድ በሰዎች መካከል መገለጡ ነው። ዋናው ነጥብ ይህ ነው። 31

ከምዕራቡ ዓለም ስኮላርሺፕ ጋር በጣም የሚግባቡ ሌላ ሙስሊም ምሁር፣ ከላይ

ባለው ነጥብ ይስማማሉ። የእስልምና ዕውነታዎች እና እውነታዎች ፣ ሰይድ
ሆሴን ናስር እንዲህ ሲል ጽፏል።

የአላህ ቃል በእስልምና ቁርኣን ነው; በክርስትና ውስጥ ክርስቶስ ነው…. ይህንን

ተመሳሳይነት ለመሸከም አንድ ሰው ቁርኣን የእግዚአብሔር ቃል በመሆኑ ከክርስቶስ
ጋር በክርስትና እና በዚህ መጽሐፍ መልክ እንደሚመሳሰል ሊያመለክት ይችላል ፣
እሱም እንደ ይዘቱ የሚወሰነው የመንግሥተ ሰማያት ቃል፣ ከክርስቶስ አካል ጋር
ይዛመዳል። የቁርአን መልክ የአረብኛ ቋንቋ ሲሆን በሃይማኖት አነጋገር የክርስቶስ
አካል ከክርስቶስ እንደሆነ ሁሉ ከቁርኣን የማይነጣጠል ነው። አረብኛ የተቀደሰ ነው
የቁርኣን መገለጥ ዋና አካል በመሆኑ ድምፁ
32 እና

ንግግሮች በስላም የአምልኮ ሥርዓቶች ውስጥ ሚና

ይጫወታሉ።

እነዚህ አስተያየቶች በእስልምና ውስጥ ለቁርኣን ግርማ ሞገስ ያለው እና ወደር የለሽ
ቦታ ስሜት ይሰጣሉ። በክርስትና ግን በመጀመሪያ
ቃል ነበር ቃልም ሥጋ ሆነ በእስልምና በመጀመሪያ ቃል ነበረ ቃልም መጽሐፍ ሆነ!
ስለዚህ ይህ መጽሐፍ ከእስልምና ሥነ-መለኮት ጋር ያለውን ግንኙነት ማወቅ ለኛ በጣም
አስፈላጊ ነው።
በቁርኣን ውስጥ ቁርኣን የሰው (ወይም የመላእክታዊ) ውጤት ሳይሆን ሙሉ በሙሉ
ለነቢዩ ሙሐመድ ከገለጠው ከራሱ ከእግዚአብሔር የተገኘ እንደሆነ ዘወትር
እናስታውሳለን፡- “ምስጋና ለአላህ ለተላከ አገልጋዩ መጽሐፉን በእርሱ ውስጥ
ጠማማነትን አልፈቀደም” (18፡1)። "የዚህ መጽሐፍ መገለጥ ኃያል ጥበበኛው ከኾነው
ከእግዚአብሔር ዘንድ ነው። እኛ መጽሐፉን እውነትን ወደ አንተ የገለፅን ነን" (39፡1-2)።
"(አላህ ) አልረሕማን! እርሱ ቁርኣንን ያስተማረ ነው " (55፡1-2፤ በተጨማሪ 3፡7፤ 41፡2-3፤
12፡1-2፤ 20፡113፤ 25፡6 ተመልከት)። 2፡2-4፤ 43፡43-
 115
44; 6:19; 39፡41።
ቁርአን ከእግዚአብሔር ሌላ ምንጭ ተዘጋጅቷል ለሚለው ክስ
ምላሽ ለማግኘት፣ 26፡210-11፤ ተመልከት። 10፡37)።
ቁርኣንም እንዲሁ ከእግዚአብሔር ዘንድ የወረደ ሳይሆን መነሻውን ሰማያዊ በሆነው
“የመጽሐፍ እናት” ውስጥ ያገኘ መጽሐፍ እንደሆነም ተነግሮናል፡ “አይደለም!

31. ዋዲ, 14.

32. ሰይድ ሆሴን ናስር፣ የእስልምና ሀሳቦች እና እውነታዎች (ለንደን፡ ጆርጅ አለን እና
ዩንዊን፣ 1975)፣ 43-44
ቁርኣን

ይህ የተከበረ ቁርኣን ነው በተጠበቀ ጽላት የተጻፈ ነው።

"እኛታውቁ ዘንድ በአረብኛ የተጻፈ ቁርኣን አደረግነው። እርሱም በመጽሐፉ እናት
ውስጥ በእርግጥ የኛ ፊት ከፍተኛ ጥበብ የሞላበት ነው። (43፡3-4፤ ዝከ. 13፡39)።
ስለዚህ ከእስልምና መጀመሪያ ጀምሮ ቁርኣን በሁሉም ሙስሊሞች ዘንድ እንደ
እግዚአብሔር ቃል ይቆጠር ነበር። መሐመድ እና ባልደረቦቹ ለዚህ መጽሐፍ ያሳዩት
ፍጹም አድናቆት በብዙ ኢስላማዊ ወጎች ውስጥ ተመዝግቧል። ይህ ለቁርኣን ያለው
አክብሮት ከመሐመድ ሞት በኋላ ማደጉን በመቀጠል “በኋላ” የሚል ደረጃ ላይ ደርሷል
መቶ አመት በሃይማኖታዊ ሊቃውንት መካከል ከባድ ውዝግብ ተነስቶ (ቁርኣን) ተፈጠረ
ወይንስ እንደ እግዚአብሔር እራሱ አልተፈጠረም ማለትም ካለመኖር በፊት
ያልቀደመው ጥያቄ ነው። ይህ ውዝግብ
33 ለ
ዘመናት ቀጠለ።"
በመጨረሻም የኦርቶዶክስ ትምህርት ቤቶች የግሪክን ምክንያታዊነት ከእስላማዊ
አስተሳሰብ ጋር ለማዋሃድ የሞከሩትን የሙታዚላውያንን ("ሴሴደርስ") የተባሉትን
የሙስሊም ቲዎሎጂስቶችን አቋም አሸንፈው የቁርአንን ዘላለማዊነት አጥብቀው
ክደዋል። (ይህ ቡድን በአንድ ጊዜ በሰፊው ታዋቂ የነበረው
ነጥብ, ከአሁን በኋላ መኖር የለም; ሆኖም አንዳንድ ተጽኖአቸው—እንደ ቁርኣን
የመፍጠር አስተምህሮ—በሺዓ እስልምና ስነ-መለኮት ውስጥ ይታያል)። ሶስት
የሙስሊም ኸሊፋዎች ቁርኣን የተፈጠረ ነው የሚለውን ሀሳብ ለማንም ሰው
ለማስተማር ቢድአ ነው ብለው ሊገልጹት ሞክረዋል።
ኸሊፋ አል ሙተዋክኪል (እ.ኤ.አ. 850 ዓ.ም. )፣ “ሞትን እስከወሰነ ድረስ” ሄደ።
34 የ
እግዚአብሔር ቃል ፍጥረት ነው ብሎ
ያስተማረ ሁሉ ቅጣት
በእስልምና ላይ ከታላላቅ የአውሮፓ ባለስልጣናት አንዱ የሆነው ጎልድዚሄር ይህንን
ታላቅ ኢስላማዊ ውዝግብ ባጭሩ ሲያብራራ፡- “ከከባድ የዶግማቲክ ክርክር ርዕሰ
116 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
ጉዳዮች አንዱ የመለኮታዊው ቃል ጽንሰ-ሀሳብ ነው። ንግግርን ለእግዚአብሔር ያለውን
ባህሪ እንዴት መረዳት ይቻላል? አንድ እንዴት ነው? በተገለጠው መገለጥ ውስጥ የዚህን
ባህሪ አሠራር ለማስረዳት
35 በ
ቅዱሳት መጻሕፍት ውስጥ?"
ምንም እንኳን የሙስሊም ሊቃውንት እነዚህ አይነት ጥያቄዎች በእግዚአብሔር
ባህሪያት ንድፈ ሃሳብ አውድ ውስጥ መሆናቸውን ቢገነዘቡም፣ እንደ ተለያዩ የስነ-
መለኮታዊ ውይይት ርዕሰ ጉዳዮች ተወስደዋል። ኦርቶዶክስ እስልምና ለእነዚህ
ጥያቄዎች መልስ የሚሰጠው ንግግር የእግዚአብሔር ዘላለማዊ ባህሪ መሆኑን በመጥቀስ
ነው።
ልክ እንደ እውቀቱ፣ ኃይሉ እና ሌሎች የማንነቱ ባህሪያቶቹ ያለ መጀመሪያ ወይም
ጣልቃ ገብነት። ስለዚህ፣ የእግዚአብሔር የመናገር እውቅና ያለው መገለጫ የሆነው
መገለጥ በጊዜ የመነጨው በልዩ የእግዚአብሔር የፍጥረት ፈቃድ ሳይሆን ከዘላለም
ጀምሮ የነበረ ነው።

33. ዳሽቲ፣ 147. አንዳንድ የእስልምና ሊቃውንት በዚህ ውዝግብ ውስጥ የሎጎስ
ክርስቲያናዊ አስተምህሮ ቀጥተኛ ተጽእኖ እንዳላቸው ይገነዘባሉ። አብዱል-ሐቅ፣ 62-
63 ተመልከት።
34. ዊሊያምስ ፣ 179
35. 97 ጎልድዚርን ተመልከት።
nity ስለዚህ በኦርቶዶክስ ሙስሊም አስተምህሮ መሰረት ቁርኣን ከዘላለም ጀምሮ
በእግዚአብሔር አእምሮ ውስጥ ያለ ያልተፈጠረ የእግዚአብሔር ንግግር ነው። 36
ታላቁ የሱኒ ባለስልጣን አቡ ሀኒፋ የኦርቶዶክስ አስተያየቱን እንደሚከተለው
ገልጿል።

ቁርኣን የአላህ ቃል ነው፣ እና የእሱ ተመስጦ ቃሉ እና መገለጥ ነው። አስፈላጊው

የእግዚአብሔር ባህሪ ነው። እግዚአብሔር አይደለም, ግን አሁንም ከእግዚአብሔር
የማይነጣጠል ነው. በጥራዝ ተጽፏል፣ በቋንቋ ይነበባል፣ በልብ ይታወሳል፣
ፊደሎቹና አናባቢዎቹ፣ አጻፋቸውም ሁሉ የተፈጠሩ ናቸው፣ የሰው ሥራ ናቸውና
የእግዚአብሔር ቃል ግን አልተፈጠረም። ቃሉ ፣ አጻጻፉ፣ ፊደሎቹ እና ጥቅሶቹ
ለሰው ልጅ ፍላጎት ናቸው፣ ትርጉሙም የደረሰው በአጠቃቀማቸው ነውና፣
የእግዚአብሔር ቃል ግን በመሠረታዊነት የጸና ነው።
37

እግዚአብሔር እና የእግዚአብሔር ቃል ተፈጠረ የሚል ከሓዲ ነው።

ከሌሎች መለኮታዊ መገለጦች መካከል አንዱ እንደ ቅዱስ መጽሃፋቸው ብቻ

አይቆጠርም ። ቁርኣን ለሰው ልጅ የመጨረሻ ብርሃንና መመሪያ ይሆን ዘንድ ወደ
መሐመድ የወረደ (ታንዚል) የወረደ ዘላለማዊ የእግዚአብሔር ቃል ነው ። ምንም እንኳን
 117
አንዳንድ ሙስሊሞች ስለ ቁርኣን ግንኙነት አንዳንድ የብዙሃነት ጥያቄዎችን
ቢያቀርቡም።
ከሌሎች ቅዱሳት መጻሕፍት ጋር (ምዕራፍ 3 ይመልከቱ)፣ በኦርቶዶክስ እስልምና
መሠረት ቁርኣን በባሕርዩው ከዚህ ቀደም ከተገለጹት መገለጦች ሁሉ ይበልጣል።

ለሰው ልጆች መለኮታዊ መመሪያ

በብዙ አጋጣሚዎች ቁርኣን እራሱን እንደ "ግልጽ ክርክር" (አል-ቡርሃን) ወይም

"ብርሃን" (አን-ኑር)
ወይም "መግለጫው" (አል-በያን) ሲል ይጠቅሳል። 38 n በእርግጥ፣
ከቁርኣን የመጀመሪያ ምዕራፍ በኋላ፣ እንደ መግቢያ ጸሎት ሆኖ የሚሠራው፣
ሁለተኛው ምዕራፍ የሚጀምረው “ይህ መጽሐፍ ነው፤ ለእነዚያ አላህን ለሚፈሩ
በእርግጥ የተረጋገጠ መመሪያ ነው” በሚለው አንቀጽ ይጀምራል። 2፡2)።
ክርስቶስ በክርስትና እምነት ውስጥ ካለው ቦታ ጋር በሚመሳሰል መልኩ
እግዚአብሔር ለሰው የተገለጠው የመጨረሻ እና የመጨረሻ፣ ቁርኣን በእስልምና
እምነት ውስጥ ተመሳሳይ ሚና አለው። አብዱል አሃድ ዳውድ እንደጻፈው "በቅዱስ
ቁርኣን ውስጥ የአላህ ፈቃድ እና ቃል ከተገለጸ በኋላ የትንቢትና የመገለጥ ፍጻሜ
አለና።" 39 ነገር ግን ወደ ፊት ከመሄዳችን በፊት አንድ መሠረታዊ ልዩነት መጥቀስ
አለብን። በክርስትና ክርስቶስ የእግዚአብሔር ራስን መግለጥ እንደሆነ ይታመናል፣
በእስልምና ግን አጽንዖቱ

36. ኢቢድ
37. አብዱል-ሀቅን፣ 62 ን ይመልከቱ። እንዲሁም አል-ማቱሪዲ በዊልያምስ
ሙታዚላውያን ላይ የኦርቶዶክስ አቋምን ሲከላከል ይመልከቱ፣ 182. ስለ ቁርአን
ዘላለማዊነት ዘመናዊ እና ትንሽ ሚስጥራዊ ማብራሪያ ናስርን 53 ይመልከቱ።
: 38. አጂጆላ ፣ 104
39. ጉዴል, 35-36; እና አብዱ አል-አሃድ ዳውድ፣ መሐመድ በመጽሐፍ ቅዱስ (ኳላምፑር
ፑስታካ አንታራ, 1969).
118 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

የቁርኣን እግዚአብሄርን በግል በመግለጥ ላይ ሳይሆን ከሁሉም በላይ ደግሞ

የእግዚአብሄርን ትእዛዛት በመግለጽ ላይ ነው። ኬኔት ክራግ እንደተመለከተው፣

መገለጡ የእግዚአብሔርን ሕግ አስተላለፈ። እግዚአብሔርን ራሱን አይገልጥም።

...የእስልምና ሊቅ በመጨረሻ ህግ ነው እንጂ ስነ መለኮት አይደለም።
በመጨረሻው ትንታኔ የእግዚአብሔር ስሜት የመለኮታዊ ትዕዛዝ ስሜት ነው።
በእግዚአብሔር ፈቃድ ማንነቱን የከበበው ምሥጢር የለም። የእሱ ፍላጎቶች
የሚታወቁ እና የ
የአማኞች ተግባር ብዙ የመመርመሪያ፣ አሁንም ያነሰ አብሮነት አይደለም፣
ይልቁንም
ታዛዥነት እና ታማኝነት. 40

በዚህ ቁርኣናዊ አፅንኦት የተነሳ፣ ሙስሊሞች ቁርኣንን ለሰው ልጅ የመጨረሻ እና

ተስማሚ መለኮታዊ መመሪያ አድርገው የሚመለከቱት ፣ የእግዚአብሔርን ፈቃድ
እና ትዕዛዛት በመግለጥ ላይ ነው።
አጂጆላ እንዲህ ሲል ጽፏል፡- “ቁርኣን ሁሉንም የሰው ልጅ የሕይወት ገጽታና
ምዕራፍ የሚሸፍን ሁሉን አቀፍ የሕይወት መመሪያ ነው። ይህ የእግዚአብሔር
መጽሐፍ በማህበራዊ ሕይወት፣ ንግድና ኢኮኖሚክስ፣ ጋብቻ እና ውርስ፣ የቅጣት
ሕጎች እና ዓለም አቀፍ ምግባርን የተመለከቱ ምርጥ ህጎችን ያስቀምጣል። ወዘተ.
41

ለመለኮታዊ መመሪያ ተግባራዊነት እና የመጨረሻነት ማስረጃ ከሚሆኑት

ከብዙዎቹ የቁርአን ህግጋቶች በተጨማሪ 4 2 ቁርኣን የቀደሙት መለኮታዊ
መገለጦችን እንደሚያሟላ እና እንደሚፈጽም በማመን የመጨረሻው
የእግዚአብሔር መገለጥ ተደርጎ ይቆጠራል። . 10፡37 ላይ፣ “ይህ ቁርኣን... ከሱ በፊት
ለነበሩት (አንቀጾች) አረጋጋጭ ነው፣ የመጽሐፉም አጠቃላይ ማብራሪያ - በእርሱ
ጥርጥር የሌለበት ነው—ከ
የዓለማት ጌታ።" ካትሬጋ ሲጽፍ መሰረታዊ የሙስሊም እምነትን ገልጿል።

ስለዚህ ቁርኣን የመጨረሻው መገለጥ እንደመሆኑ መጠን በቀደሙት ቅዱሳት

መጻሕፍት (መገለጥ) ውስጥ የተካተቱት የእውነት ፍጽምናና ፍጻሜዎች ናቸው።
በአረብኛ ቢላክም ለሁሉም ጊዜ እና ለሰው ልጆች ሁሉ መፅሃፍ ነው። የቁርኣን
አላማ የአላህን ዘላለማዊ እውነት በመመለስ የቀደመውን አንቀጾች መጠበቅ
ነው። ቁርኣን የሰው ልጅ የሚችልበት ችቦ ነው።
43

ወደ ቀጥተኛው መንገድ በትክክል ተምራ።

ቁርኣን 119

ሌላው የዘመኑ የሙስሊም ጸሃፊ አብዳላቲ አክሎ፡- “እነዚህ ሙስሊሞች

መጽሃፋቸው የተከበረው ቁርኣን መሆኑን የሚያምኑበት በቂ ምክንያት አላቸው።
የራዕይ መምህር እና የሃይማኖታዊ እውነት መመዘኛ።” ስለዚህ፣ “እነሱም እስልምና
ዘላለማዊውን መለኮታዊ መልእክት እንደገና ለማረጋገጥ እንደመጣ ያምናሉ።

40. ክራግ፣ የሚናሬት ጥሪ፣ 55፣ 57። ስለ ኢስላማዊ ሥነ-መለኮት ተጨማሪ

ማብራሪያ ምዕራፍ 1 ን ተመልከት።
41. አጂጆላ፣ 90
42. አብዳላቲ, 196-97.
43. ካትሬጋ እና ሼንክ፣ 27
ጠቢብ እና ያለፈውን ሃይማኖታዊ አለመግባባቶችን ለመፍታት የሰው ልጅ
እንዲጀምር
44
በሁሉም የሕይወት ዘርፎች ውስጥ የፈጠራ ገንቢ እንቅስቃሴዎች."
ይህንኑ የሙስሊም አመለካከት በጥንታዊው የኦርቶዶክስ ሃይማኖት ምሁር lbn
Taymiyaጽሑፎች ውስጥ፡-

ሸሪዓ ውስጥ ያለው መመሪያ እና እውነተኛ ሃይማኖት ቀደም ባሉት ሁለት

የሃይማኖት ሕጎች ውስጥ ከነበረው የበለጠ ፍፁም ነው። የኦሪት ህግ ከቁርኣን
በተለየ መልኩ ሙሉነት የጎደለው ነው። ...በተውራት፣በኢንጅል እና በነብያት
መጽሃፍቶች ውስጥ በቁርኣን ውስጥ ያልተገኙ ጠቃሚ የእውቀት ዓይነቶች
ወይም ቅን ስራዎች የሉም፣ያለበለዚያ የተሻለው ተገኝቷል። በቁርኣን ውስጥ
መመሪያ እና እውነተኛ ሃይማኖት በጥቅም እውቀት እና ትክክለኛ ስራዎች
ውስጥ ይገኛሉ
45

በሌሎቹ ሁለት መጻሕፍት ውስጥ

አይደለም.

ለእስልምና ቁርኣን የላቀ የላቀ መለኮታዊ መገለጥ ስለሆነ አሁን ባለንበት ዘመን
ሁሉንም የቀድሞ ቅዱሳት መጻሕፍትን ትተን ራሳችንን ለቁርኣን መመሪያ መገዛት
እንዳለብን ምክንያታዊ ነው። "በእነዚህ የቁርአን ልዩ ባህሪያት ምክንያት ነው
ሁሉም የአለም ህዝቦች በእሱ ላይ እምነት እንዲኖራቸው, ሁሉንም መጽሃፎችን
እንዲተዉ እና እንዲከተሉት ብቻ ነው, ምክንያቱም በውስጡ አስፈላጊ የሆኑትን
ሁሉ ይዟል. ውስጥ መኖር
46
እንደ እግዚአብሔር ፈቃድ"
120 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

በእነዚህ ሁሉ የአስተምህሮ ውይይቶች ውስጥ አንድ እውነታ መዘንጋት

የለብንም፡ ቁርኣን ለሕይወት መለኮታዊ መመሪያ ይሰጣል የሚለው እምነት እንደ
ምሁራዊ ዶግማ ብቻ ሳይሆን ለታማኝ ሙስሊሞች የዕለት ተዕለት እና የዕድሜ
ልክ እውነታ ነው። አሁንም ዩሱፍ ኢቢሽ በማስተዋል “ሙስሊሞች በቁርአን
ይኖራሉ። ከመጀመሪያዎቹ የመውለጃ ሥርዓቶች እስከ የሕይወትና የሞት ዋና
ክንውኖች፣ ጋብቻ፣ ውርስ፣ የንግድ ውል፡ ሁሉም በቁርአን ላይ የተመሠረቱ ናቸው።
" 47 በተመሳሳይ መልኩ ሆሴን ናስር እንዲህ ሲል ጽፏል፡- “የቁርኣን አስተምህሮዎች
የአንድን ሙስሊም ህይወት የሚመሩ ብቻ ሳይሆን የሙስሊም ነፍስም በሙሴ
ቀመሮች እንደተሰራ ሞዛይክ ነው።
የሚተነፍሰውና የሚኖረውም ቁርኣን ነው።" 48
በአንድ ታማኝ ሙስሊም ሕይወት ውስጥ የቁርአንን ቦታ በተመለከተ አኒስ
ሾሮሽ ይህን ተከራክሯል።

ቁርኣን እንደ ቅዱስ መፅሃፍ በሙስሊሞች ዘንድ ትልቅ ክብር እና ክብር

ተሰጥቶታል። ሳይታጠቡና ሳይነጹ ሊነኩት አይደፍሩም። ከወገባቸው በታች
ሳይይዙት በታላቅ ጥንቃቄና አክብሮት አንብበውታል። በርሱም ይምላሉ
በሁሉም ጊዜም ያማክራሉ።

44.አብዳላቲ ተመልከት, xii. እርግጥ ነው አንዳንዶች እስልምና ያለፉትን

ሃይማኖታዊ አለመግባባቶች በትክክል እልባት ባለመስጠቱ ይህ አባባል በታሪካዊ
እውነታዎች አልተደገፈም ይላሉ ።
45.lbn ተይሚያ, 350-69.
46.አጂጆላ, 96; ዝ. 94-96.
47. ዋዲ ይመልከቱ, 14.
48. ናስር, 61.
ከነሱ ጋር ተሸክመው ወደ ጦርነት ይወስዳሉ፣ በሰንደቅ ዓላማቸው ላይ
ዓረፍተ ነገር ይጽፋሉ፣ ከአንገታቸው ላይ እንደ ውበት ያግዱታል፣ እና
ሁልጊዜም በከፍተኛው መደርደሪያ ላይ ወይም በቤታቸው ውስጥ በሆነ
የክብር ቦታ ያስቀምጣሉ። የቁርኣን ክፍል...(ሁለተኛው ሱራ) ከሚነበብበት
ቤት ሰይጣን ይሸሻል ይባላል ። 49

መለኮታዊ ተአምር
ቁርኣን የመጨረሻው መለኮታዊ መገለጥ ብቻ ሳይሆን ለሙስሊሞች ነው።
(ራሱ መሐመድን ጨምሮ)፣ እንዲሁም የመጨረሻው መለኮታዊ ተአምር ነው።
ቁርኣን 121

"የቁርኣንተአምር" በእርግጠኝነት ለብዙዎቹ ሙስሊሞች ስለ ቁርኣን በጣም

መሠረታዊ እና ታዋቂ አስተምህሮ ነው፣ ከቁርአን ዘላለማዊነት አስተምህሮ
የበለጠ።
መሐመድ አገልግሎቱን ከጀመረበት ጊዜ አንስቶ ቁርአን የእሱ ብቸኛ ተአምር
እንደሆነ መናገሩ አስገራሚ እውነታ ነው። 2፡23 ላይ ነብዩ እንዲህ እንዲል ታዝዟል፡-
‹‹እናንተም እኛ ከምን ነገር ላይ ብትጠራጠሩ
በባሪያችን ላይ በየጊዜው አወረዱ። ብጤውንም ሱራ አምጡ። ከአላህም ሌላ
ምስክሮቻችሁን ወይም ረዳቶቻችሁን ጥሩ ። "ከሰው እና ከጋኔን ሁሉ የዚህን ቁርኣን
ብጤ ሊያመጡ በተሰበሰቡ ኖሮ ብጤውን ሊያመጡ አይችሉም።በመረዳዳትና
በመረዳዳት ቢደጋገፉም እንኳ።
ይህ በቁርአን ተአምራዊነት ላይ ያለው ፍጹም መተማመን በሙስሊሞች ዘንድ
እስከ ዛሬ ድረስ ሳይናወጥ ቆይቷል። በተወሰነ መልኩ ይህ የእስልምና መሰረት እና
ለመሐመድ ነቢይነት በጣም አስፈላጊው ማስረጃ ነው። አል-ባቂላኒ፣ የጥንታዊ
የሃይማኖት ምሁር፣ ኢጃዝ አል ቁርዓን (የቁርዓን ተአምር) በተሰኘው መጽሐፋቸው
እንዲህ ሲሉ ጽፈዋል፡- “ ለዚያ [የቁርዓን ቅርንጫፍ] ሳይንስ [በሚታወቀው] ልዩ
ትኩረት መስጠት አስፈላጊ የሆነው ምንድን ነው? ] ኢጃዝ አል-ቁርዓን የነብዩ ትንቢታዊ
አገልግሎት ነው—
50

በ
ዚህ ተአምር ላይ የታነፀ
ሰላም በእሱ ላይ ያለው
የዘመናችን ነው።
የሙስሊም ደራሲ ፋሩኪ እንዲህ ብሏል፡- “ሙስሊሞች ለመሐመድ ምንም አይነት
ተአምር አይናገሩም።በነሱ አመለካከት የመሐመድን ነቢይነት የሚያረጋግጠው
የራዕዩ የቅዱስ ውበት እና ታላቅነት ነው።
ቁርኣን ፣ ማንም ሊገለጽ የማይችል የተፈጥሮ ህግ ጥሰት አይደለም።
51

የ
ሰው ምክንያት"

49.ሾሮሽ፣ 21. እንዲሁም ጄፈርሪ፣ 58-66 ይመልከቱ።

50. ጄፍሪ፣ 54 ይመልከቱ።
51. አል-ፋሩኪ፣ 20. አንዳንድ ሊቃውንት የፋሩቂን አባባል ብቁ አድርገውታል፣
ብዙ ሙስሊሞች እንደሚያምኑት (ምንም እንኳን የቁርዓን ማስረጃ ባይኖርም)
መሐመድ ሊብራራ የማይችል የተፈጥሮ ህግጋትን የሚጥሱ በርካታ ድንቅ
ተአምራትን አድርጓል። የመሐመድ ሞደም የሕይወት ታሪክ ጸሐፊ ሃይካልም
122 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ተመሳሳይ አስተያየት ይሰጣል፡- “መሐመድ… አንድ ሊቋቋመው የማይችል

ተአምር ብቻ ነበረው - ቁርኣን” xxvi።
የቁርአን ተአምራዊ ተፈጥሮ

የሙስሊም ይቅርታ ጠያቂዎች ለቁርአን መለኮታዊ አመጣጥ ብዙ ማስረጃዎችን

አቅርበዋል። አብዛኛዎቹ ከሚከተሉት ክርክሮች በአንዱ ወይም ከዚያ በላይ
ይስማማሉ። ( ክርክሮቹ በምዕራፍ 9 ላይ የበለጠ በዝርዝር ያብራራሉ። እዚህ ላይ
የእያንዳንዱን ነጥብ አጠቃላይ ገጽታ ብቻ እንሰጣለን።) የእነዚህ ክርክሮች ክብደት
ከምሁር እስከ ምሁር ይለያያል። በጥቅሉ ሲታይ ግን የበለጠ ክብደት
ለመጀመሪያዎቹ ጥቂቶች ተሰጥቷል፣ የመጀመሪያው ደግሞ በብዙዎቹ የሙስሊም
ይቅርታ ጠያቂዎች ከፍተኛ ክብደት የተሰጣቸው ይመስላል።

ልዩ የስነ-ጽሁፍ ዘይቤ ክርክር

በዚህ ሙግት መሰረት ቁርኣን "በድንቅ ሁኔታ የተቀናበረ እና በሚያስደንቅ ሁኔታ

የተዋቀረ ነው እናም ማንኛውም ፍጥረት ሊደርስበት ከሚችለው በላይ ሆኖ
በፅሑፋዊ ውበቱ ከፍ ያለ ነው።" 52 በራዕይ መሐመድ “ይህ ቁርኣን ከአላህ ሌላ
ሊዘጋጅ የሚችል አይደለም” (10፡37) ብሏል። “ከሰዎችም ከጋኔንም ሰዎች ሁሉ
የዚህን ቁርኣን ብጤ ሊያመጡ በተሰበሰቡ ኖሮ ብጤውን ሊያመጡ አይችሉም።
የተረዳዱና የተደጋገፉም ቢኾኑ እንኳ” በማለት ይመካል።(17፡88)። .
‹ቁርኣን ከዓለማችን ተአምራት ሁሉ የሚበልጠው ድንቅ ነገር ነው።እንደሱ
አይነት ምዕራፍ እንዲያመጡ ደጋግሞ ለአለም ህዝብ ቢገዳደርም አልተሳካላቸውም
እና ፈተናው እስከዚህ ድረስ ምላሽ አላገኘም የሚለው የሁሉም ሙስሊሞች
እምነት ነው። ቀን." እነሱም ቁርኣን "በዓለም ላይ ከማንም ሁለተኛ አይደለም
የተማሩ ሰዎች በመዝገበ ቃላት፣ በአጻጻፍ ዘይቤ፣ በአነጋገር ዘይቤ፣ በአስተሳሰብ እና
በህግ ጤናማነት እና በመተዳደሪያ ደንብ የሰው ልጆችን እጣ ፈንታ ለመቅረጽ
በአንድ ድምፅ ውሳኔ መሰረት" ብለው ያምናሉ። 53 ይህ፣ ቁርኣን የእግዚአብሄር ቃል
ለመሆኑ ማረጋገጫ ነው ይላሉ።
የሙሐመድ
መሃይምነት ክርክር _
ይህ ክርክር የቀድሞውን ይደግፋል. እንደውም አንድ ክፍል ይመሰርታሉ።
ምክንያቱም እንደ ቁርኣን ያለ የስነ-ፅሁፍ ድንቅ ስራ በፍፁም መፈጠሩ በራሱ
የሚያስደንቅ ከሆነ ማንበብና መጻፍ በማይችል ሰው መጻፉ ደግሞ የበለጠ
አስገራሚ ነው (7፡157)።
የቁርዓን ፍፁም
ጥበቃ ክርክር
ቁርኣን 123

ቁርኣን ከማንኛውም ጽሑፋዊ ብልሹነት መጠበቁ ሌላው የቁርአን አስደናቂ

ተአምራዊ ተፈጥሮ በሙስሊሞች ብዙ ጊዜ የሚሰጠው ማስረጃ ነው ። ለምሳሌ
ሱዛን ሃኒፍ፣ “ቅዱስ ቁርኣን በሰው ልጅ ታሪክ ውስጥ እስካሁን ድረስ ተጠብቆ የቆየ
ብቸኛው መለኮታዊ የወረደ መፅሃፍ ነው” በማለት በኩራት ተናግራለች።

አል-ባቂላኒ፣ ልጃዝ አል-ቁርአን፣ 38፣ በጄፈርሪ እንደተጠቀሰው፣ 57።

52.
53. ኔልስ፣ 38
54 ይህ ስለሌላው ቅዱስ መጽሐፍ እውነት

ስላልሆነ፣ ጊዜ በዋናው መልክ።

መንስኤው ከእግዚአብሔር በቀር ማን ሊሆን ይችላል?
በቁርዓን ውስጥ
ከተነገሩት ትንቢቶች የተነሳው ክርክር
ሙስሊሞችም የቁርአንን ተአምራዊ ተፈጥሮ ለመከላከል የተፈጸመ ትንቢት
ይጠቀማሉ። ሞው፣ እነሱ ይላሉ፣ መሐመድ እንደ ሮማውያን በፋርሳውያን ላይ
የተቀዳጀውን ድል (30፡2-4) ያሉ ክስተቶችን አስቀድሞ ሊተነብይ ይችል ነበር?
የቁርዓን
አንድነት ክርክር
አንዳንድ ጊዜ የእስልምና ሊቃውንት ቁርኣን ምንም ዓይነት ተቃርኖ እንደሌለው
ይጠይቃሉ፡- “(ከሓዲዎች) ቁርኣንን አያስተውሉምን? ከአላህ ሌላ ዘንድ በነበረ ኖሮ።
በውስጧ ብዙ ልዩነቶችን ባገኝ ነበር” (4፡82) ዩሱፍ አሊ “የቁርኣን አንድነት
ከየትኛውም የተቀደሰ መጽሐፍ እንደሚበልጥ የታወቀ ነው። እና ግን በ በኩል
ካልሆነ በስተቀር እንዴት እንቆጥረው
55
የእግዚአብሔር ዓላማ እና ንድፍ አንድነት?"
'
የቁርአን ሳይንሳዊ ትክክለኛነት ክርክር
ከቅርብ ጊዜ ወዲህ የቁርአን ሳይንሳዊ ትክክለኛነት መለኮታዊ ስልጣኑን
ማረጋገጫ ነው ብሎ መሟገቱ ተወዳጅ ነው። ቡኬይ ሳይንሳዊ ማስረጃው "
በሰባተኛው ክፍለ ዘመን ይኖር የነበረ የሰው ልጅ ከዘመናቸው ጋር ግንኙነት
የሌላቸውን እና ለነሱም ሆነ ለእነርሱ በቁርዓን ውስጥ የተለያዩ ጉዳዮችን መግለጹ
የማይታሰብ ነው ወደሚል ድምዳሜ ይመራዋል" ሲል አጥብቆ ተናግሯል። ለብዙ
መቶ ዘመናት ሊገለጥ ከነበረው ጋር ተስማምቶ መኖር
"56
አንድ.ቁርላተር. ለኔ የሰው ማብራሪያ ሊኖር አይችልም።

ከአስደናቂው የሂሳብ አወቃቀሩ ክርክር

የቁርዓን ' አን
124 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ለቁርአን መለኮታዊ አመጣጥ አንድ የቅርብ ጊዜ ታዋቂ ማስረጃ በአስራ ዘጠኝ

ቁጥር ላይ የተመሰረተ የሂሳብ ተአምር ነው። ረሻድ ካሊፋ “የቁርዓን የመጀመሪያ
ፊደላት እና የሒሳቡ ሥርጭታቸው ከጥርጣሬ በላይ የሆኑ ሁለት ነገሮችን
ያረጋግጣሉ፡- ቁርኣን የአላህ እና የአላህ ቃል ነው።
57
ቁርኣን ፍጹም ተጠብቆ ቆይቷል"

የተለወጠው ህይዎት ክርክር

በመጨረሻም የሙስሊም ሊቃውንት አንዳንድ ጊዜ በቁርኣን የተለወጡት
ህይወቶች እና ባህሎች መለኮታዊ አመጣጥ ማስረጃዎች ናቸው ብለው
ይከራከራሉ። አጂጆላ

54. ሱዛን ሃኒፍ፣ ስለ እስልምና እና ሙስሊሞች ሁሉም ሰው ማወቅ

ያለበት ነገር (ቺካጎ
Kazi Publications, 1979), 18-19.
55. አሊ ፣ 205
56. ቡካሌ ፣ 130
57. ረሻድ ካሊፋ፣ ቁርዓን፡ የተአምረኛው ምስላዊ አቀራረብ (ካራቺ፡
ሃይደር አል ሙልጄ፣ 1983)፣ 200።
"ቅዱስ ቁርኣን ያመጣው ለውጥ በአለም ታሪክ ወደር የለሽ ነው ስለዚህም ልዩ ነኝ
ማለቱ ልክ እንደዛሬው ከአስራ ሶስት መቶ አመታት በፊት እንደነበረው
ያልተገዳደረው አቋም ነው....አንድም እምነት እንደዚህ አይነት አዲስ ህይወት
አልሰጠም። የእሱ መራጮች በዚህ ሰፊ ደረጃ ላይ ናቸው." 58

ማጠቃለያ

አሁን በእስልምና ውስጥ የቁርአንን ከፍ ያለ ቦታ ማየት እንችላለን። ነገር ግን፣

ልክ እንደሌሎች አሀዳዊ እምነቶች፣ መለኮታዊ ቅዱሳት መጻሕፍትን መረዳት በራሱ
የመጨረሻ ግብ አይደለም። ቁርኣን መመሪያ ነው ይህችም ሕይወት ለዚህ ዝግጅት
ናት።
ከዚህ በኋላ ያለው የዘላለም ሕይወት። አማኙ በቀጥተኛው መንገድ ላይ መሆን እና
መቆየቱ እና በመጨረሻም ከእግዚአብሔር ዘላለማዊ ቁጣ መዳን እና ወደ
እግዚአብሔር በረከት በሰማይ መቀበሉ በጣም አስፈላጊ ነው። ስለዚህም ለሰው
ልጅ የተላለፈውን ኢስላማዊ መልእክት በጠቅላላ ለመረዳት የሙስሊሞችን የመዳን
እና ከሞት በኋላ ያለውን አመለካከት መረዳታችን ተገቢ ነው። የሚቀጥለው
ምዕራፍ በእነዚህ ጠቃሚ ርዕሰ ጉዳዮች ላይ ውይይት ይደረጋል።
ቁርኣን 125

58 . አጂጆላ, 100-101.
126 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

6
የመጨረሻ ጊዜ እና መዳን

እስካሁን ድረስ በጣም መሠረታዊ የሆኑትን የእስልምና አስተምህሮዎችን

ሸፍነናል፡- እግዚአብሔር፣ ሰዎች፣ ኃጢአት፣ ነቢይነት እና ቁርአን። ነገር ግን፣ ልክ
እንደ ሁሉም አሀዳዊ እምነት፣ እስልምና ዝምድና ላይ ብቻ የሚያሳስበው
አይደለም።
በዚህ ዓለም ውስጥ የእግዚአብሔር እና የሰው. የመጨረሻው ግቡ በሚመጣው
አለም የሰዎች መዳን ነው። ይህ ሕይወት በገነት ላለው የዘላለም የደስታ ሕይወት
ወይም በገሃነም ውስጥ ላለው የጥፋት ሕይወት ዝግጅት ብቻ ነው (3፡185 ለ)።
የቁርኣን የመጀመሪያ መልእክቶች በዋነኛነት ስለ መጪው የፍርድ ቀን አስፈሪ
ማስጠንቀቂያዎች ያካትታሉ። ሰዎች አንድ ቀን ለድርጊታቸው ተጠያቂ
እንደሚሆኑ በማሰብ በጽድቅ እንዲኖሩ ተፈትኗል። በእውነቱ ፣ በእውነቱ ፣
በእውነቱ ፣ ትምህርቶች
ዘላለማዊ መዳን ወይም ኩነኔ የቁርኣኑ “ማእከላዊ ጭብጥ” ነው) በሁለት የእስልምና
ሊቃውንት የተጻፈ መጽሐፍ እንደሚጠቁመው፡-

ሁሉም በእምነታቸው እና በድርጊታቸው ተጠያቂ በሚሆኑበት ቀን ቁርኣናዊ

አሳቢነት እና ግትርነት በጣም ከባድ ስለሆነ በመፅሃፉ ውስጥ የተካተቱት
የስነምግባር ትምህርቶች ከዚህ እውነታ አንፃር መረዳት አለባቸው። ለሙስሊሙ
በትንሳኤ ቀን ማመን የእግዚአብሔርን ሁሉን ቻይነት ማረጋገጫ፣ የሰውን
ተጠያቂነት እውቅና መስጠት ነው።
2

ለ
መለኮታዊ አንድነት ቁርጠኝነት ።

በተጨማሪም፣ እስልምና፣ ከአይሁድ-ክርስቲያን ትውፊት ጋር፣ የታሪክ ቀጥተኛ

እይታን ዓላማ ያለው አቅጣጫ እና ጠቀሜታ ያረጋግጣል። ጊዜ መጀመሪያ እና
መጨረሻ አለው እናም በዚህ የታሪክ ማዕቀፍ ውስጥ ነው ከፍጥረት ወደ ፍጻሜው
(eschaton) የሚሸጋገርበት "ይህም እግዚአብሔር በምልክቶቹ እና በትእዛዛቱ
ይገለጣል, እና በተመሳሳይ ጊዜ መድረክ ነው.
 3

የ
ሰው ልጅ እነዚያን ምልክቶች መቀበሉን
ወይም አለመቀበልን ያሳያል።

1. ኩሰም፣ 19.

2.ሌን ስሚዝ እና ዋይ ሃዳድ፣ የሞት እና ትንሳኤ እስላማዊ ግንዛቤ (አል ባንይ፡

የኒውዮርክ ስቴት ዩኒቨርሲቲ ፣ 1981 )፣ 2.
3. ኢቢድ፣ 4.

109
ስለዚህም ስለ እስልምና ያለንን መግለጫ ኢስላማዊ የፍጻሜ (የመጨረሻ) እና
ሶሪዮሎጂን በአጭሩ በመመርመር ማጠቃለያችን ተገቢ ነው።
(መዳን). በዚህ ምዕራፍ የመጀመሪያ ክፍል ስለ ሞት እና ከሞት በኋላ ስላለው
ሕይወት፣ ስለ ፍጻሜው ዘመን፣ ስለ መጨረሻው ፍርድ፣ ስለ ጀነት እና ስለ ገሃነም
ያለውን እስላማዊ አመለካከት እንመለከታለን። በሁለተኛው ክፍል በተለይ
በእስልምና የመዳን ጥያቄን እንመለከታለን። የመዳን ሁኔታዎች ምንድን ናቸው?
እና በመጨረሻው ትንታኔ ማን ይድናል እና ማን ይጠፋል?

ኢስላማዊ ኢስካቶሎጂ 4

የግለሰቡ ሞት
በአጠቃላይ፣ የእስልምና የፍጻሜ ማኑዋሎች የሚጀምሩት ስለ ግለሰቡ ሞት
ውይይት ነው፣ በተለይም ቁርአን ራሱ በሰው ልጅ ሟችነት እውነታ ላይ ትልቅ
ትኩረት ሰጥቷል። ለምሳሌ 3፡185 ላይ “ነፍስ ሁሉ ሞትን ቀማሽ ናት፡
ምንዳችሁንም የምትሞሉት በፍርዱ ቀን ብቻ ነው። የሰው ሞት እና የመጨረሻው
ፍርድ በ 23፡15-16፡ “ከዚህም በኋላ ትሞታላችሁ፤ ዳግመኛም በፍርድ ቀን
ትነሣላችሁ” የሚለው ሐሳብ በቅርበት የተያያዘ ነው።
ምንም እንኳን የሰው ሞት እውነታ የቁርአን እርግጠኝነት ቢሆንም ቁርኣን ስለ
ሞት ሂደት እና ስለ ሟቹ ሁኔታ የሚናገረው ከመጨረሻው ትንሳኤ በፊት በጣም
ጥቂት ነው። ብዙ ጊዜ እንደሚደረገው ኢስላማዊ ወግ እነዚህን ክፍተቶች
ለመሙላት በሰፊው ይዘረዝራል።
የሞት ሂደት በ 56፡83 ላይ ተገልጿል የሚሞተው ሰው ነፍስ ወደ ጉሮሮው
ትመጣለች ይላል። 6፡93 ላይ ደግሞ በሞት ጊዜ መላእክት እጆቻቸውን ዘርግተው
ነፍሶቻችሁን አንሡ እያሉ ነው። 8፡50 በከሓዲዎች ላይ የሞት ሂደትን በተመለከተ
እንዲህ ይላል፡- “እናንተ እንደሆናችሁ ። አየህ፡ መላእክት የከሓዲዎችን ነፍስ በያዙ
ጊዜ ፊቶቻቸውንና ጀርባዎቻቸውን ይመታሉ፡- «የእሳትን ቅጣት ቅመሱ» (ዝከ. 79፡
1-2)። .
128 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
በትክክል ከዚህ ደረጃ በኋላ የሚሆነው ቁርኣን አይናገርም። በዚህ ጊዜ ነው
በሐዲስ ቁስ ላይ እንደ ቅደም ተከተላቸው ከፍተኛ መመካትን የምናስተውለው
5 ከሞት በኋላ ያሉትን ክስተቶች
ለማብራራት. በታዋቂው ወግ መሠረት.

4. እነዚህ ደረጃዎች የተመሰረቱት በሙስሊሙ ደራሲ መሐመድ ኩጁ፣

የጉዞው መጨረሻ፡ ሞት እና ከሞት በኋላ ያለው እስላማዊ አመለካከት
(ዋሽንግተን ዲሲ፡ ኢስላሚክ ሴንተር፣ 1988) ነው።
5. እዚህ ላይ ሁለት ነጥቦችን መጥቀስ ያስፈልጋል። በመጀመሪያ፣ በጥንታዊ
ሥነ-መለኮት ማኑዋሎች ውስጥ የሞትን አሳማሚ ተጋድሎ በዝርዝር እና በዝርዝር
ለመግለፅ በትውፊት ላይ ከፍተኛ እምነት አለ። በዘመናዊው እስላም ውስጥ ብዙዎች
እንዲህ ያለውን አስደናቂ የሞት መግለጫዎች ውድቅ ስላደረጉ፣ ይህን ነጥብ ከዚህ
በላይ አንመለከትም (ስሚዝ እና ሃዳድ፣ 34-38፣ እና ምዕራፍ 4 ን ይመልከቱ)። ሁለተኛ፣
በሚከተለው ውይይት ላይ ስሚዝ እና ሃዳድ “የተወሰኑ ክስተቶችን ወይም
ማጣቀሻዎችን መለየት ወይም በእነዚህ ውስጥ የተፈጥሮ እድገትን ለማግኘት
መሞከር በአንድ መልኩ የተሳሳተ ጥረት ነው፣ ምክንያቱም ክስተቶቹ በዋነኝነት
የሚሰሩት ከሀ የተለያዩ አመለካከቶች የሰው ልጅ ኃላፊነት መሠረታዊ እውነታ” (77)
የመጨረሻ ዘመን እና መዳን 111

የታማኝ ሰው ነፍስ በቀላሉ ከሥጋው የምትወገደው ሰማያዊና ጣፋጭ መዐዛ ያለው

ልብስ በብርሃንና በፈገግታ መላእክት ተጎናጽፋለች። ነፍስ በሰባት ሰማያት
ትወሰዳለች, ወደ እግዚአብሔር ፊት ትገባለች, ከዚያም መላእክት እስከ ፍርድ ቀን
ድረስ ነፍስን ወደ ምድራዊ ሰውነቷ እንዲመልሱ አዘዛቸው. በሌላ በኩል ደግሞ
የማያምኑት ሰው ነፍስ በታላቅ ተጋድሎ ከሥጋዋ ይወገዳል። መልአከ ሞት ነፍስን
መጥፎ የሚሸት ልብስ አለበሰው። ለክፉ ነፍስ ተጠያቂ የሆነው መልአክ ነፍስን
በተለያዩ የሰማይ ደረጃዎች ሊወስድ ይሞክራል ነገር ግን የሰማይ በሮች
አልተከፈቱም (7፡40) እናም ነፍስም ወደ አካሏ ትመለሳለች። 6 "እነዚህ ሁሉ
ክስተቶች በፍጥነት ስለሚከሰቱ ነፍስ ወደ ሰውነት ስትመለስ አጣቢዎቹ አሁንም
አስከሬኑን በመንከባከብ ይጠመዳሉ" ተብሎ መጨመር አለበት. 7

በመቃብር ውስጥ ሕይወት

በኦርቶዶክስ (እንዲሁም ታዋቂ) እስልምና የሞት መኖሪያ - "በመቃብር ውስጥ
ያለ ህይወት" ወይም ባርዛክ - በጣም ንቁ ቦታ ነው. አብዛኞቹ ሙስሊሞች ሟቹን
ስለ እምነቱ ተከታታይ ጥያቄዎችን ለመጠየቅ የሚጠይቁት በተለምዶ ሙንከር እና
ናኪር የሚባሉ ሁለት መላእክቶች እንዳሉ ያምናሉ ። ሂሳቦቹ ለሟቹ ምን
ጥያቄዎች እንደሚጠየቁ በትክክል አይስማሙም. ይሁን እንጂ አብዛኞቹ ስሪቶች
ወደ መቃብር ከገቡ በኋላ መላእክቱ የሞተውን ሰው እንዲቀመጥ ይጠይቃሉ ;
ጌታው ማን ነው ሃይማኖቱ ምንድን ነው ነቢዩም ማን እንደሆነ ይጠይቁታል።
"ትክክለኛዎቹ መልሶች, የትኛው
8
ሙህድ" መልካሞቹ ወዲያውኑ ያውቃሉ፣ እግዚአብሔር፣ እስልምና እና ናቸው።
ፈተናውን በተሳካ ሁኔታ ላለፉ ምእመናን መላእክት መቃብራቸውን የበለጠ ሰፋ
አድርገው ገነትን የሚመለከቱበት መስኮት ከፍተው የገነትን ንፋስና ሽታ
የሚያገኙበት ነው። በፈተና ለወደቁ ለማያምኑት መላእክቱ "የገሃነም እሳትን በር
ይከፈቱለታል። ስለዚህ ሟቹ ከሲኦል የሚወጣውን ሙቀትና ትኩስ ንፋስ እና
መቃብሩም እየጠበበ ይሄዳል።
9

የጎድን አጥንቶቹ እርስ በርሳቸው እስኪዋሃዱ

ድረስ።
ከሞት በኋላ የማሰቃየት እሳቤም በኦርቶዶክስ ሙስሊሞች ዘንድ በሰፊው
የሚታመን እምነት ነው። አኢሻ በዘገቡት ሀዲስ ነብዩ (ሶ.ዐ.ወ) "የቀብር ስቃይ
እውነት ነው" ብለዋል። አኢሻ በመቀጠል “ከዚህ በኋላ የአላህ መልእክተኛ (ሶ.ዐ.ወ )
ሶላታቸውን ሲጠብቁ አላየሁም እና ከቅጣት አላህን አልተሸሸጉም።
መቃብር
።_

6. ኩጁን፣ 19-23 ን ተመልከት።

7. ስሚዝ እና ሃዳድ፣ 40 ይመልከቱ።
8. Ibid., 42.
9. ኩጁ፣ 22
10. ኢቢድ.፣ 31.
(ሶ.ዐ.ወ) እንዲህ ሲሉ ሰምቻለሁ ፡- “አገልጋዩ መቃብር ውስጥ ሲቀመጥ
ጓደኞቹ ሲተዉት የጫማ ጫጫታ ይሰማል። ሁለት መላእክት መጥተው
እንዲቀመጡ ካደረጉት በኋላ “ምን አድርግ?
ስለዚህ ሰው መናገር አለብህ - ሙሐመድ ( ሰ . በገሃነም እሳት ውስጥ. አላህ
በጀነት ውስጥ መቀመጫ አድርጎ ለውጦታልና ሁለቱንም አይቶ ለሙናፊቁና
ለከሓዲው፡- ‹‹ስለዚህ ሰውዬ (የአሏህ መልእክተኛ) ምን አልክ›› ይባልና፡- ‹‹እኔ
አይደለሁም›› ይላቸዋል። ማወቅ። ሌሎች ሰዎች የሚሉትን ነበር የምለው።”
“እነዚያን ከገሀነም እሳት የዳኑትን (አማኞችን) አታውቁምም
አልተከተላቸውምም” ይባላል። ከሰው 11 እና ጂ በስተቀር ሁሉም በአጠገቡ
ተሰማ ።

እርግጥ ነው ከላይ ያለው ሀዲስ የሚዳስሰው የቀብርን ስቃይ ለካፊሮች ብቻ

ነው። ለእያንዳንዱ ሰው ማለት ይቻላል ስለ አጠቃላይ ስቃይ የሚናገሩ ሌሎች
ዘገባዎችም አሉ። አል-ጋዛሊንን ጨምሮ ብዙ ታዋቂ የሙስሊም የሃይማኖት
ሊቃውንት “በዚህ መካከለኛ ጊዜ በመቃብር ውስጥ በሚቀጡ እና በሌሉ ሰዎች ላይ
130 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
ጥቁር እና ነጭ ክፍፍል ይኖራል ብሎ መደምደም በጣም ቀላል ነው” ብለው አስበው
ነበር። ስለዚህ፣ “ከጥቂት በስተቀር እያንዳንዱ ግለሰብ ሊታለፍ እንደሚችል
ተከራክረዋል።
በምድር ላይ በነበረበት ጊዜ በዲኑ (ሃይማኖቱ ወይም እምነቱ) ልዩ ውቅር ላይ
የተመሰረተ፣ ትንሽም ሆነ ከባድ የሆነ ስቃይ ።" 12 ስለዚህ፣
"ኦርቶዶክሶች እንደ እውነት ተቀበሉ፣ ታማኝ እና እምነት የሌላቸው ሰዎች
የመቃብሩን ግፊት [ሴት ልጅ] እንደሚሰቃዩ ምንም እንኳን ካፊር ብቻ
[የማያምኑት] እንዲሁ አድሃብን ወይም የበለጠ ከባድ የቅጣት ዓይነቶችን ማለፍ
አለባቸው ። "13 ብዙ ጊዜ ነው ። በሙእሚንና በከሓዲው ቅጣት መካከል ያለው
ልዩነት ከሥቃዩ ኃይሉ በተጨማሪ የከሓዲው ቅጣት የበደለኞች የመጨረሻ እጣ
ፈንታ ምሳሌ ሆኖ ሳለ፣ የአማኙ ስቃይ ባብዛኛው የተነደፈው ኀጢአት እንዲኖረው
ነው።
በነፍስ ላይ
14 የማጽዳት ውጤት.

ብዙዎች ከቅጣቱ ጊዜ በኋላ በጣም ግለሰባዊ እንደሆኑ አድርገው ያስባሉ-

11. ኢቢድ., 31-32. ኹጅ በእነዚህ ሁለት ሐዲሶች መካከል ያለውን ቅራኔ

አላነሳም። አኢሻ በዘገቡት ሀዲስ መሰረት መሐመድ እራሱ ከመቃብር ስቃይ
መጠጊያ ፈለገ። በመቃብር ላይ ለሚፈጸመው ስቃይ ብቸኛው መስፈርት
መሐመድን ነብይነት በተመለከተ ትክክለኛ አመለካከት ካለመኖሩ ከአነስ
የተወሰደው ሀዲስ ይጠቁማል። ኢሌ ነቢዩ ራሱ እንዲህ ዓይነት ፈተና
እንዳይወድቅ እንዴት እንደሚፈራ አልገለጸም።
12. ስሚዝ እና ሃዳድ፣ 45
13.Ibid., 46.
14. በእስልምና ታሪክ ውስጥ እንደ ሙእተዚላዎች ፣አብዛኞቹ ፈላስፎች እና
ብዙ ሺዓዎች ያሉ አንዳንድ ቡድኖች ፣ከዚህ በፊት የሚከሰቱትን ክስተቶች
ክደዋል።
በመቃብር ውስጥ ሳሉ የቅጣት ወይም የሽልማት ሀሳብ ተቀባይነት የሌለው ሆኖ
አግኝተውታል። "ለአብዛኞቹ ሙስሊሞች ግን የቀብር ቅጣት እውን ሆኖ በአቂዳዎች
ውስጥ የተረጋገጠ ነው ... እና በጠንካራ እና ጠንካራ ባልሆኑ የመተላለፊያ ሰንሰለቶች
ሀዲሶች ውስጥ ተዘርዝሯል" (ስሚዝ እና ሀዳድ 47)። .
የመጨረሻ ዘመን እና መዳን 113

uals "በእንቅልፍ
ሁኔታ" ውስጥ ይወድቃሉ. ሆኖም ብዙዎቹ በዚህ የባርዛክ ዘመን
የሟቹ መናፍስት ሙሉ በሙሉ ንቁ እና ንቁ ሆነው እንደሚቀጥሉ ያላቸውን
እምነት የያዙ ይመስላል። ምንም እንኳን ቁርኣን ሙታን ሕያዋንን መስማት
እንደማይችሉ ግልጽ ቢመስልም (27፡80) ብዙ ወጎችና ዘገባዎች ሙታን በደንብ
እንደሚሰሙ ይጠቁማሉ። በአንድ ሀዲስ ነቢዩ (ሰ
 15 ሙታን
እንደሚናገሩ አልፎ ተርፎም እንደሚጎበኟቸው አረጋግጠዋል።
በሌላ ሀዲስ ደግሞ መሐመድ እንዲህ ብለዋል፡- ‹‹ማንኛውም ሰው
የወንድሙን መቃብር ጎበኘና በአጠገቡ የተቀመጠ ወንድሙን ደስተኛ
ያደርገዋል ብቸኝነትም ይቀንሳል ።
ሟቹ ለወንድሙ ምላሽ ይሰጣል, ምንም እንኳን የኋለኛው አይሆንም
16 መስማት
ወይም ምላሽ መስጠት ይችላል."
በእርግጠኝነት በዚህ ደረጃ ላይ ስለ ሞቱ ነፍሳት እንቅስቃሴ አንድ ወጥ የሆነ
ኢስላማዊ አስተያየት የለም። ከአቡ ሁረይራ እንደዘገበው አንድ ሙእሚን ሲሞት
መንፈሱ ንብረቱን እንዴት እንደሚያዝ በመመልከት ለአንድ ወር ያህል በቤቱ ዙሪያ
ይዞር ነበር። ከዚያም ለአንድ አመት መንፈሱ በመቃብሩ ዙሪያ እየዞረ ለእርሱ
የጸለዩትን እና የሚያዝኑለትን እየተመለከተ። ከአንድ አመት በኋላ መንፈሱ
"መናፍስት በሚሰበሰቡበት ቦታ ላይ ይደርሳል.
17 አል-ጋዛሊ
እንዳለው ለትንሳኤ ቀን አንድ ላይ ተሰብስቧል።
አራት የመናፍስት ምድቦች አሉ። አንዳንዶች በምድር ዙሪያ ይንከራተታሉ።
አንዳንድ
"እግዚአብሔርመተኛት ይፈቅዳል." ሌሎች እንደ ሰማዕታት መንፈሶች
በመቃብራቸው ውስጥ ለሁለት ወይም ለሦስት ወራት ይቀራሉ ከዚያም ወደ ገነት
ይጓዛሉ. በአራተኛው ምድብ ውስጥ ያሉት መናፍስት የነቢያትና የቅዱሳን መንፈስን
ጨምሮ፣ የፈለጉትን እንዲያደርጉ ነፃ ምርጫ ተሰጥቷቸዋል፣ በዚህም ምክንያት
አንዳንዶች
18
ምድር. ወደ መንግሥተ ሰማያት ሄደዋል እና አንዳንዶቹ ለመቆየት መርጠዋል
እርግጥ ነው፣ ብዙ የዘመኑ ሙስሊሞች እነዚህን የጥንታዊ ሥነ-መለኮት ሕያው
ዘገባዎች እንደማይቀበሉ እና ስለ ድህረ ሞት ተሞክሮ ዝርዝሮች ለመገመት
እንደወሰኑ ልንጠቁም ይገባናል። "አብዛኞቹ የዘመኑ ሙስሊም ጸሃፊዎች ስለ
በኋለኛው ህይወት ላለመወያየት ይመርጣሉ። የቀኑን እውነታ በቀላሉ በማረጋገጥ
ይረካሉ።
ምንም ዓይነት ዝርዝር ወይም የትርጓሜ ውይይት ሳይደረግ ፍርድ እና የሰው
ተጠያቂነት።” 19
ስሚዝ እና ሃዳድ እንደሚሉት፣ ከሞት በኋላ ያለውን ሕይወት የሚመለከቱ
ጥያቄዎችን የሚከታተሉ አብዛኞቹ ዘመናዊ የሙስሊም አሳቢዎች በሦስት
መሠረታዊ ምድቦች ሊከፈሉ ይችላሉ። በአንድ ምድብ ውስጥ የጥንታዊ
አስተምህሮዎችን ቀጣይነት ያለው ትክክለኛነት የሚያረጋግጡ እና በዋናነት
ተግባራቸውን የሚመለከቱት ባህላዊ ምሁራንን እናገኛለን "በዘመናዊው አረብኛ
የቀረቡ ጽሑፎችን ለማቅረብ ይህም ለአማካይ አንባቢ ተደራሽ ያደርገዋል." 20
132 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
ሁለተኛው ቡድን፣ ደራሲዎቹ እንደ ዘመናዊዎቹ የሚገልጹት፣ በዋናነት “የሰው ልጅ
ምላሽ ምንነት ለመወያየት ፍላጎት ያላቸው ናቸው።

15. ኢቢድ., 51.

16. ኩጁን፣ 34 ን ተመልከት።
17. ስሚዝ እና ሃዳድ፣ 50 ይመልከቱ።
18. ኢቢድ., 52-53.
19. Ibid., 100.
20. ኢቢድ
ለቁስ አካሄዳቸው ያላቸው አቀራረብ ግብረ-ሰዶማዊ ነው ይልቁንም ዳይዳክቲክ ነው
። በጥሬው ግን በመንፈሳዊ ወይም በምሳሌያዊ አነጋገር 22 አንድ አስደናቂ አስተያየት
ላይ አንድ ተደማጭነት ያለው ሙስሊም ደራሲ እንዲህ ሲል ጽፏል፡-
“የእግዚአብሔር መልእክተኛ ኃጢአተኞች ከሞቱ በኋላ በብዙ እባቦች እንደሚሰቃዩ
አስጠንቅቋል። አንዳንድ ቀላል አስተሳሰብ ያላቸው ሰዎች የኃጢአተኞችን መቃብር
መርምረዋል እና እነዚህን እባቦች ማየት ባለመቻላቸው ተደንቀዋል። የሚያሰቃዩት
እባቦች መኖሪያቸው በማያምን መንፈስ ውስጥ እንዳለ እና ከመሞቱ በፊትም
በእርሱ ውስጥ እንዳሉ አይረዱም ምክንያቱም እነሱ የእርሱ ክፉዎች ነበሩና።
23 ባህሪያት

ተምሳሌት ናቸው."
የመጨረሻው ቡድን እንደ መንፈሳውያን ተመድቧል። ይህ ቡድን በአብዛኛው
በምዕራቡ ዓለም በመናፍስታዊ ድርጊቶች እና ከመንፈሳዊው ዓለም ጋር በመገናኘት
የተደረገ ቀጥተኛ ጥናት ነው። 24 ስለዚህ ከሞት በኋላ ስላለው ህይወት ትክክለኛ
ተፈጥሮ እና ዝርዝር ሁኔታ ምንም አይነት ሰፊ እስላማዊ ስምምነት እንደሌለ
ግልጽ ነው።

የመጨረሻው ሰዓት
ቀደም ሲል እንደተገለፀው በእስልምና ውስጥ በግለሰብ ሞት እውነታ ላይ ብቻ
ሳይሆን በፍጻሜው ላይም ትይዩ ትኩረት አለ.
ታሪክ ከፍርድ ቀን በፊት እንደምናውቀው። እንደሌሎች ሞኖቴስ -
ኢስላማዊ ሥነ-መለኮት የመጨረሻውን ነገር በተመለከተ አስተምህሮ አዘጋጅቷል-
ከ “የመጨረሻ ጊዜ” ልዩ ርዕስ ጋር።
ቁርኣን ምንም እንኳን “ሰዓቲቱ ትመጣለች” በማለት አረጋግጦልናል፣ ነገር ግን
እግዚአብሔር ሆን ብሎ “ለመደበቅ” እንዳዘጋጀ (20፡15)። 33፡63 ላይ፣ “ወንዶች
ከሰዓቲቱም ጠይቅህ፡ በላቸው፡- «ዕውቀቱ አላህ ዘንድ ብቻ ነው» በል። ሰዓቲቱም
ቅርብ ናት ስትል ምን አሳወቀህ?
ቁርኣን ስለ መጨረሻው ሰዓት መምጣት የተወሰኑ ሌሎች "ፍንጮችን" ይሰጣል።
በእነዚህ አስተያየቶች እና በብዙ ትንቢታዊ ሀዲሶች ላይ በመመስረት፣ የእስልምና
አስተምህሮ ከመጨረሻው ፍርድ በፊት ያሉትን ተከታታይ ክንውኖች በስልት
ለማስቀመጥ ሞክሯል።
በመጨረሻዎቹ ቀናት የቁርኣን “ምልክቶች” ዝርዝር ውስጥ ከፍተኛው በቁርኣን
ውስጥ በአስደናቂ ሁኔታ የተገለጹት አስከፊ ክስተቶች ናቸው። ለምሳሌ 82፡1-5
ላይ፣ “ሰማይ ሲሰነጠቅ፣
ኮከቦች ተበታትነዋል; ውቅያኖሶች እንዲፈነዱ ሲሰቃዩ; መቃብሮችም በተገለበጡ
ጊዜ (በዚያን ጊዜ) ነፍስ ሁሉ ታውቃለች።
ያቀረበችውና የከለከለችው።” በሱራ 81 ላይ

21. ኢቢድ.፣ 106.

22. ኢቢድ., 104-13.
23. ኢቢድ., 110.
24. ኢቢድ., 113-26.
የውሸት መግለጫ ተሰጥቷል፡- “ፀሀይ (ከብርሃንዋ ጋር) በተጣጠፈች ጊዜ፣ ከዋክብት
ሲወድቁ፣ ውበታቸውን አጥተው፣ ተራሮች ሲጠፉ፣... ውቅያኖሶች በእብጠት
ሲፈላቁ፣ ... (ከዚያም) ) ነፍስ ሁሉ ያቀደመችውን ያውቃል” (ቁ. 1-3፣ 6፣ 14)።
እንደ አብዛኛው ሙስሊም (ቁርኣን ላይ ሳይሆን በትንቢታዊ ትውፊት ላይ
የተመሰረተ ቢሆንም) ይህ ሁለንተናዊ የተፈጥሮ መበታተን ቀድሞ የተንሰራፋ
የሞራል ዝቅጠት ነው። በብዙ ሀዲሶች ላይ በመመስረት አምላካዊ ጥበብ "ሙሉ
በሙሉ ሊጠፋ" እንደሚችል ይታመናል; የወይን ጠጅ አጠቃቀሙን ይጨምራል፤
“ዝሙትና አስገድዶ መድፈር የተለመደ ተግባር ይሆናል ። በቡካሪ የተገኘ አንድ
አስገራሚ ሀዲስ "ቁጥር
እሱ እስኪመጣ ድረስ ወንዶች እየቀነሱ ሴቶች ግን ይጨምራሉ
26
ሃምሳ ሴቶችን የሚጠብቅ አንድ ወንድ ብቻ ነው።
እነዚህ የመጨረሻው ሰዓት መቃረቡ የበለጠ "አጠቃላይ ምልክቶች" ሲሆኑ፣ ብዙ
የስነ-መለኮት ማኑዋሎች የበለጠ የተለዩ ምልክቶችን ይዘረዝራሉ። ከአል-ሙስሊም
ባወጣው ወግ መሰረት ነብዩ ስለ መጨረሻው ሰአት የሚከተለውን አስተያየት
ሰጥተዋል።

ከዚያም (ሙሐመድ)፡- "አሥር ምልክቶችን እስካያዩ ድረስ አይመጣም" አለ።

እና (ከዚህ ጋር በተያያዘ) የጭስ ማውጫውን ጠቅሷል; ዳጃል (ብዙውን ጊዜ
ፀረ-ክርስቶስ ይባላል) ; አውሬው; ከምዕራብ የፀሐይ መውጣት; የመርየም ልጅ
የዒሳ መውረድ; ጎግ እና ማጎግ; እና በሦስት ቦታዎች ላይ የመሬት መንሸራተት
አንድ በምስራቅ አንድ በምዕራብ እና አንድ በአረብ ውስጥ በመጨረሻው እሳት
ከየመን ይቃጠላል, እና ሰዎችን ይነዳ ነበር.
134 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
27

የ
መሰብሰባቸው ቦታ.

ከላይ በተጠቀሱት የምጽዓት ክስተቶች ዝርዝር ውስጥ ያሉትን እያንዳንዱን

ንጥል ነገር ለመወያየት ከዚህ ምዕራፍ ወሰን ውጭ ነው። እሱ እንደጠበቀው ፣ ብዙ
አሉ-
28

የ
ወጎች ዳንስ እያንዳንዱን
ምልክት በድምቀት በዝርዝር
የሚገልጽ ቢሆንም፣ ብዙ
የሙስሊም ተንታኞች
እንደሚሉት፣ የሰዓቱ መቀራረብ
በጣም አስፈላጊው ምልክት
የክርስቶስ መምጣት፣
የሐሰተኛው መሲህ መጥፋት
እና የሰላም መመስረት መሆኑ
በጣም አስደሳች ነው። በምድር
ላይ ጽድቅ.
ታዋቂው ኢስላማዊ የክርስቶስ ተቃዋሚ ወይም ደጃል በአንድ ዐይን ውስጥ ዕውር
ሆኖ በግንባሩ ላይ ካፊር - ኢ -አማኒ የሚለው ቃል በግንባሩ ላይ ተጽፏል። ዋና
ሥራው መለኮትን እና ተአምራትን የማድረግ ኃይል እያለ የማያምኑትን ብዙሃን
ማሳሳት ነው። እሱ

ኩጁ ፣ 39
25.
26. ኢቢድ., 38-39.
27. ኢቢድ., 42-43.
28. ኢቢድ., 42-60. በእርግጥ መሐመድ ኩጁ እንደሌሎች ሙስሊም ጸሃፊዎች
እነዚህን ሁነቶች በየትኛውም የዘመን ቅደም ተከተል ለማስቀመጥ ምንም ሙከራ
አላደረጉም።
 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች
1 16

በዓለም ላይ “ክፋትን” ያሰራጫል፣ እናም ከእውነተኛ አማኞች በስተቀር ሁሉም

ሰዎች በእሱ ይማረካሉ። 29
የዳጃል እንቅስቃሴ ከፍተኛ ደረጃ ላይ ሲደርስ መሲህ ወደ ምድር ይወርዳል እና
ፀረ-ክርስቶሱን ያጠፋል ከዚያም ትክክለኛውን የእስልምና ሃይማኖት ይመሰርታል.
በጣም ታዋቂ በሆነ ወግ መሠረት መሐመድ እንዲህ አለ፡- ‹‹ነፍሴ በእጁ በሆነው
በእርሱ ይሁን የመርየም ልጅ ዒሳ በእናንተ መካከል ፍትሐዊ ገዥ ሆኖ በቅርቡ
ይወርዳል።
" 30

አሳማዎች እና ጂዝያ አይኖሩም (ከሙስሊም ካልሆኑ ሰዎች የሚወሰድ ግብር)

ከተወሰነ ጊዜ በኋላ ኢየሱስ ራሱ ሞቶ በመሐመድ እና በመዲና ከተማ
የመጀመሪያዎቹ ሁለት የሙስሊም ኸሊፋዎች አቅራቢያ ይቀበራል. 31 ይሁን እንጂ .
ምንም እንኳን አብዛኛው የሱኒ ሙስሊሞች በኢየሱስ ዳግም ምጽአት እና
በፍጻሜው ዘመን የአለም አዳኝ በመሆን ባደረገው ማዕከላዊ ሚና ቢያምኑም
አብዛኛው የሺዓ ሙስሊሞች ይህንን አዳኝ ሰው እንደ ኢየሱስ ሳይሆን እንደ ማህዲ
ነው የሚገልጹት ("በመለኮታዊ መንገድ " -መመሪያው)))) በሺዓ እምነት መህዲ
12 ኛው ኢማም (የሙሐመድ ተተኪ እና ዘር) በተአምር የጠፋ እና አንድ ቀን ነው።
32 በምድር

ላይ ጽድቅን ያጸኑ ዘንድ ደግመህ ተገለጡ።

ሌላው ብዙ ጊዜ የሚጠቀሰው የማብቂያ ጊዜ ምልክት በቁርኣን ውስጥ መሰረት
ያለው (ምንባቦቹ በተወሰነ መልኩ ግልጽ ያልሆኑ ቢሆኑም) የጎግ እና የማጎግ ገጽታ
ነው (18፡92—98፤ 21፡96-97)። መሐመድ ኩጁ እንዳሉት "በአላህ ትእዛዝ ጎግ እና
ማጎግ ከግድባቸው ይወጣሉ ኢየሱስ በወረደ ጊዜ" 33 የጎግ እና የማጎግን ትክክለኛ
ተፈጥሮ እና ከክርስቶስ ተቃዋሚ ጋር ያላቸውን ግንኙነት ለማወቅ አስቸጋሪ ነው።
ግን ብዙዎች ያምናሉ
ጎግ እና ማጎግ በመጨረሻው ዘመን እጅግ የሚበዙ እና በምድር ላይ ጥፋት
የሚያመጡ ኃያላን የሰው ልጆች ሕዝቦች ናቸው። ትንቢታዊ ሀዲስ እግዚአብሔር
በተወሰነው ጊዜ እንደሚፈጽም ይናገራል
34 በትልም

መቅሠፍት አጥፋቸው።
እስካሁን ከተገለጹት ምልክቶች መረዳት እንደሚቻለው ከላይ የተዘረዘሩትን
ሁነቶች ወጥ የሆነ የጊዜ ቅደም ተከተል ለማስያዝ በሙስሊም የሥነ-መለኮት
ምሁራን በኩል ብዙ ጥረት እንዳልተደረገ ግልጽ ነው። ነገር ግን ሁሉም ምልክቶች
ከተከሰቱ በኋላ ይህ ሦስተኛው ደረጃ በመጨረሻው የጠፈር መዋቅር ውድመት
ያበቃል ማለት ይቻላል ለሁሉም የሰው ልጅ አጠቃላይ ትንሣኤ ዝግጅት።

29. ኩጁን፣ 44-47 ተመልከት።

 30. ኢቢድ., 54.
31. ለኢየሱስ አስቀድሞ ስለቀረበው የመቃብር አስደናቂ መግለጫ፣ ዝወመርን፣
ሙስሊም ክርስቶስን (ለንደን፡ ኦሊፋንት፣ አንደርሰን እና ፌሪየር፣ 1912)፣ 107-9
ይመልከቱ።
32. የኢየሱስን እና የማህዲንን ልዩ ሚናዎች አረጋግጠዋል እናም ሁለቱም ገፀ-
ባህሪያት የአለምን ሰላም ለማምጣት እርስ በእርስ የሚተባበሩበትን ንድፈ ሃሳብ
አቅርበዋል (ስሚዝ እና ሃዳድ፣ 69-70 ይመልከቱ)።
33. ኩጁ ፣ 55
34. ኢቢድ., 58.
እና መዳን 1 17

የሰው ልጆች ሁሉ ትንሣኤ

ስሚዝ እና ሃዳድ እንደተናገሩት፣ “ምናልባት በጠቅላላ የፍጻሜ ክስተቶች ቅደም
ተከተል ውስጥ አንድም ነጥብ ከዚህ የመለከት ድምፅ ለድራማ እና ለደስታ ጊዜ
አይዛመድም። ” 35 ስለዚህ ክስተት ቁርኣን እንዲህ ይላል (69፡13-16)። በቀንዱ ላይ
አንዲት ጩኸት በተነፋች፣ ምድርም፣ ጋራዎችዋም በተናወጠች ጊዜ፣ በአንድ ጊዜም
በተፈጨ ጊዜ። ያ ቀን ደካማ ነውና። በተጨማሪም በ 39፡68፣
እናነባለን፡- “በሰማያትና በምድር ያለው ሁሉ በነፋስ ጊዜ፣ አላህን የወደደው ሲቀር፣
ከዚያም በኋላ ሁለተኛው ነፋ። ቆመው ይመለከታሉ!"
የእስልምና ትውፊት የሞት መልአክ ወይም ኢስራፊል በእግዚአብሔር ፍቃድ
የመጨረሻውን ጥሩንባ የሚነፋ መሆኑን ይገልፃል። ከላይ በተገለጹት የቁርኣን
ጥቅሶች ላይ መሐመድ ኩጅ ሲጽፍ፡- “አላህ ሊሞት የሚፈልገው በምድርም ሆነ
በሰማይ ላይ ያለ ሕያው ፍጥረት ሁሉ በመጀመሪያ ምት ይሞታል።በሁለተኛው
ምት አላህ የሞተውን ሁሉ ያስነሳል። ከፍጥረት መጀመሪያ አንስቶ እስከ ሕይወት
መጨረሻው ጊዜ ድረስ "36 አንዳንድ የጥንታዊ ጸሐፍት በበርካታ የቁርዓን ጽሑፎች
ላይ ተመስርተው ሁሉንም ነገር የሚሰብኩ ከእግዚአብሔር ፊት በስተቀር ይጠፋሉ
(28: 88; 55: 26-27), እስከ የእግዚአብሔር አንድነት ከፍ እንዲል መላእክተ ሞትን
ጨምሮ መላእክቱ ይሞታሉ ይላሉ ። 37 ከማይታወቅ “ጊዜ” በኋላ እግዚአብሔር
ሙታንን ሁሉ ያስነሳል፣ 38 ከኢስራፊል ጀምሮ የትንሳኤውን ጥሪ ነፋ ።
የአካል ትንሳኤ እውነታ የመሐመድ ቀደምት ስብከት የማዕዘን ድንጋይ ነው።
በብዙ አጋጣሚዎች ነቢዩ በሥጋዊ ትንሣኤ በማመኑ ተዘባበትበት ነበር፣ ነገር ግን
በትንሣኤው ጸንቷል። "ያ ሰማያትንና ምድርን የፈጠረ አላህ ሙታንን ሕያው
ማድረግ ቻይ መኾኑን አያዩምን? እርሱ በነገሩ ሁሉ ላይ ቻይ ነው" (46፡33)። ቁርኣኑ
የሰውን ልጅ በእግዚአብሔር ኃይል አለማመኑን ሲወቅስ እንዲህ ይላል፡- « ለእኛም
ማነጻጸሪያን አደረገ፤ የራሱንም (መነሻ እና) ፍጡርን ረሳ፤ «ለደረቀ) አጥንት ሕያው
የሚያደርግ እና የበሰበሰው ማነው ይላል። )? ያ በመጀመሪያ ጊዜ የፈጠራቸው እርሱ
ሕያው ያደርጋቸዋል በላቸው። እርሱ የፍጥረትን ሁሉ ዐዋቂ ነውና።
 በኦርቶዶክስ ሙስሊም እምነት መሰረት፣ እግዚአብሔር የእያንዳንዱን ሰው አካል
በመጀመሪያው ቅርፅ ከእያንዳንዱ ሰው የማይበላሽ ዘር (አጁብ አል-ዳናብ)
ይፈጥራል፣ ከዚያም እያንዳንዱን ነፍስ ወደ ሰውነቱ ይቀላቀላል። ተብሎ ይታመናል

35. ስሚዝ እና ሃዳድ፣ 71

36. ኩጁ ፣ 61
37. ስሚዝ እና ሃዳድ፣ 71-73 ይመልከቱ።
38. አኢ-ቡኻሪ በትውፊት እንደገለጸው ትንሳኤ የሚመጣው እግዚአብሔር
በምድር ላይ ዝናብን በማውረድ ነው (ሑጁ 64)።
118 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ሁሉም ሰው ከሞተ ወይም ከሞተ በኋላ አጭር ጊዜ እንደሆነ ይሰማዋል. 39

ሁሉም የሰው ልጆች ከሞት ከተነሱ በኋላ በእግዚአብሔር ዙፋን ፊት
ይሰበሰባሉ። አንዳንድ ወጎች ሁሉም "በባዶ እግራቸው፣ ራቁታቸውንና ሳይገረዙ
ይሰበሰባሉ" በፈጣሪያቸው ፊት ፈጽሞ ኃይል የላቸውም ይላሉ። 40 ከትንሣኤ በኋላ
"ግለሰቡ ላለፉት ጥፋቶቹ የማይቀረውን ብድራት እንዲያሰላስል ሰፊ እድል
እንደሚሰጠው ይነገራል። አጠቃላይ ሂደቱ የሚያጠናቅቀው የ 1 ] ሽብር ተብሎ
በሚጠራው ነው።"4 የመሰብሰቢያ ቦታ [አል-ማህሻር]፣ ወይም በእግዚአብሔር ፊት
የመቆም ጊዜ [lmqf

በሰዎች እና በፈጣሪያቸው መካከል ስላለው አስደናቂ ስብሰባ በቁርዓን ውስጥ

ብዙ ማጣቀሻዎች አሉ። የከሓዲዎችንም ዕድል በተመለከተ፡- «አዎን በላቸው፤
ከዚያም ትዋረዳላችሁ በላቸው። ከዚያም ነጠላ (አስገዳጅ) ጩኸት ይሆናል፡-
እና እነሆ፣ ማየት ይጀምራሉ! «አህ! ወዮልን! ይህ የፍርዱ ቀን ነው። (ድምፅ ይበል፡-
ይህ የመለያው ቀን ነው፤ እውነቱን የካዳችሁት ቀን ነው ( 37፡18-21)። ነገር ግን
ለምእመናን
"ታላቁ ሽብር አያሳዝናቸውም፤ መላእክቱም ይገናኛቸዋል።
(በጋራ ሰላምታ)፡- "ይህ የእናንተ ቀናችሁ ነው። የምትስፈራሩበት ቀን ነው ።"
(21:103) በሁለቱ ቡድኖች መካከል ያለው ሌላ ንጽጽር በ 80፡33-42 ውስጥ ይገኛል።

የሚያደነቁር ድምፅ በመጣ ጊዜ - ያ ቀን ሰው ከወንድሙ ከእናቱም ከአባቱም

ከሚስቱም ከልጆቹም ይሸሻል። ከእነርሱ እያንዳንዱ ለሌሎቹ ደንታ ቢስ
ሊያደርገው በዚያ ቀን በቂ ነው ። በዚያ ቀን አንዳንድ ፊቶች የሚያበሩ፣
የሚስቁ፣ የሚደሰቱ ይሆናሉ ። ፊቶችም በዚያ ቀን ትቢያ ናቸው ። ጥቁረት
ይሸፍናቸዋል፡ እነዚያ አላህን ከሓዲዎቹ አመጸኞች ናቸው። ( 74፡9-10፤ 75፡35-39፤
78፡40 ተመልከት)።
 በመጨረሻም፣ ከተወሰነ ጊዜ በኋላ (በ 70፡4 ላይ የተመሠረተ) አንዳንዶች ሃምሳ
ሺህ ዓመት እንደሚቆይ፣ ሌሎች ደግሞ (በ 32፡5 ላይ የተመሠረተ) አንድ ሺህ፣
ሁሉም “በአምልኮ ሥር እንዲሰግዱ” ትእዛዝ ተሰጥቷል።
(68:42) ቁርኣን ደግሞ የካዱት ሰዎች መስገድ አይችሉም ሲል፣ ምእመናን በደስታ
እንደሚያደርጉት ትውፊት ያስረዳል፣ ለሒሳቡም መድረኩ ይዘጋጃል።

የሂሳብ ቀን _
"አላህ
ሰዎችን በፊቱ ሲሰበስብ በፍፁም ፍትሃዊ ሚዛን ሊፈርድባቸው
ይጀምራል። አንድ ሰው የሚያደርገውን ሁሉ .

39. ኢቢድ., 64-67.

40. ስሚዝ እና ሃዳድ፣ 74 ይመልከቱ።
41. Ibid., 75.
እና መዳን 119

ምኞቶችን እና ምኞቶችን ጨምሮ, በዚህ ቀን ይቆጠራሉ. በዚያን ጊዜ ማንም

ማንንም ሊረዳ አይችልም ምክንያቱም የአንድ ሰው ተግባር እና ዓላማ ስለ እሱ
ይናገራል። " 42
ስለዚህ የወቅቱ እና የኦርቶዶክስ ሙስሊም ደራሲ መሐመድ
ኩጅ እንዲህ ሲሉ ጽፈዋል። አክሎም "እያንዳንዱ ግለሰብ ሁለት መላእክቶች አሉት-
አንዱ በቀኙ መልካም ስራውን የሚመዘግብ እና በግራ በኩል ደግሞ መጥፎ ስራውን
የሚመዘግብ። በአላህ ትእዛዝ እነዚህ መላኢካዎች የእያንዳንዱን ሰው ተግባር እና
ሃሳብ መዝግበውታል። "43 የኩጁ አስተያየቶች እግዚአብሔር በሰው ልጆች ላይ
በሚወስደው ፍርድ ውስጥ ያለውን ፍፁም ፍትህ በሚያረጋግጡልን በብዙ የቁርዓን
አንቀጾች ላይ የተመሰረተ ነው፣ እና እያንዳንዱ ግለሰብ የሚዳኘው በምድራዊ
ህይወቱ በራሱ መዝገብ ላይ በመመስረት ነው።
ለምሳሌ፡- 18፡49 እንዲህ ይላል፡- “መጽሐፉ (ሥራው) በፊታችሁ ይደረጋል።
ኃጢአተኞችንም በውስጧ ካለው (በተመዘገበው) ታላቅ ድንጋጤ ውስጥ ኾነው
ታያቸዋለህ። ወዮላቸውም ይላሉ። እኛ! ይህ እንዴት ያለ መጽሐፍ ነው!
ታናናሽ ወይም ታላቅ ነገርን አይተውም፥ እርሱን ይቈጠራሉ እንጂ። የሠሩትንም
ሁሉ በፊታቸው ያደረጉ ኾነው ያገኙታል፡ ጌታህም አንድንም አይሠራም።
17፡13-14 ደግሞ እንዲህ ይላል፡- “የሰው ሁሉ ፍጻሜውን በአንገቱ ላይ አደረግንበት፡
ለርሱም በፍርዱ ቀን መጽሐፉን እናወጣለት። መዝገብህን አንብብ። ነፍስህ ዛሬ
በአንተ ላይ ልትመረምር በቃች።
የግለሰቡን እምነትና ተግባር ለመመስከር ከተግባራት መጽሃፍ በተጨማሪ ቁርኣኑ
ነብያት በካዱት እና በማህበረሰባቸው አማኞች ላይ የሰጡትን ምስክርነት ጠቅሷል
(16፡89)። የግለሰቡን ያለፈ ድርጊት በተመለከተ ተጨማሪ ምስክርነት የሰውዬው
አካል ክፍሎች ይሆናሉ። "በዚያ ቀን በአፎቻቸው ላይ እናተማለን። ግን እጆቻቸው
ለኛ ይነግሩናል እግሮቻቸውም ይሠሩት በነበሩት ሁሉ ይመሰክራሉ። " (36:65)
በቁርዓን ምስሎች መሰረት መለኮታዊው የፍርድ ሂደት የሚከናወነው በሚዛን
(ሚዛን) ሲሆን ይህም ሚዛንን ለማመጣጠን ያገለግላል.
የግለሰቦች በጎ ተግባራት ከመጥፎ ተግባራት ጋር። "ከዚያም ሚዛኖቻቸው (በመልካም
ሥራው) የከበደላቸው እነርሱ መዳንን ያገኛሉ። ሚዛናቸው የቀለለ ግን እነዚያ
ነፍሶቻቸውን ያከሰሩ እነዚያ በገሀነም ውስጥ ዘውታሪዎች ናቸው።"(23፡102-3)።
የመለኮታዊው ውሳኔ ውጤት ለግለሰቡ ይሰጣል; 69፡18-31 ላይ ተገልጿል፡

በዚያ ቀን እናንተ ወደ ፍርድ ትወሰዳላችሁ። ከናንተ የምትደብቁት ምንም ነገር

አይደበቅም። ከዚያም መዝገቡን በቀኝ እጁ የሚሰጠው፡- «ወይ! መዝጋቤን አንብቡ
! አካውንቴ (አንድ ቀን) እንደሚደርሰኝ በትክክል ተረድቻለሁ!' በተድላም ሕይወት
ውስጥ ይሆናል።... መዝገቡንም በግራ እጁ የሚሰጠው ሰው፡- «ወይ! የእኔ መዝገብ
ይሆናል

42. ኩጁ ፣ 70
43. ኢቢድ., 72.
120 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

አልተሰጠኝም ነበር! እና የእኔ መለያ እንዴት እንደሆነ በጭራሽ አላወቅኩም

(ቆመ)! . . . (የመጨረሻው ትእዛዝ ) ያዙት፤ እሰሩትም፤ በእሳትም አቃጥሉት
ይላል።

የመጨረሻው የፍርድ ሂደት የገሃነም ድልድይ የሲራት (ወይም ሴራት) መሻገር

ነው። ለዚህ ድልድይ በቁርኣን ውስጥ ያሉት ማጣቀሻዎች በጣም ግልጽ ያልሆኑ
ናቸው (36፡66፤ 37፡23-24)፣ ነገር ግን እንደተለመደው ትውፊት ስለዚህ የመጨረሻ
ሂደት ሁሉንም ዝርዝሮች አቅርቧል። መሐመድ ኩጅ እንዲህ ይላል "በኋላ
አላህ በሰዎች ላይ ይፈርዳል፣ በየፈርጁም ይከፋፍላቸዋል፣ ሲራ ያስቀምጣል ።
የሴራቱ ጠርዝ እንደ ሰይፍ እንደ ፀጉር ጥሩ ነው, ከእሳት ከሰልም የበለጠ ትኩስ ነው.
ያኔ ሰዎች በሴራቱ በኩል እንዲያልፉ ይጠየቃሉ ።" እርግጥ ነው፣ "አንድ ሰው
ለእምነቱ በቁርጠኝነት እና በቁርጠኝነት ባደረገ መጠን በዚህ ሴራቴ ውስጥ ማለፍ
ቀላል ይሆናል። አንዳንዶች እንደ መብረቅ ያልፋሉ። አንዳንዶቹ እንደ ነፋስ፣ ሌሎች
እንደ ዝናብ መዝነብ፣ እና አሁንም ያልፋሉ
44 ሌሎ

ች እንደ ፈረስ ፈጣን። ከእነዚህ

ውስጥ የመጨረሻው የሚሳበብ
ይሆናል."
ከምእመናን በተለየ፣ በፍርዱ የተፈረደባቸው በስኬት መሻገር አይችሉም፣ ነገር
ግን በገሃነም ጥልቁ ውስጥ ይወድቃሉ። ስሚዝ እና ሃዳድ ስለ ድልድዩ አስፈላጊነት
አስተያየት ሲሰጡ የዚህ ቃል (ሲራት) ምሳሌያዊ ምስል በተለይ ሀብታም ነው፡-
በቁርኣን ውስጥ ቃሉ ትክክለኛውን እና የታዘዘውን የድርጊት ዘዴ ለመወከል ሙሉ
በሙሉ ተገቢ ነው ይላሉ። ሁሉም ታማኞች፣ ቀጥተኛው መንገድ፣ እያንዳንዱ
ግለሰብ ያንን መንገድ የተከተለበትን ደረጃ የሚገመግም በሂደቱ ውስጥ ያለው
የመጨረሻ ዘዴ በተለየ መልኩ መሆን አለበት ። የማንኛውንም አንጻራዊ ጠቀሜታ
ከመሞከር ይልቅ ማረጋገጥ
45 ግለሰ

ብ."
በገነት ወይም በገሃነም ውስጥ ዘላለማዊ ሕልውናን በተመለከተ ያለውን
ኢስላማዊ አመለካከት ከማየታችን በፊት፣ በዚህ ጊዜ ታዋቂ የሆነውን ኢስላማዊ
ምልጃና ምልጃን በማግኘቱ ረገድ ስላለው ሚና በአጭሩ ልንወያይበት ይገባል።
መዳን. በምዕራፍ 4 ላይ እንደገለጽነው፣ በብዙው ታዋቂው እስልምና የመሐመድ
ትንቢታዊነት እንደ ሐዋርያነት ከሱ አዳኝነት ጋር የተሳሰረ ነው።
46 እንደ

አማላጅነት ሚና.
በመጨረሻዎቹ ክንውኖች ቅደም ተከተል የመሐመድ ምልጃ ትክክለኛ ጊዜ
አከራካሪ ነጥብ ነው። አንዳንድ ዘገባዎች ድልድዩ ከመቋረጡ በፊት እና አንዳንዶቹን
በኋላ ይጠቅሳሉ. በአል-ጋዛሊ እንደተነገረው በጣም ተወዳጅ ከሆኑት የነቢዩ
አማላጅነት ታሪኮች አንዱ ይህንን ክስተት ብዙ አድርጎታል።
ቀደም ብሎ መለከት ከተነፋ በኋላ፡-

44. ኢቢድ., 79.

45. ስሚዝ እና ኤች ሃዳድ፣ 78-79
46. ይህ ህዝባዊ እምነት ምልጃን በተመለከተ ከአጠቃላይ የቁርኣን ምስክርነት ጋር
ይቃረናል (2፡48፤ 6፡51)፣ እና በብዙ ኦርቶዶክሳውያን ሙስሊሞችም ውድቅ
ሆኗል። የሚገርመው ነገር ኩጁ፣ ለምሳሌ፣ በፍጻሜው ክንውኖች ቅደም
ተከተል፣ መሐመድ ለማኅበረሰቡ ስላደረገው ምልጃ ምንም እንዳልተናገረ
ነው።
በዚህ ዘገባ መሰረት ለሺህ አመት ፍርድን የሚጠባበቁ ሙስሊሞች ከነብያት
አንዱ ከእግዚአብሔር ጋር እንዲማልድላቸው ያለ እረፍት ይፈልጋሉ። ከአንዱ
ወደ ሌላው ይሄዳሉ፣ ነገር ግን እያንዳንዳቸው በሠሩት የተለየ ችግር ወይም
ኃጢአት ምክንያት እምቢ ማለት አለባቸው፡ አዳም የዛፉን ፍሬ ስለ በላ፣ ኖኅ
ሕዝቡ እየሰጠመ ለራሱ በማሰብ፣ አብርሃምም ስለ ተከራከረው ማህበረሰቡ
 ስለ እግዚአብሔር ዲን፣ ሙሴ ሰውን ስለገደለ፣ ኢየሱስም እሱና እናቱ እንደ
አምላክ ስለሚመለኩ ነው። በመጨረሻም ወደ መሐመድ ሄዱ ነብዩም "እኔ
ትክክለኛ ነኝ! አላህ ለሚሻውና ለመረጠው ሰው እስከፈቀደው ድረስ እኔ
ትክክለኛ ነኝ [ማማለድ]።" ወደ አላህ ድንኳኖች እየተንቀሳቀሰ፣ ነቢዩ
ለመማለድ ጠየቀ እና ተፈቅዶለታል። መጋረጃዎቹ ተነሥተው ለሺህ ዓመት
ስግደት ወድቆ እግዚአብሔርን እያመሰገነ ወድቋል
47 ዙፋን

ራሱ ይንቀጠቀጣል ለእርሱ ግብር።

መሐመድ የማማለድ ፍቃድ መሰጠቱ ብቻ ሳይሆን ምልጃው በጣም ውጤታማ

ከመሆኑ የተነሳ በመጀመሪያ ገሃነም ከተፈረደባቸው መካከል ብዙዎቹ በነብዩ
ምህረት ከሲኦል ወጥተው ወደ ገነት ተወስደዋል። 48 ስለዚህ የብዙዎች እምነት
በጣም ኃጢአተኛ የሆነው በመሐመድ ምልጃ እና በእግዚአብሔር ምህረት
በመጨረሻው ጊዜ ይድናል የሚል ነው። የተስፋፋው አስተያየት ከሙሽሪኩ በስተቀር
ሁሉም የእግዚአብሔርን ተውሂድ [አንድነት] በመናቅ እጅግ የከፋ ኃጢአት የሠሩ
ሁሉ የመዳን ዕድል አላቸው የሚል ነው። በእርግጥ መሐመድ የምልጃ ወኪል
እንደሆነ አጽንኦት ቢሰጠውም ማንም ከእሳት የሚድነው በአላህ ምህረት ብቻ ነው፡-
“ ምስክሩን የተናገረውን ሁሉ እግዚአብሔር ከእሳት ውስጥ ያወጣዋል ” ይላል al -
ሱብኪ፣ “እና ማንም አይቀርም።
49

ካፊሩን (ከሓዲዎችን) ሲቀሩ ።

ገነት እና ሲኦል
ቁርኣን “በፍርዱ ቀን ለእያንዳንዱ ግለሰብ ያለው አማራጭ ሁለት ነው፡
የአትክልት ስፍራ ደስታ ወይም የእሳት ስቃይ” በሚለው አጽንዖቱ ላይ ወጥነት
ያለው ነው። 50 ሲራትን የሚያቋርጡ በተሳካ ሁኔታ ወደ መንግሥተ ሰማያት
ገብተዋል ከእርሷም የወደቁት ወደ ገሃነም ጥልቁ ይጣላሉ። በነዚህ ሁለት እጣ
ፈንታዎች ላይ ቁርኣናዊ አጽንዖት ከሰጠው በተጨማሪ ቁርኣን (በእርግጥ እስላማዊ
ትውፊት) ስለ መንግሥተ ሰማያትና ገሃነም ሰፋ ያለ መግለጫ ይሰጣል። የጀሀነምን
ስቃይ በተመለከተ ቁርኣን እንዲህ ይላል፡- “ከገሀነም እሳት በታች የምትፈልቅ ዛፍ
ናትና፡ የፍሬዋ ቀንበጦችም እንደ ሰይጣናት ራሶች ናቸው። ይቀጥላል፡ “ከዚያም በላዩ
ላይ የፈላ ድብልቅ ይሰጣቸዋል
" ውሃ። ከዚያም
መመለሻቸው ወደ (እሳት) እሳት ነው። (37፡62-68) ፉር-

47. ስሚዝ እና ሃዳድ፣ 80 ይመልከቱ።

48. ኢቢድ., 82. 49. ኢቢድ., 81.
50. ኢቢድ., 84.
 የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ከዚያም ከሓዲዎች ገሀነምን ከሩቅ ስፍራ ባዩ ጊዜ ቁጣዋንና ጩኸቷን ይሰማሉ።

በውስጧም የተጠረጠሩ ኾነው በተጣሉ ጊዜ በውስጧ ወደ ኾነ ጥፋት ይማጸናሉ። " (25፡
12-13)። ከዚህም በላይ ለርሷ የበረታ " የፈላ ውሃን " (55:44)፣ "ከብርቱ የእሳት ጩኸትና
ከፈላ ውሃ ጋር፣ በጥቁር ጥላዎች ውስጥም አላት"።
አጨስ።” (56፡42-43) “በውስጧ በተጣሉ ጊዜ የትንፋሹን መሳብ ይሰማሉ፤ እርሷም
በተቃጠለ ጊዜ ቁጣው ሊፈነዳ ነው።” (67፡7-8) ሰዎቹም። ከእሳት ውስጥ ዋይታ፣
ዋይታም፣ ኀዘንተኞችም ናቸው። (11፡106) የተቃጠለ ቆዳዎቻቸውም በየጊዜው በአዲስ
መልክ በአዲስ መልክ ይለዋወጣሉ (4፡45) ፌስንም ይጠጣሉ።
ውሃ ማጠጣት እና ሞት በሁሉም በኩል ቢታይም መሞት አይችሉም (14፡16-17)። ሰዎች
በሰባ ክንድ ሰንሰለት ተያይዘዋል።
(69፡30-32)፣ ለልብስ ዝፍት የለበሱ፣ ፊቶቻቸውም ላይ እሳት ለብሰዋል (14፡50)።
በራሳቸው ላይ የፈላ ውሃ ይፈስሳል፣ ውስጣቸውንም ቆዳቸውንም ያቀልጣል፣ ለማምለጥ
ቢሞክሩም የብረት ማሰሪያዎች ወደ ኋላ ይጎትቷቸዋል (22፡19-21)። 51
በሌላ በኩል፣ በቁርኣን ውስጥ በተለምዶ “የደስታ ገነቶች” (37፡43) እየተባለ የሚጠራው
ሰማይ፣ “አማኞች ልባቸው የሚፈልገውን ሁሉ የሚያገኙበት ቦታ ነው። 52 በሰማያት
ውስጥ ሰዎች በዙፋኖች ላይ ይጋፈጣሉ። ከጠራራ ምንጭም ለጠጪዎች ጣፋጭ ጣፋጭ
ከኾነ ምንጭ ይጠጣሉ። ምእመናን የወጣቶች እና ቆንጆዎች ጓደኝነት ቃል ተገብቶላቸዋል
ሴቶች. "ከነሱ አጠገብ ዓይኖቻቸውን የሚከለክሉ ንጹሐን ሴቶች አልሉና።"(37፡48)።
"የተሰለፉ ኾነው በዙፋኖች ላይ (በጸጋ) ይጋደማሉ። እኛም (አላህ) ያማምሩ ዓይኖች
ያሏቸውን ጓዶች ጋር እናገናኛቸዋለን " (52፡20፤ እንዲሁም 56፡22፤ 55፡)። 72፤ 44:54)
እርካታ፣ ሰላማዊ እና አስተማማኝ ናቸው። በከንቱ ንግግር ውስጥ አይሳተፉም እና ሰላምን
ብቻ ያጣጥማሉ። ሞትን የሚቀምስ የለም። "ይልቁን ገር በሆነ ንግግር፣ ደስ የሚል ጥላ፣
ሁልጊዜም የሚገኘውን ፍሬ እንዲሁም የፈለጉትን ጣፋጭ መጠጥና ሥጋ ሁሉ ደስ
ይላቸዋል። የሚያሰክርም መዘዝ ከማይደርስባቸው የሚያብረቀርቅ ወይን ጠጅ ጅረት
ይጠጣሉ።" 37፡45-47)። ምእመናን የወርቅ እና የዕንቁ ማሰሪያዎች እንዲሁም አረንጓዴ
እና ወርቅ የተጠለፉ ምርጥ የሐር ልብሶችን ይለብሳሉ፣ እና እሱ በሰዎች አገልጋዮች
ይጠብቃል (ዝከ.
53 52:24;
56:17; 74፡19)።
ይሁን እንጂ ሁሉም የሰማይ ደስታዎች በዚህ ፋሽን አልተገለጹም.
ከላይ ከተጠቀሱት ገለጻዎች ደስታ እጅግ የላቀ የሆነ መንፈሳዊ ደስታን የሚገልጹ
ማጣቀሻዎችም አሉ። ለምሳሌ፣ 9፡72 ላይ፣ “እግዚአብሔር አለው።
ለምእመናን፣ ለወንዶችም ለሴቶችም፣ ከሥሮቻቸው ወንዞች የተቀመጡ ገነቶች
144
51. ኢቢድ., 85-86.
52. ኩጁ ፣ 82
53. ስሚዝ እና ሃዳድ፣ 88-89 ይመልከቱ።
የመጨረሻ ዘመን እና መዳን 123

በውስጧ ዘውታሪዎች ኾነው ይፈስሳሉ። በገነትም ውስጥ ያማረ መኖሪያዎች። ግን ትልቁ

ችሮታው የአላህ ውዴታ ነው፤ ይህ ታላቅ ችሮታ ነው።
ስለ ቁርኣን ስለ መንግሥተ ሰማይ እና ስለ ገሃነም ሥዕል ስንወያይ ሙስሊሞች ራሳቸው
እነዚህን ዘገባዎች እንዴት በአጠቃላይ እንደተረዱት ማመላከት አስፈላጊ ነው። ይህን ነጥብ
በተመለከተ ስሚዝ እና ሃዳድ እንዲህ ብለው ጽፈዋል.

ኢስላማዊው ማህበረሰብ የመጪውን ህይወት ምንዳ እና ቅጣት በትክክለኛ

ትርጉማቸው መረዳት እንዳለበት ወይም እንዳልሆነ የተለያዩ ትርጓሜዎችን ገልጿል።
የበላይ ሆኖ ሳለ
የመጨረሻው ወሮታ አካል ተፈጥሮ ነበር፣ theerstaig
የአካላዊ ስቃይ እና ደስታን እውነታ አዎንታዊ ማረጋገጫ ፣ ይህ አመለካከት በአጠቃላይ
የሚቀጥለው ዓለም እውነታ ከዚህ ዓለም ጋር ተመሳሳይ እንደሚሆን አጥብቆ
አልተናገረም። በእርግጠኝነት አካላዊ ቢሆንም፣ ወደ ውስጥ ይክፈሉ።
የመጨረሻው ስሜት በአጠቃላይ አሁን ልንረዳው ከምንችለው በላይ የሆነ እውነታ
እንዳለ ይገነዘባል። እንደውም ሌላ የቢላ ካይፍ አሽዓሪ መርሕ ነው (በትክክል መረዳት
ሳይችል 54.
እንዴት).

ከላይ ያለውን አባባል በመደገፍ መሐመድ ኩጁ ዓይነተኛ ምሳሌ ነው። ምንም እንኳን እሱ
የዘመኑ የኦርቶዶክስ እምነት ተከታይ ቢሆንም ከሞት በኋላ ያለውን ባህላዊ እስላማዊ
አካሄድ በመረዳት ረገድ ቃል በቃል የሚመስል ቢሆንም፣ እንዲህ ሲል ጽፏል:- “አላህ
ወተት፣ ማርና ወይን ሲጠቅስ፣ እኔ ሊ እጅግ የላቀ ውበት ያለው ምስል ለመፍጠር
እጠቀምባቸዋለሁ። በቀላሉ ልንረዳው በምንችለው ቋንቋ የአማኞችን ጓዶች፣ ቆንጆ
ሴቶች እና መልከ መልካም ጌቶች ያሳያል። 55
ሁሮች (ደናግል) በቋሚ አገልግሎታቸው ውስጥ ይሆናሉ ብለው አያምኑም ነገር ግን
የተወሰኑትን ክፍት አድርገው የሚተውት መሆኑን ለማሳየት ነው።
የቁርዓን መግለጫዎች ሙሉ በሙሉ ተምሳሌታዊ ናቸው፣ እና አማኞች መንግሥተ
ሰማያት እስኪገቡ ድረስ ትርጉማቸው አይታወቅም። ከነዚህ ባህላዊ አራማጆች
በተጨማሪ የሰማይን አካላዊ መግለጫዎች በሙሉ የሚክዱ እና በመንፈሳዊነት የተረዱ
በርካታ ሙስሊሞች አሉ።
 56
ውሎች
የጀነት እና የገሃነም ቆይታን በተመለከተ ሁሉም ሙስሊሞች በሰማይ ያለው የደስታ
ሁኔታ ዘላለማዊ እንደሆነ ይስማማሉ። ቁርኣን ራሱ አማኞችን የሰማይ ዘላለማዊነትን
ያረጋግጣል (3፡198፤ 4፡57፤ 50፡34፤ 25፡15)። ነገር ግን በገሃነም ውስጥ የጠፉትን የቆይታ ጊዜ
በተመለከተ አንድ ስምምነት የለም. ቁርኣን ይናገራል

54. ኢቢድ
55. ክሁጅ፣ 83. እንዲሁም ዩሱፍ አሊ፣ 1464-70 ይመልከቱ ።
56. ናስርን ተመልከት ።
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ስለ ዘላለማዊ ቅጣት እና ስቃይ፣ እና እሳቱ እና ገሃነም እራሱ ዘላለማዊ እንደሆነ ገልጿል

(10፡52፤ 32፡14፤ 41፡28፤ 43፡74)።
አብዛኛው የኦርቶዶክስ እምነት ተከታዮች የሲኦልን
ዘላለማዊነት የሚቀበሉት በዚህ ምስክርነት ነው። በሌላ በኩል፣ እንደ 78፡23፣ 11፡107፣ እና
6፡128 ባሉት ምንባቦች ላይ በመመስረት፣
የተረገሙት ለረጅም ጊዜ በእሳት ውስጥ እንደሚቆዩ ወይም እግዚአብሔር እስከፈቀደ
ድረስ እዚያ እንደሚኖሩ የሚያመለክቱ ብዙ የዘመኑ ሙስሊሞች
ቁርኣን የገሀነም ቅጣት 57 ለዘለአለም እንደማይቆይ እድል ይከፍታል።

እምነት
የእስልምና የመዳን ትምህርት
ለአማኞች ሰማያዊ ደስታን እና ለማያምኑት የማይታወቅ ወዮታ ላይ አጽንኦት
በመስጠት፣ ቁርኣን ጀነትን ለማግኘት እና ገሃነምን ለማስወገድ ሁኔታዎችን በግልፅ መናገሩ
ተፈጥሯዊ ነው። እነዚህ ዘላለማዊ ጠቀሜታ ያላቸው ጉዳዮች እና የውይይት ጥሪ እዚህ
ናቸው።

የመዳን ተፈጥሮ _
አስቀድመን እንደገለጽነው (በምዕራፍ 2) ኢስላማዊ ለሰው ልጅ ያለው አመለካከት
ውድቀትን ወይም ብልሹነትን አይቀበልም። የሰው መሰረታዊ ችግር በአብዛኛው
በእግዚአብሔር ላይ እንደ ማመጽ ሳይሆን እንደ ድክመት እና በሰው ተፈጥሮ ውስጥ እንደ
መርሳት ይቆጠራል። ስለዚህ እስላማዊ የመዳን አመለካከት ከዚህ አስተምህሮ ክርስቲያናዊ
አመለካከት በተለየ መልኩ ይዟል። ካትሬጋ እንዲህ ሲሉ ጽፈዋል, "እስልምና ከ
ሰው መቤዠት እንዳለበት የክርስትና እምነት። በክርስቶስ ቤዛዊ መስዋዕትነት ሞት ላይ
ያለው የክርስትና እምነት እስላማዊውን አይመጥንም።
ሰው ሁል ጊዜ በመሠረታዊነት ጥሩ እንደነበረ እና እግዚአብሔር ፈቃዱን የሚታዘዙትን
እንደሚወድ እና ይቅር እንደሚላቸው ይመልከቱ።” 58 ሌላ የሙስሊም ደራሲ ሀሰን
146
አስካር እንዲህ ሲል ጽፏል፡- “በእስልምና በመርህ ደረጃ ወደ ተሃድሶ መመለስ፣ መመለስ እና
ማስታወስ እንጂ ሌላ ነገር የለም። አንድ ነው" 59 አውሮፓውያን እስላማዊ ስታንቶን
እንዲህ ብለዋል፡- “በቁርአን ውስጥ ያለው ኃጢአት የተፈጥሮን እድፍ እስካላካተተ ድረስ፣
ነገር ግን በሰው ድክመት የተነሳ ለተሳሳቱ ድርጊቶች መጋለጥን ብቻ፣ [ኢስላማዊ] የመዳን
ፅንሰ-ሀሳቡ የድህነትን አካል አያካትትም። እንደገና መወለድ." 60 ስለዚህ፣ በእስልምና መዳን
በአብዛኛዎቹ ጉዳዮች ወደፊት የሚኖር መንግሥት በመጨረሻው ዓለም ብቻ ነው።
ካለፉት ኃጢአቶች ይቅርታን እና ከሲኦል ነጻ መውጣትን፣ እንዲሁም የእግዚአብሔርን
ሞገስ ማግኘት እና ወደ መንግሥተ ሰማያት መቀበልን ያካትታል።

57. ስሚዝ እና ሃዳድ፣ 92-95፣ 143-44 ይመልከቱ።

58. ካትሬጋ እና ሼንክ, 141. እንዲሁም አብዳላቲ, 18 ን ይመልከቱ.
59. ከክራግ፣ ኢየሱስ እና ሙስሊሙ፣ 260 የተወሰደ።
60. ስታንቶን ፣ 57
የመጨረሻ ዘመን እና መዳን 125

የመዳን መንገዶች _

ሶልቬሽን ኦቭ ዘ ሶል ኤንድ ኢስላሚክ ዲቮሽንስ በተሰኘው መጽሐፋቸው እንዲህ ሲሉ

ጽፈዋል፡- “ቁርኣን እንደሚያስተምረው በመጨረሻው ዓለም ለሰው ልጆች መዳኛ
መንገዶች እምነት ወይም እምነት (ኢማን) እና ተግባር (አማል) መሆናቸውን ነው። ያለ
እነዚህ ሁለት መንገዶች መዳን አይቻልም ። 61 ለዚህ አባባል ድጋፍ 5፡10 እንደ ተወካይ
ምሳሌ ልንወስድ እንችላለን፡- “ለእነዚያ ላመኑትና ጽድቅን ለሠሩት
አላህ ምሕረትንና ታላቅን ምንዳን ቃል ገባ።
እምነትን ማዳን ማለት ምን ማለት እንደሆነ ኳሴም ሲናገር “ቁርዓን እና ትውፊት
የሚያስተምሩት እምነት ለመረዳት እና በራስ ውስጥ ለመመስረት በጣም ቀላል ነው ፣
ግንዛቤው ከክርስትና እምነት ሥላሴን ከሚያካትት እምነት የበለጠ ቀላል ነው” ይላል።
ኃጢአት፣ ስርየት እና የመሳሰሉት። ይልቁንም "ሦስት መሠረታዊ ንጥረ ነገሮች አሉት -
በጣም መሠረታዊ የሆነ የአንዳቸውም አለመኖር በአጠቃላይ የእምነት መኖርን የሚከለክል
ነው. . . ሦስቱም አካላት ለመዳን የሚያስፈልጉ ናቸው." 62 እነዚህ አካላት፡- "በእግዚአብሔር
አንድነት ማመን፣ በመሐመድ ትንቢት ማመን እና ከሞት በኋላ ባለው ሕይወት ማመን " 63
የመሐመድን ነቢይነት በተመለከተ ግለሰቡ ማመን አለበት" እርሱ የመጨረሻው ነቢይ ነው።
የእግዚአብሔር ወደ ተለየ ሕዝብ ተልኳል፣ መሐመድ ግን እስከ ዕለተ ምጽአት ድረስ ወደ
ዓለም የሰው ልጆች ሁሉ ተልኳል። 64 የዚህ እምነት የመጀመሪያዎቹ ሁለት ክፍሎች
የታወቁትን እስላማዊ ሻሃዳ ወይም የእምነት ኑዛዜን ይመሰርታሉ። " ሸሃዳ በጣም አስፈላጊ
የሆነ የእምነት ክፍል ነው ስለዚህም እሱ ብቻ ነው፣ ያለ ቀሪው ክፍል በአጠቃላይ እምነት
ወይም ኢማን በመባል ይታወቃል ።" 65 ነገር ግን ስለ ወደፊቱ ህይወት ማመንም አስፈላጊ
ነው። "የወደፊት ህይወት አካላዊ ባህሪ በቁርኣን እና በትውፊት ውስጥ በጣም አጽንዖት
ተሰጥቶታል ስለዚህም ክህደቱ እንደ ክህደት ይቆጠራል.
(ኩፍር)፣ ይህም ዘላለማዊ ጥፋትን ያስከትላል። "66

ኳሴም የእስልምና እምነትን መሠረታዊ ግብዓቶች በትክክል ይጠቁማል፣ ነገር ግን

በተለምዶ የሙስሊም የሃይማኖት ሊቃውንት የእስልምና እምነትን በሚከተለው አምስት
ወይም ስድስት ምድቦች ገልፀውታል። “ኢማን” ሲል ራውፍ ሲጽፍ “በሚከተለው ላይ
እምነትን ያካትታል፡- አላህና ባህሪያቱ፣ ነቢያትና መልካም ምግባራቸው፣ መላእክት፣
ቅዱሳት መጻሕፍት፣ የትንሳኤ ቀን እና ቃድር፣ ማለትም አላህ በዓለም ላይ የሚሆነውን
ሁሉ የሚወስነው መሆኑን ነው። ." በመቀጠል፡- “በእነዚህ ስድስት ክፍሎች የሚያምን ሰው
ሙእሚን ይባላል ማለትም አማኝ; እነዚህንም የሚክድ ሰው

61. ኳሴም፣ 29. ለቁርኣናዊ ማጣቀሻዎች፣ 2፡25 ይመልከቱ። 4:57, 122, 173; 5:10; 13:29; 14:23;
18:107; 22:14, 23።
62. የ 31 አመቱ ኩሴም የኛን አጽንዖት ሰጥቷል።
63. ኢቢድ., 31-33.
64. Ibid., 32.
65. Ibid., 33.
66. ኢቢድ
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ከፊል
ወይም አንዳቸውም ካፊር ፣ ማለትም ኢ-አማኒ ይባላል ። "
ከላይ ከተጠቀሱት ምድቦች ጋር የሚዛመደው ሙስሊሙ ድነትን ለማግኘት ሊሰራው
የሚገባውን ከመልካም ሥራ ጋር የተያያዙ ተመሳሳይ ናቸው. አምስቱ የእስልምና
ምሶሶዎች ኑዛዜን፣ ጸሎትን፣ ጾምን፣ ምጽዋትን እና ወደ መካ የሚደረግ ጉዞን ማንበብን
ያካትታሉ (አባሪ 2 ይመልከቱ)። ግለሰቡ አቅም ያለው አካል ካለው እና የጉዞውን አቅም
ካገኘ የሐጅ ጉዞው በህይወት ዘመን ቢያንስ አንድ ጊዜ መከናወን አለበት። አንዳንድ
ሙስሊሞችም ጂሃድን፣ በእግዚአብሔር መንገድ ላይ የሚደረግ ትግል ወይም የተቀደሰ
ጦርነት፣ እንደ ስድስተኛው የእስልምና ምሰሶ አድርገው አካትተዋል (ምዕራፍ 8 እና አባሪ 5
ይመልከቱ)።
የእነዚህ ድርጊቶች አፈጻጸም መዳንን ለማግኘት እጅግ በጣም አስፈላጊ ነው, ጸሎት
ከሁሉም በላይ አስፈላጊ ነው. 68 ካትሬጋ እንዲህ ሲል ጽፏል: "ማመን ብቻውን በቂ
አይደለም, የሰው ልጅ በእስልምና እምነት የሚፈልገውን ሁሉንም ተግባራት በተግባር
ማከናወን አለበት. ዒባዳ ( የአምልኮ አምልኮ) ማድረግ አለበት. . . አምልኮ በእግዚአብሔር
የታዘዙትን ዋና ተግባራትን እና ሁሉንም ተግባራት ማከናወን ያካትታል. ሌሎች መልካም
ሥራዎች ሁሉ" 69 ቊሴም መዳን የሚወሰነው በእነዚህ ድርጊቶች ትክክለኛ እና ትክክለኛ
አፈፃፀም ላይ መሆኑን አፅንዖት ሰጥቷል። 70 ለዚህ ነው ሁሉም ማለት ይቻላል ሁሉም
ሃይማኖታዊ መመሪያዎች ከላይ የተጠቀሱትን እያንዳንዱን ሃይማኖታዊ ተግባራት
148
ማከናወን ስላለባቸው ትክክለኛ መንገድ በጥንቃቄ በዝርዝር የሚናገሩት። 71
ኩሴም
ለእነዚህ ሃይማኖታዊ ግዴታዎች ያለው አያያዝ እስከ ነጥብ ድረስ ነው።

ኢስላማዊ አምልኮዎች ሁለት ዓይነት ናቸው እነሱም ግዴታ እና ሱፐርጋጅ ናቸው ።

የግዴታ የአምልኮ ተግባራት ሥርዓተ ጸሎት፣ ጾም፣ መለኮታዊ ግብር እና ወደ መካ
የሚደረግ ጉዞ ናቸው። የአምልኮ ሥርዓት ጸሎት በቀን አምስት ጊዜ ግዴታ ነው;
ከዚህ በላይ ሱፐርኢሮጋተሪ ነው. አንድ ሙሉ የረመዳን ወር መፆም ግዴታ ነው ።
ሌሎች የዓመቱን ታላላቅ ቀናት መጾም ሱፐርጎን ነው። . . . የአራቱ የግዴታ
ምእመናን 'ማዳን' ትሩፋታቸው በእርግጥ በብዙ ሰዎች ዘንድ የማይቻል ከሆነው
ፍጹም አፈጻጸማቸው...
የግዴታ አምልኮዎች ውስጥ ያሉ ጉድለቶች ... አሁን በተጠቀሰው መንገድ እንደ ሱፐር
ኢባዳዎች አልፎ አልፎ በመስራት ጥሩ ሊሆን ይችላል። በከባድ ጉድለቶች ውስጥ ፣ እንደ
ሱፐርሮጋቶሪ የእነሱ አፈፃፀም በጣም አስፈላጊ ነው ፣ አለበለዚያ መዳን የማይቻል ነው።
ከሆነ

67. ራፍ
፣ 1.
68. ሰከንድ Khoj, 76-77.
69. ካትሬጋ እና ሼንክ፣ 57. በተጨማሪ ማህሙድ፣ ኤል
70. ቊቊሰም 36፣ 49 እዩ።
71. ቁርኣን ራሱ ከገለጸው በላይ መዳንን ማግኘትን ቀላል ያደረጉ እጅግ በጣም ብዙ
ሐዲሶች ተሰራጭተዋል ። አንድ ሀዲስ የአላህን አንድነት ማረጋገጥ ብቻ በቂ መሆኑን
ያስተምራል (አብዱል-ሐቅ 168)። ሌላ ሀዲስ ደግሞ አንድ ሰው ለውሻ ውሃ ሲሰጥ እንደዳነ
ያመለክታል። ሌላው ደግሞ በድመት ላይ በጭካኔ ወደ ገሃነም የገባችውን ሴት ታሪክ
አቅርቧል (ደርሜንጌም 117-18። በተጨማሪም መሀሙድ፣ 82 ይመልከቱ)።
 149
የመጨረሻ ጊዜ እና መዳን

ጉድለቶች ትንሽ ናቸው፣ ልክ እንደ ቅዱሳን እና አስማተኞች፣ የግዴታ ተግባራትን

እንደ ልዕለ-ስሜታዊነት መፈፀም ከፍተኛውን የድነት ደረጃን ያስከትላል። 72

ኩሴም በመቀጠል የአምልኮ ተግባራትን እንደ ግዴታ፣ ተፈላጊ፣ ትኩረት የተደረገበት፣

የተመሰገነ፣ የስነምግባር ጉዳይ እና የተፈቀደ ብሎ መድቧል። በአሉታዊ ጎኑ ያልተፈቀዱ፣
የተከለከሉ፣ ያልተፈቀዱ፣ ወይም ድርጊቶች አሉ።
73

የማይፈቀድ፣ በትንሹ የተጠላ እና በጣም የተጠላ።

ስለዚህ እስልምና ሀይማኖታዊ ግዴታውን እስከተወጣ ድረስ እና ሌሎች በጎ ተግባራትን
በመፈጸም ጉድለቶቹን እስካሟላ ድረስ በአማኙ መልካም ስራ መንግሥተ ሰማያትን
ማግኘት እንደሚቻል በትክክለኛ አነጋገር ያስተምራል። ቁርኣን እንደሚለው፡- “እነዚያ
ሚዛኖቻቸው (በመልካም ሥራቸው) የከበዱ፡- ድነት ያገኛሉ፡ ሚዛናቸው የቀለለ ግን
እነዚያ ነፍሶቻቸውን ያከሰሩ እነዚያ በገሀነም ውስጥ ዘውታሪዎች ናቸው።” (23) 102-3)
ቁርኣንም “የአላህን ውዴታ ለማግኘት ሲሉ ሕይወታቸውን ስለሰጡ” (2፡207) እና
“እግዚአብሔር እነዚያን ያድናቸዋል” ሲል ይናገራል።
74
እርሱን የሚፈሩት መንግሥተ ሰማያትን ስላገኙ ነው" (39፡61) በዚህ
ነጥብ ላይ ካትሬጋ እንዲህ ሲል ጽፏል።

አቡ ሁረይራ በአንድ ሀዲስ እንደዘገበው አንድ አረብ ወደ ነብዩ (ሶ.ዐ.ወ) ዘንድ መጥቶ
ጀነት የምገባበትን ስራ ምራኝ አለው። ነብዩ (ሶ.ዐ.ወ) እንዲህ ሲሉ መለሱ፡- “አላህን
ተገዙ በርሱም ምንንም አታጋሩ፣ የተደነገገውን ሶላት ስገዱ፣ ዘካን ስጡ ፣
በረመዳንም ጹሙ። ዐረቡም ‹ነፍሴ በእጁ በሆነችው በእርሱ እምላለሁ ምንም
አልጨምርባትም ከርሷም አልጎድልባትም› ሲል መለሰ። ነብዩ (ሶ.ዐ.ወ) ከሄዱ በኋላ፡-
“ከጀነት ሰዎች መካከል የሆነን ሰው ሊያይ የሚፈልግ ካለ ይህን ሰው ተመልከት።

በዚህ ሐዲስ ላይ በመመሥረት ካትሬጋ እንዲህ ሲል ይደመድማል፡- "ስለዚህ ማንም ሰው

ሁሉንም አስፈላጊ ግዴታዎቹን (ኢባዳ ወይም ኢባዳ) ቢፈጽም አንዳቸውንም ሳያስቀር
ቦታው ጀነት ውስጥ ነው። ሰው የሚቻለው በትክክለኛ አምልኮ ነው።
75 የገነት

ተስፋ።
ለሙስሊሞች ይህ በእርግጥ የእግዚአብሔር ምሕረት እና ይቅር ባይነት በድነት ውስጥ
መሠረታዊ ሚና መጫወቱን አይክድም። እግዚአብሔር መሐሪ፣ አዛኝ እና ይቅር ባይ
መሆኑን ቁርኣን ያለማቋረጥ ይመሰክራል። ለምሳሌ 39፡53 ላይ፡- "በላቸው፡- 0
በነፍሶቻቸው ላይ የበደሉትን ባሮቼን ከአላህ እዝነት ተስፋ አትቁረጡ። አላህ ኀጢአቶችን
ሁሉ ይምራልና። እርሱ መሓሪ አዛኝ ነውና።" እግዚአብሔር በፍርድ ቀን ኃጢአተኛውን
150
በማዳን የሰጠው ጸጋ የሰውን በጎ ሥራ በማብዛት ይታያል። የመልካም ስራ ምንዳ
ከሚገባው በአስር እጥፍ ይበልጣል።

72. ቋሰም፣ 37-38

73. ኢቢድ፣ 40-43
74. ማህሙድ 62 ይመልከቱ።
75. Kateregga እና Shenk, 64-65.
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

ክፍል. የአማኙ ክፋት ወደ መልካምነት እንኳን ተቀይሯል (4፡40፤ 6፡160፤ 25፡70)። በአንድ
ወግ መሠረት መሐመድ "ያለ እግዚአብሔር ምህረት ማንም ሰው በድርጊቱ መዳንን
ሊያገኝ አይችልም" ሲል አጥብቆ ተናግሯል. ባልደረቦቹም "አንተ እንኳን አይደለህም 0
የአላህ መልእክተኛ?" እርሱም፡- “አይሆንም።
"76 እኔ እንኳን እኔ. እግዚአብሔር
ግን ምሕረትን ይሸፍነኛል. የእግዚአብሔር ምሕረትም የሚገለጠው ከተወሰነ ጊዜ በኋላ
እግዚአብሔር ራሱ ብዙ ቁጥር ያላቸውን የተኮነኑትን ከገሃነም እንደሚያወጣ በማመን
ነው እንጂ በራሳቸው ጥቅም አይደለም. ለፍጥረታቱ ያለውን ርኅራኄ ለማሳየት እንጂ ።

የመዳን እርግጠኛ አለመሆን

በእስልምና የመዳን ዋስትና የለም። ከእስልምና መጀመሪያ ጀምሮ ሁሉም ሙስሊሞች
ማለት ይቻላል የዘላለም እጣ ፈንታቸውን ፈርተው ነበር። አል-ጋዛሊ እንዲህ ይለናል፡-

ነገር ግን ሁሉም አባቶች እምነትን በተመለከተ ቁርጥ ያለ መልስ ከመስጠት

ይቆጠቡ ነበር፣ እናም እራሳቸውን ላለመስጠት በጣም ይጠንቀቁ ነበር። ከዚህ ጋር
በተያያዘ ሱፍያን አል-ተውሪ እንዲህ ብለዋል፡- “እኔ በአላህ ዘንድ አማኝ ነኝ ያለው
ውሸታም ነው፤ እኔ በእርግጥ አማኝ ነኝ የሚል ሰው ፈጠራ ነው... በአንድ ወቅት
ሀሰን (አል-በስሪ) "አማኝ ነህን?" እርሱም “የእግዚአብሔር ፈቃድ ከሆነ” ሲል
መለሰ። ከዚያም "0 አቡ ሰኢድ ለምን እምነትህን ታሟላለህ?" እሳቸውም መለሱ፡-
“አዎ’ ለማለት እፈራለሁ፣ ከዚያም አላህ ‘ሀሰንን ዋሽተሃል’ ይላል። ከዚያም 1
ቅጣቱን በትክክል ይገባዋል...” አልቃማ በአንድ ወቅት “አማኝ ነህን?” ተብሎ
ተጠየቀ። እርሱም፡— ተስፋ አደርጋለሁ፡ የእግዚአብሔር ፈቃድ ከሆነ፡ ብሎ መለሰ።
77

ለብዙ ሙስሊሞች የመዳን ዋስትና ማጣት እንደ ድክመት አይቆጠርም ነገር ግን

ቀጣይ መታዘዝን ሊያነሳሳ የሚችል እውነታ ነው። ፋሩኪ እንዲህ በማለት አጥብቆ
ተናግሯል "ማንኛውም ሰው ወደ እምነት ለመግባት ቢወስን በእስልምና እይታ ትልቅ
ቢሆንም፣ መግባት በአላህ ፊት የግል መጽደቅ ዋስትና አይሆንም። . . . አዲሱ ጀማሪ
 151
ምንም ማድረግ አይችልም. ይህም ለእሱ ወይም ለእሷ መዳንን ያረጋግጣል። እስልምና
"አንድ ሰው በእምነት ላይ ብቻ ሃይማኖታዊ ክብርን ማግኘት እንደሚችል ይክዳል. . . . .
ሥራ እና ተግባር በእግዚአብሔር ፊት ብቻ ጽድቅን ያደረጉ ናቸው ... በበጎነት እና
በጽድቅ ሚዛን ሰዎች የተለያየ አቋም አላቸው." የፍትህ ልኬት እራሱ ወሰን የለውም፡
ሙስሊሞችም ማዕረጋቸውን በኪሳቸው ይዘው ወደ ጀነት የሚገቡበት ምንም አይነት
ነጥብ የለም። ሁሉም ይተጋል ከፊሉም ከሌላው የበለጠ ይጣጣራል ። ዘላለማዊ ተስፋ፣
ቸልተኛ እርግጠኝነት፣ ወይም ለአጭር ጊዜም ቢሆን " 78
በጂሃድ (በቅዱስ ጦርነት) ሲዋጋ ነው ። ይህ አምላኪው በጉዳዩ ላይ ቢያገለግል በቀጥታ
ወደ መንግስተ ሰማያት መግባትን ይሰጣል

76. ኳሴም 45 ይመልከቱ።

77. አብዱል-ሐቅ፣ 166-67 ተመልከት። እንዲሁም Bhatia, 224 ይመልከቱ.
78. ፋሩቂ , እስልምና, 5 , አጽንዖት የኛ.
የመጨረሻ ጊዜ እና መዳን

አላህ. ቁርኣን እንዲህ ይላል፡- “እነዚያ ቤቶቻቸውን የነጠቁ ወይም ከርሷ የተባረሩ ወይም
በኔ ምክንያት የተጎዱትን ወይም የተጋደሉ ወይም የተገደሉትን እኔ ከነሱ ላይ
ኃጢአቶቻቸውን አብስላቸዋለሁ። በገነትም አገባቸዋለሁ። ከሥሩ የሚፈሱ ወንዞች፤ -
ከመገኘት ሽልማት
ከአላህም ዘንድ መልካም ምንዳ አለ" (ሱራ 3፡195 2፡25፤ 3 ፡157-158፤ 4፡57፣ 95-96፤ 22፡58—
59)።

መዳን በሌሎች ሃይማኖቶች

ይህንን ምዕራፍ ከማጠቃለላችን በፊት ማን ይድናል የሚለውን ጥያቄ እናነሳለን።
ቀደም ሲል እንደተገለፀው (በምዕራፍ 3) ብዙ የዘመኑ ሙስሊሞች ማንም ሰው ምንም
አይነት እምነት ቢኖረውም በህይወቱ ውስጥ "በጎ አድራጊ" እስከሆነ ድረስ መዳንን ሊያገኝ
ይችላል ይላሉ። ይህንን አባባል ለመደገፍ ሙስሊሞች 2፡111–12፡ ብዙ ጊዜ ይጠቅሳሉ፡-

«እርሱ አይሁዳዊ ወይም ክርስቲያን ካልሆነ በስተቀር ጀነት አይገባም» አሉ። እነዚያ
ምኞቶቻቸው ናቸው። እውነተኞች እንደኾናችሁ አስረጃችሁን አምጡ በላቸው።
ይልቁንም ነፍሱን ለአላህ የተገዛ በጎ ሠሪም ለርሱ በጌታው ዘንድ ምንዳውን ያገኛል።
በነዚያ ላይ ፍርሃት የለባቸውም እነርሱም አያዝኑም።

እንዲሁም 2፡62 እንዲህ ይላል፡- “እነዚያ ያመኑት (በቁርኣን)፣ እነዚያም አይሁዶችን

(መጻሕፍትን)የተከተሉት፣ ክርስቲያኖችም፣ ሳቢያውያንም፣-
152
በአላህና በመጨረሻው ቀን ያመነ መልካምንም የሠራ ለነርሱ በጌታቸው ዘንድ ምንዳቸው
አላቸው። በነሱም ላይ ፍርሃት የለባቸውም።
ማዘን"
ቁርኣን እውነተኛ አማኞችን ሲተረጉም “በአላህና በእርሱ የሚያምኑ ናቸው።
ሐዋርያት (4፡152) የዚህ አሉታዊ ጎን በግልፅ 4፡150- ላይ ተሰጥቶናል።
"

51, እሱም "እግዚአብሔርንና ሐዋርያቱን የካዱ እና

(እነዚያ) «በከፊሉ አምነናል በከፊሉም ከሓዲዎች» እያሉ አላህን ከመልክተኞቹ ሊለዩ
ይፈልጋሉ። (እነዚያም) መካከለኛ መንገድን ሊመሩ የሚፈልጉ። እነዚያ በእውነት
ከሓዲዎች ናቸው። አዘጋጅተናል
ለከሓዲዎች አዋራጅ ቅጣት አላቸው።
ከላይ በተጠቀሱት ጥቅሶች ምስክርነት መሰረት የሙሐመድን ነብይነት የሚክድ ሁሉ
ኢ-አማኝ ነው እና "ለአዋራጅ ቅጣት" የተገባ ነው። ይህ በተግባር ከእስልምና ጎራ ውጭ
ያሉትን ሁሉንም የአለም ህዝቦች ያጠቃልላል። ክርስቲያኖች ይህንን መስፈርት
ከመውደቃቸው በተጨማሪ በእነሱ ምክንያት "የእሳት ማደሪያ" ተፈርዶባቸዋል
“እግዚአብሔር የማርያም ልጅ ክርስቶስ ነው” (5፡75) ብሎ ማመን። ብቸኛው ይቅር
የማይባል
ኃጢአት በእስልምና የአላህን አንድነት መቀበል አይደለም። ክርስቲያኖች ስለሆኑ
በዚህ ኃጢአት ጥፋተኛ መሆናቸው ኩነኔ የተረጋገጠ ነው። 79

79. ቀደም ባሉት የመካ ሱራዎች መሰረት ክርስቲያኖች እና አይሁዶች የመፅሃፍ ሰዎች
እንደመሆናቸው (አህለል ኪታብ) ወደ ሰማይ መሄድ ተደርገው ይታዩ ነበር። ከእነዚህ በኋላ
ሱራዎች ጋር ለመታረቅ አስቸጋሪ ቢሆንም ብዙ ሙስሊሞች አሁንም ይህንን ሊያምኑ
ይችላሉ።
የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ አስተምህሮዎች

እስልምናን ባለማመን ትልቅ ይቅር የማይለውን የሽርክ ኃጢአት በመፈጸማቸው

በማያሻማ መልኩ ለማረጋገጥ ሞክረዋል። ክርክሩን በመሐመድ ሐዲስ ያጠናቅቃል፡- “ነቢዩ
ሙሐመድ እንዲህ ብለዋል፡- “ስለ እኔ የሰማ አይሁዳዊም ሆነ ክርስቲያን በእኔና በቅዱስ
ቁርኣን የተወረደልኝንና የትኛውንም ትውፊት ያላመነ፣ የመጨረሻ መድረሻው ገሃነም
እሳት " 80
እንደ ቡዲዝም እና ሂንዱዝም ያሉ ሌሎች የአለም ሃይማኖቶችም እንደ አንድ ልዑል
አምላክ እና ፈጣሪ አለማመን ያሉ ሌሎች መመዘኛዎችን ወድቀዋል።
ስለዚህ የኦርቶዶክስ እስልምና ልክ እንደሌሎች ዋና ዋና የአለም ሀይማኖቶች የተለየ
ነው። ምንም እንኳን ሙስሊሞች እግዚአብሔር አንዳንድ ጊዜ ነቢያትን ወደ ሌሎች
ሀገራት እንደላከ ቢያምኑም የመሐመድ መምጣት የድነት መንገድ የሚገኘው በእስልምና
 153
ሃይማኖት ብቻ ነው። አቡል ኩሴም እንዳስቀመጠው፡ “በቁርአን የተገለፀው እምነት
እስልምና ከመጣ ጀምሮ እስከ ምጽአት ቀን ድረስ በምድር ላይ የሚገኝ ብቸኛው ሙሉ
በሙሉ ትክክለኛ እምነት ነው። ከዚህ ቀደም የተገለጡ ሃይማኖቶች እምነት ሙሉ
በሙሉ ነፃ አይደሉም። ከሙስና አሁን እና ስለዚህ ዘዴ ሊሆን አይችልም
81 መዳን..
. የእስልምና እምነት ፍጹም ትክክለኛ እምነት ብቻ ነው።
ከላይ ካለው አስተያየት ጋር በመስማማት ሙሐመድ ሀሚዱላህ
"አንድ ሙስሊም ተውራትን፣ መዝሙረ ዳዊትን እና ኢንጂልን የሚያከብረው የአላህ ቃል
ነው፣ነገር ግን በመጨረሻው እና በመጨረሻው የአላህ ቃል ማለትም ቁርኣን ላይ ይኖራል።
ማንም ከቀደምት ህግጋቶች ጋር ተጣብቆ የሚኖር፣ አይችልም በሕግ አውጭው እንደ
ሕግ አክባሪ እና
ታዛዥ
82

ነን።” ይህንን ውይይት በ 3፡85 እናጠቃልላለን፡- “ከእስልምና ሌላ ሃይማኖትን የሚፈልግ

ሰው (ለአላህ መገዛት) ከርሱ ተቀባይ የለውም። በመጨረሻይቱም ዓለም እርሱ ከከሳሪዎቹ
ደረጃዎች ውስጥ ነው ።

ማጠቃለያ

አሁን ዋና ዋና የእስልምና አስተምህሮዎችን ዳሰሳ ጨርሰናል። ስለ እግዚአብሔር እና

እግዚአብሔር በእስላማዊ ሥነ-መለኮት ውስጥ ስላለው ማዕከላዊ ቦታ በመወያየት
ጀመርን። ከዚያም በፍጥረት ላይ ያለው ኢስላማዊ አስተምህሮ በተለይም ሰው እና በእሱ
እና በፈጣሪው መካከል ያለውን ዝምድና ተፈተሸ። በመቀጠልም እግዚአብሔር ከሰው
ጋር ያለው ግንኙነት በነቢያቱ ሰንሰለት እንዴት እንደተገናኘ እና ነቢያት እግዚአብሔር
ፈቃዱን ለሰው ለማስተላለፍ፣ ሰውን ወደ ቀጥተኛው መንገድ ለመምራት እንዴት
እንደተጠቀመበት አይተናል። በተለይም የመሐመድ የመጨረሻ ነቢይ እና ሚና እና ሚና

80. የሳሂህ አል-ቡካሪ ትርጉም ትርጉም መግቢያ ላይ ይመልከቱ ጥራዝ. 1፣56-61 ።

81. ኩሴም ፣ 34
82. ሃሚዱላህ፣ 81. እንዲሁም ካትሬጋ እና ሼንክ፣ 79 ይመልከቱ።
የመጨረሻ ጊዜ እና መዳን

የእግዚአብሔር መገለጥ የቁርኣን ሚና ተወስዷል። በመጨረሻም የሰው ልጅ እጣ ፈንታን

በተመለከተ እስልምና የሚያስተምረውን እና በህዝቦች ለመዳን እንዴት መመላለስ
እንዳለበት መርምረናል።
የሚመጣው ሕይወት.
ስለ ኢስላማዊ አስተምህሮ
154
ትክክለኛነት እና በቂነት የሚነሱ ጥያቄዎችን በስፋት እናያለን ።
 ክፍል ሁለት

ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት የክርስቲያን ምላሽ

በክፍል አንድ ክርስቲያናዊ የእስልምና አስተምህሮቶችን የተዛባ ግንዛቤን

ለማስወገድ በዋነኝነት ወደ ብቸኛ የእስልምና አስተምህሮ ምንጭ ወደ ቁርኣን
በመቅረብ ሞክረናል። ስለ ሙስሊም አስተምህሮ ያለንን ግንዛቤ ከፍ ለማድረግ
የታወቁ የሙስሊም ወጎችን፣ አስተማሪዎች እና ተንታኞችን ጠቅሰናል። በክፍል
ሁለቱ ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነቶች ምላሽ ለመስጠት እንሞክራለን-እንደ
አምላክ፣ መሐመድ፣ እና ቁርኣን—ከክርስቲያናዊ እይታ። የግምገማው መሠረት
በአብዛኛው ውስጣዊ እና ተጨባጭ ይሆናል; አለመግባባቶችን፣ አለመግባባቶችን
እና ስህተቶችን እንጠቁማለን። እዚህ ያለው ቀዳሚ ዓላማ መሐመድ በቁርኣን
ውስጥ የእግዚአብሔርን ሙሉ እና የመጨረሻው መገለጥ የሚያቀርብ ልዩ
የእግዚአብሔር ነቢይ ነው ለሚለው እስላማዊ አባባል አመክንዮአዊ እና ተጨባጭ
ምክንያቶችን መመርመር ነው።
 7
የኢስላማዊ አንድነት ግምገማ

ማንም ምክንያታዊ የሆነ ሰው በመጀመሪያ ለመረዳት የማይሞክርውን

አይቀበልም። ለዚህም ነው ግምገማ ከማቅረባችን በፊት ኢስላማዊ አተያይ
በተቻለ መጠን በግልፅ እና በትክክል ለማስቀመጥ ልባዊ ጥረት ያደረግነው። በጣም
ብዙ ጊዜ የሌሎች ሰዎች አመለካከት ውድቅ የሚደረጉት በተሳሳተ ምክንያት ነው
—ትዳር ጓደኞቻቸው ሆነው የማያውቁትን ቦታ በመያዝ። የቻልነውን ያህል
እስልምና የሚያስተምረውን በግልፅ ለማስቀመጥ ከሞከርን በኋላ ዞር እንላለን
አሁን ትኩረታችንን ለግምገማው. የሙስሊሙ ተውሂድ ላይ የምናደርገው ውይይት
በሁለት ምድቦች ይከፈላል። በመጀመሪያ, ባህሪያቱን እንገመግማለን. ከዚያም፣
ተቺዎች የጠቀሷቸውን አንዳንድ ችግሮች በእስልምና ስለ አምላክ አመለካከት
እንገመግማለን።

የአንዳንድ ማእከላዊ ጭብጦች ግምገማ በእስልምና አንድነት ውስጥ

አስቀድመን ሙስሊሞች ስለ እግዚአብሔር ምን እንደሚያምኑ በዝርዝር

ስለተነጋገርን (ምዕራፍ 1 ን ተመልከት)፣ እዚህ ላይ አንዳንድ ዋና ዋና አጽንዖቶችን
ብቻ በአጭሩ እናቀርባለን።

እግዚአብሔር እንደ ፍፁም (አንድነቱ)

ለአላህ ያለው የእስልምና አመለካከት መሰረታዊው ፍፁም እና የማይከፋፈል
መለኮት ነው (ተውሂድ)። በሱራ 112 መሐመድ እግዚአብሔርን በዚህ ቃል
ይገልፀዋል፡- “አላህ አንድ ነው፤ አንድ አምላክ ነው፣ አምላክ ነው፣ ዘላለም ፍፁም
ነው፤ አይወልድም፣ አልተወለደምም፣ የሚመስለውም የለም በል። ይህ ሱራ
ከጠቅላላው የቁርአን ሲሶ ዋጋ ያለው ሲሆን ሰባቱም ሰማያትና ሰባቱ ምድር
ተመስርተውበታል።ይህን አንቀጽ መናዘዝ እስላማዊ ትውፊት እንደሚያረጋግጠው
አንድ ሰው ወንጀሉን እንደሚገፈፍ ኃጢአቱን ማፍሰስ ነው ። በቅጠሎቹ መኸር ላይ
ያለ ዛፍ." 1

1. ክራግ፣ የሚናሬት ጥሪ። 39.

135
160
ለመሰረታዊ የሙስሊም እምነት
ክርስቲያናዊ ምላሽ በቁርኣን ውስጥ የእግዚአብሄርን አንድነት ለመግለጽ ሁለት ቃላት
ጥቅም ላይ ውለዋል ፡ አሀድ እና ዋሂድ። አሃድ አላህ ከእርሱ ጋር አጋር ወይም አጋር
እንደሌለው ለመካድ ይጠቅማል። በአረብኛ ይህ ማለት የማንኛውንም መቃወም
ማለት ነው
ሌላ ቁጥር. ዋሂድ የሚለው ቃል ከመጀመሪያው ቃል ጋር አንድ አይነት ሊሆን ይችላል
ወይም ደግሞ "አንድ አምላክ ለሁሉም" ማለት ሊሆን ይችላል. ይኸውም
ለሙስሊሞች አንድ አምላክ ብቻ ነው, እሱም ለሁሉም ህዝቦች አንድ አምላክ ነው.
ስለዚህ፣ ሁለቱም የእግዚአብሔር አንድነት እና ነጠላነት ይገለጻል?
የአላህ አንድነት የእስልምና መሰረታዊ ገጽታ በመሆኑ አንድ ሙስሊም ደራሲ
እንዳሉት "እስልምና ከሱ በፊት እንደነበሩት ሌሎች ሃይማኖቶች በመጀመሪያ ግልፅነት
እና ንፅህና የአላህን አንድነት ከማወጅ ውጭ ሌላ ምንም አይደለም እና መልእክቱም "
ለዚህ አንድነት ለመመስከር ጥሪ አቅርበዋል። 3 ሌላ ሙስሊም ጸሃፊም እንዲህ ሲል
አክሎ፡ "የአላህ አንድነት የእስልምና መለያ ባህሪ ነው ይህ ንፁህ የሆነ የተውሂድ አይነት
ነው ማለትም አላህን ማምለክ ነው።
ያልተወለደም ያልወለደም ከእርሱም ጋር ተጋሪዎች የሉትም።
4
አምላክነቱ። እስልምና ይህንን በማያሻማ መልኩ ያስተምራል።
በአላህ ፍፁም አንድነት ላይ ያለው አፅንዖት በሌለው አፅንኦት ምክንያት ነው
በእስልምና ከሀጥያት ሁሉ ትልቁ የሽርክ ኃጢአት ወይም አጋርን ማድረግ ነው።
ቁርኣኑም “አላህ ከእርሱ ጋር አማልክትን ማጋራትን ይቅር አይልም ነገር ግን
የሚሻውን ሰው ሌላን ኃጢአቶች ይምራል፤ አማልክትን የሚያጋራ ሰው የራቀ
በእርግጥ ተሳሳተ። ” (4፡116)

እግዚአብሔር እንደ ፍፁም ገዥ (ሉዓላዊነቱ)

በቁርኣን ቃል፡- “እግዚአብሔር—ከእርሱ በቀር ሌላ አምላክ የለም—ሕያው ከሆነው
እራስን የሚተዳደር፣ ዘላለማዊ። ማንኛዉም ያንቀላፋ እንቅልፍም አይይዘዉም።
የእሱ ናቸው።
በሰማያትና በምድር ያለው ሁሉ የርሱ ነው። እርሱ የፈቀደው ካልሆነ በቀር
የሚያማልድ ማነው? ከነሱ በፊትም ሆነ በኋላ ወይም ከኋላቸው ያለውን ሁሉ
ያውቃል። አያካሂዱም።
ከዕውቀቱ ምንም የሻ ቢኾን እንጅ። ዐርሹ በሰማያትና በምድር ላይ ዘረጋ።
በመጠባበቅም ድካምን አይሰማውም።
የሚጠብቃቸውም እርሱ የበላይ ታላቅ ነውና።"
 161
(2፡255)።
እግዚአብሔር ራሱን የሚደግፍ እና ምንም ነገር አያስፈልገውም; ይልቁንም ሁሉም
ነገር እሱን ያስፈልገዋል. ይህ ባህርይ aseity ወይም ራስን መኖር በመባል ይታወቃል።
እግዚአብሔር ነው።
ኃያል እና ሁሉን ቻይ። እርሱ የነባር ነገሮች እና ሊኖሩ የሚችሉ ነገሮች ዊለር ነው;
እና ከእሱ ፈቃድ ውጭ ምንም ነገር አይከሰትም. እሱ ደግሞ ነው።
ሊታወቅ የሚችለውን ሁሉ ዐዋቂ ነው። እውቀቱ የፈጠረውን አጽናፈ ሰማይ ሁሉ
ያጠቃልላል እና እሱ ብቻ ይደግፈዋል። እግዚአብሔር በፍጥረቱ ሁሉ ላይ ፍፁም
ሉዓላዊ ነው።

2. ናሲር ኤል-ዲን ኤል-አሳድን በኮቸለር፣ 23 ይመልከቱ።

3. ማህሙድ፣ 20
4. አጂጆላ፣ 55
አሃዳዊነት ግምገማ

ብዙዎቹ የእግዚአብሔር ዘጠና ዘጠኙ ስሞች ስለሱ ሉዓላዊነት ይናገራሉ። እሱ አል-

መላውን የፍጥረት ጥበብ የፈጠረው ባዲ፣ ፈጣሪ ( 2፡117)። ኃያል የሆነው አልጀባር ፣
ኃይሉና ኃይሉ ፍፁም የሆነ (59፡23)፤ አል-ጀሊል ፣ ግርማዊ ፣ ኃያል እና ግርማዊ ነው ።
ሰዎቹን ሁሉ ወደተወሰነ ቀን የሚሰበስበው ሰብሳቢው አል-ጃሚ (3፡9)። አል-ሀሲብ,
የሂሳብ ሹም, ለሂሳብ በቂ ነው (4: 6-7); በአገልጋዮቹ መካከል ፍርድ የሚሰጥ ዳኛ አል-
ሀከም (40፡48-51)። አል-አዚዝ፣ የላቀው፣ በታላቅ ሉዓላዊነቱ ኃያል (59፡23)። አል-
ዓሊ፣ ከፍተኛው፣ እርሱ ከፍ ያለ እና ኃያል የሆነው (2፡225-26)። የፈለገውን ለማድረግ
ቻይ የሆነው አልቃድር (17፡99-101) ። በሰማይና በምድር ያሉት ሁሉ ቅድስናን
የሚያቀርቡለት አል-ቁዱስ እጅግ ቅዱስ የሆነው (62፡1)። አል-ሙታሊ፣ እራስ-
ከፍ ከፍ ያለ፣ ራሱን ከሁሉ በላይ ያዘጋጀ (13፡9-10)። አል-ሙዝ ፣ የ
አክባሪ፣ የሚወደውን የሚያከብር ወይም የሚያዋርድ (3፡26)። አል-ሙቅሲት ፣ የ
የፍትህ ታዛቢ፣ ሚዛኑን በፍትህ የሚያዘጋጅ (21፡47-48)። የነገሥታት ንጉሥ የሆነው
አል-ማሊክ (59፡23)፤ ማሊክ አል-ሙልክ፣ የመንግሥቱ ባለቤት፣ ለሚሻው ሉዓላዊነት
የሚሰጠው (3፡26)። በኃጢአተኞች ላይ የሚበቀል እና አማኞችን የሚረዳው አል-
ሙንታቂም ተበቃዩ (30፡47)። በመለኮታዊ ሉዓላዊነቱ ልዩ የሆነው አል-ዋህድ (13፡
16)። ብቻውን የፈጠረው አል-ዋሂድ፣ ልዩ የሆነው (74፡11)። የሁሉም ነገር ተቆጣጣሪ
የሆነው አል-ዋኪል (6፡102)።

እግዚአብሔር እንደ ፍፁም ፍትህ (ፍትሃዊነቱ)

በርካታ የእግዚአብሔር ስሞች ፍፁም ፍትሃዊነቱን ይናገራሉ። አል-ጀሊል ፣
ግርማዊ ፣ ኃያል እና ግርማዊ ነው። ሰዎቹን ሁሉ ወደተወሰነ ቀን የሚሰበስበው
162
ሰብሳቢው አል-ጃሚ (3፡9)። የሂሳብ ሹሙ አል-ሀሲብ ፣ ለሒሳብ በቂ የሆነው (4፡6)።
በአገልጋዮቹ መካከል ፍርድ የሚሰጥ ዳኛ አል-ሀኪም (40፡48)። ቃሉ ፍጹም የሆነበት
ፍትሐዊው አል-አድል
ትክክለኛነት እና ፍትህ (6:115); በሰማይና በምድር ያሉት ሁሉ ቅድስናን
የሚያቀርቡለት አል-ቁዱስ እጅግ ቅዱስ የሆነው (62፡1)። ሚዛኑን በፍትህ
የሚያስቀምጥ የፍትህ ተመልካች አል-ሙቅሲት (21፡47-48)። በደለኞች ላይ
የሚበቀል እና ምእመናንን የሚረዳው ተበቃዩ አል-ሙንታቂም (30፡47)።

እግዚአብሔር እንደ ፍፁም ምህረት

በተለይ በክርስቲያኖች ዘንድ ከሚፈጠረው አለመግባባት በተቃራኒ 5 አላህ
የምሕረት አምላክ ነው። በእርግጥም አንዳንድ የአምላክ ስሞች ይህንን ያመለክታሉ
በጣም ባህሪ. ለምሳሌ አላህ አር-ረህማን መሐሪ ነው ከሚራሩትም ሁሉ እጅግ በጣም
አዛኝ ነው (1፡3፤ 12፡64)። እርሱ ደግሞ አል-ዋዱድ፣ አፍቃሪ፣ አዛኝ እና ለባሮቹ
አፍቃሪ ነው (11፡90፣ 92)። አለው::

5.ይህ አለመግባባት ሊፈጠር የሚችለው እግዚአብሔር በፍፁም ያልተሰየመ ወይም

"አባት" ተብሎ ባለመጠራቱ ነው። ይህ የሆነበት ምክንያት ለሙስሊሞች ይህ ልጅ እንደ
ፍፁም አንድ ልጅ ሊኖረው እንደማይችል ያሳያል።
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

የምህረትን ህግ በራሱ ላይ ጫነ (6፡12) እና “ምህረቴ በነገር ሁሉ ላይ ትዘረጋለች” (7፡

156) ይላል። መሐመድ በቁርኣን ውስጥ "አላህን የምትወዱ እንደሆናችሁ ተከተሉኝ፡
አላህ ይወዳችኋል ኃጢኣቶቻችሁንም ለናንተ ይምራል አላህ መሓሪ አዛኝ ነውና " (3፡
31) ብሏል።

እግዚአብሔር እንደ ፍፁም ፈቃድ (በፍቃዱ)

ስለ እግዚአብሔር ስሞች የተወሰነ ምስጢር አለ። ክራግ "እነዚህ ስሞች
ከባሕርይው ህግጋት ይልቅ እንደ መለኮታዊ ፈቃድ ባህሪያት መረዳት አለባቸው.
እርምጃ ማለትም ከእንደዚህ አይነት ገላጭ መግለጫዎች የሚጠበቁ ሊሆኑ ይችላሉ,
ነገር ግን እንደ አስፈላጊነቱ አይደለም." 6 ለእግዚአብሔር ሥራዎች ሁሉ አንድነትን
የሚሰጠው እርሱ ሁሉንም መሻቱ ነው። እንደ ፈቃዱ እሱ በተሰጡት መግለጫዎች
ሊታወቅ ይችላል, ነገር ግን ከማንም ጋር አይጣጣምም. የፈቃዱ ተግባር ከውጤቶቹ
ሊታወቅ ይችላል፣ ነገር ግን ፈቃዱ በራሱ ሊመረመር የማይችል ነው። ይህ ከዚህ
በታች የሚብራሩትን አንዳንድ የእግዚአብሔር ስሞች ተቃራኒ ተቃዋሚዎችን
ያሳያል። ለምሳሌ አምላክ “የሚሳተው” እንዲሁም “የሚመራው” ነው።

እግዚአብሔር ፈጽሞ የማይታወቅ ነው

 163
ሁሉም ነገር በእግዚአብሔር ፈቃድ ላይ የተመሰረተ ስለሆነ እና የእሱ ተጽእኖ
አንዳንድ ጊዜ እርስ በርሱ የሚጋጭ እና ምንም አይነት ፍፁም የሆነን ነገር
የማያንጸባርቅ ስለሆነ የእግዚአብሔር ተፈጥሮ በእውነት ሊታወቅ የማይችል ነው.
በእርግጥም "የመለኮታዊው ፈቃድ ምክንያትም ሆነ መገለጥ የማይሄድበት ፍጻሜ
ነው። በነጠላ ፈቃድ አንድነት ግን፣
እነዚህ
መግለጫዎች ምሕረትን፣ ርኅራኄንና ክብርን ከሚመለከቱት ጋር አብረው አሉ ።
ውጫዊ እንጂ ውስጣዊ አይደለም፡ ማለትም፡ እግዚአብሔር መልካም ተብሎ
የተጠራው በጎነትን ስለሚያመጣ ነው፡ ነገር ግን መልካምነት የፍሬው አካል አይደለም።

የእስልምና አንድነት ችግሮች

ፍፁም አንድነት
ኢስላማዊ አሀዳዊነት ግትር እና የማይለዋወጥ ነው። ለእግዚአብሔር አንድነት
ያለው አመለካከት በጣም ጠንካራ ከመሆኑ የተነሳ በእግዚአብሔር ውስጥ ብዙነት
እንዲኖር ያስችላል። ስለዚህ፣ በአንድ አምላክ አምላክነት እና በትሪቲዝም መካከል
ምንም ዓይነት መመሳሰል አይታይም ፣ ክርስትና በኋለኛው ምድብ ውስጥ
ተቀምጧል። ለዚህ አለመግባባት በርካታ ምክንያቶች አሉ ። አንደኛ ነገር፣
ከእግዚአብሔር ጋር በተዛመደ መጽሐፍ ቅዱሳዊ ጽሑፍ ላይ የተሳሳተ ግንዛቤ ያለ
ይመስላል (በምዕራፍ 12 ያለውን ውይይት ተመልከት)። ሙስሊሞችም ብዙውን ጊዜ
ክርስቶስ የእግዚአብሔር ልጅ መሆን ምን ማለት እንደሆነ በመመልከት ጠንከር ያለ
አንትሮፖሞርፊክ አተያይ አላቸው፣ ይህም በሙስሊም አእምሮ ውስጥ አንድ ዓይነት
ጾታዊ ትውልድን ያሳያል። ነገር ግን "አብ" እና "ወልድ" የሚሉት ቃላት ከእንግዲህ
አያስፈልግም
“አልማ ማተር” ከሚለው ቃል ይልቅ አካላዊ ትውልድ ት/ቤቱን ያመለክታል

6. ክራግ 42 ይመልከቱ።
7. ኢቢድ., 42-43.
164
የተመረቅንበት ሥጋዊ ማህፀን አለው ። አባትነት ከሥነ ሕይወታዊ ትርጉም በላይ
ሊረዳው ይችላል።
አሁንም ጥልቅ፣ መሠረታዊ የፍልስፍና ችግር አለ። ለብዙ ሙስሊም የነገረ መለኮት
ሊቃውንት በመጨረሻው ትንታኔ እግዚአብሔር አንድ ሰው ሦስቱን አካላትን (የንቃተ
ህሊና ማዕከላትን) የሚለይበት ምንም (የሚታወቅ) ማንነት ወይም ተፈጥሮ የለውም።
ይህ አቀማመጥ በስመ ስም ይታወቃል. እግዚአብሔር ፍፁም ፈቃድ ነው፣ እና ፍፁም
ፈቃድ ፍፁም አንድ መሆን አለበት። የፍላጎቶች (የግለሰቦች) ብዛት ፍጹም አንድነት
እንዳይኖር ያደርገዋል። ሙስሊሞችም እግዚአብሔር ፍፁም አንድ ነው ብለው ያምናሉ
(በመገለጥ እና በምክንያት)። ምክኒያት ለመሐመድ አንድነት ከብዙነት በፊት እንደሆነ
ነገረው። ፕሎቲነስ ከበርካታ መቶ ዓመታት በፊት እንዳስቀመጠው፣ ሁሉም ብዙነት
በአንድነት የተዋቀረ ነው። ስለዚህም አንድነት ከሁሉ የላቀ ነው። ይህንን የኒዮ-ፕላቶኒክ
(ማለትም፣ የፕሎቲኒያን) አስተሳሰብ መቀበል በእግዚአብሔር ውስጥ ያሉ ብዙ ሰዎች
ሊኖሩ የሚችሉትን ዕድል ወደ ውድቅነት ይመራል። ስለዚህ፣ በፍልስፍናው ቁርጠኝነት
በመካከለኛው ክፍል ውስጥ ለተስፋፋው የፕሎቲኒያኒዝም ዓይነት።
ዘመናት፣ ስለ እግዚአብሔር ያለው እስላማዊ አስተሳሰብ ምንም ዓይነት የሥላሴ
እምነትን በማይፈቅደው ብቸኛ በሆነ የአንድ አምላክ አምላክነት የተጠናከረ ነበር።
ነገር ግን ይህ አይነቱ ግትር አሀዳዊ አምልኮ ከአንዳንድ የእስልምና ልዩነቶች ጋር ሙሉ
በሙሉ የሚስማማ አይደለም። በኋላ ላይ በዝርዝር እንደምንመለከተው (ምዕራፍ 11)
የሙስሊም ሊቃውንት በቁርኣን ውስጥ ያሉትን አንዳንድ አስተምህሮዎች በተከታታይ
በመከታተል በእግዚአብሔር አንድነት ውስጥ አንድ ዓይነት ልዩነት እንዲኖር የሚያስችሉ
ልዩነቶችን አድርገዋል። ለምሳሌ፣ ቁርኣን ከዘላለም ጀምሮ በእግዚአብሔር አእምሮ
ውስጥ የሚኖር ዘላለማዊ የእግዚአብሔር ንግግር ነው ብለው ያምናሉ።
(በምዕራፍ 9 ያለውን ውይይት ተመልከት)። 85፡21-22 ላይ፡- “ አይደለም፤ ይህ በክቡር
ቁርኣን በተጠበቀ ጽላት የተጻፈ ነው። (በሰማይ)” እናነባለን። 43፡3-4 ላይ ደግሞ እንዲህ
እናነባለን፡- "እኛ ታውቁ ዘንድ (በዐረብኛ ቋንቋ) ቁርኣን አደረግነው። እርሱም በእኛ
ውስጥ የመጽሐፉ እናት ውስጥ ነው። መገኘት፣ ከፍ ያለ (በክብር)፣ ጥበብ የተሞላበት”
(ዝከ. 13፡39)። ይህ ዘላለማዊ ኦሪጅናል ቁርአን ብለን የምናውቀው የምድር መጽሐፍ
አብነት ነው።
ሙስሊም ሊቃውንት ቁርኣን ያልተፈጠረ እና የእግዚአብሄርን ሃሳብ በትክክል
ይገልፃል። ነገር ግን ቁርኣን ከእግዚአብሔር ማንነት ጋር እንደማይመሳሰል አምነዋል።
አንዳንድ የሙስሊም ሊቃውንት ቁርኣንን በኦርቶዶክስ ክርስቲያኖች ዘንድ ካለው
መለኮታዊ ሎጎስ አመለካከት ጋር ያመሳስሉታል። ዩሱፍ ኪ ኢቢሽ ስለ ቁርኣን
እንደተናገረው፡- “በተለመደው መንገድ መንጠቆ አይደለም፣ ወይም com-
ከመጽሐፍ ቅዱስ፣ ከብሉይም ሆነ ከሐዲስ ኪዳን ጋር የሚነጻጸር። ነው
የመለኮታዊ ፈቃድ. በክርስትና ውስጥ ከማንኛውም ነገር ጋር ልታወዳድረው ከፈለግህ
ከራሱ ከክርስቶስ ጋር ማወዳደር አለብህ።
8 በሰዎች መካከል የመለኮት መግለጫ፣ የመለኮታዊ ፈቃድ መገለጥ።
የኢስላሚክ አሃዳዊነት ግምገማ 165
ይህ ነው ቁርኣን ነው።
የኦርቶዶክስ እስልምና በእግዚአብሔር እና በቁርአን መካከል ያለውን ግንኙነት
ሲገልጽ "ንግግር የእግዚአብሔር ዘላለማዊ ባህሪ ነው, እሱም ከ-

8. ዋዲ 14 ን ይመልከቱ።
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

እንደ
እውቀቱ፣ ኃይሉ፣ እና እንደ ሌሎች የማንነቱ መለያ ባህሪያት ነው ። ክርስቲያኖች
ለሥላሴ ብለው የሚናገሩት በአንድነት ውስጥ ያለው የብዝሃነት ዓይነት ነው?ስለዚህ፣
ስለ እግዚአብሔር ፍጹም አንድነት ያለው የእስልምና አመለካከት በራሳቸው ልዩነት
ከክርስቲያን ሥላሴ ጋር የማይጣጣም ይመስላል። አሀዳዊነት ወይም ሽርክ (ትሪቲዝምን
ይጨምራል) ልክ ያልሆነ ነው።እነሱ ራሳቸው አንድ ነገር ከእርሱ ጋር በቁጥር
ሳይመሳሰሉ የእግዚአብሔር ዘላለማዊ መግለጫ ሊሆን እንደሚችል ይፈቅዳሉ።ስለዚህ
የራሳቸውን ምሳሌ ለመጠቀም ክርስቶስ ለምን ዘላለማዊ "የመለኮት መግለጫ ሊሆን
አይችልም" ከዚህ መለኮታዊ ፈቃድ ጋር አንድ አይነት ሰው ሳይሆኑ?

በጎ ፈቃደኝነት
በጥንታዊው የእስልምና አመለካከት ላይ የተመሠረተው የፍቃደኝነት እና የስም
አተያይ ነው። ለባህላዊው እስልምና፣ በትክክል ሲናገር፣ እግዚአብሔር ምንነት የለውም፣
ቢያንስ የሚታወቅ ነገር የለውም። ይልቁንም እሱ ዊል ነው። እውነት ነው፣
እግዚአብሔር ፍትሃዊ እና አፍቃሪ ነው ይባላል፣ ነገር ግን እሱ በመሠረቱ ፍትሃዊ ወይም
አፍቃሪ አይደለም። መሐሪም የሆነው “ለራሱ (የምህረትን ሕግ) ስለ ጻፈ ብቻ ነው” (6፡
12)። ነገር ግን እግዚአብሔር ፍፁም ፈቃድ ስለሆነ፣ ካልሆነ መሆንን መርጦ ቢሆን ኖሮ
መሐሪ እንደማይሆን ማስታወስ ጠቃሚ ነው። እግዚአብሔር ሊሠራበት የሚገባው
ተፈጥሮ ወይም ምንነት የለም።
በዚህ ሥር ነቀል የስመ-ሥም ዓይነት ሁለት መሠረታዊ ችግሮች አሉ፡- ሜታፊዚካል
እና ሞራላዊ።
ስለ እግዚአብሔር ያለው የኦርቶዶክስ እስላማዊ አመለካከት፣ እንደተመለከትነው፣
እግዚአብሔር ፍጹም አስፈላጊ ፍጡር ነው ይላል። እሱ ራሱ ነው, እና ሊኖር
አይችልም. ነገር ግን እግዚአብሔር በባሕርዩ አስፈላጊ የሆነ ፍጡር ከሆነ መኖር የባሕርዩ
ነው። ባጭሩ ተፈጥሮ ሊኖረው ይገባል አለበለዚያ ግን በተፈጥሮ አስፈላጊ ፍጡር ሊሆን
አይችልም። በዚሁ ረገድ የኦርቶዶክስ እስልምና
እንደ ራስን መኖር፣ አለመፈጠር እና ዘላለማዊነት ያሉ ሌሎች የእግዚአብሔር አስፈላጊ
ባህሪያት እንዳሉ ያምናል። ነገር ግን እነዚህ ሁሉ የእግዚአብሔር አስፈላጊ ባህሪያት
ከሆኑ፣ እግዚአብሔር ማንነት ሊኖረው ይገባል፣ ካልሆነ ግን አስፈላጊ ባህሪያት ሊሆኑ
አይችሉም። ለዚህ በትክክል ነው ምንነት የሚገለጸው፣ ማለትም፣ እንደ ፍጡር
አስፈላጊ ባህሪያት ወይም ባህሪያት።
166
በተጨማሪም በእስልምና በጎ ፈቃደኝነት ላይ ከፍተኛ የሆነ የሞራል ችግር አለ።
እግዚአብሔር ፈቃድ ከሆነ፣ ያለ ምንም እውነተኛ ማንነት፣ እንግዲያስ ነገሮች ትክክል
ስለሆኑ አያደርግምና። ይልቁንም እርሱ ስለሚያደርጋቸው ትክክል ናቸው። ባጭሩ
እግዚአብሔር ትክክልና ስህተት የሆነውን በተመለከተ የዘፈቀደ ነው። መልካም ማድረግ
የለበትም። ለምሳሌ እግዚአብሔር መሐሪ መሆን የለበትም; መሆን ከፈለገ ክፉ ሊሆን
ይችላል። እሱ ሁሉንም አፍቃሪ መሆን የለበትም; ይችላል

9. ጎልድዚር፣ 97
ይህን ለማድረግ ከመረጠ መጥላት። በእርግጥም በሚቀጥለው ጥቅስ “እግዚአብሔር
ይወዳችኋል።... አላህ መሓሪ አዛኝ ነው” (3፡31) ካለው በኋላ “እግዚአብሔር
ከሓዲዎችን አይወድም” (ቁ. 32) እናነባለን። ). በመቀጠል አላህ እንዲህ ብሏል
25:51ብንሻም ኖሮ በየሰፈሩ ሁሉ አስፈራሪ በላክን ነበር። እሱ ግን አላደረገም፣
የትኛው የዘፈቀደ ደባ ነው። 10 በሌላ አነጋገር፣ ፍቅር እና ምሕረት የእግዚአብሔር
ማንነት አይደሉም። አምላክ አፍቃሪ ላለመሆን ሊመርጥ ይችላል። ለዚህም ነው
የሙስሊም ሊቃውንት በአጭር ጊዜ ውስጥ የምንመለከተውን የአላህን አስቀድሞ
የመወሰን ጥያቄ በጣም የተቸገሩት። በመጀመሪያ ግን ስለ ሙስሊም አግኖስቲሲዝም
አንድ ቃል።

አግኖስቲሲዝም
እግዚአብሔር ምንም ዓይነት ማንነት ስለሌለው፣ ቢያንስ የእግዚአብሔር ስሞች
(ወይም ባሕርያት) በትክክል የሚገልጹት ስለሌለው፣ ስለ እግዚአብሔር ያለው እስላማዊ
አመለካከት የአግኖስቲዝምን ዓይነት ያካትታል። በእርግጥ የእስልምና ልብ
እግዚአብሔርን ማወቅ ሳይሆን እሱን መታዘዝ ነው ። በእሱ ማንነት ላይ ለማሰላሰል
ሳይሆን ለፈቃዱ መገዛት ነው ። ፕፋንደር ስለ ሙስሊሞች በትክክል እንዳስተዋለ፣
“በጭራሽ በጥልቅ ካሰቡ፣ ራሳቸው እግዚአብሔርን በፍፁም ማወቅ የማይችሉ ሆነው
ያገኟቸዋል። 11
ስለ እግዚአብሔር የእስልምና አግኖስቲሲዝም ምክንያቱ እግዚአብሔር ዓለምን
በውጫዊ ምክንያቶች እንዳመጣው በማመናቸው ነው። በእርግጥ፣ "የመለኮታዊ ፈቃድ
ምክንያትም ሆነ መገለጥ የማይሄድ የመጨረሻ ፍጻሜ ነው። በነጠላ ኑዛዜ አንድነት ግን፣
እነዚህ መግለጫዎች ከምህረት፣ ርህራሄ እና ክብር ጋር ከተያያዙት ጋር አብረው
ይኖራሉ።" 12 አምላክ በስሙ ተጠርቷል፤ እርሱ ግን ከእነርሱ ጋር መታወቅ የለበትም።
በመጨረሻው ምክንያት (እግዚአብሔር) እና በፍጡራኑ መካከል ያለው ግንኙነት ውጫዊ
እንጂ ውስጣዊ አይደለም። ማለትም እግዚአብሔር ቸር የተባለለት መልካም ነገርን
ስለሚያመጣ ነው እንጂ መልካምነት የፍሬው አካል ስለሆነ አይደለም።
በቅዱስ ቁርኣን ውስጥ ሁሉም የእግዚአብሔር ስሞች ቢኖሩም በኦርቶዶክስ እስላም
ውስጥ በመሠረቱ የማይታወቅ አምላክን እንጋፈጣለን. እነዚህ ስሞች እግዚአብሔር
እንዴት እንደሚሠራ ብቻ እንጂ ስለ አምላክ ማንነት የሚነግሩን ነገር የለም።
የእግዚአብሔር ተግባር የእግዚአብሔርን ባሕርይ አያንጸባርቅም።
የኢስላሚክ አሃዳዊነት ግምገማ 167
በእስልምና ታሪክ ውስጥ በጣም ታዋቂው የነገረ-መለኮት ሊቅ አል-ጋዛሊ እንዲህ
እስከማለት ደርሰዋል።

የአሪፊን እውቀት የመጨረሻ ውጤት እርሱን ማወቅ አለመቻላቸው ነው፣ እና

እውቀታቸው በእውነቱ እርሱን አለማወቃቸው እና እሱን ሊያውቁት በፍጹም
የማይቻል መሆኑ ነው። 13

10. በአንጻሩ ሁሉን የሚወድ የመጽሐፍ ቅዱስ አምላክ (ዮሐ. 3፡16)፣ ሁሉንም
ኃጢአት የሚኮንን (ዮሐ. 16፡7) እና ሁሉም እንዲድኑ የሚፈልግ (2 ጴጥ. 3፡9) ሁሉንም
አስፈላጊ ብርሃን እየሰጣቸው አወዳድር። ( ሮሜ 1: 19-20፤ 2: 12-15 ) እና ወደ እሱ
የሚመጡትን መቀበል (የሐዋርያት ሥራ 10: 35; ደ. 11: 6). በተጨማሪም NL Geisler,
"Essentialism, Divine" በቤከር ኢንሳይክሎፒዲያ ኦቭ ክርስቲያናዊ አፖሎጅቲክስ፣
216-18።
11. ፋንደር ፣ 187
12. ክራግ 42-43 ተመልከት።
13. ፋድሎው ሸሃዲ፣ የጋዛሊ ልዩ የማይታወቅ አምላክ (ላይደን፡ EI Brill፣ 1964)፣ 37.
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

የኣይ-ጋዛሊ የዘመናችን ምሁር ፋድሉ ሸሃዲ የአልጋዛሊ የአላህን ምቀኝነት ክርክር

ከመረመረ በኋላ እንዲህ ሲል ይደመድማል።

እግዚአብሔር በማናቸውም መልኩ ከማንኛውም ፍጡር የተለየ ልዩ ፍጡር

ከሆነ፣በተለይም፣ በሰው ዘንድ ከሚታወቅ ከማንኛውም ነገር በተለየ፣እግዚአብሔር
ፈጽሞ የማይታወቅ መሆኑን በገዛ ጋዛሊ መርሆች መከተል አለበት። ምክንያቱም፣
እንደ ጋዛሊ፣ ነገሮች የሚታወቁት በአመሳያቸው ነው፣ እናም በሰው ዘንድ
ከሚታወቀው ፈጽሞ የማይለይ ሊታወቅ አይችልም። በተጨማሪም፣
እግዚአብሔር የማይታወቅ፣ ፈጽሞ የማይታወቅ፣ በመንገድ ላይ ላለው ሰው ብቻ
ሳይሆን፣ ለነቢያትና ምሥጢራትም ጭምር መሆን አለበት። ይህ ጋዛሊ በግልፅ
የተናገረዉ ድምዳሜ ነዉ እንጂ 14 ኢፈርት አይደለም።

እንደ ሸሃዲ አባባል፣ “የጋዛሊ አግኖስቲሲዝም የማያወላዳ ባህሪ በምክንያታዊነት

የተከተለው በ
የእግዚአብሔር ተፈጥሮ ፍጹም ልዩነት። 15

የዘመኑ የእስልምና ምሁር እና በሰሜን ውስጥ በጣም ታዋቂ የሆነ

አሜሪካ ለአእምሯዊ እና ማህበራዊ እንቅስቃሴው እና እንዲሁም በሃይማኖቶች መካከል
ባለው ውይይት ውስጥ ተሳትፎ እስማኤል አል-ፋሩቂ ነው። አል-ፋሩኪ ሰዎች
168
እግዚአብሔርን ማወቅ ባለመቻላቸው ዋናውን ኢስላማዊ አስተሳሰብ ሲገልጹ እንዲህ
ሲል ጽፏል።

እርሱ [እግዚአብሔር] በምንም መንገድ ራሱን ለማንም አይገልጽም።

እግዚአብሔር የሚገልጠው ብቻ ነው።
የእሱ ፈቃድ. ከነቢያት አንዱ እግዚአብሔር ራሱን እንዲገልጥ እንደጠየቀ እና
እግዚአብሔርም "አይደለም እኔ ለማንም መገለጥ አይቻለኝም" ብሎ እንደነገረው
አስታውስ ። . . .
ይህ የእግዚአብሔር ፈቃድ ነው እና ያለን ሁሉ ነው፣ እና እኛ በ ውስጥ ፍጹምነት
አለን።
ቁርኣን. ነገር ግን እስልምና ቁርኣንን ከባህሪው ወይም ምንነት ጋር አያመሳስለውም።
እግዚአብሔር። የእግዚአብሔር ቃል፣ የእግዚአብሔር ትዕዛዝ፣ የእግዚአብሔር
ፈቃድ ነው። እግዚአብሔር ግን ራሱን ለማንም አይገልጽም። ክርስቲያኖች ስለ
እግዚአብሔር ራሱ - በእግዚአብሔር እና በእግዚአብሔር መገለጥ ይናገራሉ - ነገር
ግን በክርስትና እና በእስልምና መካከል ያለው ትልቅ ልዩነት ይህ ነው።
እግዚአብሔር ተሻጋሪ ነው፣ እና አንድ ጊዜ ስለራስ መገለጥ ከተናገርክ የስልጣን
ደረጃ እና እውቀት አለህ፣ ከዚያም የእግዚአብሄር መሻገር ተበላሽቷል። በተመሳሳይ
ጊዜ ሙሉ በሙሉ መሻገር እና ራስን መገለጥ ላይኖርዎት ይችላል። 16

ሌላው የወቅቱ የሙስሊም የሃይማኖት ምሁር እና የካምብሪጅ ዩኒቨርሲቲ ምሩቅ

ሻቢር አክታር በተመሳሳይ መልኩ ይጽፋሉ። አጭጮርዲንግ ቶ
አክታር፣

ቁርዓን ከኢንጅል በተለየ የአላህን ማንነት በፍፁም አይናገርም። 'አላህ ጥበበኛ ነው'
ወይም 'አላህ አፍቃሪ ነው' ምናልባት የተገለጡ መረጃዎች ሊሆኑ ይችላሉ።

14. ኢቢድ., 21-22.

15. Ibid., 48.
16. AI-Faruqi፣ የክርስቲያን ተልእኮ እና እስላማዊ ዳዕዋ፡ የቻምቤሲ ውይይት ምክክር
ሂደቶች (ሌስተር፡ ኢስላሚክ ፋውንዴሽን፣ 1982)፣ 47-48።
ከክርስትና በተቃራኒ ሙስሊሞች ‘አላህ ፍቅር ነው’ ወይም ‘አላህ ጥበብ ነው’
ወደሚል አይታለሉም። ቅፅል መግለጫዎች ብቻ ለመለኮታዊ ፍጡር ተሰጥተዋል እና
እነዚህም የእግዚአብሔርን ለሰው ፈቃድ መገለጥ ላይ ብቻ የተመሰረቱ ናቸው ።
ቀሪው ሚስጥራዊ ሆኖ ይቆያል. 17

ይህ በእስልምና እና በክርስትና እምነት (AI-Faruqi እንዳመለከተው) ስለ አምላክ

አስተምህሮት የሚለያዩበት መሠረታዊ ነጥብ ነው። ይህንን ውጥረት በቀላሉ ማለፍ
የለብንም. የ ሎጂካዊ ውጤት
የኢስላሚክ አሃዳዊነት ግምገማ 169
የኦርቶዶክስ እስላማዊ ሥነ-መለኮት የእግዚአብሔርን ባሕርይ በተመለከተ አግኖስቲዝም
ነው። ለኢስላማዊ ሥነ-መለኮት, እግዚአብሔር በብዙ መንገዶች ፈልጎ አድርጓል, ነገር
ግን እነዚህ ድርጊቶች ከኋላቸው ያለውን መለኮታዊ ባህሪ በምንም መልኩ
አያንጸባርቁም.
በእስልምና አግኖስቲሲዝም ላይ አንዳንድ ጉልህ ችግሮች እንዳሉ መናገር
አያስፈልግም። የሞራል፣ የፍልስፍና እና የሃይማኖት ችግርን ጨምሮ ብዙዎቹን
እንመለከታለን።
እንዳየነው በባህላዊው እስላማዊ አስተምህሮ እግዚአብሔር በመሰረቱ መልካም
አይደለም ነገር ግን መልካም ስለሚሰራ መልካም ተብሎ ይጠራል። ከድርጊቶቹ የተጠራ
ነው። ይህ ከሆነ ታዲያ እግዚአብሔርን ደግሞ እርሱ ክፉ አድራጊ ነውና ለምን ክፉ
አትለውም? ሰዎች እንዳይያምኑ ስለሚያደርግ ለምንድነው እምነት የለሽ አትሉትም?
አምላክ የተሰየመው በሥራው ስለሆነ ይህን ማድረጉ የማይለወጥ ይመስላል።
ሙስሊሞች በእግዚአብሔር ውስጥ እርሱን መልካም ለመጥራት መሠረት የሆነ ነገር
አለ ብለው ቢመልሱ ግን በእርሱ ውስጥ እርሱን ለመጥፎ መሠረት የሚሆን ምንም ነገር
የለም ብለው ከመለሱ፣ የእግዚአብሔር ስሞች ስለ ማንነቱ አንድ ነገር እንደሚነግሩን
አምነዋል። እንዲያውም በምክንያት (በፈጣሪ) እና በውጤቱ (በፍጥረቱ) መካከል ያለውን
ውስጣዊ ግንኙነት አምነዋል። ይህ ወደ ሁለተኛው ችግር፣ ሜታፊዚካል ያመራል።
በአጭሩ ስለ አምላክ ያላቸውን አመለካከት መተው ነበረባቸው።
የመካከለኛው ዘመን የእግዚአብሔር አመለካከት ሥር የሰደደ ኒዮ-ፕላቶኒዝም ነው፣
እሱም በሁለተኛው ክፍለ ዘመን ከነበረው ፈላስፋ ፕሎቲነስ የመነጨ ነው። 18
የመጨረሻው (አምላክ) ፍፁም እና የማይከፋፈል አንድ እንደሆነ ያምን ነበር፣ ይህ
አቋም በሙስሊም አሀዳዊነት ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ ያሳደረ። በተጨማሪም፣ ፕሎቲነስ
አንድ ሰው እጅግ የላቀ ነው (ከሁሉም በላይ እና ከሁሉም በላይ) በምስጢራዊ ልምድ
ካልሆነ በስተቀር ሊታወቅ እንደማይችል ገልጿል። ይህ ደግሞ የኦርቶዶክስ ሙስሊም
አግኖስቲሲዝምን ብቻ ሳይሆን የሱፊን ሚስጢራዊነት ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ አሳድሯል።
19
በአንዱ (አምላክ) እና ከእሱ በሚፈሰው (አጽናፈ ዓለሙ) መካከል ምንም መመሳሰል
የሌለበት መሠረታዊ ምክንያት እግዚአብሔር ከመሆን በላይ ስለሆነና ከእርሱም በላይ
ባለው አካል መካከል ምንም ተመሳሳይነት ስለሌለ ነው ። 20

17. ሻቢር አክታር፣ ለአይል ወቅቶች እምነት (ቺካጎ፡ ኢቫን አር. ዲ አሳታሚ፣ 1990)፣
180-181
18. እስላምበዘመናዊው ዓለም 68-69 ተመልከት ።
19. ስለ ሱፊ እስልምና ውይይት አባሪ 1 ይመልከቱ።
20. ፕሎቲነስ፣ ኤንኔድስ፣ ትራንስ. እስጢፋኖስ ማኬና (ለንደን፡ ፋበር እና ፋበር
ሊሚትድ፣ 1966)፣ ሰከንድ 3.8.101; 6.9.4; 6.7.29; 5.3.4; 5.5.6.
170 ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

እዚህ ደግሞ የኋለኛው ታላቁ ክርስቲያን ፈላስፋ እና የነገረ መለኮት ምሁር

የመካከለኛው ዘመን, ቶማስ አኩዊናስ, ለፕሎቲኒያ አግኖስቲሲዝም እና ምስጢራዊነት
እና ከዚያ በኋላ ለተከተሉት ሙስሊሞች ትክክለኛ መልስ ሰጥቷል. አኩዊናስ
“ያላገኛችሁትን መስጠት አትችሉም” ስለሆነም ውጤቱ መንስኤውን መምሰል አለበት
ሲል ተከራክሯል። ያልያዙትን ማምረት አይችሉም። ስለዚህ እግዚአብሔር
መልካምነትን ካመጣ እርሱ መልካም መሆን አለበት። እሱ ከሆነ
መፈጠሩ፣ ከዚያም መሆን አለበት ። ምንም አይነት እውነታ ቢኖረን አለን።
21

ከእርሱም፥ እርሱም በባሕርዩ እንደ ሆነ።

የዚህ አመለካከት ተቃውሞዎች በአጠቃላይ የቁሳቁስ ወይም የመሳሪያ ምክንያትን
ከተቀላጠፈ ምክንያት ጋር ያደናብራሉ። የአንድ ነገር ቀልጣፋ መንስኤ የሆነው በዚህ
ምክንያት ነው ። የመሳሪያው ምክንያት የሚመጣበት ምክንያት ነው. እና የቁሳቁስ
መንስኤ ከውስጡ ነው
የተሰራ። አሁን የቁሳቁስ እና የመሳሪያ መንስኤዎች ውጤቶቻቸውን አይመስሉም ነገር
ግን ውጤታማ ምክንያቶች ያደርጉታል። ለምሳሌ, ስዕሉ የአርቲስቱን ቀለም ብሩሽ
አይመስልም, ነገር ግን የአርቲስቱን አእምሮ ይመስላል. ምክንያቱ ብሩሽ የመሳሪያው
ምክንያት ብቻ ነው, አርቲስቱ ግን ውጤታማ ምክንያት ነው. ኮምፒዩተሩም
አይበራም።
ይህንን ጽሑፍ የምናወዳድረው መጽሐፉን ይመስላል፣ በዚህ መጽሐፍ ውስጥ
የተገለጹት ሃሳቦች ግን በአእምሯችን ውስጥ ካሉት ጋር ይመሳሰላሉ።
ሌላው ስህተት የቁሳቁስ እና ቀልጣፋ ምክኒያት ግራ መጋባት ነው 2 2 ሙቅ ውሃ
እንቁላል ጠንካራ እንዲሆን ሊያደርግ ይችላል. ይህ የሆነበት ምክንያት የእንቁላል ቁሳቁስ
ሁኔታ ነው. ተመሳሳይ ሙቅ ውሃ ሰም ለስላሳ እንዲሆን ያደርጋል. ልዩነቱ መንስኤው
የሚቀበለው ቁሳቁስ ነው. ስለዚህ፣ ወሰን የሌለው አምላክ የመጨረሻውን ዓለም
ሊያደርግ ይችላል እና ያደርጋል። እግዚአብሔር በዚህ ፍፁም አይደለም ምክንያቱም
ወሰን የሌለውን ኮስሞስ ፈጠረ። ወይም እሱ እንደ አስፈላጊነቱ, የማይለዋወጥ አጽናፈ
ሰማይን ስላስከተለ የማይታለፍ አይደለም. ውስንነት እና ድንገተኛነት የአንድ ፍጡር
ቁሳዊ ተፈጥሮ አካል ናቸው። በነዚህ አይነት መንገዶች እግዚአብሔር ከፍጥረት የተለየ
ነው። በሌላ በኩል፣ ያለው ሁሉ መኖር አለው ፣ እግዚአብሔርም መሆን ነው። ስለዚህም
በመሆን እና በመሆን መካከል መመሳሰል አለበት። እግዚአብሔር ንፁህ ነው ምንም
አቅም የለውም
ምንም ይሁን ምን. ያለው ሁሉ ያለመኖር አቅም አለው። ስለዚህ ሁሉም የተፈጠሩ
ነገሮች በትክክል ስለሚኖሩ እና እምቅ ችሎታ አላቸው ምክንያቱም ሊኖሩ አይችሉም።
እግዚአብሔር በእነርሱ ውስጥ እንደ ፍጥረታት ነው።
ተጨባጭ ነገር ግን በችሎታቸው ውስጥ ከነሱ በተለየ. ለዚህም ነው አምላክን
ከውጤቶቹ ስንጠራው ወሰንን የሚያመለክተውን ማንኛውንም ነገር መቃወም አለብን
የኢስላሚክ አሃዳዊነት ግምገማ 171

እና ገደብ ወይም አለፍጽምና እና ለእሱ ብቻ ንጹሕ ባህሪ ወይም ፍጹምነት

ይሰጡታል. መልካም ሲቻል ክፋት ለእግዚአብሔር የማይባልበት ምክንያት ይህ ነው።
ክፋት የአንዳንዶች አለፍጽምናን ወይም አለመቻልን ያመለክታል
ጥሩ ባህሪ. መልካም, በሌላ በኩል, በራሱ አያመለክትም

21. NL Geisler፣ T homas Aquinas: An Evangelical Appraisal ( Grand Rapids: Baker, 1991)፣ ምዕ.
10.
22. ኢቢድ
23 ወይ ገደብ ወይም አለፍጽምና።

ስለዚህ እግዚአብሔር በባሕርዩ መልካም ነው ነገር ግን ክፉ ሊሆን ወይም

ሊሠራ አይችልም።
ኢስላማዊ አሀዳዊ አምልኮ ላይ የሃይማኖት ችግርም አለ። በአንድ አምላክ አገባብ
ውስጥ ያለው የሃይማኖት ልምድ በሁለት አካላት ማለትም በአምላኪ እና
በእግዚአብሔር መካከል ያለውን ግንኙነት ያካትታል። ልክ እንደ ማርቲን ቡበር ነው
የ I-አንተ ግንኙነት ታይቷል. 24 ነገር ግን ሰው ምንም የማያውቀውን እንዴት ሊሰግድ
ይችላል? በእስልምናም ቢሆን አንድ ሰው ለእግዚአብሔር መገዛት አለበት. ግን ምንም
ከማናውቀው ሰው ጋር እንዴት መውደድ እንችላለን? አምላክ የለሽ ሉድቪግ ፉየርባች
እንዳስቀመጠው፣ “እውነተኛው እምነት-
ጎበዝ ሰው ሙሉ ለሙሉ አሉታዊ ፍጡርን ማምለክ አይችልም. . . . ሰው የሃይማኖት
ጣዕሙን ሲያጣ ብቻ የእግዚአብሔር መኖር ባሕርይ የሌለው የማይታወቅ አምላክ
ይሆናል ።
አንዳንድ ተቺዎች እጅግ የላቀው የሙስሊሞች ለእግዚአብሔር ያለው አመለካከት
አንዳንድ የሙስሊም ኑፋቄዎች መሐመድን አምላክ እንዲያደርጉ አድርጓቸዋል ይላሉ።
ከሰማይ በላይ ከሆነው አምላክ ጋር ያለው ግንኙነት ሩቅ እንደሆነ ስለሚታይ፣ ወደ
እግዚአብሔር ዙፋን ለመቅረብ የሚደፍረው በመሐመድ በኩል ብቻ ነው። በቃዋሊስ (
ታዋቂ የባህል ክስተት) መሐመድ በግጥም ተመስግኗል። ይህ ብዙውን ጊዜ የመለኮት
መልክ ይይዛል፡- " መሐመድ ባይኖር ኖሮ እግዚአብሔር ራሱ ባልኖረ ነበር!" ይህ መሐመድ
ከእግዚአብሔር ጋር ሊኖረው ስለሚገባው የጠበቀ ግንኙነት ፍንጭ ነው። በመገናኛ
ብዙኃን ውስጥ መሐመድ ብዙውን ጊዜ እንደ "የዓለም አዳኝ" እና "የአጽናፈ ሰማይ
ጌታ" ማዕረጎች ተሰጥተዋል. 26 ይህን የመሰለ ጣዖት አምልኮን በኃይል የተቃወመው
መሐመድ በብዙዎች ዘንድ የሚነገረው አምልኮ ሙስሊሙ ለእግዚአብሔር ያለውን
አመለካከት ነገረ መለኮት ውድቀትን ብቻ ነው የሚያሳየው—በጣም የራቀ አምላክ ነው
እና የማይታወቅ አምላክ ምእመናን ሊረዱት ከሚችሉት ነገር ጋር ንክኪ ማድረግ
አለባቸው። እንዲህ ያለውን ጣዖት አምልኮ ያወገዘው ነቢይ ነው።

እጅግ በጣም ቆራጥነት

172 ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

በእስልምና በእግዚአብሔርና በሰው ልጆች መካከል ያለው ግንኙነት በመሠረቱ የጌታና

የባሪያ ግንኙነት ስለሆነ እግዚአብሔር ሉዓላዊ ንጉሥ ነውና ሰው እንደ ታዛዥ ባሪያ
ሊገዛው ይገባል። ይህ ከአቅም በላይ የሆነ ሥዕል
እግዚአብሔር በቁርአን ውስጥ የእግዚአብሔርን ፍፁም ሉዓላዊነት እና የሰውን ነጻ
ፍቃድ በተመለከተ በሙስሊም ስነ-መለኮት ውስጥ የራሱን ውጥረት ፈጥሯል።
ተቃውሞዎች ቢኖሩም

23. ቅዱስ አጎስጢኖስ መልካም የምንለው አወንታዊ ፍፁምነት እንደሆነና ክፋትም

መገለል መሆኑን በአስተዋይነት አስተውሏል፤ ምክንያቱም መልካሙን ሁሉ ከነገር
ስንወስድ ምንም የሚቀር ነገር የለም። ክፉውን ሁሉ ከሱ ስናስወግድ ግን የተረፈው
የበለጠ ፍጹም ይሆናል። አውጉስቲንን፣ “አንቲ-ማኒቺያን ጽሑፎች” በፊሊፕ ሻፍ፣
እትም፣ ኒሴን እና ድህረ-ኒቂያን የክርስቲያን ቤተ ክርስቲያን አባቶች፣ 1 ኛ ተከታታይ፣
ጥራዝ. 4 (1886-1888፤ እንደገና ማተም፣ ግራንድ ራፒድስ፡ ኢርድማንስ፣ 1979)።
24. ማርቲን ቡበር፣ ኤል እና አንተ (ኒው ዮርክ፣ 1970)
25. Ludwig Feuerbach፣ የክርስትና ይዘት፣ ትራንስ. ጆርጅ ኤሊዮት (ኒው ዮርክ፡ ሃርፐር
እና ረድፍ፣ 1957)፣ 15.
26. ናዚር-አሊ, 130-31. እንዲሁም ስለ መሐመድ የእኛን ምዕራፍ 8 ተመልከት።
በተቃራኒው 27 የኦርቶዶክስ እስልምና የክፉም ሆነ የደጉን ፍፁም ቅድመ-ውሳኔ
ያስተምራል፣ ሀሳባችን፣ ንግግራችን እና ተግባራችን፣ መልካምም ይሁን ክፉ፣ አስቀድሞ
የተገመተ፣ አስቀድሞ የተፈረደ፣ የተወሰነ እና የተደነገገው ከዘላለም ጀምሮ እንደሆነ እና
የሚሆነውም ነገር ሁሉ የሚፈጸመው በዚሁ መሰረት መሆኑን ነው። ለእሱ ለተጻፈው.
ምክንያቱም እግዚአብሔር “የማይቋቋመው ነው” (6፡18)። ኬኔት ክራግ ስለነዚህ አይነት
የቁርኣን አባባሎች አስተያየት ሲሰጥ "እግዚአብሔር" የሁሉም ነገር ቃዳር ወይም
"ቁርጠኝነት" እንደሆነ እና የእሱ ታክዲር ወይም የሁሉ ነገር "መገዛት" ሁሉንም
የሰው ልጅ እና ታሪክን ሁሉ የሚሸፍን መሆኑን አመልክቷል ። "ተፈጥሮ ሕያውም ሆነ
ግዑዝ፣ ለትእዛዙ ተገዝታለች እናም ወደ ሕልውና የሚመጣው ሁሉ - የበጋ አበባ ወይም
ነፍሰ ገዳይ ተግባር ፣ አዲስ የተወለደ ሕፃን ወይም የኃጢአተኛ አለመታመን - ከእርሱ
እና ከእርሱ ነው። እንደውም “እግዚአብሔር ከፈቀደ ፍጥረት አያስፈልግም፣ ጣዖት
ማምለክ አያስፈልግም፣ ገሃነምም አያስፈልግም፣ ከገሃነም ማምለጫ አያስፈልግም
ነበር። 28 ምንም እንኳን ሙስሊም ምሁር ፋዝሉር ራህማን ጽንፈኛ ቆራጥነት
መጫወቱን ቢናገሩም አሁንም ቢሆን "ቁርኣን ደጋግሞ የሚናገረው አላህ የፈለገውን
ይመራል የፈለገውንም ያጠምማል በማለት ምንም ጥርጥር የለውም። ወይም
እግዚአብሔር የአንዳንድ ሰዎችን ልብ በእውነት ላይ 'ያተመ' ወዘተ. 29
በዚህ ጽንፈኛ ቅድመ ውሳኔ ላይ አራት መሰረታዊ ችግሮች አሉ። እነሱ
አመክንዮአዊ፣ ሞራላዊ፣ ሥነ-መለኮታዊ እና ሜታፊዚካል ናቸው። አንዱ ተቃርኖን
ያካትታል; አንድ ሰው የሰውን ኃላፊነት ያስወግዳል; አንዱ እግዚአብሔርን የክፋት
ባለቤት ያደርገዋል; እና አንድ ሰው ፓንቴዝምን ያመጣል.
የኢስላሚክ አሃዳዊነት ግምገማ 173

በእስልምና ውሳኔ ላይ ያለው አመክንዮአዊ ችግር

ሙስሊም ተንታኞች እንኳን እግዚአብሔር የሚቃረኑ ድርጊቶችን እንደሚፈጽም
ለመቀበል ይገደዳሉ። ከታላላቅ እስላማዊ ሊቃውንት አንዱ የሆነው ጎልድዚሄር
ሁኔታውን በዚህ መልኩ ጠቅለል አድርጎ ሲገልጽ፡- “ምናልባት በዚህ ረገድ ከቁርኣን እኩል
የሚቃረኑ አስተምህሮዎች ሊገኙ የሚችሉበት ሌላ የትምህርት ነጥብ ላይኖር
ይችላል።” 30 ሌላ ምሁር ደግሞ “ የ

27. ራህማን፣ ለምሳሌ፡ " ቁርኣን በሰዎች ባህሪ ፍፁም ቆራጥነት ያምናል ብሎ
መያዝ፣ በሰዎች በኩል ነፃ ምርጫን መካድ ማለት የቁርአንን አጠቃላይ ይዘት መካድ
ብቻ ሳይሆን የቁርኣኑን ይዘት መቀነስ ነው። መሠረት፡ ቁርኣን በራሱ አባባል ሰው ወደ
ትክክለኛው መንገድ እንዲመጣ ግብዣ ነው (ሁዳን ሊልነስ)” (ረህማን፡ 20)። ሃይካልም
የእስላማዊ ቆራጥነት ተቺዎች “ለሰው ልጅ የተግባር ነፃነት ክፍት የሆነውን ሰፊ
ወሰን” ችላ ይላሉ (ሀይካል፣ 562) ያማርራል። ነገር ግን የሙስሊም ይቅርታ ጠያቂዎች
"ቂጣቸውን ይዘው ሊበሉት ቢፈልጉም" በተቃራኒው በቁርኣን ውስጥ ግልጽ
መግለጫዎችን ችላ ይላሉ።
ሐዲስ፣ የሙስሊም አቂዳዎች እና የእነዚህ ቆራጥ ማረጋገጫዎች አመክንዮአዊ
አንድምታ።
28. ክራግ 44-45 ተመልከት።
29. ራህማን 15 ይመልከቱ።
30. የ 78 አመቱ ጎልድዚሄርን ተመልከት።ነገር ግን ለዚህ ክላሲካል ሥነ-መለኮታዊ
ችግር መፍትሄውን አቅርቧል፡- “እግዚአብሔር ራሱ የሰውን ኃጢአተኛነት ያመጣል እና
ሰውን ወደ ሌላ አቅጣጫ ይመራል ወደሚል ድምዳሜ ለመጠቆም ከእነዚያ የቁርዓን
መግለጫዎች ውስጥ አብዛኛው ክፍል ይታያል። በተለየ መልኩ በተለምዶ
የተወሰደውን ቃል 'መሳሳት' የሚለውን ትርጉም ከተረዳነው ። 'እንዲሳሳቱ ፍቀድ'
ማለትም ስለ አንድ ሰው ግድ አይሰጡም, አይደለም
የቁርኣን የመወሰን አስተምህሮ በጣም ግልጽ ቢሆንም በጣም ምክንያታዊ ባይሆንም።"
31
ለምሳሌ እግዚአብሔር "የሚሳተው" እንዲሁም "የሚመራው" ነው። እርሱ "ጉዳትን
የሚያመጣ" ነው፣ እንዲሁም እንደሚያደርገው ሁሉ።
ሰይጣን። እሱ ደግሞ እንደ “አወረደው”፣ “አስገዳጁ” ወይም “አምባገነን”፣
“ትዕቢተኛው” ባሉት ቃላት ይገለጻል—ሁሉም በሰዎች ጥቅም ላይ ሲውሉ
መጥፎ ስሜት.
ብዙ የሙስሊም ሊቃውንት እነዚህ ተቃርኖዎች በእግዚአብሔር ተፈጥሮ ውስጥ
እንዳልሆኑ (በእርግጥም እሱ እንደሌለው ያምናሉ) በፈቃዱ መስክ ውስጥ እንዳሉ
በማመልከት ይህንን ለማስታረቅ ይሞክራሉ። እነሱ በእሱ ማንነት ውስጥ ሳይሆን
በድርጊቱ ውስጥ ናቸው. ይሁን እንጂ ይህ ለሁለት ምክንያቶች በቂ ያልሆነ ማብራሪያ
ነው. አንደኛ ነገር፣ እንደተመለከትነው፣ እግዚአብሔር ሊታወቅ የሚችል ተፈጥሮ
ወይም ማንነት አለው። ስለዚህ የሙስሊም ሊቃውንት እግዚአብሔር በምክንያታዊነት
174 ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

የተቃወመውን ባህሪያቱን ከራሱ ማንነት ውጭ በፈቃዱ ምሥጢር ውስጥ በማስቀመጥ

ተቃራኒውን ማስቀረት አይችሉም። በተጨማሪም ድርጊቶች ከተፈጥሮ ይፈልሳሉ እና
ይወክላሉ, ስለዚህ በተፈጥሮ ውስጥ ከድርጊቱ ጋር የሚዛመድ አንድ ነገር መኖር አለበት.
የጨው ውሃ ከንጹህ ጅረት አይፈስም.
በሚሰራው እና ፍጡራኑ በነፃ ምርጫቸው እንዲያደርጉ በፈቀደው መካከል ልዩነት
በመፍጠር በቁርኣን ውስጥ ያልተገኘውን ልዩነት በመፍጠር የእስልምናን የመወሰን
ጽንፈኝነት ለማሳነስ ይሞክራሉ ። ይህ ችግሩን የሚፈታው ግን፣ እንደምንመለከተው፣
የቁርኣን ግልፅ መግለጫዎችን እንዲሁም የእስልምናን ባህሎችና አቂዳዎች ውድቅ
በማድረግ ብቻ ነው።
በእስልምና ውሳኔ ላይ ያለው የሞራል ችግር
ብዙ የሙስሊም ሊቃውንት የሰውን ሃላፊነት ለመጠበቅ ቢፈልጉም፣ ይህንንም
ሊሳካላቸው የሚችለው ቁርኣንን በትክክል በማስተካከል ብቻ ነው።
ይላል። የቁርኣንን ቃል ተመልከት፡- “በላቸው፡- አላህ በኛ ላይ የጻፈልን ነገር እንጂ ሌላ
አይደርስብንም - (9፡51)። ከመመሪያው - እነዚያ እነሱ ጠፊዎች ናቸው። ለገሀነም
የፈጠርናቸው ከጋኔኖችና ከሰዎች ብዙ ናቸው ።" (7፡178-79)። ቃሉ በትልቁ ላይ
ተረጋገጠ።
ከፊል፡- አያምኑምና። ቀንበሮቻቸውን በአንገቶቻቸው ላይ እስከ አገጫቸው ድረስ
አደረግን። በፊታቸውም መወርወሪያን ከስተኋላቸውም መወርወሪያን አደረግን።
ከዚያም ሸፈነንባቸው። ማየት እንዳይችሉ። ብትገስጻቸውም ወይም ባትገሥጻቸው
በእነርሱ ላይ ልክ ነው፤ አያምኑም።” (36፡7-10)።
ከዚህም በላይ ቁርኣን እግዚአብሔር ሁሉንም ማዳን ይችል እንደነበር ተናግሯል ነገር
ግን ይህን ለማድረግ አልፈለገም! "በሻን ኖሮ በእርግጥ በኖረን ነበር።

ከአስጨናቂው መውጫ መንገዱን ያሳየው ዘንድ ነው።” (ገጽ 79-80) ግን የእያንዳንዱን

ምንባባት አውድ በጥንቃቄ ስንመረምር፣ እንዲሁም የእስልምና ባሕላዊ አተረጓጎም
ተቃራኒውን ያሳያል።
31 . ስታንተን, 54-55.
የሆነው ቃል ግን ገሀነምን በጋኔንና በሰዎች ሁሉ እሞላለሁ ። እንዲህ ዓይነቱን
አመለካከት በመያዝ አንድ ሰው ማንኛውንም ዓይነት ሰብዓዊ ኃላፊነትን እንዴት
እንደሚጠብቅ ለመረዳት እጅግ በጣም ከባድ ነው.
ከእስልምና ውሳኔ ጋር ያለው ቲኦሎጂካል ችግር
የእግዚአብሔር የሁሉም ክስተቶች ሉዓላዊ ውሳኔን በተመለከተ ይህ ከባድ
አመለካከት ሌላ ችግር አለ፡ እግዚአብሔር የክፋት ባለቤት ያደርገዋል። ሐዲሱ
የኢስላሚክ አሃዳዊነት ግምገማ 175

እግዚአብሔርን በተመሳሳይ መልኩ ይገልፃል። የሚከተለው ሀዲስ አልቡኻሪ

ዘግበውታል።

የአላህ መልእክተኛ እውነተኛውና እውነተኛው ተመስጦ እንዲህ ብለዋል፡-

‹‹እያንዳንዳችሁ በእናቱ ማሕፀን ውስጥ ለአርባ ቀናት ሰበሰቡ...ከዚያም አላህ መልአክን
ልኮ አራት ነገሮችን እንዲጽፍ አዘዘው፣ ማለትም ሲሳይን፣ የእርሱን እርጅናም እርሱ
ከድሆች ወይም ከችሮታው (በመጨረሻው ዓለም) የተባረከ ነው።
ነፍስ በእርሱ ውስጥ ተነፈሰች. በአላህም እምላለሁ በርሱና በእሳቱ መካከል አንድ
ክንድ ወይም ክንድ ስፋት ብቻ እስኪኾን ድረስ ከእናንተ ውስጥ ያለ ሰው (ወይም
ሰው) የእሳትን ሰዎች ሥራ ይሠራል። ጻፍ) ይቀድማል፤ የጀነት ሰዎችንም ሥራ
ሠርቶ ገባ። አንድ ሰውም የጀነት ሰዎች በርሱና በገነት መካከል አንድ ክንድ ወይም
ሁለት ክንድ ብቻ እስኪኾን ድረስ የጀነት ሰዎችን ሥራ ሊሠራ ይችላል።
32

ወ
ደ ውስጥም ገባ።

በሌላ ሀዲስ እናነባለን።

ነብዩ (ሶ.ዐ.ወ) "አደምና ሙሴ ተከራከሩ። ሙሴም ለአዳም አለው፡- 0 አዳም ሆይ!

ያሳዘነን ከገነትም ያወጣን አባታችን ነህ" አለው። ከዚያም አደም እንዲህ አለው፡- 0
ሙሳ ሆይ አላህ በንግግሩ በለፀገህ እና (ተውራትን) በእጁ ፃፈልህ አላህ በእኔ ዕጣ
ፈንታ አርባ የፃፈውን ስራ ትወቅሰኛለህን?
ከመፈጠሬ ዓመታት በፊት ነው?' ስለዚ ኣዳም ሙሴን ኣዳም ኣደናገረ
33

ሙ
ሴ” በማለት ነብዩ (ሶ.

በእርግጥም በዘመናት ከተከበሩት የሙስሊም የነገረ መለኮት ሊቃውንት መካከል

አንዱ የሆነው አልጋዛሊ፣ “እርሱም (እግዚአብሔር) የከሓዲውን ክህደት እና የክፉዎችን
ኢ-ሃይማኖት ይሻል እና ያለዚያ ፈቃድ አለማመንም ሆነ ኢ-ሃይማኖት አይኖርም።
የምናደርገውን ሁሉ በፈቃዱ ነው፤ እርሱ የማይፈልገው አይፈጸምም ። እና አንድ ሰው
እግዚአብሔር ለምን ሰዎች እንዲያምኑ አይፈልግም ብሎ ከጠየቀ አል-ጋዛሊ እንዲህ
ሲል መለሰ: - ""እግዚአብሔር የሚፈልገውን ወይም የሚያደርገውን ነገር የመጠየቅ
መብት የለንም። እሱ የፈለገውን ለማድረግ እና የፈለገውን ለማድረግ ሙሉ በሙሉ ነፃ
ነው።" ከሓዲዎችን በመፍጠር፣ ያንን በመሻት።
176 ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

32. አል-ቡካሪ፣ ጥራዝ. 8, 387.

33. ኢቢድ., 399. በቡካሪ ውስጥ ለተመሳሳይ ዘገባዎች, ጥራዝ ይመልከቱ. 8, "የ AI-ቃድር
መጽሐፍ. "
የኢስላሚክ አሀዳዊነት ግምገማ 149

በዚያ ሁኔታ ውስጥ መቆየት አለባቸው; ...በፈቃዱ፣በአጭሩ፣ክፉ የሆነውን ሁሉ

እግዚአብሔር
34 እኛ
እናውቀው ዘንድ የማያስፈልገን ይህን በማሰብ ጥበበኞች ፍላጎቶች አሉት።
ከእስልምና ውሳኔ ጋር ያለው ዘይቤያዊ ችግር
ይህ ጽንፈኛ የቆራጥነት አካሄድ አንዳንድ የሙስሊም ምሁራን በአጽናፈ ዓለም ውስጥ
አንድ ወኪል ብቻ አለ ወደሚል ምክንያታዊ መደምደሚያ አመራ። አንድ የሙስሊም
የሃይማኖት ምሑር “እርሱ (እግዚአብሔር) ምንም ማድረግ የሚችለው ብቻ ሳይሆን፣
በእውነቱ እሱ ብቻ ነው ማንኛውንም ነገር የሚያደርግ። ሰው ሲጽፍ በአእምሮው የመፃፍ
ፍላጎትን የፈጠረው አላህ ነው። አላህ በተመሳሳይ ጊዜ የመጻፍ ኃይልን ይሰጣል, ከዚያም
የእጅ እና የብዕር እንቅስቃሴ እና በወረቀት ላይ መታየትን ያመጣል. ሁሉም ነገር ተገብሮ
አላህ ብቻ ነው የሚሰራው ። " ሱማ ተቃራኒ አህዛብ በስፔን ውስጥ ከእስልምና ሃይማኖት
ጋር በተያያዙ የክርስቲያን ሚስዮናውያን ፍላጎት ምክንያት ነበር ።የዚህን አመለካከት
በላቲን አቬሮይዝም መልክ እንዳመጣ ታሪክ ዘግቧል።
ይህ አክራሪ ቅድመ-ውሳኔ በሙስሊም የእምነት መግለጫዎች ውስጥ ተገልጿል. አንዱ
እንዲህ ይነበባል፡- “ልዑል እግዚአብሔር የፍጥረታቱን ሥራ ሁሉ ካለመታመንም ሆነ
ከእምነት፣ ከመታዘዝም ሆነ ከአመፃ ሁሉ ፈጣሪ ነው።
በእግዚአብሔር ፈቃድ እና በፍርዱ፣ በመደምደሚያው እና በውሳኔው ናቸው።" 36 ሌላም
አምኗል፡- "የእግዚአብሔር አንድ ሊሆን የሚችለው ባህሪው በፈለገው ጊዜ መልካሙን
ወይም ክፉን የመፍጠር ኃይሉ ነው፣ ማለትም አዋጁ...። መልካምም ሆነ ክፉ ነገር
የእግዚአብሔር ውሳኔ ውጤቶች ናቸው። ይህንን ማመን የሁሉም ሙስሊም ግዴታ
ነው።"በተጨማሪ "ጉዳትና በጎነትን የሚያመጣ እርሱ ነው። ይልቁንም የአንዳንዶች እና
የሌሎቹ ክፋት እግዚአብሔር ከፊሉን ለመቅጣት እና ለሌሎች ለመካስ የሚፈልግ
ምልክቶች ናቸው ። "ስለዚህ "እግዚአብሔር አንድን ሰው ወደ እርሱ ለመቅረብ ከፈለገ
ያንን ሰው የሚያደርገውን ጸጋ ይሰጠዋል ። መልካም ስራዎችን መስራት። አንድን ሰው
ለመካድ እና ያንን ሰው ለማሳፈር ከፈለገ, ከዚያም በእሱ ውስጥ ኃጢአትን ይፈጥራል.
እግዚአብሔር መልካሙንና ክፉውን ሁሉ ይፈጥራል። እግዚአብሔር ሰዎችን እና
ተግባራቸውን ይፈጥራል፡-
የምትሠሩትንም ሁሉ በላችሁ።” (37፡94)
በእውነቱ “ከአላህ ሌላ አምላክ የለም” የሚለው የሙስሊሞች እምነት
“ከእንግዲህ ሌላ የሚሠራ የለም” ተብሎ ይነበባል።
እግዚአብሔር።" 38 አንዳንድ የሙስሊም ሚስጢሮች ይህንን እስከዚህ ድረስ ተሸክመውታል
እስከማለት ደርሰዋል
" _
178
ማንም ፍጥረት [እንኳን] በእግዚአብሔር አንድነት መናዘዝ አይካፈልም። እግዚአብሔር
ብቻ የእግዚአብሔርን አንድነት ይናዘዛል።” 39

34. አብዱል-ሃቅ፣ 152፣ ከሂዩግ የእስልምና መዝገበ ቃላት፣ 147 ጠቅሷል።

35. ኔልስ፣ 21
36. ክራግ 60-61 ተመልከት።
37. Rippin እና Knappert፣
የእስልምና ጥናት ጽሑፋዊ ምንጮች፣ 133.
38. 141 ፣ በሪቻርድ ግራምሊች የተጠቀሰው፣ “የእስልምና አሀዳዊነት ሚስጥራዊ
ልኬቶች” ።
39. ኢቢድ., 144.
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

ማጥፋት እና መለኮታዊ የሆነውን ነገር ማግለል ነው” ብለው ከገለጹት የእስልምና

ሚስጢሮች የበለጠ የሙስሊም ቆራጥነት ወደ ፓንቲዝም እንዴት እንደሚመራ የሚያሳይ
ግልጽ ምሳሌ የለም ። በእርግጥም አንድ የሙስሊም ምእመናን "አንተ የግልነቴ ትሆኑ
ዘንድ ማንነቴን ከእኔ ደምስሰኝ" በማለት እግዚአብሔርን ይጠይቃል። ስለዚህም
ግራምሊች እንደገለጸው የሙስሊሙ የእምነት ቃል “ከእግዚአብሔር በቀር አምላክ የለም”
ከሚለው “ከእግዚአብሔር በቀር ማንም የሚሠራ የለም” ወደሚለው “ማንም ያለው
የለም” ወደሚል ተነስቷል።
"40
እግዚአብሔር እንጂ።

ማጠቃለያ

የእግዚአብሄር ፍፁም ቁጥጥር በሁሉም የፍጥረቱ ዘርፍ ላይ ያለው አመለካከት

በእስላማዊ ሥነ-መለኮት እና ባህል ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ እንዳሳደረ ግልጽ ነው። ታዋቂው
የፋርስ ገጣሚ ኦማር ካያም የሙስሊም ስነ-መለኮትን ገዳይ ጫና በግልፅ ሲያንጸባርቅ ፡-

ይህ ሁሉ የሌሊት እና የቀኖች ቼክ ቦርድ ነው።

ከወንዶች ጋር እጣ ፈንታ የሚጫወትበት ቦታ; እዚህ
እና እዚያ ይንቀሳቀሳሉ እና ይጣመራሉ እና ይገድላሉ,
እና አንድ በአንድ ወደ ኋላ n ቁም ሣጥኑ ይተኛል.
 40 . ኢቢድ., 142.

8
የMU HAM MAD ግምገማ

መሐመድ የነቢያት የመጨረሻው ነው የሚለውን የሙስሊሞችን እምነት አስቀድመን

አውቀናል፣ እሱም የእግዚአብሔርን ሙሉ እና የመጨረሻውን መገለጥ ለሰው ልጆች
ያመጣ (ምዕራፍ 4 ይመልከቱ)። ቁርኣን እራሱን የእግዚአብሄር የመጨረሻ ቃል መሆኑን
መግለጹ፣ ሁሉንም መገለጦች እና ሀይማኖቶች በመተካት - በእርግጥ መሐመድ
የእግዚአብሔር ነቢይ ነው የሚለው አባባል፣ ከአለም ህዝብ አንድ አምስተኛው የሚይዘው
እምነት - ትኩረታችንን ያዛል።

ትንቢታዊ
መሐመድ የይገባኛል ጥያቄ

የነቢይ ተፈጥሮ
መሐመድ የአላህ ነቢይ ነኝ ያለውን አባባል በትክክል ለመገምገም ነቢይ ማለት ምን
ማለት እንደሆነ መከለስ አለብን።' በአረብኛ የአላህ መልእክተኞች የሚጠቀሙባቸው
ሁለት መሰረታዊ ቃላት አሉ። ረሱል የሚለው ቃል “የተላከ” ማለት ነው (እንደ ግሪክ
አፖስቶሎስ) ነቢ የሚለው ቃል ደግሞ “መረጃን ተሸክሞ ከእግዚአብሔር ዘንድ ዜናን
የሚሰብክ” ማለት ነው (ይህ ከዕብራውያን ናቢ ጋር ተመሳሳይ ነው)። 2
በተፈጥሮው ነቢይ ተራ ሰው መሆን አለበት፣ነገር ግን እንከን የለሽ (ኢስማ) ባህሪ
ያለው፣ ይህም ማለት ኃጢአት የሌለበት ወይም ሙሉ በሙሉ ከዋና ዋና ኃጢአቶች የጸዳ
ነው ማለት ነው። 3 የነቢይን ተልእኮ በተመለከተ ቁርዓን የማያሻማ ነው፡- 16፡36 እንዲህ
ይላል፡- “ በየህብረተሰብ ሁሉ ውስጥ መልእክተኛን ልከናል፡- አላህን ተገዙ ጣዖትንም ራቁ ።
).
ሁሉም ነቢያት ለመለኮታዊ ፈቃድ መገዛትን አንድ ዓይነት መሠረታዊ መልእክት
ቢሰብኩም፣ ነገር ግን የመሐመድ መልእክት፣

1. ለዚህ ነጥብ ተጨማሪ ማብራሪያ፣ ምዕራፍ 3 ን ተመልከት።

2. ካትሬጋ እና ሼንክ, 34; እና ራፍ 5.
3. አብዳላቲ፣ 27. እንዲሁም ራኡፍን፣ 5 ን ይመልከቱ።

151
180
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

ለሰው ልጆች የመጨረሻውና የመጨረሻው የእግዚአብሔር ቃል በመሆኑ ልዩ በሆነ መልኩ

በጽሑፍ ተቀምጦ ያለ ስህተት ተጠብቆ ቆይቷል። በእርግጥም መሐመድ ራሱን "የነቢያት
ማኅተም" (33፡40) አድርጎ ይቆጥራል ። በታዋቂው ሀዲስ መሐመድ ልዩነቱን እንዲህ ሲል
ተናግሯል፡- “ድልን የተሰጠኝ በአንድ ወር ጉዞ ርቀት ላይ በመነሳሳት ነው፣ ለማማለድ
ፍቃድ ተሰጥቶኛል፣ ወደ ሰው ልጆች ሁሉ ተልኬአለሁ፣ እና ነቢያት ከእኔ ጋር ታትመዋል።
4

በእርግጥ ይህ የመጨረሻው መገለጥ ልዩ የይገባኛል ጥያቄ አስፈላጊ አድርጎታል።

መሐመድ አብርሃምን፣ ሙሴን፣ ኢየሱስን እና ሌሎችን የእግዚአብሔር ነብይ አድርጎ
መተካቱን የሚያሳይ ማስረጃ ለማቅረብ ነው። በተለምዶ እስላማዊ ይቅርታ መጠየቅ
መሐመድ ከቀደሙት ነቢያት የላቀ መሆኑን የሚያረጋግጡ በርካታ ምክንያቶችን
አቅርቧል። የእነዚህ ማስረጃዎች ዋና ዋናዎቹ፡- 5 (1) ብሉይ እና አዲስ ኪዳን ሁለቱም ስለ
እርሱ ግልጽ የሆኑ ትንቢቶችን እንደያዙ፣ (2) የመሐመድ የነቢይነት ጥሪ ባህሪ ተአምራዊ
ነው; (3) የቁርኣን ቋንቋ እና አስተምህሮ ትይዩ የሌላቸው ናቸው ስለዚህም ቁርኣን
ብቻውን ለመሐመድ የይገባኛል ጥያቄ እውነትነት በቂ ማረጋገጫ ነው። (4) የመሐመድ
ተአምራቶች በልዑል እግዚአብሔር የተጻፉት ማኅተም መሆናቸውን፤ (5) ህይወቱ እና
ባህሪው ከነቢያት ሁሉ የመጨረሻ እና ታላቅ መሆኑን ያረጋግጣሉ። 6

ለመጽሐፍ ቅዱሳዊ ድጋፍ የሙስሊም የይገባኛል ጥያቄ ግምገማ

መሐመድ በእግዚአብሔር እንደተጠራ ያምን እንደነበረ ምንም ጥርጥር የለውም።
በተመሳሳይም እግዚአብሔር በመልአኩ ገብርኤል በኩል መገለጥ እንደሰጠው ያለው
እምነት ያልተናወጠ ይመስላል። እርግጥ ነው፣ ሁሉም የሚያስቡ ሰዎች እንደሚያውቁት፣
ተጨባጭ ተሞክሮም ሆነ የጥፋተኝነት ውሳኔ በራሱ የዚያ ልምድ ትክክለኛነት ማረጋገጫ
አይደለም። ተቺዎች መሐመድ ልዩ የእግዚአብሔር ነቢይ ነው የሚለውን አባባል ለመደገፍ
ለሚቀርቡት ማስረጃዎች ለእያንዳንዱ ምላሽ ሰጥተዋል። ማንኛውም የሚያስብ
ሙስሊምም ሆነ ሙስሊም ያልሆነ ሰው በጉዳዩ ላይ ድምዳሜ ላይ ከመድረሱ በፊት
ሊያጤናቸው የሚገቡ በርካታ ነገሮችን ጠቁመዋል።
በተሰኘው በጣም ተወዳጅ የሙስሊም መጽሐፍ ውስጥ የነቢዩ መሐመድን መምጣት
አስቀድሞ ይተነብያል በማለት ተከራክረዋል። "መሐመድ የቃል ኪዳኑ እውነተኛ ነገር ነው
እና በእርሱ እና በእርሱ ብቻ በብሉይ ኪዳን የተነገሩ ትንቢቶች ሁሉ በትክክል
ተፈጽመዋል" ይላል። 7 እንደዚሁ፣ ስለ አዲስ ኪዳን እሱ አጥብቆ ይናገራል
"ከእነዚህ ወንጌሎች እውነት ከሆነው ከእውነተኛው ሃይማኖት ማግኘት ፈጽሞ የማይቻል
ነገር ነው, ከእስልምና እና ከእስልምና ካልተመረመሩ በስተቀር.

4. አኔማሪ ሽመል፣ “ነቢዩ ሙሐመድ የሙስሊም ሕይወት እና የአስተሳሰብ ማዕከል”፣

በሺመል እና ፍላቱሪ፣ 62።
5. ከተፈጥሮ በላይ የሆነ የእስልምና ማረጋገጫ እንደ ፈጣን መስፋፋት እና ሳይንሳዊ
ማረጋገጫ ያሉ ሌሎች ማስረጃዎች በምዕራፍ 9 ውስጥ እንመለከታለን።
6. ፕፋንደር፣ 225-26 ተመልከት።
7. ዳውድ፣ 11
182
የመሐመድ ግምገማ

የአንድነት አመለካከት።" 8 ከዚያም አዲስ ኪዳንን መረመረ፣ ክርስቶስ ሳይሆን

መሐመድ በትንቢት የተነገረለት ነቢይ ሆኖ አገኘው። እስቲ ዳውድ እና ሌሎች
ሙስሊሞች እነዚህን አባባሎች ለመደገፍ የሚጠቀሙባቸውን ጽሑፎች
እንመርምር። 9
ዘዳግም 18፡15-18። እግዚአብሔርም ለሙሴ፡- “ እንደ አንተ ያለ ነቢይ
ከወንድሞቻቸው መካከል አስነሣላቸዋለሁ፥ ቃሌንም በአፉ አደርጋለሁ፥
ያዘዝሁትንም ሁሉ ይነግራቸዋል” በማለት ለሙሴ ቃል ገባለት።
(ቁጥር 18) ሙስሊሞች ይህ ትንቢት በመሐመድ ላይ እንደተፈጸመ ያምናሉ
ቁርኣን “ያልተማሩትን ነብይ (ሙሐመድን)” ሲናገር ይናገራል።
በራሳቸው (በቅዱሳት መጻሕፍት)፣ በሕግ እና በ
ወንጌላት ( 7 ፡157)
ነገር ግን ይህ ትንቢት በብዙ ምክንያቶች የመሐመድን ዋቢ ሊሆን አይችልም።
በመጀመሪያ፣ “ወንድሞች” የሚለው ቃል አብሮ ማለት እንደሆነ ግልጽ ነው።
እስራኤላውያን። ለአይሁድ ሌዋውያን በዚያው ክፍል "በወንድሞቻቸው መካከል
ርስት አይኖራቸውም" (ቁ. 2) ተነግሯቸዋልና።
ሁለተኛ፡- “ወንድሞች” የሚለው ቃል የሚያመለክተው እስራኤልን እንጂ የአረብ
ባላንጣዎቻቸውን አይደለም፣ እግዚአብሔር ለእስራኤል ከጠላቶቻቸው ለምን ነቢይ
ያስነሳላቸው?
ሦስተኛ፣ በዚህ መጽሐፍ ውስጥ በሌላ ቦታ “ወንድሞች” የሚለው ቃል አብሮ
ማለት ነው።
እስራኤላውያን እንጂ ባዕድ አይደሉም። እግዚአብሔር አይሁዶችን
“ከወንድሞቻችሁ መካከል ንጉሥ እንዲመርጡ” ነግሯቸዋል እንጂ “ባዕድ” ሳይሆን
“እንግዳ” (ዘዳ. 17፡15)። እስራኤል አይሁዳዊ ያልሆነ ንጉሥ መርጦ አያውቅም።
አራተኛ፣ መሐመድ ሙስሊሞች እንኳን እንደሚያምኑት ከእስማኤል ነው
የመጣው፣ የአይሁድ ዙፋን ወራሾች ደግሞ ከይስሐቅ መጡ። በኦሪት መሰረት
አብርሃም ሲጸልይ " እስማኤል በፊትህ ይኑር!" እግዚአብሔርም “ቃል ኪዳኔን
ከይስሐቅ ጋር አቆማለሁ” ብሎ መለሰ (ዘፍ. 17፡21)።
በኋላም እግዚአብሔር “በይስሐቅ ዘር ይጠራልሃል” (ዘፍ. 21፡12) ሲል ተናገረ።
አምስተኛ፣ ቁርአን ራሱ የትንቢታዊ መስመር እንደመጣ ይናገራል
ኢስሐቅን እንጂ ኢስማዒልን አይደለም፡- “ለእርሱም ኢስሐቅንና ያዕቆብን
ሰጠነው። በዘሮቹም ውስጥ ነቢይነትንና መጽሐፍን አደረግን።” (29፡27)። ሙስሊሙ
 183
ሊቅ ዩሱፍ አሊ "አብርሃም" የሚለውን ቃል በመጨመር ትርጉሙን በሚከተለው
መልኩ ለውጦታል፡- "(ለአብርሃም) ይስሐቅን እና ያዕቆብን ሰጠን፤ ሾምንም
ከዘሮቹ ነብይነት እና ራዕይ መካከል።" የእስማኤልን አባት አብርሃምን በመጨመር
የእስማኤልን ዘር መሐመድን በትንቢታዊ መስመር ውስጥ ማካተት ይችላል! ነገር
ግን የአብርሃም ስም በአረብኛ የቁርአን ጽሑፍ ውስጥ አይገኝም፣ ይህም
ሙስሊሞች ፍጹም እንደተጠበቀ አድርገው ያስቡ.
ስድስተኛ፣ በጥንቶቹ ትክክለኛ ሰነዶች መሠረት፣ 10 ኢየሱስ፣ መሐመድ ሳይሆን፣
ይህንን ጥቅስ ሙሉ በሙሉ ፈጽሟል፣ ምክንያቱም እሱ ከራሱ መካከል ስለነበር

8. ኢቢድ., 156.
9. በእነዚህ ጽሑፎች ላይ የተደረገው ውይይት በኖርማን ጌስለር እና ቶማስ
ሃው፣ ተቺዎች ሲጠይቁ (ግራንድ ራፒድስ፡ ቤከር፣ 1992) ይከተላል።
10. የአዲስ ኪዳን መዛግብት የመጀመሪያው መቶ ዘመን ሰነዶች ትክክለኛ
መሆናቸውን ለማረጋገጥ ምዕራፍ 10 ን ተመልከት።
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

የአይሁድ ወንድሞች (ገላ. 4፡4)። በተጨማሪም ዘዳግም 18:18 ን ፍጹም በሆነ

መልኩ ፈጽሟል፡- “1 [አምላክ] ያዘዘውን ሁሉ ይነግራቸዋል ” ኢየሱስም “ከራሴ
ምንም አላደርግም፤ ነገር ግን አባቴ እንዳስተማረኝ ይህን እናገራለሁ” (ዮሐ. : 28)
እኔ ከራሴ አልተናገርኩም ነገር ግን የላከኝ አብ የምለውን የምናገረውንም ትእዛዝ
ሰጠኝ (ዮሐ. 12፡49)። ራሱን “ነቢይ” ብሎ ጠራው (ሉቃስ 13:33) ሕዝቡም እንደ
ነቢይ ይቆጥሩት ነበር (ማቴ. 21:11፤ ሉቃስ 7:16፤ 24:19፤ ዮሐ. 4:19፤ 6:14፤
7:40; 9፡17)። እንደ እግዚአብሔር ልጅ፣ ኢየሱስ ነቢይ ነበር (ለሰዎች ስለ
እግዚአብሔር ይናገር ነበር)፣ ካህን (ዕብ. 7-10፣ ለእግዚአብሔር ለሰው የተናገረው)
እና ንጉሥ (በሰዎች ላይ ለእግዚአብሔር የነገሠ፣ ራዕ. 19-20)።
በመጨረሻም፣ የሚመጣው “ነብይ” ለኢየሱስ ብቻ የሚስማሙ ሌሎች
ባህሪያትም አሉ እንጂ መሐመድ አይደሉም። እነዚህም ከእግዚአብሔር ጋር እንደ
"ፊት ለፊት መነጋገር" እና "ምልክቶችን እና ድንቅ ነገሮችን" ማድረግን ያካትታሉ
በቁርአን ውስጥ
መሐመድ እንዳላደረገ አምኗል።
ዘዳግም 33፡2። ብዙ የእስልምና ሊቃውንት ይህ ጥቅስ ሦስት የተለያዩ
የእግዚአብሔርን ጉብኝቶች እንደሚተነብይ ያምናሉ፡ አንደኛው ስለ "ሲና" ለሙሴ፣
ሌላው በኢየሱስ በኩል "ሴይር" እና ሦስተኛው በ"ፓራን" (አረቢያ) በመሐመድ በኩል
ከሠራዊቱ ጋር ወደ መካ በመጣው "አሥር ሺህ."
ይሁን እንጂ ይህ ክርክር የአከባቢውን ካርታ በማየት በቀላሉ ሊመለስ ይችላል.
ፓራን እና ሴይር በሲና ልሳነ ምድር በግብፅ አቅራቢያ ናቸው (ዘፍ. 14:6፤ ዘኁ.
184
10:12፤ 12:16—13:3፤
ዘዳ. 1:1) ኢየሱስ ባገለገለበት ፍልስጤም አይደለም።
ፓራንም በመካ አቅራቢያ አልነበረም፣ ግን በመቶዎች የሚቆጠሩ ማይሎች ርቆ
በደቡባዊ ፍልስጤም በሰሜን ምስራቅ ሲና ውስጥ።
በተጨማሪም ይህ ጥቅስ የሚናገረው ስለ መሐመድ ሳይሆን ስለ "ጌታ" መምጣት
ነው። ጌታም የሚመጣው መሐመድ እንዳደረገው ከአሥር ሺህ ወታደሮች ጋር
ሳይሆን "ከአሥር ሺህ ቅዱሳን" ጋር ነው። በዚህ ጽሑፍ ውስጥ የሙስሊሞች ሙግት
የመሐመድ ትንቢት ነው የሚል ምንም መሠረት የለውም።
ሳይሞት የእስራኤልን ልጆች የባረከበት” (ዘዳ. 33፡1) ተብሎ ይነገራል ።
የእስራኤል የማያቋርጥ ጠላት ስለነበረው እስልምና ትንበያ ቢሆን ኖሮ፣ ለእስራኤል
በረከት ሊሆን በጭንቅ ነበር። በእርግጥ፣ ምዕራፉ በመቀጠል በእያንዳንዱ የእስራኤል
ነገድ ላይ “ጠላትን የሚያወጣ” (ቁ. 27) በእግዚአብሔር ዘንድ በረከትን ይነግራል።
ዘዳግም 34፡10 ይህ ጥቅስ “ከእስራኤል እንደ ሙሴ ያለ ነቢይ አልተነሣም” (አኪ.
ሙስሊሞች ይህ ትንቢት የተተነበየው ነቢይ እስራኤላዊ ሊሆን እንደማይችል
ይልቁንም መሐመድ መሆኑን ያረጋግጣል ብለው ይከራከራሉ።
በምላሹ ብዙ ነገሮች መታወቅ አለባቸው. አንደኛ፣ “ከዚህ ጀምሮ” ማለት ሙሴ
ከሞተበት ጊዜ አንስቶ ይህ የመጨረሻው ምዕራፍ እስከ ተጻፈበት ጊዜ ድረስ፣
ምናልባትም በኢያሱ የተፃፈ ማለት ነው።

11. ሙሴ ስለ ገዛ አሟሟቱ ከተፈጥሮ በላይ በሆነ ትንቢት ሊጽፍ ይችል ነበር፣

ምክንያቱም ሙሉ በሙሉ በእግዚአብሔር ኃይል የወደፊቱን በጥቂቱ መግለጥ ነው
(ዳን. 2፣ 7፣ 9፣ 12)።
የመሐመድ ግምገማ

ተቺዎች ያምናሉ ፣ አሁንም የተቀናበረው ከዘመናት በፊት ከብዙ መቶ ዓመታት

በፊት ነው።
ክርስቶስ እና, ስለዚህ, እሱን አያስወግደውም.
ሁለተኛ፣ ኢየሱስ የዚህ መምጣት ነቢይ ትንቢት ፍፁም ፍፃሜ ነው እንጂ
መሐመድ አይደለም (ከላይ በዘዳ. 18፡15 ላይ ያሉትን አስተያየቶች ተመልከት።
18)
ሦስተኛ፣ ይህ መሐመድን ሊያመለክት አይችልም፣ ምክንያቱም የሚመጣው
ነቢይ እንደ ሙሴ “እግዚአብሔር የላከውን ምልክትና ድንቅ ነገር ሁሉ” (ዘዳ. 34፡11)
እንዳደረገ ነው። መሐመድ በራሱ ኑዛዜ እንደ ሙሴ እና ኢየሱስ ያሉ ምልክቶችን
እና ድንቅ ነገሮችን አላደረገም (2፡118፤ 3፡183 ተመልከት)። በመጨረሻም፣
የሚመጣው ነቢይ እግዚአብሔርን “ፊት ለፊት” የተናገረውን ሙሴን ይመስላል
(ዘዳ. 34፡10)። መሐመድ በቀጥታ እግዚአብሔርን አነጋግሯል ብሎ አያውቅም ነገር
ግን መገለጡን በመልአክ በኩል አግኝቷል (25፡32፤ 17፡105 ይመልከቱ)። ኢየሱስ
በሌላ በኩል
 185
እጅ፣ ልክ እንደ ሙሴ፣ ቀጥተኛ አስታራቂ ነበር (1 ጢሞ. 2:5፤ ዕብ. 9:15)
ከእግዚአብሔር ጋር በቀጥታ የሚነጋገር (ዮሐ. 1:18፤ 12:49፤ 17)። ስለዚህም
ትንቢቱ ብዙ ሙስሊሞች እንደሚሉት መሐመድን ሊያመለክት አይችልም ነበር።
ዕንባቆም 3፡3 ጽሑፉ “እግዚአብሔር ከቴማን መጣ፣ ዘ
ቅድስት ከፋራን ተራራ። ክብሩ ሰማያትን ሸፈነ ምድርም በምስጋናው ተሞላች።”
አንዳንድ የሙስሊም ሊቃውንት ይህ የሚያመለክተው ነቢዩ መሐመድ ከፋራን
(አረቢያ) መሆኑን ነው ብለው ያምናሉ፣ እና በዘዳግም 33፡2 ላይ ካለው ተመሳሳይ
ጽሑፍ ጋር በማያያዝ ይጠቀሙበት።
ቀደም ሲል እንደተገለፀው ፓራን መሐመድ ወደ መጣበት መካ አቅራቢያ
አይደለም ነገር ግን በመቶዎች የሚቆጠሩ ማይል ርቀት ላይ ይገኛል። በተጨማሪም
ጥቅሱ የሚናገረው ስለ "እግዚአብሔር" መምጣት ነው እንጂ አምላክ መሆኑን
የካደው መሐመድ አይደለም። በመጨረሻም “ምስጋና” መሐመድን ሊያመለክት
አይችልም (ስሙ ማለት “የተመሰገነ ነው” ማለት ነው) ምክንያቱም የሁለቱም
“ምስጋና” እና “ክብር” ርዕሰ ጉዳይ እግዚአብሔር (“የእርሱ”) ስለሆነ እና ሙስሊሞች
በመጀመሪያ ደረጃ እውቅና ይሰጣሉ። መሐመድ አምላክ አይደለም እና አምላክ
ተብሎ ሊመሰገን አይገባም.
መዝሙረ ዳዊት 45:3-5 ይህ ጥቅስ ጠላቶቹን ለማሸነፍ “ሰይፍ” ይዞ እንደሚመጣ
ስለሚናገር ሙስሊሞች አንዳንድ ጊዜ “የሰይፍ ነቢይ” በመባል የሚታወቁት
የነቢያቸው መሐመድ ትንቢት አድርገው ይጠቅሳሉ። እርሱ ራሱ እንዳመነው
በሰይፍ አልመጣምና (ማቴ. 26፡52) ኢየሱስን ሊያመለክት እንደማይችል አጥብቀው
ይከራከራሉ።
ይህ ክርክር ግን በብዙ ምክንያቶች አይሳካም. በመጀመሪያ፣ የሚቀጥለው ቁጥር
(ቁ. 6) ስለ “አምላክ” የተነገረለትን ሰው የሚገልጸው በአዲስ ኪዳን መሠረት
ኢየሱስ ነኝ ያለው (ዮሐ. 8፡58፤ 10፡30) ነገር ግን መሐመድ አምላክ መሆኑን
ደጋግሞ ክዷል። ሰው ብቻ ነው እያለ
12 ነቢይ።

ቢሆንም፣ እዚህ የራሱን የሞት ታሪክ ጽፏል ብሎ መደምደም አስፈላጊ አይደለም።

አንድ ሰው፣ ምናልባትም ኢያሱ፣ ለዚህ ታላቅ የእግዚአብሔር ሰው ሕይወት
ተስማሚ መደምደሚያ እንዲሆን ይህን የመጨረሻ ምዕራፍ በሙሴ መጽሐፍት ላይ
ጨምረው ሊሆን ይችላል። አንድ ሰው በታላቅ ሰው ሥራ መጨረሻ ላይ የሙት ታሪክ
መጨመር የተለመደ ነገር አይደለም። ይህም አንድ ደራሲ የሌላውን ደራሲ ሥራ
መቅድም ከመጻፍ ጋር ተመሳሳይ ነው።
12 . ውይይቱን በምዕራፍ 4 ተመልከት።
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ
186
በተጨማሪም፣ ኢየሱስ ለመጀመሪያ ጊዜ በሰይፍ ባይመጣም፣ በዳግም ምጽአቱ
“የሰማይ ሠራዊት” ሲከተሉት እንደሚመጣ መጽሐፍ ቅዱስ ይናገራል (ራዕ. 19፡11-
16)። ለመጀመሪያ ጊዜ ሊሞት መጣ (ማርቆስ 10:45; ዮሐንስ 10:10-11) ለሁለተኛ
ጊዜ " እግዚአብሔርን የማያውቁትን ይበቀላል"(2 ተሰ. 1፡7-8) ወደ ነበልባል እሳት
ይመጣል ። ስለዚህ ይህንን የመሐመድ ትንበያ አድርጎ ለመውሰድ ምንም ማዘዣ
የለም። በእርግጥም አዲስ ኪዳን ክርስቶስን በዚህ ክፍል ውስጥ በግልፅ ይጠቅሳል
(ዕብ. 1፡8)።
ኢሳ 21፡7። በኢሳይያስ ራእይ ውስጥ “ሰረገላ ጥንድ ፈረሰኞች፣ የአህያ ሰረገላ፣
የግመሎችም ሰረገላ ያሉት” አየ። አንዳንድ የሙስሊም ተንታኞች ኢየሱስን
በ"አህያዎች" ላይ የሚጋልብውን ኢየሱስን እና "ግመሎችን" የሚጋልበው መሐመድ
ነው ብለው ያመኑት ኢየሱስን በነቢይነት ተክቶታል። ነገር ግን ይህ በጽሁፉም ሆነ
በዐውደ-ጽሑፉ ውስጥ ምንም መሠረት የሌለው ሙሉ በሙሉ መሠረተ ቢስ መላ
ምት ነው።
ምንባቡን በቸልታ ስናየው እንኳን ስለ ባቢሎን ውድቀት እየተናገረ መሆኑን
ያሳያል። ቁጥር 9 “ባቢሎን ወደቀች፣ ወደቀች!” ይላል። በጽሑፉ ውስጥ ስለ
ክርስቶስም ሆነ ስለ መሐመድ ምንም ነገር የለም። ስለ ፈረሶች፣ አህዮች እና
ግመሎች የሚናገረው ስለ ባቢሎን ውድቀት ዜና የተሰራጨባቸውን የተለያዩ
መንገዶች ነው። እንደገና፣ እዚህ ስለ ነቢዩ መሐመድ ምንም ነገር የለም።
ማቴዎስ 3፡11 እንደ ዳውድ ይህ የመጥምቁ ዮሐንስ ትንቢት ክርስቶስን
ሊያመለክት አይችልም እና መሐመድን ሊያመለክት ይገባዋል። 13 ዮሐንስ። ከእኔ
በኋላ የሚመጣው ከእኔ ይልቅ የሚበረታ ነው፤ ጫማውን እሸከም ዘንድ
የማይገባኝ፥ እርሱ በመንፈስ ቅዱስና በእሳት ያጠምቃችኋል። ዳውድ “በኋላ ያለው
መስተፃምር ኢየሱስ በትንቢት የተነገረለት ነብይ ከመሆን በግልፅ ያገለለው” ሲል
ይከራከራል፤ ምክንያቱም “ሁለቱም በዘመኑ የነበሩ እና የተወለዱት በአንድ እና
በአንድ አመት ውስጥ ነው” በማለት ነው። ከዚህም በተጨማሪ "በዮሐንስ የታሰበው
ኢየሱስ ክርስቶስ አልነበረም፤ ምክንያቱም እንዲህ ቢሆን ኖሮ ኢየሱስን በመከተል
እንደ ደቀ መዝሙርና ታዛዥ ይገዛ ነበር።" ከዚህም በላይ “ኢየሱስ በእውነት
መጥምቁ በትንቢት የተናገረው ሰው ቢሆን ኖሮ . . . እንደ ተራ ንስሐ አይሁዳዊ
በወንዙ ውስጥ በወንዙ ውስጥ መጠመቁ አስፈላጊም ሆነ ትርጉም የለውም!”
በእርግጥም ዮሐንስ “ በእስር ቤት ሳለ ተአምራቱን እስኪሰማ ድረስ በኢየሱስ
ያለውን የትንቢት ስጦታ አላወቀም ነበር ። በመጨረሻም፣ ዮሐንስ ያወጀው
ኢየሩሳሌምንና ቤተ መቅደሷን ይበልጥ ያከብራል (3:1፤ ሐጌ. 2:8-9) ስለዚህ
ክርስቶስን ሊያመለክት አይችልም ነበር። አለበለዚያ ይህ "የፍፁም ውድቀትን
መናዘዝ ነው
14

ጠቅላላ ድርጅት.
በምላሹም፣ የኢየሱስ አገልግሎት ልክ እንደተናገረው ከዮሐንስ “በኋላ”
አልጀመረም። ዮሐንስ በማቴዎስ 3፡1 እና በኢየሱስ ማገልገል ጀመረ
 187
እስከ ጥምቀት ድረስ አልጀመረም (ማቴ. 3፡16-17) እና ፈተና
(ማቴ. 4፡1-11) ዮሐንስ ኢየሱስን እንኳ ብቁ እንዳልሆነ ተናግሮ ነበር።

13. l)awud፣ 157 ይመልከቱ።

ኢቢድ., 158-60, 162.
14.
የመሐመድ ግምገማ

ጫማውን ተሸክሞ (ማቴ. 3፡11)። እንዲያውም ጽሑፉ እንዲህ ይላል፡- “ዮሐንስ፡-

እኔ በአንተ ልጠመቅ ያስፈልገኛል አንተስ ወደ አንተ ትመጣለህን? ብሎ ሊከለክለው
ሞከረ። ( ማቴ. 3:14 ) ኢየሱስ የተጠመቀበትን ምክንያት ማለትም “ጽድቅን ሁሉ
መፈጸም” አስፈላጊ እንደሆነ ተናግሯል (ማቴ. 3፡15)። “ሕጉን ሊፈጽም እንጂ
ሊያፈርስ አይደለም” (ማቴ. 5:17) ስለመጣ ከሕጉ ፍላጎት ጋር ማገናዘብ ነበረበት።
ባይሆን እርሱ እንደነበረው ፍጹም ጻድቅ ባልሆነ ነበር (ሮሜ. 8፡1-5)። “የዓለምን
ኃጢአት የሚያስወግድ የእግዚአብሔር በግ” (ዮሐ. እርሱም እንደ ሕዝቡ ሁሉ፣
“የእግዚአብሔር መንፈስ” በኢየሱስ ላይ ሲወርድና “ከሰማይ የመጣ ድምፅ”
“በእርሱ ደስ የሚለኝ የምወደው ልጄ ይህ ነው” (ማቴ. 3፡17) ሲል ሲያውጅ
አይቷል። ዮሐንስ በኋላ ላይ አንዳንድ ጥያቄዎችን የገለጸ ቢሆንም፣ እነዚህ
ጥያቄዎች በፍጥነት መልስ የሰጡት ክርስቶስ በተአምራቱ (ማቴ. 11:3-5)
በኢሳይያስ የተነበየው መሲሕ መሆኑን አረጋግጦለታል (ኢሳ. 35:5-6፤ 40:3) .
በመጨረሻም፣ ስለ መሲህ (ክርስቶስ) የተነገሩት የብሉይ ኪዳን ትንቢቶች ሁሉ
በመጀመሪያው ምጽዓቱ አልተፈጸሙም፤ አንዳንዶች እንደገና መምጣቱን
ይጠብቃሉ። ኢየሱስ ራሱ “ የሰው ልጅ በደመና ሲመጣ ሲያዩ ከመምጣቱም
ምልክቶች” (ማቴ. 24:3) በኋላ እስከ “ዓለም ፍጻሜ” ድረስ መንግሥቱን
እንደማይመሰርት በግልጽ ተናግሯል። በኃይልና በብዙ ክብር የሰማይ" (ማቴ. 24:30)
ከዚያ በኋላ ብቻ "የሰው ልጅ በክብሩ ዙፋን ላይ ተቀምጧል ... [እና ሐዋርያት]
በአሥራ ሁለት ዙፋን ላይ ተቀምጠዋል, በአሥራ ሁለቱ የእስራኤል ነገድ ላይ
ይፈርዳል" (ማቴ. 19:28).
የዮሐንስ ትንቢቶች ስለ ክርስቶስ የሚጠቅሱት አብዛኞቹ ምክንያቶች አሁን
ግልጽ ናቸው። እርሱን “የዓለምን ኃጢአት የሚያስወግድ የእግዚአብሔር በግ” (ዮሐ
. ዮሐንስ ሲያጠምቀው ከሰማይ የመጣው የአብ ድምፅ ኢየሱስ መሲሕ መሆኑን
ዮሐንስ የተናገረለት የእግዚአብሔር ልጅ መሆኑን አረጋግጧል። ዮሐንስ ኢየሱስን
ሳያቅማማ ሲያጠምቀው የነበረው አክብሮት ነበር።
( ማቴ. 3:14 ) ኢየሱስን እንደ የበላይ አድርጎ ይመለከተው እንደነበረ ያሳያል።
በተመሳሳይም ዮሐንስ የኢየሱስን ጫማ ለመሸከም እንኳ ብቁ እንዳልሆነ መናገሩ
ለኢየሱስ ያለውን ታላቅ አክብሮት ያሳያል። ኢየሱስ ከጊዜ በኋላ በእስር ቤት
ለዮሐንስ መሲሕነቱን በተአምራት ማረጋገጡ ዮሐንስ ይህንን የተረዳው ኢየሱስ
መሲሑ መሆኑን ለማረጋገጥ መሆኑን ያሳያል (ማቴ. 11፡2-5)። በኢየሱስ ዘመን
188
የነበሩት የዓይን ምስክሮችና ደቀ መዛሙርት በብሉይ ኪዳን የተተነበየው እርሱ
እንደሆነ አድርገው ይመለከቱት ነበር፤ ምክንያቱም ሚልክያስ (3:1) እና ኢሳይያስ
(40:3) በጽሑፎቻቸው ውስጥ የተነገሩትን ትንቢቶች በትክክል የሚሠሩት በዚህ
መንገድ ስለሆነ ነው።
( ማቴ. 3:1-3፣ ማር. 1:1-3፣ ሉቃ. 3:4-6 ) ንሕና እውን ንየሆዋ ኽንረክብ ንኽእል
ኢና። ስለዚህ በብሉይ ኪዳንም ሆነ በመጥምቁ ዮሐንስ የተተነበየው ኢየሱስ እንጂ
መሐመድ እንዳልሆነ ያለ ጥርጥር ግልጽ ነው።
ዮሐንስ 14፡16 የሙስሊም ሊቃውንት በኢየሱስ ቃል የተገባውን “ረዳት” (የግሪክ
ጰራቅሊጦስ) መምጣትን በመጥቀስ የመሐመድን ትንቢት ያያሉ ።
ይህንንም በቁርኣን (61፡6) መሐመድን በመጥቀስ ላይ መሰረት ያደረጉ ናቸው።
"አህመድ" (ፔሪክሊቶስ)፣ እሱም የወሰዱት ትክክለኛ አተረጓጎም ነው።
ጰራቅሊጦስ የግሪክ ቃል እዚህ አለ። በዚህ ጥቅስ መሰረት፡- “ኢየሱስ የወልድ
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

ማርያምም አለች፡ 0 የእስራኤል ልጆች ሆይ! እኔ የእግዚአብሔር ሐዋርያ ነኝ... ደስ

ይለኛል።
ከእኔ በኋላ የሚመጣው የሐዋርያ ዜና። ስሙ አህመድ ይባላል።
ግን በእንደገና ፣ በዐውደ-ጽሑፉ ውስጥ ፣ ለእንደዚህ ዓይነቱ መደምደሚያ ምንም
መሠረት የለም ።
ከ 5,686 በላይ የሚሆኑ የአዲስ ኪዳን የግሪክ ቅጂዎች 15 ቱ ፐርክሊቶስ የሚለውን
ቃል ለማስቀመጥ ሙሉ በሙሉ የእጅ ጽሑፍ ሥልጣን የላቸውም።
("የተመሰገነ")ሙስሊሞች ማንበብ አለበት እንደሚሉት በዋናው። ይልቁንም
ጰራቅሊጦስን ("ረዳት") ያነባሉ ። በዚሁ ክፍል ኢየሱስ ረዳቱን መሐመድ ሳይሆን
መንፈስ ቅዱስ መሆኑን በግልፅ ገልጿል። ኢየሱስ “ነገር ግን አብ የሚልከው አጽናኝ
መንፈስ ቅዱስ ያስተምራችኋል” (ዮሐ. 14፡26) ብሏል። “ ረዳቱ ” ለኢየሱስ ሐዋርያት
ተሰጥቷል ( “ አንተ፣ “ ቁ. 16) ማለትም ስለ እርሱ “የሚመሰክሩት” ምክንያቱም
“ከመጀመሪያው ከእርሱ ጋር ነበሩ” ( ዮሐንስ 15 ) :27፤ የሐዋርያት ሥራ 1:22፤ ሉቃስ
1:1-2)።
ነገር ግን ሁሉም እንደሚያምኑት መሐመድ ከኢየሱስ ሐዋርያት አንዱ አልነበረም።
ስለዚህ ኢየሱስ ረዳት (ጰራቅሊጦስ) ሲል የጠራው እሱ ሊሆን አይችልም ነበር ።
ኢየሱስ ቃል የገባው ረዳት ከእነርሱ ጋር "ለዘላለም" እንደሚኖር (ዮሐንስ 16)
ቢሆንም መሐመድ ከአሥራ ሦስት መቶ ዓመታት በላይ ሞቷል! ስለዚህ ብቁ
የሚሆንበት መንገድ የለም። ኢየሱስም ደቀ መዛሙርቱን፡- ታውቁታላችሁ
አላቸው።
 189
አጋዥ)" (ቁ. 17)፣ ነገር ግን ሐዋርያት መሐመድን አላወቁትም ነበር፣ እሱ ለሌላ
ስድስት መቶ ዓመታት እንኳን ስላልተወለደ ሊኖራቸው አልቻሉም።
ኢየሱስ ረዳቱ “በእናንተ ውስጥ” እንደሚሆን ለሐዋርያቱ ነግሯቸዋል (ቁ. 17)።
መሐመድ የኢየሱስ ሐዋርያት ከ 600 ዓመታት በፊት ስለኖሩ ስለ እርሱ ምንም
ስለማያውቁ "በ" ውስጥ ሊሆኑ አይችሉም ነበር። ትምህርታቸውም ከመሐመድ ጋር
የሚስማማ አልነበረም። ስለዚህ በመንፈሳዊም ሆነ በአስተምህሮት በሚስማማ
መንገድ በኢየሱስ ውስጥ “በ” ውስጥ መሆን አይችልም።
ስም” እንደሚላክ ተናግሯል።
በኢየሱስ
]
( ዮሐንስ 14:26 ) መሐመድ በኢየሱስ እንደተላከ ግን ማንም ሙስሊም አላመነም።
የኢየሱስ ስም። ኢየሱስ ሊልከው የነበረው ረዳት “በራሱ ሥልጣን አይናገርም ”
(ዮሐንስ 16፡13)። ነገር ግን መሐመድ በቁርዓን ውስጥ ያለማቋረጥ ለራሱ
ይመሰክራል። ለምሳሌ በ 33፡40 ላይ መሐመድ ስለራሱ ሲናገር “መሐመድ . . .
የአላህ መልእክተኛ እና የነቢያት ማኅተም ነው። ረዳቱ ኢየሱስን “ያከብረዋል”
(ዮሐ. 16፡14)፣ ነገር ግን እስልምና ትክክል ከሆነ መሐመድ ኢየሱስን ተክቶታል፣
የነቢያት መጨረሻ እና፣ ስለዚህም “የነቢያት ማኅተም” ነው። እንደዚያው፣ ኢየሱስ
ቀደም ብሎ የነበረውን እና፣ ስለዚህም፣ በዚያ መልኩ፣ የበታች ነቢይ የሆነውን
ኢየሱስን አያከብርም።
በመጨረሻም፣ ኢየሱስ ረዳቱ "በብዙ ቀናት" እንደሚመጣ ተናግሯል (ሐዋ. 1:5)
መሐመድ ግን ለስድስት መቶ ዓመታት አልመጣም። ረዳቱ ግን መንፈስ ቅዱስ
የሆነው (ዮሐ. 14፡26) በአጭር ጊዜ ውስጥ ማለትም ከጥቂት ቀናት በኋላ
በጰንጠቆስጤ ቀን መጣ (ሐዋ.

15. NL Geisler እና WE Nix, አጠቃላይ የመጽሐፍ ቅዱስ መግቢያ (ቺካጎ: ሙዲ ፕሬስ,

1968), ምዕራፍ 22, esp. 387 (የቅርብ ጊዜ ምስል).
190 ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ
የመሐመድ ግምገማ

2፡1ረ)። ስለዚህ አሁንም መሐመድ በቅዱሳት መጻሕፍት የተተነበየ ነው የሚለው

አባባል ሙሉ በሙሉ መሠረተ ቢስ ሆኖ ተገኝቷል።

ሙስሊም ቅዱሳት መጻሕፍትን አላግባብ መጠቀም

በትኩረት የሚከታተል፣ እነዚህን ጽሑፎች በጽሑፋዊ አቀማመጧ ሲመለከት፣
በአይሁድ-ክርስቲያን ቅዱሳት መጻሕፍት ውስጥ የእስልምናን ከአይሁድና ከክርስትና
እምነት የላቀ መሆኑን የሚያሳይ ነገር ለማግኘት በመጓጓ በሙስሊም ይቅርታ
ጠያቂዎች እንዴት ከዐውዳቸው እንደተሰበረ ወዲያውኑ ያረጋግጣል። የእስልምና
ሊቃውንት ክርስቲያኖች ቁርኣንን ለክርስቲያናዊ ጥቅም ሊተረጉሙላቸው ሲሞክሩ
ያማርራሉ። ነገር ግን እነሱ በሚከሰሱት ነገር ጥፋተኞች ናቸው።
በተጨማሪም፣ የሙስሊሞች የቅዱሳት መጻሕፍት አጠቃቀም ብዙውን ጊዜ
የዘፈቀደ እና ያለ ጽሑፋዊ ዋስትና ነው። ምንም እንኳን የእስልምና ሊቃውንት
ቅዱሳት መጻሕፍት ተበላሽተዋል ብለው ለመናገር ፈጣኖች ቢሆኑም (ምዕራፍ
10 ን ተመልከት) ሆኖም ግን፣ አንድ ጽሑፍ ሲያገኙ ለእነርሱ እምነት ሊሰጥ ይችላል
ብለው የሚሰማቸው
እይታ, የእሱን ትክክለኛነት ለመቀበል ምንም ችግር የለባቸውም. ይህ ደግሞ
አብዛኛውን ጊዜ የሚደረገው ከሙስሊሞች ዘመን በፊት በነበሩ መጽሐፍ ቅዱሳዊ
የብራና ጽሑፎች ላይ የተመሠረተውን የመጽሐፍ ቅዱስን ትክክለኛነት
የሚያረጋግጡ ጽሑፋዊ መረጃዎችን ሙሉ በሙሉ ችላ በማለት ነው። ባጭሩ
የየትኞቹ መጽሐፍ ቅዱሳዊ ጽሑፎች ትክክለኛ እንደሆኑ መወሰናቸው የዘፈቀደ
እና የግል ጥቅም ነው።

መለኮታዊ ጥሪ የሙስሊም የይገባኛል ጥያቄ ግምገማ

ለብዙ የእስልምና ተቺዎች ሙስሊሞች ስለ መሐመድ ያላቸው አመለካከት
በከፍተኛ የይገባኛል ጥያቄ ይሠቃያል። ለምሳሌ የመሐመድን ጥሪ በዙሪያው ባሉ
ሁኔታዎች የእግዚአብሔርን ሙሉ እና የመጨረሻውን መገለጥ ለማምጣት
ተጠርቷል ለሚለው አባባል ድጋፍ አያገኙም። በጥሪው ጊዜ በመልአኩ እንዳነቀው
ያመለክታሉ። መሐመድ ራሱ ስለ መልአኩ ሲናገር "እንደምሞት እስካምን ድረስ
በጨርቅ አንቆኝ ነበር. ከዚያም ፈታኝ እና "አንብብ!" (ኢቅራ)" ሲያመነታ “ሁለት
ጊዜ ተደጋጋሚ ጨካኝ አያያዝ” ተቀበለው። 16 ይህ ለብዙዎች ያልተለመደ
የማስገደድ አይነት ይመስላል፣ እንደ ቸር እና መሃሪ አምላክ ሙስሊሞች አላህ ነው
ይላሉ፣ እንዲሁም ለፍጥረታቱ ሰጠ ከሚሉት ነጻ ምርጫ ጋር የሚቃረን ነው።
መሐመድ ራሱ ስለ ልምዱ መለኮታዊ ምንጭ ጥያቄ አቅርቧል። መጀመሪያ ላይ
በጂን ወይም እርኩስ መንፈስ የተታለለ መስሎት ነበር ። በእውነቱ,
 191
መሐመድ በመጀመሪያ ለሞት ተዳርገው አዲስ የተገኘውን መገለጥ ምንጭ
በመፍራት ነበር፣ ነገር ግን በሚስቱ ኸዲጃ እና የአጎቷ ልጅ ተበረታተው ነበር።
ዋራቃህ ራዕይ ከሙሴ ጋር አንድ መሆኑን እና እሱ ደግሞ የህዝቡ ነቢይ እንደሚሆን
ለማመን ነው። በጣም የተከበሩ የዘመናችን የሙስሊም የህይወት ታሪክ ጸሐፊዎች
ኤም ኤች ሃይካል መሐመድ በአጋንንት ተይዟል የሚለውን አስፈሪ ፍርሃት በግልፅ
ይናገራል፡-

አንድሬ፣ 43-44 ተመልከት።

16 .
መሐመድ በድንጋጤ ተነሥቶ "ምን አየሁ ? እኔ የምፈራው የሰይጣን ይዞታ ሆነ
እንዴ?" ብሎ ራሱን ጠየቀ። መሐመድ ቀኙንና ግራውን ተመለከተ ነገር ግን
ምንም አላየም ለጥቂት ጊዜ እዚያ ቆሞ በፍርሀት እየተንቀጠቀጠ በፍርሀት
እየተመታ ቆመ፣ ዋሻው እንዳይሰቃይ እና አሁንም ያየውን ማስረዳት አቅቶት
እንዲሸሽ ፈራ ።

ሃይካል መሐመድ ከዚህ በፊት የአጋንንት መያዛቸውን ይፈራ ነበር፣ ነገር ግን

ሚስቱ ኸዲጃ ከሱ እንዳወጣ ተናግራዋለች። ምክንያቱም "በቀደምት ጊዜያት
መሐመድ የዲያብሎስን ይዞታ በሚፈራበት ጊዜ እንዳደረገች ፣ አሁን ደግሞ ከባሏ
ጋር ጸንታ ቆመች እና ምንም ጥርጥር የላትም።" ስለዚህም "በአክብሮት
በእውነትም በአክብሮት እንዲህ አለችው: "የአክስቴ ልጅ ደስ ይበላችሁ! ጽኑ. በእርሱ
የኸዲጃን ነፍስ ተቆጣጠረው እኔ እጸልያለሁ እናም የዚህ ህዝብ ነብይ እንድትሆኑ
ተስፋ አደርጋለሁ። በእግዚአብሔር እምላለሁ፣ አንተን አያሳጣህም።'' 18 በእርግጥ
ሃይካል የመሐመድን "መገለጥ" የመቀበል ልምድን የገለጸበት መንገድ ከሌሎች
ሚዲያዎች ጋር ይመሳሰላል።

ዝምታ ለተወሰነ ጊዜ ነገሠ; ማንም ሰው ረጅምም ሆነ አጭር ሊገልጸው

አይችልም። መሐመድ በተለመደው መንቀጥቀጥ ታጅቦ ራዕይ በመጣለት ጊዜ
ከቦታው አልተንቀሳቀሰም ነበር። በልብሱ ተዘርግቶ ከጭንቅላቱ በታች ትራስ
ተደረገ። ሚስቱ ዓኢሻ] በኋላ እንዲህ ስትል ተናግራለች፡- “አንድ አስጸያፊ ነገር
ሊፈጠር እንደሆነ በማሰብ በክፍሉ ውስጥ ያሉት ሁሉ ከእኔ በቀር ፈርተው
ነበር፤ ምክንያቱም እኔ ምንም ነገር አልፈራሁም፤ ምክንያቱም 1
ንፁህ...." መሐመድ አገገመ፣ ተቀመጠና የላብ ዶቃዎች በተሰበሰቡበት ግንባሩን
ማፅዳት ጀመረ። 19

ሌላው ብዙ ጊዜ ከአስማት “መገለጦች” ጋር የተያያዘው ከሙታን ጋር መገናኘት

ነው (ዘዳ. 18፡9-14)። ሃይካል “እሳቸውን (መሐመድን) የሰሙት ሙስሊሞች፡-
ሙታንን ትጠራለህን? ነቢዩም መለሰ፡- “ከአንተ ባልተናነሰ የሚሰሙኝ መልስ
ሊሰጡኝ ካልቻሉ በቀር። ” 20 እንደ ሃይካል ገለጻ በሌላ ጊዜ መሐመድ “በዚያ
192 ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ
መቃብር ውስጥ ለተቀበሩ ሙታን ሲጸልይ ተገኘ። ሃይካል እንዲያውም “ስለዚህ
ነቢዩ በባቂ መቃብር ላይ ያደረጉትን ጉብኝት የመሐመድን መንፈሳዊ እና
አእምሮአዊ ግምት ውስጥ በማስገባት ለመካድ ምንም ምክንያት የለም” በማለት
ተናግሯል።
ከእውነታው ዓለም ጋር የግንኙነት ኃይል እና የእሱ ግንዛቤ
21 ከተራ
ሰዎች የሚበልጥ መንፈሳዊ እውነታ።
በተጨማሪም የመልእክቱ ምንጭ ነው የተባለውን መለኮታዊ ምንጭ
ያጨለመው ከዚህ በኋላ ብዙ ጸጥታ መኖሩ አንዳንዶች እንደሚሉት ነው።

17. ሃይካል፣ 74፣ አጽንዖት የሰጠን።

18. Ibid., 75, አጽንዖት የኛ.
19. ኢቢድ., 337. 20. ኢቢድ., 231.
21. Ibid., 496, አጽንዖት የእኛ ነው.
የመሐመድ ግምገማ

ዘገባዎች ለሦስት ዓመታት ያህል ቆዩ፣ በዚህ ጊዜ መሐመድ በተስፋ መቁረጥ ውስጥ
ወድቆ፣ በእግዚአብሔር እንደተተወ፣ እና ራስን የማጥፋት ሀሳቦችን በማዝናናት
ውስጥ ወደቀ። እነዚህ ሁኔታዎች ብዙዎች የመለኮታዊ ጥሪ ባህሪ እንደሌላቸው
አድርገው ይመታሉ። በተጨማሪም፣ በሌላ አጋጣሚ መሐመድ እርሱን መገለጥ
አሳይቷል።
22 አሳብ ከእግዚአብሔር ዘንድ ነበረ

በኋላ ግን ተለወጠው እግዚአብሔር በኋላ ነቢዩን እንዲህ አለው፡— እናንተና

አባቶቻችሁ የጠራችኋቸው ስሞች ብቻ ናቸው።
አላህ ምንም ማረጋገጫ አላወረደም" (53:23, Pickthall trans.፤ ዝከ. 22:51) ግን
በሚያሳዝን ሁኔታ የሰውን ማታለል ሁልጊዜ ይቻላል. ሙስሊሞች-
ቁርአንን የሚቃወሙ መገለጦችን የሚጠይቁ ሰዎች ሁሉ ማታለልን ያካትታሉ
ብለው ያምናሉ። ከዚህ አንጻር እንዲህ ብሎ መጠየቁ ምክንያታዊ ነው፡-
ሙስሊሞች የመሐመድ የመጀመሪያ ግምት ትክክል እንደሆነ ማለትም በአጋንንት
እየተታለለ ነው የሚለውን አጋጣሚ በቁም ነገር አልተመለከቱትም? ሰይጣን እውን
እንደሆነና ታላቅ አታላይ እንደሆነ አምነዋል። ታዲያ መሐመድ መጀመሪያ
እንዳሰበው ራሱ እየተታለለ ነው የሚለውን ዕድል ለምን ተወው?
በመጨረሻም፣ አንዳንድ ተቺዎች በመሐመድ ሀሳቦች ምንጭ ውስጥ ከተፈጥሮ
በላይ የሆነ ነገር አይመለከቱም፣ በቁርኣን ውስጥ ያሉት አብዛኞቹ ሀሳቦች
አይሁዶች፣ ክርስቲያን፣ ጣዖት አምላኪዎች ወይም ሌሎች የታወቁ ምንጮች
እንዳላቸው በመጥቀስ (ተመልከት)
 193
ምዕራፍ 9).
የዋት አስተዋይ አስተያየቶች በዚህ ነጥብ ላይ ይጠቅማሉ በተለይ ዋት ራሱ
የመሐመድን የትንቢታዊ ልምድ እውነተኛነት የሚያምን ከመሆኑ አንጻር፡
"መካውያን ከክርስቲያኖች ጋር ብዙ ግንኙነት ነበራቸው። የንግድ ተጓዦቻቸው ወደ
ደማስቆ እና ጋዛ የክርስቲያን ከተሞች ወሰዷቸው። የባይዛንታይን
ኢምፓየር፣እንዲሁም ለክርስቲያን አቢሲኒያ እና ከፊል-ክርስቲያን የመን.ጥቂት
ክርስቲያኖችም በራሷ መካ ውስጥ ይኖሩ ነበር...።
እና ምናልባት ጥቂት የመካ ሰዎች በሃይማኖታዊ ውይይቶች ላይ ተሳትፈዋል።
ከዚህም በተጨማሪ በ 16፡103 እና 25፡4 ረ ላይ አስተያየት ሲሰጥ መካውያን
መሐመድን በከተማው ውስጥ ካሉ አንዳንድ የውጭ ሀገር ሰዎች ሃሳቡን
ተቀብለዋል በማለት ከሰሱት።

'ፍንጭ ስለተሰጠው' ሰው ማንነት ምንም አይነት ስምምነት የለም ። ብዙ

ስሞች ተሰጥተዋል፣ ባብዛኛው በመካ ውስጥ ያሉ ክርስቲያን ባሮች፣ ግን
ቢያንስ የአንድ አይሁዳዊ ስም። በተጠቀሰው ሁለተኛው ቁጥር ላይ
እንደተገለጸው ከአንድ በላይ ሰዎች ሊኖሩ ይችላሉ። ልብ ልንል የሚገባው
ነገር መሐመድ በዚህ መንገድ መረጃ እየተቀበለ መሆኑን ቁርኣን አይክድም;
አጥብቆ የሚናገረው ነገር ቢኖር የሚቀበለው ማንኛውም ቁሳቁስ ቁርኣን
ሊሆን አይችልም ነበር, ምክንያቱም የውጭ አገር ሰው ሐሳቡን ግልጽ በሆነ
አረብኛ መግለጽ አይችልም. ዕድሉ ያ ይመስላል

22. ይህ ለተወሰኑ ጣዖታት መማለድን የሚፈቅደውን የሰይጣን ጥቅሶች

የሚባሉትን ያካትታል (ለበለጠ ዝርዝር ሴኮንድ ምዕራፍ 9)። ከዚህ በኋላ መሐመድ
ወደ ጣዖት መጸለይ እና አሁን የምናገኘውን 53፡2123 በመተካት ቅጣቱን የሚሰርዝ ሌላ
መገለጥ ደረሰ።የመሐመድ ማብራሪያ ሰይጣን እንዳታለለው እና ሳያውቅ የውሸት
ጥቅሶችን አስገባ።
መሐመድ ስለ መጽሐፍ ቅዱሳዊ ጉዳዮች ከመካከለኛው የመካ ነዋሪዎች የበለጠ
ከሚያውቁ ሰዎች ጋር ተናግሯል፣ . . . የተሰጠው ነገር እውነተኛ እውቀት ሲሆን
የነገሩን ፍቺ እና አተረጓጎም በተለመደው የመገለጥ ሂደት ይመጣለታል። 23

ታዋቂው የህይወት ታሪክ ጸሐፊ ሃይካል እንኳን ሳያውቅ ጣቱን የመሐመድ

“መገለጦች” ምንጭ ላይ አስቀመጠ። እንዲህ ሲል ጽፏል: "የአረብ ምናብ
በተፈጥሮው ጠንካራ ነው, እሱ በጋሻ ስር እንደሚኖር መኖር
ለመፈለግ ያለማቋረጥ እየተንቀሳቀሰ ፣ እና የንግድ ሕይወት ብዙውን ጊዜ
ወደሚያስከትላቸው ከመጠን በላይ ፣ ከመጠን በላይ ፣ እና አልፎ ተርፎም ውሸቶች
ውስጥ እንዲገባ እየተገደደ ፣ አረብ ለሥራው ተሰጥቷል ።
ለበጎም ሆነ ለሕመም፣ ለ
194 ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ
ሰላም ወይም ለጦርነት. "24
በመጨረሻም በዚህ ውይይት ላይ ብዙ ብርሃን ሊፈጥር የሚችል ኢስላማዊ
ሀዲሶች ላይ የተያያዘ አንድ ክስተት መጥቀስ አለብን። በመዲና ከሚገኙት
የመሐመድ ጸሐፍት አንዱ አብዶላህ ቢ. አቢ ሰርህ. ዳሽቲ ስለዚህ ጸሐፊ
የሚከተለውን ታሪክ ተናገረ፡-

በተለያዩ አጋጣሚዎች በነብዩ (ሶ.ዐ.ወ) ፈቃድ የአንቀጾቹን የመዝጊያ ቃል

ለውጦ ነበር። ለምሳሌ፡ ነቢዩ፡- “አላህም አሸናፊ ጥበበኛ” (አዚዝ፣ ሀኪም) ባሉ
ጊዜ፣ አብዶላህ ለ. አቢ ሰርህ "አዋቂ እና ጥበበኛ" (አሊም፣ ሀኪም) ለመፃፍ ሀሳብ
አቀረበ እና ነቢዩ ምንም ተቃውሞ እንደሌለ መለሱ። ይህን አይነት ለውጦች
በተከታታይ ከተመለከቱ በኋላ አብደላህ እስልምናን ክደው መገለጦች ከአላህ
ከሆነ እንደራሱ ባሉ ፀሐፊ ጥቆማ ሊለወጡ አይችሉም።
ከክህደቱም በኋላ ወደ መካ ሄደው ከቁረይሻውያን ጋር ተቀላቀለ። 25

እንዲሁም በአንዳንድ አጋጣሚዎች የቁርዓን መገለጦች በመሐመድ ጥቆማዎች

መነሳሳት በሱኒ ባህል ዘንድ ተቀባይነት ያለው እውነታ ነው።
6
2
ታማኝ ተከታይ ኡመር ቢ. አል-ከጣብ

ቁርዓን ለእውነት ፈተና

መሐመድ የተናገረውን ለመደገፍ ተአምራትን እንዲሰራ ሲጠየቅ፣ ሌሎች
ነቢያት እንዳደረጉት (3፡181-84) ለማድረግ ፈቃደኛ አልሆነም። ይልቁንም የቁርኣን
ቋንቋ እና አስተምህሮ መልእክቱ መለኮታዊ ለመሆኑ ማረጋገጫ ነው ብሏል።
የዚህን የይገባኛል ጥያቄ ፍሬ ነገር በምዕራፍ 9 ስለምንነጋገር፣ የይገባኛል ጥያቄውን
ውድቅ የተደረገበትን ምክንያት በአጭሩ ማስታወሱ በቂ ነው ። አንደኛ፡- ቁርኣንን
መቀበል እንኳን በቅጡ ውብ ነው፡ ፍፁም አይደለም ወይም በእውነት ወደር የለሽ።
በሁለተኛ ደረጃ ፣ በመሠረታዊ ጉዳዮች ላይ ምንም ልዩ ነገር የለም ።

23. ዋት፣ የመሐመድ መካ ፣ 44-45

24. ሃይካል፣ 319
25. ዳሽቲ፣ 98
26. ኢቢድ.፣ 111.
የቁርዓን ድንኳን ግምገማ ፣ መሐመድ እንኳን ሁሉም ነቢያት እንደሚሉት አጥብቆ

ተናግሯል።

27
 195
ከእሱ በፊት ተመሳሳይ መልእክት ተሰጥቷቸዋል ሦስተኛ፣ የአጻጻፍ ስልት
መለኮታዊ አመጣጥ ምልክት ከሆነ፣ ሙስሊሞች የሆሜር እና የሼክስፒር
ጽሑፎችም በመለኮታዊ አነሳሽነት የተጻፉ ናቸው ብለው መደምደም ነበረባቸው።
አራተኛ, በማቅረብ
ከተፈጥሮ በላይ የሆነ ነገር ለመስራት ጥያቄ ሲቀርብለት መለመን ቀላል ስለሆነ እና
በምትኩ የራስን የቤት ውስጥ “ማስረጃ” ለመለኮታዊ ፍቃድ ማቅረብ ስለሚቻል
ለተናገረው ነገር ፈተና ቁርኣን ተጠርጣሪ እና ዘፈቀደ ነው።
( 3፡183፤ 17፡102፤ 23፡45
ይመልከቱ)። 28 አምስተኛ፣ ከመልአክ መገለጥ የተቀበለው
መሐመድ ብቻ አይደለም። ይሁዲነት፣ ክርስትና እና ሞርሞኒዝም ሁሉም
ተመሳሳይ የይገባኛል ጥያቄ ያቀርባሉ፣ነገር ግን ሙስሊሞች በውሸት ትምህርታቸው
አይቃወሟቸውም።
ታዲያ ለምን እስላማዊ ጥያቄን እንደ እውነት እንቀበላለን (ምዕራፍ 9 ይመልከቱ)?

የሙሐመድ ተአምር የይገባኛል ጥያቄዎች

ሁሉም ሙስሊሞች የመሐመድ ነቢይ ነኝ ማለቱን ተአምራት ያረጋግጣሉ

ብለው ያምናሉ። ነገር ግን ብዙ የሙስሊም ተከራካሪዎች ተአምራቱ የቁርዓን
ሱራዎች ብቻ ናቸው ይላሉ። በእርግጥም በቁርኣን ውስጥ መሐመድ እራሱ ሌላ
ማስረጃ አላቀረበም ፣በማያምኑትም ቢገዳደሩም (3፡181-84)። ቢሆንም፣ ተአምር
ታሪኮች በሙስሊም ባህል ውስጥ በዝተዋል። እነዚህ ተአምር ስለ መሐመድ
የሚናገሩት በሦስት መሠረታዊ ምድቦች ይከፈላሉ፡ በቁርአን ውስጥ ተመዝግበው
የሚገኙት
። በቁርአን ውስጥ በመሐመድ ከተፈጥሮ በላይ የሆኑ ትንበያዎች; እና
በሐዲሥ (በእስልምና ባህል) የተገኙት ። 29
ብዙ ሙስሊሞች መሐመድ ተአምራትን ማድረግ እንደሚችል ለማሳየት 6፡35
ይጠቀማሉ። እንዲህ ይነበባል፡- “ስመታቸው በአእምሮህ ላይ ቢከብድ በምድርም
ላይ መሿለኪያን ወይም ወደ ሰማይ መሰላልን ብትፈልግና ምልክትን ካመጣሃቸው፡-
(ምን ጥሩ ነው?)"
ነገር ግን ጽሑፉን በጥንቃቄ መመርመር መሐመድ ተአምራትን ማድረግ ችሏል
የሚለውን አባባል እንደማይደግፍ ያሳያል። በመጀመሪያ ደረጃ፣ መላምታዊ ነው
—“ከቻልክ…” ይችል ነበር አይልም። ሁለተኛ፣ ምንባቡ ተአምራትን ማድረግ
እንደማይችል ይጠቁማል። ያለበለዚያ ለምን አላደረገም ተብሎ ተናቀ? ተአምራትን
ማድረግ ከቻለ ፣ “በአእምሮህ (በአእምሮህ) ላይ የከበደውን” ተንኮላቸውን በቀላሉ
ማቆም ይችል ነበር ።

ጨረቃን መከፋፈል
ብዙ ሙስሊሞች 54፡1-2 በመሐመድ ትእዛዝ ከማያምኑ በፊት ጨረቃ ለሁለት
ተከፈለች ለማለት ነው። እንዲህ ይላል።
196 ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ
27. ምዕራፍ 3 ተመልከት።
28. በተጨማሪም 5:35; 6:37; 7:8-9, 106-8, 116–19; 17፡90–93; 20፡22-23።
29. በሐዲስ ውስጥ ለተገኙት ተአምራት ፣ መሐመድ ኢብኑ እስማእ ኢል
ቡኻሪ፣ የሳሂህ አል-ቡካሪ ትርጉም ትርጉም ተመልከት። በዚህ ክፍል ውስጥ ያሉት
አብዛኛዎቹ ነጥቦች በማርክ ፎርማን ኢስላማዊ ተአምራት ላይ ባልታተመ
ወረቀት የተጠቆሙ ናቸው (በምዕራፍ 9 n. 24 ይመልከቱ)።
ሰዓቲቱ (የፍርዱ) ቀርባለች ጨረቃም ተሰነጠቀች። ነገር ግን ካዩ
ምልክት ነው፤ (ከእምነት) ይሸሻሉ፤ «ይህ (ግን) ጊዜያዊ ድግምት ነው» ይላሉ።
እዚህ እንደገና በዚህ የጽሑፉ ግንዛቤ ላይ ብዙ ችግሮች አሉ። በመጀመሪያ
መሐመድ በአንቀጹ ውስጥ አልተጠቀሰም። ሁለተኛ፡- ቁርኣን ይህንን ተአምር ብሎ
አይጠራውም ምንም እንኳን ምልክት (አያ) የሚለው ቃል ጥቅም ላይ ቢውልም።
ሦስተኛ፣ ተአምር ቢሆን ኖሮ ከሚሉት አንቀጾች ጋር ይጋጫል።
መሐመድ እንደዚህ አይነት ተፈጥሮን አላደረገም (3፡181-84)። አራተኛ፡- ይህ
አንቀፅ ከሌሎቹ የከሓዲዎች ምልክት የሚጠሩበት ነው። አምስተኛ፣ እንደዚህ
አይነት ምልክት በአለም አቀፍ ደረጃ ይታይ ነበር፣ ነገር ግን እንደዛ ምንም አይነት
ማስረጃ የለም። 30 ስድስተኛ፣ ሌሎች የሙስሊም ሊቃውንት እንኳን ይህ
የሚናገረው ስለ መጨረሻው ቀን ትንሳኤ እንጂ በመሐመድ ዘመን ተአምር
አይደለም ይላሉ። “ሰዓቲቱ ( የፍርድ ቀን)” የሚለው ሐረግ የመጨረሻውን ዘመን
እንደሚያመለክት ጠብቀዋል ። ያለፈውን ጊዜ እንደ ተለመደው የአረብኛ መንገድ
የወደፊቱን ትንቢታዊ ክስተት ይገልጻሉ።

የ ሚራጅ ተአምር
ኢስራ ወይም "የሌሊት ጉዞ" በመባል ይታወቃል ። ብዙ ሙስሊሞች መሐመድ
ወደ እየሩሳሌም ከተጓጓዙ በኋላ በበቅሎ ጀርባ ወደ ሰማይ እንዳረገ ያምናሉ።
በምዕራፍ 17፡1 ላይ እንዲህ እናነባለን፡- “ጌታውን ባርያውን ከተከበረው መስጊድ
ወደ ሩቅ መስጊድ በሌሊት ለተጓዘ፣ አካባቢውን የለገስንለት (አላህ) ጥራት ይገባው
ዘንድ ይገባው።
ከታምራቶቻችን መካከል ጥቂቱን ሊያሳየው ይችላል።
ኢየሱስ፣ ዮሴፍ፣ ሄኖክ፣ አሮን፣ ሙሴ እና አብርሃም) የሚደራደሩበት
እግዚአብሔር በቀን ከሃምሳ ጊዜ እስከ አምስት ጊዜ እንዲጸልዩ በትእዛዙ ወረደ።
ይህንን ክፍል ወደ ሰማይ የሚደረግን የቃል በቃል ጉዞ ለማመልከት
የምንወስድበት ምንም ምክንያት የለም። ብዙ የሙስሊም ሊቃውንት እንኳን
አይቀበሉትም። ታዋቂው የቁርኣን ተርጓሚ አብደላህ ዩሱፍ አሊ በዚህ አንቀፅ ላይ
አስተያየቱን ሲሰጥ “በቅዱስ ነብዩ ዕርገት ሚስጥራዊ ራዕይ ይከፈታል፤ ከተከበረው
መስጂድ (ከመካ) ወደ ሩቅ መስጂድ ይጓጓዛል” ብሏል። (የኢየሩሳሌም) በሌሊት
ውስጥ ከአላህም ታምራቶች ከፊሉን አሳየ ። 31 ከመጀመሪያዎቹ እስላማዊ ባህሎች
 197
በአንዱ መሰረት እንኳን የመሐመድ ሚስት አኢሻ እንደዘገበው “የሐዋርያው አካል
ባለበት ቀረ።
ነገር
ግን እግዚአብሔር መንፈሱን በሌሊት አስወገደ። "
የእሱ ትክክለኛነት. መፈተሽ ስለሌለው የይቅርታ ዋጋ የለውም።

30. ፕፋንደር፣ 311-12 ተመልከት።

31. አብዱላህ ዩሱፍ አል፣ “የሱራ XVII መግቢያ”፣ በክቡር ቁርኣን ትርጉም
(ካይሮ፣ ግብፅ፡ ዳር አል-ኪታብአል- ማስሪ፣ 691)።
32. ኢብኑ ኢሻቅ፣ 183
198
የመሐመድ ግምገማ

በመጨረሻም፣ እስላም በራሱ የማረጋገጫ ምልክት ፍቺ፣ ይህ ተአምር የይቅርታ ዋጋ

አይኖረውም። ራሳቸው የሙስሊም ሊቃውንት እንደሚሉት የነብዩን ትክክለኛነት
የሚያረጋግጥ ተአምር (ሙድጂዛ) ፡- (1) በማንኛውም ፍጡር ሊሰራው የማይችል የአላህ
ተግባር ነው። (2) በዚያ ክፍል ውስጥ ነገሮች ልማዳዊ አካሄድ ተቃራኒ ነው ; (3) የዚያን
ነቢይ ትክክለኛነት ለማረጋገጥ ያለመ ነው። (፬) ስለሚመጣው ተአምር ከመታወጁ
በፊት ፤ (፭) በተነገረው ትክክለኛ መንገድ ገቢ ያደርጋል። (6) የሚከሰተው በነቢዩ እጅ
ብቻ ነው ; (7) የመሐመድን ትንቢታዊ አባባል በምንም መንገድ አይክድም። (8) እንደገና
ለመድገም ፈታኝ ነው; (9) እና በማንም ሰው ብዜት ሊከተል አይችልም
33
አቅርቧል። ነገር ግን፣ “ የሚራ ተአምር” እነዚህን ሁሉ መመዘኛዎች እንኳን ሳይቀር
ሊያሟላ እንደሚመጣ በጽሑፉ ላይ ምንም ማስረጃ የለም (ምዕራፍ 9 ይመልከቱ)።

በባድር ተአምረኛው ድል
ሌላው ብዙ ጊዜ ለመሐመድ የተነገረለት ተአምር በበድር ድል ነው (3፡123፤ 8፡17
ተመልከት)። በምዕራፍ 5፡12 ላይ እንዲህ እናነባለን፡- "0 እናንተ ያመናችሁ ሆይ! የአላህን
ጸጋ በናንተ ላይ አስታውሱ አንዳንድ ሰዎች እጆቻቸውን በእናንተ ላይ ሊዘረጉ ባሰቡ
ጊዜ (አላህም) እጆቻቸውን ከእናንተ በከለከለ ጊዜ ፍሩ። እግዚአብሔር።"
እንደ እስላማዊ ትውፊት፣ እዚህ ላይ በርካታ ተአምራት ተፈጽመዋል ተብሎ
የሚነገር ሲሆን ከእነዚህም ውስጥ ዋነኛው እግዚአብሔር ሦስት ሺህ መላእክቶችን ልኮ
በጦርነቱ እንዲረዳቸው ( በለበሱት ጥምጣም ተለይቶ ይታወቃል) እና የመካ ሰው
ከመውጣቱ በፊት በተአምራዊ ሁኔታ የመሐመድን መታደግ ነው ። በሰይፍ ሊገድለው
ነው። አንድ ወግ እንዴት እንደሆነ ይናገራል
መሐመድ እነሱን ለማሳወር እና ወደ ኋላ ለማፈግፈግ ወደ መካ ጦር ውስጥ ጥቂት
ቆሻሻ ጣለ።
ለዚህ ተአምር ምላሽ በርካታ ነገሮች መታየት አለባቸው። በመጀመሪያ፣ እነዚህ ሁሉ
አንቀጾች አንድን ክስተት ያመለክታሉ ወይ የሚለው አጠያያቂ ነው። ብዙ የሙስሊም
ሊቃውንት እንኳን ሱራ 8 ስለ ሌላ ክስተት እየተናገረ ነው እናም እግዚአብሔር
ፍርሃትን ወደ ልብ ውስጥ ሲያስገባ በምሳሌያዊ ሁኔታ መወሰድ አለበት ብለው
ያምናሉ።
34
የመሐመድ ጠላት ኡበይ ኢብን ኻላፍ። ሱራ 5 በአንዳንዶች የሚወሰደው ሌላ
ክስተትን ለማመልከት ምናልባትም የመሐመድን የግድያ ሙከራ ለማመልከት ነው።
35

በኡስፋን.
ሁለተኛ ሱራ 3 ብቻ ስለ ባድርን ጠቅሶ ስለ ተአምርነቱ ምንም አይናገርም። ቢበዛ
እግዚአብሔር ለመሐመድ ያለውን አሳቢነት ያሳያል እንጂ ከተፈጥሮ በላይ የሆነ ክስተት
 199
አይደለም። በእርግጠኝነት የመሐመድን ትንቢታዊ ምስክርነት የሚያረጋግጥ ተአምር
አይናገርም ምክንያቱም ለእንዲህ ዓይነቱ ተአምር ከዘጠኙ መመዘኛዎች ጋር
የሚስማማ ምንም ማስረጃ የለምና።

33. “ሙድጂዛ” በ The Encyclopedia of Islam (ላይደን፡ ኢጄ ብሪል፣ 1953) ተመልከት።

34.ፕፋንደር፣ 314 ይመልከቱ።
35. ሽያጭ ይመልከቱ፣ ስለ ቁርኣን አጠቃላይ ማብራሪያ ( ለንደን፡ ኬጋን ፖል፣
Treach, Trubner & Co. Ltd., 1896), ጥራዝ. 1, 125.
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

በመጨረሻም ብዙ ተቺዎች እንዳመለከቱት የበድር ድል መለኮታዊ ማረጋገጫ ከሆነ

ለምን በ[ኡሑድ] ላይ የደረሰው ግልጽ ሽንፈት የአምላካዊ አለመስማማት ምልክት
አልነበረም ? ሽንፈቱ በጣም አዋራጅ ነበር "ከመሐመድ ቁስል ሁለት ሰንሰለት
አውጥተው በሂደቱ ሁለት የፊት ጥርሶቹ ወድቀዋል።" በተጨማሪም የሞቱት
ሙስሊሞች በጦር ሜዳ በጠላት ተቆርጠዋል። አንድ የመሐመድ ጠላት እንኳ “ለመሆኑ
ብዙ አፍንጫዎችን እና ጆሮዎችን [የወታደሮቹን] ቆርጧል
36
ይህን ግን አላሰበም ።
37
ከተፈጥሮ በላይ የሆነ የመለኮታዊ ሞገስ ምልክት።
መሐመድ በታሪክ በቁጥር የሚበልጡ የጦር መሪ አይደሉም ትልቅ ድልን ያቀዳጁ።
እ.ኤ.አ. በ 1967 የእስራኤል የስድስት ቀናት ጦርነት በዘመናዊው ጦርነት ታሪክ ውስጥ
በጣም ፈጣን እና ወሳኝ ጦርነቶች አንዱ ነበር። ሆኖም ማንም ሙስሊም የእስራኤልን
መለኮታዊ ተቀባይነት እንደ ተአምራዊ ምልክት አይቆጥረውም።
የአረብ ሀገር (ግብፅ)

የሙሐመድ ጡት መሰንጠቅ _ _ _

እንደ እስላማዊ ባህል፣ መሐመድ ሲወለድ (ወይም ከማረጉ በፊት) ገብርኤል

የመሐመድን ደረት እንደቆረጠ ይነገራል። ጂብሪልም ልቡን አውጥቶ አጸዳው፣ ከዚያም
በጥበብ ሞላው እና መልሶ በነቢዩ ደረት ውስጥ አኖረው። ይህ በክፍል 94:1-2, 8 ላይ
ተመስርቷል፣ እሱም “ጡትህን አላሰፋንህምን? ሸክምህን ከአንተ ላይ አላነሳንልህም።
ትኩረትህንም ወደ ጌታህ መልስ።"
ነገር ግን፣ አብዛኞቹ ወግ አጥባቂ የእስልምና ሊቃውንት እንኳን ይህንን ክፍል
መሐመድ በመካ በነበሩበት የመጀመሪያ ዓመታት ያጋጠመውን ታላቅ ጭንቀት የሚገልጽ
ምሳሌ አድርገው ይወስዱታል። የቁርኣኑ ተንታኝ ዩሱፍ አሊ እንዲህ አለ።
"ጡት በምሳሌያዊ ሁኔታ የእውቀት መቀመጫ እና ከፍተኛ ስሜት ነው.
200
38 የፍቅር
እና የፍቅር ስሜት"

የቁርዓን ትንቢቶች _
አንዳንድ ሙስሊሞች መሐመድ ተአምራትን ማድረግ መቻሉን ለማረጋገጫ በቁርአን
ውስጥ ትንቢታዊ ትንቢቶችን ያቀርባሉ። ነገር ግን ማስረጃው አሳማኝ አይደለም።
በብዛት የሚጠቀሱት ሱራዎች መሐመድ ለወታደሮቹ ድል እንደሚቀዳጁ ቃል
የገቡባቸው ናቸው።
የሚባሉት አብዛኛዎቹ ትንበያዎች ከተፈጥሮ በላይ አይደሉም

36. የሙስሊም የህይወት ታሪክ ጸሐፊ ሙሐመድ ሁሴን ሃይካል እንኳ

“ሙስሊሞችን” አምነዋል
እዚህ ሽንፈት ደረሰባት፣ ጠላት “በድሏ ሰክሮ ነበር” በማለት ሁከት ፈጠረ። ሴክ ሃይካል፣
266-67።
37. ከበድር ጦርነት በኋላ ቁርኣን የመሐመድ ተከታዮች ቁጥራቸው ከአሥር ወደ
አንድ ሲበልጡ በአምላክ እርዳታ ሠራዊትን ማሸነፍ እንደሚችሉ ይናገራል (ሱራ 8፡
65)። በበድር ላይ ድል እንዳደረጉት ሁሉ እዚህም ከሦስት ለ አንድ ብቻ በልጠው ነበር፣
ያም ሆኖ ግን ትልቅ ሽንፈት ገጥሟቸዋል።
38. ዩሱፍ አሊ፣ የተከበረው ቁርአን ትርጉም፣ ጥራዝ. 2 1755 እ.ኤ.አ.
የመሐመድ ግምገማ

ሁሉም። ወታደሮቹን “እግዚአብሔር ከእኛ ጋር ነው፤ እናሸንፋለን፤ ተዋጉ!” የማይላቸው

የትኛው የሃይማኖት መሪ አለ? በተጨማሪም መሐመድ “የሰይፍ ነቢይ” በመባል
የሚታወቅ መሆኑን በማስታወስ።
መልእክቱን ለማሰራጨት ሰላማዊውን ነገር ግን በአንፃራዊነት ያልተሳካለትን መንገድ
ትቶ በመምጣቱ ከፍተኛ ቁጥር ያለው ለውጥ በመምጣቱ ድልን መተንበይ
አያስደንቅም። እና ከግምት
ለጥረታቸው ጀነት ቃል የተገባላቸው የሙስሊም ኃይሎች ቅንዓት
(22:58-59፤ 3:157-58፤ 3:170-71)፣ ብዙ ጊዜ ያሸነፉ መሆናቸው ምንም
አያስደንቅም። መሐመድ “በእግዚአብሔርና በሐዋርያው ላይ የሚዋጉ፣ በኃይልም
የሚታገሉ ሰዎች ቅጣት... መገደል፣ ወይም መሰቀል፣ ወይም እጅ መቆረጥ እና እግር
ከተቃራኒ ወገን፣ ወይም ከምድር ምርኮ” (5፡36)።
በተጨማሪም፣ በቁርኣን ውስጥ ያለው ብቸኛው ተጨባጭ ትንበያ በኢሱስ (30፡2-4)
ላይ የሚነበበው የሮማውያን የፋርስ ሠራዊት ድል ስለ ነበር፡
"የሮማኢምፓየር ተሸንፏል-በቅርብ አገር: ነገር ግን (ይህ) ከተሸነፈ በኋላ, በቅርብ ጊዜ
ውስጥ አሸናፊዎች ይሆናሉ - በጥቂት ዓመታት ውስጥ." በቅርበት መመርመር ግን ይህን
 201
ትንበያ ከአስደናቂነት ያነሰ የሚያደርጉ ብዙ ነገሮችን ያሳያል፣ ከተፈጥሮ በላይ የሆነ ነገር
ለማለት አይቻልም። 39 (1)
አሊ እንዳለው “ጥቂት ዓመታት” ማለት ከሦስት እስከ ዘጠኝ ዓመታት ማለት ነው፣
አንዳንዶች ግን እውነተኛው ድል ከትንቢቱ በኋላ እስከ አሥራ ሦስትና አሥራ አራት
ዓመታት ድረስ አልመጣም ብለው ይከራከራሉ። ፋርሳውያን ኢየሩሳሌምን በያዙበት
ወቅት የሮማውያን ሽንፈት የተካሄደው በ 614 ወይም 615 ዓ.ም. ነበር ፤ የመልሶ
ማጥቃት ዘመቻው የጀመረው እስከ 622 ዓ.ም ነው፣ እናም ድሉ እስከ 625 ዓ.ም ድረስ
አልተጠናቀቀም ነበር ። ይህ ቢያንስ አስር ወይም አስራ አንድ አመት ይሆናል እንጂ
በመሐመድ የተነገረው "ጥቂት" አይደለም። (2) የዑስማን የቁርኣን እትም አናባቢ ነጥብ
አልነበረውም (ከብዙ በኋላ አልተጨመሩም)። 40 ስለዚህ፣ በዚህ “ትንቢት” ሳይጊሊቡና፣
“ያሸንፋሉ” የሚለው ቃል በተለወጠው ተተርጉሟል።
ሁለት አናባቢዎች፣ sayughlabuna፣ "ያሸንፋሉ።" 41 (3) ይህ አሻሚነት ቢወገድም
ትንቢቱ ረጅም ርቀትም ያልተለመደም ስላልሆነ ትንቢቱ አስደናቂ አይደለም። አንድ
ሰው የተሸነፉት ሮማውያን በድል እንደሚመለሱ ይጠበቃል። እንዲህ ዓይነቱን ክስተት
ለመተንበይ በጊዜው የነበሩትን አዝማሚያዎች በማስተዋል ከማንበብ ያለፈ ነገር
አልፈጀበትም። ቢበዛ ጥሩ ግምት ሊሆን ይችላል። ያም ሆነ ይህ፣ ከተፈጥሮ በላይ
መሆኑን ለማረጋገጥ የሚያስችል በቂ ምክንያት ያለ አይመስልም።
በመጨረሻም፣ መጠቀስ ያለበት ብቸኛው ሌላ የተነገረለት ትንቢት አለ።
89፡2፣ “በሌሊቶች ሁለት ጊዜ አምስት” የሚለው ሐረግ በአንዳንዶች ዘንድ ተወስዷል

39. ለሁሉም ሙስሊም መልስ (1982)፣ 54 በሚል ርዕስ በሲሞን ግሪንሊፍ የህግ
ትምህርት ቤት ማስተርስ መመረቂያው ላይ ጆሴፍ ጉደል ላሳዩት ጥሩ ስራ ባለውለታ
ነን ።
40. ኤች. ስፔንሰር፣ እስልምና እና የእግዚአብሔር ወንጌል (ዴልሂ፡ SPCK፣ 1956)፣ 21.
41. W. St. Clair Tisdall፣ የእስልምና ምንጭ (ኤድንበርግ፡ 'I' &'I' Clark, nd)፣ 137.
202ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ
የጥንት ሙስሊሞች ስላጋጠሟቸው የአስር አመታት ስደት ትንበያ። 42 ነገር ግን ይህ
ከእውነት የራቀ ትርጓሜ እንደሆነ ታላቁ የእስልምና ሊቅና የቁርኣን ተርጓሚ እንኳን
ሳይቀር ግልጽ ነው።
አብዱላህ ዩሱፍ ኦል፣ “በአስር ምሽቶች በተለምዶ የዙል-ሀጅ የመጀመሪያ አስር
ምሽቶች የተቀደሰ የሐጅ ወቅት ነው ” በማለት አምኗል። 43 በማንኛውም ሁኔታ
ከክስተቱ አስቀድሞ አስተዋይ ተመልካች ሊገለጥ ስለነበረው ነገር ምንም አይነት
ግልጽ የሆነ ትንበያ የለም። 44 የሙስሊም ሊቃውንት እንደ ትንቢት መተንበይ መጠቀማቸው ቁርአንን የሚደግፍ
ከተፈጥሮ በላይ የሆነ ነገር ለማግኘት ምን ያህል ተስፋ እንደሚፈልጉ ያሳያል ።
መሐመድ ከተፈጥሮ በላይ የሆነ የትንቢት ስጦታ እንዳለው የሚያሳዩ ማስረጃዎች
ይጎድላሉ። ትንቢት የሚባለው ነገር ግልጽ ያልሆነ እና ለመከራከር የተጋለጠ ነው።
ከክስተቱ በኋላ ይህን ትርጉም ወደ እሱ ማንበብ በጣም ቀላል ነው።
ከእሱ በፊት.
መሐመድ ስለ ወደፊቱ ጊዜ በተአምራዊ ሁኔታ የመተንበይ ችሎታ ቢኖረው ኖሮ፣
በእርግጥ ተቃዋሚዎቹን ለማጥፋት ይጠቀምበት ነበር። እሱ ግን ፈጽሞ አላደረገም።
ይልቁንም ከርሱ በፊት እንደነበሩት ነብያት ተአምር እንዳልሰራ አምኗል እና በቀላሉ
የራሱን ምልክት (ቁርኣን) አቀረበ።
መሐመድ የተነገረለትን ትንቢት ለነቢይነቱ ማረጋገጫ አድርጎ አላቀረበም። ኢየሱስ
ግን መሲሑ የእግዚአብሔር ልጅ መሆኑን ለማረጋገጥ ተአምራትን የማድረግ
ችሎታውን ደጋግሞ ተናግሯል። ሽባውን ሊፈውስ ሲል ለማያምኑት አይሁዳውያን
“የሰው ልጅ በምድር ላይ ኃጢአትን ሊያስተሰርይ ሥልጣን እንዳለው እንድታውቁ”
ብሏቸዋል፤ ይህም እግዚአብሔር ብቻ ሊፈጽም የሚችለውን ነገር ነው።

በሐዲሥ ውስጥ ያሉ ተአምራት

አብዛኛው የመሐመድ ተአምር የይገባኛል ጥያቄ በቁርዓን ውስጥ የለም።
በእርግጥም በቁርኣን ውስጥ መሐመድ ትንቢታዊነቱን ለማረጋገጥ ተአምራትን
ለማድረግ ደጋግሞ እምቢ አለ። ይልቁንም ቁርኣንን ብቻ እንደ ምልክቱ አቀረበ
(ምዕራፍ 9 ተመልከት)። እጅግ በጣም ብዙ ተአምር የሚባሉት በሐዲሥ ውስጥ
የተከሰቱት ሲሆን እነዚህም በሙስሊሞች ከቁርአን ቀጥሎ ሁለተኛ ናቸው ተብሎ
ይታሰባል። በመቶዎች የሚቆጠሩ እንደዚህ ያሉ ተአምር ታሪኮች አሉ።
በሐዲሥ ። ጥቂቶቹ ነጥቡን ይገልፃሉ።

በሐዲሥ ውስጥ አንዳንድ ተአምር ታሪኮች

አል ቡካሪ የመሐመድን ተአምራዊ በሆነ መንገድ የመሐመድን ጠላቶች ለመግደል
ሲሞክር የተጎዳውን አዱላላ ኢብኑ አቲግ የተባለውን ባልደረባ በተሰበረ እግር ላይ
ያደረገውን ተአምራዊ ፈውስ ይተርክልናል።
 203
42. ሃዝራት ሚርዛ ባሽር-ኡድ-ዲን መሁድ አህመድ፣ የቅዱስ ቁርኣን ጥናት መግቢያ
(ለንደን፡ ለንደን መስጊድ፣ 1949)፣ 374f.
43. አሊ፣ 1731፣ ማስታወሻ 6109 ይመልከቱ።
44. በአንጻሩ፣ በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ በመቶዎች ከሚቆጠሩ ዓመታት በፊት
የተነገሩ ግልጽና የተለዩ ትንቢታዊ ትንቢቶች አሉ (ምዕራፍ 10 ን ተመልከት)።
የመሐመድ ግምገማ

መሐመድ በሁዳይቢያ ጦርነት ላይ ለአስር ሺህ ወታደሮቹ በተአምር ውሃ እንዳቀረበ

ታሪኩን በርካታ ምንጮች ዘግበዋል። እጁን ባዶ የውሃ ጠርሙስ ውስጥ ነክሮ ውሃው
በጣቶቹ ውስጥ እንዲፈስ አድርጓል ተብሏል።
ተአምራዊ የውሃ አቅርቦት ብዙ ታሪኮች አሉ። አንድ ውሃ ወደ ወተት የሚቀየር
አለ።
መሐመድን ሲያናግሩት፣ ሲሳለሙ ወይም ከእሱ ሲንቀሳቀሱ የነበሩ ዛፎች በርካታ
ታሪኮች አሉ። አንድ ጊዜ መሐመድ ራሱን ለማስታገስ የተለየ ቦታ ማግኘት ባለመቻሉ
ሁለት ዛፎች ሊደብቁት ተሰብስበው እንደጨረሱ ይነገራል። ቡኻሪ አንድ ጊዜ
መሐመድ ዛፍ ላይ ተደግፎ ሲሄድ ዛፉ ጓደኞቹን ናፍቆት ነበር ይላሉ። ብዙ ተኩላዎች
አልፎ ተርፎም ተራሮች መሐመድን ሲሳለሙ አሉ።
አንዳንድ ታሪኮች መሐመድ ትላልቅ ቡድኖችን በትንሽ ምግብ በተአምር
ስለመመገቡ ይናገራሉ። አናስ ሰማንያና ዘጠና ሰዎችን የመገበበትን ታሪክ ይተርካል
በጥቂት የገብስ ዳቦዎች. ኢብኑ ሰዐድ መሐመድን ወደ ምግብ የጋበዘችውን ሴት ታሪክ
ይተርክልናል። ከእርሱም ጋር አንድ ሺህ ሰዎች ወስዶ ሁሉንም ሊመግብ ትንሽ
እህሏን አብዝቶ አበዛ።
ሐዲሱ ብዙውን ጊዜ መሐመድ ከጠላቶቹ ጋር ስላደረገው ተአምራዊ ግንኙነት
ታሪኮችን ይናገራል ። አንድ ጊዜ መሐመድ ፈረሱ በጠንካራ መሬት ውስጥ እስከ ሆዱ
ድረስ የሰመጠውን ከጠላቶቹ አንዱን ረገመው። ሰዓድ መሐመድ በአንድ ወቅት የዛፉን
ቅርንጫፍ ወደ ብረት ሰይፍ ቀይሮታል።
በሐዲስ የተከሰሱ ተአምራት ግምገማ
የእነዚህን ታሪኮች ትክክለኛነት ለመጠራጠር ብዙ ምክንያቶች አሉ። ተቺዎች
የሚከተሉትን አስተውለዋል።
በመጀመሪያ አንዳቸውም በቁርኣን ውስጥ አልተመዘገቡም። እንደውም በጥቅሉ
ከቁርአን ሙሐመድ መንፈስ ጋር ይቃረናሉ ፣ይህንን መሰል ድርጊቶችን ደጋግመው
ለሚያምኑት ለማያምኑት ለማድረግ ፈቃደኛ አይደሉም።
ተገዳደረው (3፡181-84፤ 4፡153፤ 6፡8-9)።
ሁለተኛ፣ እነዚህ ተአምራቶች የተጠረጠሩት ክርስቶስ ከሞተ ከአንድ መቶ ወይም
ከሁለት ምዕተ-ዓመት በኋላ ካደረጋቸው የአዋልድ ተአምራት ጋር ተመሳሳይ ነው።
204ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ
ከመጀመሪያዎቹ ክስተቶች የተወገዱ የሰዎች አፈ ታሪክ ማስዋቢያ ናቸው። በወቅቱ
ከነበሩ የክስተቶቹ የዓይን እማኞች የመጡ አይደሉም።
ሦስተኛ፣ በሙስሊሞች ዘንድ እንኳን ከሐዲሥ የተወሰዱ ተአምራት ዝርዝር
በጥቅሉ ስምምነት የለም ። በእርግጥ ከሐዲሥ የተገኙት እጅግ በጣም ብዙ ታሪኮች
በአብዛኞቹ የሙስሊም ሊቃውንት የተቃወሙት ትክክለኛ አይደሉም። ልዩነት -
የፈረንት ቡድኖች የተለያዩ ስብስቦችን ይቀበላሉ.
የሀዲስ ስብስቦች ከብዙ ትውልዶች የራቁ ናቸው። በእርግጥ፣ ተአምራዊ ታሪኮችን
የሰበሰቡት አብዛኞቹ ከክስተቶቹ ጊዜ በኋላ ከአንድ መቶ እስከ ሁለት መቶ ዓመታት
ኖረዋል - አፈ ታሪኮችን ለማዳበር ብዙ ጊዜ ኖረዋል ። ለብዙ ትውልዶች በአፍ
በሚተላለፉ ታሪኮች ላይ በሰፊው በማሳመር ይተማመኑ ነበር። ተረቶች እንኳን
በኢስናድ (የታሪክ ተራኪዎች ሰንሰለት) እንደተወሰነው ፣ ታማኝነት ይጎድለዋል።
እነዚህ ታሪኮች እንኳን በአይን እማኞች ላይ የተመሰረቱ አይደሉም ነገር ግን በብዙ
ትውልዶች ታሪክ ሰሪዎች ላይ ይተማመናሉ ፣ ብዙውን ጊዜ በመቶዎች የሚቆጠሩ
ዓመታት። ጆሴፍ ሆሮዊትዝ የኢስናድ አስተማማኝነት ላይ ጥያቄ አቅርቧል ።

ኢስናዱን ወይም የምሥክሮችን ሰንሰለት መመልከት ከቻልን ፣እንደሚጠበቀው

ያለ ጥርጥር መልስ ለመስጠት ቀላል ይሆናል። በተለይ አንድ እና አንድ አይነት
ዘገባ በተለያዩ መሰረታዊ ተመሳሳይ ስሪቶች ላይ ሲወጣ ያሳሳታል። . . .
በአጠቃላይ የኢስናድ ቴክኒክ የቃል ሂሳብን የመውሰድ ጉዳይ እና ከአስተማሪዎች
የመማሪያ መጽሃፍቶች የት እንደሚገኝ ለመወሰን አያስችልንም. 45

አምስተኛው ቡካሪ በጣም አስተማማኝ ሰብሳቢ ነው ተብሎ የሚታሰበው፣

ከሰበሰበው 300,000 ሀዲሶች ውስጥ 100,000 ብቻ እውነት ሊሆን እንደሚችል
አምኗል። ከዚያም ይህንን ቁጥር ወደ 7,275 ዝቅ አድርጓል፣ ብዙዎቹ ድግግሞሾች
ናቸው ስለዚህም አጠቃላይ ቁጥሩ ወደ 3,000 ይጠጋል። ያ ማለት ነው።
እንዲያውም ከ 295,000 በላይ ስህተቶች እንዳሉ አምኗል!
ስድስተኛ፡ ለነዚህ ታሪኮች በሁሉም ሙስሊሞች ዘንድ ተቀባይነት ያለው አንድም
ቀኖና የለም። አብዛኛው ሙስሊም ተአማኒነታቸውን በወራዳ ቅደም ተከተል ነው
የሰጡት፡- የቡካሪ ሳሂህ (256 ሂጅራ (ከሂጅራ በኋላ))፣ የሙስሊም አል ሳሂህ (261 ሂ.);
የአቡ ዱዓድ ሱናን (እ.ኤ.አ. 275 A.11.); የአልቲርሚዚ ጃሚ ( በ 279 A.11.); የሱአንድ
ኦፍ አል ናሳ (እ.ኤ.አ. 303 A.11.); እና የኢብኑ ማጃ ሱናን (283 ሂጅራ)። ከነዚህ
ሀዲሶች ጋር ተአምር ታሪኮችን የሚዘግቡ ጠቃሚ የህይወት ታሪክ ተመራማሪዎች
ነበሩ። በጣም ጠቃሚ የሆኑት ኢብኑ ሰዐድ (123 ሂጅራ)፣ ኢብኑ ኢሻቅ (151 ሂጅራ)
እና ኢብኑ ሂሻም (218 ሂጅራ) ናቸው። ከላይ ያሉት ስድስት ምድቦች በሺዓ እስልምና
ውድቅ ሆነዋል። ሆኖም እነሱ ከሌሎች ሙስሊሞች ጋር በመሆን ቁርኣንን እንዳለ
ይቀበላሉ። በመጨረሻም፣ እዚህ ላይ ወሳኙ ቁም ነገር ከእነዚህ ተአምር ታሪኮች
 205
መካከል አንዳቸውም ቢሆኑ ሙስሊሞች የተቀበሉትን ዘጠኙን መመዘኛዎች
የሚያሟላ አንድም ተአምር የነቢን አባባል የሚያረጋግጥ አለመሆኑ ነው።
(ሙድጂዛ) ስለዚህም በራሳቸው መመዘኛ አንዳቸውም ቢሆኑ የእስልምናን እውነት
በማሳየት ረገድ ምንም አይነት የይቅርታ ዋጋ የላቸውም።
በመጨረሻም የእስልምና ተአምር የይገባኛል ጥያቄዎች መነሻ ተጠርጣሪ ነው።
እስልምና ብዙ እምነቶቹን እና ልማዶቹን ከሌሎች ሀይማኖቶች እንደተዋሰ ይታወቃል
፡ 46
ይህ በብዙ ሊቃውንትም ተመዝግቧል። 47 ክርስቲያን ይቅርታ ጠያቂዎች ኢየሱስ
ባደረጋቸው ተአምራት ኢየሱስ ከመሐመድ የላቀ መሆኑን በማሳየታቸው ምክንያት
የሙስሊሞች ተአምር ቢነሱ አያስደንቅም። ከሁለት ክሪስ በኋላ ነበር-

45. ጆሴፍ ሆሮዊትዝ፣ “የመሐመድ አፈ ታሪክ ዕድገት ” በ Moslem World፣ ጥራዝ. 10

(1920)፡ 49-58።
46. ዳሽቲ፣ 55
47. ሾሮሽ፣ እና ኔልስ፣ 96-102 ይመልከቱ።
 አር

የመሐመድ ግምገማ 171 _

የቲያን ጳጳሳት (አቡ ቁራ ከኤዴሳ እና አሬታስ ከቄሳሪያ) የእስልምና ተአምር ታሪኮች

መታየት መጀመራቸውን ጠቁመዋል። ሳሃስ እንዳስገነዘበው፣ “[የኤጲስ ቆጶሱ
ተግዳሮት] አንድምታው ግልጽ ነው፡ የመሐመድ አስተምህሮ ጠቃሚ ሊሆን የሚችል
ነው፣ ነገር ግን ይህ ከተፈጥሮ በላይ የሆኑ ምልክቶች ሳይኖር እሱን ነቢይ አድርጎ
ለማቅረብ በቂ አይደለም። እንደ ነብይ ሊቀበሉት ይችላሉ። 48
ስለዚህ የሙስሊሞች ተግባር ግልፅ ነበር። ተአምራትን መፍጠር ከቻሉ ለክርስቲያናዊው
ፈተና ምላሽ መስጠት በቻሉ ነበር። ብዙም ሳይቆይ የመሐመድ ተአምር ንግግሮች መታየት
የጀመሩት። ሳሃስ “ከእነዚህ ውስጥ ብዙዎቹ (ተአምራዊ ታሪኮች) እንደ አቡ ቁራራ ላሉት
ክርስቲያኖች ምላሽ እንደሚሰጡ መምሰላቸው በጣም የሚያስደስት ነው፣ እና በወንጌል
ውስጥ ከሚገኙት የኢየሱስ ተአምራት ጋር ተመሳሳይነት አላቸው። ” 49 በተመሳሳይም
ሙስሊሞች በቁርኣን ውስጥ ያሉ አንዳንድ ክስተቶችን እንደ ተአምር መተርጎም የጀመሩት
በዚህ ውዝግብ ወቅት ነበር። እነዚህ ሁሉ ወደ አንድ መደምደሚያ ያመለክታሉ፡
የመሐመድ ተአምር ታሪኮች ተዓማኒነት የላቸውም።
ርታ ዋጋ እጥረት _
ነገር ግን እነዚህ ተአምራቶች መሐመድ የእግዚአብሔር ነቢይ መሆኑን
በማረጋገጥ ይቅርታ የሚጠይቅ ዋጋ የሌላቸው ለምን እንደሆነ በርካታ ምክንያቶች
አሉ። አንደኛ፡- አብዛኞቻቸው ከቁርኣን (ተመስጦ ነው የተባለው) የመጡ
አይደሉም። ስለዚህ እንደነሱ ላሉ ሙስሊሞች መለኮታዊ ስልጣን የላቸውም
ቁርአን አለው ይላሉ።
ሁለተኛ፣ በሙስሊም ወግ ላይ የተመሠረቱ ተአምር ታሪኮች ተጠርጣሪዎች
ናቸው። እነሱ የዓይን ምስክርነት የላቸውም, ብዙ ተቃርኖዎችን ይይዛሉ, እና,
ስለዚህ, ታማኝነት የላቸውም. መሐመድ የይገባኛል ጥያቄዎችን በተአምራዊ መልኩ
እንዲደግፍ በተደጋጋሚ በሚሞግትበት በቁርአን ውስጥ እነዚህ ክስተቶች
አለመኖራቸው ትክክለኛ እንዳልሆኑ የሚያረጋግጥ ጠንካራ መከራከሪያ ነው።
በእርግጠኝነት፣ መሐመድ ከተፈጥሮ በላይ የሆነ ማረጋገጫውን በማረጋገጥ
ተቺዎቹን ዝም ማሰኘት ከቻለ፣ ይህን ለማድረግ ብዙ ጊዜ ተፈትኖ ስለነበር ይህን
ያደርግ ነበር።
ሦስተኛ፣ መሐመድ መለኮታዊ ጥሪውን እንደ ማስረጃ አድርጎ በተፈጥሮ ውስጥ
ያለውን ተአምራዊ ክስተት በቁርኣን ውስጥ አንድም ቦታ አላቀረበም። የዘመኑ
ሙስሊም ደራሲ ፋሩቂ "ሙስሊሞች ለመሐመድ ምንም አይነት ተአምር
አይናገሩም።በነሱ አመለካከት የመሐመድን ነቢይነት የሚያረጋግጠው የራዕዩ የላቀ ውበት እና
 207
ታላቅነት የቅዱስ ቁርኣን ነው እንጂ ማንም ሊገለጽ የማይችል የተፈጥሮ ህግን መጣስ
አይደለም። የሰውን ምክንያት ግራ የሚያጋባ ነው። 50 ምንም እንኳን አንዳንድ የሙስሊም
ሊቃውንት ይህንን አባባል ቢከራከሩም እውነት ነው።

48. ዳንኤል I. ሳሃስ፣ “የኋለኛው እስላማዊ አስተምህሮዎች ምስረታ

ለባይዛንታይን ፖለቲካ ምላሽ፡ የመሐመድ ተአምራት”፣ በግሪክ ኦርቶዶክስ ሥነ-መለኮት
ክለሳ፣
ጥራዝ. 27, ቁ. 2 እና 3 (የበጋ-ውድቀት 1982)፣ 312።
49. ኢቢድ.፣ 314. ለምሳሌ የመሐመድ ወደ ሰማይ መውጣት የኢየሱስን ዕርገት
ይመስላል (ሐዋ. 1)። ውኃን ወደ ወተት መለወጥ የኢየሱስን ውኃ ወደ ወይን ጠጅ
እንደለወጠ ነው (ዮሐ. 2)። ተአምረኛው መብል ደግሞ ኢየሱስ ሕያዋንን መግብን
ይመስላል (ዮሐ. 6)።
50. AI-Faruqi፣ 20
ቢሆንም፣ መሐመድ ነብይ ነኝ የሚለውን ቃል በመደገፍ በተፈጥሮ ውስጥ ምንም አይነት
ተአምራዊ ስራዎችን ሰርቶ አያውቅም፣ ምንም እንኳን ሌሎች ነቢያት
አደረገ እና እንዲሁ ለማድረግ ተገዳደረው (3፡183፤ 4፡153፤ 6፡8-9፤ 17፡90-95)። ታላቁ
የሙስሊም ምሁር አብዱላህ ዩሱፍ አሊ እንኳን መሐመድ ምንም አይነት ተአምር እንዳልሰራ
"ተፈጥሮን በመገለባበጥ" አምነዋል። ይህ ተቀባይነት ስለ እሱ ትንቢታዊ ማረጋገጫዎች ከባድ
ጥያቄዎችን ያስነሳል።
አራተኛ፡ መሐመድም ቢሆን እግዚአብሔር ከእርሱ በፊት የነበሩትን ነቢያት በተአምራት
ማረጋገጡን ይቀበላል። የሚገርመው በቁርኣን ውስጥ የተገለጹት አብዛኞቹ ነቢያት የመጽሐፍ
ቅዱስ ገፀ-ባህሪያት ናቸው። ለምሳሌ 6፡84-86 ላይ የአብርሃምን ታሪክ ከተረከ በኋላ
እግዚአብሔር እንዲህ ይላል፡- “ኢስሐቅንና ያዕቆብን ሰጠነው። ሁሉንም (ሦስቱን) መራን፤
ከርሱም በፊት ኑሕን ከዘሮቹም ዳዊትን፣ ሱለይማንን፣ መራን። ኢዮብ፣ ዮሴፍ፣ ሙሳ፣ አሮን፡-
እንደዚሁ መልካም ሠሪዎችን እንመነዳለን። እግዚአብሔር የሙሴን ትንቢታዊ ምስክርነቶች
በተአምራት ብዙ ጊዜ ማረጋገጡን ይጠቅሳል (7፡106-8፤ 116-19)። እንዲህ ሲል ጽፏል፡- “
ከዚያም (አላህ) ሙሳንና ወንድሙን ሃሩንን በተዓምራቶቻችንና በሥልጣናችን በግልጽ ላክን”
(23፡45)። ቁርኣንም የእግዚአብሔርን ተአምራዊ ኃይል በብዙ ሌሎች ነቢያት ይገልጣል (4፡63-
65)። ነገር ግን መሐመድ እግዚአብሔር ተአምራትን ያደረገው በእነዚህ መጽሐፍ ቅዱሳዊ
አማካይነት እንደሆነ ከተገነዘበ
ነቢያት ታዲያ ለምን ሊፈጽማቸው አልቻለም?
አምስተኛ፣ መሐመድ ኢየሱስ የመልእክቱን መለኮታዊ ምንጭ ለማረጋገጥ ብዙ
ተአምራትን ማድረጉን እንደ ፈውሱ እና ሰዎችን ከሞት ማስነሳቱን እውነታ ይቀበላል።
ቁርኣኑ እንደሚለው፡- "0 የመርየም ልጅ ዒሳ... ዕውር የሆኑትንና ለምጻሞችን በኔ ፈቃድ
ትፈውሳለህ። እነሆም በኔ ፈቃድ ሙታንን ታወጣለህ።"(5፡113) . ነገር ግን ኢየሱስ መለኮታዊ
ተልእኮውን ለማረጋገጥ የተፈጥሮ ተአምራዊ ተግባራትን ማከናወን ከቻለ እና መሐመድም
ይህን ለማድረግ ፈቃደኛ ካልሆነ፣ አብዛኛው ክርስቲያኖች ያገኙታል።
 ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ
208
ለማመን የሚከብድ መሐመድ እንደ ነቢይ ከክርስቶስ ይበልጣል።
ስድስተኛ፡ መሐመድ የይገባኛል ጥያቄውን ለማረጋገጥ ተአምራትን ለማድረግ
በተገዳደረበት ወቅት ይህን ለማድረግ ፈቃደኛ አልሆነም። ቁርኣን የመሐመድ ተቃዋሚዎች፡ -
“ለምን ወደርሱ መልአክ አልተወረደም?” ማለታቸውን አምኗል። ጉዳዩን ለመፍታት (6፡8-9)።
መሐመድ ራሱ እንደገለጸው፣ የማያምኑት ሰዎች ነቢይ መሆኑን እንዲያረጋግጡ
ተከራክረውታል፡- ‹‹በአንተም አናምንም ከምድር ምንጩን እስከምታፈልቅልን ድረስ... ወይም
ሰማይን እስክታፈርስ ድረስ። አንተ እንዳልከው በእኛ ላይ ነው፤ ወይም አላህንና መላእክቱን
ፊት ለፊት ታመጣለህ።"(17፡90-92)። የመሐመድ ምላሽ አብርሆት ነው፡- "እኔ ሰው እንጂ
ሐዋርያ ነኝን?" ሙሴ፣ ኤልያስ ወይም ኢየሱስ እንዲህ ዓይነት ምላሽ ሲሰጡ መገመት
አይቻልም። በእርግጥም መሐመድ ሙሴን በፈርዖን በተገዳደረው ጊዜ በተአምራት ምላሽ
እንደሰጠ ተናግሯል፡- “(ፈርዖን)፡- «በምልክት በእርግጥ መጣህ እንደ ኾነ ግለጽ። እውነትም
እንደ ሆንህ ግለጽ። (ሙሳም) በትሩን ጣለ፤ እነሆም እርሷ ግልጽ የሆነች እባብ ናት።
የመሐመድ ግምገማ

(ሁሉም እንዲታይ)! እጁንም አወጣ። (7፡106-8) ቁርኣን በመቀጠል እንዲህ ይላል፡- “እውነትም
እንዲሁ ተረጋገጠ” (ቁ. 118) ይህ ግን የእግዚአብሔር ቃል አቀባዮችን የሚያረጋግጥበት
መንገድ መሆኑን እያወቀ መሐመድ ፈቃደኛ አልሆነም። እንደዚህ አይነት ተአምራትን
ለማድረግ፡- ታዲያ ማንም ሰው ከታላላቅ የእግዚአብሔር ነቢያት መስመር መቆሙን ለምን
ያምናል?
በመጨረሻም፣ ሙስሊሞች መሐመድ ተአምራትን ባለማድረግ ጥሩ ማብራሪያ
አልሰጡም። አንድ የታወቀ እስላማዊ መከራከሪያ “ዓለም ከሰው ኃይል በላይ እንደሆነና
ኃይሉም ከአቅሙ በላይ እንደሆነ እንዲገነዘብ ለነቢያቱ እንዲህ ዓይነት ተአምራትን መስጠቱ
ከተረጋገጠ የእግዚአብሔር መንገዶች አንዱ ነው። እግዚአብሔር በእነዚህ ተአምራት
ይገለጣል። ስለዚህም "በሙሴ ጊዜ የጥንቆላ ጥበብ ትልቁን እድገት አድርጓል። ስለዚህ ሙሴ
ጠንቋዮቹን ያደነቁ ተአምራት ተሰጥቷቸዋል እናም እነዚህን ተአምራት ባዩ ጊዜ ጠንቋዮች
የሙሴን አመራር እና ነቢይነት ተቀበሉ" በተመሳሳይም "በእስልምና ነብይ ዘመን የአንደበተ
ርቱዕ ንግግር ትልቅ እድገት አድርጓል።ስለዚህ የእስልምና ነብይ የቁርአን ተአምር ተሰጥቷቸው
ነበር የአንደበተ ርቱዕነታቸው በጊዜው የነበሩትን ታላላቅ ገጣሚዎች ድምጽ ያሰማ ነበር። "51
ሆኖም, በዚህ ምክንያት በርካታ ከባድ ችግሮች አሉ. በመጀመሪያ ደረጃ, ይህ "ከተመሰረቱት
የእግዚአብሔር መንገዶች አንዱ" ለመሆኑ ምንም ማስረጃ የለም. በተቃራኒው፣ ቁርኣን በራሱ
መቀበል እንኳን እግዚአብሔር በሙሴና በሌሎች ነቢያት ኢየሱስን ጨምሮ የተፈጥሮ
ተአምራትን ደጋግሞ ሰጥቷል። እግዚአብሔር ነቢያቱን በተአምራት የሚያረጋግጥበት
የተረጋገጠ መንገድ ነው።
በተጨማሪም፣ የተፈጥሮ ተአምራዊ ሥራዎችን ከማከናወን ይልቅ ውብ የሆነ ሃይማኖታዊ
ሥነ ጽሑፍ ማዘጋጀት በጣም ቀላል ነው።
 209
ቁርኣን እግዚአብሔር በሌሎች ነቢያት በኩል እንዳደረገ ይናገራል። እንደውም ከቁርኣን ጋር
የሚቃረኑ ነገሮችን የሚያስተምሩ ብዙ ሌሎች ታላላቅ ሃይማኖታዊ ጽሑፎችም አሉ፣
እነዚህም የአይሁዶች የኢሳይያስ ትንቢት፣ የተራራው የክርስቲያን ስብከት እና የሂንዱ ጊታ።
ሆኖም እነዚህ ሁሉ ከቁርኣን ጋር የሚቃረኑ ነገሮችን ያስተምራሉ።
በተጨማሪም መሐመድ ከሱ በፊት የነበሩት ነቢያት ሊያደርጉት እንደሚችሉ ሲያውቅ
(እንዲያውም አለመቻላቸው) የተፈጥሮ ተአምራዊ ስራዎችን ለመስራት ፈቃደኛ አለመሆኑ
ሙስሊም ላልሆኑ አስተሳሰቦች ፖሊሶችን ይመስላል። አላህም ሌሎችን ነብያት በነዚህ ነገሮች
ካረጋገጠ ለምን መሐመድን እንዲህ አላደረገም እና ጥርጣሬን ሁሉ አላስወገደም? በመሐመድ
በራሱ አንደበት (ከቁርኣን) “በእርሱ ላይ ከጌታው ታምር ለምን አልተወረደም ይላሉ (ይላሉ)።
(6፡37)
እንዲሁም መሐመድ ለሃያሲዎቹ እንዲህ ዓይነት መልስ አልሰጠም እንደ ዘመኑ አዋቂነት
በተለያዩ ዘመናት ነቢያቱን በተለያዩ መንገዶች የሚያረጋግጥ የእግዚአብሔር የተቋቋመ
መንገድ ነው። ይልቁንም የራሱን አቅርቧል

51 . ከጉደል። 38-39.
210
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

ምልክት (ቁርኣን) እና እሱን የተቃወሙበት ምክንያት አለማመናቸው ነው እንጂ

ተአምራትን ማድረግ አለመቻሉ አይደለም። እንዲህ ሲል ጽፏል፡- “እነዚያ
የማያውቁትን፡- «አላህ ለምን አይናገረንም? ወይስ ለምን ተዓምር አይመጣብንም?»
በላቸው።» የሙሐመድም መልስ ግልጽ ነበር፡- « ከነሱ በፊት የነበሩት ሕዝቦችም ተመሳሳይ
ቃል ተናገሩ። ልቦቻቸውም። ተመሳሳይ ” (2:118፤ 17:90—93፤ 3:183)።
በመጨረሻም፣ ከመሐመድ ሕይወት ጋር የተገናኙ ከተፈጥሮ በላይ የሆኑ ክስተቶች
ሲኖሩም (እንደ ሙሴና ኢየሱስ እውቅና ያለው የተፈጥሮ ተአምራት ባይሆንም)፣
በተፈጥሮ መንገዶች ሊገለጹ ይችላሉ። ለምሳሌ፣ ሙስሊሞች መሐመድ በበድር ጦርነት
በ 624 ዓ.ም ያስመዘገበውን አስደናቂ ድል በእሱ ምትክ መለኮታዊ ተቀባይነት እንዳለው
ከተፈጥሮ በላይ የሆነ ምልክት አድርገው ይወስዱታል። ነገር ግን ልክ የበድር መሀመድ
ደጋፊዎች ከተሰቃዩ ከአንድ አመት በኋላ
አዋራጅ ሽንፈት። 52 ነገር ግን ይህ ከተፈጥሮ በላይ የሆነ የመለኮታዊ ሞገስ ምልክት
አልቆጠረውም። 53

ሙሐመድ የሞራል ምሳሌ _

አብዛኞቹ የእስልምና ተማሪዎች መሐመድ በአጠቃላይ ሥነ ምግባራዊ ሰው መሆኑን

ይገነዘባሉ። ሙስሊሞች ግን ብዙ ይላሉ። እሱ ሁለቱም (ከትልቅ) ኃጢአት በላይ እንደሆነ
እና ለሰው ልጆች ፍጹም የሆነ የሞራል ምሳሌ እንደሆነ አጥብቀው ይከራከራሉ።
"መሐመድ በታሪክ ውስጥ ለሰው ልጅ ፈሪሃ አምላክነት እና ፍፁምነት ያለው ምርጥ
አርአያ ሆኖ ቆሟል። ሰው ምን ሊሆን እንደሚችል እና በበጎነት እና በጎነት መስክ ምን
ሊሰራ እንደሚችል የሚያሳይ ህያው ማረጋገጫ ነው" ይላሉ። 54 ይህ ይላሉ፣ መሐመድ
ልዩ ለመሆኑ ከ"ዋና ማስረጃዎች" አንዱ ነው።
55

የእግዚአብሔር ነቢይ።
ታዋቂው የሙስሊም ክላሲክ በካማል ኡድ ዲን አድ ዳሚሪ ስለ ተወዳጁ ነቢይ
የሚከተለውን መግለጫ ይሰጠናል።

መሐመድ ከሰው ልጆች ሁሉ የተወደደ፣ ከሐዋርያት ሁሉ የላቀ ክብር ያለው፣

የእዝነት ነብይ ነው። . . . እርሱ ከነቢያት ሁሉ በላጭ ነው፤ ሕዝቡም ከአሕዛብ ሁሉ
በላጭ ነው፤ . . . በአእምሮ ፍፁም ነበር፣እናም የተከበረ ምንጭ ነበር። ፍፁም
ግርማ ሞገስ ያለው መልክ፣ ፍፁም ልግስና፣ ፍጹም ጀግንነት፣ ከመጠን ያለፈ
ትህትና፣ ጠቃሚ እውቀት ... ፍጹም ፈሪሃ እግዚአብሄር እና የላቀ አምልኮ ነበረው።
በሁሉም ዓይነት ፍጽምና ውስጥ እጅግ በጣም አንደበተ ርቱዕ እና ፍፁም ሰው
ነበር። 56
 211
52. ሽንፈቱ
በጣም አዋራጅ ነበር "ከመሐመድ ቁስል ሁለት ሰንሰለት አወጡ እና በሂደቱ
ሁለት የፊት ጥርሶቹ ወድቀዋል ። " በተጨማሪም የሞቱት ሙስሊሞች በጦር ሜዳ
በጠላት ተቆርጠዋል ። አንድ ጠላት እንኳን "በእነሱ ላይ ገመድ እና የአንገት ሀብል
ለመስራት ብዙ አፍንጫዎችን እና ጆሮዎችን ቆርጧል . " H Haykal 266-67 ተመልከት ።
53. ቁርኣን የመሐመድ ተከታዮች ቁጥራቸው ከአሥር ወደ አንድ ሲበልጡ
በእግዚአብሔር እርዳታ ሠራዊትን ማሸነፍ እንደሚችሉ ይናገራል (8፡65)። እዚህ ግን
በበድር ድል እንዳደረጉት ሁሉ ከሦስት ለ አንድ ብቻ በልጠው ነበር፣ ያም ሆኖ ግን ትልቅ
ሽንፈት ደረሰባቸው። ይህ በጭንቅ የድንቅ ድል ምልክት ነው ።
54. አብዳላቲ፣ 8.
55. Pfander, 225-26 ተመልከት.
ጉዴል 72 ይመልከቱ.
56.
የመሐመድ ግምገማ

የመሐመድ የሞራል ፍፁምነት ስለሚባለው ቢያንስ ብዙ ጥያቄዎች የሚነሱባቸው

አካባቢዎች አሉ። የመጀመሪያው ከአንድ በላይ ማግባት ጉዳይ ነው።
ከአንድ በላይ ማግባት ችግር. በቁርኣን መሰረት አንድ ወንድ አራት ሚስቶች ሊኖሩት
ይችላል (4፡3)። ይህ ቢያንስ ሁለት ጥያቄዎችን ያስነሳል። በመጀመሪያ ከአንድ በላይ
ማግባት ሞራል ነው? ሁለተኛ፡ መሐመድ ከራሱ ህግ ጋር የሚስማማ ነበር? ካልሆነስ
እንዴት ለሰው ልጅ እንከን የለሽ የሞራል ምሳሌ ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል?
በአይሁድ-ክርስቲያን ባህል ከአንድ በላይ ማግባት ከሥነ ምግባር አኳያ ስህተት ነው
ተብሎ ይታሰባል። አምላክ ከሌሎች ሰብዓዊ ድክመቶችና ኃጢአቶች ጋር ቢፈቅድም
እንኳ አላዘዘውም ። 57 ቁርኣን ግን ከአንድ በላይ ማግባትን በግልፅ ያስቀምጣል።
" (4፡3)

ለእነርሱ፡- ሁለት ወይም ሦስት ወይም አራት የመረጣችሁትን ሴቶች አግቡ የክርስትናን
መገለጥ እውነት ሳትገምቱ ከአንድ በላይ ማግባትን የሚቃወሙ ብዙ ክርክሮች
ከሁለቱም ከአጠቃላይ የሥነ ምግባር አንጻር አሉ። ሙስሊም እና ክርስቲያኖች። አንደኛ፣
አምላክ ለመጀመሪያው ሰው አንዲት ሚስት (ሔዋንን) ብቻ ስለ ሰጠው ከአንድ በላይ
ማግባት በቀደመው ሥርዓት መታወቅ አለበት ። ሁለተኛ፣ እግዚአብሔር ወደ ዓለም
የሚያመጣው የወንዶችና የሴቶች ብዛት እኩል ስለሆነ በተመጣጣኝ መጠን ይገለጻል ።
በመጨረሻም ነጠላ ማግባት በእኩልነት ይገለጻል ። ወንዶች ብዙ ሚስቶች ማግባት
ከቻሉ ለምንድነው ሚስት ብዙ ባሎች ማፍራት ያልቻላት? ፍትሃዊ ብቻ ይመስላል።
ታዋቂው የሙስሊም የህይወት ታሪክ ጸሐፊ ሃይካል እንኳ “የቤተሰብ እና የማህበረሰቡ
ደስታ በገደብ ሊገለገል ይችላል-

57 . ነጠላ
ማግባት አምላክ ለሰው ልጆች የሰጠው መስፈርት እንደሆነ ከሚከተሉት
እውነታዎች ግልጽ ሆኖ ይታያል፡- (1) አምላክ ከመጀመሪያው አንስቶ ከአንድ ወንድና
አንዲት ሴት ከአዳምና ከሔዋን ጋር የአንድ ነጠላ ጋብቻ ግንኙነት በመፍጠር ምሳሌውን
212
አስቀምጧል (ዘፍ. 1:27፤ ዘፍ. 2፡21-25)። (2) ይህ በእግዚአብሔር ያቆመው የአንዲት ሴት
ምሳሌ ለአንድ ወንድ የሰው ልጅ አጠቃላይ ተግባር ነበር (ዘፍ. 4፡1) በኃጢአት እስኪቋረጥ
ድረስ (ዘፍ. 4፡23)። (3) የሙሴ ሕግ ሚስቶችን እንዳታበዛ በግልጽ ያዝዛል።” ( ዘዳ. 17:17 ) (4)
ከአንድ በላይ ማግባትን በተመለከተ የተሰጠው ማስጠንቀቂያ በተደጋጋሚ የሰሎሞንን
ብዙ ሚስቶች በሚቆጥርበት ምንባብ ላይ ተደጋግሟል (1 ነገ. 11:2) “ከእነርሱም ጋር ከአንተ
ጋር እንዳትጋቡ” በማለት አስጠንቅቋል (5) ጌታችን ይህንን ክፍል በመጥቀስ
የእግዚአብሔርን የመጀመሪያ ሐሳብ አረጋግጧል (ማቴ. 19፡4) እና እግዚአብሔር አንድን
እንደፈጠረ በመጥቀስ።
"ወንድ እና ብቸኛ] ሴት" እና በጋብቻ ውስጥ ተቀላቅለዋል. (6) አዲስ ኪዳን “ለእያንዳንዱ
ሰው ለራሱ ሚስት ትኑረው ለእያንዳንዲቱ ደግሞ ለራስዋ ባል ይኑራት” (1 ቆሮንቶስ)
ጠበቅ አድርጎ ይገልጻል።
7፡2)። (7) በተመሳሳይም ጳውሎስ የቤተ ክርስቲያን መሪ “የአንዲት ሚስት ባል” እንዲሆን
አጥብቆ ተናግሯል። (1 ጢሞ. 3:2, 12) (8) በእርግጥ የአንድ ነጠላ ጋብቻ በመካከላቸው
ያለውን ግንኙነት ቅድመ-ምሳሌ ነው።
ክርስቶስ እና ሙሽራው ቤተክርስቲያን (ኤፌ. 5፡31-32)።
እንዲያውም መጽሐፍ ቅዱስ አምላክ ከአንድ በላይ ማግባትን የሚፈጽሙትን ሰዎች
ክፉኛ እንደቀጣቸው ይገልጻል ። ሚስቶች” ( ዘፍ. 4:19, 23 ) (2) አምላክ ከአንድ በላይ
የሚያገቡትን ድርጊታቸው የሚያስከትለውን መዘዝ በተደጋጋሚ አስጠንቅቋል
“ልቡም ከእግዚአብሔር እንዳይመለስ” (ዘዳ. 17፡17፤ 1 ነገ. 11፡2)። (3) እግዚአብሔር ከአንድ
በላይ ማግባትን ፈጽሞ አላዘዘም - ልክ እንደ ፍቺ የፈቀደው በልባቸው ጥንካሬ ምክንያት
ብቻ ነው.
(1 ( ዘዳ. 24:1፤ ብቅል. 19:8) (4) ዳዊትንና ሰሎሞን ዜና 14:3 ን ጨምሮ በመጽሐፍ ቅዱስ
ውስጥ የሚገኙት ከአንድ በላይ ሚስት ያገቡ ሁሉ ለኃጢአቶቹ ብዙ ዋጋ ከፍለዋል። (5)
እግዚአብሔር ፍቺን እንደሚጠላ ከአንድ በላይ ማግባትን ይጠላል፣ ምክንያቱም ለቤተሰቡ
ያለውን አመለካከት ስለሚያበላሽ ነው (ሚል. 2፡16)። ከጌስለር እና ሃው፣ 183-84 የተወሰደ።
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

ነጠላ ማግባትን የሚያስገድድ። "58 በእርግጥም መሐመድ ከሚስቶቹ ጋር ያለው ግንኙነት

ራሱ ከአንድ በላይ ማግባትን የሚቃወም ክርክር ነው።ሃይካል ለምሳሌ ከአንድ በላይ
ማግባትን የፈጠሩ ችግሮችን ሲጠቅስ "የነቢዩ ሚስቶች በባሎቻቸው ላይ እስከመሸርሸር
ደርሰዋል። ሃይካል እንደገለጸው "እሱ (ሙሐመድ) ብዙ ጊዜ ከሚስቶቻቸው አንዳንዶቹን
ችላ ይላቸዋል, እና በብዙ አጋጣሚዎች ከሌሎች ያመልጡ ነበር. "59 አክሎም "በእርግጥ
ለአንዳንዶቹ ሚስቶቹ ያለው አድልኦ መሐመድ በአንድ ወቅት አንዳንዶቹን ሊፋታ አስቦ
የነበረውን ውዝግብና ጠብ ‘በአማኞች እናቶች’ መካከል ፈጠረ ።
በቁርኣን እንደሚያስተምረው ከአንድ በላይ ማግባት ከሥነ ምግባሩ አንጻር ትክክል
ነው ወይ የሚለውን ጥያቄ ለጊዜው ወደ ጎን በመተው ብዙዎች የመሐመድ ባሕርይ
ጉድለት የሚሰማቸው ሌላ ከባድ ችግር አለ። መሐመድ አንድ ሰው በአንድ ጊዜ ከአራት
በላይ ሚስቶች ማግባት እንደሌለበት ከእግዚአብሔር ዘንድ ራዕይ ተቀበለ፣ነገር ግን ብዙ
 213
ሚስት ነበረው። የመሐመድ ሙስሊም ተከላካይ በእስልምና ነብይ ምርጥ ባል ብሎ
በመፃፍ አስራ አምስት ሚስቶች እንዳሉት አመነ! ሆኖም አራት ሚስቶች ብቻ
ሊኖራቸው እንደሚችል ለሌሎች ተናግሯል።
አንድ ሰው ለመላው የሰው ዘር ፍጹም የሆነ የሥነ ምግባር ምሳሌ ሊሆንና ከአምላክ
ዘንድ ካወጣቸው መሠረታዊ ሕጎች በአንዱ እንኳ መኖር አይችልም?
የሙስሊሙ መልስ አሳማኝ አይደለም። ነቢዩ እግዚአብሔር ለእርሱ የተለየ ነገር
አድርጎታል ነገር ግን ለማንም እንዳልሆነ "መገለጥ" ተቀበለ ይላሉ። መሐመድ
እግዚአብሔርን በመጥቀስ እንዲህ ብሏል፡- “ነቢይ ሆይ!
ሚስቶችህን ለአንተ የተፈቀደልህ... ነቢዩ ሊያገባት ቢፈልግ ነፍሷን ለነቢዩ ያደረች
ምእመናን ሁሉ፤ ነገር ግን በፍጥነት ሲጨምር ይህ ለአንተ ብቻ እንጂ ለምእመናን
አይደለም፤ (33፡50፣ አጽንዖት ተጨምሯል) ከዚህም በላይ መሐመድ የማደጎ ልጁን
የተፈታችውን ዘይነብን እንዲያገባ መለኮታዊ ማዕቀብ ደርሶበታል።
(33፡37)።
የሚገርመው ይህ ፍቺ የተፈጠረው ነብዩ (ሰ.ዐ.ወ) ለዘይነብ ውበት ያላቸው
አድናቆት ነው።
ከዚህ ሁሉ በተጨማሪ እግዚአብሔር ለእያንዳንዱ ሚስት የጋብቻ መብቷን “በጽድቅ”
እንዲሰጣት ከሌላ መለኮታዊ የተገለጠ ሕግ የተለየ ነገር እንዳደረገ እንድናምን
እንጠይቃለን። መሐመድ የትኛውንም ሚስት ማግባት እንደሚችል እግዚአብሔር
እንደነገረው አጥብቆ ተናግሯል።
በፈለጋት ጊዜ ፈለገ፡- "ከነሱ የምትሻውን ሁሉ ታዘገያለህ። የምትሻውንም ልትቀበል
ትችላለህ።"(33፡51) እግዚአብሔር እንኳን መሐመድ ለሴቶች ባለው ፍቅር ላይ ፍሬን
ማድረግ ነበረበት። በመጨረሻም፡- «ለእናንተ (ከሴቶች በላይ ማግባት) ለእናንተ
የተፈቀደላችሁም ከዚህ በኋላ ልትለውጡ አይገባችሁም» የሚል ራእይ ወረደለትና።

58. ሃይካል፣ 294 ይመልከቱ።

59. ኢቢድ., 436. የተጠቀሰው ምክንያት የበለጠ ገላጭ ነው, ማለትም "የእርሱን
ርህራሄ አላግባብ መጠቀምን ተስፋ ለማስቆረጥ" (!).
60. ኢቢድ., 437.
የመሐመድ ግምገማ _

እነሱም (ለሌሎች) ሚስቶች ምንም እንኳን ውበታቸው ቢማርክህም።” (33፡52)

የመሐመድን አለመመጣጠን መመልከት አንድ ሰው አይኑን የከፈተ ሰው እንዴት ፍጹም
የሞራል ምሳሌ እና ጥሩ ባል አድርጎ ሊቆጥረው እንደሚችል ያስገርማል።
የሴቶች ዝቅተኛ ሁኔታ. ቁርኣን እና ትውፊት ለሴቶች ከወንዶች ያነሰ ደረጃ አላቸው።
የወንዶች የላቀ ደረጃ በቀጥታ በቁርኣን ውስጥ ባሉ ትዕዛዞች ላይ የተመሰረተ ነው።
ቀደም ሲል እንደተገለፀው ወንዶች ብዙ ሚስቶች (ከአንድ በላይ ማግባት) ማግባት
ይችላሉ ነገር ግን ሴቶች ብዙ ባሎችን ማግባት አይችሉም (ከአንድ በላይ ጋብቻ). ቁርኣን
214
(2፡228)
ወንዶች ከሴቶች የተሻለ ጥቅም እንዳላቸው ይናገራል። ቁርአን ለወንዶች
ሚስቶቻቸውን የመፍታት መብትን በግልፅ ሰጥቷቸዋል ነገርግን ለሴቶች እኩል መብት
አልሰጠም "ወንዶች በእነሱ ላይ የጥቅም ደረጃ አላቸው" (2፡228) በማለት። 61 በአንድ
ወቅት መሐመድ አንዲት ሴት አገልጋይዋ እውነቱን ለማግኘት እንድትደበድባት ፈቀደ።
ሃይካል እንደዘገበው "አገልጋዩ ተጠርቷል እና አሊ ወዲያውኑ ያዛት እና ለአላህ ነብይ
እውነቱን እንድትናገር ባዘዛት ጊዜ በጣም በሚያምም እና በተደጋጋሚ ይመታታል." 62
በመጨረሻም በቁርኣን መሰረት ወንዶች ሚስቶቻቸውን እንኳን ሊደበድቡ ይችላሉ፡-
“ወንዶች በሴቶች ላይ የተሾሙ ናቸው ምክንያቱም አላህ ከፊሉን በከፊሉ ላይ የበላይ
ስላደረገ ነው።... በአልጋ ላይ አውርዳቸው እና ገርፏቸው"
63
(4፡34)።
ከዚህ በተጨማሪ ሙስሊም ሴቶች መጋረጃ ለብሰው ከባሎቻቸው ጀርባ
ቆመው ከኋላቸው ተንበርክከው ጸሎት ማድረግ አለባቸው። ሕጉ
ሁለት ሴቶች በፍትሐ ብሔር ውል መመስከር እንዳለባቸው ይጠይቃል
64 ከአንድ ሰው

ጋር ይቃረናል.
ሰሂህ ላይ በተገኘው ሀዲስ ውስጥ የሴቶችን በእስልምና ዝቅተኛ ደረጃ የሚገልጽ ዘገባ
የሚከተለውን እናገኛለን።

ኢብኑ አባስ (ረዲየላሁ ዐንሁ) እንደተረከው፡- ነብዩ (ሶ.ዐ.ወ) እንዲህ ብለዋል፡-

“የገሀነም እሳትን ተገለጽኩኝ፣ ከነዋሪዎቿም አብዛኞቹ ከሓዲዎች ሴቶች ነበሩ።
"በአላህ ይክዳሉን? " (ወይስ አላህን ከሓዲዎች ናቸውን?) «እነሱ ባሎቻቸውን
ከሓዲዎች ናቸው ለጸጋዎችም ለነርሱም በተሠሩት መልካም ሥራዎች ከሓዲዎች
ናቸው» ሲል መለሰ። 65

ስለሴቶች ከተናገሩት እነዚህ ሁሉ አባባሎች አንጻር የሙስሊም ተከራካሪዎች እንዲህ

ሲሉ መስማት የሚያስደንቅ ሆኖ አግኝተውታል፡- “በእርግጥ መሐመድ የተከበረ ብቻ
ሳይሆን
ሴት ከማንኛዉም ወንድ በላይ፣ ነገር ግን የሷ ወደሆነዉ ደረጃ አሳደገቻት - ይህ
መሐመድ የሰራ

61. Rippin እና Knappert 113-15 ይመልከቱ።

62. ሃይካል 336 ይመልከቱ።
63. ቁርአን፣ የፒክታል ትርጉም፣ አጽንዖት ተጨምሯል። አሊ ይህን ጥቅስ በማለዘብ
በአረብኛ ያልተገኘውን "ቀላል" የሚለውን ቃል በማከል እንደሚከተለው፡-
"(በመጨረሻም) ደበደቡዋቸው።"
64. አብዳላቲ፣ 189-91 ተመልከት።
65. አል-ቡካሪ፣ ጥራዝ. 1፣29።
 215
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

ብቻዋን እስካሁን ድረስ አቅም ነበረው"[!] 66 ሌላ ሙስሊም ጸሃፊም እንዲህ ይላል፡

“እስልምና ለሴቶች በሌሎች ሃይማኖታዊም ሆነ ሕገ መንግሥታዊ ሥርዓቶች አግኝታ
የማታውቀውን መብትና መብት ሰጥቷቸዋል።” 67 እውነታው ግን በተቃራኒው ነው።
የመሐመድ የሞራል ጉድለት በአጠቃላይ። መሐመድ ሩቅ ነበር።
ኃጢአት ከሌለው. ቁርኣን እንኳን አላህን ይቅርታ መጠየቅ እንዳለበት በብዙ
አጋጣሚዎች ይናገራል። ለምሳሌ 40፡55 ላይ እግዚአብሔር እንዲህ አለው፡- “ታጋሽ
ታገሥ፡ የእግዚአብሔር ቃል ኪዳን እውነት ነውና ስለ ኃጢአትህም እግዚአብሔርን
ይቅርታ ጠይቅ። በሌላ አጋጣሚ እግዚአብሔር መሐመድን "ከእግዚአብሔር በቀር ሌላ
አምላክ እንደሌለ እወቅ ለኃጢአተኛህም ለወንዶችና ለሴቶችም ምሕረትን ለምኝ" (47፡
19፣ አጽንዖት ተጨምሯል)። ይህም ይቅርታ የሚፈለግለት ለሌሎች ብቻ ሳይሆን
ለኃጢአቱ ይቅርታ እንደሚፈለግ ፍጹም ግልጽ ያደርገዋል (48፡2)።
በቁርኣን ውስጥ ስለ መሐመድ ከተመዘገቡት እውነታዎች አንጻር፣ የመሐመድ ባሕርይ
በእርግጥም እንከን የለሽ ነበር። በጣም ብዙ ተቀባይነት ካላቸው የመሐመድ የሕይወት
ታሪክ ጸሐፊዎች አንዱ እንኳን ኃጢአት እንደሠራ አምኗል። ሃይካል ስለ አንድ አጋጣሚ
ሲናገር፡ “መሐመድ በእውነቱ ከኢብኑ ኡሙ መክቱም ፊት ፊቱን ፊቱን ፊቱን አቁሞ
ሲያባርረው ተሳስቷል። 68 ሃይካል አክሎም “በዚህ ረገድ እርሱ [መሐመድ]
እንደማንኛውም ሰው ተሳሳች ነበር። 69 ከሆነ፣ ያንን ማመን ከባድ ነው።
መሐመድ በሙስሊሞች ሊወደስ ይችላል። የመሐመድ ሥነ ምግባር በዘመኑ በነበሩት
በብዙዎች ላይ ምንም ያህል መሻሻል ቢኖረውም፣ ብዙ ሙስሊሞች ለእርሱ ብለው
የሚናገሩትን በሁሉም ጊዜያት ለነበሩት ሰዎች ሁሉ ፍጹም አርአያነት የጎደለው
ይመስላል። ከወንጌሉ ኢየሱስ በተለየ መልኩ ጠላቶቹን የሚከተለውን ጥያቄ መቃወም
እንደማይፈልግ ምንም ጥርጥር የለውም።
"ከእናንተ ስለ ኃጢአት የሚወቅሰኝ ማን ነው?" ( ዮሐንስ 8:46 )
የቅዱስ ጦርነቶች (ጂሃድ) ችግር. ጦርነት መቼም ትክክል ነው ወይ የሚለውን ጥያቄ
ወደ ጎን በመተው፣ 70 መሐመድ በቅዱሳን ጦርነቶች ያምን ነበር (እ.ኤ.አ
ጂሃድ)። መሐመድ በመለኮታዊ መገለጥ ተከታዮቹን "በእግዚአብሔር መንገድ ተዋጉ" (2፡
244) በማለት አዘዛቸው። አክሎም፣ “አረማውያንን ባገኛችኋቸው ስፍራ ተዋጉና
ግደሏቸው” (9፡5)። እና "ከሓዲዎችን ባገኛችሁ ጊዜ አንገቶቻቸውን ምቱ" (47፡4)።
በአጠቃላይ፡- “እነዚያን በአላህና በመጨረሻው ቀን የማያምኑትን መዋጋት ነበረባቸው።”
(9፡29)። ገነት ለነዚያ ለአላህ የሚጋደሉት፡- «እነዚያ ቤታቸውን የተዉትን... ወይም
የተጋደሉ ወይም የተገደሉትን - ከነሱ ላይ ኃጢአቶቻቸውን በእርግጥ አብስይላለሁ።
ከሥሮቻቸው ወንዞች የሚፈሱባቸውን ገነቶችም አግብቷቸው። ምንዳ ነው።
216
66. ሃይካል፣ 298 ይመልከቱ።
67. አብዳላቲ፣ 184 ይመልከቱ። ለሴቶች እስላማዊ እና ቁርዓናዊ አመለካከት ለበለጠ
ትችት፣ ዳሽቲ፣ 113-120 ይመልከቱ።
68. ሃይካል 134 ይመልከቱ።
69. ኢቢድ., 134.
70. N. 1 ይመልከቱ.. Geisler, Christian Ethics: አማራጮች እና ጉዳዮች (ግራንድ ራፒድስ:
ቤከር, 1989), ምዕራፍ 12.
የመሐመድ ግምገማ 1 79

ከአላህ ዘንድ በላጭም ምንዳ አልለ።

፡244፤ 4፡95 ዝከ. 8፡12)። እነዚህ “ቅዱሳን ጦርነቶች ” የተካሄዱት “ በእግዚአብሔር
(3፡195፤ 2
መንገድ ነው ” (2፡244) “ በማያምኑት ላይ ። ” 5፡36-38 ላይ ፣ እናነባለን፡- በእግዚአብሔር ላይ
የሚዋጉ ሰዎች ቅጣት [ማለትም፣ የማያምኑት] እና መልእክተኛው እና በጉልበት እና
በጉልበት ታገሉ በምድሪቱ ላይ ለሚደርሰው ጥፋት፡- መገደል፣ ወይም መሰቀል፣ ወይም
እጆችንና እግሮችን ከተቃራኒ አቅጣጫ መቁረጥ፣ ወይም ከአገር መባረር ነው።
ሁኔታዎች" አሊ
እንደ “አይን መበሳት እና ያልታደለውን ሰው ለሞቃታማ ጸሃይ እንዲጋለጥ ማድረግ ” ያሉ
ጠላቶችን በአረብ ሀገራት ላይ የሚፈፅሙት የጭካኔ እርምጃዎች
መሰረዛቸውን ሲገልጽ ትንሽ ማጽናኛ አይሰጥም!
71
በየትኛውም መንገድ በጠላቶች ላይ እንዲህ ያለው ጦርነትና ስደት በአብዛኞቹ
ተቺዎች ሃይማኖታዊ አለመቻቻልን የሚያሳይ ግልጽ ምሳሌ ነው.
72 ዘመን.

የሞራል ጥቅም ችግር። መሐመድ ተከታዮቹ በንግድ የመካ ተሳፋሪዎች ላይ

የሚያደርጉትን ወረራ አፀደቀ። 73 ነብዩ እራሱ ሶስት ወረራዎችን መርቷል። የእነዚህ
ጥቃቶች አላማ የገንዘብ ሽልማት ለማግኘት ብቻ ሳይሆን መካውያን እየጨመረ
በመጣው የሙስሊሙ ሃይል ለመማረክ ጭምር እንደነበር አያጠራጥርም። የእስልምና
ተቺዎች በዚህ አይነቱ ዘረፋ ላይ ከባድ የሞራል ጥያቄዎችን ያነሳሉ። ቢያንስ እነዚህ
ድርጊቶች በመሐመድ የሞራል ፍጹምነት ላይ ጥቁር ጥላ እንደሚጥሉ ይሰማቸዋል።
በሌላ ጊዜ ደግሞ መሐመድ እሱን ለመግደል ኻሊድ የሚባል ጠላት እንዲዋሽ
ተከታይን ማዕቀብ ሰጠው። ይህን አደረገ። ከዚያም በደህና ርቀት ላይ ነበር ነገር ግን
የሰውየው ሚስቶች ፊት "በሰይፉ ላይ ወድቆ ገደለው, የካሊድ ሴቶች ብቻ ምስክሮች
ነበሩ እና ማልቀስ ጀመሩ.
74
ለእርሱም አልቅሱ።
በሌሎች አጋጣሚዎች መሐመድ ለፖለቲካዊ ጥቅም ግድያ ምንም ዓይነት ጥላቻ
አልነበረውም። ታዋቂው አይሁዳዊ ካዕብ ኢብኑ አል-አሽራፍ በመሐመድ ላይ አንዳንድ
አለመግባባቶችን ሲያነሳና ስለ እሱ አስቂኝ ግጥም ሲያቀናብር ነቢዩ "ከካዕብ ማን
ያድነኛል?"
ወዲያውኑ አራት ሰዎች በፈቃደኝነት ሰጡ እና ብዙም ሳይቆይ ወደ ሙሐም ተመለሱ-
75 የካብ ጭንቅላት በእጃቸው ይዘው አበዱ።

ታዋቂው የዘመናችን እስላማዊ የሕይወት ታሪክ ጸሐፊ ሁሴን ሃይካል

የመሐመድ ሕይወት በሚለው መንጠቆው ብዙ ግድያዎችን አምኗል ። ከጻፈው አንዱ፡-
“ነቢዩ (ሶ.ዐ.ወ) አዘዙ

71. ዩሱፍ አሊ፣ ቅዱስ ቁርኣን ፣ ማስታወሻ 738፣252።

218
72. በእነዚህ ግልጽ ትእዛዞች መሰረት እስልምናን እና የሙስሊሞችን ልምምዶች
ለዘመናት ለማስፋፋት ሰይፍን እንድንጠቀም ሙስሊሙ “ይህ ትግል የተካሄደው ሰዎችን
ወደ አላህ እና ወደ ሃይማኖቱ ለመጥራት ነፃነት ለማግኘት ብቻ ነው” ሲል የቀለበት
ቀለበት አለው (ይመልከቱ)። ሃይካል፣ 212)
73. ኢቢድ.፣ 357 ረ.
74. ኢቢድ., 273.
75. ጉደል 74 እዩ።
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

የኡቅባህ ኢብን አቡ ሙአይትን መገደል ። ዑቅባ 'ልጆቼን ማን ይንከባከበዋል መሐመድ?'

ሲል ሲማፀን መሐመድም እንዲህ ሲል መለሰ
"76
እሳት.
መሐመድ ጠቃሚ ሆኖ ሲያገኘው ቃል ኪዳኑን ለማፍረስ ቸልተኛ እንዳልሆነ ራሱ
ቁርኣን ይነግረናል። በተከበረው የአረብ ወር ከመግደል ለመዳን የረጅም ጊዜ ቃል ኪዳንን
ለማፍረስ “መገለጥ” አግኝቷል፡- “በተከለከለው ጦርነት ላይ ስለመዋጋት ይጠይቁሃል።
ወር. «በውስጧ መታገል ከባድ ነው» በላቸው። ግን የአላህን መንገድ መከልከል በአላህ ፊት
ታላቅ ነው።"(2፡217) ዳግመኛም "አላህ ለናንተ መሐሎቻችሁን መፍቻ ደነገገላችሁ።"
(66፡2) ከወጥነት ይልቅ የመሐመድ ሥነ ምግባራዊ ሕይወት
አንዳንድ ጊዜ በፍላጎት ተለይቷል።
የበቀል ችግር. ቢያንስ ሁለት ጊዜ መሐመድ እሱን የሚያፌዙ ግጥሞችን
በማዘጋጀታቸው የተገደሉ ሰዎችን አዘዘ። ይህ ለፌዝ የሚደረግ ከልክ ያለፈ ምሬት
አንዳንዶች በዚህ አሳማኝ ባልሆነ መንገድ ይሟገታሉ፡- “እንደ መሐመድ ላለ ሰው፣ ስኬቱ
በአብዛኛው የተመካው ሊያሸንፈው በሚችለው ግምት ላይ ከሆነ፣ ከጠፋው ጦርነት
ይልቅ ተንኮለኛ አሽሙር ድርሰት የበለጠ አደገኛ ሊሆን ይችላል። " 77 ነገር ግን ተቺዎች
እንደሚያሳዩት ይህ ተግባራዊ ብቻ ነው፣ ፍጻሜው የሚያጸድቀው - ትርጉሙን
ስነምግባር ነው።
ምንም እንኳን ሃይካል እንደተናገረው “ሙስሊሞች ሁል ጊዜ ማንኛውንም ሴት
ወይም ልጅ መግደልን ይቃወማሉ” ቢሆንም፣ “አንዲት አይሁዳዊት ሴት አንድን
ሙስሊም በመግደል የወፍጮ ድንጋይ በራሱ ላይ በመጣል ተገድላለች” ብሏል። 78 ሃይካል
በሌላ አጋጣሚ "ሁለቱም ባሪያዎች ሴቶች
[በመሐመድ ላይ በዘፈን ተናግሯል የተባሉት] ተከሰው ነበር።
እና ከጌታቸው ጋር
79

እንዲገደሉ አዘዘ።” አቡ አፌክ የተባለች አንዲት ሴት መሐመድን (በግጥም)

እንደሰደበች ሲታመን ከመሐመድ ተከታዮች መካከል አንዱ “በሌሊት ጥቃት ሰነዘረባት።
በልጆቿ የተከበበች፣ አንዷ የምታጠባ ነበር።" እና "በኋላ
 80 ልጁን ከተጠቂው ላይ
አውጥቶ ገደላት። ይህ ሁሉ በእርግጠኝነት
ለሰው ልጆች ሁሉ ታላቅ የሥነ ምግባር ምሳሌ የሚሆን አንድ ሰው ብቁ አይመስልም።
የመሐመድ ተከታዮች ለእርሱ የሚገድሉበት ቀናኢነት በጣም መጥፎ ነበር። ሃይካል
ሴት ልጁን በመሐመድ ትእዛዝ ሊገድል የነበረ የአንድ አማኝ ቃል መዝግቧል። የእስልምና
ሁለተኛ ኸሊፋ የሆኑት ዑመር ኢብኑል ኸጣብ፣ “በአላህ እምላለሁ፣ እርሱ [ሙሐመድ]

76. H Haykal ተመልከት፣ 234 (ዝከ. 236-37፣ 243)።

77.ጉደል 74 እዩ።
78.ሃይካል፣ 314 ይመልከቱ።
79.ኢቢድ ., 410.
80. Ibid., 243, አጽንዖት ተጨምሯል.
የመሐመድ ግምገማ 181

ጭንቅላቷን እንድመታ ብትጠይቀኝ፣ ሳላቅማማ አደርገዋለሁ” [!] .81

የምህረት ማጣት ችግር. መሐመድ የመጨረሻውን የመዲና የአይሁድ ነገድ ከመካ
ጠላቶች ጋር በሙስሊሞች ላይ አሲረዋል በሚል ጥርጣሬ ላይ ጥቃት አድርሷል። ከዚህ
ቀደም ከነበሩት ሁለት የአይሁድ ነገዶች በተለየ መልኩ በቀላሉ ከከተማው ከተባረሩት
የጎሳ ሰዎች ሁሉ ተገድለዋል፣ ሴቶቹና ሕጻናቱም ለባርነት ተሸጡ። ይህንን ለማስረዳት
የሚሞክሩ አንዳንዶች እንኳን ይህ የ"ጭካኔ ድርጊት" መሆኑን አምነው ጉዳዩን
ለማብራራት ሲሞክሩ "መሐመድ በአይሁዶች ላይ የፈፀመውን ጭካኔ ከበስተጀርባ ማየት
አለበት ምክንያቱም የእነሱ ንቀት እና አለመቀበል ትልቅ ተስፋ አስቆራጭ ነበር ።
ህይወቱን፣ እና ለተወሰነ ጊዜ የትንቢታዊውን ደራሲ ሙሉ በሙሉ ለማጥፋት ዝተዋል።
82
ይህ ቢሆንም እንኳ ሁለት ጥፋቶች ትክክል አይደሉም።
ይህስ ወንዶቹን መግደልና የሴቶችንና ሕፃናትን ባሪያ ማድረግ ተገቢ ነውን? 83 እና፣
ከዚህም በላይ፣ የዚህ አይነት ተግባር እንከን የለሽ የሞራል ባህሪ ያለው፣ ለሰው ዘር ሁሉ
አርአያ የሚሆን ሰው ምሳሌ ነውን?
ታላቁ አቋም ነው የሚለውን ቀላል መከራከሪያ እናስተባብላቸዋለን” በማለት ምላሽ
ሰጥቷል። ከህግ በላይ" 0]. 84

ማጠቃለያ

የአላህ ሙሉ እና የመጨረሻ መገለጥ ያለው የነቢያት የመጨረሻው ነው (በቁርአን

ውስጥ) ይላል። ሙስሊሞች ይህንን አባባል የሚደግፉ ብዙ ነገሮችን ያቀርባሉ፣ ለምሳሌ
መሐመድ በቁርአን ውስጥ የተናገራቸው ትንበያዎች፣ የቁርአን ተአምራዊ ተፈጥሮ ፣
በመሐመድ የተከናወኑ ተአምራት እና ፍጹም የሞራል ባህሪው። ነገር ግን፣
220
እንደተመለከትነው፣ የእነዚህ ማስረጃዎች ከተፈጥሮ በላይ ናቸው ከሚለው እጅግ በጣም
ያነሰ ነው፣ ምክንያቱም ክስተቶቹ በትክክል እንደተከሰቱ የሚያሳይ ምንም አይነት
ተጨባጭ ማስረጃ ስለሌለ ወይም በእራሳቸው ክስተቶች ውስጥ ምንም ከተፈጥሮ በላይ
የሆነ ነገር ባለመኖሩ ነው።

81. ኢቢድ.፣ 439. ዳሽቲ በትክክል እንደተናገረው፣ “አንዳንድ ጊዜ በእውነቱ ጀግንነት

ለማሳየት ወይም በግል ቂም ተነሳስተው ግድያ ለእስልምና አገልግሎት ተሰጥቷል”
(ዳሽቲ፣ ibid.፣ 101)።
82. አንድሬ፣ 155-56 ተመልከት።
83. ሙስሊሙ ይህንን ክስ ለመከላከል የሚሞክረው አብዛኛውን ጊዜ አመክንዮአዊ
ስህተትን ያካትታል
የክርስቲያን ሥልጣኔዎች ተመሳሳይ ነገር አድርገዋል በማለት “ጉዳዩን ማዞር” (ሃይካል፣ 237
ተመልከት)። እንደዚያም ከሆነ ይህ ነብዩ በሴቶች ላይ የፈጸሙትን የበቀል እርምጃ
አያጸድቅም። አንድ ሰው ኢየሱስ እንዲህ ያለውን የሚያስነቅፍ ድርጊት ሲፈጽም ወይም
ሲያጸድቀው መገመት አያስቸግርም።
84. ሃይካል፣ 298 ይመልከቱ፣ አጽንዖት የኛ።
 በእርግጥ ሙስሊም ይህንን በእምነት መቀበሉን መቀጠል ይችላል። ነገር ግን በማስረጃ
የተረጋገጠ ነው ብሎ መናገሩ ሌላ ነገር ነው። እና ሙስሊም ያልሆነው በሶክራቲክ ትዕዛዝ
amined life is not worth living" (and it may be added, "the unexamined
Faith is not worth believing") will no doubt look elsewhere to find a faith
founded on fact.

የሚስማማው "የማይታወቅ -
222 ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

የእስልምና እምብርት ነው ። የይገባኛል ጥያቄዎችን ማረጋገጥ ከተቻለ እስልምና

እውነት ነው እና ሁሉንም የሚቃወሙ ሃይማኖታዊ ጥያቄዎችን ጨምሮ
አይሁድ እና ክርስትና ውሸት ናቸው። በምዕራፍ 5 ላይ እንደተመለከትነው፣ ቁርኣን
በንግግር የተጻፈ የእግዚአብሔር ቃል እንደሆነ ይናገራል፣ ከዋናው በሰማይ የተቀዳ ነው።
በተጨማሪም፣ ሌሎች ሃይማኖታዊ ንግግሮች በተቃራኒው፣ ቁርኣን ሙሴን፣ ኢሳን እና
ከርሱ በፊት የነበሩትን ነቢያት ሁሉ የሾሙት የነቢያት የመጨረሻ እና ታላቅ በሆነው
በመሐመድ በኩል የእግዚአብሔር ሙሉ እና የመጨረሻ መገለጥ ነው ይላል። እንግዲያው
እስልምናን የማይቀበል ማንኛውም ሰው ሙስሊሞች ስለ ቁርኣን የሚናገሩትን እንዲረዳ
እና ሙስሊሞች የሚያቀርቡትን ማስረጃ መመርመር በጣም አስፈላጊ ነው።

የቁርአን ኢስላማዊ
እይታ ግምገማ _ _ _ _

ልዩ ስልጣን የቁርዓን የይገባኛል ጥያቄዎችን ከመገምገማችን በፊት ፣ ስለ ቁርኣን ምንነት መሰረታዊ

የይገባኛል ጥያቄዎችን መገምገም ያስፈልጋል ። እነዚህም በእግዚአብሔር አነሳሽነት፣
ስሕተት የለሽነቱ እና የመጨረሻነቱ ይጠቀሳሉ።

የቁርዓን መነሳሳት ።
ታላቁ የሱኒ ባለስልጣን አቡ ሀኒፋ የኦርቶዶክስ እምነትን ሲገልጹ "ቁርኣን
የእግዚአብሔር ቃል ነው, እና የእሱ ተመስጦ ቃሉ እና መገለጥ ነው. የእግዚአብሔር
አስፈላጊ ባህሪ ነው. አምላክ አይደለም, ነገር ግን አሁንም ከእግዚአብሔር ጋር
የማይነጣጠል ነው. " በእርግጥ "በጥራዝ ተጽፎአል፣ በቋንቋም ይነበባል... የእግዚአብሔር
ቃል ግን አልተፈጠረም።" 1

1. ኪታብ
አል-ዋሲያ፣ 77. ከአብዱል-ሀቅ የተወሰደ፣ 62. እንዲሁም አል-ማቱሪዲ
በዊልያምስ፣ 182 በ Mutazilites ላይ የኦርቶዶክስ አቋምን ሲከላከል ይመልከቱ።

183
 የሙስሊም ምሁር ዩሱፍ ኬ. ኢቢሽ እንዲህ ብለዋል፡- “በተለመደው መንገድ መጽሐፍ
አይደለም፣ ወይም ከመጽሐፍ ቅዱስ፣ ከብሉይም ሆነ ከሐዲስ ቴስታ - ጋር ሊወዳደር
አይችልም።
ments.... በክርስትና ውስጥ ካለው ከማንኛውም ነገር ጋር ልታወዳድረው ከፈለግህ
ከክርስቶስ ጋር ማወዳደር አለብህ። ቁርኣን እንዲህ ነው ። " ከአላህ ዘንድ፣ ኃያል የኾነው፣
ሙሉ
ጥበብ። እኛ መጽሐፉን ወደ አንተ በእውነት አወረድንህ
55:1-2 እንዲህ ይላል፡- «(አላህ) አልረሕማን፤ እርሱ ያ ያስተማረው ነው።
ቁርኣን . _ ( በተጨማሪም 3:7፤ 41:2-3፤ 12:1-2፤ 20:113፤ 25:6፤ 2:2-4፤ 43:43-44፤
6:19፤ 39:41 ን ተመልከት። )

ስህተት እና ዘላለማዊ
በእርግጥ ቁርኣን የአላህ ቃል ከሆነ ፍፁም ስህተት የሌለበት ይሆናል ምክንያቱም
እግዚአብሔር ስህተትን መናገር አይችልምና። በእርግጥም ይህ ነው ቁርኣን ለራሱ ሲናገር
"ምስጋና ይገባው።
እግዚአብሔር ለባሪያው መጽሐፉን የላከው በውስጧም ጠማማነትን ያልፈቀደው
እግዚአብሔር ነው።” (18፡1) እንደምንመለከተው ኦርቶዶክሳውያን ሙስሊሞች ይህ ቁርኣን
የሚያስተምረውን ነገር ሁሉ በሳይንስ ጉዳዮች ላይም ጭምር ነው ብለው ያምናሉ።
ሙስሊሞችም ቁርኣን ከመጀመሪያው ከሰማያዊው " የመፅሃፍ እናት " ግልባጭ ነው ብለው ያምናሉ።
85፡21-22 ላይ፣ “ አይ፣ ይህ የከበረ ቁርኣን ነው ፣ በ ሀ ውስጥ እናነባለን። ታብሌቱ ተጠብቆ
ኖሯል! » እና 43፡3-4 ውስጥ፣ እናነባሇን።
"እኛ ታውቁ ዘንድ በአረብኛ ቁርኣን አደረግነው
(እና ጥበብን ተማር)። በእውነትም እርሱ በፊታችን ከፍ ያለ (በክብር) በጥበብ የተሞላ
በመጽሐፍ እናት ውስጥ ነው።” (ዝ. አንድ.

የመጨረሻው መገለጥ ለሰው ልጅ

ሙስሊሞች ቁርአን ከሌሎች ነባር እና ያልተበላሹ መለኮታዊ መገለጦች መካከል አንዱ
ብቻ ነው ብለው አያምኑም። ቁርአን ለሰው ልጅ የመጨረሻ ብርሃንና መመሪያ ይሆን ዘንድ
ወደ መሐመድ የወረደ (ታንዚል) የወረደ ዘላለማዊ የእግዚአብሔር ቃል ነው ። በኦርቶዶክስ
እስልምና እምነት ቁርኣን በተፈጥሮው ከዚህ ቀደም የተገለጡ መገለጦችን ሁሉ የበላይ
ነው።
በብዙ አጋጣሚዎች ቁርኣን እራሱን እንደ "ግልጽ ክርክር" (አል-ቡርሃን) ወይም "ብርሃን "
(አን-ኑር) ወይም " መግለጫው " (አል-በያን) ሲል ይጠቅሳል። 3 እንደውም ከመግቢያው በኋላ
(በሱራ 1) ቁርኣን የሚጀምረው በዚህ አባባል ነው፡- "ይህ መፅሀፍ ነው በውስጡም አላህን
ለሚፈሩ ያለ ጥርጥር መመሪያ አለ " (2፡2)።
224 ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

2. ዋዲ ፣ 14
3. አጂጆላ ፣ 104
የቁርኣን ግምገማ 225
አብዱል አሃድ ዳውድ ስለ ቁርኣን ፍጻሜ ሲናገር "በቅዱስ ቁርኣን ውስጥ የአላህ ፈቃድ
እና ቃል ከተገለጸ በኋላ የትንቢትና የመገለጥ ፍጻሜ አለና።" 4 10፡37 ላይ፡ “ይህ ቁርኣን...
ከሱ በፊት ለነበሩት (አንቀጾች) አረጋጋጭ እና ለመጽሐፉ ምንም ጥርጥር የሌለበት
የዓለማት ጌታ የኾነ ገላጭ ነው። ." ካትሬጋ ሲያጠቃልለው "ቁርኣን እንደ የመጨረሻው
መገለጥ በቀደሙት ቅዱሳት መጻሕፍት (መገለጥ) ውስጥ የተካተቱት የእውነት ፍጽምና
እና ፍጻሜ ናቸው"። በአረብኛ የተላከ ቢሆንም "መጽሐፉ ለሁሉም ጊዜ እና ለሰው ልጆች
ሁሉ ነው። የቁርኣን አላማ የአላህን ዘላለማዊ እውነት በመመለስ የቀደመውን አንቀጾች
መጠበቅ ነው።" 5 ክላሲካል ሙስሊም የነገረ መለኮት ምሁር ኢብኑ ተይሚያ "መሀመድ ያመጣው ሸሪዓ ውስጥ ያለው
መመሪያ እና እውነተኛ ሀይማኖት ከዚህ ቀደም በነበሩት ሁለት የሃይማኖት ህጎች ከነበሩት
የበለጠ ፍፁም ነው" ብለዋል። 6 ባጭሩ ቁርኣን ልዩ እና የመጨረሻው የአላህ መገለጥ ነው።
"በእነዚህ የቁርአን ልዩ ባህሪያት ምክንያት ነው ሁሉም የአለም ህዝቦች በእሱ ላይ እምነት
እንዲኖራቸው, ሌሎች መንጠቆዎችን እንዲተዉ እና እሱን ብቻ እንዲከተሉት,
ምክንያቱም በውስጡ አስፈላጊ የሆኑትን ሁሉ ይዟል. እንደ እግዚአብሔር ፈቃድ መኖር" 7

።
ቁርዓን መለኮታዊ ተአምር ነው

ቁርኣን የመጨረሻው መለኮታዊ መገለጥ ብቻ ሳይሆን ለሙስሊሞች (መሐመድን

ጨምሮ) የመጨረሻው መለኮታዊ ተአምርም ነው። “የቁርኣን ተአምር” ምናልባት ስለ
ቁርኣን በጣም መሠረታዊ እና ታዋቂ አስተምህሮ ነው። በእርግጥ መሐመድ ለሰሚዎቹ
ያቀረበው ተአምር ቁርአን ብቻ እንደሆነ ተናግሯል።
የቁርኣን ተአምራዊ ተፈጥሮ በዕይታ የእስልምና መሰረት እና ለመሐመድ ነቢይነት
በጣም አስፈላጊው ማስረጃ ነው። ክላሲካል የሃይማኖት ምሁር አል-ባቂላኒ ኢጃዝ አል-
ቁርዓን በተሰኘው መጽሃፋቸው ላይ “ለዚያ [የቁርዓን ቅርንጫፍ] ሳይንስ [ ኢጃዝ አል-
ቁርዓን ተብሎ የሚጠራው] ልዩ ትኩረት መስጠት አስፈላጊ የሆነው ይህ ነው። የነብዩ
(ሰ.ዐ.ወ) ትንቢታዊ አገልግሎት በዚህ ላይ የተገነባ ነው።
ተአምር" 8
የሙስሊም ይቅርታ ጠያቂዎች ስለ ቁርአን ተአምራዊ ባህሪ ብዙ ክርክሮችን
አቅርበዋል። ሆኖም፣ አብዛኞቹ የእስልምና ሊቃውንት የበለጠ ትኩረት የሚሰጡት
በመጀመሪያዎቹ ጥቂት ክርክሮች ላይ፣ በተለይም የመጀመሪያው - ልዩ በሆነው የቁርአን
የአጻጻፍ ስልት ላይ ነው።

4. ጉደል፣ 35-36 እንዲሁም ዳውድን ይመልከቱ።

5. ካትሬጋ እና ሼንክ፣ 27
6. ኢብኑ ተይሚያ, 350-69.
7. አጂጆላ, 96 ይመልከቱ; ዝ. 94-96.
8. ጀፈርሪ፣ እስልምና፡ መሐመድ እና ሃይማኖቱ፣ 54.
226 ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት የክርስቲያን ምላሽ
አመጣጥ
የቁርአን መለኮታዊ ክርክር

ልዩ የስነ-ጽሁፍ ዘይቤ
ለአብዛኞቹ ሙስሊሞች፣ እስካሁን ድረስ እጅግ አስደናቂው የቁርኣን ፍጡር ፍጡር
ፍጡር ሊሆነው ከሚችለው በላይ “በድንቅ ሁኔታ የተቀናበረ፣ በሚያስደንቅ ሁኔታ
የተዋቀረ እና በሥነ-ጽሑፋዊ ውበቱ የላቀ መሆኑ ነው። ." 9 መሐመድ በራዕይ “ይህ ቁርኣን
ከአላህ ሌላ ሊዘጋጅ የሚችል አይደለም” (10፡37) ብሏል። «ከሰዎችም ከጋኔንም ሰዎች
ሁሉ የዚህን ቁርኣን ብጤ ሊያመጡ በተሰበሰቡ ኖሮ ብጤውን ባላመጡም ነበር፡ የተረዳዱና
የተደጋገፉም ቢኾኑ እንኳ » በማለት ይመካል ።(17፡88) 2፡118፣ 151፣ 253፣ 3፡108፣ 28፡86-87)።
ታዋቂው የቁርኣን ተርጓሚ ዩሱፍ አሊ “ምንም የሰው ልጅ ስብጥር የቁርአንን ውበት፣
ሀይል እና መንፈሳዊ ግንዛቤ ሊይዝ አይችልም” ብሏል። 10 ሙስሊሞች "ቁርኣን በአለም
ላይ ካሉት አስደናቂ ነገሮች ሁሉ የሚደነቅ ድንቅ ነገር ነው።እንደሱ አይነት ምዕራፍ
እንዲያመጡ የአለም ህዝቦች ደጋግሞ ሲሞግት ቆይቶ ግን አልተሳካላቸውም እና ፈተናው
እስከ ዛሬ ድረስ ምላሽ አላገኘም።" እነሱም ቁርኣን "በዓለም ላይ ከማንም ሁለተኛ
አይደለም የተማሩ ሰዎች በአንድ ድምፅ በመዝገበ ቃላት፣ በአጻጻፍ ዘይቤ፣ በአነጋገር ዘይቤ፣
በአስተሳሰብ እና በድምፅ -
11

የ
ሰው ልጅን እጣ ፈንታ ለመቅረጽ የሕግ እና መመሪያዎች መኖር።
ቁርኣን ራሱ 2፡23 ላይ የከሓዲዎችን መሠረታዊ ፈተና ሲናገር፡- “በባሪያችንም ላይ
ከጊዜ ወደ ጊዜ ካወረድነው ነገር ከተጠራጣራችሁ፣ ብጤውን ሱራ አምጡ።
ምስክሮቻችሁንም ወይም ረዳቶቻችሁን ጥሩ። (ከእግዚአብሔር ሌላ ካሉ)፣
(ጥርጣሬዎችዎ) እውነት ከሆኑ ( ዝከ. 10፡38)።
መሐመድ እንደ ቁርኣን አይነት ምዕራፍ ስለማፍራት ላላመኑት ያቀረበውን ፈተና
በተመለከተ የሙስሊም ይቅርታ ጠያቂው አጂጆላ "የቁርአን መዝገበ ቃላት እና አጻጻፍ
ለመለኮታዊ አመጣጥ እጅግ በጣም ጥሩ እና ተስማሚ ነው" ይላል። ከምንም በላይ፡
“ቁርኣን መለኮታዊ ምንጭ እንዳለው በመግለጽ የሰው ልጅ ከቁርኣን ጋር የሚነጻጸሩ ጥቂት
መስመሮችን በአንድነት ሳይቀር እንዲያወጣ ሞክሯል። ስለዚህም አክለውም “ፈተናው
እስከ ዛሬ ድረስ ምላሽ አላገኘም….
12

ሰ
ው አላየውም አላየውምም እንደ እርሱ ነው!"

9. ጄፍሪ፣ 57 ይመልከቱ።
የቁርኣን ግምገማ 227
10. ጉደል፣ 38 ይመልከቱ። ስለ ቁርኣን ኢ-ፍትሃዊነት አስተምህሮ ለዝርዝር ማብራሪያ፣
በ AI-Rummani በ Rippin እና Knappert፣ የእስልምና ጥናት ጽሑፋዊ ምንጮች፣ 49-59
ይመልከቱ።
11. ኔልስ፣ 38
12. አጂጆላ፣ 90
የቁርኣንን ተአምር ከሌሎች ነብያት ጋር በማነፃፀር አንድ የእስልምና ሃይማኖት
ተከላካዮች በቁርአን ድርሰት ውስጥ ያለው ተአምራዊነት በአይነቱ የበለጠ ውጤታማ እና
ከበሽታው ፈውስ የበለጠ የላቀ እንደሆነ ተናግሯል። ቀንድ ዕውሮች፣ ለምጻሞች፣ ሙታንን
ማነቃቃት፣ በትርም ወደ እባብ መለወጥ፣ ወዘተ።” ለምን? ነገር ግን የቁርኣን አንደበተ
ርቱዕነት ተአምራዊነቱ ምንም ጥርጥር የለውም ፣ ምክንያቱም አንደበተ ርቱዕነት አንድ
ነገር ነው።
"13 ተፈጥሯዊ እና

ሊገኙ ከሚችሉ ክህሎቶች ውስጥ አንዱ አይደለም.

ሙሐመድ ' S ILTERACY

ይህ ክርክር ከቀዳሚው ጋር አብሮ ይሄዳል። እንደውም አንድ ክፍል ይመሰርታሉ።
በማንኛውም ሁኔታ, የኋለኛው ለቀድሞው ጥንካሬ ይሰጣል. ለሙስ-
ሊምስ እንዲህ ያለ የስነ-ጽሁፍ ድንቅ ነገር በራሱ ድንቅ ነው ብለው ይከራከራሉ።
ቁርኣን በፍፁም ተሰራ። ነገር ግን ማንበብና መጻፍ በማይችል ሰው መጻፉ የበለጠ አስደናቂ
ነው። ሌላ እንዴት ይህ ሊሆን ይችላል ይላሉ
ከተፈጥሮ በላይ በሆነ መገለጥ ካልሆነ በስተቀር ተብራርቷል? ቁርኣኑ መሐመድ “ያልተማረ
ነብይ” እንደነበር በግልፅ ይናገራል (7፡157)። ወይም ፒክታል እንደተረጎመው መሐመድ
“ማንበብና መጻፍ የማይችል” ነበር።
ስለዚህም ሙስሊሞች በመለኮታዊ መገለጥ ብቻ ማንበብና መጻፍ የማይችል ሰው እንደ
ቁርኣን ያለ የሥነ-ጽሑፍ ድንቅ ሥራ መሥራት ይችላል ብለው ያምናሉ። የይገባኛል
ጥያቄያቸውን ለማጠናከር በ ውስጥ ምርጥ የሰለጠኑ ምሁራን ሳይቀር አጥብቀው
ይከራከራሉ
አረብኛ ቋንቋ እስከ ዛሬ ድረስ ከቁርኣን አንደበተ ርቱዕነት ጋር እኩል ሊሆን አይችልም።
የመሐመድ ፈተና አሁንም ለካፊሮች ነው፡- “[በላቸው]፡-
` -
ብጤዋን ሱራ አምጣ ።(10፡38)

ፍጹም ጥበቃ
ሙስሊሞች ለቁርአን ተአምራዊ ባህሪ ብዙ ጊዜ የሚሰጡት ሌላው ማስረጃ አስደናቂ
ጥበቃው ነው። 15፡9 ላይ እንደምናነበው፡- « እኛ ያለ ጥርጥር መልእክቱን አወረድነው፤
እኛም በእርግጥ እንጠብቀዋለን።
228 ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት የክርስቲያን ምላሽ
(ከሙስና)" ሞላና ሙሐመድ አሊ "ቁርኣን አንድ ነው, እና ከአራት መቶ ሚሊዮኖች
ሙስሊሞች መካከል በአንዱ ውስጥ በዲያክሪቲካል ነጥብ ውስጥ የሚለያይ ምንም ቅጂ
የለም" ብለዋል. ኑፋቄዎች ተከራካሪ ነበሩ፣ ግን ያው ቁርኣን የአንድ እና ሁሉም ባለቤት
ነው።... በጽሑፉ ላይ ትንሽ ልዩነት ያለው የእጅ ጽሑፍ
14

አይታወቅም."
የሙስሊም ሊቃውንት ከሌሎቹ ቅዱሳን መንጠቆዎች በተቃራኒ “የ
ቅዱስ ቁርኣን በሰው ልጅ ታሪክ ውስጥ እስካሁን ድረስ ተጠብቆ የቆየ ብቸኛው መለኮታዊ
የወረደ መጽሐፍ ነው።

13.AI-ባቂላኒ፣
ተአምር እና አስማት፣ 16.
14. ማውላና
መሐመድ አሊ፣ መሐመድ እና ክርስቶስ (ላሆር፣ ህንድ፡ አህመዲያ
አንጁማን-ኢ-ልሻአት-ኢ-እስልምና፣ 1921)፣ 7.
ቅጽ።” በዚህ ማለት “ቁርኣን በአረብኛ ተጠብቆ ቆይቷል ማለት ነው።
ለነብዩ ሙሐመድ (ሰ.ዐ.ወ) የወረደበት የቃላት አነጋገር እና እራሳቸው በመለኮታዊ መገለጥ
እንዳዘዙት ትክክለኛ ቅደም ተከተል ። የእግዚአብሔር ከተፈጥሮ በላይ የሆነ ጣልቃ ገብነት።
በቁርአን ውስጥ
ያሉ ትንቢቶች
አንዳንድ የሙስሊም ተከላካዮች ቁርዓን ትክክለኛ ትንበያዎችን እንደያዘ ትልቅ ነጥብ
ያነሳሉ፣ እነሱም ይላሉ፣ ሁሉንም ነገር በሚያውቅ፣ የወደፊቱንም ጭምር በሚያውቀው
በእግዚአብሔር እርዳታ ብቻ ነው። በብዛት የተጠቀሰው ትንቢት በ 30፡2-4 ይገኛል። ይህ
ከመሆኑ በፊት “ከጥቂት ዓመታት በፊት” ሮማውያን በፋርሳውያን ላይ ድል እንደሚቀዳጁ
ተንብዮ እንደነበር ይነገራል። እንደሚከተለው ይነበባል፡- “የሮማ ግዛት… በቅርቡ ድል
ይሆናል—በጥቂት ዓመታት ውስጥ”። ዩሱፍ አሊ “ጥቂት ዓመታት” ማለት ከሦስት እስከ
ዘጠኝ ዓመታት የሚደርስ አጭር ጊዜ ማለት ነው። ሮማውያን ኢየሩሳሌምን ባጡበት ጊዜ
( 614-15 ዓ.ም.) እና በፋርሳውያን ላይ ድል በኢየሱስ ( 622 ዓ.ም.) መካከል ያለው ጊዜ
ሰባት ዓመታት ነበር። ይህ፣ ብዙ ሙስሊሞች እንደሚሉት፣ ከተፈጥሮ በላይ ለመሆኑ
ማረጋገጫ ነው።
ቁርኣን . _
የቁርአንን ተአምራዊ ተፈጥሮ ለመከላከል የቀረበው ሌላው “ትንቢት” በምዕራፍ 89፡1-5
ላይ ነው፣ አንዳንድ ሊቃውንት እስልምና ከታዋቂው የመሐመድ ሂጅራ ወደ መዲና
ከመድረስ በፊት ያሳለፈውን አስር አመት ስደት ለማመልከት ይጠቅሳሉ ። ሌሎች፣ ብዙም
የማይታወቁ "የተፈጸሙ ትንቢቶች" በሙስሊም ይቅርታ ጠያቂዎችም ቀርበዋል። ከእነዚህ
ውስጥ አብዛኞቹ ለኢስላማዊ ኃይሎች ድል እንደሚሆኑ ቃል የተገቡ ናቸው።
የቁርኣን ግምገማ 229
ለእነዚያ የካዱትን «በቅርቡ ያሸንፋሉ ወደ ገሀነምም ትሰበሰባላችሁ» በላቸው። (3፡12)።
ጌታቸውም ወደ እነርሱ አወረደ፡- «እኛ በደለኞችን በእርግጥ እናጠፋችኋለን።
በምድርም ላይ ተተካቸውም።” (14፡13-14)።

ይህ እውነት መኾኑ ለነርሱ እስከሚገለጽላቸው ድረስ (በምድር ላይ)

በነፍሶቻቸውም ውስጥ ታምራቶቻችንን በቅርቡ እናሳያቸዋለን።( 41:53)

“The Religion of በተሰኘው ረጅሙ ስራው ላይ “ትንቢቶች

Islam”
በእርግጠኝነት ከተነገሩ በኋላ እና ጠላቶቹ ጠላቶች እንደሆኑ የሚገልጽ ትንቢት ከተነገረ
በኋላ እናገኘዋለን። እስልምና ማፈር እና መጥፋት አለበት ... ያ እስልምና

15. ሃኒፍ, 18-19.

ወደ ምድር በጣም ሩቅ ማዕዘኖች መሰራጨት አለበት እና ይገባል
"16 በመጨረሻ በሁሉም
የዓለም ሃይማኖቶች ላይ ድል አድራጊ ሁኑ።

የቁርዓን አንድነት _
አንዳንድ ጊዜ ሙስሊሞች የቁርአንን ራስን መቻል ለመለኮታዊ አመጣጥ ማስረጃ ይሆኑ
ዘንድ ይጠይቃሉ፡- “(ከሓዲዎች) ቁርኣንን አያስተውሉምን (በጥንቃቄ) ከአላህ ሌላ ዘንድ
በነበረ ኖሮ በእርግጥም በነበሩ ነበር።
ዩሱፍ አሊ በዚህ ጥቅስ ላይ አስተያየቱን ሲሰጥ “የቁርአን አንድነት ከየትኛውም የተቀደሰ
መጽሐፍ እንደሚበልጥ የታወቀ ነው። እና ግን እንዴት መለያ ማድረግ እንችላለን
በእግዚአብሔር ሐሳብና ንድፍ አንድነት ካልሆነ በቀር?” በማለት ተናግሯል፣ “ከሰብዓዊ
አመለካከት አንጻር ብዙ ልዩነቶችን መጠበቅ በተገባን ነበር፣ ምክንያቱም (1) መልእክቱን
ያወጀው መልእክተኛ የተማረ ሰው ወይም ፈላስፋ አልነበረም፣ (2) ) በተለያዩ ጊዜያትና
ሁኔታዎች ታወጀ፣ እና (3) ለሁሉም የሰው ልጅ ክፍሎች የተነገረ ነው።
17

ዓይነት።" ሆኖም "ከጂግ-ማጋው እንቆቅልሽ በተሻለ አንድ ላይ ይጣጣማል" ብሎ ያምናል።

ሱዛን ሀኔፍ "ከመጀመሪያ እስከ መጨረሻ ያለውን አጠቃላይ ወጥነት ከተመለከትን ...
ቁርኣንን ለመግለፅ የማይቻል ይሆናል" በማለት ትናገራለች። የሰው ደራሲነት. "18
የቁርአን
ሳይንሳዊ ትክክለኛነት
አንዳንድ የዘመኑ የእስልምና ተከላካዮች ከሳይንሳዊ ትክክለኛነት እስከ መለኮታዊ
ሥልጣኑ ድረስ ይከራከራሉ። ይህ ሙግት ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ተወዳጅነት እያገኘ የመጣ
ሲሆን በፈረንሳዊው ጸሃፊ ሞሪስ ቡካይል “ መጽሐፍ ቅዱስ፣ ቁርኣን እና ሳይንስ” በሚል
230 ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት የክርስቲያን ምላሽ
ርዕስ በሰፊው በተሰራጨው መጽሃፍ ተደግፏል ። የመጽሐፉ ዓላማ መጽሐፍ ቅዱስ ብዙ
ውስጣዊ እና ሳይንሶችን እንደሚይዝ ለማሳየት ነው።
የቲፊክ ተቃርኖዎች፣ ቁርኣን ከእንደዚህ አይነት ውስብስቦች የጸዳ ነው። ቡካይል እንዲህ
ሲል ጽፏል.

በዚህ ጥናት ውስጥ የተካተቱት ሃሳቦች ከሳይንሳዊ እይታ አንፃር ያዳበሩት ናቸው።
በሰባተኛው መቶ ክፍለ ዘመን ይኖር የነበረ የሰው ልጅ የወር አበባቸው ባልሆኑ የተለያዩ
ጉዳዮች ላይ ቁርኣንን መግለጹ የማይታሰብ ነገር ነው ወደሚል ድምዳሜ ይመራሉ።
ከብዙ መቶ ዓመታት በኋላ ብቻ ይገለጣል. ለኔ ስለ ቁርኣን ምንም አይነት የሰው
ማብራሪያ ሊኖር አይችልም። 19

ከቡካይል መጽሐፍ በተጨማሪ በአሁኑ ጊዜ በእስላማዊ አገሮች ውስጥ እንደዚህ ያሉ

መጽሃፎች አስተናጋጅ አሉ (ነገር ግን በጣም ትንሽ ውስብስብ ናቸው)

16. መሐመድ ኦል፣ የእስልምና ሀይማኖት (ላሆር፣ ፓኪስታን፡ አህመዲያህ አንጁማን

ኢሻ በእስልምና፣ 1950)፣ 249
'

17. ዩሱፍ አሊ፣ ቅዱስ ቁርኣን፣ 205

18. ጉደል 39 እዩ።
19. ቡካሌ ፣ 130
የቁርኣን ግምገማ 231
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

የቁርአን ተአምራዊነት በቅርብ ጊዜ በሳይንሳዊ ግኝቶች የተደገፈ ነው።

አስደናቂው የቁርአን ሒሳባዊ መዋቅር

ለቁርኣን መለኮታዊ አመጣጥ አንድ በቅርቡ በጣም ታዋቂ ማስረጃ ነው የተባለው
የሂሳብ ተአምራዊ ነው። ለምሳሌ በአለም ላይ ታዋቂው የሙስሊም ተከራካሪ አህመድ
ዲዳት በቁርአን ተአምር ላይ ቁርአን በአስራ ዘጠኝ ቁጥር ላይ የተመሰረተ የሂሳብ ተአምር
ነው ይላል። ይህ ቁጥር የተመረጠው “አንድ” በሚለው ቃል ውስጥ የሚገኙትን የፊደላት
አሃዛዊ እሴት መደመር እና የመልእክቱ መልእክት ስለሆነ ነው።
20
ቁርኣን እግዚአብሔር አንድ ነው። ረሻድ ከሊፋ፣ የመስጂዱ ኢማም
The Computer Speaks: God's Message to the World በተሰኘው መጽሃፉ ፣ ክርክሩን
በአስራ ዘጠኝ ነጥብ (ሌላ ምን?) ጠቅለል አድርጎ አቅርቦታል። የመጀመሪያዎቹ ጥቂቶቹ
እነሆ፡-

(1) የቁርአን መክፈቻ አስራ ዘጠኝ የአረብ ፊደላትን ያካትታል።

(2) የመጀመሪያውን የቁርኣን መገለጥ ያቋቋሙት ታዋቂ ቃላት አስራ ዘጠኝ ቃላት
ነበሩ።
(3) የመጨረሻው የቁርኣን መገለጥ አስራ ዘጠኝ ቃላትን የያዘ ነው።
21
(4) ቁርዓን 114 ምዕራፎችን ማለትም 19 x 6 ያካትታል።

ይህ ሁሉ ምን ያረጋግጣል? እንደ ካሊፋ አባባል "የቁርኣን የመጀመሪያ ፊደላት እና

የሂሳብ አከፋፈላቸው ከጥርጣሬ በላይ የሆኑ ሁለት ነገሮችን ያረጋግጣሉ፡ ቁርኣን የአላህ
ቃል ነው እና ቁርኣንም በፍፁም ተጠብቆ ቆይቷል።" 22 ብዙ ሚስጥራዊ ወይም
ምስጢራዊ የእስልምና ኑፋቄዎች በተለያዩ የሒሳብ ቁጥሮች መካከል ያለውን ግንኙነት
እንደ ጠንካራ ማረጋገጫ ያገኙታል።
የቁርኣን መነሳሳት።

የተለወጡ ህይወቶች
አንዳንድ ጊዜ ለቁርኣን አንድ የመጨረሻ ማረጋገጫ የተለወጠው ህይወት እና ባህሎች
ቀጥተኛ ውጤት ተደርገው የሚወሰዱት ነው።
የቁርዓን ተጽዕኖ። ይህን ነጥብ በተመለከተ አጂጆላ እንዲህ ሲል ጽፏል.

በቅዱስ ቁርኣን የተደረገው ለውጥ በአለም ታሪክ ወደር የማይገኝለት በመሆኑ ልዩ

ነኝ ማለቱ ከአስራ ሶስት መቶ አመታት በፊት እንደነበረው ሁሉ ዛሬም ተግዳሮት
232
ሳይኖረው ቀርቷል።...ለተሿሚዎቹ እንዲህ አይነት አዲስ ህይወት የሰጣቸው
እምነት የለም። እንዲህ ዓይነቱ ሰፊ መጠን - በሁሉም የሰዎች እንቅስቃሴ
ቅርንጫፎች ላይ ተጽእኖ የሚያሳድር ሕይወት; የግለሰብ, የቤተሰብ, የ

20. የአረብኛው ቃል ዋሂድ ነው። በአረብኛ ፊደላት ለቁጥሮች ጥቅም ላይ ይውላሉ.

የዚህ ቃል አራቱ የአረብኛ ፊደላት አሃዛዊ እሴት አላቸው በድምሩ 19 ናቸው።
21. ረሻድ ካሊፋ፣ ኮምፒዩተሩ ይናገራል፡ የእግዚአብሔር መልእክት ለአለም (ቱስኮን፡!
ማን፣ የቱስኮን መስጊድ፣ አሪዞና፣ አሜሪካ፣ 1981)፣ 198፣ 200።
22. ካሊፋ፣ ቁርዓን፡ ተአምረኛው ምስላዊ አቀራረብ፣ 200።
ህብረተሰብ, ብሔር, ሀገር; እና የንቃት ቁሳቁስ እንዲሁም ሥነ ምግባራዊ ፣ ምሁራዊ
እና መንፈሳዊ። ቁርኣን የሰው ልጅን ከዝቅተኛው የውርደት ጥልቀት ወደ ከፍተኛው
የስልጣኔ ጫፍ በመቀየር የዘመናት የተሀድሶ ስራ ፍሬ አልባ በሆነበት በአጭር ጊዜ
ውስጥ አስመዝግቧል። 23

የማስረጃው ምርመራ

ኢስላማዊው የቁርአን ጥያቄ ከየትኛውም ትልቅ ሀይማኖት ጋር ወደር የለውም።

ለዚህ የይገባኛል ጥያቄ የቀረቡት ማስረጃዎች ብዙ እና የተለያዩ ናቸው። ለእውነት
ፍላጎት ያለው ማንኛውም አሳቢ ሰው በጥንቃቄ እንዲመረምር ይጠይቃሉ። ምላሾቹን
ከዚህ በላይ ማስረጃዎቹ በቀረቡበት ቅደም ተከተል እንይዛቸዋለን።

ልዩ የስነ-ጽሁፍ ዘይቤ
ቁርአን ተአምር ነው? መሐመድ ነው ብሎ ተናግሯል፣ እና አብዛኞቹ ሙስሊሞች
በእርግጥ፣ ነቢይ ነኝ ለሚለው ማረጋገጫ ያቀረበው ብቸኛው ተአምር እንደሆነ ያምናሉ።
ይህንን የቁርኣን መለኮታዊ አመጣጥ ጥያቄ ከመገምገማችን በፊት የዚህ አይነት ተአምር
ምን ማለት እንደሆነ መረዳት ያስፈልጋል።
ሙስሊሞች ለተአምራት የተለያዩ ቃላትን ይጠቀማሉ። ለሙስሊሞች ተአምር
ሁሌም የእግዚአብሄር ስራ ነው። በእርግጥ ተፈጥሮን መጣስ አይደለም, ይህም
እግዚአብሔር በተለመደው እና በተደጋጋሚ የሚሰራበት መንገድ ብቻ ነው. ስለዚህም
ተአምራት እንደ ካዋሪክ "የአጠቃቀም ሰባሪ" ተደርገው ይታያሉ ። በአረብኛ ብዙ
የተአምር ቃላት አሉ ነገር ግን በቁርኣን ውስጥ የተጠቀሰው ምልክት አያህ ብቻ ነው (2፡
118፣ 151)።
24
253; 3:108; 28፡86-87)።
ሙስሊም ምሁራን ነብይነትን የሚያረጋግጥ ተአምር
ለመሰየም የተጠቀሙበት ቴክኒካል ቃል ሙድጂዛ ነው። ብቁ ለመሆን (1) በማንኛውም
ፍጥረት የማይሰራ የእግዚአብሔር ድርጊት መሆን አለበት; (2) በዚያ ክፍል ውስጥ
ከተለመዱት ነገሮች በተቃራኒ; (3) የዚያን ነቢይ ትክክለኛነት ለማረጋገጥ ያለመ; (4)
የቁርኣን ግምገማ 233
መጪውን ተአምር ከማወጁ በፊት; (፭) በትክክል በተነገረው መንገድ ተፈጽሟል። (6)
በነቢዩ እጅ ብቻ የተፈጸመ; (7)
በምንም መልኩ የእሱን ትንቢታዊ አባባል አይቃረንም; (8) እንደገና ለማባዛት ከተጋረጠበት
ጊዜ ጋር; (9) በተገኘ ማንኛውም ሰው። ሙስሊሞች ሙሴ፣ ኤልያስ እና ኢየሱስ እነዚህን
መመዘኛዎች የሚያሟሉ ተአምራትን ሠርተዋል ብለው ያምናሉ። 25 ጥያቄው፡ የቁርኣን
አንደበተ ርቱዕነት እነዚህን መስፈርቶች አሟልቷልን? ቅጹን ግምት ውስጥ ያስገባ
እንደሆነ መልሱ አሉታዊ ነው።

23. አጂጆላ, ibid., 100-101 ይመልከቱ.

24. እዚህ ያለው ውይይት ቀጥሎ በማርቆስ % V. ፎርማን በጥሩ ባልታተመ ወረቀት
በመሐመድ ሕይወት ውስጥ የእስልምና ተአምር የይገባኛል ጥያቄዎች ግምገማ ላይ"
(Liberty University, Lynchburg, Va., 1991)።

በእስልምና ኢንሳይክሎፔዲያ ውስጥ "ሙድጂዛ" የሚለውን ተመልከት .

ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

የቁርአን ይዘት. በመጀመሪያ፣ ተአምረኛ ነው የተባለውን የጽሑፍ ቅርጽ እንመልከት።

አንደበተ ርቱዕነት ለመለኮታዊ ተመስጦ እንደ ፈተና በጣም አጠራጣሪ ነው። መሐመድ
በጣም ተሰጥኦ እንደነበረው ብቻ ያረጋግጣል። ከሁሉም በኋላ ሞዛርት በስድስት ዓመቱ
የመጀመሪያውን ሲምፎኒ ጻፈ! በእውነቱ ሞዛርት የበለጠ ተሰጥኦ ነበረው ፣ ምክንያቱም
ሙሉ የሙዚቃ ኮርፐሱ ከእድሜ በፊት ተዘጋጅቷል።
ሰላሳ አምስት; መሐመድ እስከ አርባ ዓመቱ ድረስ የቁርኣንን ሱራዎች ማምረት
አልጀመረም። ነገር ግን ሙስሊም የሞዛርት ስራዎች ናቸው የሚሉት
26
እንደ ቁርኣን ተአምረኛ? አንደበተ ርቱዕነት ፈተና ቢሆን ኖሮ ለብዙ የስነ-ጽሑፋዊ
አንጋፋዎች መለኮታዊ ስልጣን ጉዳይ ሊቀርብ ይችል ነበር። ሆሜር
ኢሊያድ እና ኦዲሲን ለማምረት እንደ ነቢይ ብቁ ይሆናል ። ሼክስፒር በእንግሊዝኛ ቋንቋ
አቻ የለውም። ነገር ግን ሙስሊሞች እንደ ሮሚዮ እና ጁልየት ያሉ ስራዎችን ለመስራት
ወይም የሼክስፒርን ስራዎች መለኮታዊ ተመስጦ ለመቀበል የሚደረገውን ተግዳሮት
ለመቀበል በጭንቅ ነበር።
በተጨማሪም ቁርአን በአረብኛ ስራዎች መካከል እንኳን ተወዳዳሪ የለውም።
የእስልምና ምሁር ሲጂ ፒፋንደር "በምንም መልኩ የቁርኣን ስነ-ጽሁፋዊ ስልት በአረብኛ
ቋንቋ ከተጻፉት መጽሃፎች ሁሉ የላቀ ነው የሚለው ጭፍን ጥላቻ የሌላቸው የአረብ
ሊቃውንት አለም አቀፋዊ አስተያየት አይደለም" ብለዋል። ለምሳሌ “አንዳንዶች
በአንደበትና በግጥም ይጠራጠራሉ።
በሙስሊም ቢሆንም ሙአላካትን፣ ወይም ማጋማትን ወይም ሀረሪንን ይበልጣል
27

አገሮች ጥቂት ሰዎች እንዲህ ዓይነቱን አስተያየት ለመግለጽ ደፋር ናቸው።

234
ቁርኣን በርካታ ሰዋሰዋዊ ጉድለቶች አሉት። መሆኑን ልብ ይሏል።

ቁርአን ያልተሟሉ እና ያለተፍቺዎች እገዛ ሙሉ በሙሉ የማይታወቁ ዓረፍተ ነገሮችን

ይዟል። የውጭ ቃላቶች, ያልተለመዱ የአረብኛ ቃላቶች እና ከመደበኛው ትርጉም
ውጭ ጥቅም ላይ የሚውሉ ቃላት; የሥርዓተ-ፆታ እና የቁጥር ስምምነትን ሳያከብሩ
የገቡ ቅጽሎች እና ግሶች; አመክንዮአዊ ያልሆነ እና ሰዋሰዋዊ በሆነ መንገድ የተተገበሩ
ተውላጠ ስሞች አንዳንድ ጊዜ ማጣቀሻ የሌላቸው; እና በግጥም ምንባቦች ውስጥ
ብዙውን ጊዜ ከርዕሰ-ጉዳዩ የራቁ እንደሆኑ ይተነብያል።

አክለውም “እነዚህ እና ሌሎች በቋንቋው ውስጥ ያሉ ግድፈቶች አሉ።

"28
የቁርአንን አንደበተ ርቱዕነት ለሚክዱ ተቺዎች ሰፊ ቦታ ተሰጥቷል። ብዙ
ምሳሌዎችን ይዘረዝራል (74፡1፤ 4፡160፤ 20፡66፤ 2፡172 እና የመሳሰሉት)፡ ከነዚህም
አንዱ፡- “በሱራ 49 (ኦል-ሆጆራት) ቁጥር 9 ላይ፡- ‘ሁለት የምእመናን ክፍሎች ቢያገኙ እርስ
በርሳቸው መጣላት ጀመሩ፣ በመካከላቸው እርቅ መፍጠር ጀመሩ፣ ትርጉሙ 'መዋጋት
ጀመሩ' የሚለው ግስ በብዙ ቁጥር ነው፣ ነገር ግን በድርብ ውስጥ እንደ ርዕሰ ጉዳዩ 'ሁለት
ወገኖች' መሆን አለበት። አኒስ ኤ. ሾሮሽ በ Q ur'an ውስጥ ያሉ ሌሎች የስነጽሁፍ
ጉድለቶችን ይዘረዝራል። ለምሳሌ፣ 2፡177 ላይ ቃሉን አመልክቷል።

26. ፎርማን፣ 14 ይመልከቱ።

27. ፋንደር ፣ 264.
28. ዳሽቲ፣ 48-49
 235
የቁርኣን ግምገማ _ _

ሳቢሪን በአረፍተ ነገሩ ውስጥ ስላለው ቦታ ሳቢሮን መሆን ነበረበት ። እንደዚሁም

ሳቢኢን 5፡69 ላይ ካለው ሳቢዮን የበለጠ ትክክለኛ አረብኛ ነው ። እንዲሁም ሾሮሽ በ 3፡
59 ላይ " በአረብኛ ትልቅ ስህተት " እንዳለ አስተውሏል ። 29
ዳሽቲ እንዲህ ሲል ይደመድማል: - "ለማጠቃለል, ከመደበኛው የአረብኛ ህግጋቶች እና
አወቃቀሮች ከአንድ መቶ በላይ የቁርዓን ጥፋቶች ተስተውለዋል. "30 በትንሹ ለመናገር
የቁርአን አረብኛ, ብዙ ጊዜ አንደበተ ርቱዕ ቢሆንም, ፍጹምም ሆነ ወደር የለሽ
አይደለም. .
ከዚህም በላይ አንዳንድ ቀደምት የሙስሊም ሊቃውንት ሳይቀሩ እ.ኤ.አ
ቁርኣን በአጻጻፍ መልኩ ፍጹም አልነበረም። ዳሽቲ እንደገለጸው "ከ
የጥንቶቹ የእስልምና ሊቃውንት ጭፍን ጥላቻና ግትርነት ከመስፋፋታቸው በፊት እንደ
ኢብራሂም ኦን-ናሳም ያሉ አንዳንዶቹ የቁርኣን አደረጃጀትና አገባብ ተአምራዊ
እንዳልሆኑ እና እኩል ወይም የበለጠ ዋጋ ያላቸው ሥራዎች በሌላ አምላክ ሊሠሩ
እንደሚችሉ በግልጽ አምነዋል። ምንም እንኳን አንዳንዶች ይህንን አመለካከት
ቢያወግዙም (በ 17፡90 ትርጓሜ ላይ ተመስርተው)፣ ሌሎች “ተማሪዎች እና በኋላም
አድናቂዎች።
እንደ ኢብን ሀዝም እና ኦል-ኻያት ያሉ ናሳም በመከላከያ ጊዜያቸው ጽፈዋል፣ እና
ሌሎች በርካታ የሞታዘሊቲ ትምህርት ቤት መሪ አርቢዎች የእሱን አጋርተዋል።
31 አስተያየት."

ቁርኣን በአረብኛ በጣም አንደበተ ርቱዕ መጽሐፍ ቢሆንም፣ ይህ መለኮታዊ ስልጣን

እንዳለው አያረጋግጥም ነበር። በዕብራይስጥ ወይም በግሪክ ወይም በሌላ ቋንቋ እጅግ
በጣም አነጋጋሪ የሆነውን መጽሐፍ በተመለከተ ተመሳሳይ ክርክር ሊቀርብ ይችላል።
እንደ
ፕፋንደር እንዲህ ብለዋል፡- “ቁርኣን በአንደበተ ርቱዕ፣ በውበት እና በግጥም ከሌሎች
መጽሃፎች ሁሉ እጅግ የላቀ መሆኑ ከጥርጣሬ በላይ ቢረጋገጥ እንኳን የወንዱ ጥንካሬ
ጥበቡን ወይም የሴትን ውበት ከማሳየቱ በላይ መነሳሳቱን አያረጋግጥም። የእሷ ቫይረስ -
32
tue" በሌላ አገላለጽ፣ በሥነ ጽሑፍ አንደበተ ርቱዕነትና በመለኮታዊ ሥልጣን መካከል
ምንም ዓይነት ምክንያታዊ ግንኙነት የለም። ሉዓላዊው አምላክ (ሙስሊሞች
የሚቀበሉት) ከፈለገ በዕለት ተዕለት ቋንቋ ለመናገር ሊመርጥ ይችላል። አምናለሁ) 33
እግዚአብሔር ከተናገረው በንግግር ይናገር ነበር፡ ነገር ግን እንደዚያም ሆኖ እግዚአብሔር
ተናግሮ ሊሆን ይገባል ብሎ መሞገቱ አነጋጋሪ ስለሆነ ብቻ ነው ብሎ መሟገቱ
ምክንያታዊ ስህተት ነው።

29. ሾሮሽ, 199-200.

236
30. ዳሽቲ፣ 50 ይመልከቱ። እንደ ማህሙድ ኦዝ-ዛማክሻሪ ያሉ የቁርዓን ሊቃውንት
እንዳሉም አስተውሏል።
( AD 1075-1144) " እነሱን ለማስረዳት ከንቱ ሞክረዋል ነገር ግን ጥያቄውን በመለመን እና
በውስጡ ያሉት ሰዋሰዋዊ ስህተቶች የአረብኛ ሰዋሰውን ህግጋት በመቀየር መፍታት
አለባቸው ብለው በመገመት ብቻ ነው" (51)።
31. Ibid., 48.
ፋንደር ፣ 267
32.
33. ሙስሊሞች ስለ እግዚአብሔር ሉዓላዊነት ባላቸው አመለካከት (ምዕራፍ 1
ይመልከቱ)፣ አላህ በፈለገው መንገድ መናገርን ሊመርጥ ይችላል። ማንም ሰው ሀሳቡን
መግለጽ ያለበትን ስነ-ጽሑፋዊ መንገድ ሊነግረው አይችልም ።
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

መለኮታዊ አመጣጥ ምልክት አድርገው ሰጥተዋል ። ሙስሊሞች የእነዚህን ሥራዎች

መነሳሳት ይቀበላሉ ? ለምሳሌ የማኒካውያን መሥራች የሆነው ፋርሳዊው ማኒ “ሰዎች
እንደ ጰራቅሊጦስ [“ረዳት” ኢየሱስ በዮሐንስ 14 ላይ ቃል ገብቷል] ምክንያቱም
አርታንድ የተሰኘ መጽሐፍ በማዘጋጀት በሚያማምሩ ሥዕሎች ተሞልቷል ። "
በተጨማሪም “መጽሐፉን ከእግዚአብሔር እንደ ሰጠው፣ ማንም ሕያው ሰው በውበቱ
ውስጥ ካሉት ምስሎች ጋር እኩል ሥዕሎችን መሳል እንደማይችል ተናግሯል፣ ስለዚህም
መጽሐፉ እንደ ሆነ በግልጽ ተናግሯል።
34 ነገር ግን ማንም ሙስሊም ይህንን ጥያቄ

አይቀበለውም። ለምን ከራሱ ከእግዚአብሔር መጡ።

ታዲያ ሙስሊም ያልሆኑ ሰዎች የስነ-ጽሁፍ ውበትን ለመለኮታዊ ስልጣን ትክክለኛ
ፈተና አድርገው መቀበል አለባቸው?
በመጨረሻም የቁርኣን ውበት በምንም አይነት መልኩ “የተማሩ ሰዎች ሁሉ”
የተስማሙበት ድምዳሜ አይደለም። በእውነቱ ብዙ በምዕራቡ ዓለም ውስጥ ያሉ ሰዎች
ያዝናሉ።
የቁርኣን ይህንን የተናገረችው ካርሊል የፍርድ ውሳኔ፡- “አንድ ጊዜ እንዳደረገው በጣም
አድካሚ ነው፣ አድካሚ፣ ግራ የተጋባ፣ ጨካኝ፣ ጨዋነት የጎደለው ነው። ከግዴታ
በስተቀር ሌላ ምንም አይነት አውሮፓውያንን ሊሸከም አይችልም።
ቁርኣን." የይዘቱን ይዘት ለማያውቁ አንባቢዎች
ቁርአን ጥቂት ሱራዎችን እንጠቅሳለን (በታዋቂው የሙስሊም ምሁር ዩሱፍ አሊ
የተተረጎመ) እና አንባቢዎች ስለ እያንዳንዱ የቁርኣን ሱራ ውበታቸው ወደር የለውም
ስለተባለው እውነታውን ራሳቸው ይፍረዱ።

ሱራ 111፡
 237
የእሳት ነበልባል አባት እጅ ይጥፋ! ይጥፋ! ከሀብቱ ሁሉ ከትርፉም ሁሉ
አይጠቅመውም። በቅርቡ የሚቃጠለውም በነበልባል እሳት ውስጥ ይሆናል። ሚስቱ
ማገዶውን ትሸከማለች፤ ከዘንባባ ቃጫ የተፈተለ ገመድ አንገቷን ዙሩ።

ሱራ 109፡
በላቸው፡ 0 እናንተ ከሓዲዎች! እኔ የምትግገዙትን አልገዛም። የምግገዛውንም
አትገዙም። ትገዙት የነበራችሁትንም አልገዛም። የምግገዛውንም አትገዙም። እርሱ
ለአንተ መንገድህ ለእኔም የእኔ ነው።

ሱራ 105፡
በዝሆኖች ጓዶች ላይ እንዴት እንዳደረገ አታይምን ? ተንኮላቸውን አሳሳተ።
በእነርሱም ላይ የአእዋፍን በረራዎች ከጭቃ ድንጋዮች እየመታቸው ያዘ ። ከዚያም
ከግንድና ከገለባ እንደ ባዶ ሜዳ አደረጋቸው።

ሱራ 97፡
እኛ ይህንን (መልእክት) በመሸጋገሪያይቱ ሌሊት ውስጥ በእርግጥ አወረድነው።
የስልጣን ምሽት ነው።

34 . ፕፋንደር፣ 264 ይመልከቱ።

የቁርኣን ግምገማ

ከአንድ ሺህ ወር የተሻለ። በውስጧ መላእክቱና መንፈሱ በአላህ ፍቃድ

ይወርዳሉ።በነገሩ ሁሉ ላይ ሰላም ነው። ... ይህ እስከ ማለዳ ድረስ!

ሱራ 91፡
በፀሐይም እምላለሁ። በጨረቃዋ ስትከተለው; (የፀሓይዋን) ክብር በምትወጣበት
ቀን እምላለሁ። በሌሊት እምላለሁ። በፊርማኑም እምላለሁ። በምድርም
በወርድዋም እምላለሁ። ስለ ስህተቱ እና ስለ መብቱ መብራቱ። ያጠራውን
በእውነት ተሳክቶለታል፣ ያጠፋታልም ይወድቃል! ሰሙድ (ሰዎች) በበደላቸው
(ነቢያቸውን) አስተባበሉ። እነሆ ከነሱ በጣም መጥፎው ሰው ተከራከረ። የአላህም
መልክተኛ ለነሱ፡- «እርሷ የአላህ ግመል ናት፤ መጠጥዋንም አትከልክሉዋት»
አላቸው። ከዚያም (ሐሰተኛ ነቢይ ሆነው) ካዱ። ጌታቸውም በወንጀላቸው
ምክንያት አሻራቸውን አበሰራቸው። አስተካክላቸውም። ለእርሱም ምንም ፍርሃት
የለበትም
የሚያስከትላቸው ውጤቶች.
238
አረብኛን ጠንቅቀው የሚያውቁት እነዚህ ጽሑፎች በሥነ ጽሑፍ እና በሃይማኖት
ታሪክ ውስጥ ካሉት እጅግ ውብ አገላለጾች ያነሱ ናቸው።

ሙሐመድ ' S ILTERACY

ብዙ ሙስሊሞች የቁርአን ይዘት መለኮታዊ አመጣጥ ማረጋገጫ ነው ብለው
ይከራከራሉ። ይህ መልእክት ያለው መንጠቆ እንደ መሐመድ ካሉ መሀይም ነቢይ ሊመጣ
እንደማይችል አጥብቀው ይከራከራሉ። ተቺዎች፣
ሆኖም ግን የሚከተሉትን ምክንያቶች ለተቃራኒው ያቅርቡ.
አንዳንዶች መሐመድ መሃይም ነበር ወይ ብለው ይጠይቃሉ። አንድ ባለስልጣን
እንዳስገነዘበው፣ በቁርኣን ውስጥ “ያልተማረው” ነብይ (7፡157) ተብሎ የተተረጎመው
አል ኡምኒ የሚሉት የአረብኛ ቃላት ፣ “ ከማለት ይልቅ ‘አረማውያን’ ያድርግ።
'መሃይም'።" ፕፋንደር ይስማማል፣ ቲ ኮፍያውን የዐረብኛ ሐረግ አረጋግጧል ማለት
አይደለም ""ያልተማረው ነቢይ" ሳይሆን "አህዛብ ነቢይ" ማለት ነው ... እና መሃይምነትን
አያመለክትም
። 62፡2።
"እርሱ ያ በአህዛብ (አል- ኡምኒ) ውስጥ የላከ ነው" እንደሌሎች በርካታ ሱራዎች (2፡73፤ 3፡
19፣ 69፤ 7፡156)።

መሐመድ ሙሉ በሙሉ መሃይም ላይሆን እንደሚችል የሚጠቁሙ አንዳንድ

መረጃዎች አሉ። ለምሳሌ “የሁዳይባህ ስምምነት ጊዜ
በመፈረም ላይ ነበር መሐመድ ከዓሊ ብዕሩን ወስዶ አሊ ‘የእግዚአብሔር ሐዋርያ’ ብሎ
የሾመበትን ቃል በመምታት በምትኩ ‘የአብዱላህ ልጅ’ የሚለውን ቃል በራሱ እጅ ጻፈ።
መሐመድም እየሞተ እያለ ብእርና ቀለም ጠራ።

35. Ibid., 254. እንዲሁም Watt, Bell የቁርአን መግቢያ, 33-34 ይመልከቱ.
እምነት 196 ለመሠረታዊ ሙስሊም የክርስቲያን ምላሽ

ተተኪውን የሚሾም ትእዛዝ እንዲጽፍ ኃይሉ ግን ከቶታል።

36 የጽሑፍ

ቁሳቁሶች ከመምጣታቸው በፊት."

ከዚህም በተጨማሪ ደብሊው ሞንትጎመሪ ዋት "ብዙ መካውያን ማንበብና መጻፍ
እንደቻሉ ይታወቃል፣ እና ስለዚህ አንድ ቀልጣፋ ነጋዴ፣ መሐመድ እንደነበረው፣ ስለ
ጥበባት ነገር ያውቃል የሚል ግምት አለ።" 37 በእርግጥም የሙስሊም ሊቃውንት
እንኳን መሐመድን "በአስተዋይነቱ ፍፁም" ብለው ይጠሩታል። 38 በተጨማሪም፣
መሐመድ ቀደም ባሉት ዓመታት መደበኛ ሥልጠና ባይኖረውም፣ እንደ እሱ ያለ
አስተዋይ ሰው በኋላ ላይ ራሱን ሊይዝ የማይችልበት ምንም ምክንያት የለም።
በሰው ልጅ ታሪክ ውስጥ "ራሱን ያስተማረ" የስነ-ጽሁፍ ሰው እሱ ብቻ አይሆንም።
መሐመድ መሃይም መሆኑ ቢታወቅም ቁርኣን በእግዚአብሔር የተነገረለት
መሆኑን በምክንያታዊነት አይከተልም። ሌሎች ሊሆኑ የሚችሉ ማብራሪያዎች አሉ.
ምንም እንኳን መደበኛ ባይሆንም መሐመድ ታላቅ ችሎታ ያለው ብሩህ ሰው ነበር።
በተጨማሪም, የእሱ ጸሐፊው ቅጥ ሊያደርገው ይችል ነበር. በዚያን ጊዜ ይህ
የተለመደ ነገር አልነበረም። ሆሜር ዓይነ ስውር ስለነበር እሱ ራሱ የጻፈውን ታሪኮች
አልጻፈም። በመጨረሻም፣ አንዳንድ ተቺዎች የመሐመድ የመጀመሪያ ግንዛቤ
ትክክል ነበር፣ መረጃውን የተቀበለው ከላቁ እርኩስ መንፈስ ነው ብለው
ይከራከራሉ። 39 በዚህ ሁኔታ ቁርኣን የመሐመድን ብልህነት ሳይሆን የመንፈስን
ያንጸባርቃል። ያም ሆነ ይህ፣ መደበኛ ያልሰለጠነ ሰው እንኳን የቁርኣን ምንጭ ሊሆን
ይችላል ብሎ ማሰብ አይቻልም።

ፍጹም ጥበቃ
ፍጹም የሆነ ጥበቃ መለኮታዊ መነሳሳትን ያረጋግጣል? የቁርኣን ተቺዎች ለብዙ
ምክንያቶች አሉታዊ መልስ ይሰጣሉ።
አንደኛ፡ ቁርአንን ስለመጠበቅ ብዙ ጊዜ ከባድ መግለጫ አለ። ምንም እንኳን አሁን
ያለው ቁርኣን በአጠቃላይ የሰባተኛው ክፍለ ዘመን የኡትማኒክ ሪሴሽን በጣም ጥሩ
ቅጂ መሆኑ እውነት ቢሆንም፣ በትክክል ከመሐመድ የመጣው ይህ ነው የሚለው
እውነት አይደለም። 40 ለዚህ መደምደሚያ ብዙ ማስረጃዎችን ማቅረብ ይቻላል።
(1)ቀደም ሲል እንደተገለፀው (በምዕራፍ 5) ቁርኣን በመጀመሪያ የተሸመደበው
በሃይማኖታዊ ተከታዮች ነበር፣ አብዛኞቹም መሐመድ ከሞተ በኋላ ተገድለዋል።
ቀደምት ባህል እንደሚለው፣ የመሐመድ ጸሐፍት በወረቀት፣ በድንጋይ፣ በዘንባባ
ቅጠሎች፣ በትከሻ ምላጭ፣ የጎድን አጥንት እና ቁርጥራጭ ቆዳ ላይ ይጽፉ ነበር።
ሙስሊሞች በመሐመድ የህይወት ዘመን ቁርኣን እንደተጻፈ ያምናሉ። ነገር ግን፣
እንደ ዛይድ ምስክርነት፣ ሀ
240ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ
36. ኢቢድ., 255.
37. ደብሊው ሞንትጎመሪ ዋት፣ መሐመድ፡ ነቢይ እና ስቴትማን (ዳግም ህትመት፡
ለንደን፡ ኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ፣ 1967)፣ 40።
38. ጉደል 72 እዩ።
39. ለዚህ ነጥብ ተጨማሪ ማብራሪያ ምዕራፍ 8 ን ተመልከት።
40. ጆን ጊልክረስት፣ ጃም አል-ቁርዓን፡ የቁርኣን ፅሁፍ- (ቤኖኒ፣ ደቡብ አፍሪካ፡
ኢየሱስ ለሙስሊሞች፣ 1989)።
የቁርኣን ግምገማ

የዘመኑ እና የመሐመድ ተከታይ፣ አቡበከር “የቁርኣንን [የተለያዩ ምዕራፎች እና

አንቀጾች] ፈልጉ እና አንድ ላይ እንዲሰበስቡ” ተጠየቀ። እሱም እንዲህ ሲል መለሰ፡ -
“በዚህም መሰረት ቁርኣንን ፈለግኩት ፡- ቅጠል ከሌላቸው የዘንባባ ቅርንጫፎች፣
ከቀጭን ነጭ ድንጋዮች እና ከወንዶች ጡቶች እሰበስባለሁ ። በርካታ የሙስሊም
ማህበረሰቦች የተለያዩ የቁርአን ቅጂዎችን እየተጠቀሙ እንደነበር ዘግቧል። እንደገና፣
ዘይድ በይፋ የተሻሻለውን የቁርኣን ቅጂ እንዲቆጣጠር ተጠራ። እስከ ዛሬ ድረስ ወጥ
የሆነ እና ሳይበላሽ የቆየው ይህ እትም ነው እንጂ ኦርጅናል ተብሎ የተጠረጠረ
የለም።
በቀጥታ ከመሐመድ የመጣ ሥሪት።
የቁርኣን ጽሑፍ በኡስማን ስር ከመድረሱ በፊት የቁርአንን ሁኔታ የገለጸበት
ቁሳቁስ ፎር ዘ ታሪክ ኦፍ ቁርአን የተሰኘ መጽሃፍ ጽፏል ። ከሙስሊሞች አባባል
በተቃራኒ ከኡስማን ክለሳ በፊት ብዙ የተለያዩ ጽሑፎች እንደነበሩ ያሳያል።
ጀፈርሪ ሲያጠቃልለው “ወደ የኡስማን ተሃድሶ ዘገባ ስንመጣ፣ ስራው በንባብ
ውስጥ የዲያሌክቲካል ልዩነቶችን የማስወገድ ጉዳይ ብቻ ሳይሆን መደበኛ ደረጃን
ለመመስረት አስፈላጊ የሆነ የፖሊሲ ግርዶሽ እንደነበር በፍጥነት ግልጽ ይሆንልናል።
ጽሑፍ ለመላው ኢምፓየር። በተጨማሪም፣ “በመዲና፣ መካ፣ ባስራ፣ ኩፋ እና
ደማስቆ ባሉ ታላላቅ የሜትሮፖሊታን ማዕከላት ውስጥ ወደ ኮዲሲሲዎች
በተዘጋጁት ስብስቦች መካከል ሰፊ ልዩነቶች ነበሩ” ብሏል። ስለዚህ " የዑስማን
መፍትሔ "እብድማን ኮዴክስን ቀኖና በማድረግ ሌሎች ሁሉ እንዲወድሙ ማዘዝ
ነበር" ስለዚህ፣ “በዑስማን (ረዐ) የተጻፈው ጽሑፍ ከብዙ የጽሑፍ ዓይነቶች መካከል
አንዱ ብቻ ስለመሆኑ ብዙም ጥርጥር የለውም።
42
በጊዜው መኖር"
ከዚህ አጠቃላይ ምልከታ ጋር በመስማማት ዋት በሁለት ኮዴክቶች መካከል
ስላለው ልዩነት ሲወያይ - የሩፋው ኢብኑ መስዑድ እና የሶሪያው ኢብን ካእብ -
እንዲህ ሲል ጽፏል፡- “የመጀመሪያዎቹ ኮዴኮች ምንም ቅጂዎች የሉም፣ ግን
የተለዋጭ ንባቦች ዝርዝር ከላይ ከተጠቀሱት ሁለቱ መሮጥ ሰፊ ነው።
 241
43

በ
ሁለቱም ጉዳዮች ላይ ወደ
አንድ ሺህ ወይም ከዚያ በላይ
እቃዎች."
የቅርብ ጊዜ ግኝቶች የቁርአንን ጽሑፋዊ ብልሹነት ያረጋግጣሉ። ጄይ ስሚዝ
እነዚህ ሙስናዎች ምን ያህል መጠነ ሰፊ እንደነበሩ ዘግቧል፣ በዚህም ያልተበረዘ
የተረጋገጠ የእስልምናን ባህላዊ የይገባኛል ጥያቄ አበላሽቷል-
44

የ
ቁርኣን sion.
(3) ከታዋቂው የእስልምና እምነት በተቃራኒ ዛሬ ሁሉም ሙስሊሞች አንድ እና
አንድ የቁርአን ቅጂ አይቀበሉም። የሱኒ ሙስሊሞች ይቀበላሉ

41. ፕፋንደር፣ 258-59 ይመልከቱ።

42. ጀፈርሪ 7-8 ተመልከት።
43. ዋት፣ የቤል የቁርአን መግቢያ፣ 45.
44. www.debate.org.uk/topics/history/bib-qur/contents እና www.answeringislam.org/quran
/text/ index ይመልከቱ።
መሐመድ ቁርአንን እንዲያስተምሩ ከተፈቀደላቸው ጥቂት ሰዎች መካከል አንዱ
የሆነው የመሱድ የሳሂህ ወግ፣ ስልጣን ያለው። ሆኖም በእነርሱ ጥቅም ላይ የዋለው
የኢብኑ መስዑድ ኮዴክስ ከኡትማኒው ሪሴሽን ብዙ ልዩነቶች አሉት። በሁለተኛው
ሱራ ውስጥ ብቻ ወደ 150 የሚጠጉ ልዩነቶች አሉ። በሁለቱ መካከል ያለውን ልዩነት
ለማሳየት ጄፈርሪ ጥቂት ዘጠና አራት ገጾችን ይወስዳል። ብዙ ሙስሊሞች
እንደሚሉት ልዩ ልዩ ንባቦች የአነጋገር ዘይቤ ብቻ እንዳልነበሩም አሳይቷል።
ለምሳሌ፣ አንዳንዶቹ ልዩነቶች አንድ ሙሉ ሐረግ የሚያካትቱ ሲሆን ሌሎች ደግሞ
ሙሉ ዓረፍተ ነገሮችን ይተዋሉ። ጀፈርሪ ሲያጠቃልል "ኡስማን ቀኖና የሰጡት
ፅሑፍ ከብዙ ተቀናቃኝ ፅሁፎች ውስጥ አንዱ ብቻ እንደሆነ ግልፅ ነው ... [እና'
ዑስማን ቀኖና የሰጡትን ፅሁፍ በቁም ነገር አስተካክለው ሊሆን ይችላል የሚል
ትልቅ ጥርጣሬ አለ። "45
(4) ሰፊ ተቀባይነት ያለው ኢስላማዊ ባህል አሁን ባለው ቁርኣን ውስጥ
ያልተገኙ አንዳንድ ነገሮችን ያሳያል። ከመሐመድ ሚስቶች አንዷ የሆነችው አኢሻ
እንዲህ አለች፡- “ከቁርኣን ከተወረዱት መካከል አሥር የታወቁ (አንቀጾች) ስለ—
መጥባት የተከለከለው፡ ከዚያም በአምስት ታዋቂ ሰዎች ተሽረዋል። ከዚያም የአላህ
መልእክተኛ ሞቱ፤ እነሱም ከቁርኣን የሚነበቡ ናቸው። 46 ሌላው በዛሬው ቁርኣን
ውስጥ ያልተገኘው ነገር ምሳሌ ዑመር እንዲህ ብለዋል፡- “አላህ ሙሐመድን
242ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ
በእውነት የላከው ሲሆን በርሱም ላይ መፅሐፍን አወረደ።በዚህም የተወገዘ አንቀጽ
ልዑሉ አላህ ካወረደው ውስጥ ነው። የ
የእግዚአብሔር ሐዋርያ በድንጋይ ወግረን ተከትለን እንወግር ነበር፣ በእግዚአብሔርም
መጽሐፍ የአመንዝራ ዕዳ አለበት ። "
(5) የሰይጣን ጥቅሶች የሚባሉት በዋናው ጽሑፍ ላይ ሌላ ለውጥ ያሳያሉ።
ከእነዚህ ጥቅሶች በአንዱ እትም መሠረት መሐመድ በመካ ውስጥ ቀደምት መገለጥ
ነበረው፣ ይህም ለተወሰኑ ጣዖታት መማለድ ያስችላል።

አል-ኮት እና አል-ኡዛ እና አል-ማናት,

ሶስተኛውን, ሌላውን ግምት ውስጥ
ያስገባዎታል?
እነዚያ ስዋኖች የተከበሩ ናቸው።
ምልጃቸው ይጠበቃል;
የእነሱ መውደዶች ችላ አይባሉም."

ከዚህ ከተወሰነ ጊዜ በኋላ መሐመድ የመጨረሻዎቹን ሶስት መስመሮች (ጥቅሶች)

በመሰረዝ እና አሁን በ 53፡21-23 ላይ የምናገኘውን በመተካት ሌላ መገለጥ ተቀበለ
ይህም ወደ እነዚህ አረማዊ አማልክቶች የመማለድ ክፍልን ተወ።

45. ዋት፣ ix-x ይመልከቱ።

46. ፕፋንደር፣ 256 ይመልከቱ።
47. ኢቢድ., 256.
48. ዋት ፣ 60 ይመልከቱ።
የቁርኣን ግምገማ

ዋት እንደሚለው፣ ሁለቱም ስሪቶች በይፋ ተነበዋል። የመሐመድ ማብራሪያ ሰይጣን

አሳስቶታል እና አስገባው
49
እሱ ሳያውቅ የውሸት ጥቅሶች።
(6) ክሌር-ትስዳል በሙስሊሞች መካከል ታዋቂ ሰራተኛ፣ አሁን ባለው ቁርአን
ውስጥ እንኳን አንዳንድ ልዩነቶች እንዳሉ ይጠቁማሉ።

ከተለያዩ ንባቦች መካከል መጥቀስ ይቻላል፡- (1) በሱራ XXVIII 48 ላይ አንዳንዶች

“ሳሂራኒ” ለ “ሲህራኒ” ያነባሉ ፡ (2) n ሱራ XXXII፣ 6፣ ከ “ኡማሃቱሁም” በኋላ።
 243
አንድ ንባብ “ዋ ሁአ አቡን ላሁም” የሚሉትን ቃላት ይጨምራል ፡ (3) በሱራ
XXXIV፣ 18፣ ለ “ራባና ባኢድ” አንዳንዶች “ራቡና ባአዳ” ያነባሉ ፡ (4) በሱራ
XXXVIII፣ 22፣ “ቲስ ሌላ ንባብ “ቲሳቱን”፡ (5) በሱራ XIX፣ 35፣ ለ “ታን-
50
ymtrun" ያነባሉ።
taruna" አንዳንዶች "

(7) ምንም እንኳን የሺዓ ሙስሊሞች በጥቂቱ ውስጥ ቢሆኑም ከመቶ ሚሊዮን
በላይ ተከታዮችን በማፍራት በዓለም ላይ ሁለተኛው ትልቁ የእስልምና ክፍል ነው።
ኸሊፋ ዑስማን ሆን ብለው ስለ A1i የሚናገሩ ብዙ የቁርኣን አንቀጾችን እንዳስወገዱ
ይናገራሉ። 51
ኤል ቤቫን ጆንስ ጉዳዩን “ የመስጂድ ሰዎች” በተሰኘው መጽሃፋቸው ላይ
“እውነት ቢሆንም ለአስራ ሁለት መቶ ዓመታት ያህል ምንም አይነት ንፁህ የሆነ
ጽሁፍ ያለው ሌላ ስራ አለመቅረቱ እውነት ቢሆንም ምናልባት እኩል ሊሆን ይችላል
ማንም ሌላ ሰው ይህን ያህል ከባድ የመንጻት ችግር አልደረሰበትም። 52 መንጻቱ
ወሰደ
አስቀድመህ አስቀድመህ ህዝበ ሙስሊሙ በትክክል ተጠብቆ ቆይቷል የሚለው
የተሳሳተ አቅጣጫ ነው።
(8) አሁን ያለው ቁርኣን በመሐመድ እንደተናገረው ፍጹም ቃል በቃል ቅጂ
ቢሆንም ዋናው በእግዚአብሔር መንፈስ መሪነት መያዙን አያረጋግጥም።
የሚያሳየው የዛሬው ቁርአን መሐመድ የተናገረውን ሁሉ የካርቦን ቅጂ መሆኑን ነው።
ስለ ተናገረው እውነት ምንም አይናገርም ወይም አያረጋግጥም። ሙስሊሙ
እውነተኛው ሃይማኖት አለን የሚለው፣ ብቸኛው ፍጹም የተገለበጠ ቅዱስ መጽሐፍ
ስላላቸው፣ አንድ ሰው ትንሽ ፍጽምና የጎደለው የእውነተኛ መጽሐፍ ህትመት
ከማተም ይልቅ የሐሰት ሺሕ ዶላር ቢል ፍጹም ታትሞ ቢታተም ይሻላል ብሎ
እንደሚናገር ሁሉ ምክንያታዊ ውሸት ነው። ! የሙስሊም ይቅርታ ጠያቂዎች በዚህ
ክርክር የሚለምኑት ወሳኙ ጥያቄ ዋናው የእግዚአብሔር ቃል ነው ወይስ የቃሉ ቅጂ
የላቸውም ወይ የሚለው አይደለም።

49. ኢቢድ., 60-61.

50. W. St. Clair Tisdall፣ የመሪ ሙሀመዳውያን ተቃውሞዎች መመሪያ መጽሃፍ
(ለንደን፡ ክርስቲያናዊ እውቀትን ለማስፋፋት ማህበረሰብ፣ 1904)፣ 60።
51. ኢቢድ.፣ 59. እንዲሁም B. Todd Lawson ን ይመልከቱ፣ “የሺዒ ቁርኣን ጥናት
ማስታወሻ” በጆርናል ኦፍ ሴሜቲክስ ጥናቶች (Autumn 1991)፣ ጥራዝ. 36, አይ. 2፣279-96።
52. ኤል. ቤቫን ጆንስ፣ የመስጂዱ ሰዎች (ለንደን፡ የተማሪ ክርስቲያን ንቅናቄ
ፕሬስ፣ 1932)፣ 62.
በቁርአን ውስጥ
ያሉ ትንቢቶች
244ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ
ቁርአን መለኮታዊ ምንጭ መሆኑን የሚያረጋግጡ ትንቢታዊ ትንቢቶችን ይዟል?
ከሙስሊሞች ካምፕ ውጭ ያሉ ጥቂቶች በቁርአን ውስጥ የተነገሩ ያልተለመዱ
ትንበያዎች እንዳሉ እርግጠኞች ናቸው፣ ከተፈጥሮ በላይ የሆኑትን ምንም ማለት
አይቻልም። የቁርአን ትንበያዎች ተአምራዊ ተፈጥሮን የሚጎዱትን የሚከተሉትን
እውነታዎች ተመልከት።
በመጀመሪያ ደረጃ, ከተፈጥሮ በላይ የሆኑ ትንበያዎች የሚባሉት አብዛኛዎቹ
ከተፈጥሮ በላይ አይደሉም. ሲጀመር፣ ወታደሮቹን “እግዚአብሔር ከእኛ ጋር ነው፤
እናሸንፋለን፤ ተዋጉ!” የማይላቸው የትኛው የሃይማኖት መሪ አለ? በተጨማሪም
መሐመድ “የሰይፉ ነቢይ” በመባል የሚታወቅ መሆኑን በማስታወስ መልእክቱን
ለማሰራጨት ሰላማዊ ግን በአንፃራዊነት ያልተሳካለትን መንገድ ትቶ ወደ ክርስትና
የተመለሱት እጅግ በጣም ብዙ ሲሆኑ፣ ድልን መተንበይ አያስደንቅም።
እንዲሁም ለጥረታቸው ጀነት ቃል የተገባላቸው የሙስሊም ኃይሎች ያላቸውን
ቅንዓት ግምት ውስጥ በማስገባት (22፡58-59፤ 3፡157-58፤ 3፡170-71) ብዙ ጊዜ ድል
ማድረጋቸው አያስደንቅም። በመጨረሻም ፣ ለምን ብዙ ብዙ አያስገርምም።
መሐመድ “በአላህና በመልእክተኛው ላይ የሚዋጉ፣ በኃይልም የሚታገሉ ሰዎች
ቅጣት... መገደል፣ ወይም መሰቀል፣ ወይም እጅና እግር ከተቃራኒ ወገን መቆረጥ፣
ወይም በግዞት” በማለት መሐመድ ያዘዘውን ትእዛዝ ከግምት ውስጥ በማስገባት
ነው። ከምድር” (5፡36)።
ሁለተኛ፣ ብቸኛው ተጨባጭ ተጨባጭ ትንበያ ሮማውያን በኢሱስ በፋርስ ጦር
ላይ ስላደረጉት ድል ነበር (በ 30፡2-4)፣ እሱም እንዲህ ይነበባል፡- “ የሮማ ግዛት ተሸነፈ
—በቅርብ ባለ ምድር፡ ነገር ግን እነርሱ፣ (እንዲያውም) (ከዚህ) ሽንፈት በኋላ በቅርብ
ጊዜ ውስጥ አሸናፊዎች ይሆናሉ።
በቅርበት መመርመር ግን ይህን ትንበያ ከአስደናቂነት ያነሰ የሚያደርጉ ብዙ ነገሮችን
ያሳያል፣ ከተፈጥሮ በላይ የሆነ ነገር ለማለት አይቻልም። 53 (1) አሊ እንዳለው
“ጥቂት ዓመታት” ማለት ከሦስት እስከ ዘጠኝ ዓመታት ማለት ነው፣ ነገር ግን
አንዳንዶች እውነተኛው ድል ከትንቢቱ አሥራ ሦስት ወይም አሥራ አራት ዓመታት
በኋላ አልመጣም ብለው ይከራከራሉ። ፋርሳውያን ኢየሩሳሌምን በያዙበት ጊዜ
የሮማውያን ሽንፈት የተካሄደው በ 614 ወይም 615 ዓ.ም. ነበር ። የመልሶ ማጥቃት
አልተጀመረም ።
እስከ 622 ዓ.ም እና ድሉ እስከ 625 ዓ.ም ድረስ አልተጠናቀቀም ። ይህ ቢያንስ አስር
ወይም አስራ አንድ አመት ይሆናል እንጂ በመሐመድ የተነገረው "ጥቂት" አይደለም።
(2) የዑስማን የቁርኣን እትም አናባቢ ነጥብ አልነበረውም (ከብዙ በኋላ
አልተጨመሩም)። ፶፬ ስለዚህ፣ በዚህ “ትንቢት” ሳይግሊ ቡና፣ “ያሸንፋሉ” የሚለው
ቃል፣ ሁለት አናባቢዎች ሲቀየር sayughlabuna፣ “ይሸነፋሉ” ማለት ይቻል ነበር። 55
እንደ እውነቱ ከሆነ, እርስ በርስ ነው.
 245
53. ለዚህ ነጥብ እና ሌሎች በዚህ ክፍል ውስጥ ለተጠቀሱት ሌሎች በርካታ
ስራዎች ጆሴፍ ጉደል በሲሞን ግሪንሊፍ የህግ ትምህርት ቤት ማስተርስ ጥናታዊ
ፅሁፍ፣ ለሁሉም ሙስሊም መልስ በሚል ርዕስ (ኤፕሪል 1982)
54. ስፔንሰር ፣ 21
55. ቲስዳልን 137 ይመልከቱ።
የቁርኣን ግምገማ

"ተለዋዋጭ ጽሑፍ ተገብሮ እና ንቁ ግሦችን ይገለበጣል፣ ስለዚህም ባይዛንታይን

(ሌሎችን) ባለፈው ጊዜ አሸንፈዋል ተብሎ ይነገራል፣ ነገር ግን በጥቂት ዓመታት
ውስጥ ይሸነፋል።" 56 (3) ይህ አሻሚነት ቢወገድም ትንቢቱ ረጅም ርቀትም
ያልተለመደም ስላልሆነ ትንቢቱ አስደናቂ አይደለም። አንድ ሰው የተሸናፊው
ሮማውያን በድል ውስጥ ጠለፋ እንደሚያገኙ ይጠብቅ ነበር። እንዲህ ዓይነቱን
ክስተት ለመተንበይ የወቅቱን አዝማሚያዎች በማስተዋል ከማንበብ የበለጠ ትንሽ
ጊዜ ወሰደ። ቢበዛ ጥሩ ግምት ሊሆን ይችላል። ያም ሆነ ይህ፣ ከተፈጥሮ በላይ
መሆኑን ለማረጋገጥ በቂ ምክንያቶች የሌሉ አይመስልም።
በመጨረሻም፣ ሌላው ሊጠቀስ የሚገባው ብቸኛው ትንቢት በ 89፡2 ላይ ይገኛል፣
በዚያም “በሌሊት ሁለት ጊዜ አምስት” የሚለው ሐረግ አንዳንዶች የቀደሙት
ሙስሊሞች ለአስር ዓመታት ሲደርስባቸው የነበረውን ስደት ትንቢት አድርገው
57
ይወስዱታል ነገር ግን ይህ በጣም ሩቅ ነው- የተገኘ ትርጓሜ. ታላቁ የእስልምና
ሊቅ እና የቁርኣን ተርጓሚ አብደላህ ዩሱፍ አሊ እንኳን ሳይቀሩ “በአስር ለሊት በዙል-
ሀጅ የተቀደሱ አስር ሌሊቶች ይባላሉ።
ከዝግጅቱ
"58 የሐጅ ጉዞ ወቅት። በማናቸውም ሁኔታ

አስቀድሞ አስተዋይ ተመልካች ሊገለጥ ስለነበረው ነገር ምንም ግልጽ የሆነ ትንቢት
የለም ።
ሊም ሊቃውንት ቁርአንን የሚደግፍ ከተፈጥሮ በላይ የሆነ ነገር ለማግኘት ምን
ያህል ተስፋ እንደሚቆርጡ ያሳያሉ።

የቁርዓን አንድነት _

ቁርኣን በራሱ የሚስማማና የማይጋጭ ስለሆነ መለኮታዊ መገለጥ አለበት ብሎ

መወትወትም አሳማኝ አይደለም። አንዳንድ ተቺዎች ቁርአን ምን ያህል ወጥነት
ያለው ነው በሚለው ላይ ጉልህ ጥያቄዎችን ያነሳሉ። አንደኛ ነገር፣ በመሐመድ
መገለጦች ውስጥ በጣም ግልፅ የሆነ ቅራኔ የመጣው በኋላ በተገለጠው መገለጥ
የቀድሞዎቹን በማፍረስ ነው - ለምሳሌ አመንዝሮችን በድንጋይ እንዲወግሩ
የተሰጠው ትእዛዝ ወደ መቶ ግርፋት (24፡2) እና ሰይጣናዊ እየተባለ የሚጠራው
የጣዖት አማልክትን ማምለክን የሚገልጹ ጥቅሶች ይህንን በሚተዉ አንዳንዶች
ተተክተዋል (53፡21-
60 23)።
246ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ
አጠቃላይ የመሻር (ማንሱክ) ጽንሰ-ሐሳብ (በ
ምእራፍ 5) ቀደም ሲል የነበሩ ስህተቶች በኋለኞቹ ጥቅሶች የተስተካከሉበት አንዱ
መንገድ ነው ( nasikh ይባላል)። ይህ በ 2፡106 ላይ እንዲህ ይላል፡- “እንዲህ ያለ የኛ
አንቀጾችን ብንሰርዝ ወይም ባስረሳትን ጊዜ በላጭ ወይም ብጤውን እናመጣለን።
አላህም ቻይ መኾኑን አታውቅምን?

56. ዋት፣
የመሐመድ መካ፣ 14
57. አህመድ፣ የቅዱስ ቁርኣን ጥናት መግቢያ፣ 374 ረ.
58. ዩሱፍ ኦል፣ የተከበረው ቁርኣን ትርጉም፣ 1731፣ ማስታወሻ 6109።
59. ከሚቆጠሩ ዓመታት በፊት የተነገሩ ግልጽና የተለዩ ትንቢታዊ ትንቢቶች አሉ
(ምዕራፍ 10 ን ተመልከት)።
60. ከላይ ያሉትን አስተያየቶች፣ ማስታወሻ 47-48 ይመልከቱ።
ሁሉንም ነገር?” ለምሳሌ “የሰይፍ ቁጥር” ተብሎ የሚጠራው (9፡5) በመጀመሪያ
መቻቻልን የሚያበረታቱ 124 ጥቅሶችን ይሽራል (ዝከ. 2፡256) 61 ቁርኣን በአጽንኦት
እንዲህ ይላል፡ “መገደድ አይሁን በሃይማኖቶች ውስጥ" (2: 256), ነገር ግን በሌሎች
ቦታዎች ላይ ሙስሊሞች "እነዚያን የማያምኑትን ተዋጉ" (9:29) እና "ጣዖታትንም
ባገኛችሁበት ሁሉ ተዋጉ እና ግደሏቸው " (9: 5) ያሳስባል.
ቁርኣን “በአላህ ቃል ውስጥ ምንም ለውጥ የለም” (10፡64) ሲል ሙስሊሞች
ቁርኣን ነው ይላሉ በሚለው እውነታ ላይ ተቃርኖ ሊያገኝ ይችላል።
"የእግዚአብሔርን ቃል የሚቀይር የለምና" (6፡34)። ነገር ግን ቁርኣን የኋላ መገለጦች
የቀደመውን የሚሽሩበትን የመሻር ትምህርት ያስተምራል። (2፡106) እናነባለን።
"መገለጦች...
ሽረናል ወይም እንዲረሱ እናደርጋለን።" በተጨማሪም መሐመድ
“አንዱን መገለጥ በሌላው እንተካለን” ብሎ አምኗል፣ በዚያው ጥቅስ ላይም በዘመኑ
የነበሩት ሰዎች ይህን ለማድረግ “ቀጣሪ” ብለው ይጠሩታል!
ኔልስ በትኩረት እንደተመለከተው፣ "መለኮታዊ መገለጥ እንዴት እንደሚሻሻል
ለማወቅ እንፈልጋለን። ከመጀመሪያው ጀምሮ ፍጹም እና እውነት እንዲሆን
እንጠብቅ ነበር።" 62 እርግጥ ነው፣ አንዳንድ ሙስሊሞች፣ ልክ እንደ አሊ፣ መሻር
“ተራማጅ መገለጥ” ብቻ ነው ይላሉ፣ የእግዚአብሔርን መልእክት በተለያየ ጊዜ
ውስጥ ለሚኖሩ የተለያዩ ሰዎች ማስማማት ነው። ኔህልስ ግን “2፡106 [በመሻር ላይ)
ስለ ባህል ወይም ደጋፊነት አይናገርም” ብሏል።
ከመሐመድ በፊት የተነገሩትን ቅዱሳት መጻህፍት በማጣቀስ ነገር ግን የቁርዓን
ጥቅሶች ብቻ ! " በ 20 ዓመታት ውስጥ ለውጥ ወይም እርማት አስፈላጊ ሊሆን
እንደሚችል ተቀባይነት የለውም። ይህ በእርግጥ እግዚአብሔር ሁሉን የሚያውቅ
እንዳልሆነ ወይም ጸሐፊው እርማት እንዳደረገ ያሳያል።” 64 ይህ በተለይ እውነት
የሚመስለው የተስተካከሉ ጥቅሶች ብዙውን ጊዜ የሚታረሙት ከሚታረሙት
አጠገብ በመሆኑ ነው። የቁርኣን ስረዛዎች እንደገና መመለስን የረሱ ይመስላል
 247
7፡54 (እና 32፡4) ዓለም በስድስት ቀናት ውስጥ እንደተፈጠረ ተነግሮናል። ግን ውስጥ
41፡9—12 እግዚአብሔር ዓለምን ለመፍጠር በአጠቃላይ ስምንት ቀናት እንደፈጀበት
ይናገራል (ሁለት
65

ሲደመር አራት ሲደመር ሁለት)። ግን ሁለቱም ትክክል ሊሆኑ

አይችሉም።

ይህ ነጥብ በሾሮሽ፣ 163 ነው።

61.
62. ኔህልስ፣ 11 ይመልከቱ።
63. ኢቢድ.፣ 12.
64. ኢቢድ.፣ 14.
65. የሙስሊም ተንታኝ አሊ እንኳን "ይህ አስቸጋሪ ምንባብ ነው" ብሎ አምኗል።
እሱ እና ሌሎች ተንታኞች ሁለቱን ቀናት (ሱራ 41፡9)፣ አራት ቀናትን (ቁ. 10) እና
ሁለቱን ለማስረዳት ሞክረዋል።
ቀናት (ቁ. 12) = ስምንት ቀናት አራቱ ቀናት ከመጀመሪያዎቹ ሁለት ቀናት ጋር
እንዲጣበቁ በማድረግ። ሆኖም ፣ ይህ በብዙ ምክንያቶች አሳማኝ አይደለም።
በመጀመሪያ፣ ተመሳሳይ ከሆኑ ለምን እንደ ተለያዩ ክስተቶች ይጽፏቸው?
በተጨማሪም የተለያዩ የፍጥረት ሥራዎችን ይገልጻሉ። የመጀመሪያው የሚናገረው
“ምድር በሁለት ቀን ውስጥ” መፈጠሩን ነው (ቁ. 9) ሁለተኛው ደግሞ “ሁሉ ነገር
በአራት ቀናት ውስጥ ተገቢውን ምግብ እንዲሰጣቸው” (ቁ. 10) ነው። እነዚህ እንደ
የተለያዩ እና ተከታታይ ክስተቶች ቀርበዋል.
የቁርኣን ግምገማ

ቁርኣን ደግሞ ሰዎች ለራሳቸው ምርጫ ተጠያቂ እንደሆኑ ይናገራል (18፡29)

ሆኖም ግን እግዚአብሔር የሁሉንም እጣ ፈንታ አስቀድሞ እንዳተመ ይናገራል።
"የእያንዳንዱን ሰው እጣ ፈንታ በገዛ አንገቱ ላይ አደረግን: በ
የኾነን
መጽሐፍ እናወጣለን ።
አሁንም ቁርኣን ወጥነት ያለው ቢሆንም፣ በምርጥ አንድነት ወይም ራስን መቻል
ለእውነት አሉታዊ ፈተና እንጂ አወንታዊ አይደለም። በርግጥ መፅሃፍ ከእግዚአብሄር
ከሆነ ሊሳሳት የማይችል ከሆነ በውስጡ ምንም አይነት ተቃርኖ አይኖረውም። ነገር
ግን መፅሃፍ ቅራኔ ስለሌለው ብቻ ማለት አይደለም።
66
እግዚአብሔር ደራሲ ነው። እንደዚያ መገመት ምክንያታዊ ስህተት ነው። ጆን
ደብሊው ሞንትጎመሪ በማስተዋል እንደተመለከተው፣ የዩክሊድ ጂኦሜትሪ በራሱ
የሚስማማ ነው፣ ነገር ግን
67 ይህ
መለኮታዊ ስልጣን አለው ለማለት ምንም ምክንያት
አይደለም።
248ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ
ራስን መቻል ሌሎች (እንደ አንዳንድ ክርስቲያኖች) በብዙ ነጥቦች ላይ ቁርኣንን
ለሚቃወሙ ቅዱሳት መጽሐፎቻቸው የሚጠቀሙበት ክርክር ነው። ሁለቱም ግን
እውነት ሊሆኑ አይችሉም። ስለዚህ አንድነት በራሱ መለኮታዊ ትክክለኛነትን
አያረጋግጥም። በነባር የእጅ ጽሑፎች የሚታወቁት የአይሁድ መጽሐፍ ቅዱስም ሆነ
አዲስ ኪዳን ቢያንስ እንደ ቁርኣን እኩል ራሳቸውን የሚስማሙ ናቸው ። ነገር ግን
ማንም ሙስሊም በአላህ መንፈስ መሪነት መሆናቸውን አይቀበልም።

ሳይንሳዊ ትክክለኛነት
ይህ ሙግት ከቅርብ ጊዜ ወዲህ ተወዳጅነትን እያተረፈ መጥቷል፣ በዋነኛነት
በቡካይል መጽሐፍ ቅዱስ፣ ቁርዓን እና ሳይንስ፣ ክርስትና የሳይንስን እድገት በመግታቱ
ጥቃት ሲደርስበት እና ቁርአን ሳይንስን እንደሚያራምድ ከፍ አድርጎታል። በእርግጥም
ቁርኣን በአስደናቂ ሁኔታ ለዘመናዊ ሳይንስ በብዙ ንግግሮቹ ጥላ እንደነበረው፣
በዚህም መለኮታዊ መገኛውን በተአምራዊ ሁኔታ አረጋግጧል ሲል አጥብቆ
ተናግሯል። እዚህ እንደገና የሙስሊም ተከራካሪዎች የቁርአንን መለኮታዊ አመጣጥ
ለማረጋገጥ በሚያደርጉት ከፍተኛ ቅንዓት ተሳስተዋል።
አስተዋይ ተቺዎች የሚያስተውሉት የመጀመሪያው ነገር ክርስትና እንጂ ክርስትና
አይደለም።
እስልምና የዘመናዊ ሳይንስ እናት ነበረች። ታላቁ ፈላስፋ ፣
ክርስትና የሳይንስ እናት እንደሆነ በታዋቂው ስራው ሳይንስ እና ዘመናዊው አለም ላይ
ተናግሯል። ሜባ ፎስተር ለታዋቂው የእንግሊዘኛ ፍልስፍና መጽሔት ማይንድ
በመጻፍ እንዲህ ብሏል።
8

የክርስትና የፍጥረት አስተምህሮ የዘመናዊ ሳይንስ መነሻ ነው 6 የ

66. በአመክንዮ ውስጥ የ"A" (ሁለንተናዊ ማረጋገጫ) ሀሳብ ሕገወጥ መለወጥ

ይባላል። ለምሳሌ ሁሉም ውሾች አራት እግር ያላቸው እንስሳት ስለሆኑ ብቻ "አራት
እግር ያላቸው እንስሳት ሁሉ ውሾች ናቸው" ማለት አይደለም።
67. ጆን ዋርዊክ ሞንትጎመሪ፣ በእውነታ ላይ የተመሰረተ እምነት (ናሽቪል፡
ቶማስ ኔልሰን፣
1978) ፣ 94.
68. ኤምአር ፎስተር፣ "የክርስቲያን የፍጥረት አስተምህሮ እና የዘመናዊ ሳይንስ
መነሳት" በአእምሮ ( 1934)፣ ጥራዝ. 43, 447-68; እና አልፍሬድ ኖርዝ ኋይትሄድ፣ ሳይንስ
በዘመናዊው ዓለም (ኒው ዮርክ፡ ነፃ ፕሬስ፣ 1925)፣ 13-14 እንዲሁም ስታንሊ ኤል.ጃኪ
የሳይንስ አዳኝ ይመልከቱ (ኤድንበርግ፡ ስኮትላንድ አካዳሚክ ፕሬስ፣ 1990)።
በሁሉም የዘመናዊ ሳይንስ መስክ መስራቾች ከክርስቲያን የዓለም እይታ የተውጣጡ
ወንዶች ነበሩ። ይህ እንደ ኮፐርኒከስ፣ ኬፕለር፣
 249
ኬልቪን፣ ኒውተን፣ ፓስካል፣ ቦይል፣ ማክስዌል፣ አጋሲዝ እና ሌሎችም። 69

ስለዚህ ኢስላማዊ አሀዳዊ አምልኮ ለዘመናዊው ባህል ብዙ አስተዋጾ ሲያደርግ

ለዘመናዊ ሳይንስ አመጣጥ ምስጋና ይገባቸዋል ማለቱ ከልክ ያለፈ መግለጫ ነው።
እንደውም ብዙ እስላማዊ ተቺዎች የሙስሊም ወታደሮች ብዙ የእውቀት
ሀብቶችን እንዳወደሙ ይጠቁማሉ። ለምሳሌ ፕፋንደር በኸሊፋው ኡመር
የሙስሊም ወታደሮች በአሌክሳንድሪያ እና በፋርስ ያሉትን ግዙፍ ቤተ-መጻሕፍት
እንዳወደሙ አስተውሏል። ጄኔራሉ ዑመርን በመጽሐፎቹ ምን ማድረግ
እንዳለባቸው ሲጠይቁት፡- “ወደ ወንዞች ውሰዷቸው። ምክንያቱም በእነዚህ
መጽሐፎች ውስጥ መመሪያ ካለ እኛ አሁንም በአላህ መጽሃፍ ላይ የተሻለ መመሪያ
አለን። በተቃራኒው በውስጣቸው አሉ
0
(7) የሚያጠምም ሲሆን አላህ ይጠብቀን።
አንድ መጽሐፍ ከዘመናዊ ሳይንስ ጋር ስለሚጣጣም ብቻ ተመስጦ ነው ብሎ
ማሰብ ከባድ ስህተት ነው። የሙስሊምም ሆነ የክርስቲያን ተከራካሪዎች ይህንን
ስህተት ሰርተዋል። እነዚህ የይገባኛል ጥያቄዎች ትክክል ያልሆኑባቸው ብዙ
ምክንያቶች አሉ። (1) የሳይንስ ለውጦች. ስለዚህም ዛሬ በመካከላቸው
“መስማማት” የሚመስለው ነገ ሊጠፋ ይችላል። (2) በቅዱስ መጽሐፋቸው ውስጥ
ዘመናዊ የሳይንስ ንድፈ ሐሳቦችን ለማየት በመሞከር ተከላካዮች ብዙ አሳፋሪ
ስህተቶች ተደርገዋል። የሮማ ካቶሊክ ቤተ ክርስቲያን በጋሊልዮ ላይ የነበራት አያያዝ
አንድ ምሳሌ ብቻ ነው። 71 (3) በቁርኣን እና በሳይንስ ሀቅ መካከል ፍጹም ስምምነት
ቢፈጠር እንኳን ይህ የቁርኣንን መለኮታዊ አነሳስ አያረጋግጥም። ቁርአን ምንም
አይነት ሳይንሳዊ ስህተት እንዳልሰራ በቀላሉ ያረጋግጣል። መጽሐፍ ከሳይንሳዊ
ስህተት የጸዳ በመሆኑ ብቻ በአምላክ መንፈስ መሪነት እንዲጽፍ አያደርገውም።
በጥሩ ሁኔታ, የሳይንሳዊ ትክክለኛነት ለእውነት አሉታዊ ፈተና ብቻ ነው. በቁርኣን
ውስጥ ስህተት ከተገኘ የአላህ ቃል አለመሆኑን ያረጋግጣል። ነገር ግን ቁርኣን
በሳይንስ እንከን የለሽ መሆኑ በመረጋገጡ ብቻ የእግዚአብሔር ቃል መሆኑን
አያረጋግጥም። እና፣ ለመጽሐፍ ቅዱስም ሆነ ለሌላ ማንኛውም የሃይማኖት
መጽሐፍ ተመሳሳይ ነው።
አንዳንድ ተቺዎች ቁርአን ምን ያህል በሳይንስ ትክክለኛ እንደሆነ ይጠይቃሉ።
ለምሳሌ የሰው ልጅ ከረጋ ደም ነው የሚፈጠረው የሚለውን የቁርኣን አነጋጋሪ
አባባል እንውሰድ፡- “ከዚያም ስፐርሙን የረጋ ደም አደረግነው፤ ከዚያም ከረጋማ
(የረጋ ደም) ቋጠጠ፤ ከዚያም እኛ ከዚያ ቍጥቋጥ አጥንት ተሠርቶ አጥንትን ሥጋ
አለበሰ።” (23፡14)። ይህ በጭንቅ የፅንስ ሳይንሳዊ መግለጫ ነው።

69. ኖርማን ኤል.ጂስለር፣ አመጣጥ ሳይንስ ፡ የፍጥረት-ዝግመተ ለውጥ ውዝግብ

ፕሮፖዛል (ግራንድ ራፒድስ፡ ቤከር፣ 1987)፣ 37-52
70. ፕፋንደር፣ 365 ይመልከቱ።
250ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ
71. በጋሊልዮ ጉዳይ እንኳን ከ ሀ የሚሠራ ክርስቲያን እንደነበር ልብ ሊባል
ይገባል።
ዓለም የእግዚአብሔር ፍጥረት ነው እና ስለዚህ መጠናት አለበት የሚለው የክርስትና
አመለካከት። ጋሊሊዮን ወደ ሳይንሳዊ ግኝቶቹ እንዲመራው ያደረገው የክርስትና
ዓለም አተያይ ሳይሆን እሱን በማውገዝ ስህተት የሰራችው የሮማ ካቶሊክ ቤተ
ክርስቲያን ነች።
የቁርኣን ግምገማ

ልማት. ችግሩን ለማስወገድ ቡካይል ጥቅሱን በድጋሚ በመተርጎሙ አላቅ ("ደም

መርጋት") የሚለውን የአረብኛ ቃል "የሚጣብቅ ነገር" ሲል ተርጉሞታል። 72 ነገር ግን
ይህ አጠያያቂ ነው። ከታወቀበት ተቃራኒ ነው።
የቁርአን ሶስት ዋና ዋና የእንግሊዝኛ ትርጉሞችን ያደረጉ እስላማዊ ባለስልጣናት፡
አሊ፣ ፒክታል እና አርቤሪ። በተጨማሪም ቡካይል ራሱ "አብዛኞቹ ትርጉሞች
የሚገልጹት ... የሰው ልጅ ከ'ደም መርጋት' ወይም 'adhesion' መፈጠሩን" እንደሆነ
ተገንዝቧል። 73 ይህ ችግሩን ለመፍታት የራሱ የቤት ውስጥ ትርጉም እንደተፈጠረ
እንዲታወቅ ያደርጋል፣
“እንዲህ ዓይነቱ መግለጫ በሳይንቲስቶች ዘንድ ፈጽሞ ተቀባይነት የለውም
74
በዚህ መስክ ላይ ስፔሻላይዝድ ማድረግ."
ልክ እንደዚሁ ሌሎች ተቺዎች ቁርኣን 18፡86 ላይ ወደ ምዕራብ ስለሚሄድ አንድ
ሰው ሲናገር “ፀሐይ መግቢያ ላይ በደረሰ ጊዜ በጭቃ ምንጭ ውስጥ ስትጠልቅ
አገኛት። ነገር ግን ይህን ችግር ለማብራራት ባደረገው ሙከራ እንኳን፣ አሊ ይህ ነገር
"አስተያየቶችን ግራ እንዳጋባ" አምኗል። ወይም ችግሩን በትክክል አያብራራም ነገር
ግን ይህ ሊሆን እንደማይችል አስረግጦ ተናግሯል "ይህ ጽንፍ ምዕራብ ነው,
ምክንያቱም እንዲህ ያለ ነገር የለም . " . ነገር ግን ጽሑፉ የሚናገረው ይህ ነው፣
ምንም ያህል ሳይንሳዊ አይደለም።
ሌሎች ደግሞ የቁርአን ሳይንሳዊ ትንበያ እየተባለ የሚጠራው ነገር በጣም
አጠራጣሪ መሆኑን አስተውለዋል። ኬኔት ክራግ “በአንዳንድ ሙስሊም የቁርአን
ተፍሲሮች ዘመናዊ ፈጠራዎች እና ሳይንሳዊ መረጃዎች፣ ሌላው ቀርቶ የኒውክሌር
ፊስሽን ሳይቀር እንደሚጠበቁ እና አሁን ለትክክለኛነታቸው በማይታወቁ አንቀጾች
ውስጥ እንደሚገኙ በተደጋጋሚ ይነገራል። ሳይንሱ ሲቀጥል እራሳቸው" ይህ
መደምደሚያ ግን "እንደ ቁርኣን የማረጋገጫ ዓይነት፣ እንደ 'መንፈሳዊ' ቅዱሳት
መጻሕፍት፣ አያስፈልግምም አይጸድቅም በሌሎች ዘንድ አጥብቆ ይቃወማል።...
መሐመድ ካሚል
ሁሴን እነዚህን የመሰሉትን ተፍሲርቶች ሁሉ ‘አስመሳይ’ ብሎ ጠርቷቸዋል።...
ፋዝሉር ራህማን... ደግሞ ተጸየፈው።” 76
 251
በመጨረሻም ቁርኣን በሳይንስ ትክክለኛ መሆኑ ቢረጋገጥም መለኮታዊ ስልጣን
ያለው አያደርገውም። የሚያረጋግጠው ነገር ቢኖር ቁርአን ምንም አይነት ሳይንሳዊ
ስህተቶች አለማድረጉ ብቻ ነው። ይህ ወደር የለሽ አይሆንም። አንዳንድ የአይሁድ
ሊቃውንት ኦሪትን በተመለከተ አንድ አይነት ነው ይላሉ፣ እና ብዙ ክርስቲያኖች
ለመጽሐፍ ቅዱስ ተመሳሳይ የሆኑ መከራከሪያዎችን በመጠቀም በትክክል ለመጽሐፍ
ቅዱስ እኔ ነኝ ይላሉ። ነገር ግን ይህ ብሉይ እና አዲስ ኪዳን የእግዚአብሔር ቃል
መሆናቸውን የሚያሳይ መሆኑን ቡካይል አይፈቅድም።

72. ቡካይል፣ 204 ይመልከቱ።

73. ኢቢድ., 198.
74. ኢቢድ
75. ዩሱፍ አል፣ ቅዱስ ቁርኣን ፣ 754፣ ማስታወሻ 2430 ።
76. ክራግ፣ “በእስልምና ወቅታዊ አዝማሚያዎች”፣ በዉድቤሪ፣ 42።
252
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

አስደናቂ የሒሳብ መዋቅር

ለቁርኣን መለኮታዊ አመጣጥ አንዱ ታዋቂ ማስረጃ በአስራ ዘጠኝ ቁጥር ላይ

የተመሰረተ የሂሳብ ተአምራዊነቱ ነው። እንዲህ ዓይነቱ የይቅርታ ዘዴ በምሁር ክበቦች
ውስጥ ትልቅ ተቀባይነት አላገኘም, እና ይህ ጥሩ ምክንያት ነው ብሎ መናገር
አያስፈልግም.
ማንኛውም ሙስሊም የጣዖት አምልኮን ወይም ብልግናን የሚያስተምር ከሆነ
ከእግዚአብሔር ዘንድ ነው የተባለውን መልእክት አይቀበልም። እንደውም እንደዚህ
አይነት የይገባኛል ጥያቄዎችን የያዘ ምንም መልእክት በሂሳብ ብቻ መቀበል የለበትም።
ስለዚህ ቁርኣን የሂሳብ “ተአምር” ቢሆን እንኳ ይህን ለማረጋገጥ በቂ አይሆንም ነበር።
77

የእግዚአብሔር ነበረ።
ምንም እንኳን እነዚህ ሁሉ አስገራሚ የቁጥር 19 ውህዶች ቁርአንን በመቃወም
ዕድሉ የስነ ፈለክ ቢሆንም፣ ከቁርኣን ቋንቋ ጀርባ የሂሳብ ቅደም ተከተል እንዳለ
ከማሳየቱ ሌላ ምንም አያረጋግጥም። ቋንቋ የሰው ልጅ የአስተሳሰብ ቅደም ተከተል
መግለጫ ስለሆነ እና ይህ ቅደም ተከተል ብዙውን ጊዜ ወደ ሒሳባዊ አገላለጽ ሊቀንስ
ስለሚችል ከቋንቋው በስተጀርባ የሂሳብ ቅደም ተከተል መገኘቱ ምንም አያስደንቅም.
የቁርኣን.
በተጨማሪም፣ የመጽሐፍ ቅዱስን አነሳሽነት ለማረጋገጥ ተመሳሳይ ዓይነት
መከራከሪያ (በሰባት ቁጥር ላይ የተመሠረተ) ጥቅም ላይ ሊውል ይችላል።
የመጀመሪያውን የመጽሐፍ ቅዱስ ጥቅስ ውሰድ "በመጀመሪያ እግዚአብሔር ሰማይንና
ምድርን ፈጠረ." ኔልስ እንዲህ ይላል፡-

ጥቅሱ 7 የዕብራይስጥ ቃላት እና 28 ፊደላት (7x4) ይዟል። ሦስት ስሞች አሉ ፡ "

እግዚአብሔር፣ ሰማያት፣ ምድር " .... አጠቃላይ የቁጥር እሴታቸው። . . 777 (7x11)
ነው ።
የተፈጠረ
ግስ 203 (7x29) ዋጋ አለው ። እቃው በመጀመሪያዎቹ ሶስት ቃላት ውስጥ
ይገኛል-ከ 14 ፊደሎች ( 7x2) ጋር. ሌሎቹ አራቱ ቃላቶች ርዕሰ ጉዳዩን ይይዛሉ-
በተጨማሪም 7 ላይ። ሸ 14 ፊደላት (7x2) መሬት እንዲህ

ነገር ግን ማንም ሙስሊም ይህንን ለመጽሐፍ ቅዱስ መለኮታዊ አነሳሽነት እንደ

ክርክር አይፈቅድም። ቢበዛ ክርክሩ ሚስጥራዊ እና አሳማኝ አይደለም። አብዛኛው
የሙስሊም ሊቃውንት እንኳን ከመጠቀም ይቆጠባሉ።

የተለወጡ ህይወቶች
 253
ብዙ የሙስሊም ይቅርታ ጠያቂዎች በቁርአን የህይወት እና የባህል ለውጥ መደረጉን
ለመለኮታዊ አመጣጥ ማረጋገጫ ይጠቅሳሉ። ተቺዎች ግን ይህ ለሰማያዊ አመጣጥ በቂ
ያልሆነ ፈተና እንደሆነ ይጠቅሳሉ።
በመጀመሪያ ደረጃ, ይህ ሊጠበቅ የሚገባው ነገር ነው. አንድ ሰው አንድን ነገር
እውነት ነው ብሎ አጥብቆ ሲያምን በእርሱ ይኖራልና። ግን ይህ አሁንም

77. ስለዚህ እና ይህን አመለካከት የሚተቹ ሌሎች ክርክሮችን ለበለጠ ማብራሪያ፣

Nehls, 124-32 ይመልከቱ።
78. Ibid.፣ 127. ለክርስቲያናዊ አቀራረብ የመጽሐፍ ቅዱስን የሂሳብ አወቃቀሮች፣
Jerry Lucas and Del Was hburn፣ Theomatics: God’s Best Kept Secret Revealed (New York: Stein & Day
Pub., 1977) ይመልከቱ።
የቁርኣን ግምገማ

የእግዚአብሔር ቃል ነው ወይ የሚለውን ጥያቄ ይከፍታል። የትኛውም የሐሳብ ስብስብ

በቅንነት የታመነ እና የተተገበረ አማኞችን እና ባህላቸውን ይለውጣል። ሀሳቦቹ
ቡዲስት፣ ክርስቲያን፣ እስላማዊ ወይም አይሁዳዊ ቢሆኑም ይህ እውነት ነው። ነገር ግን
ይህ ቀላል እውነታ እግዚአብሔር የሁሉንም መንፈስ አነሳስቷቸዋል ማለት አይደለም።
ቅዱሳት መጻሕፍት. የካርል ማርክስን ክርክር ምን ሙስሊም ሊቀበለው ይችላል።
ዳስ ካፒታል የሚሊዮኖችን ህይወት እና ብዙ ባህሎችን ስለለወጠ ተመስጧዊ ነው?
ብዙ ተቺዎች ለፈጸሙት ቃል የተገባው ሽልማት ምን እንደሆነ እና ከመሐመድ ጋር
በተዋጉት ላይ የደረሰው ቅጣት ሲታወስ ብዙዎች ወደ እስልምና መመለሳቸው
አያስደንቅም። “የተገዙት” ከቆንጆ ሴቶች ጋር ገነትን ተስፋ ተሰጥቷቸዋል።
(2፡25፤ 4፡57)። ነገር ግን "ከአላህ ጋር የሚዋጉ ሰዎች ቅጣት
ሐዋርያውም በኃይልም ታገሉ... ነው፡ መገደል፣ ወይም መሰቀል፣ ወይም እጆችንና
እግሮችን ከተቃራኒ ወገን መቁረጥ፣ ወይም ከአገር መሰደድ ነው። ለተከታዮቹ፡- “ሰይፍ
የገነትና የገሃነም መክፈቻ ነው። በአላህም መንገድ ላይ የፈሰሰ የደም ጠብታ፣ በእቅፍ
ያደረች ሌሊት፣ ከሁለት ወር ጾምና ጸሎት የበለጠ ትጠቅማለች። በጦርነት የሚወድቅ
ሁሉ ኃጢአቱ ይሰረይለታል በፍርድ ቀን። "79 በተጨማሪም የሰው ስግብግብነት ሚና
ተጫውቷል. "የአረብ ተዋጊዎች ... ከአራቱ አምስተኛው የማግኘት መብት አላቸው.
80

በተንቀሳቃሽ ዕቃና በምርኮ የሰበሰቡትን ምርኮ።

ከዚህም በላይ ለጠላት መገዛቱ ትልቅ ጥቅም ነበረው. ሙሽሪኮች ሁለት ምርጫዎች
ነበሯቸው፡ መገዛት ወይም መሞት። ክርስቲያኖችና አይሁዶች ሌላ አማራጭ ነበራቸው፡
ከባድ ግብር መክፈል ይችሉ ነበር (9፡5፣ 29)። የእስልምና ወረራዎችም እንዲሁ
254
የተሳካላቸውም በአንዳንድ የተወረሩ አገሮች ሕዝቡ በሮማውያን ገዥዎቻቸው ላይ
የሚደርስባቸውን በደል ጠግበው ስለነበር ለእኩልነት እና ወንድማማችነት ባለው
ትኩረት እስልምናን በፈቃደኝነት ተቀብለዋል።
አኒስ ሾሮሽ እስልምና በአረብ ሰዎች መካከል በፍጥነት እንዲስፋፋ ያደረጋቸውን
በርካታ ምክንያቶች ጠቅለል አድርጎ አስቀምጧል። ከነዚህም ውስጥ እስልምና አከበረ
ማለትን ይጨምራል
የአረብ ሰዎች, ልማዶች እና ቋንቋ; ሌሎች አገሮችን ለመውረር እና ለመዝረፍ
ማበረታቻ ሰጥቷል; በበረሃ ውስጥ ለመዋጋት ያላቸውን ችሎታ ተጠቅሟል; ለመሞት
ሰማያዊ ሽልማትን ሰጥቷል፣ እና ከእስልምና በፊት የነበሩ ብዙ ልማዶችን ተቀብሏል።
81
ምንም እንኳን አንድ ሰው እንደ የሞራል፣ የፖለቲካ እና የባህል መሻሻሎች ያሉ
አዎንታዊ ምክንያቶችን ቢጠቁም ለእስልምና መስፋፋት ተፈጥሯዊ ምክንያቶች ካልሆነ
በስተቀር ሌላ ምንም ምክንያት የለም ።
በመጨረሻም፣ አንድ ሰው ከተቀየረ ህይወት የተነሳ ክርክርን ለመጫን የሚፈልግ
ከሆነ የክርስትና ተሟጋቾች እኩል የሆነ ጠንካራ የሚመስለውን ይሰጣሉ።

79. ኤድዋርድ ጊቦን፣ የሮማ ኢምፓየር ውድቀት እና ውድቀት ታሪክ ፣ ጥራዝ. 5፣

እትም። JB Bury (ለንደን: Methuen & Co., 1898), 360-61.
80. ጆን ቢ ኖስ፣ የሰው ሃይማኖቶች (ኒውዮርክ ፡ ማክሚላን ኮ.፣ 1956)፣ 711
81. ሾሮሽ፣ 180-83 ይመልከቱ።
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

ጠንካራ ካልሆነ. በታዋቂው የክርስትና ማስረጃዎች ዊልያም ፓሌይ

ነገሩን በዚህ መልኩ ያጠቃልላል።

ከምን ጋር ነው የምናወዳድረው? አንድ የገሊላ ገበሬ በጥቂት ዓሣ አጥማጆች ታጅቦ

ከአሸናፊው ጋር በሠራዊቱ ራስ ላይ። ኢየሱስን ያለ ኃይል፣ ያለ ኃይል፣ ያለ ድጋፍ፣
ያለ አንድ ውጫዊ የመሳብ ወይም የመሳብ ሁኔታ፣ ከአገሩ ጭፍን ጥላቻ፣
ትምህርት፣ የሥልጣን ተዋረድ፣ ከጥንታዊ ሃይማኖታዊ አስተያየቶች፣ ግርማ ሞገስ
የተላበሱ ሃይማኖታዊ ሥርዓቶች፣ ፍልስፍናዎች ጋር በማወዳደር እናነፃፅራለን። ,
ጥበብ, ሥልጣን, የሮማ ኢምፓየር, በውስጡ ሕልውና በጣም የተወለወለ እና ብሩህ
ጊዜ ውስጥ - ማሆሜት ጋር አረቦች መካከል መንገዱን አደረገ; በድል እና በድል
መካከል ተከታዮችን ማሰባሰብ፣ በጨለማው ዘመን እና የአለም ሀገራት፣ እና የጦር
መሳሪያ ስኬት በዛ ብቻ ሳይሆን ሲሰራ
የሰዎች ፈቃድ እና የብልጽግና ስራዎችን የሚከታተሉ ሰዎች ትእዛዝ፣ ነገር ግን እንደ
መለኮታዊ ማረጋገጫ እንደ ትክክለኛ ምስክር ተቆጥሯል። ያ
ብዙ ሰዎች በዚህ ክርክር ተማምነው የአሸናፊውን አለቃ ባቡር መቀላቀል
አለባቸው። አሁንም የሚበዙት ብዙ ሰዎች ያለ ምንም ክርክር፣ ለማይቻለው
 255
ኃይል እንዲሰግዱ - ብዙ የሚያስደንቀንን ለማየት የማንችልበት ምግባር ነው።
በዚህ ውስጥ የክርስትና መመስረት የተከሰተበትን ምክንያት የሚመስል ምንም
ነገር ማየት አንችልም። 82

የእስልምና ፈጣን ስርጭት

በሙስሊም ይቅርታ ጠያቂዎች ከቀረቡት ዋና ዋና "ማስረጃዎች" የመጨረሻው
መሐመድ የእግዚአብሔር ነብይ ነው የእስልምና ፈጣን እድገት ነው። አንድ የሙስሊም
ይቅርታ ጠያቂ እንዳሉት “የእስልምና ፈጣን መስፋፋት አምላክ እጅግ በጣም ጥሩ
መሆኑን ያሳያል
ከፍተኛ ለሰዎች የመጨረሻ መገለጡ አድርጎ ላከው።" 83
አንደኛ፣ ብዙ ተቀባይነት የሌለው ወይም በጣም አሳማኝ የሆነ የእውነት ፈተና
ነው። በተጨማሪም፣ ለእውነት ሁለት አፍ ያለው ፈተና ነው። እንደ መጀመሪያዎቹ
መዛግብት (በሐዋርያት ሥራ መጽሐፍ) ክርስትና እንዲሁ ተስፋፍቷል።
ከክርስቶስ በኋላ በፍጥነት. እና ለሁለት መቶ ዓመታት የሮማውያን ስደት ቢኖርም
ክርስትና የሮማን ኢምፓየር ቅሪት ወሰደ። ሦስተኛ፣ ከክርስትና በተቃራኒ፣ እስልምና
ገና በጅምሩ በፍጥነት አልተስፋፋም (ምዕራፍ 4 ን ተመልከት)። መጀመሪያ ላይ
መሐመድ በጣም ጥቂት ተከታዮችን ይስብ ነበር። መሐመድ እስልምናን ለመከላከል
ሰይፉን መጠቀም ከጀመረ በኋላ ነው በፍጥነት ያደገው - ስለ መለኮታዊ አመጣጥ
አሳማኝ ማረጋገጫ ሊሆን አይችልም። እርግጥ ነው፣ የክርስቲያን መስቀሎች (አሥራ
ሁለተኛው - አሥራ አራተኛው ክፍለ-ዘመን) በተመሳሳይ መልኩ ትክክል ባልሆነ ሰይፍ
ተጠቅመዋል።

82. ዊልያም ፓሌይ፣ የክርስትና ማስረጃዎች (ለንደን፡ 1851)፣ 257. ብዙ ሙስሊም

ተቺዎች የክርስትና እምነት በብዙ አገሮች መስፋፋቱ ሁልጊዜም በሰላማዊ
ፕሮፓጋንዳ ሳይሆን በጦርነትም እንደሆነ ይከራከራሉ። እንደ ክሩሴድ ባሉ አንዳንድ
የኋለኞቹ ወቅቶች እውነት ሊሆን ቢችልም፣ በጥንቱ ክርስትና (ከመጀመሪያው እስከ
ሦስተኛው ክፍለ ዘመን) በእርግጥ እውነት አልነበረም።
313 ዓ.ም ከመቀየሩ በፊት ከ 120 (የሐዋርያት ሥራ 1-2) ወደ ሮማውያን ዓለም ዋና
መንፈሳዊ ኃይል ሲያድግ ።
83. ፕፋንደር፣ 226 ይመልከቱ።
የቁርኣን ግምገማ

ኢየሱስ ደቀ መዛሙርቱ መልእክቱን በዚህ መንገድ እንዳያሰራጩ ከልክሏቸዋል (ማቴ.

26፡52)።
ነገር ግን፣ ከእስልምና በተቃራኒ፣ የክርስትና ቀደምት እና አስደናቂ እድገት የተከሰተው
ሰይፍ ሳይጠቀም ነው። በመጀመሪያዎቹ ሦስት መቶ ዓመታት የሮም መንግሥት
በክርስቲያኖች ላይ ሰይፍ ሲጠቀም የጥንቱ ክርስትና ይበልጥ አድጓል።
256
የሃያኛው ክፍለ ዘመን ታላቁ የዬል ቤተ ክርስቲያን ታሪክ ጸሐፊ ኬኔት ስኮት ላቶሬት
እንደገለጸው፡- “በመጀመሪያዎቹ ሦስት መቶ ዓመታት ክርስትና የማያቋርጥ እና ብዙ
ጊዜ ከባድ ስደት ደርሶበት የነበረው ስደት በታሪክ ውስጥ ከተለመዱት ቦታዎች አንዱ
ነው። አራተኛው ክፍለ ዘመን፣ ነገር ግን ተቃውሞ ቢገጥመውም ተስፋፍቷል፣
እንዲያውም ተጠናክሯል:: "84 በተጨማሪም ላቶሬት እንደገለጸው "የክርስትናን ድል
ከተቀዳጀባቸው ምክንያቶች አንዱ የክርስትና እምነትን መደገፍ ነው.
ቆስጠንጢኖስ ነገር ግን፣ እንደጠቆምነው፣ ቆስጠንጢኖስ ባመነበት ጊዜ እምነቱ በጣም
ጠንካራ ስለነበር ያለ እሱ ያሸንፍ ነበር። በእርግጥም አንዳንድ ጊዜ እሱን እንዲደግፉ
ከሚያደርጉት ምክንያቶች አንዱ ለሆነው ነገር ትብብር ለመጠየቅ ያለው ፍላጎት ነው
ተብሎ ይታሰባል።
"85 በ
ኢምፓየር ውስጥ በጣም ጠንካራው አካል፣ የክርስቲያኑ ማህበረሰብ።
በመጨረሻም፣ ለብዙዎቹ እስልምናን ለተቀበሉ ፍፁም ተፈጥሯዊ ማበረታቻዎች
አሉ። የሙስሊም ወታደሮች ለሞቱት ሽልማት እንደ ጀነት ቃል ተገብቶላቸዋል።
ለእስልምና ያልተገዙ ሰዎች ደግሞ የግድያ፣ የባርነት ወይም የግብር ዛቻ ደርሶባቸዋል።
በነዚህ ሁኔታዎች ውስጥ የእስልምና እድገትን ለመጠየቅ ከተፈጥሮ በላይ ለሆኑ ሰዎች
ይግባኝ አያስፈልግም.
የእስልምና ምሁር ዊልፍሬድ ካንትዌል ስሚዝ የሙስሊሙን ችግር በሚገባ
ጠቁመዋል። ሙስሊሞች እስልምና አምላክ ነው ብለው የሚያምኑ ከሆነ-
ዓለምን የመግዛት ፍላጎት ያለው እና የተነደፈ፣ ይህን አለማድረግ የእግዚአብሔር
ሉዓላዊ ፈቃድ እየተበሳጨ መሆኑን አመላካች መሆን አለበት። ነገር ግን ሙስሊሞች
የአላህ ፈቃድ ሊበሳጭ እንደሚችል ይክዳሉ። ስለሆነም ምክንያታዊ መሆን አለባቸው
በእግዚአብሔር ፈቃድ አይደለም ብሎ መደምደም። ሃይካል ወንዶች ነፃ ናቸው እና
ማንኛውም ሽንፈት ወይም መሰናክል በእነሱ ላይ ነው ያለው ምላሽ ነጥቡን ስቶታል።
86
እግዚአብሔር በነጻነት ወይም በጋር የሚያደርገው ምንም ቢሆን ምንም አይደለምና።
በእርግጥ አላህ የእስልምናን የበላይነት ፈልጎ ከሆነ ሉዓላዊ ኑዛዜው ተበሳጨ።
ምክንያቱም እስልምና ከተመሠረተበት ጊዜ ጀምሮ በቁጥር፣ በመንፈሳዊ ወይም በባህል
የዓለማችን ዘላቂ የበላይ ሃይማኖት አይደለም፣ አይደለምም። በተጨማሪም፣ እስልምና
ድንገተኛ የስኬት ፍንዳታ ቢኖረው እና ከሁሉም ሃይማኖቶች ቢበልጥም ይህ የአላህ
መሆኑን አያረጋግጥም። በአመክንዮ፣ ስኬት የሚያረጋግጠው ሁሉ መሳካቱን እንጂ የግድ
እውነት ነው ማለት አይደለም። አንድ ነገር ከተሳካ በኋላም ቢሆን፡ እምነቱ እውነት ነው
ወይስ ሐሰት?

84. ኬኔት ስኮት ላቶሬት፣ የክርስትና ታሪክ፡ ከ 1500 ጀምሮ ( ሳን ፍራንሲስኮ፡

ሃርፐር፣ 1975)፣ 1፡81
85. ኢቢድ., 105.
86. ሃይካል፣ 605 ይመልከቱ።
 257
ለመሠረታዊ የሙስሊም እምነት ክርስቲያናዊ ምላሽ

ማጠቃለያ

ቁርኣን የእግዚአብሄር ቃል ነው ይላል ነገር ግን የእግዚአብሔር ቃል መሆኑን

አያረጋግጥም። ያለ ደጋፊ ማስረጃዎች የይገባኛል ጥያቄዎች አሉት። ይቅርታ
ጠያቂዎቹ ያቀረቡት የትኛውም መከራከሪያ አሳማኝ አይደለም። እያንዳንዳቸው
ውሸቶችን ይይዛሉ። በእርግጥ አንድ ሰው የቁርኣንን መለኮታዊ ምንጭ ያለ ምንም
ማስረጃ ማመን ይችላል። ነገር ግን ምክንያታዊ እምነት የሚፈልጉ ሰዎች ሌላ ቦታ
መፈለግ አለባቸው። በተጨማሪም፣ አይሁድም ሆነ ክርስትና ሁለቱም አላቸው ብሎ
የሚያምንበት ልዩ ባህሪ የለውም፣ ማለትም፣ ከተፈጥሮ በላይ የሆነ በእግዚአብሔር
ማረጋገጫ።
 ክፍል ሶስት

የክርስቲያን አመለካከት አወንታዊ መከላከያ

በክፍል አንድ መሰረታዊ የኦርቶዶክስ እስልምና አስተምህሮዎችን አስቀምጠናል። ክፍል

ሁለት የሙስሊሞችን መሰረታዊ እምነቶች ገምግሟል፣ አለመግባባቶችን፣ አለመግባባቶችን እና
ስህተቶችን አመልክቷል። በዚህ የመጨረሻ ክፍል የክርስትናን አመለካከት በእስልምና ላይ
አወንታዊ መከላከያ እናቀርባለን። ይህ የሚደረገው እንደ የመጽሐፍ ቅዱስ ትክክለኛነት፣
የክርስቶስ አምላክነት፣ የሥላሴ ትምህርት፣ እና በክርስቶስ በመስቀል ላይ ለኃጢአታችን
በመስቀል ላይ በሞተበት ድነት ያሉ ወሳኝ የክርስትና እምነቶችን ምክንያታዊ በሆነ መንገድ
በመከላከል ነው።
 10 የመጽሐፍ ቅዱስ መከላከያ _

ሙስሊሞች ቀደም ሲል የተገለጹትን መገለጦች በመተው ቁርኣን በመንፈስ መሪነት የተጻፈ

የእግዚአብሔር ቃል ነው የሚለውን አባባል ለመደገፍ በሁሉም ተወዳዳሪ የይገባኛል ጥያቄዎች
ላይ ጥቃት ይሰነዝራሉ። በአብዛኛው ጥረታቸው ዋነኛ ተቀናቃኛቸው በሆነው በመጽሐፍ ቅዱስ
ላይ ነው። ክሳቸው በሁለት መሠረታዊ ምድቦች ይከፈላል፡ አንደኛ፡ የቅዱሳት መጻሕፍት ጽሑፍ
ተቀይሯል ወይም ተጭኗል። ሁለተኛ፣ የአስተምህሮ ስህተቶች ወደ ክርስቲያናዊ
አስተምህሮዎች ዘልቀው ገብተዋል፣ ለምሳሌ በክርስቶስ በሥጋ መገለጥ፣ በመለኮት ሦስትነት እና
በኃጢአት ትምህርት ማመን። 1 ኦሪጅናል
በሚገርም ሁኔታ አንዳንድ ጊዜ ቁርኣን ለአይሁድ-ክርስቲያን ቅዱሳን ጽሑፎች እንደ
“የእግዚአብሔር መጽሐፍ”፣ “የእግዚአብሔር ቃል”፣ “ለሰው ብርሃንና መመሪያ”፣ “ለሁሉም
ጉዳዮች ውሳኔ፣ መሪና እዝነት፣ “ብሩህ መጽሐፍ”፣ “ብርሃን (አል-ፉርቃን)”፣ “ ወንጌሉ
መመሪያውና ብርሃን ያለው፣ ያለፈውን ሕግ የሚያረጋግጥ፣” እና “አላህን ለሚፈሩ መሪና
ማስጠንቀቂያ ነው። 2 ክርስቲያኖች የእግዚአብሔርን መገለጥ ለማግኘት የራሳቸውን ቅዱሳት
መጻሕፍት እንዲመለከቱ ተነግሯቸዋል (5፡50)። እናም መሐመድ ራሱ እንኳን በአንድ ወቅት
የራሱን መልእክት እውነትነት እንዲፈትሽ ተመክሯል (10፡94) ከዚህ ቀደም ለአይሁድ እና
ክርስቲያኖች በተገለጠው መለኮታዊ መገለጥ ይዘት።
ነገር ግን፣ ሙስሊሞች ተራማጅ መገለጥ ባላቸው ጽንሰ-ሀሳብ ላይ ተመስርተው ቁርኣን
ከቀደሙት መገለጦች በላይ ነው ለማለት ስለሚጣደፉ ለመጽሐፍ ቅዱስ ከላይ ያለው ውዳሴ
አሳሳች ነው። በዚህም ቁርኣን እንደሚሞላ እና የቀደሙትን ያልተሟሉ መገለጦችን (ለምሳሌ
መጽሐፍ ቅዱስን) ወደ ጎን እንደሚተው ለማሳየት ተስፋ ያደርጋሉ። አንድ የእስልምና እምነት
ምሁር ሙስሊም በኦሪት (በኦሪት ህግ) ማመን እንዳለበት በመግለጽ ይህንን እምነት አስተጋባ።

1. Waardenburg, 261-63.
2. ታክሌ፣ 217.

213
262
ለክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

ሙሴ)፣ ዘቡር (መዝሙረ ዳዊት) እና ኢንጅል (ወንጌል) ቢሆንም ግን “እጅግ የታወቁ የሥነ
መለኮት ሊቃውንት እንደሚሉት” መጽሐፍት አሁን ባሉበት ሁኔታ “ተጭነዋል” ይላል።
በመቀጠልም “ቁርኣን ከመጻሕፍት ሁሉ የተከበረ ነው ተብሎ ሊታመን ይገባል...
እግዚአብሔር ከሰጣቸው ቅዱሳት መጻሕፍት የመጨረሻው መውረድ ነው፤ ከርሱ በፊት
የነበሩትን መጻሕፍት ሁሉ ይሽራል። ... ምንም አይነት ለውጥ ወይም ለውጥ ሊመጣ
አይችልም." 3 ምንም እንኳን ይህ በእስልምና ሊቃውንት ዘንድ በጣም የተለመደ
አመለካከት ቢሆንም፣ አሁንም ብዙ ሙስሊሞች በዘመናችን ባለው መጽሐፍ ቅዱስ
ውስጥ ባለው ቅዱስ እና እውነተኛነት እንደሚያምኑ ይናገራሉ። ይህ ግን በእነርሱ በኩል
በአብዛኛው ከንፈር መምታት ነው፣ ምክንያቱም በቁርኣን ሁሉን ቻይነት ላይ ባላቸው ጽኑ
እምነት ምክንያት መጽሐፍ ቅዱስን የሚያጠኑ በጣም ጥቂቶች ናቸው።

በብሉይ ኪዳን ላይ ክሶች

ሙስሊሞች ብዙውን ጊዜ ለቀደሙት ቅዱሳት መጻሕፍት ያላቸው አመለካከት
አነስተኛ ነው፣ ይህም በዋነኝነት የሕግ አስተማሪዎች በእነርሱ ላይ በተጣሉ የተዛባ
አመለካከት የተነሳ ነው። በመጽሃፉ ሰዎች ላይ የተከሰሱት ክሶች፡- የእግዚአብሔርን ቃል
መደበቅ (2፡42፤ 3፡71)፣ በመጽሐፎቻቸው ውስጥ ያለውን መልእክት በቃላት ማዛባት (3፡
78፤ 4፡46)፣ በሁሉም አለማመን ያካትታል። የቅዱሳን መጻሕፍቶቻቸው ክፍሎች (2፡85)፣
እና የራሳቸው ቅዱሳት መጻሕፍት ምን እንደሚያስተምሩ ባለማወቃቸው (2፡78)። ምንም
እንኳን በታሪካዊ ሁኔታቸው አብዛኛዎቹ እነዚህ ክሶች በአይሁዶች ላይ ያነጣጠሩ
ቢሆኑም፣ በአንድምታ ሙስሊሞች ክርስቲያኖችን ከላይ በተጠቀሱት ትችቶች ውስጥ
አካተዋል።
ከላይ ባሉት የቁርኣን ዘገባዎች ውስጥ በተገለጹት አሻሚዎች ምክንያት ሙስሊሞች
መጽሐፍ ቅዱስን በተመለከተ የተለያዩ አመለካከቶች (አንዳንድ ጊዜ የሚጋጩ ናቸው)
አላቸው። ለምሳሌ ታዋቂው የሙስሊም ተሐድሶ አራማጅ መሐመድ አብዱህ እንዲህ
ሲል ጽፏል፡- “መጽሐፍ ቅዱስ፣ አዲስ ኪዳን እና ቁርዓን ሦስት የጋራ መጻሕፍት ናቸው፣
የሃይማኖት ሰዎች ሦስቱንም ያጠናሉ እና በእኩል ያከብሯቸዋል። እውነተኛው ሃይማኖት
ባለፉት መቶ ዘመናት ሁሉ ደምቋል። 4 ሌላ ሙስሊም ደራሲ ሦስቱን ታላላቅ የዓለም
ሃይማኖቶች በዚህ መንገድ ለማስማማት ሞክሯል፡- “ይሁዲነት በፍትሕ እና በጽድቅ፡
በክርስትና፣ በፍቅር እና በጎ አድራጎት ላይ፡ እስልምና፣ ወንድማማችነት እና ሰላም ላይ
ጫና ያሳድራል። 5 ነገር ግን በዚህ ጉዳይ ላይ በጣም የተለመደው ኢስላማዊ አቀራረብ
በሙስሊም ይቅርታ ጠያቂው አጂጆላ አስተያየት ይታወቃል፡-

የመጀመሪያዎቹ አምስት የብሉይ ኪዳን መጻሕፍት ኦሪጅናል ኦሪትን አይደሉም፣ ነገር

ግን የኦሪት ክፍሎች ከሌሎች ሰዎች ከተጻፉት ትረካዎች ጋር ተቀላቅለዋል እናም የጌታ
የመጀመሪያ መመሪያ በዚያ ድንጋጤ ውስጥ ጠፍቷል። በተመሳሳይም አራቱ የክርስቶስ
 ወንጌሎች ከነቢዩ ከኢየሱስ እንደመጡ የመጀመሪያዎቹ ወንጌሎች አይደሉም ...
የመጀመሪያው እና ምናባዊው ፣

3. ጀፈርሪ፣ እስልምና፣ መሐመድ እና ሃይማኖቱ፣ 126-28።

4. ዴርመንጌም ፣ 138
5. ዋዲ ፣ 116
የመጽሐፍ ቅዱስ መከላከያ 215

መለኮት እና ሰው በጣም የተዋሃዱ ከመሆናቸው የተነሳ እህሉ ከገለባ መለየት

አይችልም. ዋናው የእግዚአብሔር ቃል በአይሁዶችም ሆነ በክርስቲያኖች ዘንድ
ተጠብቆ የተቀመጠ አለመሆኑ ነው። ቁርኣን ደግሞ ነው።
ሙሉ በሙሉ የተጠበቀ እና አንድ ጆት ወይም ቲትል አልተቀየረም ወይም በውስጡ
አልተተወም። 6

እነዚህ ክሶች እንደገና ወደ እስላማዊው ታህሪፍ አስተምህሮ ወይም የይሁዲ-ክርስቲያን

ቅዱሳት መጻሕፍት መበላሸት ያመጡናል። ከላይ በተጠቀሱት አንዳንድ የቁርኣን ጥቅሶች
ላይ በመመስረት እና ከሁሉም በላይ ደግሞ ለሌሎች ቅዱሳት መጻህፍት ትክክለኛ ይዘት
መጋለጥ የሙስሊም የነገረ-መለኮት ምሁራን በአጠቃላይ ሁለት የተለያዩ ምላሾችን
ቀርፀዋል። ናዚር-አሊ እንዳለው፣ “የመጀመሪያዎቹ የሙስሊሞች አስተያየት thrf b’l ቶርስ
(ለምሳሌ፣ አል-ታባሪ እና አር-ራዚ) መቀየሩ ማኒ ነው ብለው ያምኑ ነበር፣ የጽሑፉን
ትርጉም በራሱ ጽሑፉን ሳይነካው መበላሸቱ። ቀስ በቀስ የበላይ የነበረው አመለካከት ወደ
ታህሪፍ ቢአል-ላፍዝ ተቀየረ፣ የጽሑፉ በራሱ ብልሹነት ነው። 7 የስፔን የሃይማኖት
ሊቃውንት ኢብኑ-ሃዝም እና አልቢሩኒ ከአብዛኞቹ ሙስሊሞች ጋር በመሆን ይህንን
አመለካከት ይደግፋሉ።
ለሙሴ መገለጥ ከተሰጠው ንጹሕ ተውራት ጋር አንድ ዓይነት አልነበረም ።
በጥያቄው ላይ የቀደሙት ቅዱሳት መጻሕፍት ምን ያህል ተበላሽተዋል በሚለው ጥያቄ ላይ
ከፍተኛ የአመለካከት ልዩነት ነበረ ። . . ጽሑፉ ራሱ እንደነበረ
ተቀይሯል ወይም ተጭበረበረ (ታጊር፣ እና በኮርፐስ ውስጥ ቦታ ወደ ያገኙ የብልግና
ታሪኮች ትኩረት ስቧል።) በሌላ በኩል፣ "
ኢብን-ኻልዱን ጽሑፉ ራሱ አልተሰራም ነበር ነገር ግን አይሁዶች እና ክርስቲያኖች
ቅዱሳት መጻህፍትን በተለይም የመሐመድን ተልዕኮ እና የእስልምና መምጣትን
የሚተነብዩ ወይም የሚያበስሩ ጽሑፎችን በተሳሳተ መንገድ ተርጉመዋል ።
አንድ የሙስሊም ምሁር ለመጽሐፍ ቅዱስ የበለጠ ወይም ትንሽ ክብር ቢያሳይ እና
ከመጽሐፉ ላይ እንዴት እንደሚጠቅስ ወይም እንዴት እንደሚጠቅስ የሚወሰነው
በታብዲል ልዩ ትርጓሜ ላይ ነው። ለምሳሌ ኢብኑ-ሀዝም ከሞላ ጎደል ብሉይ ኪዳንን እንደ
ሀሰት ይክዳሉ፣ነገር ግን ስለበኑ እስራኤል እምነት እና ባህሪ በአይሁዶች እና
264
በሃይማኖታቸው ላይ ማስረጃ ይሆን ዘንድ መጥፎ ዘገባዎች ሲቀርቡ ተውራትን በደስታ
ጠቅሷል።

በአዲሱ ኪዳን ላይ ክሶች

ታዋቂው የሙስሊም ተንታኝ ዩሱፍ አሊ “ በቁርአን የተነገረው ኢንጅል አዲስ ኪዳን

አይደለም፣ አሁን የተቀበሉት አራቱ ወንጌሎች አይደሉም፣ እስልምና የሚያስተምረን፣
ለኢየሱስ የወረደው አንድ ወንጌል ነው፣ እና እሱ ያስተማረው ፍርስራሾች በ

6. አጂጆላ፣ 79
7. ናዚር-አሊ፣ 46
8. ዋርድበርግ ፣ 257
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

የቀኖና ወንጌላትን ተቀብለዋል፣ በሌሎቹም ውስጥ ርዝራዦች በሕይወት ተርፈዋል።” 9

በቀጥታ በአዲስ ኪዳን እና በክርስቲያናዊ ትምህርቶች ላይ ክስ ቀርቧል። በክርስቶስ በሥጋ
መገለጥ፣ በመለኮት ሦስትነት እና በጥንታዊው የኃጢአት ትምህርት ማመን ።
በዚህ ጉዳይ ላይ በሙስሊም የነገረ-መለኮት ምሁራን መካከል ሌላው አስፈላጊ ክርክር
የመፅሃፉ ሰዎች ዘላለማዊ እጣ ፈንታ ጥያቄ ነው። ምንም እንኳን ተራው ሙስሊም “ጥሩ
ሰው” የሆነን ማንኛውንም ሰው ለዘላለማዊ መዳን ብቁ እንደሆነ ሊቆጥረው ቢችልም፣
በዚህ ጉዳይ ላይ ሁሉንም የቁርኣን ማስረጃዎች መመዝገቡ ብዙ እርግጠኛ አለመሆንን
ፈጥሯል።
(ካፋር) ተደርገው ይቆጠሩ ነበር ፣ ምክንያቱም እነሱ ባለመቀበል
መሐመድ እውነተኛ የአላህ ነቢይ ነው። ለምሳሌ በቁርአን ተፍሲር ከሙስሊም ተንታኞች
መካከል አንዱ በሆነው በታባሪ የቁርአን ተፍሲር ላይ ምንም እንኳን ጸሃፊው የመፅሃፉን
ሰዎች እና ሙሽሪኩን ( ሙሽሪኩን) ቢለይም እና ከፍ ያለ አስተያየት ሲሰጥ
እናስተውላለን። የቀደሙት፣ አብዛኞቹ አይሁዶችና ክርስቲያኖች እምቢ በማለታቸው
ምክንያት በማያምኑና በደል ውስጥ እንዳሉ በግልጽ ተናግሯል።
11

የመሐመድን እውነተኝነት እውቅና ለመስጠት።

በዚህ ላይ የክርስትና እምነት በአምላክነት ላይ የተመሰረተ ክስ ተጨምሯል።
ክርስቶስ እንደ እግዚአብሔር ልጅ ነው፣ ይህም እምነት ይቅር የማይለውን የሽርክ
ኃጢአት ከመስራት ጋር የሚመሳሰል እና በቁርኣን ውስጥ በሙሉ የተወገዘ ነው።
የክርስቲያኖች ውግዘት በምዕራፍ 5፡75 ተይዟል፡- “አላህም ክርስቶስ የመርየም ልጅ ነው
የሚሉ ተሳዳቢዎች ናቸው።... ከአላህም ጋር አማልክትን የሚያጋራ አላህ በርሱ ገነትን
በእርግጥ ይከለክላል እሳትም ናት። የእሱ መኖሪያ. "
 በሌላ በኩል የዘመኑ የሙስሊም የሃይማኖት ምሁር ፋዝሉር ራህማን “እጅግ በጣም
ብዙ የሙስሊም ተንታኞች” ነው ያሉትን ይቃወማሉ። ድነት የሚገኘው የሙስሊሙን
እምነት በመቀላቀል ሳይሆን በአላህ እና በመጨረሻው ቀን በማመን እና መልካም
ስራዎችን በመስራት ቁርኣን እንደሚያመለክተው ነው የሚለውን ሃሳብ ይደግፋሉ። 12
ክርክሩ ቀጥሏል እናም እያንዳንዱ ሙስሊም ከዚህ ጉዳይ የተለየ ጎን ሊወስድ ይችላል።
13 ስለ ጉዳዩ
በራሱ ግንዛቤ ላይ በመመስረት.

9. አ. ዩሱፍ አሊ፣ ቅዱስ ቁርኣን፣ 287.

10. ዋርድንበርግ 261-63 ይመልከቱ።
1 እኔ. አንቴስ፣ 104-5 እንዲሁም Islamochristiana, 1980, ቅጽ. 6፣105-48 ።
12. ዊልማን, 166-67. እርግጥ ነው፣ የእሱ አመለካከት በባህላዊ ሙስሊሞች ዘንድ
ኦርቶዶክሳዊ ያልሆነ ነው ተብሎ ይታሰባል።
13. እንደ ሂንዱዎች፣ ቡድሂስቶች እና ዞራስትራውያን ያሉ የሌሎች ቡድኖችን መዳን
በተመለከተ የሙስሊሞች አስተያየትም ይለያያል። አንዳንድ ሙስሊሞች እነዚህን
ሃይማኖቶች በመጀመሪያ ከእስልምና እና ከእግዚአብሄር ጋር ተመሳሳይ እንደሆኑ አድርገው
ይመለከቷቸዋል ነገር ግን ከመነሻቸው ጋር እውነት አይደሉም፣ ሌሎች ደግሞ
ከመጀመሪያው ጀምሮ እንደ የሐሰት ሃይማኖቶች አይቀበሉም (በተጨማሪም ምዕራፍ 6
ይመልከቱ)።
 የክርስቲያን አመለካከት አወንታዊ መከላከያ
266
የመጽሐፍ ቅዱስ መከላከያ

ለእስልምና ክሶች የተሰጠ ምላሽ

እነዚህ ስለ መጽሐፍ ቅዱስ እስላማዊ አመለካከቶች በጣም የተሳሳቱ ናቸው።

አንዱ ማስረጃ በሙስሊም ቅዱሳት መጻሕፍት ውስጥ ያለው ውስጣዊ
አለመግባባት ነው።
ሌላው ከተጨባጭ ማስረጃ ጋር የሚቃረን ነው።
እስላማዊው የአሁኑን አዲስ ኪዳን ትክክለኛነት ውድቅ በማድረግ ላይ ከባድ
ውጥረት አለ። ይህ ውጥረት በሚከተሉት የቁርኣን አስተምህሮዎች ትኩረት
ሊሰጠው ይችላል።

• የመጀመሪያው አዲስ ኪዳን (“ወንጌል”) የእግዚአብሔር መገለጥ ነው (5፡46፣

67፣ 69፣ 71)።
• ኢየሱስ ነቢይ ነበር እና ቃላቶቹ በሙስሊሞች ማመን አለባቸው
"
(4፡171፤ 5፡78)።
ሙፋሲር የተባሉት የሙስሊም ሊቅ እንደገለፁት
ሙስሊሞች ሁሉም ነብያቶች እውነት እንደሆኑ ያምናሉ ምክንያቱም
ተልእኮ የተሰጣቸው ናቸው
14
ሁሉን ቻይ በሆነው አምላክ (አላህ) ለሰው ልጆች አገልግሎት።
• ክርስቲያኖች በመሐመድ ዘመን የነበረውን አዲስ ኪዳን የመቀበል ግዴታ
ነበረባቸው (ሰባተኛው ክፍለ ዘመን ዓ.ም.፣ 10፡94)።

በዚህ ሱራ ውስጥ ሙሐመድ እንዲህ ተብሏል፡- “ወደ አንተ ካወረድነው

ከተጠራጠርክ እነዚያን ካንተ በፊት መጽሐፉን (መጽሐፍ ቅዱስን) የሚያነቡትን
ጠይቅ፡ እውነቱ ከጌታህ ዘንድ በእርግጥ መጣልህ። ከተጠራጣሪዎቹም አትሁን።
አብዱል ሀቅ “የእስልምና ሊቃውንት ዶክተሮች ጥርጣሬያቸውን የሚፈቱትን
የመፅሃፍ ሰዎች ነብዩን እንደሚያዩት በመጥቀስ በዚህ አንቀጽ በጣም
ያሳፍራቸዋል” ብሏል። 15 በጣም ከሚገርሙ ትርጉሞች አንዱ ሱራው በትክክል
የተነገረው የእሱን አባባል ለሚጠራጠሩ ሰዎች መሆኑ ነው። ሌሎች ደግሞ " ነበር
ይላሉ
መሐመድ ራሱ የተነገረለት፣ ነገር ግን ምንም ያህል ቢለወጡ እና ኮምፓስ ቢዞሩ፣
ወደዚያው የሰማይ ምሰሶ ማለትም የቅዱሳት መጻሕፍት ንጽሕና እና ጥበቃ
ያመለክታል። የእስልምናን እውነት የተጠራጠሩ ሁኑ ይህ የነቢዩን ተልእኮ መሠረት
ይከፍታል። ለጥርጣሬያቸው መልስ ለማግኘት ወደ አይሁዶች [ወይም
ክርስቲያኖች] የተመለከቱትን በተመለከተ; ይህም ለቅዱሳት መጻሕፍት ሥልጣን
ክርክርን የሚያጠናክር ብቻ ነው - ውጤቱም የሙስሊም ተቺዎች እምብዛም
አይሆንም
 267
16

ተዘጋጅ።
ክርስቲያኖች ለዚህ ጥቅስ ሁለት ወሳኝ ነጥቦችን በማንሳት ምላሽ ይሰጣሉ።
በመጀመሪያ፣ መሐመድ የተበላሸውን የአዲስ ኪዳን ቅጂ እንዲቀበሉ
አይጠይቃቸውም ነበር። ሁለተኛ፣ አዲስ ኪዳን ዛሬ በጉልህ ነው።

14. ሱለይማን ሻሂድ ሙፋሲር፣ ኢየሱስ፣ የእስልምና ነቢይ (ኢንዲያናፖሊስ፡

የአሜሪካ ትረስት ጽሑፎች፣ 1980)፣ i .
15. አብዱል-ሀቅ፣ 23. ከደብልዩ ሙይር የተወሰደ፣ የእውነት ፋና (ለንደን፡
ሃይማኖታዊ ትራክት ሶሳይቲ)፣ 1894
16. አብዱል-ሀቅ 100 ይመልከቱ።
ሀ

ከመሐመድ ዘመን አዲስ ኪዳን ጋር ተመሳሳይ ነው፣ ምክንያቱም የዛሬው አዲስ

ኪዳን የተመሰረተው ከመሐመድ ዘመን በፊትም ከብዙ መቶ ዓመታት በፊት ባሉት
የብራና ጽሑፎች ላይ ነው። ስለዚህ በዚህ ጥቅስ አመክንዮ ሙስሊሞች የዛሬውን
መጽሐፍ ቅዱስ ትክክለኛነት መቀበል አለባቸው። ይህን ካደረጉ ግን የክርስቶስንና
የሥላሴን አምላክነት አስተምህሮ መቀበል አለባቸው (ምዕራፍ 11 እና 12
ይመልከቱ) አዲስ ኪዳን የሚያስተምረው ይህንኑ ነው። ሆኖም ሙስሊሞች
እነዚህን አስተምህሮዎች ሙሉ በሙሉ ይቃወማሉ። ስለዚህ, አጣብቂኝ
በእስልምና እይታ ውስጥ.
መጽሐፍ ቅዱስን በተመለከተ በእስልምና (ቁርዓን) አመለካከት ውስጥ ሌላ
አለመጣጣም አለ። መጽሐፍ ቅዱስ “የእግዚአብሔር ቃል ነው” ይላሉ (2፡75)።
ነገር ግን፣ ሙስሊሞችም የእግዚአብሔር ቃል ሊቀየር ወይም ሊለወጥ
እንደማይችል አጥብቀው ይከራከራሉ። ነገር ግን፣ ፕፋንደር እንዳመለከተው፣
“ሁለቱም እነዚህ አባባሎች ትክክል ከሆኑ ... ከዚያም መጽሐፍ ቅዱስ ከመሐመድ
በፊትም ሆነ በኋላ አልተቀየረም እና አልተበላሸም ማለት ነው። 17 የእስልምና
አስተምህሮ ግን መጽሐፍ ቅዱስ ተበላሽቷል ይላል። ስለዚህ ተቃርኖው.
በተጨማሪም፣ የእስልምና ምሁር የሆኑት ሪቻርድ ቤል እንዳሉት፣ አይሁዶችና
ክርስቲያኖች ብሉይ ኪዳንን ለመለወጥ በአንድነት ያሴሩ ነበር ብሎ ማሰብ
ምክንያታዊ አይደለም። ለ "... ለክርስቲያኖች ያላቸው (አይሁዶች) ያላቸው ስሜት
ሁል ጊዜ ጠላት ነበር"። 18 ብሉይ ኪዳንን የሚጋሩ ሁለት ጠላቶች (አይሁዶችና
ክርስቲያኖች) የጋራ ጠላት የሆነውን የሙስሊሞችን አመለካከት ለመደገፍ ቃሉን
ለመለወጥ ያሴሩበት ምክንያት ምንድን ነው? ምንም ትርጉም አይሰጥም. ከዚህም
በላይ፣ ጽሑፋዊ ለውጦች ተካሂደዋል ተብሎ በሚታሰበው ጊዜ አይሁዶችና
ክርስቲያኖች በመላው ዓለም ተሰራጭተው ነበር፣ ይህም ጽሑፉን ለመበረዝ
268የክርስቲያን አመለካከት አወንታዊ መከላከያ
የሚደረገው ትብብር የማይቻል እንዲሆን አድርጎታል። እና በስርጭት ላይ ያሉት
የብሉይ ኪዳን ቅጂዎች በጣም ብዙ ነበሩ።
ለውጦቹ አንድ ዓይነት እንዲሆኑ ዋስትና ይስጡ ። በተጨማሪም ሙስሊም የሆኑ
የቀድሞ አይሁዶችም ሆኑ ክርስቲያኖች እንዲህ ዓይነት ለውጥ ስላደረጉት ምንም
አልተጠቀሰም። 19
በተጨማሪም፣ ሙስሊሞች አዲስ ኪዳንን አለመቀበል ከአብዛኞቹ የእጅ
ጽሑፎች ማስረጃዎች ጋር ይቃረናል። ሁሉም ወንጌሎች የተቀመጡት በ 250
ዓ.ም ገደማ በቼስተር ቢቲ ፓፒሪ ነው ። አብዛኛው የአዲስ ኪዳንም በቫቲካን
ወይዘሮ (ለ) ከ 325-50 ዓ.ም አካባቢ ባለው ጊዜ ውስጥ አለ ። በተጨማሪም
ከሁለተኛው መቶ ዘመን ከክርስቶስ ልደት በኋላ እስከ አስራ አምስተኛው ክፍለ
ዘመን ድረስ ያሉ ወደ 5,700 የሚጠጉ ሌሎች የአዲስ ኪዳን የእጅ ጽሑፎች
(በመቶዎች የሚቆጠሩት ከመሐመድ በፊት የነበሩ ናቸው) በመሐመድ ዘመን
የነበሩትን የአዲስ ኪዳን ሙሉ ጽሑፎች የሚያረጋግጡ ናቸው።

17. ፋንደር ፣ 101.

18. ቤል, 164-65.
19. ለእነዚህ ነጥቦች ተጨማሪ ማብራሪያ Josh McDowell እና John Gilchrist, The Islam
Debate ( San Bernardino: Here's Life Publishers, 1983)፣ 52-53 ይመልከቱ።
የመጽሐፍ ቅዱስ መከላከያ

በመሐመድ ዘመን የነበረው የአዲስ ኪዳን ጽሑፍ በኢየሱስ ዘመን የነበረው

ተመሳሳይ የአዲስ ኪዳን ጽሑፍ እንደሆነ በእነዚሁ የእጅ ጽሑፎች ተረጋግጧል።
ለነዚህ የብራና ጽሑፎች ለመጀመሪያው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ ለዛሬው
የአዲስ ኪዳን ጽሑፍ ትክክለኛነት ያልተቋረጠ የምስክርነት ሰንሰለት ይሰጣሉ።
ለምሳሌ፣ የአዲሱ የቀደመው ቁራጭ
ኪዳን፣ የጆን ራይላንድ ፍርፋሪ፣ በ 117-38 ዓ.ም. በኋለኞቹ የእጅ ጽሑፎች እና
በዛሬው አዲስ ኪዳን ውስጥ እንደሚገኙ የዮሐንስ 18 ጥቅሶችን ይጠብቃል።
በተመሳሳይ፣ ከክርስቶስ ልደት በኋላ የቦድመር ፓፒሪ አጠቃላይ የጴጥሮስና የይሁዳ
መጻሕፍትን ዛሬ እንዳለን ይጠብቃል። አዲስ ኪዳን ለመሆኑ ምንም ማስረጃ
የለም-
0 ሜን

መልእክት ወድሟል ወይም ተዛብቷል 2

በመጨረሻም፣ ሙስሊሞች አዲስ ኪዳን የተበላሸ፣ የተበላሸ እና ያረጀ መሆኑን
ለማሳየት ሲሉ የአዲስ ኪዳንን ሊበራል ተቺዎችን ይጠቀማሉ። ሆኖም የሊበራል
የአዲስ ኪዳን ሊቅ ኤጲስ ቆጶስ ጆን ሮቢንሰን፣ የወንጌል ዘገባ በሐዋርያት ሕይወት
ውስጥ፣ ከ 40 እስከ 60 ዓ.ም. ባለው ጊዜ ውስጥ በደንብ ተጽፎአል በማለት
ደምድመዋል። አዲስ ኪዳን በብራናዎች ውስጥ ተጠብቆ የሚገኘው የኢየሱስን
 269
ቃላትና ድርጊቶች በትክክል እንደማይጠብቅ የሚናገረው የኪዳን ትችት ውድቅ
ነው። የሩዶልፍ ቡልትማን የቀድሞ ደቀ መዝሙር እንዲህ ሲል ጽፏል:- “ጊዜ
እያለፈ ሲሄድ፣ ለታሪካዊ-ሂሳዊ ሥነ-መለኮት የተካኑ ሰዎች በተወሰነ ደረጃም ቢሆን
የአዲስ ኪዳን ትችት ሳይንስ ተብሎ ሊጠራ እንደማይገባ እርግጠኛ እየሆንኩ
መጣሁ። 21 ደራሲው አክሎም፣ “ወንጌሎች ጎተ ስለ ዶር.
ፋስት።" 22 ይልቁንም፣ "እያንዳንዱ ወንጌል የተሟላ፣ ልዩ ምስክርነትን ያቀርባል።
።
ሕልውናው በቀጥታም ሆነ በተዘዋዋሪ የአይን እማኞች ነው
በተጨማሪም እነዚህ ሊበራል ተቺዎች በሙስሊም ይቅርታ ጠያቂዎች
መጠቀማቸው ለቁርኣን ያላቸውን አመለካከት ስለሚጎዳ የተሳሳተ ነው።
የሙስሊም ጸሐፊዎች ለቅድመ-አሳቦቻቸው በቁም ነገር ሳያስቡ የመጽሐፍ
ቅዱስን የሊበራል ተቺዎችን መደምደሚያ መጥቀስ ይወዳሉ። ለምሳሌ፣ የመጽሐፍ
ቅዱስን ሊበራል ተቺዎች ሙሴ ፔንታቱክን የጻፈ መሆኑን እንዲክዱ ያደረጋቸው
ይኸው ፀረ-ተፈጥሮአዊ አስተሳሰብ የተለያዩ ቃላትን በመጥቀስ
እግዚአብሔር በተለያዩ ምንባቦች ተጠቅሞ ቁርኣን ከመሐመድ አልመጣም ብሎ
ይከራከር ነበር። ቁርኣንም የተለያዩ ስሞችን ይጠቀማልና።

20. ለዚህ ነጥብ ተጨማሪ ድጋፍ፣ Geisler እና Nix፣ ምዕራፍ 22 ይመልከቱ።

21. ኤታ ሊነማን፣ እኔ የሲኖፕቲክ ችግር አለ ? የመጀመሪያዎቹ ሦስት ወንጌሎች
ሥነ-ጽሑፋዊ ጥገኛነት እንደገና ማሰብ (ግራንድ ራፒድስ፡ ቤከር፣ 1992)፣ 9.
22. ኢቢድ., 104. 23. ኢቢድ., 194.
ሀ

ራብ አምላክ በተለያዩ ቦታዎች። አላህ በሱራ 4፣9፣24፣33 ላይ ለእግዚአብሔር

ጥቅም ላይ ውሏል ነገር ግን በሱራ 18፣23 እና 25 ላይ ጥቅም ላይ ውሏል ። ቁርኣንና
ሐዲሥ፣ መሠረታዊ የሙስሊም እምነትንም ያጠፋል። ባጭሩ ሙስሊሞች
ተአምራት አይፈጸሙም በሚል እምነት ላይ ተመሥርተው በአዲስ ኪዳን
ለሚሰነዘሩ ትችቶች የራሳቸውን እምነት ለማዳከም ካልፈለጉ በስተቀር ይግባኝ
ማለት አይችሉም።
ለማጠቃለል ያህል፣ በመሐመድ ዘመን የነበሩ ክርስቲያኖች አዲስ ኪዳንን
የመቀበል ግዴታ አለባቸው ከተባለ፣ እና ብዙ የእጅ ጽሑፍ ማስረጃዎች
የሚያረጋግጡ ከሆነ የዛሬው አዲስ ኪዳን በመሠረቱ ተመሳሳይ መሆኑን፣ ከዚያም
በቁርኣን እራሱ አስተምህሮ መሰረት ክርስቲያኖች ዛሬ የአዲስ ኪዳንን ትምህርት
የመቀበል ግዴታ አለባቸው። ነገር ግን አዲስ ኪዳን ዛሬ ኢየሱስ ስለ ኃጢአታችን
በመስቀል ላይ ሞቶ ከሦስት ቀን በኋላ የተነሣው የእግዚአብሔር ልጅ መሆኑን
ያረጋግጣል (ምዕራፍ 11 እና 13 ይመልከቱ)። ይህ ግን ከቁርኣን ጋር ይቃረናል።
ስለዚህም ሙስሊሞች የአዲስ ኪዳንን ትክክለኛነት አለመቀበል ከራሳቸው እምነት
ጋር በቁርኣን መነሳሳት ላይ የሚጋጭ ነው።
 የክርስቲያን አመለካከት አወንታዊ መከላከያ
270
ወጥነት የሌለው የመጽሐፍ ቅዱስ አጠቃቀም

ሙስሊሞች ሁሉንም አዲስ ኪዳን አይቃወሙም። እንዲያውም፣ ኢየሱስ

አምላክ ነኝ አላለም የሚለውን እምነት ለመደገፍ አንዳንድ የአዲስ ኪዳን
ምንባቦችን ይማጸናሉ። ሆኖም “ትክክለኛ” አንቀጾች መምረጣቸው የዘፈቀደ ነው፣
ከአስተምህሮ ፍላጎታቸው ጋር ብቻ የሚስማማ ነው። የተመረጡ ምንባቦች
የራሳቸውን አስተምህሮ የሚደግፉ የሚመስሉ ከሆነ፣ ትክክለኛነታቸው ይገለጻል።
በአንጻሩ እንደ አብዛኞቹ ጽሑፎች እስላማዊ እምነትን የማይደግፉ ከሆነ በዘፈቀደ
የተበላሹ ይባላሉ።
ሙስሊሞች አንዳንድ የመጽሐፍ ቅዱስ ጥቅሶችን ትክክለኛ እንደሆኑ ሲናገሩ፣
ትክክል አይደሉም ብለው ከሚያምኑት በተቃራኒ ለእሱ ጥሩ የእጅ ጽሑፍ ማስረጃ
እንዳለ ስለሚገነዘቡ አይደለም። እንደ እውነቱ ከሆነ፣ ቀደም ብለን
እንደተመለከትነው፣ እነዚህ ትክክለኛ ያልሆኑ ተብለው ከሚጠሩት ጋር አንድ
ዓይነት የእጅ ጽሑፍ ሥልጣን አላቸው። እንደ ኢስላማዊው የይገባኛል ጥያቄ ሁሉ
የሙስና ወይም የታህሪፍ ፅንሰ-ሀሳብ ሙሉ በሙሉ ምንም የፅሁፍ ድጋፍ የለውም።
መጽሐፍ ቅዱስ ከመሐመድ ከብዙ መቶ ዓመታት በፊት የነበረ እጅግ በጣም ብዙ
የእጅ ጽሑፎች ድጋፍ አለው። በእርግጥም፣ እንደተመለከትነው፣ ከጥንታዊው
ዓለም መጽሐፍት ይልቅ ለአዲስ ኪዳን ብዙ የብራና ማስረጃዎች አሉ።
በተጨማሪም፣ “ትክክለኛ” ብለው ከሚጠሩት የተመረጡ አንቀጾች የተገኙ
ድምዳሜዎች እንኳን የአንቀጾቹን ትርጉም ካለመረዳት ነው። ከእነዚህ ውስጥ
ብዙዎቹ የክርስቶስን አምላክነት እና የ

24. RK ሃሪሰን፣ የብሉይ ኪዳን መግቢያ (ግራንድ ራፒድስ፡ ኢርድማንስ፣ 1979)፣ 517
ይመልከቱ።
የመጽሐፍ ቅዱስ መከላከያ

ሥላሴ፣ አንባቢው ወደ ምዕራፍ 1 2 የተጠቀሰው ለእነዚህ በተሳሳተ መንገድ

የተተረጎሙ ጽሑፎችን በዝርዝር ለመረዳት ነው። ለአሁኑ፣ ትኩረታችንን ወደ ሌላ
ሙስሊም ቁርኣንን ለመደገፍ ሙከራ እናደርጋለን፡ በ ውስጥ ስህተቶችን ለማረጋገጥ
የሚደረገው ጥረት
መጽሐፍ ቅዱስ።
በተሰኘው ታዋቂው መጽሃፉ “ The Bible, The Qur'an and Science”
“ከወንጌሎች የተወሰዱ ጥቅሶች እራሳቸው ጠፍጣፋ ቅራኔዎችን ያሳያሉ” ሲል
ተከራክሯል። 25 “ትልቅ ስህተቶች በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ እንደሚገኙ” ያምናል።
26
የቡካይል ዝርዝር ግን ሀውልት ወይም ከባድ አይደለም። እነዚህን መሰል ትችቶች
በሌላ ቦታ ስለመለስን 27 እኛ የምንሰጠው ምላሽ በሙስሊም ተከራካሪዎች በብዛት
ለሚጠቀሙት ብቻ ነው።
 271
ኦሪት ዘፍጥረት 1፡2 ቡካይ እንደሚለው፣ ዘፍጥረት 1 "ከሳይንሳዊ እይታ አንጻር
ትክክለኛ ያልሆነ ድንቅ ስራ" ነው። 28 ዘፍጥረት የሚለውን እውነታ ጠቅሷል
በምድር ታሪክ የመጀመሪያ ደረጃ ላይ ያለውን ውሃ ይጠቅሳል፣ ነገር ግን “በዚህ
1፡2
ጊዜ ውስጥ የውሃ መኖሩን መጥቀስ ቀላል ንፁህ ምሳሌ ነው” ሲል አጥብቆ
ተናግሯል። 29
ይህ ለብዙ ምክንያቶች እንግዳ ክፍያ ነው። ቡካይል ራሱ “በመጀመሪያው
የምስረታ ደረጃ ላይ የሚጠቁሙ ምልክቶች አሉ።
30 አጽናፈ ሰማይ ብዙ የጋዝ ክምችት

ነበረው" ነገር ግን ውሃ ራሱ ትነት በመባል የሚታወቀው ጋዝ ያለበት ሁኔታ አለው.

በተጨማሪም ሳይንሳዊ አመለካከቶች ይለወጣሉ. የዛሬው ንድፈ ሐሳቦች ብዙውን
ጊዜ ነገ ይጣላሉ. ስለዚህ አንዳንድ ጽንሰ-ሐሳቦች ቢኖሩም እንኳ.
ዛሬ በአጽናፈ ዓለማችን መጀመሪያ ላይ ምንም ውሃ እንደሌለ በመያዝ, ነገ ውሸት
ሆኖ ሊገኝ ይችላል. ከዚህም በተጨማሪ በምድር ታሪክ የመጀመሪያ ደረጃ ላይ
ቢያንስ በእንፋሎት መልክ ውሃ ነበር። ይህ በምድር ላይ ሊኖር እንደሚችል
እንደምናውቀው አንዱ ምክንያት ነው, እንደ ሌሎች ፕላኔቶች በእኛ ሥርዓተ
ፀሐይ ወይም በሌሎች ቦታዎች. ስለዚህ በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ ስህተቶችን
ለማግኘት ቸኩሎ ቡካይል የራሱን አድርጓል። በመጨረሻም፣ ሳይንሳዊ ንድፈ ሃሳብ
የእግዚአብሔርን መገለጥ እውነታ መሻር አይችልም። ቡካይል የቱንም ያህል
የተስፋፋ ሳይንሳዊ አመለካከት ቁርአን ተአምር ነው የሚለውን እምነት
እንዲያፈርስ አይፈቅድም። ሆኖም አብዛኞቹ ዘመናዊ ሳይንቲስቶች ተአምራትን
አይቀበሉም።
ዘፍጥረት 1:3-5 ስለ ዘፍጥረት 1፡3-5 ቡካይል እንዲህ ሲል ያረጋግጣል፡- “ነገር ግን
ውጤቱን (ብርሃንን) በመጀመሪያ ቀን መጥቀስ ምክንያታዊ አይደለም፣ ምክንያቱ
31
ይህ ብርሃን (ፀሐይ) የተፈጠረው ከሶስት ቀን በኋላ ነው"
ነገር ግን የሳይንስ እና የመጽሐፍ ቅዱስ የመጀመሪያ ደረጃ እውቀት ያለው
ማንኛውም ሰው ማለት ይቻላል ለዚህ ተቃውሞ መልስ መስጠት ይችላል።
በአጽናፈ ዓለም ውስጥ ብቸኛው የብርሃን ምንጭ ፀሐይ ብቻ አይደለችምና።
በተጨማሪ, ጽሑፉን እንደ መረዳት አስፈላጊ አይደለም

25. ቡካሌ ፣ 115

26. ኢቢድ., 127.
27. Geisler እና Howe ይመልከቱ።
28. ቡካይልን፣ 40 ን ይመልከቱ።
29. Ibid., 41.
30. ኢቢድ
31. ኢቢድ
272 የክርስቲያን አመለካከት አወንታዊ መከላከያ
ሀ

በአራተኛው ቀን ፀሐይ ተፈጠረች እያሉ ነው። እኔ በአራተኛው ቀን ብቻ

እንዲታይ ተደርጎ ሊሆን ይችላል፣ የውሃው ጤዛ ከተጣራ በኋላ
ርቀቱም እስኪታይ ድረስ። 32 በምድር ላይ ያሉ ተመልካቾች የፀሐይን ገጽታ ማየት
ሳይችሉ በጭጋጋማ ቀን እንደሚያበራ፣ ከዚህ በፊት ብርሃኑ አብርቶ ሊሆን
ይችላል።
ዘፍጥረት 1፡6-8። በዘፍጥረት 1፡6-8 መሰረት እግዚአብሔር "በውኆች መካከል
ጠፈርን አደረገ"። ነገር ግን ቡኬይ ይህንን "አፈ ታሪክ" ይለዋል, ያንን አጥብቆ
ይጠይቃል
"ይህየውሃውን በሁለት የጅምላ ክፍፍል የሚያሳይ ምስል ሳይንሳዊ ነው።
33 ተቀባይነት

የለውም።
እውነት ነው እግዚአብሔር የፈጠረው “ጠፈር” (ራቂያ) ለሚለው የዕብራይስጥ
ቃል (ዘፍ. 1፡6፤ ኢዮብ 37፡18) በመጀመሪያ ማለት ጠንካራ ነገር ማለት ነው 3 4 ነገር
ግን ትርጉሙ በመነሻነት አይወሰንም (ሥርወ ቃል) በአጠቃቀም እንጂ።
በመጀመሪያ የእንግሊዝኛው ቃል "ቦርድ" የእንጨት ጣውላ ያመለክታል. ነገር ግን
ስለ አንድ የድርጅት ቦርድ አባል ስንናገር ይህ ትርጉም አይኖረውም። በተመሳሳይ፣
ከምድር በላይ ያለውን ከባቢ አየር ሲጠቀሙ፣ “ጠፈር” ማለት ጠንካራ ነገር ማለት
እንዳልሆነ ግልጽ ነው። ተዛማጅ ቃል ራቃ
(መታ፣ ተዘርግቷል) በብዙ ትርጉሞች በትክክል “መስፋፋት” ተተርጉሟል። ስለዚህ
ብረት በሚመታበት ጊዜ እንደሚዘረጋው (ዘፀ. 39:3፤ ኢሳ. 40:19) ሰማዩም ቀጭን
ቦታ ነው። “ተዘርግቷል” የሚለው ሥርወ ትርጉም በተለያዩ ምንባቦች
እንደተገለጸው “መታ” ከሚለው ተለይቶ ጥቅም ላይ ሊውል ይችላል ። ኢሳይያስ
እንዲህ ሲል ጽፏል:- “ሰማያትን የፈጠረ የዘረጋቸውም ምድርንና ዘርዋን የዘረጋ
እግዚአብሔር አምላክ እንዲህ ይላል” ( ኢሳ. 42:5 አ.መ.፣ አጽንዖት የተጨመረ)።
ይህ ተመሳሳይ ግስ የሚቀመጡበት መጋረጃዎችን ወይም ድንኳኖችን ለመዘርጋት
ይጠቅማል፣ ይህም የሚኖርበት ባዶ ቦታ ከሌለ በስተቀር ምንም ትርጉም
አይሰጥም። ለምሳሌ ኢሳይያስ ስለ ጌታ ሲናገር “በምድር ክበብ ላይ ተቀምጦአል፣
ሕዝቦቿም እንደ አንበጣ ናቸው፣ ሰማያትን እንደ መጋረጃ የዘረጋቸው፣ እንደ
ድንኳንም የሚቀመጡበትንም የዘረጋላቸው” (ኢሳ. 40) :22 አኪጀት፣ አጽንዖት
ታክሏል)። ደግሞም መጽሐፍ ቅዱስ ዝናብ በሰማይ ላይ እንደሚወርድ ይናገራል
(ኢዮ 36፡27-
28)።
ነገር ግን ሰማዩ የብረት ጉልላት ከሆነ ይህ ምንም ትርጉም አይሰጥም.
በብረት ጉልላት ውስጥ ትንሽ ቀዳዳዎች አሉ ብሎ ማሰብ ዘበት ነው።
 273
35

ሊወድቅ ይችላል.
በዘፍጥረት ላይ ያለው ተመሳሳይ የፍጥረት ዘገባ ስለ ወፎች ይናገራል "ከምድር
በላይ በጠፈር ላይ ይበርራሉ" (ዘፍ. 1:20). ነገር ግን ሰማዩ ጠንካራ ከሆነ ይህ
የማይቻል ነበር. ስለዚህ, nslate ን መተርጎም የበለጠ ተገቢ ነው

32. አደረገ የተሰኘው የዕብራይስጥ ቃል በብሉይ ኪዳን 1,200 ጊዜ ያህል

ተጠቅሷል።
ሰፋ ያለ ትርጉሞች አሉት እነሱም፦ አደረገ፣ የተሰራ፣ አሳይቷል፣ ታየ፣ እንዲታይ
የተደረገ፣ ወዘተ.
33. ቡካይል፣ 41 ይመልከቱ።
34. እዚህ ያለው ውይይት በጌስለር እና ሃው፣ 229-30 ውስጥ ይከተላል።
35. መጽሐፍ ቅዱስ ለጥፋት ውኃ ስለሚከፈቱት “የሰማይ መስኮቶች” ምሳሌያዊ
በሆነ መንገድ ይናገራል
(ዘፍ. 7:11) ነገር ግን ይህ ከኛ የእንግሊዝኛ ፈሊጥ “ድመትና ውሻ እየዘነበ ነው”
ከሚለው (በጣም እየዘነበ ነው ማለት ነው) ከሚለው የበለጠ ቃል በቃል ላይሆን
ይችላል።
የመጽሐፍ ቅዱስ መከላከያ

raqia "ማስፋፋት" በሚለው ቃል ( NASB እና NIV እንደሚያደርጉት)። እና በዚህ መልኩ

በዘመናዊ ሳይንስ ውስጥ ከጠፈር ጽንሰ-ሀሳብ ጋር ምንም ግጭት የለም.
መስታወት ” መሆናቸውን አያረጋግጥም ነገር ግን በቀላሉ “እንደ ዳይክ”
መስታወት ናቸው ። በሌላ አነጋገር መወሰድ የማይገባው ንጽጽር ነው።
በጥሬው፣ ከእግዚአብሔር ሌላ በእውነት “የጸና ግንብ” ነው (ምሳ. 18፡10)።
በተጨማሪም፣ የኢዮብ የንጽጽር ነጥብ የ"ሰማይ" ወይም የመስታወት ጽናት
ሳይሆን ዘላቂነታቸው ነው (ዝከ. "ጠንካራ" (ቻዛቅ)፣ ቁ. 18) ስለዚህ ሁሉም ነገር
ሲታሰብ፣ መጽሐፍ ቅዱስ የሰማይ ሰማይ የብረት ጉልላት መሆኑን
ያረጋግጣል።ስለዚህ የሙስሊም ተቺዎች እንደሚሉት ከዘመናዊ ሳይንስ ጋር ምንም
ግጭት የለም።
ዘፍጥረት 1:19-23 የእስልምና ሊቃውንት በዘፍጥረት 1፡19-23 ላይ ሁለት ነገሮች
ተቀባይነት የላቸውም፡- “በምድር ታሪክ ዘመን አህጉራት ብቅ ማለታቸው በውሃ
ተሸፍና ሳለች” እና “ፍፁም ተቀባይነት የሌለው ነገር ቢኖር በከፍተኛ ደረጃ
የተደራጀ የአትክልት መንግስት መባዛት ነው።
36
በዘር ከፀሐይ ሕልውና በፊት ሊገለጥ ይችል ነበር."
በምላሹ፣ የመጀመሪያው ነጥብ ማስረጃ የሌለው መሆኑን እና ሁለተኛው ደግሞ
ከላይ በዘፍጥረት 1፡3-5 ስር የመለስነው መሆኑን እናስተውላለን። ባጭሩ ቡካይል
ሳይንስን በመጀመሪያ ትችት ቀኖና ቀርቦ አላግባብ መረጃ ተሰጥቶታል። በምድር
274የክርስቲያን አመለካከት አወንታዊ መከላከያ
ታሪክ መጀመሪያ ላይ አምላክ ዘር የሚሰጡ እፅዋትን መፍጠሩ 'ፈጽሞ ተቀባይነት
የሌለው' ለማን ነው? አምላክን እና ልዩ የፍጥረት ሥራውን ወደማይቀበል
የዝግመተ ለውጥ ጠበብት።
ነገር ግን ቁርኣንን አምኛለሁ ለሚለው እንደ ቡካይል ያለ ሙስሊም ይህ
በእርግጠኝነት ተቀባይነት ሊኖረው አይገባም። ቁርኣን እግዚአብሔር “ሁሉን ቻይ
ነው” እና የሚፈልገውን ሁሉ ማድረግ እንደሚችል ያስተምራል (2፡159)።
በተጨማሪም ቁርኣን አላህ አለምንና በውስጡ ያለውን ሁሉ በጥቂት ቀናት ውስጥ
እንደፈጠረ ያረጋግጣል። ታዲያ ከእነዚህ ቀናት በአንዱ (በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ
በሦስተኛው ላይ) አምላክ ዘር የሚሰጡ ተክሎችን እንደፈጠረ ማመን ተቀባይነት
እንደሌለው የሚታሰብ ለምንድን ነው? በጣም ጥሩ፣ እዚህ ያለው ብቸኛው ተቃርኖ
በመጽሐፍ ቅዱስ እና በስፋት ባለው ወቅታዊ ሳይንሳዊ መላምት መካከል ነው። 37 በመጽሐፍ ቅዱስ
እና በሳይንሳዊ
እውነታ መካከል ምንም ተቃርኖ የለም ።
ዘፍጥረት 1፡14-19። የሙስሊም ተቺዎች "ምድር ከተፈጠረ በኋላ የፀሐይ እና
የጨረቃን አፈጣጠር ማስቀመጥ በፀሐይ አካላት አፈጣጠር ላይ በጣም ጥብቅ
ከሆኑ ሀሳቦች ጋር ይቃረናል.
ስርዓት። " 38
ግን እዚህ እንደገና, ሁለት ችግሮች አሉ. አንደኛው በጣም ተስፋፍተው የነበሩት
ሳይንሳዊ ሃሳቦች እንኳን እንደ ፍፁም እውነታ መወሰድ አለባቸው ብሎ ማሰብ
ነው። በእርግጥ, እሱ

ቡካይል፣ 42 ይመልከቱ።
36.
37. ለአሁኑ የዝግመተ ለውጥ አስተሳሰብ ትችት ማይክል ዴንተን፣ ኢቮሉሽን፡
የቀውስ ፅንሰ-ሀሳብ (Bethesda, Md.: Adler & Adler, 1985) ይመልከቱ፡ እና ፊሊፕ ኢ.
ጆንሰን፣ ዳርዊን በትሪ አል (ዋሽንግተን ዲሲ፡ Regnery Gateway፣ 1991) ይመልከቱ። ).
የራሳችን ህክምና በጌስለር፣ ኦሪጂን ሳይንስ፣ ኢ.ኤስ.ፒ. ምዕራፍ 5-7።
38. ቡካይል፣ 42 ይመልከቱ።
224 የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

ሙስሊሞች ይህንን መከራከሪያ መጠቀማቸው የሚያስገርም ነው፣ ምክንያቱም

እነሱም ቢሆኑ የጂኦሴንትሪክ (ምድርን ያማከለ) አጽናፈ ሰማይ ከሞላ ጎደል በአለም
አቀፍ ደረጃ እየተስፋፋ ያለው ሳይንሳዊ አመለካከት ሳይንሳዊ እውነታ ነው ብለው
በመገመት የብዙ የሃይማኖት ሊቃውንትን ስህተት ይጠቁማሉ። በተመሳሳይ መልኩ
ስለ ፀሐይና ጨረቃ አመጣጥ ሳይንሳዊ ሀሳቦችን ማዳበሩ ስህተት ሊሆን ይችላል ።
ከዚህም በላይ በዘፍጥረት 1፡3-5 ላይ በተሰጡ አስተያየቶች ላይ
እንደተመለከትነው ፀሐይና ጨረቃ የተፈጠሩት በአራተኛው ቀን ነው ብሎ ማመን
አስፈላጊ አይደለም። ይልቁንም በማናቸውም ምክንያት (ምናልባት የመጀመሪያው
ትነት እንደጠፋ) ቅርጻቸው ከምድር ገጽ የሚታየው በአራተኛው ቀን ብቻ ሊሆን
ይችላል። ያም ሆነ ይህ፣ ሙስሊሞች ከመጠን በላይ በጋለ ስሜት እንደሚያውጁት፣
እዚህ ምንም ዓይነት ተቃርኖ የለም እና በእርግጠኝነት “አበረታች” የሚባል ነገር
የለም።
በዘፍጥረት 1፡20-30 ላይ ቡካይል “ ይህ ክፍል ተቀባይነት የሌላቸውን
ማረጋገጫዎች ይዟል” ለምሳሌ “የእንስሳት መንግሥት የጀመረው በባሕር
ፍጥረታትና በክንፍ ያላቸው አእዋፍ በመምሰል ነው” ሲል አጥብቆ ተናግሯል።
ይሁን እንጂ በዘመናዊ ሳይንስ መሠረት ወፎች የሚሳቡ እንስሳት እና ሌሎች
የመሬት እንስሳት ከደረሱ በኋላ አይታዩም. "ይህ የመልክ ሥርዓት, የምድር አራዊት
ከወፎች በኋላ, ተቀባይነት የለውም. "39
እዚህ ደግሞ ስህተቱ በማይሳሳት መጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ ሳይሆን በቡካይል
የተሳሳተ አተረጓጎም ላይ እንዲሁም ስለ ሳይንስ ያለው የተሳሳተ ግንዛቤ ነው።
በመጀመሪያ፣ እሱ የተሳሳተ የመጽሐፍ ቅዱስ ትርጓሜ አለው። በእውነቱ
እግዚአብሔር ላባ ያላቸው ወፎች ከሚሳቡ እንስሳት በፊት ፈጠረ አይልም።
በቀላሉ የሚያመለክተው ክንፍ ያላቸውን ፍጥረታት ነው (ዘፍ. 1፡21)። 40 እና፣
በሳይንስ መሰረት፣ ከላባ ወፎች በፊት የነበሩት ክንፍ ያላቸው ፍጥረታት ነበሩ።
ክንፍ ያለው ዳይኖሰርስ ምሳሌ ነው። “ከታላላቅ የባሕር ፍጥረታት” (ምናልባትም
ዳይኖሶሮችን ጨምሮ) መጠቀሳቸው እዚህ ላይ የሚጠቀሰው ላባ ላባ ለሆኑ ወፎች
ሳይሆን ክንፍ ያላቸው ዳይኖሶሮችን ሊሆን እንደሚችል ተጨማሪ ማሳያ ነው።
በተጨማሪም፣ ቡካይል ለትችቱ የዝግመተ ለውጥ መሰረት ያለው ይመስላል።
ነገር ግን፣ አስቀድመን እንደገለጽነው፣ ዝግመተ ለውጥ የተረጋገጠ እውነታ ሳይሆን
ያልተረጋገጠ መላምት ነው። እንደ ሳይንሳዊ ማስረጃ ለማቅረብ "ቁጥር-
ለሁለቱም ዝርያዎች የተለመዱ ባዮሎጂካል ባህሪያት ይህ ቅነሳ እንዲደረግ
ያደርገዋል "ተሳሳተ ቅነሳ ማድረግ ነው. ለጋራ ባህሪያት የጋራ የዘር ግንድ
አያረጋግጡም, የጋራ ፈጣሪን አመላካች ሊሆን ይችላል. ለነገሩ የመኪናዎች
ተመሳሳይነት ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመረ ይሄዳል. ከመጀመሪያዎቹ እስከ አሁን
ያሉት ማንም ሰው ከሌላው የተገኘ በተፈጥሮ ሂደት ነው ብሎ የሚያምን የለም፡
276
ለተከታታይ የመኪና ሞዴሎች መፈጠር ምክንያት የሆነው ብልህ ጣልቃ ገብነት
(ፍጥረት) ብቻ ነው ።

39. ኢቢድ., 42-43.

40. ላባ
ያላቸው ፍጥረታት" ተብሎ አልተተረጎመም .
41. ስለ ዝግመተ ለውጥ ትችት ዴንተንን ወይም ጆንሰንን ይመልከቱ።
የመጽሐፍ ቅዱስ መከላከያ

በመጨረሻም፣ አንዳንድ የዘመኑ ሳይንቲስቶች ሁሉም ክንፍ ያላቸው ፍጥረታት

ከሚሳቡ እንስሳት በኋላ ተገለጡ የሚለውን የረጅም ጊዜ ግምት ይጠራጠራሉ።
አንዳንድ የሚበርሩ የባህር እንስሳት ቅሪተ አካላት በተለምዶ ለሚሳቢ እንስሳት
መገኛ የተመደቡ ቀደም ባሉት ክፍሎች ውስጥ ተገኝተዋል። በማንኛውም ሁኔታ፣
እዚህ በሳይንሳዊ እውነታ እና በዘፍጥረት መካከል ምንም ጠፍጣፋ ቅራኔ የለም።
በተለያዩ የሳይንስ ንድፈ ሐሳቦች እና በዘፍጥረት አንዳንድ የተሳሳቱ ትርጓሜዎች
መካከል ብቻ ነው።
ዘፍጥረት 1፡24-31። ዘፍጥረት 1፡24-31 ን በተመለከተ፡ ቡካይል “ስህተቱ የምድር
አራዊት መልክ ከወፎች እንዲመስል ማድረግ ነው” በማለት ክሱን ብቻ ይደግማል
(ብቻ መለሰ)። 42 የሚገርመው ነገር፣ መጽሐፍ ቅዱስ “የሰው መልክ ግን በትክክል
የሚገኝ ነው” በማለት ትክክል መሆኑን አምኗል።
43

ከሌሎቹ ሕይወት ያላቸው ፍጥረታት በኋላ።

ዘፍጥረት 2፡1-3 እግዚአብሔር በስድስት ቀናት ውስጥ ስለፈጠረው መጽሐፍ
ቅዱሳዊ ትምህርት (ዘፍጥረት 2፡1-3) አስተያየቱን ሲሰጥ ቡካይል “ ዛሬ እኛ
የአጽናፈ ሰማይ እና የምድር አፈጣጠር የተከናወኑት እ.ኤ.አ.
እነዚህ የዘፍጥረት “ቀናት” ረዘም ላለ ጊዜ ሊወሰዱ እንደሚችሉ ስለሚያውቅ
“በውስጡ ያሉት ተከታታይ ክፍሎች ከአንደኛ ደረጃ ሳይንሳዊ እውቀት ጋር ፍጹም
ይቃረናሉ” ሲል የሰጠውን ያልተረጋገጡ ክሶች ይደግማል። 44 ነገር ግን ይህ ቀደም
ሲል ከእውነታው ወይም ከአመክንዮአዊ ምክንያቶች ውጭ እንደሆነ ታይቷል።
ዘፍጥረት 2፡4 ረ. ዘፍጥረት 2፡4 ረን በተመለከተ ቡካይል ዘፍጥረት 2 በዘፍጥረት 1
ላይ ከተገለጸው ዘገባ ጋር ይቃረናል የሚለውን ያረጀ ሂሳዊ አመለካከት ተቀብሏል፡
እዚህ ላይ ያለው ክስ ዘፍጥረት 1 እንስሳት የተፈጠሩት ከሰዎች በፊት እንደሆነ
ሲገልጽ ዘፍጥረት 2፡19 ግን ይህንን የሚቀለብስ ይመስላል። “ እግዚአብሔር አምላክ
የምድር አራዊትን ሁሉ አበጀው፣ ወደ አዳምም አመጣቸው፣ የሚጠራቸውንም ያይ
ዘንድ” አዳም ከመፈጠሩ በፊት መፈጠሩን ያመለክታል።
የዚህ ችግር መፍትሔ ግን ሁለቱን ጽሑፎች ጠለቅ ብለን ስንመረምር ግልጽ
ይሆናል። ልዩነቶቹ የሚታዩት ዘፍጥረት 1 የክስተቶችን ቅደም ተከተል ከመስጠቱ
 277
እውነታ ነው ; ዘፍጥረት 2 ስለእነሱ የበለጠ ይዘት ያቀርባል። እግዚአብሔር
እንስሳትን መቼ እንደፈጠረ በትክክል ስለማይገልጽ ዘፍጥረት 2 ምዕራፍ 1 ን
አይቃረንም። እንስሶችን (ቀደም ሲል የፈጠረውን) ስም ይጠራቸው ዘንድ ወደ
አዳም እንዳመጣቸው ይናገራል። በምዕራፍ 2 ውስጥ ያለው ትኩረት የእንስሳትን
ስም በመጥራት ላይ እንጂ እነሱን በመፍጠር ላይ አይደለም. ስለዚህም ዘፍጥረት 2፡
4 የእንስሳትን ስያሜ (መፍጠር ሳይሆን) አጽንዖት በመስጠት በቀላሉ እንዲህ ይላል፡-
“እግዚአብሔር አምላክ (ከዚህ በፊት የሠራው) የምድር አራዊትን ሁሉ ፈጠረ...
ምን ብሎ እንደሚጠራቸው ለማየት ወደ አዳም አመጣቸው። ."
ዘፍጥረት 1 የክስተቶችን ዝርዝር ያቀርባል፣ ምዕራፍ 2 ደግሞ ዝርዝር ጉዳዮችን
ይሰጣል።
ሁለቱ ምእራፎች ሲደመር እርስ በርሱ የሚስማማ እና የበለጠ com -

42. ቡካይል፣ 43 ይመልከቱ።

43. ኢቢድ
44. Ibid., 45.
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

የፍጥረት ክስተቶች ሙሉ ምስል። እንግዲህ ልዩነቶቹ እንደሚከተለው ሊጠቃለሉ

ይችላሉ።

ኦሪት ዘፍጥረት 1 ዘፍጥረት 2

የጊዜ ቅደም ተከተል ወቅታዊ ቅደም ተከተል
ዝርዝር ዝርዝሮች
መሰየምን መፍጠር

ይህ ከተረዳ በኋላ ምንም ዓይነት ተቃርኖ የለም. ሁለቱ ጽሑፎች ፍጹም

ተጓዳኝ ናቸው።

በፕሬዴሉቪያን ሕይወት ውስጥ የተከሰሱ ቅራኔዎች

ቡካይ እንደሚለው፡- “በዘፍጥረት (6፡3) እግዚአብሔር ከጥፋት ውሃ በፊት የሰውን
ዕድሜ መቶ ሃያ ዓመት እንዲገድብ ወሰነ። የኖህ ዘሮች ከ 148 እስከ 600 ዓመታት
ዕድሜ አላቸው ።
45

ግልጽ ነው።
በእርግጥ በዚህ ጽሑፍ ውስጥ ያለው ተቃርኖ ግልጽ የሚሆነው አውዱን
ለሚመለከቱ ብቻ ነው። በመጀመሪያ ደረጃ፣ ይህ ጽሑፍ የኖኅን ዘር ዕድሜ
የሚያመለክት ነው ተብሎ በሚታሰብ ግምት፣ ይህ የሕይወት ማጠር ወዲያውኑ
278
ይከናወናል አይልም ። እሱ ምናልባት የድህረ-ዴሉቪያውያን የህይወት ዘመንን ብቻ
ሊያመለክት ይችላል። በእርግጥም እነዚህን የጻፈው ሙሴ ነው።
ቃል፣ በትክክል 120 ዓመት ኖረ (ዘዳ. 34፡7)።
በተጨማሪም ፣ ከጥፋት ውሃ በኋላ የግለሰቦችን የህይወት ዘመን እንደ ዋቢ
አድርጎ መውሰድ አስፈላጊ አይደለም ። እሱ የሚያመለክት ሳይሆን አይቀርም
እግዚአብሔር የጥፋት ውኃን ከመላኩ በፊት የሰው ልጅ የሄደው ረጅም ጊዜ ነበር።
ይህም እግዚአብሔር የጥፋት ውኃን ከመላኩ በፊት የሰው ልጆች ንስሐ እንዲገቡ
ለምን ያህል ጊዜ እንደሚመክረው ከሚናገረው የቅርብ አውድ ጋር ይስማማል።
ጽሑፉ እንዲህ ይላል።
"መንፈሴ በሰው ላይ ለዘላለም አይኖርም እርሱ ሥጋ ነውና ዘመኖቹ ግን መቶ ሀያ
ዓመት ይሆናሉ" (ዘፍ. 6:3) ስለዚህ እዚህ ላይ ምንም አይነት ተቃርኖ የለም፣ ስለ
አንድ ትልቅ ነገር ለመናገር።
ዘፍጥረት 5፣ 11 በእነዚህ የትውልድ ሐረጎች ውስጥ በተዘረዘሩት ዓመታት
መሠረት፣ ከክርስቶስ ልደት በፊት 2000 ዓክልበ ከነበረው አብርሃም በፊት ሁለት
ሺህ ዓመታት ብቻ ነበሩ ነገር ግን ቡካይ እንደሚለው፣ ዘመናዊ ሳይንስ የሰው ልጅ
“በአሥር ሺዎች የሚቆጠሩ ዓመታት” መፈጠሩን አረጋግጧል። ከክርስቶስ ዘመን
በፊት በሚሊዮን የሚቆጠሩ ዓመታት እንኳ። ስለዚህም መጽሐፍ ቅዱስ ከዘመናዊ
ሳይንስ ጋር ይቃረናል . 46
አሁንም ቡካይል በሁለቱም ሳይንስ እና ቅዱሳት መጻሕፍት ውስጥ ተሳስቷል።
በመጀመሪያ፣ እሱ በሐሰት እንደሚለው፣ “በእኛ ነገር መካከል ግልጽ የሆነ
አለመጣጣም የለም።
የሰው ልጅ በምድር ላይ የታየበትን ቀን እና ስለ ዘመናዊው ሳይንሳዊ እውነታዎች
በ G enesis ውስጥ ካለው የቁጥር መረጃ ማግኘት ይችላል።

45. ኢቢድ., 39-40.

46. Ibid., 46-48.
የመጽሐፍ ቅዱስ መከላከያ

እውቀት።" 47 በእርግጥ የሰው ልጅ በምድር ላይ ያለው ዘመን በአስርዎች ውስጥ

በሺዎች የሚቆጠሩ ዓመታት “በጽኑ የተረጋገጠ” እውነታ ከመሆን በጣም የራቁ
ናቸው።
እንደ እውነቱ ከሆነ፣ ከክርስቶስ ልደት በፊት ሰውን በብዙ አስር ሺዎች በሚቆጠሩ
ዓመታት ውስጥ ያስቀመጠው በሚሊዮን ለሚቆጠሩ ዓመታት ምንም ለማለት
እንደማይችል ምንም የማያከራክር ማስረጃ የሌለው በጣም አከራካሪ ርዕሰ ጉዳይ
ነው። 48
 279
ሁለተኛ፣ ቡካይ እዚያ እንዳለ በማሰብ የመጽሐፍ ቅዱስን ጽሑፍ በተሳሳተ መንገድ
ተርጉሞታል።
ኢዮራም
በዘር ዝርዝር ውስጥ ምንም ክፍተቶች የሉም. ለምሳሌ ማቴዎስ 1፡8 “ዖዝያንን
ወለደ” ይላል። ይሁን እንጂ 1 ዜና መዋዕል 3:11 “ኢዮራም [ከዚያም] ልጁን፣ ልጁን
አካዝያስን፣ ልጁን ኢዮአስን፣ ልጁን አሜስያስን…” ይዘረዝራል። ወደ ዖዝያን
("አዛርያስ" ተብሎም ይጠራል) ከመድረሳችን በፊት። በሌላ አነጋገር፣ እዚህ የዘር
ሐረግ ዝርዝር ውስጥ የሶስት-ትውልድ ክፍተት አለ። አካዝያስ የኢዮራም የቅርብ
ልጅ ነበር፣ እና ዖዝያን የሩቅ "ልጅ" (ዘር) ነበር። በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ "ልጅ"
የሚለው ቃል የልጅ ልጅ ወይም የልጅ ልጅ ማለት እንደሆነ ሁሉ "የተወለደ"
የሚለው ቃል የልጅ ልጅ, የልጅ ልጅ, ወዘተ. በሌላ አገላለጽ “ወለደ” ማለት
“የቅድመ አያት ሆነ” ማለት ሲሆን አንደኛው ማለት ነው።
"የተወለደ" የ "ዘር" ነው. ስለዚህም ማቴዎስ የክርስቶስን የዘር ሐረግ አጠር ያለ
የትውልድ ሐረግ እንጂ፣ የተሟላ የዘመን አቆጣጠርን እየሰጠ አይደለም።

ማቴ 1፡8 1 ኛ ዜና 3፡11-12
ኢዮራም ኢዮራም
አካዝያስ
ዮአስ
አሜስያስ
ዖዝያን ዖዝያን (ዓዛርያስ ተብሎም ይጠራል)

በዘፍጥረት 5 እና 11 ላይም ተመሳሳይ ነው። ለምሳሌ ዘፍጥረት 11፡12 ቃይናንን

በአርፋክስድ እና በሣላ (ሳላ) መካከል አልዘረዘረም። በሉቃስ 3፡36 በተሰጠው ዝርዝር
ውስጥ ግን ያደርጋል። ስለዚህ በዘር ሐረግ ዝርዝር ውስጥ ሌላ የጊዜ ክፍተት እዚህ
አለ። በዚህ አህጽሮት ዝርዝር ውስጥ የተረጋገጡ ክፍተቶች ስላሉ አንድ ሰው
ሁሉንም ቁጥሮች በመደመር አዳም በምድር ላይ የታየበትን ጊዜ በትክክል ማወቅ
ይችላል ብሎ ማሰብ ስህተት ነው። መጽሐፍ ቅዱስ ሰዎች በምድር ላይ
ለመጀመሪያ ጊዜ የተገለጡበትን ጊዜ በትክክል ስለማይገልጽ ዘመናዊ ሳይንስ
ከሚናገረው ጋር ምንም ዓይነት ተቃራኒ ነገር የለም። ከዚህም ባሻገር፣ ቡካይል
እንደሚለው የሰው ልጅ በምድር ላይ ለአሥር ሺዎች ዓመታት መቆየቱ የተረጋገጠ
ሐቅ (ነገር ግን በሰፊው ተቀባይነት ያለው ንድፈ ሐሳብ ብቻ) አይደለም ።
ዘፍጥረት 6፡8 እስላማዊ ተቺዎች የኖህን የጥፋት ውሃ በሚገልጹ ሁለት ተቃራኒ
ዘገባዎች ውስጥ ችግሮችን ይመለከታሉ። ቡካይል “የዝናብ ውሃ እንደ ጎርፉ ወኪል
በአንድ (ያህቪስት) ምንባብ ተሰጥቷል፣ ነገር ግን
280
47. Ibid., 48, አጽንዖት የኛ.
48. NL Geisler እና Peter Bocchino፣
የማይናወጡ መሠረቶች (ሚኒያፖሊስ፡
ቢታንያ፣ 2001)፣ ምዕራፍ 8 ይመልከቱ።
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

በሌላ (Sacerdotal) ውስጥ, ጎርፉ ሁለት ምክንያት ተሰጥቷል; የዝናብ ውሃ እና

የምድር ውሃ. "49
እንደነዚህ ያሉት ግልጽ የሆኑ ተጨማሪ መግለጫዎች እንደ ጠፍጣፋ ቅራኔዎች
መቅረብ አለባቸው የሚለው በራሱ በቅዱሳን ጽሑፎች ላይ እምነት እንድንጥል
የሚያደርግ ነው። እዚህ ምንም ግጭት የለም. አንዱ ምንባብ በቀላሉ ተጨማሪ
የውኃ ምንጭ መስጠት ነው። የመጀመሪያው ምንባብ ዝናብ ብቸኛው የውኃ
ምንጭ እንደሚሆን አልተናገረም . ሙስሊሙ ተቺው ስህተት ለማግኘት ይህንን
በጽሑፉ ላይ ማከል ነበረበት። ነገር ግን ስህተቱ በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ ሳይሆን
ይህንን መጽሐፍ ቅዱስ ላይ የጨመረው የሙስሊም ተቺ ላይ ነው!
መፅሃፍ ቅዱስ የጥፋት ውሃው በዘለቀበት ጊዜ ስለሚሰጠው እስላማዊ ክስም
እንዲሁ። እያንዳንዱ ጽሑፍ የሚናገረው ስለተለየ ጊዜ ነው። ዘፍጥረት 7፡24 (እና
8፡3) ለ 150 ቀናት የሚቆይ የጥፋት ውሃ ይናገራል። ሌሎች ጥቅሶች ግን 40 ቀን
ብቻ እንደነበር ይናገራሉ (ዘፍ. 7:4, 12, 17)። እነዚህ ቁጥሮች የተለያዩ ነገሮችን
ያመለክታሉ. አርባ ቀናት የሚያመለክተው ለምን ያህል ጊዜ "ዝናብ" እንደሆነ ነው
(7፡12)፣ 150 ቀናት ደግሞ የጥፋት ውሃው ለምን ያህል ጊዜ “ውሃ እንደ አሸን”
ይናገራል (ዝከ. 7፡24)፣ በዚህ መጨረሻ ላይ “ውሃው ቀነሰ” (8፡ 3) ከዚህም በኋላ
ዝናቡ ከጀመረ እስከ አምስተኛው ወር ድረስ መርከቢቱ በአራራት ተራራ ላይ
ያረፈችው አልነበረም (8፡4)። ከዚያም ዝናቡ ከጀመረ ከአስራ አንድ ወር በኋላ
ውሃው ደረቀ (8፡13)። እናም ልክ የጥፋት ውሃ ከጀመረ ከአንድ አመት ከአስር ቀን
በኋላ ኖህ እና ቤተሰቡ በደረቅ መሬት ላይ ወጡ (8፡14)።
ቡካይል በተጨማሪም በኖህ ሦስት ልጆች ብቻ ምድር ከጥፋት ውሃ በኋላ
እንደገና እንድትሞላ የተደረገው በኖህ ሦስት ልጆች በኩል ብቻ ነው የሚለውን
የመጽሐፍ ቅዱስ አባባል ተቃርኖ ተመልክቷል፣ “ስለዚህ አብርሃም ከሦስት መቶ
ዓመታት ገደማ በኋላ በተወለደ ጊዜ፣ ቀድሞውንም ወደ ተለያዩ ማህበረሰቦች
የተለወጠውን የሰው ልጅ አገኘ። “ይህ ተሃድሶ በአጭር ጊዜ ውስጥ እንዴት ሊካሄድ
ቻለ?
"50

ይህ ቀላል ምልከታ ትረካውን ከትክክለኛነት ይነፍጋል። ግን እንደገና፣ ተቺው አባባል

ነው ተዓማኒነት የጎደለው እንጂ የመጽሐፍ ቅዱስ ትረካ አይደለም። ከላይ በተነሳው
በዘፍጥረት 6፡8 ላይ ከክርስቶስ ልደት በፊት ወደ 4,000 ዓመታት ብቻ ነበሩ
የሚለውን ግምት እንኳን። በኖህ እና በአብርሃም መካከል በአስር ሺዎች የሚቆጠሩ
ሰዎች ምድርን ለመሙላት ብዙ ጊዜ ነበረ።በአማካይ ቤተሰብ 10 ልጆች ብቻ
ነበሩት (ያዕቆብ 12 ልጆች ነበሩት) እና ወላጆቻቸው 50 እስኪደርሱ ድረስ ልጆች
 281
አልተወለዱም ነበር ብለን ካሰብን ፣ በ 350 ዓመታት ውስጥ ከግማሽ ሚሊዮን
የሚበልጡ ሰዎች በአብርሃም ዘመን በሕይወት ቢኖሩም ከ 160,000 የሚበልጡ
ሰዎች ይኖራሉ ። ሰብአዊነትን ወደ “የተለያዩ ማህበረሰቦች” ይመሰርታሉ።
ከዚህም በላይ ከላይ እንዳየነው በዘር ሐረግ ጠረጴዛዎች ላይ ክፍተቶች ነበሩ እና
በኖህ መካከል ብዙ ተጨማሪ ትውልዶች ነበሩ.

49. ቡካሌ፣ 49
50. Ibid., 50.
የመጽሐፍ ቅዱስ መከላከያ

አብርሃምም የተዘጋ የትውልድ ሐረግ ወስዶ ከተመደቡት ስድስት ወይም ሰባት

ይልቅ።
እና አንድ ተጨማሪ ትውልድ ብቻ ሲኖር ህዝቡ በብዙ ሚሊዮኖች ውስጥ መሆን
ይችል ነበር! አሁን ምንም ጥርጥር የለውም የሕዝብ ቁጥር በጣም ያነሰ ነበር በአስር
ሺዎች ብቻ ይናገሩ, ነገር ግን ነጥቡ እዚህ ምንም ፍፁም ተጨባጭ ወይም
ምክንያታዊ ቅራኔ የለም ነው.
ማቴዎስ 1፡1 ፍ. አብዛኞቹ ሙስሊም የመጽሐፍ ቅዱስ ተቺዎች በማቴዎስ እና
በሉቃስ የዘር ሐረግ ዝርዝር የክርስቶስ ቅድመ አያቶች መካከል ያለውን ቅራኔ
በመምሰል ትልቅ ነጥብ ይሰጣሉ። 51 ለምሳሌ፣ ኢየሱስ በሉቃስ 3፡23 (ሲኦል)
በማቴዎስ 1፡16 (ያዕቆብ) ካለው የተለየ አያት አለው። ትክክለኛው የትኛው ነው?
በምላሹ፣ በቀላሉ ግልጽ የሆነውን ነገር ማለትም ሁለት የዘር ሐረግ ሊጠበቁ
እንደሚገባ እንጠቁማለን፤ ምክንያቱም ሁለት የተለያዩ የዘር ሐረጋት ስላላቸው
አንዱ በሕጋዊ አባቱ በዮሴፍ፣ ሁለተኛው ደግሞ በእናቱ በማርያም ነው። ማቴዎስ
የአይሁድ መሲህ ምስክርነቶችን በማጉላት ኦፊሴላዊውን መስመር ሰጥቷል ።
አይሁዶች መሲሑ ከአብርሃም ዘር እና ከዳዊት ዘር እንደሚመጣ ያምኑ ነበር (ማቴ.
1፡1)። ሉቃስ ሰፋ ያለ የግሪክ ተመልካቾችን በማሰብ ኢየሱስን እንደ ፍፁም ሰው
አቅርቧል (ይህም የግሪክ አስተሳሰብ ፍለጋ ነበር)። ስለዚህም፣ ኢየሱስን ወደ
መጀመሪያው ሰው አዳም ገልጿል (ሉቃስ 3፡38)።
ማቴዎስ የኢየሱስን የአባቶች የዘር ሐረግ እና ሉቃስ የእናቱን የዘር ሐረግ እንደ
ገለጸ በብዙ እውነታዎች የተደገፈ ነው። ሁለቱም መስመሮች ክርስቶስን ከዳዊት
ጋር ሲያገናኙ፣ እያንዳንዱም በተለየ የዳዊት ልጅ ነው። ማቴዎስ ኢየሱስን በዮሴፍ
(በህጋዊ አባቱ) 52 የዳዊት ልጅ ሰሎሞን ንጉሥ ነው፣ በእርሱም የዳዊትን ዙፋን
የወረሰው (2 ሳሙ. 7፡12 ረ)። በሌላ በኩል የሉቃስ አላማ ክርስቶስን እንደ ሰው
ማሳየት ነው። ስለዚህ ክርስቶስን ከዳዊት ልጅ ከናታን ጋር በመገናኘት በእውነተኛ
እናቱ በማርያም በኩል ፍፁም ሰው ነኝ በማለት የሰው ልጆችን ቤዛ አድርጎታል።
ሉቃስ የኢየሱስን የዘር ሐረግ የሰጠው በዮሴፍ በኩል እንደሆነ አልተናገረም።
ከዚህ ይልቅ ኢየሱስ “እንደታሰበው” (ሉቃስ 3:23) ልጅ መሆኑን ገልጿል።
282
ዮሴፍ በእውነት የማርያም ልጅ እያለ። ሉቃስ የማርያምን የዘር ሐረግ መዝግቦ
መጻፉ ለእናቶች እና ለመውለድ ዶክተርነት ካለው ፍላጎት ጋር እንዲሁም በወንጌሉ
ውስጥ ሴቶችን በማጉላት እናቶች እና መወለድ ተብሎ በሚጠራው ወንጌሉ ውስጥ
ለሴቶች ከሰጠው ትኩረት ጋር ይስማማል።
ወንጌል ለሴቶች"
በመጨረሻም፣ ሁለቱ የትውልድ ሐረጎች አንዳንድ ስሞች መኖራቸው (እንደ
ሰላትያል እና ዘሩባቤል፣ ማቴ. 1፡12፤ ሉቃ. 3፡27) የትውልድ ሀረግ መሆናቸውን
የሚያረጋግጥ አይደለም በሁለት ምክንያቶች። አንድ ፣ እነዚህ ያልተለመዱ
አይደሉም-

51. Ibid.፣ 94ff

52. ኢየሱስ
የድንግል ቀንድ ስለነበር፣ ምንም ዓይነት እውነተኛ (ባዮሎጂካል)
ሰብዓዊ አባት አልነበረውም። ነገር ግን ለዮሴፍ በህጋዊ ታጭታ ለነበረችው
ለድንግል ቀንድ ስለነበር ሕጋዊ አባት ነበረው (ማቴ. 1፡18-19)። እና በአይሁድ ህግ
መሰረት፣ ለአንድ ወንድ እጮኛ የሆነ ማንኛውም የህፃን ቀንድ በህጋዊ መልኩ
የእሱ ልጅ ነው።
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

monስሞች. ሁለተኛ፣ ያው የዘር ሐረግ (ሉቃስ) እንኳን የዮሴፍና የይሁዳ ስሞች

ተደጋግመውበታል (ቁ. 26፣ 30)።
ሁለቱ የዘር ሐረጎች እንደሚከተለው ሊጠቃለሉ ይችላሉ።

ማቴዎስ ሉክ
ዳዊት ዳዊት
ሰለሞን ናታን
ሮብዓም ማታታ
አቢያ ምናን
አሳ ሜሊያ
ኢዮሣፍጥ ኤልያቄም።
ያዕቆብ ደሊ
ዮሴፍ (ሕጋዊ አባት) ማርያም (እውነተኛ እናት)
ኢየሱስ ኢየሱስ

ዮሐንስ 13፡1 ቡካይል ዮሐንስ ኢየሱስ የመጨረሻውን እራት መብላቱን “ከፋሲካ

በዓል በፊት” (ዮሐ. 13፡1) እንደበላ ሲነግረን አንድ ተቃርኖ አይቷል። ነገር ግን፣ እዚህ
 283
ላይ ቅራኔው የሚኖረው በሃያሲው አእምሮ ውስጥ ብቻ ነው እንጂ በቅዱሳት
መጻሕፍት ጽሑፍ ውስጥ አይደለም፣ ምክንያቱም እሱ ሌላ የቅዱሳት መጻሕፍት
ጥቅስ ከዚህ ጋር እንደሚቃረን ምንም ዓይነት ማስረጃ ስለማያቀርብ ነው።
ምናልባት ቡካይል ከዚህ ጋር በተያያዘ “የመጨረሻው እራት እና በዮሐንስ ወንጌል
ውስጥ ያለው ሕማማት ሁለቱም በጣም ረጅም ናቸው፣ በማርቆስ እና በሉቃስ
ላይ ካሉት በእጥፍ ይረዝማሉ” የሚለውን እውነታ ሲጠቅስ ቡካይል የላዕለ ንቀት
ከፍታ ላይ ደርሷል። 53 ይህ መጽሐፍ ቅዱስ “በአስደናቂ” ቅራኔዎች የተሞላ
መሆኑን የሚያረጋግጠው እንዴት እንደሆነ አንድ ሰው ለማወቅ በጣም ይቸገራል!
በትንሳኤ ሂሳቦች የተጠረጠሩ ቅራኔዎች። የሙስሊም ይቅርታ ጠያቂዎች ስለ
ኢየሱስ ትንሣኤና ዕርገት በወንጌል ዘገባዎች ውስጥ ተቃርኖ መኖራቸውን
ይጠቅሳሉ። ነገር ግን በዐውደ-ጽሑፉ ውስጥ በትክክል ሲረዱ, አንዳቸውም ቢሆኑ
እውነተኛ ናቸው, የሚታሰብ ብቻ ናቸው. 54 ለምሳሌ፣ የቡካይል ተቀዳሚ
መከራከሪያ፣ ይህ ሁሉም ትክክል ሊሆኑ እንደማይችሉ የሚያረጋግጥ ቢሆንም
የተለያዩ መለያዎች የተለያዩ መልክዎችን ይዘረዝራሉ የሚለው ነው። በእርግጥም፣
በተመሳሳይ መልኩ፣ ቁርኣን እግዚአብሔር ለመፍጠር የፈጀባቸውን የተለያዩ
የቀኖች ብዛት ይዘረዝራል (ዝከ. 32፡4 ከ 41፡9 ጋር)። ሆኖም ሙስሊሞች እነዚህ
ሁሉ እንዴት እንደሆነ ለማየት አይቸገሩም።
55 ማስማማት። ስለ ትንሣኤ ዘገባ በምዕራፍ 11 ላይ በዝርዝር
ስለምንነጋገር እስከዚያ ድረስ ተጨማሪ ማብራሪያ እንይዘዋለን። እዚህ ላይ
ቡካይልም ሆኑ ሌሎች የሙስሊም ይቅርታ ጠያቂዎች በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ
እውነተኛ ተቃርኖ እንዳላቸው አላረጋገጡም ማለት በቂ ነው ። በእርግጥም፣
በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ የተሳሳተ ነገር ለማግኘት ባደረጉት ከንቱ ፍለጋ በራሳቸው
አመለካከት የተሳሳተውን ይገልጣሉ።

53. ቡካይል 104 ይመልከቱ።

ለ 54. ስለተለያዩ የትንሳኤ ዘገባዎች ጥሩ ውይይት ጆን ዌንሃም፣ ኢስተር ኢኒግማ፣
የትንሳኤ ታሪኮች በግጭት ውስጥ ናቸው (ኤክሰተር፡ ፓተርኖስተር ፕሬስ 1984)
ይመልከቱ።
55. በዚህ ነጥብ ላይ በምዕራፍ 2 ያለውን ውይይት ተመልከት።
የመጽሐፍ ቅዱስ መከላከያ

እስላማዊ ተቺዎች በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ ብዙ ስህተቶች እንዳሉ ለረጅም

ጊዜ ሲከራከሩ ኖረዋል። ይሁን እንጂ ትችት ላይ ረዥም እና ማስረጃዎች አጭር
ናቸው. እንዲያውም በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ አንድም ስህተት አላገኙም።
ይልቁንስ የተገኙት ስሕተቶች በነሱ ነቀፌታ ብቻ ነው። በእርግጥም፣ ባለፉት አርባ
ዓመታት ውስጥ የተከሰሱትን በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ ያሉትን ስህተቶች ሁሉ
በጥንቃቄ መርምረናል፣ አንድም እንኳ አላገኘንም! ከእነዚህ ውስጥ ስምንት መቶ
የሚሆኑት ስህተቶች ተቺዎች ሲጠይቁ በተሰኘው መጽሐፋችን ላይ ተብራርተዋል
284
። 56 ፣ መጽሐፍ ቅዱሳዊ ችግሮች ቢኖሩም፣ ምንም ዓይነት መጽሐፍ ቅዱሳዊ
ስህተቶች እንደሌሉ አግኝተናል። ሌሎች ምሁራን
57 ቱም

ተመሳሳይ ድምዳሜ ላይ ደርሰዋል።

መጽሐፍ ቅዱስ በታሪካችን ውስጥ ባሉ ምርጥ የህግ አእምሮዎች ተመርምሮ
ትክክለኛ ሆኖ ተገኝቷል። ታላቁ የሃርቫርድ የህግ ባለሙያ ሲሞን ግሪንሊፍ አዲስ
ኪዳንን በህጋዊ መመዘኛዎች በጥንቃቄ ከመረመረ በኋላ "በአለም አቀፍ ደረጃ እንደ
አራቱ ወንጌሎች የተቀበሉ እና የተተገበሩ ቅጂዎች በማንኛውም የፍትህ ፍርድ ቤት
በማስረጃ ይቀበሉ ነበር ፣ ያለ ትንሽ ማመንታት" 58 ስለዚህ መጽሐፍ ቅዱስ በታላቅ
የሕግ አእምሮዎች ጥብቅ መስቀለኛ ጥያቄም ቢሆን ጠንክሮ ይቆማል።

ማጠቃለያ

ሙስሊሞች ለቁርኣን መነሳሳት ከሚያቀርቡት ማስረጃዎች አንዱ እግዚአብሔር

ሲናገር በመጀመሪያ አካል ማቅረቡ ነው። ስለዚህም፣ ከእግዚአብሔር ዘንድ
ትክክለኛ የቃላት ምልክትን የተሸከሙ ይመስላቸዋል። በዚህ ረገድ፣ እንደ መጽሐፍ
ቅዱስ ያለ መጽሐፍ፣ የተለያዩ የሰዎች ሥነ-ጽሑፋዊ ቅርፆች ብዙውን ጊዜ ከሰው
አንፃር ሲነገሩ፣ እንዴት የእግዚአብሔር ቃል ሊሆን እንደሚችል ለሙስሊሞች
መረዳት ይከብዳል። የሚዘነጉት ነገር ግን ቁርኣን ራሱ አንዳንዴ የሚናገረው ከሰው
አንፃር ብቻ መሆኑን ነው። የመጀመሪያው ሱራ፣ ለምሳሌ፣ እግዚአብሔር
በሁለተኛውና በሦስተኛ አካላት የተነገረበት የሰው ጸሎት ነው። ከመግቢያው ቀመር
በኋላ፡- “ምስጋና ለዓለማት ተንከባካቢ ለኾነው ለአላህ ይገባው... አንተን እንገዛለን፣
የአንተንም እርዳታ እንሻለን” (1፡2, 5) ይጀምራል።
ከዚህም በተጨማሪ መጽሐፍ ቅዱስ እግዚአብሔር በመጀመሪያ ሰው የተናገረው
ብዙ ክፍሎች አሉት። ይህ በብሉይ ኪዳን ትንቢታዊ ክፍሎች ውስጥ “ጌታ እንዲህ
ይላል” ወይም “የእግዚአብሔር ቃል በመሳሰሉት ሐረጎች ውስጥ በግልጽ ይታያል።
ጌታ ወደ እኔ መጣ " ( ኢሳ. 1:10, 18፤ 6:8፤ ኤር. 1:4፤ ሕዝ. 1:3 እና የመሳሰሉት)
ሆኖም ሙስሊሞች እነዚህን የመጽሐፍ ቅዱስ ክፍሎች ለመቀበል ፈቃደኞች
አይደሉም። የእግዚአብሔር ቃል ይሁን።
በመጨረሻም፣ መጽሐፍ ቅዱስ የተጻፈው በሰዎች ቢሆንም፣ ሆኖም ግን፣ እነዚህ
ሰዎች በእግዚአብሔር መንፈስ መሪነት የተጻፈ ነው ብለው ነበር። ሐዋርያው
ጳውሎስ ለፈተና፡-

56. Geisler እና Howe ይመልከቱ።

57. የታዋቂውን የቋንቋ ሊቅ ግሌሰን አርከርስ ኢንሳይክሎፒዲያ ኦቭ ቢብሊካል
ችግሮች (ግራንድ) ይመልከቱ።
ራፒድስ: ዞንደርቫን, 1982).
 285
58. ሲሞን ግሪንሊፍ፣ የወንጌላውያን ምስክርነት (ዳግም ማተም፡ ግራንድ
ራፒድስ፡ ቤከር፣ 1984)፣9—10.
286 የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ
ፓይ፣ ጽሑፎቹ “መንፈስ ቅዱስ በሚያስተምራቸው ቃላቶች” ውስጥ እንዳሉ
ይናገራል (1 ቆሮ. 2፡13)። በእርግጥም ስለ ብሉይ ኪዳን ሁሉ ሲናገር “ቅዱሳት
መጻሕፍት ሁሉ በእግዚአብሔር መንፈስ የተጻፉ ናቸው” (2 ጢሞ. 3፡16) ብሏል።
ጴጥሮስም “ትንቢት ከቶ በሰው ፈቃድ አልመጣም፤ ዳሩ ግን የእግዚአብሔር ቅዱሳን
ሰዎች በመንፈስ ቅዱስ ተነድተው ተናገሩ” (2 ጴጥ. 1፡21) በማለት ተናግሯል። ስለዚህ
የመጽሐፍ ቅዱስን መለኮታዊ ባሕርይ የምንቃወምበት ምንም ምክንያት የለም
ምክንያቱም መጽሐፍ ቅዱስ በሰዎች ደራሲዎች መሣሪያነት እና በሥነ-ጽሑፋዊ
ዘይቤዎች ስለተዘጋጀ ብቻ ነው። በእርግጥም፣ ቀደም ብለን እንደተመለከትነው፣
በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ የተገለጹት ተቃርኖዎች በሙሉ እነዚህ ብቻ ናቸው—
የተከሰሱት ቅራኔዎች እንጂ እውነተኛ አይደሉም።
 11
የመለኮት መከላከያ
የክርስቶስ

እስልምና ኢየሱስ ተራ ሰው፣የእግዚአብሔር ነቢይ፣የነቢያት የመጨረሻ እና ታላቅ

በሆነው በመሐመድ የተተካ ነው ይላል።
ክርስትና ኢየሱስ የሰው ሥጋ የለበሰ አምላክ መሆኑን አጥብቆ ይናገራል። በነዚህ ሁለት
የአሀድ አምልኮ ዓይነቶች መካከል ምንም አይነት የጋራ የጋራ ነጥቦች ቢኖሩም፣ ይህንን
ግጭት የሚዳኝ የለም። ሁለቱም እምነቶች በስርዓታቸው እምብርት ላይ ናቸው , እና
እያንዳንዳቸው ዲያሜትራዊ በሆነ መልኩ ከሌላው ጋር ይቃረናሉ. የመሐመድን
የይገባኛል ጥያቄ ማስረጃዎች አስቀድመን ተመልክተናልና፣ ክርስቶስ የእግዚአብሔር
ልጅ ነው የሚለውን የክርስቲያኖች አባባል መመርመር ይቀራል። የእነዚህ የይገባኛል
ጥያቄዎች ማስረጃው በኢየሱስ የመስቀል ላይ ሞት ዙሪያ ያተኮረ ስለሆነ
እና ከሶስት ቀናት በኋላ ትንሣኤ, እና ሙስሊሞች ሁለቱንም ስለሚክዱ, እነዚህ
የይገባኛል ጥያቄዎች የዚህ ምዕራፍ ትኩረት ይሆናሉ።

የሙስሊም አለመግባባቶች

በክርስቲያናዊ አሀዳዊነት መሰረት፣ እግዚአብሔር በባህሪው አንድ ነው (ልክ በ

ኢስላማዊ አሀዳዊነት)፣ ግን በአካል ሶስት ናቸው። ከነዚህ ሰዎች አንዱ ነው።
የእግዚአብሔር ልጅ ክርስቶስ እንደ ሰው ልጆች ተፈጥሮው አንድ ነው።
አባት ግን የተለየ ሰው ነው። የሙስሊሞች የክርስቲያን አሀዳዊ እምነት አለመግባባት
የሚጀምረው አጂጆላ እንዳደረገው “ኢየሱስ ተናግሯል” ሲሉ ነው።
1 ነቢይ ወይም የአላህ መልእክተኛ መሆን ብቻ ነው። ወንጌሎችም ተስማምተዋል።
ኢየሱስ ከነቢዩና ከመልእክተኛው የበለጠ ጥላ አይደለም።” ታዋቂው የሙስሊም
ተንታኝ አብዳላቲ “[በቁርአን ውስጥ ስለ ኢየሱስ የተገለጹት ጥቅሶች ] ኢየሱስ አምላክ
ወይም የአምላክ ልጅ ነኝ ብሎ አያውቅም የሚለውን እውነታ ያጎላሉ። እርሱም
አገልጋይና ሐዋርያ ብቻ እንደሆነ

1. አጂጆላ, 183.

233
288 የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ
ምሳሌ ።
የጌታ ከእርሱ በፊት በነበሩት "
የክርስትና እምብርት የክርስቶስ ሞትና ትንሳኤ ነው።
ሙስሊሞች ኢየሱስ በመስቀል ላይ መሞቱን እና ከሶስት ቀናት በኋላ ከሞት
እንደተነሳ ይክዳሉ። ክርስቲያኖች ግን ይህ የክርስትና ማዕከላዊ እውነት ነው ይላሉ
ብቻ ሳይሆን ዋናው ማረጋገጫም ነው ይላሉ።
ክርስቶስ በሰው ሥጋ የእግዚአብሔር ልጅ ነኝ ማለቱ። ስለዚህም ስለ ክርስቶስ ሞት
የሙስሊሞችን አለመግባባት መፍታት ያስፈልጋል። የክርስቶስ ሞት አስፈላጊነት
ከጊዜ በኋላ ስለሚብራራ (በምዕራፍ 13)
የምንመለከተው የክርስቶስን ሞት እውነታ ብቻ ነው።
ከእስልምና አስተሳሰብ በተቃራኒ ኢየሱስ በመስቀል ላይ እንደሞተ እና በሦስተኛው
ቀን እንደተነሳ የሚያሳዩ ብዙ ታሪካዊ እና ተጨባጭ መረጃዎች አሉ።
የክርስቶስ ሞት ማስረጃ በጥንቱ ዓለም ከነበሩት ከማንኛውም ክንውኖች የበለጠ ነው።
ብዙ ተጠራጣሪዎች እና ሙስሊሞች ኢየሱስ በመስቀል ላይ እንዳልሞተ ያምናሉ።
አንዳንዶች ኮማ መሰል ሁኔታ ውስጥ የከተተውን መድኃኒት እንደወሰደ እና በኋላም
በመቃብር ውስጥ እንደነቃ ይናገራሉ። መጽሐፍ ቅዱስ ግን ክርስቶስ በመስቀል ላይ
እንደሞተ ደጋግሞ ይናገራል (ሮሜ. 5፡8፤ 1 ቆሮ. 15፡3፤ 1 ተሰ. 4፡14)። ኢየሱስ ግን
አልደከመም ወይም አላሳለም ወይም በመስቀል ላይ ተሰቅሎ አያውቅም።
እንዲያውም፣ ከስቅለቱ በፊት በተለምዷዊ መንገድ ለተጠቂው የሚሰጠውን መድኃኒት
አልተቀበለም (ማቴ.
27፡34)፣ እና በኋላ የተቀበለው “ኮምጣጤ” (ቁ. 48) ጥሙን ለማርካት ነው።
ከሙስሊም እምነት በተቃራኒ፣ ክርስቶስ በመስቀል ላይ መሞቱን የሚያሳዩ
ማስረጃዎች እጅግ በጣም ብዙ ናቸው። 4 እስቲ የሚከተለውን ተመልከት።
በመጀመሪያ ብሉይ ኪዳን ክርስቶስ እንደሚሞት ተንብዮ ነበር (ኢሳ. 53፡5-10፤
መዝ. 22፡16፤ ዳን. 9፡26፤ ዘካ. 12፡10)። ኢየሱስም ስለ መሲሑ የተነገሩትን የብሉይ
ኪዳን ትንቢቶች ፈጽሟል (ማቴ. 4፡14፤ 5፡17-18፤ 8፡17፤ ዮሐንስ 4፡25-26፤ 5፡39)።
ሁለተኛ፣ ኢየሱስ እንደሚሞት ብዙ ጊዜ በአገልግሎቱ ተናግሯል (ዮሐ. 2፡19-21፤
10፡10-11፤
ማቴ. 12፡40፤ ማር. 8፡31)። የተለመደ ነው።
ማቴ 17፡22-23 የሰው ልጅ በሰዎች እጅ አልፎ ይሰጥ ዘንድ አለው ይገድሉትማል
በሦስተኛውም ቀን ይነሣል ይላል።
ሦስተኛ፣ የትንሣኤው ትንቢቶች ሁሉ፣ ሁለቱም በብሉይ ኪዳን (መዝ. 16፡10፣ ኢሳ.
26፡19፣
ዳን. 12፡2) እና በአዲስ ኪዳን (ዮሐ.
2:19-21; ማቴ. 12:40; 17፡22-23) የሚሞተው በመሞቱ ላይ ነው።
አስከሬን ብቻ ነው የሚያስነሳው።

2. አብዳላቲ፣ 158
 3.ሙፋሲር፣ 22
4.ክርስቶስ በመስቀል ላይ አልሞተም ለሚለው የአህመድ ዲዳት መከራከሪያ
ምላሽ፣ McDowell እና Gilchnst፣ 47f ይመልከቱ።
290የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ
የክርስቶስ አምላክነት መከላከያ _

አራተኛ፣ የኢየሱስ ጉዳት ምንነት እና መጠን መሞቱን ያሳያል። ከመስቀሉ በፊት

በነበረው ምሽት ምንም እንቅልፍ አልነበረውም. ብዙ ጊዜ ተደብድቦ ተገርፏል።
መስቀሉንም ተሸክሞ ወደ ስቅለቱ ሲሄድ ወደቀ። ይህ በራሱ፣ ስለሚከተለው ስቅለት
ምንም ለማለት፣ ሙሉ በሙሉ አድካሚ እና ህይወትን የሚያደክም ነበር።
አምስተኛ፣ የስቅለቱ ተፈጥሮ ሞትን ያረጋግጣል። ኢየሱስ ከጠዋቱ 9 ፡00 (ማር.15፡
25) በመስቀል ላይ ነበር በጠዋት ጀምበር እስክትጠልቅ ድረስ። ከቆሰለው እጅና እግሮቹ
በተጨማሪ እሾህ ከተወጋው እሾህ ፈሰሰ
ጭንቅላት ። ከስድስት ሰአታት በላይ ይህን በመታገስ ከፍተኛ ደም መጥፋት ይኖራል።
በተጨማሪም ስቅለት አንድ ሰው ለመተንፈስ ሲል ራሱን እንዲጎትት እና ከባድ
ህመም ያስከትላል። ይህንን ቀኑን ሙሉ ማድረጋቸው ቀደም ሲል በጥሩ ጤንነት ላይ
ቢሆኑም እንኳ ማንኛውንም ሰው ይገድላል። ስድስተኛ፣ የኢየሱስን ጎን በጦር
መወጋቱ፣ ከየት መጣ
“ደምና ውሃ” (ዮሐንስ 19፡34) ከመወጋቱ በፊት በሥጋ መሞቱን የሚያሳይ ማስረጃ
ነው። ይህ ሲሆን ግለሰቡ መሞቱን የሚያሳይ የህክምና ማስረጃ ነው።
ሰባተኛ፣ ኢየሱስ በመስቀል ላይ እንደሚሞት ተናግሯል፣ “አባት ሆይ፣ መንፈሴን
በእጅህ አደራ እሰጣለሁ” ሲል ተናግሯል (ሉቃስ 23፡46) ።
እናም "ይህን ብሎ እስትንፋስን ሰጠ" (ቁ. 46) . ዮሐንስ ይህንን ተርጉሞታል፣
“መንፈሱን ሰጠ” (ዮሐ. 19፡30)። የሞቱ ጩኸት በአጠገቡ በቆሙት ሰዎች ተሰማ
(ሉቃስ 23፡47-49)።
ስምንተኛ፡ መስቀልንና መሞትን የለመዱት የሮማውያን ወታደሮች ኢየሱስን
ሞተዋል። ሞትን ለማፋጠን የተጎጂውን እግር መስበር የተለመደ ቢሆንም (ሰውየው
እራሱን ማንሳት እንዳይችል)
ተነፈሱ)፣ የኢየሱስን እግር እንኳ አልሰበሩም (ዮሐንስ 19፡33)።
ዘጠነኛ፣ ጲላጦስ ሬሳውን ለዮሴፍ ከመሰጠቱ በፊት ኢየሱስ መሞቱን ለማረጋገጥ
ሁለት ጊዜ አጣራ። " የመቶ አለቃውንም አስጠርቶ ጥቂት ጊዜ ሞቶ እንደ ሆነ
ጠየቀው፤ ከመቶ አለቃውም ባወቀ ጊዜ አስከሬኑን ለዮሴፍ ሰጠው" (ማር 15፡44-45)።
አሥረኛው፣ ኢየሱስ በሰባ አምስት ፓውንድ ጨርቅና በቅመማ ቅመም ተጠቅልሎ
ለሦስት ቀናት በታሸገ መቃብር ውስጥ አኖረው (ዮሐ. 19:39—40፤ ማቴ. 27:60) .
በዚያን ጊዜ ባይሞት ኖሮ፣ ይህም በግልጽ እንደነበረው፣ በምግብ፣ በውኃና በሕክምና
እጦት ይሞት ነበር።
11 ኛ፣ የክርስቶስን ሞት ሁኔታና ሁኔታ የመረመሩት የሕክምና ባለ ሥልጣናት
በእርግጥ በመስቀል ላይ መሞቱን ደርሰውበታል።' በጆርናል ኦቭ ዘ አሜሪካን ሜዲካል
አሶሲዬሽን (መጋቢት 21, 1986) ላይ የወጣ አንድ መጣጥፍ እንዲህ ሲል
ይደመድማል፡-
 291
5. የክርስቶስን በመስቀል ላይ መሞቱን የሚያረጋግጡ በርካታ ታዋቂ የሕክምና
ባለሙያዎች ዶ/ር ፒየር ባርቤት፣ በቀራኒዮ ዶክተር እና ደብሊው ስትሮድ፣ ስለ ክርስቶስ
ሞት አካላዊ መንስኤ እና ከክርስቶስ ሞት ጋር ያለውን ግንኙነት በተመለከተ ጽፈዋል። የ
Chris tianity መርሆዎች እና ልምምድ 2 ኛ እትም. (ለንደን፡ ሃሚልተን እና አዳምስ፣ 1871)፣
28-156፣ 489-94
በግልጽ ለማየት እንደሚቻለው የታሪክና የሕክምና ማስረጃዎች ክብደት
ኢየሱስ በጎኑ ላይ ቁስሉ ከመውሰዱ በፊት መሞቱን የሚያመለክት ሲሆን በቀኝ
የጎድን አጥንቱ መካከል የተወጋው ጦር ምናልባት ትክክለኛውን ሳንባ ብቻ
ሳይሆን ፐርካርዲየም እና ልብን ጭምር ቀዳዳ አድርጎታል የሚለውን ባህላዊ
አመለካከት ይደግፋል. እና በዚህም
መሞቱን አረጋግጧል። በዚህ መሠረት, በግምቱ ላይ የተመሰረቱ ትርጓሜዎች
ኢየሱስ በመስቀል ላይ አልሞተም ከዘመናዊው የሕክምና ዘዴ ጋር ተቃርኖ እንደታየው
ምናባዊ እውቀት. 6

12 ኛ, ክርስቲያን ያልሆኑ የታሪክ ጸሐፍት እና ጸሐፊዎች በመጀመሪያው እና

በሁለተኛው ክፍለ ዘመን የክርስቶስን ሞት መዝግበዋል. በክርስቶስ ዘመን የነበረው
የአይሁድ ታሪክ ጸሐፊ ጆሴፈስ ኢየሱስ በመስቀል ላይ እንደሞተ ያምን ነበር። እንዲህ
ሲል ጽፏል:- “ጲላጦስ በእኛ መካከል ባሉ ታላላቅ ሰዎች ጥቆማ አውግዞ ነበር።
7 እርሱን እስከ መስቀሉ ድረስ።” በተመሳሳይም ሮማዊው ታሪክ
ጸሐፊ ቆርኔሌዎስ ታሲተስ እንዲህ ሲል ጽፏል:- “ኢየሱስ ተብሎ የሚጠራው ጠቢብ
ሰው…. ጲላጦስ እንዲፈርድና እንዲሞት ፈረደው።” በተጨማሪም የኢየሱስ ደቀ
መዛሙርት እንደዘገቡት ገልጿል። ከተሰቀለ ከሦስት ቀን በኋላ እንደ ተገለጠላቸው እና
ሕያው እንደሆነ።" 8 ጁሊየስ አፍሪካነስ (221 ዓ.ም. ) እንደ ተናገረ ፣ የመጀመሪያው መቶ
ዘመን ታሪክ ጸሐፊ ታሉስ ( 52 ዓ.ም. )፣ “ስለ ጨለማው ሲነጋገር። በክርስቶስ ስቅለት
ወቅት በምድር ላይ ወድቋል ” ሲል ስለ ግርዶሹ ተናግሯል። 9 የሁለተኛው መቶ ክፍለ
ዘመን ግሪካዊ ጸሐፊ ሉሲያን ስለ ክርስቶስ ሲናገር “በፍልስጤም ውስጥ የተሰቀለው
ሰው አዲስ የአምልኮ ሥርዓትን ወደ ፍልስጤም ስላስገባ ነው።
።
” እርሱን “የተሰቀለው ሶፊስት” ብሎ ጠራው ። ጥበበኛ ንጉሣቸውን እየፈጸሙ
ነው? በእርግጥም የአይሁድ ታልሙድ እንኳን እንዲህ ይላል፡- “በፋሲካ ዋዜማ
ኢየሱስን (የናዝሬትን) ሰቀሉት... ሁሉም የሚያውቀው ነገር ይሁን።
መከላከያው መጥቶ ስለ እርሱ ተማጸነ። ነገር ግን ምንም አላገኙበትምና በፋሲካ
ዋዜማ ሰቀሉት።” 12 በመጨረሻም ሮማዊው ጸሐፊ ፍሌጎን ስለ ክርስቶስ ሞትና
ትንሣኤ በመጽሐፈ ዜና መዋዕል ተናግሯል፣ “ኢየሱስ በሕይወት ሳለ ከምንም ነገር
አልነበረም። ለራሱ ረድቶአል፥ ነገር ግን ከሞት በኋላ ተነሣ፥ የቅጣቱንም ምልክት
አሳየ፥ እጆቹም በችንካር እንዴት እንደ ተወጉ አሳይተዋል ።
292 የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ
6. ጆርናል ኦቭ ዘ አሜሪካን ሜዲካል ማኅበር (መጋቢት 21፣ 1986)፣ 1463 ይመልከቱ
።
7. ፍላቪየስ ጆሴፈስ፣ “የአይሁድ ጥንታዊ ነገሮች” 18፡3፣ ትራ. ዊልያም ዊስተን ፣
ጆሴፈስ
የተሟሉ ስራዎች ( Grand Rapids: Kregel, 1963), 379, አጽንዖት የኛ.
8. ቆርኔሌዎስ ታሲተስ (ከ 55 ዓ.ም. በኋላ—ከ 117 በኋላ)፣ አናልስ፣ 15.44.
9. ኤፍ ኤፍ ብሩስን፣ የአዲስ ኪዳን ሰነዶችን ይመልከቱ፡ አስተማማኝ ናቸው?
(ቺካጎ፡ ኢንተርቫርሲቲ ፕሬስ፣ 1968)፣ 113.
10. ሉቺያን, በፔሬግሪን ሞት ላይ.
11. ብሩስ 114 ይመልከቱ።
12. የባቢሎናዊው ታልሙድ (ሳንሄድሪን 43 ሀ፣ “የፋሲካ ዋዜማ”)።
13. ፍሌጎን፣ “ዜና መዋዕል”፣ በኦሪጀን እንደተጠቀሰው፣ “Against Celsus” ከ The Ante-
Nicene
አባቶች, ትራንስ. አሌክሳንደር ሮበርትስ እና ላምስ ዶናልድሰን (ግራንድ ራፒድስ፡
ኢርድማንስ፣ 1976)፣ ጥራዝ. 4፣455፣ አጽንዖት የኛ ነው።
የክርስቶስ አምላክነት መከላከያ

ግርዶሹ በጢባርዮስ ቄሣር ዘመን ነበር፤ በኢየሱስ ግዛቱ

የተሰቀለ ይመስላል፣ እናም ታላላቅ የመሬት መንቀጥቀጦች ያኔ
14

ተፈጸመ"
አሥራ ሦስተኛው፣ ከክርስቶስ ዘመን በኋላ የቀደሙት የክርስቲያን ጸሐፊዎች
በመስቀል ላይ በመስቀል ላይ መሞቱን አረጋግጠዋል። የሐዋርያው ዮሐንስ ደቀ
መዝሙር የነበረው ፖሊካርፕ የክርስቶስን ሞት ደጋግሞ አረጋግጧል፣ ለ
ምሳሌ፣ “ስለ ኃጢአታችን እስከ ሞት ድረስ የተቀበለው ጌታችን ኢየሱስ ክርስቶስ። ”
15
ኢግናጥዮስ (30-107 ዓ.ም.) የፖሊካርፕ ወዳጅ ነበር። " በእውነትም መከራን
ተቀብሏል ሞተም ተነሣም " በማለት የክርስቶስን መከራና ሞት በግልጽ አረጋግጧል ።
ያለበለዚያ በዚህ እምነት የተሠቃዩት ሐዋርያቱ ሁሉ በከንቱ እንደሞቱ አክሎ
ተናግሯል። ነገር ግን (በእውነት) ከእነዚህ መከራዎች አንዳቸውም በከንቱ አልነበሩም፤
ጌታ በእውነት በኃጢአተኞች ተሰቅሎአልና። 16 ጀስቲን ሰማዕት ከትርፎ ዘ አይሁዳዊ ጋር
ባደረገው ውይይት በዘመኑ የነበሩት አይሁዳውያን “ኢየሱስ የገሊላ ሰው አታላይ ነበር”
ብለው ያምኑ እንደነበር ተናግሯል።
17
እኛ የሰቀልነውን"
ይህ ከብሉይ ኪዳን ለቀደሙት የቤተክርስቲያን አባቶች ለአማኞች እና
ለማያምኑት፣ ለአይሁድ እና ለአህዛብ የሰጠው ያልተቋረጠ ምስክርነት ኢየሱስ
በእውነት በመስቀል ላይ እንደተሰቃየ እና እንደሞተ የሚያሳይ እጅግ በጣም ብዙ
ማስረጃ ነው። ነገር ግን ኢየሱስ መሞቱ የተረጋገጠ እውነት ከሆነ ከሙታን መነሣቱ
 293
ማስረጃው እኩል ስለሆነ ከሙታን መነሣቱም እውነት ነው። ስለዚህ፣ ይህ
የእግዚአብሔር ልጅ የመሆኑን ልዩ አባባል በተአምር ያረጋግጣል። ማስረጃዎቹን
እንመልከት።

የእግዚአብሔር ልጅ ለመሆኑ ማረጋገጫ

ኢየሱስ የወልድ ነው የሚለው ክርክር ውስጥ በርካታ መሠረታዊ ደረጃዎች አሉ።

እግዚአብሔር። በመጀመሪያ፣ ቃላቶቹን የሚመዘግቡ የአዲስ ኪዳን ሰነዶች ናቸው።
ክርስቶስ ትክክል? ሁለተኛ፣ የእጅ ጽሑፎች ጸሐፊዎች ኢየሱስ ስላስተማረው ነገር
ትክክለኛ ዘገባ ሰጥተዋል? ሦስተኛ፣ ኢየሱስ የእግዚአብሔር ልጅ መሆኑን ተናግሯል?
አራተኛ፣ ኢየሱስ የአምላክ ልጅ መሆኑን የሚያረጋግጡ ልዩ ተአምራት አድርጓል?

የአዲስ ኪዳን ሰነዶች አስተማማኝነት

ለአዲስ ኪዳን አስተማማኝነት ተጨማሪ የሰነድ ማስረጃዎች መኖራቸው
እውነታውን ለማያውቁት ሊያስገርም ይችላል።

14. ኢቢድ
15. ፖሊካርፕ፣ የፖሊካርፕ መልእክት ወደ ፊልጵስዩስ ሰዎች፣ ምዕራፍ 1 በ
“ሐዋርያዊ አባቶች ” እትም A. Cleveland Coxe፣ በሮበርትስ እና ዶናልድሰን፣ 33።
16. ኢግናቲየስ፣ የኢግናቲየስ መልእክት ወደ ታርሲያውያን፣ ምዕራፍ 3 በሐዋሪያው
ኢተርስ፣” እትም። በኤ .
17. ጀስቲን ማርቲር፣ ከትሪፎ ጋር የተደረገ ውይይት።
ከጥንታዊው ዓለም መጽሐፍት ይልቅ። 18 ሆኖም፣ እንደምንመለከተው፣ በብዙ
ምክንያቶች እውነት ነው።
በጥንት ዘመን የነበሩ አንዳንድ ታላላቅ ክላሲኮች በጥቂት የእጅ ቅጂዎች ብቻ
በሕይወት መቆየታቸው የተለመደ ነገር አይደለም። ታላቁ የማንቸስተር ምሁር ኤፍ
ኤፍ ብሩስ እንዳሉት የቄሳርን ጋሊካዊ ጦርነት ወደ ዘጠኝ ወይም አስር የሚሆኑ ጥሩ
ቅጂዎች፣ ሃያ የሊቪ የሮማን ታሪክ ቅጂዎች፣ ሁለት የታሲተስ አናልስ እና ስምንት
የቱሲዳይድስ የታሪክ ቅጂዎች አሉን ። 19 በጥንቱ ዓለም እጅግ በጣም የተመዘገበው
ዓለማዊ ሥራ በ 643 ቅጂዎች በሕይወት የተረፈው የሆሜር ኢሊያድ ነው። በአንጻሩ፣
አሁን ከ 5,686 በላይ የግሪክ ቅጂዎች የአዲስ ኪዳን ቅጂዎች አሉ። የ ! 20 አዲስ ኪዳን
ከጥንቱ እጅግ በጣም የተመዘገበ መጽሐፍ ነው።
ዓለም
የጥሩ የእጅ ጽሑፍ አንዱ ምልክት ዕድሜው ነው። በጥቅሉ በእድሜው የተሻለ
ይሆናል፣ ወደ መጀመሪያው ድርሰት ጊዜ በቀረበ ቁጥር ጽሑፉ የመበላሸቱ እድሉ
አነስተኛ ነው። በጥንቱ ዓለም የተጻፉት አብዛኞቹ መጻሕፍት በሕይወት የሚተርፉት
በጥቂት የእጅ ጽሑፎች ብቻ ሳይሆን መጀመሪያ ከተዘጋጁ ከአንድ ሺህ ዓመታት በኋላ
294የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ
በተሠሩ የእጅ ጽሑፎች ነው። ይህ ከላይ የተጠቀሱት መጻሕፍት እውነት ነው። (እንደ
ኦዲሴይ ፣ ከመጀመሪያው ከአምስት መቶ ዓመታት በኋላ የተቀዳ አንድ የእጅ ጽሑፍ
ብቻ ማግኘት ብርቅ ነው )። አዲስ ኪዳን በአንጻሩ መጻሕፍቱ ከተዘጋጁ ከ 150
ዓመታት በኋላ በተሟላ መጽሐፍት ይኖራል። እና አንድ ቁራጭ 21 ከተሰራበት ጊዜ
ጀምሮ ከአንድ ትውልድ ውስጥ በሕይወት ተርፏል። ከጥንታዊው ዓለም የመጣ
መጽሐፍ እንደ አዲስ ኪዳን ትንሽ የጊዜ ክፍተት (በቅንብር እና በጥንታዊ የእጅ
ጽሑፍ ቅጂዎች መካከል) የለም።
ሙስሊሞች ቁርኣን ሙሉ በሙሉ ተጠብቆ መቆየቱን ጠንከር ያለ ነጥብ ይናገራሉ።
ይህ በአብዛኛው እውነት ቢሆንም፣ ቢያንስ ከኡስማኒክ ክለሳ በኋላ፣ ቁርኣን
የመካከለኛው ዘመን መፅሃፍ ብቻ ስለሆነ ነጥቡን ስቶታል ።
(ሰባተኛው ክፍለ ዘመን ዓ.ም.) ነገር ግን አብዛኛው ሙስሊሞች ለጥንታዊው መጽሐፍ
(የመጀመሪያው ክፍለ ዘመን ዓ.ም.) አዲስ ኪዳን በጣም የተጠራቀመ መሆኑን ፈጽሞ
አያውቁም።
በዓለም
ላይ 22 በከፍተኛ ደረጃ የተቀዳ መጽሐፍ።
በመጽሐፍ ቅዱሳዊ የእጅ ጽሑፎች ውስጥ ስላሉት ስህተቶች በሙስሊሞች እና
በሌሎች መካከል ሰፊ አለመግባባት አለ። አንዳንዶቹ 200,000 ያህሉ እንዳሉ
ይገምታሉ ። እነዚህ በእውነቱ "ስህተቶች " አይደሉም ነገር ግን የተለያዩ ንባቦች ብቻ
ናቸው ፣ አብዛኛዎቹ በጥብቅ ግራም-

18. ቁርኣን
የመጣው ከመካከለኛው ዘመን እንጂ ከጥንቱ ዓለም አይደለም።
19. ብሩስን፣ 16 ን
ተመልከት።
20. ጌይስለር እና ኒክስ፣ ምዕራፍ 26።
21. ጆን ራይላንድስ ፓፒሪ (P52)፣ ከክርስቶስ ልደት በኋላ 1 17-38 ዓ.ም.
22. እዚህ አዲስ ኪዳንን ብቻ እንይዛለን ምክንያቱም የክርስቶስን የይገባኛል
ጥያቄዎች ለማቋቋም እሱ ብቻ ወሳኝ ነው። ሆኖም፣ የእጅ ጽሑፍ ማስረጃው
የብሉይ ኪዳንን የእጅ ጽሑፎች ትክክለኛነት በእጅጉ ይደግፋል። ውይይቱን በ Gisler
እና Nix፣ ምዕራፍ 21 ተመልከት።
የክርስቶስ አምላክነት መከላከያ

ማቲካል እነዚህ ንባቦች ከ 5,300 በላይ ተሰራጭተዋል።

የእጅ ጽሑፎች፣ ስለዚህም በአንድ ቁጥር ውስጥ የአንድ ቃል የአንድ ቃል ተለዋጭ
አጻጻፍ በ 3,000 የእጅ ጽሑፎች ውስጥ እንደ 3,000 " ስሕተቶች " ተቆጥሯል. ይህ
98.33 በመቶ ንፁህ የሆነ ፅሁፍ ያስቀምጣል። 23 ታላቁ ምሁር AT Robertson እንደ
እውነቱ ከሆነ
24 ይህ
የሚያሳስበው "ከጠቅላላው ጽሑፍ አንድ ሺህ ክፍል" ጋር ብቻ ነው። አዲስ ኪዳንን
 295
በመቶ ጉልህ ከሆኑ ልዩነቶች ነፃ ያደርገዋል። ታዋቂው የታሪክ ምሁር ፊሊፕ ሻፍ
99.9
በዘመኑ ይታወቁ ከነበሩት 150,000 ልዩነቶች መካከል 400 ዎቹ ብቻ የአንቀጹን
ትርጉም የነኩ 50 ዎቹ ብቻ ሲሆኑ አንድም እንኳ “ የእምነትን አንቀፅ ወይም የግዴታ
ትእዛዛትን አልነካም። በሌሎች እና በማይጠራጠሩ ምንባቦች ወይም በቅዱሳት
መጻሕፍት ትምህርት በሙሉ ያልተደገፈ ። "25
ከጥንታዊው ዓለም በተገኙ ሌሎች መንጠቆዎች ላይ የአዲስ ኪዳን የእጅ ጽሑፎች
አስተማማኝ ስለመሆኑ የሚያሳዩት አስደናቂ ማስረጃዎች ተጠቃለዋል
26
የሚከተሉት ንጽጽሮች፡-

የመጀመ የቅጂ የመቶኛ

ደራሲ/ የተጻፈበት ሪያዎቹ የጊዜ ዎች ትክክለኛነ
መጽሐፍ ቀን ቅጂዎች ክፍተት ቁጥር ት
ሂንዱ፣ 13 ኛ መቶ. 90

ማሃባራታ ዓ.ዓ
ሆሜር ፣ 800 ዓክልበ 643 95
ኢሊያድ
ሄሮዶተስ ፣ 480-425 CAD 900 ሲ 1,350 8 ?

ታሪክ ዓክልበ ዓ.ም.

ቱሲዳይድስ፣ 460-400 CAD 900 ሲ 1,300 8 ?

ታሪክ ዓክልበ ዓ.ም.

ፕላቶ 400 ዓክልበ CAD 900 ሐ. 1,300 7 ?

ዓመት.
Demostenes 300 ዓክልበ CAD 1100 ሐ. 1,400 200 ?
ዓመት.
ቄሳር, ጋሊካ 100-44 CAD 900 ሐ. 1,000 10 ?

ጦርነቶች ዓክልበ ዓ.ም.

ሊቪ ፣ የሮም 59 ከክርስቶስ 4ኛ መቶ. ሲ 400 1 ?
ታሪክ ልደት በፊት - (በከፊል) ዓ.ም. ከፊል
በአብዛኛ ሲ 1,000 19
17 ዓ.ም
ው ዓ.ም. ቅጂዎ
10 ኛ ች
መቶኛ።
ታሲተስ፣ እ.ኤ.አ. 100 ሐ. በ 1100 ሐ. 1,000 20 ?
አናልስ ዓ.ም ዓ.ም.
23. Geisler እና Nix፣ 365 ይመልከቱ።
296 የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ
24. በሮበርትሰን፣ የአዲስ ኪዳን ጽሑፋዊ ትችት መግቢያ
( ናሽቪል፡ ብሮድማን፣ 1925)፣ 22
25. ፊሊፕ ሻፍ፣ የግሪክ ቴስታመንት እና የእንግሊዝኛ ቅጂ (ኒው ዮርክ፡ ሃርፐር፣
1883)፣ 177።
26. Geisler እና Nix፣ 408 ይመልከቱ።
297
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

የመጀመ የቅጂ የመቶኛ

ደራሲ/ የተጻፈበት ሪያዎቹ የጊዜ ዎች ትክክለኛነ
መጽሐፍ ቀን ቅጂዎች ክፍተት ቁጥር ት
ፕሊኒ 61-113 ሐ. 850 ሐ. 7 ?
ዓ.ም 750
ሴኩንዱስ ፣
የተፈጥሮ ዓመት.
ታሪክ
አዲስ ከ 50-100 ሐ. 114 +50
ኪዳን ዓ.ም ( ቁርጥራ አመት
ጭ)
ሐ. 200 100
(መጽሐፍ አመት
ት)
ሐ. 250 150
(አብዛኞቹ አመት.
ኤን.ቲ)
ሲ .325 225 5,686 99+
( ተጠናቀ አመት
ቀ
ኤን.ቲ)
(ከጌስለር እና ኒክስ፣ የመጽሐፍ ቅዱስ አጠቃላይ መግቢያ፣ 408)

እርግጥ ነው፣ ልክ እንደ ማንኛውም ጥንታዊ መጽሐፍ፣ በቅጂዎቹ ውስጥ ጥቃቅን

የጽሑፍ ስህተቶች አሉ። ነገር ግን ከእነዚህ ውስጥ አንዳቸውም ቢሆኑ የመጽሐፍ
ቅዱስን መልእክት የሚነኩ አይደሉም። በምሳሌ ለማስረዳት የሚከተለውን
ቴሌግራም አስተውል አንድ ቀን ሌላው ደግሞ በሚቀጥለው ቀን የሚደርሰው።

1)" አስር ሚሊዮን ዶላር አሸንፈሃል ።" 2)"አላችሁ

። አስር ሚሊዮን ዶላሮችን አሸንፈዋል።"

የመጀመሪያውን ቴሌግራም ብቻ ብንቀበልም ስህተቱ ቢኖርም ትክክለኛው

መልእክት ምን እንደሆነ እናውቃለን። ሃያ ቴሌግራም ከተቀበልን እያንዳንዳቸው
በተለያየ ቦታ ተመሳሳይ ስህተት አለባቸው መልእክቱ ከጥርጣሬ በላይ ነው እንላለን።
አሁን ደግሞ የአዲስ ኪዳን የእጅ ጽሑፎች ከዚህ ቴሌግራም በጣም ያነሰ ጉልህ የሆነ
ገልባጭ ስህተቶች በመቶኛ ያላቸው መሆኑ ትኩረት የሚስብ ነው። 27 በተጨማሪም
298 የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ
5,700 የሚያህሉ የእጅ ጽሑፎች (ከጥቂት ቴሌግራሞች ጋር ሲነጻጸሩ) ትክክለኛው
የአዲስ ኪዳን መልእክት በቴሌግራም መልእክት ላይ ተጽዕኖ አያሳድርም።
ከአዲስ ኪዳን ጋር በማነጻጸር፣ በጥንቱ ዓለም የተጻፉት አብዛኞቹ ሌሎች
መጻሕፍት ይህን ያህል የተረጋገጡ አይደሉም። የታወቀው አዲስ
የኪዳን ምሁር ብሩስ ሜትዝገር ማሃባራታ የ
ሂንዱይዝም የሚቀዳው በ 90 በመቶ ትክክለኛነት ብቻ ሲሆን የሆሜር ኢሊያድ
ደግሞ 95 በመቶ ገደማ ነው። በንጽጽር፣ አዲስ ኪዳን 99.5 በመቶ ትክክል እንደሆነ
ገምቷል። 28 ስለዚህ የአዲስ ኪዳን ጽሑፍ ሊሆን ይችላል።

27. ለስክሪብሊክስህተቶች ምሳሌዎች እና ክፍሎች፣ ibid., 469-73 ይመልከቱ።

28. ብሩስ ሜትዝገር፣ በአዲስ ኪዳን ጽሑፋዊ ሂስ ታሪክ ውስጥ ምዕራፎች
(ግራንድ ራፒድስ፡ ኢርድማንስ፣ 1963)።
የክርስቶስ አምላክነት መከላከያ

ከ 99 በመቶ በላይ ትክክለኛነት እንደገና ተገንብቷል። ከዚህም በላይ፣ 100 በመቶው

የአዲስ ኪዳን መልእክት በውስጡ ተጠብቆ ቆይቷል
የእጅ ጽሑፎች!
የእስልምና ሊቃውንት የጽሑፋዊ ምሁርን ሰር ፍሬደሪክ ኬንዮን በጉዳዩ ላይ እንደ
ባለስልጣን ይገነዘባሉ። ታላቁ የሙስሊም ምሁር እና የቁርአን ተርጓሚ ዩሱፍ ኦል
ኬንዮን በጥንታዊ የእጅ ጽሑፎች ላይ እውቅና ያለው ባለስልጣን እንደሆነ ብዙ ጊዜ
ጠቅሷል። ሆኖም ኬንዮን እንዲህ ሲል ደምድሟል።

የአዲስ ኪዳን የብራና ጽሑፎች ብዛት፣ ከሱ የተተረጎሙት እና ከሱ የተወሰዱ

ጥቅሶች በቤተክርስቲያኗ አንጋፋ ጸሃፊዎች ውስጥ በጣም ትልቅ ከመሆናቸው
የተነሳ የእያንዳንዱን አጠራጣሪ ክፍል እውነተኛ ንባብ በአንድ ወይም በሌላ ውስጥ
እንደተጠበቀ በተግባር የተረጋገጠ ነው። ከእነዚህ ጥንታዊ ባለሥልጣናት መካከል
ሌሎች. ይህ ይችላል።
በዓለም ላይ ሌላ ጥንታዊ መጽሐፍ አይባልም። 29

የአዲስ ኪዳን ምስክሮች ታማኝነት

የብራና ጽሑፎችን ጠልፎ እስከ መጀመሪያው መቶ ዘመን ድረስ መከታተል
የጻፏቸው ሰዎች ሐቀኛ ወይም ትክክለኛ መሆናቸውን አያረጋግጥም። የብራና
ጽሑፎች የሚሉትን እውነትነት ለማረጋገጥ አንድ ሰው ከምስክሮቹ ጋር
የተያያዘውን ማስረጃ መመርመር አለበት።
አዲስ ኪዳን ጸሐፊዎች የክስተቶቹ ወቅታዊ ነበሩ።
 299
አብዛኞቹ (ሁሉም ባይሆኑ) የአዲስ ኪዳን መጻሕፍት በአይን ምስክሮች እና
በኢየሱስ አገልግሎት ዘመን በነበሩ ሰዎች እንደተፃፉ ይናገራሉ (ከክርስቶስ ልደት
በኋላ 29-33 )። ማቴዎስ የተጻፈው ከኢየሱስ ረጅም እና ቀጥተኛ ጥቅሶችን በሚሰጥ
ደቀ መዝሙር እና ተመልካች ነው (ለምሳሌ፡ 5—7፤ 13፤ 23፤ 24–25)። እንደ ቀረጥ
ሰብሳቢ መዝገቦችን መውሰድ ለምዷል (ማቴ. 9፡9)። ማርቆስ የጴጥሮስ ደቀ
መዝሙር ነበር (1 ኛ ጴጥሮስ 5፡13) እና የክርስቶስ የዓይን ምስክር ነበር (2 ጴጥ 1፡
16)። ሉቃስ በክርስቶስ ዘመን የተማረ ሰው ነበር፣ “ከመጀመሪያው የዓይን
ምስክሮችና የቃሉ አገልጋዮች እንደ ነበሩ” (ማለትም፣ ሐዋርያት)፣ እንዲሁ ደግሞ
“ለመጻፍ ጀምሮ ለእኔ ደግሞ የተገባ ሆኖ ታየኝ” ብሏል። ውስጥ ለእናንተ ውጭ
(ሉቃስ 1:1-3)ሐዋርያው ዮሐንስ በቀጥታ የዓይን ምስክር ነበር (ዮሐ. 21:24፤ 1
ዮሐንስ 1:1) እንደ ጴጥሮስ (2 ጴጥ. 1:16) ጳውሎስ በዚህ ዘመን የኖረ ሰው ነበር።
ክርስቶስ እና የትንሣኤው ምስክር (1 ቆሮ. 15፡8) ጳውሎስ ከሞት የተነሳውን
ክርስቶስን ያዩ ሌሎች ብዙ ሰዎችን ዘርዝሯል፣ ከአምስት መቶ የሚበልጡ የድሬድ
ቡድን ጋር ፣ በጻፈ ጊዜ አብዛኞቹ አሁንም በሕይወት ነበሩ (1 ቆሮ.
15፡6)።
እነዚህ የይገባኛል ጥያቄዎች በግንባር ቀደምትነት መወሰድ አለባቸው የሚለው
ማስረጃ ክብደት ያለው ነው። በመጀመሪያ፣ በፈላስፋው አማኑኤል ካንት የተገለፀው
አጠቃላይ የታሪክ ጥናት ህግ አለ። ይህ ህግ በተግባር የታሪክ ዘገባዎች "ጥፋተኛ
መሆናቸው እስካልተረጋገጠ ድረስ ንፁህ ናቸው" ይላል። ያም ማለት፣ ትክክለኛ ነው
የሚባለው ነገር እንደ ትክክለኛነቱ ተቀባይነት ይኖረዋል፣ unau- መሆኑ እስኪታይ
ድረስ

29. ፍሬድሪክ
ኬንዮን፣ መጽሐፍ ቅዱሳችን እና ጥንታዊው የእጅ ጽሑፎች፣ 4 ኛ
እትም. (ኒው ዮርክ፡ ሃርፐር፣ 1958)፣ 55
አንገብጋቢ። ብዙዎች እንዳመለከቱት ፣ ይህ በእውነቱ በህይወት ውስጥም ሆነ
መጥፎ በሆኑ ንግግሮች ውስጥ ጥቅም ላይ የዋለው ደንብ ነው። ተቃራኒው ጥቅም
ላይ ከዋለ ሁሉም የዕለት ተዕለት ግንኙነቶች መበላሸት ይኖር ነበር።
ሁለተኛ፣ በህግ "የጥንታዊ ሰነድ ህግ" በመባል የሚታወቀው አለ። በዚህ ደንብ
መሰረት "አንድ ጽሑፍ እንደ ጥንታዊ ሰነድ በበቂ ሁኔታ የተረጋገጠ ነው, ያቀረበው
አካል ዳኛውን ካረካው.
ጽሑፉ የሠላሳ ዓመት ልጅ ነው ፣ ይህ በመልክ የማይጠራጠር ነው ፣ እና ጽሑፉ
ለእንደዚህ ዓይነቱ ሰነድ የተፈጥሮ ጥበቃ ቦታ መዘጋጀቱን የበለጠ ያረጋግጣል ።
ባለስልጣን ማክኮርሚክ፣ "የእውነተኝነትን ግኝት ለመደገፍ በቂ የሆኑ የሁኔታዎች
ጥምረት ተገቢ ማረጋገጫ ይሆናል።" 30 አሁን፣ ደንቡን በመጠቀም፣ አዲስ ኪዳን
ሊታሰብበት ይገባል።
300 የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ
ትክክለኛ። ስርጭቱ ሊታወቅ የሚችል እና ሞግዚትነቱ ትክክለኛ የሆነ ጥንታዊ ሰነድ
ነው። እንዲያውም ብዙ ታላላቅ የሕግ አእምሮዎች በፍርድ ቤት ውስጥ የሕይወት
እና የሞት ጉዳዮችን ለመፈተሽ ጥቅም ላይ በሚውሉት የማስረጃ ደንቦች ላይ
በመመርኮዝ ስለ ክርስትና እውነት እርግጠኛ ሆነዋል። በህጋዊ ማስረጃ ላይ መፅሃፉን
የፃፉት በሃርቫርድ የህግ ፕሮፌሰር የሆኑት ሳይመን ግሪንሊፍ ወደ ክርስትና የተቀየሩት
በዚህ መንገድ ነው። 31 የሕግ ማስረጃዎችን ቀኖና በመጠቀም እንዲህ ሲል
ይደመድማል፡- “በዓለም አቀፍ ደረጃ እንደ አራቱ ወንጌሎች የተቀበሉት እና
የተተገበሩ ቅጂዎች በማንኛውም የፍትህ ፍርድ ቤት በማስረጃ ይገኙ ነበር፣
32 ማመንታት."

ሦስተኛ፣ የአዲስ ኪዳን የእጅ ጽሑፎች የመጀመሪያ መጠናናት እውነትነታቸውን

ይደግፋል። በጣም እውቀት ያላቸው ሊቃውንት የአዲስ ኪዳን መጻሕፍትን በአይን
ምስክሮች እና ደራሲ ነን በሚሉ ሰዎች የሕይወት ዘመን ውስጥ ይናገራሉ።
አርኪኦሎጂስት ኔልሰን ግሉክ “ከ 80 ዓ.ም ገደማ በኋላ ከየትኛውም የአዲስ ኪዳን
መጽሐፍ ጋር ጓደኝነት ለመመሥረት የሚያስችል ጠንካራ መሠረት እንደሌለ ከወዲሁ
መናገር እንችላለን ” በማለት ጽፈዋል። 33 ታዋቂው የፓሊዮግራፈር ተመራማሪ
ዊልያም ኤፍ. አልብራይት “የአዲስ ኪዳን መጽሐፍ ሁሉ የተጻፈው በመጀመሪያው
መቶ ዘመን ከ 40 እስከ ሰማንያዎቹ ባሉት ዓመታት ባለው ጊዜ ውስጥ በአንድ
የተጠመቀ አይሁዳዊ ነው።
(በጣም ምናልባት ስለ ሀ መካከል!). 50 እና 75)" 34
እንደ ዲዳት ያሉ የሙስሊም ሊቃውንት ለአዲስ ኪዳን ዘግይተው የሚቆዩትን
አንጋፋ የክርስቲያን ሊቃውንትን የመከተል ዝንባሌ መጥፎ ነው ። ብዙዎቹ እነዚህ
ምሁራን በአመለካከት አቋማቸውን መቀየር ነበረባቸው
የቅርብ ጊዜ ክርክሮች (አባሪ 4 ይመልከቱ)። ሥር ነቀል ሞት እንኳን
ሐቀኛን ለእግዚአብሔር በመጻፍ ታዋቂ ፣

30. የማክኮርሚክ የማስረጃ ህግ መመሪያ መጽሐፍ፣ 2 መ. (ቅዱስ ጳውሎስ፣

ሚን.፡ ምዕራብ፣ 1972)፣ ሰከንድ. 223.
31. ጆን ደብሊው ሞንትጎመሪ፣ ከህግ በላይ ያለው ህግ (ሚኒያፖሊስ፡ ቢታንያ፣
1975)።
32. ግሪንሊፍ, 9-10.
33. ኔልሰን ግሉክ፣ ወንዞች በበረሃ፡ የኔጌቭ ታሪክ (ፊላደልፊያ፡ የአይሁድ ኅትመት
ማህበር፣ 1969)፣ 136
34. ከዊልያም ኤፍ. አልብራይት ጋር የተደረገ ቃለ ምልልስ፣ ክርስትና ዛሬ፣ ጥር 18፣
1963፣ 359
የክርስቶስ አምላክነት መከላከያ
 301
እውነቱን ለመናገር እና አዲስ ኪዳን የተፃፈው ከሰባት ዓመታት በፊት ጀምሮ በዘመኑ
ሰዎች የተፃፈ መሆኑን እና ከክስተቶቹ በኋላ ለሌሎች የዓይን ምስክሮች እና/ወይም
በዘመኑ ተሰራጭቷል-
35 የክስተቶቹ
ድንገተኛዎች። ሌላው የቡልትማንያ ምሑር ወንጌሎች የተጻፉት በኢየሱስ ደቀ
መዛሙርት የዓይን እማኞች እንደሆነ በመግለጽ ጽንፈኛ አመለካከት በመያዝ
ደረጃቸውን ሰብረዋል። የሂሳዊ ቅድመ-ግምቶችን መክሰር ካጋለጠች በኋላ፣ “ለዚህም
ነው ለታሪካዊ-ወሳኝ ነገረ-መለኮት ‘አይ” የምለው። ያስተማርኩትንና የጻፍኩትን
ሁሉ... እንደ እምቢ እቆጥረዋለሁ። 1 በዚህ አጋጣሚ ለመጥቀስ እፈልጋለሁ። ሁለቱን
መጽሐፎቼን ግሌይችኒሴ ኢየሱስ ... እና Studien zur Passionsgeschichte. . .
36 እ.ኤ.አ. _ _
37 መጽሐፍ ቅዱስን
ተቺ።
በእርግጥም፣ የወንጌል ጸሐፊዎች በመጀመሪያው መቶ ዘመን በክርስቶስ የኖሩትና
ራሳቸውን ችለው ራሳቸውን የሰጡ ሰዎች እንደነበሩ የምንረዳባቸው ብዙ ጥሩ
ምክንያቶች አሉ።
38 ኢየሱስ
የተናገራቸውንና ያደረጋቸውን ነገሮች የሚገልጹ ዘገባዎች አሉ። የብራና
ማስረጃው (ከላይ የተዘረዘረው) አዲስ ኪዳን የመጀመሪያው መቶ ዘመን ሰነድ
መሆኑን ያሳያል። የአዲስ ኪዳንን ሰነዶች ትክክለኛነት የሚቃወሙ ወሳኝ ክርክሮች
በተጨባጭ ማስረጃ ላይ የተመሰረቱ ሳይሆን ሙስሊሞች እንኳን የማይቀበሉት
ፍትሃዊ ባልሆነ ፀረ-ተፈጥሮአዊ አድልዎ ላይ ነው። በሌላ አነጋገር፣ ይህ በሙስሊም
ሊቃውንት ዘንድ ተቀባይነት ያለው በመጽሐፍ ቅዱስ ላይ የሚሰነዘረው ወሳኝ
አድልዎ በቁርኣን ላይ ቢተገበር ቁርኣኑንም ውድቅ ማድረግ ነበረባቸው! የአዲስ ኪዳን
ጽሑፎች በመጀመሪያው መቶ ዘመን የነበሩ እንደ ሄናስ እረኛ በመሳሰሉት በዘመኑ
በነበሩት ሰነዶች ተጠቅሰዋል ። የዮሐንስ ወንጌል በአንድ የዓይን ምስክር ደቀ
መዝሙር (ዮሐንስ) እንደተጻፈ ይናገራል። ኢሌ መጽሐፉን ፈረመ፣ “ስለዚህ ነገር
የመሰከረ ይህንም የጻፈው ይህ ደቀ መዝሙር ነው፣ ምስክሩም እውነት እንደ ሆነ
እናውቃለን” (ዮሐ.
21፡24)።
ሉቃስ የዘገበው የዘመኑ ታሪክ ጠንቃቃ እንደሆነ ተናግሯል፣ “ኤል ከመጀመሪያው
ጀምሮ ሁሉንም ነገር በሚገባ ተረድቶ ስለነበር የእነዚያን እርግጠኝነት እንድታውቅ
በሥርዓት የሆነ ዘገባ ልጽፍልህ ወሰነ . . . የተማራችሁበትን ነገር” ( ሉቃስ 1: 3, 4 )
በዚህ አካባቢ ብዙ ዓመታትን ካጠኑ በኋላ፣ የመጀመሪያው መቶ ዘመን የቅርብ
ምሥራቅ ኤክስፐርት የሆኑት ሰር ዊልያም ራምሴ፣ ሉቃስ የመጀመሪያ ደረጃ ታሪክ
ጸሐፊ ነበር ብለው ደምድመዋል። ስለ ሠላሳ ሁለት አገሮች፣ ሃምሳ-
302 የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ
35. ጆን AT ሮቢንሰን፣ ታማኝ ለእግዚአብሔር (ፊላደልፊያ፡ ዌስትሚኒስተር፣
1963)፣ esp. 352-53.
36. ኤታ ሊነማን፣ የመጽሐፍ ቅዱስ ታሪካዊ ትችት፡ ዘዴ ወይስ ርዕዮተ ዓለም? (
ግራንድ ራፒድስ፡ ቤከር፣ 1990)፣ 20
37. ኢቢድ
38. ለበለጠ ዝርዝር መከራከሪያ፡ Geisler and Nix, 440-47 ይመልከቱ።
አራት ከተሞች እና ዘጠኝ ደሴቶች አንድም ስህተት አልሠራም! 39 የአዲስ ኪዳን
ጸሐፊዎች ላመኑበት ነገር በፈቃዳቸው የሞቱ ሐቀኛ ሰዎች ነበሩ። ንግግራቸውንም
ከኢየሱስ ቃላቶች ለመለየት ይጠነቀቁ ነበር፣ የፈለሰፉት ሳይሆን የሚዘግቡ
መሆናቸውን በመግለጥ ነው።
(ግብ. 20:35፣ 1 ቆሮ. 7:10, 12, 25፣ ራእይ 1:17—20፣ 2:1 ረ፣ 3:1 ፍ፣ 22:16-20 ) አዲስ
ኪዳን በሁለተኛውና በሦስተኛው መቶ ክፍለ ዘመን በነበሩት የክርስቲያን አዋልድ
መጻሕፍት ውስጥ እንደሚታየው ከክርስቲያኖች አፈ ታሪክ በተለየ ሁኔታ የተለየ
ነው። ታዋቂው የኦክስፎርድ የስነ-ጽሁፍ እና ተረት ኤክስፐርት ሲ.ኤስ. ሉዊስ ስለ
አዲስ ኪዳን ተቺዎች በማስተዋል አስተውሏል፡-

እንደ ተቺ አላምንም ። እነሱ የሚያነቡትን የፅሁፍ ጥራት በተመለከተ ስነ-

ጽሑፋዊ ዳኝነት የጎደላቸው ይመስላሉ።...
በወንጌል ውስጥ አንድ ነገር አፈ ታሪክ ወይም ፍቅር እንደሆነ ይነግረኛል፣ ምን
ያህል አፈ ታሪኮችን እና የፍቅር ታሪኮችን እንዳነበበ ማወቅ እፈልጋለሁ ....
በሕይወቴ ዘመን ሁሉ ግጥሞችን ፣ የፍቅር ታሪኮችን ፣ ራዕይ-ሥነ-ጽሑፍን ፣
አፈ ታሪኮችን ፣ አፈ ታሪኮችን እያነበብኩ ነው። ምን እንደሚመስሉ
አውቃለሁ። ከእነዚህ ውስጥ አንዳቸውም እንደዚህ [ወንጌሎች] እንዳልሆኑ
አውቃለሁ ። 40

ባጭሩ አዲስ ኪዳን በቀደሙት ምንጮች ላይ የተመሰረተ ነው ለሚለው

የሙስሊሞች አባባል ምንም መሰረት የለውም። ከዚህ ይልቅ በመጀመሪያው መቶ
ዘመን በደቀ መዛሙርትና በክርስቶስ ዘመን በነበሩት ሰዎች የተጻፈ ታሪክ እንደሆነ
ግልጽ ነው። እና በሰፊው ከሚያምኑት ሊበራል አፈ ታሪኮች በተቃራኒ እያንዳንዱ
መለያ ራሱን የቻለ ነው። ሁሉም ሰው በዮሐንስ እና በሉቃስ መካከል ያለውን ልዩነት
እና ነፃነት ይቀበላል፣ ይህም እውነተኛነታቸውን ለማሳየት አስፈላጊው ብቻ ነው።
እና፣ ምንም እንኳን የክርስቶስን መሰረታዊ ህይወት እና ቃላቶች ትክክለኛነት
ለመከላከል አጠቃላይ መከራከሪያው አስፈላጊ ባይሆንም ፣ ለሲኖፕቲክ ወንጌሎች
(ማቴዎስ ፣ ማርቆስ እና ሉቃስ)ም ነፃነት ጥሩ ጉዳይ ሊሆን ይችላል። 41
አራተኛ፣ የአርኪኦሎጂ ሳይንስ የወንጌልን መዛግብት ታሪካዊ ትክክለኛነት
አረጋግጧል። ይህ በአስደናቂ ሁኔታ በሰር ዊልያም ራምሴ ጽሑፎች ውስጥ ሊገለጽ
 303
ይችላል፣ ከአዲስ ኪዳን አጠራጣሪ እይታ መመለሳቸው በቅርብ ምስራቅ አለም
በተደረገ የህይወት ዘመን የተደገፈ ነው። ራምሴይ ለራሱ ይናገራል፡-

የ Tubingen ንድፈ ሐሳብ ብልሃትና ግልጽነት በአንድ ወቅት በጣም አሳምኖኝ

ስለነበር ለእሱ [የሐዋርያት ሥራ] በማይመች አእምሮ ጀመርኩ። ጉዳዩን በደቂቃ
ለመመርመር በእኔ የሕይወት መስመር ውስጥ አልዋሸም; ነገር ግን በቅርብ ጊዜ
ውስጥ በትንሿ እስያ የመሬት አቀማመጥ፣ ጥንታዊ ቅርሶች እና ማህበረሰብ
ባለስልጣን ሆኖ ከሐዋርያት ሥራ መጽሐፍ ጋር ብዙ ጊዜ ግንኙነት አደርግ ነበር።
እሱ

39. ሰር ዊልያም ራምሳይ፣ ቅዱስ ጳውሎስ ተጓዥ እና የሮማ ዜጋ (ኒው ዮርክ ፡ G.

Put nam's Sons፣ 1896)፣ esp. 8.
40. CS Lewis፣ Christian Reflections (ግራንድ
ራፒድስ ፡ ኢርድማንስ፣ 1967)፣ 154-55
41. ወንጌሎች በጥሬው እርስ በርስ የተደገፉ አይደሉም የሚለውን የቀድሞ
የመጽሐፍ ቅዱስ ተቺ ለጠንካራ መከራከሪያ ፣ Linnemann , ibid ይመልከቱ ።
የክርስቶስ አምላክነት መከላከያ

በተለያዩ ዝርዝሮች ትረካው አስደናቂ እውነት እንደሚያሳይ ቀስ በቀስ ተረዳሁ።

42

ቀደም ሲል እንደተገለፀው ራምሴ ሉቃስ በመጀመሪያ ደረጃ የታሪክ ምሁር

መሆኑን ተረድቷል፣ ይህም ለመፈተሽ በቻሉት በርካታ ዝርዝሮች ላይ አንድም
ስህተት አላደረገም። ታዋቂው ሮማዊ የታሪክ ምሁር ኮሊን ሄሜር ታሪክን
አሳይቷል-
43

የሐዲስ ኪዳን ትክክለኛነት እና ትክክለኛነት በሚያስገርም ሁኔታ ሥራው

የሚያሳየው፡ 1) የሐዋርያት ሥራ መጻሕፍት የተጻፉት ከ 62 ዓ.ም በኋላ ባልበለጠ
ጊዜ ውስጥ መሆኑን ነው። 2) በአይን እማኝ እና በኢየሱስ ህይወት ውስጥ
የተፈጸሙትን ክስተቶች በጊዜው የጻፈው በደቂቃ ትክክለኛ ታሪክ መሆኑን ፤ 3)
ያው በጣም ትክክለኛ የዘመኑ የታሪክ ምሁር ዶ/ር ሉቃስ ወንጌልን እንደፃፈ (ሐዋ.
1፡1 እና ሉቃ. የእግዚአብሔር ልጅ መሆኑን በብዙ ተአምራት ተረጋግጦ በመስቀል
ላይ ሞቶ ከሦስት ቀን በኋላ ከመቃብር ተነሳ። ይህ በእርግጥ የክርስቲያን ማዕከላዊ
መልእክት ጠንካራ ማረጋገጫ እና የእስልምናን ማዕከላዊ መልእክት ውድቅ
የሚያደርግ ነው።
እግዚአብሔር ልጅ እንደሌለው እና ኢየሱስ በመስቀል ላይ እንዳልሞተ እና ከሶስት
ቀን በኋላ ከሞት እንደተነሳ. ስለዚህ የሉቃስ ታሪክ ስለ ክርስቶስ ሕይወትና
ተአምራት እንዲሁ እንደ እውነተኛነት መቀበል አለበት። ሉቃስ ስለ ክርስቶስ
ሕይወትና ተአምራት የገለጸው ከሌሎቹ ወንጌሎች ጋር ስለሚስማማ፣ እዚህ ላይ
የክርስቶስን ተአምራትና ትንሣኤ የሚዘግቡ ወንጌሎችን አርኪኦሎጂያዊ ማረጋገጫ
304የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ
አለን። ባጭሩ፣ ከጥንታዊ ታሪካዊ እይታ አንፃር፣ በአዲስ ኪዳን ውስጥ ለተመዘገቡት
በክርስቶስ ሕይወት ውስጥ ካሉት ክንውኖች በላይ ለክስተቶች ትክክለኛነት የተሻለ
ማስረጃ ሊኖረን አልቻለም።

HUME ለታማኝነት መመዘኛ _

የዘመናችን ታላቅ ተጠራጣሪ የሆነው ዴቪድ ሁም የእምነት ተአማኒነቱን

ለመፈተሽ አስፈላጊ ነው ብሎ የሚያምንባቸውን መሰረታዊ መመዘኛዎች
ይዘረዝራል።
ምስክሮች፡- ‹‹ምስክሮቹ እርስ በርሳቸው በሚጋጩበት ጊዜ፣ ጥቂቶች ሲሆኑ ወይም
ጥርጣሬዎች ውስጥ ባሉበት ጊዜ፣ ያረጋገጡት ነገር ላይ ፍላጎት በሚኖራቸው ጊዜ፣
ምስክራቸውን በማቅማማት በሚሰጡበት ጊዜ ወይም ደግሞ በጥርጣሬ
እንጠራጠራለን። የአመጽ መግለጫዎች
44
[መግለጫዎች]"በመሠረቱ፣ እነዚህ ወደ አራት ጥያቄዎች ሊተረጎሙ ይችላሉ፡
ምስክሮቹ እርስ በርሳቸው ይቃረናሉ? በቂ ቁጥር ያላቸው ምስክሮች አሉን?
ምስክሮቹ እውነተኞች ነበሩ? አድሎአዊ አልነበሩምን? የሑሜን ፈተናዎች ለአዲስ
ኪዳን ምስክሮች እንጠቀምባቸው። የክርስቶስ ትንሣኤ.

ራምሴይ፣ 8 ይመልከቱ።
42.
43. ኮሊን ሄመርን ይመልከቱ፣ የሄለኒክ ታሪክ ቅንብር ውስጥ የሐዋርያት ሥራ
(Winona Lake, IN: Eisenbrauns, 1990)።
44. ፍሉ ፣ 120.
ምስክሮቹ የሰጡት ምስክርነት እርስ በርሱ የሚጋጭ አይደለም የሚል ነው። 45
እያንዳንዱ የአዲስ ኪዳን ጸሐፊ የታሪኩን ወሳኝ እና ተደራራቢ ክፍል ይነግራል።
ክርስቶስ በኢየሩሳሌም በጴንጤናዊው ጲላጦስ ስር ተሰቅሏል (በ 30 ዓ.ም. )።
የእግዚአብሔር ልጅ ነኝ ብሎ ተአምራትን አደረገ። በመስቀል ላይ ተሰቅሏል፣
እንደሞተ እና እንደተቀበረ ተረጋገጠ፣ ሆኖም ከሶስት ቀን በኋላ መቃብሩ ባዶ ነበር።
በተጨማሪም ፣ ለብዙ ቡድኖች
ሰዎች በሚቀጥለው ወር ወይም ከዚያ በላይ በሆነ ጊዜ ውስጥ፣ ኢየሱስ በሞት
በተሰነጠቀበት በዚያው አካል ውስጥ በአካል ተገለጠ። እነዚህ ተጠራጣሪ ሰዎች
ከጥቂት ወራት በኋላ በዚያው ከተማ ትንሣኤን በድፍረት ሰብከዋልና ሥጋዊ
እውነታውን አሳማኝ በሆነ መንገድ አስመሰከረላቸው።
ከዚያም በሺዎች የሚቆጠሩ አይሁዶች ወደ ክርስትና ተመለሱ።
እርግጥ ነው፣ በወንጌል ዘገባዎች ውስጥ ጥቃቅን ልዩነቶች አሉ። አንድ ዘገባ (ማቴ.
በመቃብሩ አንድ መልአክ ነበረ; ይላል ዮሐንስ
28:5)
ሁለት መላእክት ነበሩ (ዮሐንስ 20፡12)። ነገር ግን ስለነዚህ አይነት ልዩነቶች ሁለት
ነገሮች መታወቅ አለባቸው. በመጀመሪያ, እነሱ ግጭቶች ናቸው, ግን ተቃርኖዎች
 305
አይደሉም. ማለትም የማይታረቁ አይደሉም። ማቴዎስ በዚያ አንድ መልአክ ብቻ
ነበር አይልም ፣ ያም ተቃራኒ ነው። ቀላሉ የስምምነት ህግ ይህ ነው፡ "ሁለት ባሉበት
አንድ አለ" 46 ሁለተኛ፣ የምሥክርነት ግጭት አንድ ሰው ከትክክለኛ፣ ገለልተኛ
የሚጠብቀው ብቻ ነው።
ምስክሮች. ብዙ ምስክሮች ሲሰጡ የሰማ ማንኛውም አስተዋይ ዳኛ ተስማምተዋል
ብለው በመገመት ምስክራቸውን ይቀንሳሉ።
በአዲስ ኪዳን ውስጥ ሃያ ሰባት መጻሕፍት አሉ። ቀደም ሲል እንደተገለጸው፣
የተጻፉት በተለያዩ ዘጠኝ ሰዎች ሲሆን ሁሉም የጻፏቸው ክስተቶች የዓይን እማኞች
ወይም በዘመኑ የነበሩ ናቸው። ከእነዚህ መጻሕፍት ውስጥ ስድስቱ ለሐዲስ ኪዳን
ተአምራት (ማቴዎስ፣ ማርቆስ፣ ሉቃስ፣ ዮሐንስ፣ የሐዋርያት ሥራ እና 1 ቆሮንቶስ)
ርዕስ ወሳኝ ናቸው። እነዚህ ሁሉ መጻሕፍት የትንሣኤን ተአምር ይመሰክራሉ።
በተጨማሪም፣ የታሪክ ምሁራን እንኳ እነዚህ መጻሕፍት የመጀመርያው መቶ ዘመን
ሰነዶች መሆናቸውን አምነዋል፣ አብዛኞቹ የተጻፉት ከ 70 ዓ.ም በፊት ነው ፣
በክርስቶስ ዘመን የነበሩ ሰዎች አሁንም በሕይወት ነበሩ። ሁሉም ሊቃውንት ማለት
ይቻላል 1 ቆሮንቶስ በሐዋርያው ጳውሎስ የተጻፈው በ 55 ወይም 56 ዓ.ም.
ማለትም ክርስቶስ ከሞተ ከሁለት አስርት ዓመታት በኋላ እንደሆነ ይገነዘባሉ። ይህ
ለብዙ ምክንያቶች የትንሳኤው ተአምር እውነታ ጠንካራ ምስክር ነው። ክስተቱ
ከተከሰተ ከሁለት አስርት አመታት በኋላ የተጻፈ በጣም ቀደምት ሰነድ ነው።
በትንሳኤው በክርስቶስ የዓይን ምስክር ተጽፏል (1 ቆሮ. 15፡8፤ ሐዋ. 9)። ከአምስት
መቶ የሚበልጡ የትንሣኤ የዓይን ምስክሮችን የሚያመለክት ዝርዝር ያቀርባል (1
ቆሮ. 15፡6)። ከእነዚህ ምስክሮች መካከል አብዛኞቹ በሕይወት እንደነበሩ እና
የትንሣኤን ማስረጃ አስተማማኝነት ማረጋገጥ እንደሚችሉ የሚገልጽ ማጣቀሻ
ይዟል።

45. ለዚህነጥብ ተጨማሪ ድጋፍ፣ Geisler እና Howe፣ ምዕራፍ 10 ን ይመልከቱ።

46. ስለ
ሁሉም የማስማማት ሕጎች የበለጠ ማብራሪያ ለማግኘት፣ Geisler and
Howe፣ ምዕራፍ 1 ን ይመልከቱ።
የክርስቶስ አምላክነት መከላከያ

አዲስ ኪዳን ኢየሱስ በፍቅር ላይ በሰጠው አጽንዖት (ማቴ. 22፡36-37) እና በተራራ

ስብከቱ (ማቴ. 5-7) በሰው ዘንድ ከሚታወቁት ታላቅ የሥነ ምግባር መመዘኛዎች
አንዱን እንደሚሰጥ የሚቃወሙት ጥቂቶች ናቸው። ሐዋርያቱ ይህንኑ ትምህርት
በጽሑፎቻቸው ደጋግመውታል (ሮሜ. 13፤ 1 ቆሮ. 13፤ ገላ. 5)። ከዚህም በተጨማሪ
ሕይወታቸው የሞራል ትምህርታቸው ምሳሌ ሆኖላቸዋል። አብዛኞቹ ስለ ክርስቶስ
ላስተማሩት ነገር ሞተዋል (2 ጢሞ. 4:6-8፤ 2 ጴጥሮስ 1:14) ይህም ቅንነታቸው
የማያሻማ ምልክት ነው።
እውነት መለኮታዊ ግዴታ እንደሆነ ከማስተማር በተጨማሪ (ሮሜ. 12፡9) የአዲስ
ኪዳን ጸሓፊዎች በጽሑፎቻቸው እንዲገልጹት በትኩረት ይከታተሉ እንደነበር ግልጽ
306የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ
ነው። ጴጥሮስ “በተንኮል የተቀጠረውን ተረት አልተከተልንም።” (2 ኛ ጴጥሮስ 1፡16)
ብሏል። ሐዋርያው ጳውሎስ “አትዋሽ
እርስ በርሳቸው” (ቆላ. 3፡9) የአዲስ ኪዳን ጸሐፊዎች ሐቀኛ ሰዎች ነበሩ፣
አብዛኞቹም የምሥክራቸውን እውነት በራሳቸው ፈቃድ ያተሙ-
ለጻፉት እውነት መሞት ነው። የአዲስ ኪዳን ጸሃፊዎች መግለጫዎች ከታሪክ
ተመራማሪዎች እና አርኪኦሎጂስቶች ግኝት ጋር ተደራራቢ ሲሆኑ፣ ትክክለኛ
መሆናቸውን አረጋግጠዋል። እውቁ አርኪኦሎጂስት ኔልሰን ግሉክ እንዲህ ሲሉ
ይደመድማሉ፡- “በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ የተገለጹትን የታሪክ አረፍተ ነገሮች
የሚያረጋግጡ በርካታ የአርኪኦሎጂ ግኝቶች አንድም ጊዜ ተቃርኖ እንዳላገኘ በግልጽ
ይገለጻል። 47 ሚላር ባሮውስ “ከአንድ በላይ አርኪኦሎጂስቶች በፍልስጤም የመሬት
ቁፋሮ ልምድ ለመጽሐፍ ቅዱስ ያላቸው አክብሮት እየጨመረ መምጣቱን ገልጿል።
48
ክሊፎርድ ኤ. 49 በእውነቱ፣ የአዲስ ኪዳን ጸሃፊዎች በጽሑፎቻቸው ላይ ዋሽተው
ወይም ሆን ብለው የጉዳዩን እውነታ እንዳሳሳቱ ምንም ማረጋገጫ የለም። ፍርድ
ቤት ቀርበው "እውነትን ለመናገር እንዲምሉ እና እውነቱን ለመናገር እንዲምሉ"
ቢጠየቁ ኖሮ ምስክርነታቸው በአለም ላይ ያለ አድልዎ በሌለው ዳኞች ዘንድ
ተቀባይነት ያለው ነው። ባጭሩ ፣ ታላቁ የሃርቫርድ የህግ ባለሙያ እንደደመደመው፣
ምስክርነታቸው ምንም አይነት የሀሰት ምስክርነት ምልክት የለውም። 50

የትንሣኤ ማስረጃ
የአዲስ ኪዳን የክርስቶስ ተአምራት በተለይም የትንሣኤው ምስክሮች ቅድመ
ዝንባሌ እንዳልነበራቸው ለማመን በቂ ምክንያት አለን
ምስክርነት የሰጡባቸውን ክስተቶች ለማመን.
በመጀመሪያ፣ ሐዋርያት ራሳቸው ክርስቶስ ከሙታን መነሣቱን የሌሎችን
ምስክርነት አላመኑም። ሴቶቹም ሲነግሩት ንግግራቸው እንደ ባዶ ተረት ሆኖ
ታየባቸው፥ አላመኗቸውምም።

47.ግሉክ ፣ 31
48. ሚላር ባሮውስ፣ እነዚህ ድንጋዮች ማለት ምን ማለት ነው? (ኒው ሄቨን፡
የአሜሪካ የምስራቃዊ ምርምር ትምህርት ቤቶች፣ 1941)፣ 1.
49. ክሊፎርድ አ .
50. በማስታወሻ 31 ላይ ተጠቅሷል።
( ሉቃስ 24:11 ) አንዳንድ ደቀ መዛሙርት እራሳቸውን ክርስቶስን ባዩ ጊዜ እንኳን
“ልባቸው ለማመን የዘገየ” (ሉቃስ 24፡25) ነበር። በእርግጥም ኢየሱስ ለአሥሩ
ሐዋርያት ተገልጦ የስቅለቱን ጠባሳ ባሳያቸው ጊዜ "አሁንም ከደስታ የተነሣ
አላመኑም አደነቁም" (ሉቃስ 24፡41)። በኢየሱስ መብል ካመኑ በኋላም አብሮ
የጠፋው ቶማስ ጣቱን በኢየሱስ እጅ ካላስገባ አላምንም ብሎ ተቃወመ (ዮሐ. 20፡
25)።
 307
ሁለተኛ፣ ኢየሱስ ለአማኞች ብቻ አልተገለጠም; ለማያምኑም ተገለጠ።
ለማያምን ግማሽ ወንድሙ ለያዕቆብ ተገለጠ (ዮሐ. 7፡5፤ 1 ቆሮ. 15፡7)።
በእርግጥም፣ በጊዜው ለነበረው ታላቅ የማያምን ሰው ተገለጠለት—የጠርሴሱ ሳውል
ለሚባል አይሁዳዊ ፈሪሳዊ (ሐዋ. 9)። ኢየሱስ የተገለጠው ለአማኞች ወይም
ለማመን ፍላጎት ላላቸው ብቻ ከሆነ፣ ምስክሮቹ ጭፍን ጥላቻ አላቸው በሚል ክስ
ላይ የተወሰነ ህጋዊነት ሊኖር ይችላል። ግን ጉዳዩ የተገላቢጦሽ ነው።
በሦስተኛ ደረጃ፣ የትንሣኤ ምስክሮች ስለ ትንሣኤ ምሥክርነታቸው በግል
የሚያገኙት ምንም ነገር አልነበረም። በአቋማቸው ምክንያት ይሰደዱና ይገደሉ ነበር
(ሐዋ. 4፣5፣8)። እንደ እውነቱ ከሆነ አብዛኞቹ ሐዋርያት በእምነታቸው ምክንያት
ሰማዕት ሆነዋል። በእርግጥ ትንሣኤን መካዳቸው ለራሳቸው የበለጠ ትርፋማ ይሆን
ነበር። ይልቁንም በሞት ፊት አውጀው ተሟገቱት።
አራተኛ፣ በትንሳኤው በክርስቶስ ስላመኑ ምስክራቸውን ማቃለል ግድያ ሲፈጸም
ስላየ የዓይን ምሥክርን እንደ ማቃለል ነው! በዚህ ጉዳይ ላይ ያለው ጭፍን ጥላቻ
በምስክሮች ላይ ሳይሆን ምስክራቸውን ውድቅ በሚያደርጉት ላይ ነው።

የእግዚአብሔር ልጅ ነኝ ብሎ እንደተናገረ የሚያሳይ ማስረጃ

ሙስሊሞች ኢየሱስ ተአምራትን ያደረገው ለእግዚአብሔር ነው የሚለውን
አባባል ለማረጋገጥ ነው ብለው ስለሚያምኑ፣ በዚህ ነጥብ ላይ ብዙ ጊዜ ማሳለፍ
አይኖርብንም። ቁርኣን የኢየሱስን በድንግልና መወለዱን ያረጋግጣል (19፡16-21፤ 3፡
37-47)፣ እና በአዲስ ኪዳን ውስጥ የተመዘገቡት ብዙ ተአምራዊ ተግባራቶቹ
(እንዲሁም በአዲስ ኪዳን አዋልድ መጻሕፍት)፣ ለምሳሌ እንደ ፈውሱ እና ሰዎችን
ከሞት ማንሳት። ሙታን (19፡29-3 1፤ 5፡110 ይመልከቱ)። ቁርኣን እንኳን
እግዚአብሔር ወደ ሰማይ እንዳስነሣው (4፡158)፣ 51 ምንም እንኳን ሙስሊሞች
ባያምኑበትም፣ በወንጌል እንደተመዘገበው የኢየሱስን ትንሣኤ ከተሰቀለ ከሦስት
ቀናት በኋላ ያመለክታል። 52 ነገር ግን ኢየሱስ መልእክቱ ከእግዚአብሔር መሆኑን
ለማረጋገጥ ተአምራትን አልፎ ተርፎም ትንሣኤ ማድረጉ በግልጽ ተረጋግጧል።
ቁርኣን . _ ስለዚህ ሙስሊሞች ከተፈጥሮ በላይ በሆነው ልደት፣ ሕይወት እና
የክርስቶስ ሕይወት መጨረሻ በምድር ላይ (ማለትም፣ ዕርገት) ያምናሉ። በእውነቱ
እነዚህ ሦስቱንም የያዙት እርሱ ብቻ ነው። ይህ ያደርገዋል, እንኳን መሠረት

51. ስለ ኢየሱስ በሁሉም የቁርአን ማጣቀሻዎች ላይ ጥሩ ስራ ለማግኘት፣

ፓርሪንደርን ተመልከት።
52. ይልቁንም፣ ይህ ሱራ የኢየሱስን ዕርገት የሚያመለክት ነው ብለው ያምናሉ።
308 የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

የሙስሊሞች የራሳቸው ትምህርት፣ ከተፈጥሮ በላይ የሆነ እጅግ የላቀ ሰው።

ክርስቲያኖች, በእርግጥ, የበለጠ ያምናሉ. ከሙስሊሞች በተቃራኒ እነሱ ያምናሉ
ኢየሱስም ልዩ የሆነው የእግዚአብሔር ልጅ ነው። ነገር ግን ሙስሊሞች ኢየሱስ
ያስተማረው ማንኛውም ነገር እውነት ነው ብለው ስለሚያምኑ፣ ክርስቶስ
የእግዚአብሔር ልጅ ነኝ ለሚለው ማስረጃ ማቅረብ ይቀራል።
እንደ ቁርኣን መጽሐፍ ቅዱስም የነቢይ ትክክለኛነት ፈተና እንዲሆን ተአምራትን
ያስቀምጣል። እንግዲህ የቀረው የአይሁድ መምህር ኒቆዲሞስ ኢየሱስን “አንተ መምህር
እንደ ሆንህ እናውቃለን ከእግዚአብሔር ዘንድ እንደ መጣህ እናውቃለን፤ እነዚህን
ምልክቶች ሊያደርግ የሚችል ማንም የለምና” የተናገረው ቃል ትክክል መሆኑን
ለማረጋገጥ ማስረጃውን መመርመር ነው። እግዚአብሔር ከእርሱ ጋር ከሆነ በቀር
ታደርጋላችሁ" (ዮሐ. 3፡2)።
የአዲስ ኪዳን ሰነዶች እና ምስክሮች አስተማማኝ መሆናቸውን አስቀድመን ስላሳየን፣
ስለ ክርስቶስ የይገባኛል ጥያቄዎች የሚነግሩንን ለማየት ብቻ ይቀራል። ባጭሩ ከድንግል
ማርያም የተወለደው የናዝሬቱ ኢየሱስ ልዩ የሆነ የእግዚአብሔር ልጅ ነኝ ሲል በሰው
ሥጋ የተገለጠ አምላክ መሆኑን ይነግሩናል። ኢየሱስ የእግዚአብሔር ልጅ መሆኑን
የተናገረባቸው በርካታ መንገዶች አሉ። ለዚህ ድምዳሜ ድጋፍ ለማግኘት በመሞከር፣
ሙስሊም ሊቃውንት ስለ ክርስቶስ የሚናገሩትን መጽሐፍ ቅዱሳዊ የይገባኛል ጥያቄዎች
ብዙውን ጊዜ በተሳሳተ መንገድ ይገነዘባሉ። እነዚህ በኋላ ይመለከታሉ (በምዕራፍ 12)።
ልጅ የተሳሳተ
የአላህ የሙስሊሞች ግንዛቤ _ _
የኢየሱስን የእግዚአብሔር ልጅ ነኝ ብሎ ከማውራታችን በፊት፣ ሙስሊሙ የዚህን
አባባል አለመግባባት በተመለከተ አጭር ምላሽ መስጠት ያስፈልጋል።
ብዙ ሙስሊሞች “የእግዚአብሔር ልጅ” የሚለውን ሐረግ የተረዱት ኢየሱስ የሥጋ
ግንኙነት ዘር መሆኑን ለማመልከት ነው። በእርግጥም፣ በ 19፡35 ላይ “ለእግዚአብሔር
ልጅ ይወልድ ዘንድ አይገባውም” በሚለው ይግባኝ ብዙ ጊዜ ይቀርባል። በእርግጥም ብዙ
ሙስሊሞች ኢየሱስን በእግዚአብሔር እና በድንግል ማርያም መካከል ያለው የግብረ
ሥጋ ግንኙነት ዘር አድርገው ይፀንሳሉ። ይህ በእርግጥ ጭድ ነው እናም መጽሐፍ ቅዱስ
ምንም ዓይነት የግብረ ሥጋ ግንኙነት ሳይፈጽም ስለ ኢየሱስ ተአምራዊ መፀነስ
የሚናገረውን በመጥቀስ በቀላሉ ውድቅ ይሆናል (ማቴ. 1:18—24፤ ሉቃስ 1:26-35)።
ነገር ግን በሙስሊም አእምሮ ውስጥ "የእግዚአብሔር ልጅ" በሚለው ሐረግ ውስጥ ሌላ
ችግር አለ. ሁለት ናቸው።
የአረብኛ ቃላት ለ "ወንድ ልጅ" መለየት አለባቸው. ዋላድ የሚለው ቃል በግብረ ሥጋ
ግንኙነት የተወለደ ወንድ ልጅን ያመለክታል። ኢየሱስ በእርግጠኝነት በዚህ ውስጥ ልጅ
አይደለም
የክርስቶስ አምላክነት መከላከያ 309

ስሜት. ነገር ግን፣ ልጅ፣ ኢብን የሚል ሌላ የአረብኛ ቃል አለ ፣ እሱም በሰፊው

ምሳሌያዊ ወይም ዘይቤያዊ አነጋገር። መንገደኛ ለምሳሌ፡-
"የመንገድ ልጅ" (ኢብኑሳቢል) ተብሎ ይነገራል። ኢየሱስን “ የእግዚአብሔር ልጅ (ኢብን)
” ብሎ መናገሩ ምክንያታዊ የሚሆነው በዚህ ሰፊ መንገድ ነው ።

ኢየሱስ አምላክ ነኝ ብሎ ተናገረ

ይሖዋ ወይም ያህዌ (ያህዌ) በብሉይ ኪዳን ለራሱ የሰጠው ልዩ ስም ነው። በዘጸአት 3፡
14 ላይ ለሙሴ የተገለጠለት ስም ነው፡ እግዚአብሔር፡- “ያለኹ እኔ ነኝ። “ ሌሎች
የእግዚአብሔር የማዕረግ ስሞች ለሰው (አዶናይ [ጌታ] በዘፍ. 18፡12) ወይም የሐሰት
አማልክቶች (ኤሎሂም [አማልክት]) በዘዳ.
6:14)፣ይሖዋ አንድን እውነተኛ አምላክ ለማመልከት ብቻ ይጠቅማል። ሌላ ሰው
ወይም ነገር ሊመለክ ወይም ሊገለገልበት አይገባም (ዘጸ. 20፡5) ስሙና ክብሩም ለሌላ
ሊሰጥ አይገባም። ኢሳይያስ እንዲህ ሲል ጽፏል:- “እግዚአብሔር እንዲህ ይላል... እኔ
ፊተኛ ነኝ እኔም መጨረሻው ነኝ ከእኔም በቀር አምላክ የለም” ( ኢሳ. 44:6 ASV) 53 እና
“እኔ እግዚአብሔር ነኝ ስሜ ይህ ነው፤ ክብሬንም ለሌላ፥ ምስጋናዬንም ለተቀረጹ
ምስሎች አልሰጥም" (42፡8)።
ሆኖም ኢየሱስ በብዙ አጋጣሚዎች ይሖዋ ነኝ ብሏል። ኢየሱስም ጸለየ።
" አባት ሆይ፥ ዓለም ሳይፈጠር በአንተ ዘንድ በነበረኝ ክብር አንተ በራስህ ፊት አክብረኝ"
(ዮሐ. 17፡5)። የብሉይ ኪዳን ይሖዋ ግን “ክብሬን ለሌላ አልሰጥም” (ልሳ. 42፡8) ይላል።
በተጨማሪም ኢየሱስ “ፊተኛውና መጨረሻው እኔ ነኝ” ብሏል። (ራእይ 1:17) ይሖዋ
በኢሳይያስ 42:8 ላይ የተጠቀመባቸውን ቃላት በትክክል ተናግሯል። ኢየሱስ “ጥሩ እረኛ
እኔ ነኝ” (ዮሐ. 10፡11) ሲል ብሉይ ኪዳን ግን “እግዚአብሔር እረኛዬ ነው” (መዝ. 23፡1)
ይላል። በተጨማሪም፣ ኢየሱስ በሰው ሁሉ ላይ ፈራጅ መሆኑን ተናግሯል (ዮሐ. 5፡27
ረ.፤ ማቴ.
ረ)፣ ነገር ግን ኢዩኤል ይሖዋን በመጥቀስ “በዙሪያው ባሉ አሕዛብ ሁሉ ላይ
25፡31
ለመፍረድ በዚያ እቀመጣለሁና” (ኢዩኤል 3፡12) ብሏል። በተመሳሳይም ኢየሱስ ስለ ራሱ
ተናግሯል።
“ሙሽራው” (ማቴ. 25፡1) ብሉይ ኪዳን ይሖዋን በዚህ መንገድ ሲገልጽ (ኢሳ. 62፡5፤
ሆሴ. 2፡16)። መዝሙራዊው “እግዚአብሔር ብርሃናችን ነው” ሲል (መዝ. 27፡1) ኢየሱስ
ግን “1 የዓለም ብርሃን ነኝ” (ዮሐ. 8፡12) ብሏል።
ምናልባት ኢየሱስ ይሖዋ ነኝ ብሎ የተናገረው በዮሐንስ 8፡58 ላይ፣ “አብርሃም
ሳይወለድ እኔ አለሁ” ያለው ነው። ይህ አረፍተ ነገር ከአብርሃም በፊት መኖርን ብቻ
ሳይሆን፣ በዘጸአት 3፡14 ካለው “እኔ ነኝ” ጋር እኩል መሆንን ይናገራል። በዙሪያው
የነበሩት አይሁዶች ትርጉሙን በግልፅ ተረድተው ስለተሳደበ ሊገድሉት ድንጋይ አነሡ
310 የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

(ዮሐ. 8፡58፤ 10፡31-33)። በማርቆስ 14፡62 እና ዮሐንስ 18፡5-6 ላይም ተመሳሳይ አባባል
አለ።
ኢየሱስ ከአምላክ ጋር እኩል ነኝ ሲል በሌሎች መንገዶች ተናግሯል። አንደኛው
የእግዚአብሔርን መብት ለራሱ በመናገር ነው። ሽባውን “ልጄ ሆይ፣ ኃጢአትህ
ተሰረየችልህ” አለው። (ማር. 2፡5)። ጻፎችም “ከእግዚአብሔር በቀር ኃጢአት
ሊያስተሰርይ ማን ይችላል?” ብለው በትክክል መለሱ። ስለዚህ፣ የተናገረበት ከንቱ
ትምክህት እንዳልሆነ ለማረጋገጥ ሰውየውን ፈውሶ፣ ኃጢአትን ይቅር ስለማለት
የተናገረውም እውነት መሆኑን ቀጥተኛ ማረጋገጫ ሰጥቷል።
ኢየሱስ ሙታንን የማስነሳትና የመፍረድ ኃይል እንዳለው የተናገረው ሌላው መብት
ነው፡- “እውነት እውነት እላችኋለሁ፣ ሙታን የእግዚአብሔርን ልጅ ድምፅ የሚሰሙበት
ጊዜ ይመጣል አሁንም ሆኖአል፣ የሚሰሙትም ይሰሙታል። ሕያው... መልካም ያደረጉ
ለሕይወት ትንሣኤ ክፉም ያደረጉ ለፍርድ ትንሣኤ ውጡ።” (ዮሐ. 5፡29)። እሱ
በሚኖርበት ጊዜ ስለ ትርጉሙ ሁሉንም ጥርጣሬዎች አስወገደ

53 . በዚህ ክፍል ውስጥ ያሉት የመጽሐፍ ቅዱስ ማጣቀሻዎች የተወሰዱት ከአሜሪካን

ስታንዳርድ ቨርዥን ነው ምክንያቱም አምላክ (ያህዌ) የሚለውን ቅዱስ ስም ይሖዋ ብለው
ተርጉመዋል።
አብ ሙታንን እንዳነሣ ሕይወትም እንደሚሰጣቸው እንዲሁ ደግሞ
ወልድ ለወደደው ሕይወትን ይሰጣል” (ቁ. 21) ብሉይ ኪዳን ግን ሕይወትን የሚሰጥ
እግዚአብሔር ብቻ እንደሆነ በግልጽ ያስተምራል (1 ሳሙ. 2፡6፤ ዘዳ. 32፡39) እና ሙታንን
የሚያስነሣው (1 ሳሙ. 2፡6፤ ዘዳ. 32፡39)። መዝ.2 ፡7) እና ብቸኛው ዳኛ (ኢዩ. 3፡12፤ ዘዳ.
32፡35)።

ኢየሱስ እግዚአብሔር ብቻ ያለውን ስልጣን በድፍረት ለራሱ ወስዷል።

ኢየሱስ እንደ አምላክ መከበር እንዳለበት ተናግሯል። ሰዎች ሁሉ አብን
እንደሚያከብሩት ወልድን አክብሩት፤ ወልድን የማያከብር አብን አያከብርም አለ።
ያዳምጡ የነበሩት አይሁዶች በዚህ መንገድ ማንም ከእግዚአብሔር ጋር እኩል ነኝ ሊል
እንደማይገባ አውቀው ድንጋይ ለመንጠቅ ደረሱ (ዮሐ. 5፡18)።
ቁርአን
እንኳን ኢየሱስ መሲህ መሆኑን ያውቃል (5፡14፣ 75)። ብሉይ ኪዳን ግን
የሚመጣው መሲሕ እግዚአብሔር ራሱ እንደሚሆን ያስተምራል።
ስለዚህ ኢየሱስ መሲሕ ነኝ ሲል እርሱ ራሱ ነኝ እያለ ነበር።
እግዚአብሔር። ለምሳሌ ነቢዩ ኢሳይያስ (9፡6) መሲሑን “ኃያል አምላክ” ብሎ
ይጠራዋል። መዝሙራዊው ስለ መሲሑ እንዲህ ሲል ጽፏል:- “ዙፋንህ፣ 0 አምላክ፣
ለዘላለም ነው።
"
ለዘላለምም (መዝ. 45:6፤ ዕብ. 1:8) መዝሙረ ዳዊት 110፡1 በአብና በወልድ መካከል
የተደረገውን ውይይት ሲዘግብ፡- “እግዚአብሔር ጌታዬን (አዶኒን) ፡ በቀኜ ተቀመጥ
የክርስቶስ አምላክነት መከላከያ 311

አለው። ኢየሱስ ይህንን ክፍል በማቴዎስ 22፡43-44 ላይ ተጠቅሞበታል። በታላቁ

መሲሐዊ ትንቢት በዳንኤል 7፣ የሰው ልጅ "በዘመናት የሸመገለ" ተብሎ ተጠርቷል (ቁ.
22)፣ ይህ ሐረግ በተመሳሳይ በእግዚአብሔር አብ ምንባብ ውስጥ ሁለት ጊዜ ጥቅም ላይ
ውሏል (ቁ. 9፣13 )። ኢየሱስ በሊቀ ካህናቱ ፊት በቀረበበት ችሎት መሲህ መሆኑን
ተናግሯል። “የቡሩክ ልጅ ክርስቶስ (የግሪክ መሲሕ) ነህን?” ተብሎ ሲጠየቅ። ኢየሱስም
መልሶ፡— እኔ ነኝ የሰው ልጅም በኃይል ቀኝ ሲቀመጥ ከሰማይም ደመና ጋር ሲመጣ
ታያላችሁ፡ አለ። በዚህ ጊዜ ሊቀ ካህናቱ ልብሱን ቀደደና፡- “ለምን ታደርጋለህ
አሁንም ምስክሮች እንፈልጋለን? ይህን ስድብ ሰምታችኋል!” ( ማር. 14:61 64 ) ኢየሱስ
መሲሕ ነኝ ሲል (በተጨማሪም ሉቃስ 24:27፤ ማቴ. 26:54ን ተመልከት) አምላክ እንደሆነ
ምንም ጥርጥር የለውም ።
ብሉይ ኪዳን ከእግዚአብሔር ሌላ ማንንም ማምለክ ይከለክላል (ዘጸ. 20፡1-4፤ ዘዳ. 5፡
6-9)። አዲስ ኪዳን ይስማማል፣ ይህም ሰዎች አምልኮን እንደማይቀበሉ ያሳያል (ሐዋ.
14፡15) እንደ መላእክት (ራዕ. 22፡8-9)። ኢየሱስ ግን አምላክ ነኝ ማለቱን በማሳየት በብዙ
አጋጣሚዎች አምልኮን ተቀብሏል። የተፈወሰ ለምጻም ሰገደለት (ማቴ. 8፡2)፣ አንድ
ገዥም በመለመኑ በፊቱ ተንበረከከ (ማቴ. 9፡18)። ማዕበሉን ካቆመ በኋላ “በታንኳይቱ
የነበሩት፡— አንተ በእውነት የእግዚአብሔር ልጅ ነህ እያሉ ሰገዱለት” (ማቴ. 14፡33)።
የከነዓናውያን ሴቶች ቡድን (ማቴ. 15፡25)፣ የያዕቆብ እና የዮሐንስ እናት (ማቴ. 20፡20)፣
ጌራሴኔያዊው አጋንንታዊ (ማር. 5፡6)፣ ሁሉም ኢየሱስን ያለ አንድ የተግሣጽ ቃል
ያመልኩ ነበር። ነገር ግን ቶማስ ከሞት የተነሳውን ክርስቶስን አይቶ “ጌታዬ አምላኬም”
(ዮሐ. 20፡28) ብሎ እንደጮኸው ክርስቶስም በአንዳንድ ሁኔታዎች አምልኮን አነሳ።
ይህን ማድረግ የሚቻለው ራሱን አምላክ እንደሆነ በቁም ነገር የሚቆጥር ሰው ብቻ
ነው።
ኢየሱስም ቃሉን ከአምላክ ቃል ጋር አነጻጽሯል። " ለቀደሙት ሰዎች እንደ ተባለ
ሰምታችኋል ... እኔ ግን እላችኋለሁ " (ማቴ. 5:21-22) ተደግሟል።
312
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

በተደጋጋሚ. “ሥልጣን ሁሉ በሰማይና በምድር ተሰጥቶኛል፤ እንግዲህ ሂዱና አሕዛብን

ሁሉ ደቀ መዛሙርት አድርጓቸው” (ማቴ. 28፡18-19)። እግዚአብሔር ለሙሴ አሥርቱን
ትእዛዛት ሰጥቶ ነበር፣ ኢየሱስ ግን “እርስ በርሳችሁ እንድትዋደዱ አዲስ ትእዛዝ
እሰጣችኋለሁ።” ( ዮሐንስ 13፡34 ) ብሏል። ኢየሱስ እንዲህ ብሏል፡- “ሰማይና ምድር
እስኪያልፍ ድረስ ከሕግ አንዲት ዮታ ወይም አንዲት ነጥብ አታልፍም” (ማቴ. 5፡18)
በኋላ ግን ኢየሱስ ስለ ራሱ አነጋገር “ሰማይና ምድር ያልፋሉ ነገር ግን ያልፋሉ” ብሏል።
ቃሌ አያልፍም” (ማቴ. 24፡35)። ኢየሱስ እርሱን ስለሚቃወሙት ሲናገር፡- “እኔ
የተናገርሁት ቃል በመጨረሻው ቀን ፈራጅ ይሆናል” (ዮሐ. 12፡48) ብሏል። ኢየሱስ
ቃላቶቹ በብሉይ ኪዳን ካሉት የእግዚአብሔር መግለጫዎች ጋር እኩል ሥልጣን
እንዲኖራቸው እንደሚጠብቅ ምንም ጥርጥር የለውም።
ኢየሱስ ሰዎች እንዲያምኑበት እና ትእዛዙን እንዲታዘዙ ብቻ ሳይሆን በስሙ
እንዲጸልዩም ጠይቋል። " በስሜ የምትለምኑትን ሁሉ አደርገዋለሁ... ማናቸውንም
በስሜ ብትለምኑ አደርገዋለሁ" (ዮሐ. " በእኔ ብትኖሩ ቃሎቼም በእናንተ ቢኖሩ
የምትወዱትን ሁሉ ለምኑ ይሆንላችሁማል" (ዮሐ. 15:7) ኢየሱስ እንኳን “በእኔ በቀር ወደ
አብ የሚመጣ የለም” (ዮሐ. 14፡6) በማለት አጥብቆ ተናግሯል። ለዚህ ምላሽ ደቀ
መዛሙርቱ በኢየሱስ ስም መጸለይ ብቻ ሳይሆን (1 ቆሮ. 5፡4) ወደ ክርስቶስም ጸለዩ
(ሐዋ. 7፡59)። ኢየሱስ በአምላክ ፊትም ሆነ በጸሎት ስሙ እንዲጠራ አስቦ ነበር።
ኢየሱስ አምላክ ነኝ ካለባቸው ከእነዚህ በርካታ ግልጽ መንገዶች አንጻር ወንጌሎችን
የሚያውቅ አድልዎ የጎደለው ማንኛውም ሰው አምላክ መሆኑን ማወቅ ይኖርበታል።
የናዝሬቱ ኢየሱስ በእውነት በሰው ሥጋ አምላክ ነኝ ማለቱን ይቀበላል ወይም
አይቀበልም። ይኸውም ከብሉይ ኪዳን ከይሖዋ ጋር ተመሳሳይ እንደሆነ ተናግሯል።
ኢየሱስ ስለ ራሱ ከተናገረው በተጨማሪ፣ ደቀ መዛሙርቱም አምላክነቱን አምነዋል።
ይህንንም በብዙ መልኩ አሳይተዋል።
ከጌታቸው ጋር በመስማማት የኢየሱስ ሐዋርያት “ፊተኛውና መጨረሻው ” (ራእይ
1:17፤ 2:8፤ 22:13)፣ “ እውነተኛው ብርሃን ” (ዮሐንስ 1:9)፣ “ዓለታቸው ” ብለው ጠርተውታል።
ወይም “ ድንጋይ ” (1 ቆሮ. 10:4፤ 1 ጴጥ. 2:6-8፤ መዝ. 18:2፤ 95:1)፣ “ሙሽራው ” (ኤፌ.
5:28-33፤ ራዕ. 21) :2)፣ “ የእረኞች አለቃ ” (1 ጴጥ. 5፡4) እና “ ታላቁ እረኛ” (ዕብ. 13፡
20)። የብሉይ ኪዳን የ“ቤዛዊ” ሚና (ሆሴ.
13:14; መዝ. 130፡7) በአዲስ ኪዳን ለኢየሱስ ተሰጥቷል (ቲ.2፡13፤ ራዕ. 5፡9)። እርሱ
እንደ ኃጢአት ይቅር ባይ ሆኖ ይታያል (ሐዋ. 5፡31፤ ቆላ. 3፡13፤ ኤር. 31፡34፤ መዝ.
130፡4) እና የዓለም አዳኝ (ዮሐንስ 4፡42፤ ኢሳ. 43፡3)። ሐዋርያትም “ኢየሱስ ክርስቶስ
በሕያዋንና በሙታን ሊፈርድ ነው” (2 ጢሞ. 4፡1) ብለው አስተምረዋል። እነዚህ ሁሉ
የማዕረግ ስሞች በብሉይ ኪዳን ለይሖዋ የተሰጡ ሲሆን በአዲስ ኪዳን ግን ለኢየሱስ
ተሰጥተዋል።
የክርስቶስ አምላክነት መከላከያ 313
አዲስ ኪዳን የተከፈተው ኢየሱስ አማኑኤል ነው (እግዚአብሔር ከእኛ ጋር ነው) ብሎ
መደምደምያ ክፍል በመስጠት እሱም በኢሳይያስ 7፡14 ያለውን መሲሃዊ ትንቢት
ያመለክታል። “ክርስቶስ” የሚለው መጠሪያ ከዕብራይስጡ ጋር ተመሳሳይ ትርጉም
አለው።
ይግባኝ “መሲሕ” (የተቀባ)። በዘካርያስ 12፡10 ላይ ይሖዋ እንዲህ ይላል።
የወጉኝን ያዩኛል። የአዲስ ኪዳን ጸሓፊዎች ግን ይህን ክፍል ሁለት ጊዜ ኢየሱስን (ዮሐ.
19፡37፤ ራዕ. 1፡7) ስቅለቱን ለማመልከት ይጠቀሙበታል ። ጳውሎስ የኢሳይያስን
መልእክት ሲተረጉም “እኔ አምላክ ነኝ ከእኔም ሌላ ማንም የለም... ጉልበት ሁሉ ለእኔ
ምላሎች ሁሉ ምላስም ሁሉ ይምላሉ” (ኢሳ. 45፡22-23) ለጌታው እንደሚያመለክት
ተርጉሟል። የኢየሱስ ስም ጉልበት ሁሉ ይንበረከካል...ምላስም ሁሉ ለእግዚአብሔር አብ
ክብር ኢየሱስ ክርስቶስ ጌታ እንደ ሆነ ይመሰክራል።” (ፊልጵ. 2፡10)። የዚህም አንድምታ
ጠንካራ ነው፣ ምክንያቱም ጳውሎስ ሁሉም ፍጥረታት ኢየሱስን መሲህ (ክርስቶስ) እና
ይሖዋ (ጌታ) ብለው እንደሚጠሩት ተናግሯል።
አምላክ ብቻ ሊያደርጋቸው የሚችላቸው አንዳንድ ነገሮች፣ ነገር ግን እነዚህ ነገሮች
ኢየሱስ በደቀ መዛሙርቱ የተገለጹ ናቸው። ሙታንን ማስነሳት እና ኃጢአትን ይቅር
ማለት ይችላል (ሐዋ. 5 ፡31፤ 13፡38) ተብሏል ። ከዚህም በላይ፣ አጽናፈ ዓለምን
በመፍጠር (ዮሐ. 1:2፤ ቆላ. 1:16) እና ሕልውናውን ለማስቀጠል ዋና ወኪል እንደሆነ
ይነገራል (ቆላ. 1:17)። በእርግጥ የሁሉ ነገር ፈጣሪ ነው ሊባል የሚችለው እግዚአብሔር
ብቻ ነው፣ ነገር ግን ደቀ መዛሙርቱ ይህንን ኃይል ለኢየሱስ ይናገራሉ።
ደቀ መዛሙርቱ የኢየሱስን ስም እንደ ጸሎት ወኪልና ተቀባይ መጠቀማቸው
ተመልክቷል (1 ቆሮ. 5:4፤ የሐዋርያት ሥራ 7:59)። ብዙ ጊዜ በጸሎቶች ወይም በረከቶች፣
የኢየሱስ ስም ከእግዚአብሔር ጋር አብሮ ጥቅም ላይ ይውላል፣ እንደ “ከእግዚአብሔር
ከአባታችን ከጌታችንም ከኢየሱስ ክርስቶስ ጸጋና ሰላም ለእናንተ ይሁን” (ገላ. 1፡3፤ ኤፌ.
1፡2)። የሦስትዮሽ ቀመሮች በሚባሉት ውስጥ የኢየሱስ ስም ከእግዚአብሔር ጋር እኩል
ሆኖ ይታያል። ለምሳሌ፣ ሄዳችሁ የማጥመቅ ትእዛዝ " በአብ፣ በወልድና በመንፈስ ቅዱስ
ስም " (ማቴ. 28:19፣ አጽንዖት ተጨምሯል)። ዳግመኛም ይህ ማኅበር የተደረገው በ 2 ኛ
ቆሮንቶስ መጨረሻ ላይ "የጌታ የኢየሱስ ክርስቶስ ጸጋ የእግዚአብሔርም ፍቅር የመንፈስ
ቅዱስም ኅብረት ከሁላችሁ ጋር ይሁን" (13፡14)። አንድ አምላክ ብቻ ካለ
ከዚያም እነዚህ ሦስት አካላት በተፈጥሯቸው መመሳሰል አለባቸው።
ቶማስ ቁስሉን አይቶ "ጌታዬ እና አምላኬ!" ( ዮሐንስ 20:28 ) ጳውሎስ ኢየሱስን
“በእርሱም የመለኮት ሙላት በአካል የሚኖርበትን” (ቆላ. 2፡9) ሲል ጠርቶታል። በቲቶ
ኢየሱስ “ታላቁ አምላካችንና መድኃኒታችን” ተብሎ ተጠርቷል።
(2፡13)፣ እና የዕብራውያን ጸሐፊ ስለ እርሱ ሲናገር፡- “እግዚአብሔር ዙፋንህ ለዘላለም
ነው” (1፡8) ይላል። ጳውሎስ በክርስቶስ “በሰው መልክ” ከመፈጠሩ በፊት በግልፅ ሰው
መሆንን የሚያመለክት “በእግዚአብሔር መልክ” እንደነበረ ተናግሯል (ፊልጵ. 2፡5-8)።
ትይዩ ሀረጎቹ ኢየሱስ ፍፁም ሰው ከሆነ ፍፁም አምላክ እንደነበረ ይጠቁማሉ።
ተመሳሳይ ሐረግ፣ “የእግዚአብሔር መልክ” በቆላስይስ 1፡15 ላይ የእግዚአብሔርን መገለጥ
314
ማለት ነው። ይህ አገላለጽ በዕብራውያን ላይ ተጠናክሯል፡- “የእግዚአብሔርን ክብር
ያንጸባርቃል የባሕርዩም ምልክት ተሸክሞ በቃሉ ኃይል ዓለሙን ደግፎአል” (ነብ. 1፡3)።
የዮሐንስ ወንጌል መቅድም እንዲሁ “በመጀመሪያ ቃል ነበረ ቃልም በእግዚአብሔር ዘንድ
ነበረ ቃልም [ኢየሱስ] እግዚአብሔር ነበረ” (ዮሐ.
ደቀ መዛሙርቱ ክርስቶስ ከሰው በላይ እንደሆነ ብቻ አላመኑም፣ መላእክትን ጨምሮ
ከማንኛውም ፍጡር እንደሚበልጥ ያምኑ ነበር። ጳውሎስ “ከአለቅነትና ከሥልጣንም
ከሥልጣንም ከሥልጣንም ሁሉ በላይ ነው” ብሏል።
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

በዚህ ዓለም ብቻ ሳይሆን ሊመጣ ባለውም ደግሞ ከተሰየመ ስም ሁሉ በላይ ion” (ኤፌ.
1:21) አጋንንቱ ለትእዛዙ ተገዙ (ማቴ. 8:32) አልፎ ተርፎም እምቢ ያሉትን መላእክቶች
ተገዙ። ሲሰግዱለት ይታያሉ (ራዕ. 22፡8-9) የዕብ 22፡8-9/ የዕብ. ሬውስ ጸሐፊ
የክርስቶስን ከመላእክት በላይ ስለነበረው ፍጹም ሙግት አቅርቧል፡- “እግዚአብሔር ከቶ
ለማን መልአክ፡- አንተ ልጄ ነህ፥ ዛሬ እኔ ወለድኩህ? ... ደግሞም በኵርን ወደ ዓለም
ሲያመጣ፡- የእግዚአብሔር መላእክት ሁሉ ለእርሱ ይስገዱ ይላል።” (ዕብ. 1፡5-6) ክርስቶስ
መልአክ እንዳልነበረ ከዚህ የበለጠ ግልጽ ትምህርት ሊኖር አይችልም። መላእክት
የሚያመልኩት አምላክ ነው።
ለማጠቃለል ያህል፣ ኢየሱስ አምላክ ነኝ እንዳለና ተከታዮቹም እንደዚያ ብለው ያምኑ
እንደነበር ከራሱ ከኢየሱስም ሆነ ከሚያውቁት ሰዎች የሰጡት ልዩ ልዩ ምስክርነቶች
አሉ። ለናዝሬት አናጺ ልዩ የሆኑ ማዕረጎችን፣ ስልጣኖችን፣ መብቶችን እና
ለእግዚአብሔር ብቻ የሚሠሩ ተግባራትን ጠየቁ። ጉዳዩ ይህ ይሁን አይሁን፣ ያመኑት እና
ኢየሱስ ስለ ራሱ ያለው አመለካከት ይህ እንደሆነ ምንም ጥርጥር የለውም። ሲኤስ
ሉዊስ በማስተዋል እንደተመለከተው፣ የክርስቶስ የይገባኛል ጥያቄዎች ድፍረት
ሲገጥመን፣የተለያዩ አማራጮች ይገጥሙናል።

እኔ እዚህ እየሞከርኩ ያለሁት ማንም ሰው ስለ እሱ የሚናገሩትን በእውነት የሞኝነት

ነገር እንዳይናገር ለመከላከል ነው፡- “ኢየሱስን እንደ ታላቅ የሥነ ምግባር አስተማሪ
ለመቀበል ዝግጁ ነኝ ፣ ነገር ግን አምላክ ነኝ የሚሉትን በሽታዎች አልቀበልም ። እኛ
መናገር የሌለብን አንድ ነገር ነው። አንድ ሰው ኢየሱስ የተናገረውን ዓይነት ነገር
የሚናገር ሰው ጥሩ የሥነ ምግባር አስተማሪ አይሆንም። እብድ መሆንን ይመርጣል -
የታሸገ እንቁላል ነኝ ከሚለው ሰው ጋር በአንድ ደረጃ - አለበለዚያ እሱ የገሃነም
ዲያብሎስ ይሆናል። 54

ኢየሱስ ተአምረኛው ትንቢታዊ አምላክ ለመሆኑ ማረጋገጫ

ኢየሱስና ደቀ መዛሙርቱ የሰው ሥጋ የለበሰ አምላክ ነው ማለታቸው በራሱ አምላክ
መሆኑን አያረጋግጥም። ትክክለኛው ጥያቄ የይገባኛል ጥያቄዎች እውነት ናቸው ብሎ
ለማመን የሚያስችል በቂ ምክንያት አለ ወይም የለም የሚለው ነው። ኢየሱስ አምላክ
ነኝ የሚለውን አባባል ለመደገፍ ምን ዓይነት ማስረጃዎችን አቅርቧል? መልሱ ነው፡ ልዩ
የክርስቶስ አምላክነት መከላከያ 315
እና ተደጋጋሚ ከተፈጥሮ በላይ የሆኑ ማረጋገጫዎችን አቅርቧል፣ መሐመድ በመጽሐፍ
ቅዱሳዊ ጊዜ የእውነተኛ ነቢይ ምልክት መሆኑን የተገነዘበውን (2፡92፣ 210፣ 248
ይመልከቱ)። የዚህ መከራከሪያ አመክንዮ የሚከተለውን ይመስላል።

1. ተአምር ከሱ ጋር የተያያዘውን የእውነት ጥያቄ የሚያረጋግጥ የእግዚአብሔር

ተግባር ነው።
2. ኢየሱስ አምላክ ነኝ የሚለውን አባባል የሚያረጋግጡ ልዩ እና በርካታ ተአምራዊ
ማስረጃዎችን አቅርቧል፡-

54. CS Lewis፣ Mere Christianity (ኒው ዮርክ፡ ማክሚላን ኮ.፣ 1943)፣ 55-56።
316
የክርስቶስ አምላክነት መከላከያ

a) የትንቢቱ ፍጻሜ፣
b) ኃጢአት የሌለበት ሕይወቱና ተአምራዊ ሥራው፣ እና
c) ከሙታን መነሣቱ።
3. ስለዚህ፣ የኢየሱስ ልዩ ተአምራት አምላክ መሆኑን ያረጋግጣሉ።

በብሉይ ኪዳን ውስጥ ስለ መሲሑ በደርዘኖች የሚቆጠሩ ትንቢታዊ ትንቢቶች

ነበሩ። ኢየሱስ እንደሚሆን ከብዙ መቶ ዓመታት በፊት የተነገሩትን የሚከተሉትን
ትንቢቶች ተመልከት።

1) ከሴት የተወለደ (ዘፍ. 3:15፤ ገላ. 4:4)፤

2) ከድንግል የተወለደ (ኢሳ. 7፡14፤ ማቴ. 1፡21 ፍ.)፤ 3) ከተማዋን መልሶ
ለመገንባት ከታወጀ ከ 483 ዓመታት በኋላ "ተቆርጧል" (ሞት).
55

የኢየሩሳሌም በ 444 ዓክልበ (ዳን. 9፡24 ፍ.);

4. የአብርሃም ዘር (ዘፍ. 12፡1-3 እና 22፡18፤ ማቴ. 1፡1 እና ገላ. 3፡16)፤
5. ከይሁዳ ነገድ (ዘፍ. 49:10፤ ሉቃ. 3:23፣ 33 እና ዕብ. 7:14)፤
6. የዳዊት ቤት (2 ሳሙ. 7፡12 ረ. ማቴ. 1፡1)።
7. በቤተልሔም ተወለደ (ሚክ. 5:2፤ ማቴ. 2:1 እና ሉቃስ 2:4-7)፤
8. በመንፈስ ቅዱስ የተቀባ (ኢሳ. 11፡2፤ ማቴ. 3፡16-17)፤
9. በጌታ መልእክተኛ የተሰበከ (ኢሳ. 40፡3 እና ሚል. 3፡1፤ ማቴ. 3፡1-2)፤
10. ኢየሱስ ተአምራትን ያደርጋል (ኢሳ. 35፡5-6፤ ማቴ. 9፡35)፤
11. መቅደሱን ያጸዳል (ሚል. 3:1፤ ማቴ. 21:12 ፍ.)፤
12. በአይሁዶች ውድቅ ይሆናል (መዝ. 118:22፤ 1 ጴጥ. 2:7)፤
13. በውርደት ሞት መሞት (መዝ. 22 እና ኢሳ. 53፤ ማቴ. 9፡35) የሚያካትት፡-
a) በገዛ ሕዝቡ አለመቀበሉ (ኢሳ. 53:3፤ ዮሐንስ 1:10-11፤ 7:5, 48)፤
b) በከሳሾቹ ፊት ዝምታ (ኢሳ. 53:7፤ ማቴ. 27:12-19)፤
c) መሳለቂያ (መዝ. 22፡7-8፤ ማቴ. 27፡31)።
d) እጆቹንና እግሮቹን መበሳት (መዝ. 22፡16፤ ሉቃ. 23፡33)።
e) ከሌቦች ጋር መሞት (ኢሳ. 53:12፤ ማቴ. 27:44)፤
f) ለአሳዳጆቹ ጸሎት (ኢሳ. 53:12፤ ሉቃ. 23:43)፤
g) ጎኑን መበሳት ('ዘካ. 12:10፤ ዮሐንስ 19:34)፤
 317
h) በሀብታም ሰው መቃብር መቀበር (ኢሳ. 53፡9፤ ማቴ. 27፡57-60)፤
i) ለልብሱ ዕጣ ይጥላል (መዝ. 22:18፤ ዮሐንስ 19:23-24)፤
14) ከሙታንም እንደሚነሣ (መዝ. 2፡7 እና 16፡10፤ ሐዋ. 2፡31 እና ማርቆስ 16፡
6)።
15) ወደ ሰማይ መውጣት (መዝ. 68:8፤ ሐዋ. 1:9)፤
16) እና በእግዚአብሔር ቀኝ ተቀመጡ (መዝ. 110፡1፤ ዕብ. 1፡3)።

ዓ.ም. ኢየሱስ በተሰቀለበት ወቅት መሆኑን ያሳያል የክርስቶስን ሕይወት የዘመን

አቆጣጠርን ይመልከቱ (ግራንድ ራፒድስ፡ ዞንደርቫን፣ 1976)፣ 115-38።
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

እነዚህ ትንቢቶች የተጻፉት ክርስቶስ ከመወለዱ በመቶዎች ከሚቆጠሩ ዓመታት

በፊት መሆኑን መረዳት አስፈላጊ ነው። ማንም ሰው የዘመኑን አዝማሚያ እያነበበ
ወይም በሱፐርማርኬት የቼክ መውጫ መስመር ላይ እንደምናየው እንደ
“ትንቢቶች” ብልህ ግምቶችን እያነበበ ሊሆን አይችልም። የወቅቱን አዝማሚያዎች
በማንበብ በተፈጥሮ ኃይሎች ሊደረጉ አይችሉም.
በተጨማሪም፣ በቁርአን ውስጥ የመሐመድ ትንቢቶች ከተባሉት በተቃራኒ
(ምዕራፍ 9 ይመልከቱ)፣ የመጽሐፍ ቅዱስን ትንቢቶች ልዩ ተፈጥሮ ልብ ይበሉ፣ ወደ
ጊዜው፣ ነገድ (ይሁዳ)፣ የዘር ሐረግ (ዳዊት)፣ የትውልድ ከተማ (ቤተልሔም)
ክርስቶስ. ከዚህም በላይ እጅግ በጣም ሊበራል ተቺዎች እንኳን ሳይቀር የትንቢት
መጻሕፍት የተጠናቀቁት ከክርስቶስ ልደት በፊት ከአራት መቶ ዓመታት በፊት እና
በዳንኤል መጽሐፍ በ 165 ከክርስቶስ ልደት በፊት ገደማ እንደሆነ አይቀበሉም ምንም
እንኳን ከእነዚህ መጻሕፍት ውስጥ አብዛኞቹ ቀደም ብሎ (አንዳንድ መዝሙራት)
እስከ አሁን ድረስ ጥሩ ማስረጃዎች አሉ። እና ቀደምት ነቢያት በስምንተኛው እና
በዘጠነኛው ክፍለ ዘመን ዓክልበ. ነበሩ)፣ ትንሽ ለውጥ አያመጣም። ወደ ፊት ለሁለት
መቶ ዓመታት ግልጽ፣ ተደጋጋሚ እና ትክክለኛ ትንበያዎችን ማድረግ በሰው ልጅ
የማይቻል ነው። ነገር ግን እግዚአብሔር ሁሉንም ነገር ያውቃል እናም ስለ ወደፊቱ
ጊዜ ያለ ምንም ችግር ሊተነብይ ይችላል. ስለዚህ በተቺዎች የተሰጠውን የብሉይ
ኪዳን የኋለኛውን ቀን በመጠቀም፣ በጽንሰ-ሀሳባዊ አጽናፈ ሰማይ ውስጥ የእነዚህ
ትንቢቶች ፍጻሜ ተአምራዊ ነው እና ኢየሱስ መሲህ መሆኑን መለኮታዊ ማረጋገጫ
ያሳያል።
አንዳንዶች እዚህ ከተፈጥሮ በላይ የሆኑ ትንበያዎች ብቻ ለሚመስሉ ተፈጥሯዊ
ማብራሪያዎች እንዳሉ ጠቁመዋል. አንደኛው ማብራሪያ ትንቢቶቹ በአጋጣሚ
በኢየሱስ ላይ ተፈጽመዋል። በሌላ አገላለጽ, እሱ በትክክለኛው ቦታ ላይ
በትክክለኛው ጊዜ ላይ ነበር. ግን ምን እንላለን
318
ስለ ተአምራት ስለተነገሩት ትንቢቶች? አይነስውሩን እንዲያይ ብቻ ነው? እሱ ብቻ
ከሙታን መነሳቱን ነው? እነዚህ እምብዛም የአጋጣሚ ክስተቶች አይመስሉም።
እንደ ተናገርነው ጽንፈ ዓለሙን የሚቆጣጠር አምላክ ካለ ዕድል ይጠፋል። ከዚህም
በላይ እነዚህ ሁሉ ክስተቶች በአንድ ሰው ሕይወት ውስጥ ይከሰታሉ ብሎ ማሰብ
የማይመስል ነገር ነው።
ትንበያዎች በአንድ ሰው 1 ለ 10 45
የሒሳብ ሊቃውንት 56 16
ሊፈጸሙ እንደሚችሉ ያሰሉታል .
ወደ አርባ ስምንት ትንበያዎች ከሄድን, የ
. ፕሮባቢሊቲ 1 በ 1O ትልቅ ቁጥር ያለው ቁጥር
157

ለመፀነስ ፈጽሞ የማይቻል ነገር ነው።

ነገር ግን ይህንን ንድፈ ሐሳብ የሚገዛው ምክንያታዊ አለመቻል ብቻ አይደለም;
ሁሉን ቻይ እና ሁሉን የሚያውቅ አምላክ ነገሮች ከቁጥጥር ውጪ እንዲሆኑ
መፍቀድ ትንቢታዊ ፍጻሜውን ለማድረግ ያቀደው ዕቅድ ሁሉ በትክክለኛው ጊዜ
በትክክለኛው ቦታ ላይ ባለ ሰው እንዲበላሽ ማድረጉ ሥነ ምግባራዊ አለመሆኑ ነው።
እግዚአብሔር ሊዋሽ አይችልም የገባውንም ቃል ማፍረስ አይችልም (ዕብ. 6፡18)።
ስለዚህ ትንቢታዊ ተስፋዎቹ በአጋጣሚ እንዲከሽፉ አልፈቀደም ብለን መደምደም
አለብን። ሁሉም ማስረጃዎች ኢየሱስ በመለኮታዊ የተሾመው የመሲሐዊው
ትንቢቶች ፍጻሜ መሆኑን ያመለክታሉ። በእግዚአብሔር ምልክቶች የተረጋገጠ
የእግዚአብሔር ሰው ነበር ። በአጭሩ፣ እግዚአብሔር ትንቢቶቹ እንዲፈጸሙ ካደረገ፣

ፒተር ደብልዩ ስቶነር፣ ሳይንስ ይናገራል (Wheaton: Van Kampen Press, 1952), 108.
56.
የክርስቶስ አምላክነት መከላከያ

በክርስቶስ ሕይወት ተሞልተዋል፣ ያኔ በሌላ ሰው ሕይወት ውስጥ እንዲሟሉ

አይፈቅድም። የእውነት አምላክ ውሸትን እንዲገዛ አይፈቅድም።
እንደ እውነት የተረጋገጠ ።
የኢየሱስ
ተአምራዊ እና ሐጢያት የለሽ ሕይወት ማስረጃ
የክርስቶስ ሕይወት ተፈጥሮ አምላክነቱን መናገሩን ያሳያል። በእውነት ኃጢአት
የሌለበት ሕይወት መኖር ለማንም ሰው በራሱ ትልቅ ክንዋኔ ይሆናል፣ነገር ግን
አምላክ ነኝ ብሎ ኃጢአት የሌለበትን ሕይወት እንደ ማስረጃ ማቅረብ ሌላ ጉዳይ
ነው። መሐመድ በጭራሽ አላደረገም። 57 አንዳንድ የኢየሱስ ጠላቶች የሐሰት
ውንጀላ አቀረቡበት፣ ነገር ግን ጲላጦስ በፍርድ ችሎቱ ላይ የሰጠው ፍርድ የታሪክ
ፍርድ ነው፡- “በዚህ ሰው ላይ ምንም ወንጀል አላገኘሁበትም” (ሉቃስ 23፡4)።
በመስቀሉ ላይ የነበረ አንድ ወታደር “ይህ ሰው በእውነት ንፁህ ነበር” ሲል
ተስማምቶ ነበር (ሉቃስ 23፡47) እና ከኢየሱስ ቀጥሎ የተሰቀለው ሌባ።
" "
 319
ይህ ሰው ምንም አላደረገም (ሉቃስ 23፡41)። እውነተኛው ፈተና ግን
ለኢየሱስ ቅርብ የነበሩት ስለ ባህሪው የተናገረው ነው። ደቀ መዛሙርቱ ለብዙ
ዓመታት ከእርሱ ጋር አብረው ኖረዋል፣ በቅርብ ርቀት ሠርተዋል፣ ነገር ግን ስለ እሱ
ያላቸው አመለካከት ጨርሶ አልቀነሰም። ጴጥሮስ ክርስቶስን “በግ” ብሎ ጠራው።
ነውርም የሌለበት ነውርም የሌለበት” (1 ጴጥ. 1፡19) እና አክሎም “ተንኰል
በከንፈሩ አልተገኘበትም” (2፡22) ዮሐንስ “ኢየሱስ ክርስቶስ ጻድቅ” ብሎ ጠራው
(1 ዮሐ. 2፡1፤ ዝከ. 3፡)። 7) ጳውሎስ የጥንቷ ቤተክርስቲያን በአንድ ድምፅ እምነት
ገልጿል።
ክርስቶስ “ኃጢአትን አላወቀም” (2 ቆሮ. 5፡21) እና የዕብራውያን ጸሐፊ እንዲህ
ይላል።
ኢየሱስ እንደ ሰው ተፈትኗል “ገና ኃጢአት ሳይሠራ” (4፡15)። ኢየሱስ ራሱ በአንድ
ወቅት ከሳሾቹን “ከእናንተ ስለ ኃጢአት የሚወቅሰኝ ማን ነው?” ሲል ተከራክሯል። (
ዮሐንስ 8: 46 ) ነገር ግን ማንም ጥፋተኛ ሆኖ ሊያገኘው አልቻለም። በአንድ ጠላቶች ላይ
መበቀልን ከልክሏል (ማቴ. 5፡38-42) እና እንደ መሐመድ መልእክቱን ለማሰራጨት
ሰይፍ አልተጠቀመም (ማቴ. 26፡52)። ጉዳዩ ይህ ሲሆን፣ እንከን የለሽ የክርስቶስ
ባሕርይ ለተናገረው እውነት ድርብ ምስክርነት ይሰጣል። እሱ እንደገለጸው ደጋፊ
ማስረጃዎችን ያቀርባል, ነገር ግን እኔ አምላክ ነኝ ሲል እንዳልዋሸም ያረጋግጥልናል.
ከህይወቱ የሞራል ገፅታዎች ባሻገር፣ የኢየሱስ አገልግሎት ተአምራዊ ባህሪ
ገጥሞናል፣ ይህም ሙስሊሞች እንኳን የነቢይ ይገባኛል ጥያቄ መለኮታዊ ማረጋገጫ
መሆኑን አምነውበታል። ኢየሱስ ግን ከዚህ በፊት ታይቶ የማይታወቅ ተአምራት
አድርጓል ። ውሃውን ወደ ወይን ጠጅ ለወጠው (ዮሐ. 2፡7 ረ.)፣ በውሃ ላይ ተራመደ
(ማቴ. 14፡25)፣ እንጀራ አብዝቶ (ዮሐ. 6፡1 I ረ)፣ የዕውሮችን ዓይኖች ከፈተ (ዮሐ.
አንካሶች እንዲሄዱ አድርጓቸዋል (ማር. 2፡3 ረ)፣ አጋንንትን አስወጣ (ማር 3፡11 ረ)፣
ለምጽንም ጨምሮ ብዙ ሰዎችን ፈውሷል (ማቴ. 9:35) ) እንዲሁም በተለያዩ
አጋጣሚዎች ሙታንን አስነስቷል (ዮሐ. 11:43-44፤ ሉቃስ 7:11-15፤ ማር. 5:35)።
ኢየሱስ መሲሕ መሆኑን ሲጠየቅ ተአምራቱን እንደ ማስረጃ ተጠቅሟል

57. ሙስሊሞች በመሐመድ እና በሁሉም ነቢያት ኃጢአት አልባነት ቢያንስ ነብይ

ከሆኑ በኋላ ያምናሉ። ነገር ግን መሐመድ ከዚህ የይገባኛል ጥያቄ በጣም ትንሽ
ወድቋል።
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ _ _
“ሂዱና የምትሰሙትንና የምታዩትን ለዮሐንስ ንገሩ፤ ዕውሮች ያያሉ አንካሶችም
ይሄዳሉ፣ ለምጻሞችም ይነጻሉ ደንቆሮችም ይሰማሉ፣ ሙታንም ይነሣሉ”
የሚለውን አባባል ይደግፋሉ (ማቴ. 11፡4-5)። . ይህ ልዩ የተአምራት መፍሰስ
መሲሑ እንደመጣ የሚያሳይ ልዩ ምልክት ነበር (ኢሳ. 35፡5-6 ይመልከቱ)። የአይሁድ
መሪ የነበረው ኒቆዲሞስ እንኳን እንዲህ አለ፡- “መምህር ሆይ፥ እግዚአብሔር ከእርሱ
ጋር ከሆነ በቀር አንተ የምታደርጋቸውን እነዚህን ምልክቶች ሊያደርግ የሚችል
320
የለምና መምህር ሆነህ ከእግዚአብሔር ዘንድ እንደ መጣህ እናውቃለን” (ዮሐ. 3፡2)።
በመጀመሪያው መቶ ዘመን ይኖር ለነበረ አይሁዳዊ እንደ ክርስቶስ ያሉ ተአምራት
አምላክ የፈጻሚውን መልእክት እንደተቀበለ በግልጽ የሚያሳዩ ነበሩ። በኢየሱስ
ጉዳይ ግን የመልእክቱ ክፍል እርሱ በሰው ሥጋ የለበሰ አምላክ መሆኑን ነው።
ስለዚህም ተአምራቱ እውነተኛ አምላክ ነኝ ማለቱን ያረጋግጣሉ።

ኢየሱስ ተአምረኛው ትንሣኤ

ኢየሱስ አምላክ ነኝ ማለቱን የሚያረጋግጡ ሦስተኛው ማስረጃዎች ከሁሉ
የሚበልጠው ነው። እንደ እሱ ያለ ምንም ነገር በሌላ ሃይማኖት አይጠየቅም እና
ምንም አይነት ተአምር ይህን የሚያረጋግጥ ታሪካዊ ማስረጃ የለውም። ኢየሱስ
ክርስቶስ በሦስተኛው ቀን ከሙታን ተለይቶ የተነሣው በዚያው ሥጋዊ አካል፣ አሁን
በተለወጠው፣ በእርሱም ሞቷል። በዚህ ትንሣኤ ሥጋዊ አካል ውስጥ ከአምስት መቶ
ለሚበልጡ ደቀ መዛሙርቱ በአሥራ ሁለት ጊዜ በተለያዩ ጊዜያት በአርባ ቀናት
ውስጥ ተገልጦ ከእነርሱ ጋር ተነጋገረ። በዚህ ቻርት ውስጥ የተካተቱትን አስደናቂ
ማስረጃዎች ተመልከት፡-

የአስራ ሁለቱ የክርስቶስ መገለጥ ትእዛዝ

ሌላ
ሰዎች አ.አ ተሰማ ተነካ ማስረጃ
1. ማርያም X X X ባዶ መቃብር
( ዮሐንስ 20:10-18 )
2. ማርያም እና ሴቶች X X X ባዶ መቃብር
(ማቴ. 28፡1-10)
3. ጴጥሮስ X X* ባዶ መቃብር፣
( 1 ቆሮ. 15:5 ) ልብሶች
4. ሁለት ደቀ X X ከእርሱ ጋር
መዛሙርት (ሉቃስ በላ
24:13-35)
5. አሥር ሐዋርያት X X X *** ቁስሎችን
አይቷል ፣
ሉቃስ 24:36-49፣
( ምግብ በላ
ዮሐንስ 20:19-23 )
6. አሥራ አንድ X X X *** ቁስሎችን
ሐዋርያት (ዮሐንስ አይቷል
20፡24-31)
7. ሰባት ሓዋርያት X X ምግብ በላ
 321
የዮሐንስ መልእክት 21 )
(
8. ሁሉም ሐዋርያት X X
( ማቴ. 28:16-20፤
(ማርቆስ 16:14-18)
የክርስቶስ አምላክነት መከላከያ

ሌላ
ሰዎች አ.አ ተሰምቷል ተነካ ማስረጃ
9. 500 X X*
ወንድሞች
(1 ኛ ቆሮ.
15፡6)
10.ያዕቆብ X X*
( 1 ቆሮ. 15:7 )
11. ሁሉም X X ከእርሱ ጋር
ሐዋርያት በላ
(የሐዋርያት
ሥራ 1:4-8)
12.ጳውሎስ X X
( ግብ. 9:1-9፣ 1 ቆሮ. 15:8 )
* በተዘዋዋሪ ** ለመዳሰስ ራሱን አቀረበ::

የእነዚህ መገለጦች ተፈጥሮ፣ መጠንና ጊዜ ኢየሱስ በሞተበት ሥጋና አጥንት

በቁጥር ተመሳሳይ በሆነው ሥጋ ውስጥ ሆኖ በእርግጥም ከሞት መነሣቱን ጥርጣሬን
ያስወግዳል። በአርባ ቀን ጊዜ ውስጥ ተበታትነው በአሥራ ሁለት ጊዜ ከአምስት
መቶ ለሚበልጡ ሰዎች ተገለጠ (ሐዋ. 1፡3)። በእያንዳንዱ ገጽታ ወቅት በተመልካቹ
ተፈጥሯዊ ስሜቶች ታይቷል እና ይሰማል. በአራት አጋጣሚዎች ወይ ተነካ ወይም
እራሱን እንዲነካ አቅርቧል. ሁለት ጊዜ በእርግጠኝነት በአካላዊ እጆች ተነካ።
ኢየሱስ ከደቀ መዛሙርቱ ጋር አራት ጊዜ ሥጋ በላ። ባዶ መቃብሩን አራት ጊዜ
አይተው ሁለት ጊዜ የመስቀል ጠባሳውን አሳያቸው። በአካል ከመቃብር መነሳቱን
ማረጋገጥ የሚቻልባቸውን መንገዶች በጥሬው ደክሜያለሁ። ከኢየሱስ ትንሣኤ
የበለጠ የዓይን ምስክርነት ያለው በጥንታዊው ዓለም የትኛውም ክስተት የለም።
የክርስቶስን ትንሳኤ ይበልጥ የሚያስደንቀው ግን ብሉይ ኪዳንም ሆነ ኢየሱስ
ራሱ ከሞት እንደሚነሳ መተንበያቸው ነው። ይህም የክርስቶስን ትንሣኤ ልዩ በሆነ
መንገድ አጉልቶ ያሳያል።
322
የአይሁድ ነቢያት ስለ ትንሳኤ የተነበዩት በልዩ መግለጫዎች እና በምክንያታዊ
ቅነሳ ነው። በመጀመሪያ፣ የክርስቶስን ትንሳኤ በተመለከተ ሐዋርያት ከብሉይ ኪዳን
የጠቀሷቸው የተወሰኑ ክፍሎች አሉ ። ጴጥሮስ እንደተናገረው ዳዊት እንደሞተና
እንደተቀበረ ስለምናውቅ ስለ ክርስቶስ ሲናገር “አትወድም” ሲል ተናግሯል።
ነፍሴን በሲኦል ተውት ቅዱስህንም መበስበስን አትፍቀድለት።” ( መዝ. 16፡8-11
በሐዋርያት ሥራ 2፡25-31 የተጠቀሰው ) ጳውሎስ በአይሁድ ምኩራቦች ውስጥ
የተጠቀመባቸው እንደነዚህ ያሉትን ጥቅሶች እንደነበሩ ምንም ጥርጥር የለውም።
ለክርስቶስም መከራ ይቀበል ዘንድ ከሙታንም ይነሣ ዘንድ ይገባው ዘንድ እየረዳቸው
ከመጻሕፍት እየገለገለ ከእነርሱ ጋር ተከራከረ።” (ሐዋ. 17፡2-3)።
እንዲሁም፣ ብሉይ ኪዳን ትንሣኤን በሎጂክ ተቀናሾች ያስተምራል። መሲሑ
እንደሚሞት ግልጽ የሆነ ትምህርት አለ (ኢሳ. 53፤ መዝ. 22) እንዲሁም ከኢየሩሳሌም
ዘላቂ የሆነ የፖለቲካ አገዛዝ እንደሚገዛ የሚገልጽ ትምህርትም አለ (ኢሳ. 9:6፤ ዳን.
2:44፤ ዘካ. 13) : 1) ምንም ተስማሚ መንገድ የለም
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

የሚሞተው መሲሕ ካልተነሣ በቀር እነዚህን ሁለት ትምህርቶች አስታርቁ

ሙታን ለዘላለም ይነግሣሉ። 58 ኢየሱስ ንግሥና ሳይጀምር ሞተ። ስለ መሲሐዊ
መንግሥት የተነገሩት ትንቢቶች የሚፈጸሙት በትንሣኤው ብቻ ነው።
ኢየሱስ ከሞት እንደሚነሳ በተለያዩ ጊዜያት ተናግሯል። በመጀመሪያ የአገልግሎቱ
ክፍል እንኳን፣ “ይህን ቤተ መቅደስ [የሰውነቴን] አፍርሱት በሦስት ቀንም
አነሣዋለሁ።” ( ዮሐንስ 2:19, 21 ) ተናግሯል። በማቴዎስ 12፡40 በኋላም “ዮናስ
በዓሣ አንባሪ ሆድ ሦስት ቀንና ሌሊት እንደ ነበረ እንዲሁ የሰው ልጅ በምድር ልብ
ሦስት ቀንና ሌሊት ይኖራል” ብሏል። ተአምራቱን አይተው አሁንም እልከኞች
ለማያምኑ ብዙ ጊዜ እንዲህ ይላቸዋል፡- “ክፉና አመንዝራ ትውልድ ምልክት
ይፈልጋል ከዮናስም ምልክት በቀር ምልክት አይሰጠውም” ( ማቴ . 12፡39)። ; 16:4
ጴጥሮስ
ከተናዘዘ በኋላ ፡- “ የሰው ልጅ ብዙ መከራ ሊቀበልና ሊገደልም እንዲገባው
ያስተምራቸው ጀመር።
ከሦስት ቀን በኋላ ተነሥቶአል” ( ማር. 8:31 ) ይህ ደግሞ ከዚያን ጊዜ ጀምሮ እስከ
ዕለተ ሞቱ ድረስ የትምህርቱ ዋና ክፍል ሆነ (ማር. 14:58፤ ማቴ. 27:63) ከዚህም
በተጨማሪ ኢየሱስ ራሱን እንደሚያነሳ አስተምሯል። ከሙታን ተነሥቶ ስለ
ሕይወቱ፡- ላኖራት ሥልጣን አለኝ ላነሣትም ሥልጣን አለኝ
59 "
0፡8) እንደገና (ዮሐ
ባጭሩ ኢየሱስ አምላክ መሆኑን ተናግሯል እናም አምላክ መሆኑን አረጋግጧል።
ከዚህ በፊት ታይተው የማያውቁ ሦስት ተአምራትን በማጣመር አረጋግጧል፡-
የተፈጸመ ትንቢት፣ ተአምራዊ ሕይወት እና ከሙታን መነሣት። ይህ በዓይነቱ ልዩ
የሆነ ከተፈጥሮ በላይ የሆኑ ክስተቶች መገናኘቱ በሰው ሥጋ ውስጥ አምላክ ነኝ
 323
ማለቱን የሚያረጋግጥ ብቻ ሳይሆን፣ ኢየሱስ ወደ እግዚአብሔር የሚደርስበት
ብቸኛው መንገድ መሆኑንም ያሳያል። እኔ መንገድና እውነት ሕይወትም ነኝ በእኔ
በቀር ወደ አብ የሚመጣ የለም አለ (ዮሐ. 14፡6፤ ዝከ. 10፡1፣ 9-10)። የኢየሱስ
ሐዋርያት አክለውም፣ “መዳንም በሌላ በማንም የለም፤ እንድንበት ዘንድ የሚገባን
ለሰዎች የተሰጠ ስም ከሰማይ በታች ሌላ የለምና” (ሐዋ. 4፡12፤ 1 ጢሞ. 2፡5)።

አንድ የመጨረሻ ተቃውሞ

ቀደም ሲል ዴቪድ ሁም ስለ ተአምራዊ ይገባኛል ጥያቄዎች ራስን መሰረዝን

አስመልክቶ ያቀረበው ክርክር ሙስሊሞች ስለ መሐመድ ያላቸውን የይገባኛል ጥያቄ
እንዴት እንደሚያሳጣው አሳይተናል።

58. አንዳንድ የአይሁድ ሊቃውንት እንደሚሉት በብሉይ ኪዳን ውስጥ ሁለት

መሲሕ እንደሚኖሩ አንዱ መከራና አንዱ እንደሚነግሥ የሚጠቁም ነገር የለም።
የመሲሑ ማጣቀሻዎች ሁል ጊዜ በነጠላ (ዳን. 9፡26፤ ኢሳ. 9፡6፤ 53፡1 ረ)፣ እና ሁለተኛ
መሲሕ አልተሾመም።
59. ታዋቂው የሳይንስ ፈላስፋ ካርል ፖፐር "አደገኛ ትንበያ" በሚፈፀምበት ጊዜ
ሁሉ ከእሱ ጋር የሚመጣውን ጽንሰ-ሐሳብ እንደ ማረጋገጫ ይቆጠራል. ከሆነ ኢየሱስ
ስለ ራሱ ትንሣኤ የተናገረው ትንቢት ፍጻሜው አምላክ ነኝ ማለቱን ማረጋገጫ
ነው። የራሳችሁን ትንሳኤ ከመተንበይ የበለጠ አደገኛ ምን አለ? አንድ ሰው ያንን እንደ
እውነት የይገባኛል ጥያቄ ማስረጃ አድርጎ የማይቀበለው ከሆነ ምንም ነገር
እንደማስረጃ የማይቀበል አድልዎ አለው።
የክርስቶስ አምላክነት መከላከያ

(ምዕራፍ 4 ን
ተመልከት)። ይህ ተመሳሳይ መከራከሪያ የክርስቶስ የይገባኛል
ጥያቄዎች በተአምራዊ ሁኔታ መረጋገጡን እንዴት እንደሚያረጋግጥ አሳይተናል።
ይህ መለኮታዊ ማረጋገጫ ለክርስትና የተለየ እንጂ ሌላ ሃይማኖት እንደሌለው
ለማሳየት አሁን ይቀራል።
ሁም እንዲህ ሲል ይከራከራል “ስለዚህ ሁሉም ተአምር በእነዚህ ሀይማኖቶች
ውስጥ እንደተሰራ አስመስሎ ነበር (ሁሉም ተአምራት የበዛባቸው
ናቸው) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ተመሳሳይ ሃይል አለው, ምንም
እንኳን በተዘዋዋሪ መንገድ, ሌላውን ስርዓት ለመገልበጥ: እና በ. ተቀናቃኝ ስርዓትን
በማጥፋት፣ ስርዓቱ የተመሰረተባቸውን ተአምራትም ክብር ያጠፋል። ባጭሩ፣
የአንድ ተአምር “ቀጥታ ወሰን የተወሰነለትን ሥርዓት መዘርጋት ስለሆነ፣ ያው ኃይል
አለው... ሌላውን ሥርዓት ለመናድ” ነው። 60 በሌላ አነጋገር፣ ተአምራት፣ ሁሉም
ተመሳሳይ ሲሆኑ፣ ለሃይማኖታዊ ስርአት እውነት ምስክሮች ሆነው እራሳቸውን
የሚሰርዙ ናቸው።
324
ሁም ፎር የአዲስ ኪዳን ተአምራት ማረጋገጫ ከመሆን ይልቅ ሳያውቅ
የኢየሱስን ተአምራት ትክክለኛነት ይደግፋል። ይህ እንደ እስላም ካሉ ክርስቲያን
ያልሆኑ ተአምሮች ሁሉ ላይ ትክክለኛ መከራከሪያ ቢሆንም፣ ልዩ የሆኑትን
ተአምራት የሚቃረን ክርክር አይደለም።
በክርስቶስ ተከናውኗል. ክርክሩን በዚህ መንገድ እንመልሰው ይሆናል።

1. ሁሉም ክርስቲያን ያልሆኑ ሃይማኖቶች (ተአምር የሚሉ) ይደገፋሉ

61

በተመሳሳይ "ተአምራት" የይገባኛል

ጥያቄዎች.
2. ነገር ግን እንደዚህ አይነት "ተአምራት" ምንም ዋጋ አይኖራቸውም
(እራሳቸው እራሳቸውን የሰረዙ እና በመጥፎ ምስክርነት ላይ የተመሰረቱ
ናቸው)።
3. ስለዚህ የትኛውም የክርስትና እምነት ተከታይ ያልሆነ ሃይማኖት
በተአምራት አይደገፍም።

ይህ ከሆነ, ከዚያም አንድ ሰው ሊከራከር ይችላል, በተጨማሪም, ክርስትና ብቻ

በመለኮታዊነት እንደ እውነት የተረጋገጠ ነው.

1. በበቂ ምስክርነት የተረጋገጡ ልዩ ተአምር የይገባኛል ጥያቄዎች ያለው

ክርስትና ብቻ ነው።
2. ለየት ያለ ተአምራዊ ማረጋገጫ ያለው የይገባኛል ጥያቄው እውነት ነው
(ከተቃራኒ አመለካከቶች በተቃራኒ)።
3. ስለዚህ ክርስትና እውነት ነው (ከተቃራኒ አመለካከቶች በተቃራኒ ለምሳሌ
እንደ እስልምና)።

ማጠቃለያ

ኢየሱስ እንዳደረገው ልዩ ተአምራት በመገናኘት የተረጋገጠ ሌላ የሃይማኖት መሪ

የለም። በእርግጥም፣ እንደተመለከትነው (በምዕራፍ 8)፣ መሐመድ ኢየሱስን
ለመደገፍ እንዳደረገው ተአምራትን ለማድረግ ፈቃደኛ አልሆነም።

ኢቢድ., 129-30.
60.
ስለ ሰይጣናዊ ተአምራት እና ሌሎች ተአምራት ስለሚባሉት ውይይት፣ NL
61.
Geisler፣ Signs and Wonders (Wheaton: Tyndale I louse, 1988)፣ esp. ከምዕራፍ 4 እስከ 8።
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ
 325
የይገባኛል ጥያቄ (3፡181-84 ይመልከቱ)። እንዲያውም መሐመድን ጨምሮ አምላክ
ነኝ ብሎ የተናገረ ሌላ የዓለም የሃይማኖት መሪ የለም። እናም፣ ለራሳቸው
የሚናገሩት ነገር ምንም ይሁን ምን፣ በመቶዎች ከሚቆጠሩ ዓመታት በፊት
የተነገሩትን በርካታ ትንቢቶችን በመፈጸም፣ ተአምራዊ እና ኃጢአት የለሽ ሕይወት
በመምራት እና የራሱን ከሙታን መነሣት በመተንበይ እና በመፈጸም ቃሉን
ያረጋገጠ ሌላ የሃይማኖት መሪ የለም። ስለዚህ፣ ኢየሱስ ብቻ የእግዚአብሔር ልጅ፣
እግዚአብሔር በሰው ሥጋ የተገለጠ መሆኑ ሊታወቅ ይገባዋል።
 12
የሥላሴ መከላከያ

እንደ ክርስቲያናዊ አስተምህሮ፣ የክርስቶስ አምላክነት እና የሥላሴ አንድነት

የማይነጣጠሉ ናቸው። አንድ ሰው ስለ ክርስቶስ አምላክነት የሚሰጠውን መጽሐፍ
ቅዱሳዊ ትምህርት ከተቀበለ በመለኮት ውስጥ ከአንድ በላይ አካል እንዳለ አስቀድሞ
ተናግሯል። በአንጻሩ የሥላሴ አስተምህሮ ከተቀበለ የክርስቶስ አምላክነት አስቀድሞ
የእሱ አካል ነው። ለዚህም ነው ሙስሊሞች ሁለቱንም የሚቃወሙት ምክንያቱም
አንዱን መቀበል ለእነርሱ ፍጹም የሆነውን የእግዚአብሔርን አንድነት መካድ ነው።

ሙስሊም ስለ ሥላሴ መጽሐፍ ቅዱሳዊ መረጃ አለመግባባት

በሙስሊሙ አእምሮ ውስጥ የእግዚአብሔርን ሦስትነት ክርስቲያናዊ አስተምህሮ

ለመቀበል እንቅፋት የሚሆኑ በርካታ መሰናክሎች አሉ። አንዳንዶቹ ፍልስፍናዊ እና
ሌሎች መጽሐፍ ቅዱሳዊ ናቸው። የእስልምና ሊቃውንት እንዴት በዘፈቀደ እና
በዘፈቀደ የመጽሐፍ ቅዱስ ጥቅሶችን ለዓላማቸው በሚስማማ መልኩ እንዴት
እንደሚጠቀሙ አስቀድመን ተመልክተናል (ምዕራፍ 10 ይመልከቱ)። ሆኖም ግን,
እነሱ የሚናገሩትን ጽሑፎች እንኳን
"ትክክለኛ" ትምህርታቸውን ለመደገፍ የተጠማዘዘ ወይም የተዛባ ተተርጉሟል።
በጣም አስፈላጊ ከሆኑት መካከል ብዙዎቹን መመርመራችን ነጥባችንን ያሳያል።
ኢየሱስ የእግዚአብሔር "አንድያ ልጅ" እንደመሆኑ መጠን በሁሉም የክርስቲያን
አገላለጾች ውስጥ ምንም ዓይነት ፅንሰ-ሀሳብ ከሙስሊሞች አይቀበልም። ይህ
ወዲያውኑ በእስልምና አእምሮ ውስጥ ቀይ ባንዲራዎችን ያነሳል. በእርግጥ፣
እንደምናየው፣ እነሱ በጥልቅ አንትሮፖሞርፊክ መንገድ ይረዱታል። ይህንን
አለመግባባት ማጥራት የሙስሊሙን አእምሮ ለስላሴ ጽንሰ ሃሳብ ለመክፈት
አስፈላጊ ነው።
መጽሐፍ ቅዱስ ክርስቶስን እንደ “አንድያ ልጅ” ይለዋል (ዮሐ. 1:18፤ ዝከ.
3:16)። ይሁን እንጂ የሙስሊም ሊቃውንት ብዙውን ጊዜ ይህንን በሥጋዊ፣ ሥጋዊ
በሆነ አንድ ሰው ቃል በቃል ልጆችን እንደ ወለደ ይገነዘባሉ። ለእነሱ, ወደ
263
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ
 327
begetአካላዊ ድርጊትን ያመለክታል. እግዚአብሔር አካል የሌለው መንፈስ ነውና
ይህ እነርሱ የማይረባ ነገር ነው ብለው ያምናሉ። ታዋቂው የሙስሊም ይቅርታ
ጠያቂ ዲዳት እንደተናገረው፣
"እርሱ (እግዚአብሔር) አይወልድም ምክንያቱም መውለድ የእንስሳት ድርጊት ነው.
የታችኛው የእንስሳት ድርጊት ነው የጾታ ግንኙነት ነው. እኛ እንዲህ ያለውን ድርጊት
ለእግዚአብሔር አናደርገውም." 1 የእስልምና አእምሮ መወለድ መፍጠር ነውና
"እግዚአብሔር ሌላ አምላክ ሊፈጥር አይችልም .... ያልተፈጠረ ሌላ መፍጠር
አይችልም ." 2 ከላይ ያሉት መግለጫዎች ስለ ክርስቶስ ልጅነት መጽሐፍ ቅዱሳዊ
ጽንሰ-ሐሳብ በሙስሊም ሊቃውንት ምን ያህል እንደተሳሳተ ያሳያሉ። ማንም
የኦርቶዶክስ ተዋህዶ ምሁር "መወለድ" ከ"ተፈጠረ" ወይም "መፍጠር" ጋር መመሳሰል
ነው ብሎ አያምንም። ዳውድ ከሙስሊም እምነት አንጻር የክርስትና ዶግማ
ዘላለማዊ መወለድን ወይም ትውልድን በሚመለከት መደምደም አያስገርምም።
ልጅ ስድብ ነው" 3
ሆኖም፣ ይህ ለክርስቶስ ዘላለማዊ ልጅነት ጽንፈኝነት ምላሽ አላስፈላጊ እና
መሠረተ ቢስ ነው። “የተወለደ ብቻ” የሚለው ሐረግ አያመለክትም።
ለሥጋዊ ትውልድ ግን ከአብ ጋር ላለው ልዩ ግንኙነት ። ልክ እንደ መጽሐፍ ቅዱሳዊ
ሀረግ “በኩር” (ቆላ. 1፡15)፣ ቅድሚያ የሚሰጠው በደረጃ እንጂ በጊዜ አይደለም (ዝከ.
16-17) . እንደ አዲስ ኢንተርናሽናል ቨርሽን፣ የእግዚአብሔር “አንድያ” ልጅ ተብሎ
ሊተረጎም ይችላል። እሱ የሚያመለክተው የአብ ፍጥረት ሳይሆን ከእሱ ጋር ያለውን
ልዩ ዝምድና ነው። ልክ ምድራዊ አባት እና ልጅ ልዩ የሆነ የወንድማማችነት
ዝምድና እንዳላቸው፣ እንዲሁ ዘላለማዊው አባት እና ዘላለማዊ ልጁም ልዩ ዝምድና
አላቸው። እሱ የሚያመለክተው የትኛውንም አካላዊ ትውልድ ሳይሆን ከአብ
የወጣውን ዘላለማዊ ሰልፍ ነው። ልክ እንደ ሙስሊሞች
የእግዚአብሔር ቃል (ቁርኣን) ከእግዚአብሔር ጋር አይመሳሰልም ነገር ግን ዘላለማዊ
ከእርሱ የወጣ ነው፣ እንዲሁም ለክርስቲያኖች፣ ለክርስቶስ፣ የእግዚአብሔር “ቃል”
(4፡171) ለዘላለም ከእርሱ የወጣ ነው። እንደ "ትውልድ" እና "ሂደት" ያሉ ቃላት
ጥቅም ላይ ይውላሉ
የክርስቶስ ክርስቲያኖች በሥጋዊ እና በሥጋዊ ሳይሆን በሥጋዊ እና በግንኙነት
ስሜት።
አንዳንድ የሙስሊም ሊቃውንት ከድንግል ልደቱ ጋር ሲያምታቱት ስለ ክርስቶስ
ልጅነት አለመግባባት ከፍተኛ ደረጃ ላይ ደርሷል። ናዚር-አሊ "በሙስሊም አእምሮ
ውስጥ የወልድ ትውልድ ብዙውን ጊዜ የድንግል ማርያም መወለድ ማለት ነው." 4
ሾሮሽ እንደገለጸው፣ ብዙ ሙስሊሞች ክርስቲያኖች እንዳላቸው ያምናሉ
"ማርያምን አምላክ፣ ኢየሱስን ልጅዋን፣ ሁሉን ቻይ አምላክም ባሏ አደረጋት።" 5
እንዲህ ባለው ሥጋዊ የተሳሳተ መረጃ መንፈሳዊ እውነታን፣ ሙስሊሞች ስለ
ዘላለማዊ አባትና ወልድ ያለውን ክርስቲያናዊ ፅንሰ-ሀሳብ ቢቀበሉ ምንም
አያስደንቅም።
328
የመርየም ልጅ ዒሳ ሆይ! እኔና እናቴን ከአላህ ሌላ ሁለት አማልክቶች
"0
አድርጋችሁ ያዙ ብለሃልን" ያለው የመሐመድ ንግግር የሥላሴን ኢስላማዊ
አለመግባባት የሚያበረታታ ነው። (5፡119)።

1. አህመድ ዲዳት በሾሮሽ፣ 254 በተጠቀሰው ከአኒስ ኤ. ሾሮሽ ጋር በተደረገ ክርክር።

2. ኢቢድ., 259.
3. ዳውድ ፣ 205
4. ናዚር-አሊ፣ 29
5. ሾሮሽ፣ 114 ይመልከቱ።
የሥላሴ መከላከያ

ከመሐመድ በፊት በመቶዎች ለሚቆጠሩ ዓመታት ይኖሩ የነበሩ ክርስቲያኖችም

እንኳ የክርስቶስን ልጅነት በተመለከተ እንዲህ ያለውን ከባድ አለመግባባት
አውግዘዋል። የ
ክርስቲያን ጸሓፊ ላክታንቲየስ በ 306 ዓ.ም. ሲጽፍ እንዲህ አለ፡- “የእግዚአብሔር
ልጅ የሚለውን ቃል የሚሰማ በአእምሮው እንዲህ ያለ ታላቅ ነገርን አይጸንም።
እግዚአብሔር በጋብቻና ከሴት ጋር በመገናኘት የወለደው ክፋት ነው ፤ ሥጋ ካለውና
ከእንስሳ በቀር የማይደረግ ነው። ? ወይም [sic]፣ እኔ የምፈልገውን ሁሉ ለመፈጸም
የሚያስችል ታላቅ ኃይል ያለው ስለነበር፣ እርሱ በእርግጥ ነበረው።
6

ለመፍጠር ዓላማ የሌላውን ወዳጅነት አያስፈልግም።

ማጠቃለያ፣ የሙስሊሙ የክርስቶስን ዘላለማዊ ልጅነት አለመቀበል በክርስቲያናዊ
ጽንሰ-ሀሳብ ላይ በከባድ የተሳሳተ ግንዛቤ ላይ የተመሰረተ ነው፣ ይህም ክርስቶስ
የእግዚአብሔር ልጅ መሆን ምን ማለት እንደሆነ ነው። “ወልድ” በምሳሌያዊ አነጋገር
(እንደ አረብኛው ቃል ኢብን) መገለጥ አለበት እንጂ በአካላዊ ሁኔታ (እንደ አረብኛው
ቃል ዋልድ) አይደለም።
ሌላው ብዙ ጊዜ በሙስሊም ሊቃውንት የተዛባው ይህ የክርስቶስን አምላክነት
የሚያውጅ ታላቅ ክፍል ነው፡- “በመጀመሪያ ቃል ነበረ ቃልም ነበረ።
በእግዚአብሔር ዘንድ ነበረ ቃልም እግዚአብሔር ነበረ።” ( ዮሐንስ 1፡1 ) በሺዎች
በሚቆጠሩ የግሪክ ቅጂዎች ውስጥ ምንም ዓይነት የጽሑፍ ድጋፍ ሳይኖር፣
የመጨረሻውን ሐረግ ተርጉመዋል፡- “ቃልም የእግዚአብሔር ነበረ።” ሙስሊም
ምሁር ዳውድ፣
ምንም ዓይነት ማዘዣ ሳይኖር፣ “Theou” የሚለው የግሪክ መልክ “Theou” ማለትም
‘የእግዚአብሔር’ ወደ ‘ቴዎስ’ ተበላሽቷል፣ ያም ማለት ‘አምላክ’ በስሙ አጠራር
መልክ ተበላሽቷል! 7
5,700 በሚጠጉ የብራና ጽሑፎች ውስጥ ምንም ዓይነት ሥልጣን ስለሌለው ይህ
የተሳሳተ ትርጉም በዘፈቀደ የሚደረግ ነው እና ምንም መሠረት የለውም።
 329
በተጨማሪም፣ ክርስቶስ አምላክ ነው የሚለው አባባል በተደጋጋሚ ከተነገረው
ከቀረው የዮሐንስ ወንጌል መልእክት ጋር ይቃረናል (ዮሐንስ 8:58፤ 10:30;
12:41; 20፡28)።
ኢየሱስ ቶማስን እንዲያምን በተገዳደረው ጊዜ፣ ቶማስ በሥጋዊ ትንሣኤ ሥጋው
ካየው በኋላ፣ ቶማስ የኢየሱስን አምላክነት በመናዘዝ “ጌታዬ አምላኬም” (ዮሐ. 20፡
28) በማለት ተናግሯል። ብዙ ሙስሊም ጸሃፊዎች ይህንን የክርስቶስን አምላክነት
አዋጅ “አምላኬ!” ወደሚል ተራ ቃለ አጋኖ በመቀነስ ይቀንሳሉ። ዲዳት "ምንድነው?
ኢየሱስን ጌታው እና አምላኩ ብሎ እየጠራው ነበር? አይደለም ይህ ሰዎች
የሚጮሁበት ጩኸት ነው።" አክሎም "አኒስን 'አምላኬ' ካልኩት አኒስ አምላኬ ነው
ማለት ነው? አይደለም ይህ የተለየ መግለጫ ነው." 8
ይሁን እንጂ ይህ የቶማስ አዋጅ አለመግባባት እንደሆነ በርካታ ግልጽ ምልክቶች
አሉ። በመጀመሪያ፣ ቶማስ ኢየሱስን “ጌታዬ አምላኬም” ብሎ የመሰከረበትን ይዘት
በግልፅ በማጣቀስ

6. ፋንደር ፣ 164
7. ዳውድ 16-17 ተመልከት።
8. ሾሮሽ፣ 278 ይመልከቱ።
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

በትክክል ስላየው እና “አመነ” (ዮሐንስ 20፡29) ስላየው ባረከው።

በተአምራዊ ምልክቶቹ ላይ ተመስርተው በክርስቶስ ላይ እምነት እንዲጨምሩ
በተነገረበት በወንጌል ጫፍ ላይ ነው (ዮሐ. 2፡11፤ 12፡37)። ሦስተኛ፣ የቶማስ
የክርስቶስን አምላክነት መናዘዝ “ኢየሱስ እርሱ ክርስቶስ የእግዚአብሔር ልጅ እንደ
ሆነ ታምኑ ዘንድ፣ አምናችሁም በስሙ ሕይወት ይሆንላችሁ ዘንድ” (ዮሐ. 20፡31)
ከተባለው የዮሐንስ ወንጌል ጭብጥ ጋር ይስማማል። .
ቶማስ ስለ ክርስቶስ አምላክነት ሲናገር አንድ ገላጭ ማስታወሻ እንደነበረ ምንም
ጥርጥር የለውም፣ ነገር ግን ትርጉም ወደሌለው ስሜታዊ የዘር ፈሳሽነት ለመቀነስ
ሁለቱም የክፍሉን ነጥብ እና ወሰን ያጡታል ኢየሱስ ቶማስን በስድብ ባርኮታል
(ማለትም፣ የእግዚአብሔርን ስም በከንቱ መጠቀም)።
በማቴዎስ 22፡43 መዝሙረ ዳዊት 110 ን በመጥቀስ፡- “እንግዲህ ዳዊት በመንፈስ
እንዴት ጌታ ብሎ (መሲሑን) ጌታ ብሎ ይጠራዋል? “አዶን” የዳዊት ልጅ ሊሆን
አይችልም፣ ኢየሱስ ራሱን ከዚህ ማዕረግ አገለለ። 9
ነገር ግን፣ የዚህን ክፍል አውድ በጥንቃቄ ስንመረምር ተቃራኒውን ያሳያል።
ኢየሱስ ተጠራጣሪ የሆኑትን አይሁዳውያን ጠያቂዎቹን አጣብቂኝ ውስጥ በመክተት
አደናቀፋቸው። ፍሰቱ ዳዊት መሲሑን “ጌታ” ሊለው ይችላል (በመዝሙር 110፡1
ላይ እንዳደረገው)፣ ቅዱሳት መጻሕፍት መሲሑም “የዳዊት ልጅ” እንደሚሆን
ሲናገሩ (ይህም በ 2 ሳሙ. 7፡12 ፈ.)? ለዚህ ብቸኛው መልስ መሲሑ የዳዊት ልጅ
330
(ዘር)
እና የዳዊት ጌታ ለመሆን ሰው መሆን አለበት የሚለው ነው። በሌላ አነጋገር፣
እነዚህን ሁለት የቅዱሳት መጻሕፍት እውነቶች ሲያረጋግጥ፣ ኢየሱስ አምላክም
ሰውም መሆኑን እየተናገረ ነው። እስላማዊ አእምሮ የሰው ልጅ መንፈስንና ሥጋን፣
ዘላቂውን እና አላፊውን በአንድ ሰው ውስጥ እንደሚያጣምር ከራሳቸው እምነት
ይልቅ፣ ኢየሱስ በአንድ ሰው ውስጥ መለኮታዊም ሆነ የሰውን ባሕርያት እንዴት
እንደሚዋሃድ ለመረዳት የበለጠ ችግር ሊኖረው አይገባም (89፡27-30፤ ዝከ. 3፡185)።
ምክንያቱም በሙስሊም እምነት መሰረት፣ የሁሉም ነገር ፈጣሪ እና ገዥ የሆነው
ሁሉን ቻይ የሆነው አምላክ የፈለገውን ሁሉ ማድረግ
ወሰን የለሽ ጥበቡን ደግሞ ሊፈጽም ይችላል “እርሱ የማይቋቋመው ነው ” (6፡61)።
10

ብዙ የእስልምና ሊቃውንት ኢየሱስ ባለጠጋውን ወጣት ገዥ “ ለምን ቸር

ትለኛለህ ከእግዚአብሔር ብቻ በቀር ቸር ማንም የለም” ብሎ ሲገሥጸው አምላክ
መሆኑን ክዷል ይላሉ (ማር. 10፡18)። ነገር ግን፣ ይህንን ጥቅስ በዐውደ-ጽሑፉ
ውስጥ በጥንቃቄ ስንመረምር ኢየሱስ እዚህ አምላክነቱን ፈጽሞ እንዳልካደ
ያሳያል። ዝም ብሎ ይህን ሃብታም ወጣት አንድምታው ሳያስበው ይህን ግድ የለሽ
አቤት በማለት ገሰጸው። ኢየሱስ “አንተ እንደምትሉት እኔ አምላክ አይደለሁም”
ያለው የትም አልነበረም። ጥሩ አይደለሁም አላለም። በእርግጥም መጽሐፍ
ቅዱስም ሆነ ቁርኣን ኢየሱስ ኃጢአት የሌለበት መሆኑን ያስተምራሉ (ዮሐ. 8፡46፤
ዕብ. 4፡15)። ከዚህ ይልቅ ኢየሱስ ኢየሱስን “ ቸር መምህር ” ሲል የተናገረውን
እንዲመረምር ሞክሮታል ።

ዳውድ፣ 89 ይመልከቱ።
9.
ሌሎች ደግሞ ይህንን "እርሱ (እግዚአብሔር) በባሮቹ ላይ ሁሉን ቻይ ነው"
10.
(የፒክታል ትርጉም) ተርጉመውታል።
የሥላሴ መከላከያ

‹ጥሩመምህር› ስትሉኝ ምን እያሉ ነው? መልካም እግዚአብሔር ብቻ ነው።

አምላክ ትለኛለህ?” ወጣቱ ገዥ ኢየሱስ የተናገረውን ለማድረግ ፈቃደኛ አለመሆኑ
ኢየሱስን እንደ ጌታው እንደማይቆጥረው ያሳያል ። ኢየሱስ ግን የባለ ጠጎች ጌታ
ወይም አምላክ መሆኑን የካደ አንድም ቦታ የለም።
ወጣት ገዥ. በእርግጥ፣ በሌላ ቦታ ኢየሱስ የሁሉ ጌታ እና ጌታ መሆኑን በነጻነት
ተናግሯል (ማቴ. 7፡21-27፤ 28፡18፤ ዮሐ. 12፡40)።
አባቴ ይበልጣል” (ዮሐንስ 14፡28) የሚለው የኢየሱስ አባባል በሙስሊሞች ዘንድ
“ከእኔ
የተሳሳተ ግንዛቤም አለው። ከትክክለኛው አውድ የተወሰደው አብ በተፈጥሮው
ታላቅ ነው ለማለት ነው ፣ ነገር ግን ኢየሱስ ማለቱ አብ በስልጣን ይበልጣል ሲል
ብቻ ነው ። በዚሁ የዮሐንስ ወንጌል ኢየሱስ “እኔ ነኝ” ወይም የብሉይ ኪዳን ያህዌ
ነኝ ካለ (ዘጸ. 3፡14) ማለቱ ለዚህ ግልጽ ነው። በተጨማሪም “ ከእግዚአብሔር ጋር
 331
እኩል ነኝ ” (ዮሐንስ 10፡30, 33) ብሏል ። በተጨማሪም፣ በብዙ አጋጣሚዎች
አምልኮን ተቀብሏል (ዮሐ. 9፡38፤ ዝከ.
“
ማቴ. 2:11; 8:2; 9:18; 14:33; 15:25; 28:9, 17; (ሉቃስ 24:52) ደግሞም ወልድን
የማያከብር የላከውን አብን አያከብርም” ብሏል።
(ዮሐንስ 5:23 )
በተጨማሪም፣ ኢየሱስ ስለ አብ “ታላቅ” ሲናገር “ወደ አብ በመሄዱ” አውድ
ውስጥ ነበር (ዮሐንስ 14፡28)። ከጥቂት ምዕራፎች በኋላ ኢየሱስ አብን “ ላደርገው
የሰጠኸኝን ሥራ ጨርሻለሁ ” ብሎ ተናግሯል (ዮሐ. 17፡4)። ነገር ግን ይህ እንደ ልጅ
ያለው የተግባር ልዩነት በሚቀጥለው ጥቅስ ላይ ኢየሱስ በተፈጥሮ እና በክብር ከአብ
ጋር እኩል የመሆኑን እውነታ ለመቀነስ ጥቅም ላይ መዋል እንደሌለበት ያሳያል።
ኢየሱስ፡- “0 አባት ሆይ፥ ዓለም ሳይፈጠር በአንተ ዘንድ በነበረ ክብር ከራስህ ጋር
አክብረኝ” ብሏል (ዮሐ. 17፡5)።
ሌላው በሙስሊም ተቺዎች ያልተረዳው ጥቅስ ዮሐ 17፡21 ሲሆን ነው።
ኢየሱስ ስለ ደቀ መዛሙርቱ፡- “አንተ አባት በእኔ እንዳለህ እኔም በአንተ፥ እነርሱ
ደግሞ በእኛ አንድ ይሆኑ ዘንድ ሁሉም አንድ ይሆኑ ዘንድ ነው። 1 IM ባጊል በዚህ
መሰረት ይከራከራል ኢየሱስ በእግዚአብሔር ውስጥ ስለሆነ አምላክ ከሆነ
ለምንድነው
11 በእግዚአብሔር

እንደ ኢየሱስ ደግሞ ደቀ መዛሙርት አይደሉምን? እዚህ ያለው አለመግባባት

ቀላል ነገር ግን መሰረታዊ ነው፡ ኢየሱስ የሚናገረው በግንኙነት ሳይሆን በመሠረቱ
ነው። ማለትም፣ ኢየሱስ እንዳደረገው ከአምላክ ጋር የጠበቀ ግንኙነት ሊኖረን
ይችላል ። እኛ ግን እንደ ኢየሱስ የእግዚአብሔር ማንነት አንድ አይነት መሆን
አንችልም ፤ ምክንያቱም የእግዚአብሔርን ዘላለማዊ ክብር ተካፍሎ "ዓለም
ሳይፈጠር" (ቁ. 3) ነው። ኢየሱስ አምላክ ስለሆነ በእግዚአብሔር አለ። ነገር ግን፣ እኛ
አምላክ ስለሆንን በእግዚአብሔር ውስጥ አይደለንም፣ ነገር ግን ከእርሱ ጋር ግንኙነት
ስላለን ብቻ ነው።
ይህ በሙስሊሞች በተሳሳተ መንገድ የተተረጎሙ አንዳንድ ቁልፍ የመጽሐፍ
ቅዱስ ክፍሎች ዳሰሳ በአንድ የእስልምና ምሁር የተነሱትን ጠቃሚ ነጥብ ያሳያል።
“ክርስቲያን ሚስዮናውያን፣ ወይም ራሳቸው የሃይማኖት ሊቃውንት የሆኑ፣ ወይም
ለክርስቲያናዊ ሥነ-መለኮት ጥሩ ዝንባሌ ያላቸው አንዳንድ ምሥራቃውያን...
የኢየሱስን ሚና በቁርዓን ውስጥ ይገምታሉ። ኢየሱስን በሚረዱበት መንገድ
ተሳስተዋል። ክርስቲያናዊ ባህላቸው።

11. የክርስቲያን ሙስሊም ውይይት (የሳውዲ አረቢያ መንግሥት፡ ማራመር፣ 1984)፣

17.
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ
332
የውሸት መደምደሚያ እና ግምገማ ላይ መድረሳቸው ምንም አያስደንቅም " ጽሑፉ
በትክክል የሚያስተምረው ነገር ይህ በተለይ ወደ መረዳት ሲመጣ እውነት ነው።
መጽሐፍ ቅዱስ ስለ እግዚአብሔር እና ክርስቶስ የእግዚአብሔር ልጅ እንደሆነ
ይናገራል። ስለዚህ ክርስቲያኖች ሙስሊሞች የራሳቸውን መጽሐፍ (ቁርኣን) በነዚህ
ጉዳዮች ላይ እንዲተረጉሙ መፍቀድ እንዳለባቸው ሁሉ ሙስሊሞችም ክርስቲያኖች
የራሳቸውን መጽሐፍ (መጽሐፍ ቅዱስን) እንዲተረጉሙ መፍቀድ አለባቸው።
ለምሳሌ ክርስቲያኖች የክርስቶስን አምላክነት ለማስተማር የቁርኣን ጥቅሶችን
ማጣመም ስህተት እንደሆነ ሁሉ ሙስሊሞችም የክርስቶስን አምላክነት ለመካድ
የመጽሐፍ ቅዱስ ጥቅሶችን ማጣመም ተሳስቷል። አዲስ ኪዳንን አንብቦ የክርስቶስን
አምላክነት ላለማየት ሰው ፀሐይን ማየት አልችልም ብሎ ብሩህና ደመና በሌለው
ቀን ቀና ብሎ እንደሚመለከት ሰው ነው!

ሙስሊም የፍልስፍና ፅንሰ-ሀሳቦችን አለመረዳት

የእስልምና ሊቃውንት መጽሐፍ ቅዱሳዊ መረጃዎችን ካለመረዳት በተጨማሪ

በሥላሴ አስተምህሮ ላይ ፍልስፍናዊ ተቃውሞዎችን ያቀርባሉ። እነዚህም እንዲሁ
በእግዚአብሔር አንድነት ውስጥ ስላሉት ብዙ ሰዎች የሚሰጠውን መጽሐፍ ቅዱሳዊ
ትምህርት ከመረዳት በፊት መወገድ አለባቸው።
በአላህ አንድነት ላይ ያለው ትኩረት ለእስልምና መሰረታዊ ነው። አንድ
የሙስሊም ምሁር እንዲህ ብለዋል፡- ‹‹በእርግጥም እስልምና ከሱ በፊት እንደነበሩት
ሌሎች ሃይማኖቶች በመጀመሪያ ግልጽነት እና ንፅህና እንጂ ሌላ አይደለም።
የእግዚአብሔር አንድነት እና መልእክቱ ለዚህ አንድነት ለመመስከር የቀረበ ጥሪ
ነው።" 13 ሌላ ደራሲ ደግሞ "የአላህ አንድነት የእስልምና መለያ ባህሪ ነው። ይህ
በጣም ንጹህ የሆነ የተውሂድ አይነት ነው ማለትም አላህን ማምለክ ነው።
ያልተወለደም ያልወለደም ከእርሱም ጋር ተጋሪዎች የሉትም።
"14

አምላክነቱ፡ እስልምና ይህንን እጅግ በማያሻማ መልኩ ያስተምራል።

በዚህ የማያወላዳ አጽንዖት በእግዚአብሔር ፍጹም አንድነት ላይ፣ በ
የሽርክ ኃጢአት ወይም በአላህ ላይ አጋር ማድረግ ነው። ቁርኣኑም “አላህ ከእርሱ
ጋር አማልክትን ማጋራትን ይቅር አይልም ነገር ግን የሚሻውን ሰው ኃጢአቱን
ይምራል ከዚህ ሌላ አማልክትን የሚያጋራ እኔ የራቀ ነኝ።
(ከቀኝ) " (4: 116)
ሆኖም ግን, እንደምንመለከተው, ይህ የእግዚአብሔር አንድነት
አለመግባባት ነው.

12. ትንሹ ባሊክ፣

“የኢየሱስ ምስል
በዘመናዊ እስላማዊ
ሥነ-መለኮት”፣
 333
በሺመል እና
ፍላቱሪ፣ 3.
13. ማህሙድ፣
20. 14. አጂጆላ፣ 55.
የሥላሴ መከላከያ

እስልምናም ሆነ ክርስትና እግዚአብሔር በባህሪው አንድ መሆኑን ያውጃል።

አከራካሪው በዚህ የተፈጥሮ አንድነት ውስጥ የሰዎች ብዙነት ሊኖር ይችላል ወይ
የሚለው ነው። ሙስሊሙ ስለ እግዚአብሔር ያለው አመለካከት ጉድለት የመነጨው
በከፊል ስለ ክርስቲያናዊ አሀዳዊነት ካለመረዳት ነው። ብዙ ሙስሊሞች ክርስቲያናዊ
አተያይ አምላክን እንደ አንድ አምላክ ብቻ ሳይሆን እንደ ትሪቲዝም አድርገው
ይመለከቱታል። ይህ የሚነሳው የሥላሴን ማንነት ካለመረዳት ነው። ክርስቲያኖች
ሦስት አማልክትን አይናዘዙም; በአንድ አምላክ ብቻ ያምናሉ። ይህ ከሁለቱም
ከመጽሐፍ ቅዱሳዊው መሠረት እና ከትምህርቱ ሥነ-መለኮታዊ አገላለጽ በግልጽ
ይታያል። መጽሐፍ ቅዱስ በአጽንዖት እንዲህ ይላል፡- “እግዚአብሔር አምላካችን፣
እግዚአብሔር አንድ ነው! ” (ዘዳ. 6፡4)። ኢየሱስም (ማር. 12፡29) እና ሐዋርያቱ
ይህንን ቀመር በአዲስ ኪዳን ይደግሙታል (1 ቆሮ. 8፡4፣ 6)። የጥንት ክርስቲያናዊ
የእምነት መግለጫዎች ደግሞ ክርስቶስ በ‹ቁስ አካል› ወይም በ‹ማንነት›
ከእግዚአብሔር ጋር አንድ መሆኑን ይናገራሉ። ለምሳሌ የአቴናሲያን የሃይማኖት
መግለጫ እንዲህ ይላል፡- “አንድ አምላክን በሥላሴ እና በሦስትነት በአንድነት
እናመልካለን፤ ሰውን አናደናግርም፤ ወይም ንጥረ ነገሩን (ንጥረ ነገርን) አንከፋፈልም።
ስለዚህ ክርስትና የአንድ አምላክ አምላክ አንድና አንድ አምላክ ማመን እንጂ ሦስት
አማልክትን ማመን አይደለም።
ብዙ ሙስሊሞች የክርስቲያኖች የሥላሴ ጽንሰ-ሐሳብ በጣም የተወሳሰበ ነው
ብለው ያማርራሉ። ይሁን እንጂ እውነት ሁልጊዜ ቀላል እንዳልሆነ ይረሳሉ. ሲ ኤስ
ሉዊስ በትክክል እንዳስቀመጠው፣ "ክርስትና የምንሰራው ነገር ቢሆን ኖሮ፣ በእርግጥ
ቀላል ልናደርገው እንችል ነበር። ግን እንደዛ አይደለም። ሀይማኖቶችን ከሚፈጥሩ
ሰዎች ጋር በቀላልነት መወዳደር አንችልም። እንዴት እንችል ነበር? እኛ ነን።
ከእውነታው ጋር ማገናኘት በእርግጥ ማንም ሰው ምንም እውነታ ከሌለው ቀላል
ሊሆን ይችላል
15 ስለ

መጨነቅ."
ይህንን ውስብስብ እውነት እንዲቀርጹ ያደረጋቸው ክርስቲያኖችን መጋፈጥ
የናዝሬቱ ኢየሱስ አምላክ ነው የሚለው እውነት ነው (ምዕራፍ 11 ይመልከቱ)። ይህ
ኢየሱስ አብ ብሎ ከጠራው ጋር አንድ ዓይነት ስላልሆነ ይህ በአምላክ ውስጥ
ብዙነትን እና የሥላሴን ትምህርት እንዲያቀርቡ አስገደዳቸው። ስለዚህ ክርስቲያኖች
በዚህ አንድ አምላክ ውስጥ ሦስት አካላት እንዳሉ ያምናሉ ሙስሊሞችም ይክዳሉ።
በዚህ ጊዜ ችግሩ ፍልስፍና ይሆናል. የችግሩ አንዱ ገጽታ በሒሳብ ሊገለጽ ይችላል።
334
ሙስሊም ሊቃውንት የሥላሴን ሒሳባዊ የማይቻል ነገር በማስላት ትልቅ ነጥብ
ያነሳሉ። ለመሆኑ 1+1+1=3 አይደለም? በእርግጥ እርስዎ ካከሏቸው ነው , ነገር ግን
ክርስቲያኖች ሥላሴን ለመረዳት ይህ የተሳሳተ መንገድ እንደሆነ አጥብቀው
ይናገራሉ. የእግዚአብሔር ሦስትነት ልክ እንደ 1x1x1=1 ነው። በሌላ አነጋገር አንድ
አምላክን በሦስት አካላት እናበዛለን እንጂ አንጨምርም ። ማለትም እግዚአብሔር
ሦስትነት እንጂ ባለሦስትነት አይደለም። የእሱ አንድ ማንነት ብዙ ስብዕናዎች
አሉት። ስለዚህም ሥላሴን ከመፀነስ የበለጠ የሒሳብ ችግር የለም።
31 ወደ
ሦስተኛው ኃይል (1) መረዳት አለ.

15. ሌዊስ፣ ሜሬ ክርስትና፣ 145.

የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

የሙስሊሙ እምብርት ስላሴን አለመረዳት ነው።

የአንድነት ኒዮ-ፕላቶኒክ ጽንሰ-ሀሳብ። የሁለተኛው መቶ ዘመን ዓ.ም ፈላስፋ,
በመካከለኛው ዘመን አስተሳሰብ ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ ያሳደረው ፕሎቲነስ፣ አምላክን
(የመጨረሻው) እንደ አንድ፣ ብዙነት የሌለበት ፍጹም አንድነት አድርጎ ይመለከተው
ነበር። እራስን ማወቅ በአዋቂ እና በሚታወቅ መካከል ያለውን ልዩነት
ስለሚያመለክት ይህ በጣም ቀላል ከመሆኑ የተነሳ እራሱን እንኳን ማወቅ
አልቻለም። ወደ አንድ ደረጃ ዝቅ ብሎ (በኑስ ወይም አእምሮ ውስጥ) እስኪመጣ
ድረስ በራሱ ላይ ተመልሶ ሊያንፀባርቅ እና እራሱን ሊያውቅ የቻለው። ለፕሎቲነስ፣
እራሱ ከማወቅ፣ ከንቃተ-ህሊና እና ከመሆንም በላይ ነበር። በጣም ቀላል ከመሆኑ
የተነሳ በራሱ አእምሮ፣ ሃሳብ፣ ስብዕና ወይም ንቃተ ህሊና የለውም። ባጭሩ የሁሉ
ነገር ባዶ ነበር፣ ሌላው ቀርቶ መሆን። ስለዚህም ከሚያስከትለው ውጤት በስተቀር
ሊታወቅ አልቻለም።
ነገር ግን ራሱን አልመሰለም። 16

በፕሎቲኒያ እና በሙስሊም የእግዚአብሔር እይታዎች መካከል ጠንካራ

ተመሳሳይነት ለማየት አስቸጋሪ አይደለም (ምዕራፍ 1 እና 7 ይመልከቱ)። እንዲሁም
በዚህ አመለካከት አስቸጋሪነቱን ለማየት አስቸጋሪ አይደለም. በአምላክ ውስጥ ግትር
የሆነ አንድነት እንዲኖር ያደርጋል ነገር ግን እውነተኛውን ስብዕና በመጉዳት ብቻ
ነው። ወደ ግትር ቀላልነት ይጣበቃል ነገር ግን የእሱን ተያያዥነት በመስዋዕትነት
ብቻ ነው። ባጭሩ ባዶ እና ባዶ የሆነ የመለኮት ፅንሰ-ሀሳብ ይተወናል።
እግዚአብሔርን ወደ ባዶ አንድነት በመቀነስ መካን የሆነ አንድነት ቀርተናል። ጆሴፍ
ራትዚንገር በማስተዋል እንደተናገረው፣

የማይገናኝ፣ የማይገናኝ፣ በፍጹም አንድ ሰው ሊሆን አይችልም። በነጠላ ምድብ

ውስጥ ሰው የሚባል ነገር የለም። ይህ ቀድሞውኑ ታይቷል-
የሰው ጽንሰ-ሐሳብ ያደገባቸው ቃላት ውስጥ ent; የግሪክ ቃል
 335
"ፕሮሶፖን" ማለት በጥሬው "(ሀ) ወደ ተመልከት" ማለት ነው; ከቅድመ-ቅጥያ
"ፕሮስ" (ወደ) ጋር ተያያዥነት ያለውን አመለካከት እንደ የራሱ ዋና አካል
ያካትታል ... . በዚህ መጠን የነጠላውን መሻገር በሰው ፅንሰ-ሀሳብ ውስጥ
አንድምታ ነው። 17

ለሙስሊሞች እግዚአብሔር አንድነት ብቻ ሳይሆን ነጠላነት አለው። ግን እነዚህ

ተመሳሳይ አይደሉም. ነጠላነት ከሌለ አንድነት ሊኖር ይችላል። በአንድነት ውስጥ
ብዙነት ሊኖር ይችላልና። በእርግጥ ይህ በትክክል ሥላሴ ማለት ነው፣ ማለትም፣
በአንድ ማንነት አንድነት ውስጥ ያሉ ብዙ ሰዎች። የሰዎች ተመሳሳይነት ነጥቡን
በምሳሌ ለማስረዳት ይረዳሉ። አእምሮዬ፣ ሀሳቤ እና ቃሎቼ አንድነት አላቸው፣ ግን
ሁሉም ስለሆኑ ነጠላ አይደሉም
የተለየ። እንደዚሁ፣ ክርስቶስ ከአብ ጋር አንድ አካል ሳይኾን እንደ እግዚአብሔር ያለ
ባሕርይ መገለጫ ሊሆን ይችላል።
ከዚህ ጋር በተያያዘ የሙስሊም አሀዳዊ እምነት መንታነትን ለማስወገድ
በመሞከር ብዙነትን ይሰዋታል። አንዱን ጽንፍ ከመቀበል በቀር

16.ፕሎቲነስ, ዘ Enneads, ትራንስ. እስጢፋኖስ ማኬና (ለንደን፡ ፋበር እና ፋበር

ሊሚትድ፣
1966)፣ 1፣ 6; III, 8-9; ቪ፣ 1፣ 8; VI፣ 8፣ 18
17. ጆሴፍ ራትዚንገር፣ የክርስትና መግቢያ፣ ትራንስ. ጄአር ፎስተር (ኒው ዮርክ፡ ዘ
ሲበሪ ፕሬስ፣ 1979)፣ 128-29።
የሥላሴ መከላከያ

ከአላህ ጋር አጋሮች፣ እስልምና ወደ ሌላኛው ጽንፍ ይሄዳል እና በአላህ ውስጥ

ያለውን ማንኛውንም የግል ብዙነት ይክዳል። ነገር ግን፣ ጆሴፍ ራትዚንገር
እንደተናገረው፣ “በእግዚአብሔር አንድነት ውስጥ ያለውን ብዙነትን የሚገነዘበው
በሥላሴ ላይ ያለው እምነት፣ ከአንድነት ጎን ለጎን ብዝሃነትን ለማስፋት የሚረዳው
ጥምርነትን የመጨረሻውን ማስወገድ የሚቻልበት ብቸኛው መንገድ ነው፤ በዚህ
እምነት ብቻ አዎንታዊ ነው የብዙነት ማረጋገጫ የተወሰነ መሠረት ተሰጥቶታል፡-
እግዚአብሔር ከነጠላ እና ከብዙ ቁጥር በላይ ቆሟል
18
catgoris." ሁለቱንም ፈነጠቀ

የሥላሴ መጽሐፍ ቅዱሳዊ ጽንሰ-ሐሳብ መከላከያ

ሙስሊሞችም ሆኑ ክርስቲያኖች በእግዚአብሔር ውስጥ ቢያንስ አንድ አካል አለ

ብለው ስለሚስማሙ ክርስቲያኖች አብ ብለው የሚጠሩት ሰው እና ኢየሱስ
ክርስቶስ አምላክ ወልድ ነው ለሚለው የክርስትና እምነት መከላከያ ሰጥተናል
(ምዕራፍ 11 ይመልከቱ)፣ የሚቀረው ብቻ ነው። ስለ እግዚአብሔር መንፈስ ቅዱስ
አንድ ቃል ለመናገር.
336
ክርስቶስ የወልድ መሆኑን የሚገልጸው ከእግዚአብሔር የተገለጠው ይኸው ነው።
እግዚአብሔር አምላክ የተባለውን ሌላውን የእግዚአብሔር የሥላሴ አካልም ጠቅሷል
የእግዚአብሔር መንፈስ ወይም መንፈስ ቅዱስ። እርሱም ከአብና ከወልድ ጋር
እኩል አምላክ ነው፣ እርሱም ደግሞ የተለየ አካል ነው። የመንፈስ ቅዱስ አምላክነት
በብዙ መንገዶች ተገልጧል። በመጀመሪያ፣ “እግዚአብሔር” ተብሎ ተጠርቷል (ሐዋ.
5፡3-4)። ሁለተኛ፣ የመለኮት ባህሪያት አሉት፣ እንደ ሁሉን መገኘት (መዝ. 139፡7-
12) እና ሁሉን አዋቂነት (1 ቆሮ. 2፡10-11)። ሦስተኛ፣ በፍጥረት ሥራ
ከእግዚአብሔር አብ ጋር ተቆራኝቷል (ዘፍ. 1፡2)። አራተኛ፣ እርሱ ከሌሎቹ
የመለኮት አባላት ጋር በመዋጀት ሥራ ውስጥ ይሳተፋል (ዮሐ. 3:5-6፤ ሮሜ.
8፡9ረ.; ቲቶ 3፡5-7)። አምስተኛ፣ ከሌሎቹ የሥላሴ አካላት ጋር በአንድ
በእግዚአብሔር “ስም” ሥር ተቆራኝቷል (ማቴ. 28፡18-20)። በመጨረሻም፣ መንፈስ
ቅዱስ ከአብና ከወልድ ጋር በክርስቲያናዊ በረከቶች ይታያል
(2 ቆሮ. 13:14)
መንፈስ ቅዱስ አምላክነት ብቻ ሳይሆን የራሱ ባሕርይም አለው። በባህሪው
ከእግዚአብሔር ጋር አንድ ነው በአካል ግን የተለየ ነው። እሱ የተለየ ሰው እንደሆነ
ከብዙ መሠረታዊ እውነታዎች ግልጽ ነው። መንፈስ ቅዱስ ነው።
" ከግል ተውላጠ ስም ጋር " እርሱ

(ዮሐንስ 14:26፤ 16:13)። እሱ የሚያደርጋቸው ሰዎች ብቻ ሊያደርጉ የሚችሉትን

ለምሳሌ ማስተማር (ዮሐ. 14፡26፤ 1 ዮሐ. 2፡27)፣ በኃጢአት የተፈረደባቸውን
(ዮሐ. 16፡7-7) እና በኃጢአታችን ማዘን (ኤፌ. 4፡30) ናቸው። በመጨረሻም የ
መንፈስ ቅዱስ ሁሉንም የባህርይ መገለጫዎች አሉት እነሱም የማሰብ (1 ቆሮ. 2፡
10-11) ፈቃድ (1 ቆሮ. 12፡11) እና ስሜት (ኤፌ. 4፡30)።
ሦስቱ የሥላሴ አካላት የተለያዩ አካላት መሆናቸውን እና አንድ እና አንድ አካል
አለመሆናቸው እያንዳንዱ ሰው ከሌላው ተለይቶ መጠቀሱ ግልጽ ነው። አንደኛ
ነገር፣ አብና ወልድ እርስ በርሳቸው ይነጋገሩ ነበር። ወልድ ወደ አብ ጸለየ
( ዮሐንስ 17 ) አብ ከሰማይ ስለ ወልድ ሲጠመቅ ተናገረ

18. ኢቢድ.
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

(ማቴ. 3፡15-17) በእርግጥም መንፈስ ቅዱስ በአንድ ጊዜ ተገኝቶ ሦስት የተለያዩ

አካላት መሆናቸውን በመግለጥ በአንድ ጊዜ አብረው ይኖራሉ።
በተጨማሪም፣ የተናጠል መጠሪያዎች (አብ፣ ወልድ እና መንፈስ) ያላቸው መሆኑ
አንድ አካል እንዳልሆኑ ያሳያል። እንዲሁም፣ እያንዳንዱ የሥላሴ አባል እነሱን
ለመለየት የሚረዱን ልዩ ተግባራት አሏቸው። ለምሳሌ፡ አብ ድኅነትን አቀደ (ዮሐ.
3፡16፤ ኤፌ. 1፡4)። ወልድም ፈጸመው።
መስቀል (ዮሐ. 17:4፤ 19:30፤ ዕብ. 1:1-2) እና ትንሣኤ (ሮሜ. 4:25፤ 1 ቆሮ.
 337
15፡1-6)፣ መንፈስ ቅዱስም በአማኞች ሕይወት ላይ ይሠራበታል (ዮሐ. 3፡5፤ ኤፌ.
4፡30፤ ቲቶ 3፡5-7)። ወልድ ለአብ ይገዛል (1 ቆሮ. 11፡3፤ 15፡28)፣ መንፈስ ቅዱስም
ወልድን ያከብራል (ዮሐ. 16፡14)።
የሥላሴ ትምህርት በሰው ምክንያት ሊረጋገጥ አይችልም; የሚታወቀው በልዩ
መገለጥ (በመጽሐፍ ቅዱስ) ስለተገለጸ ብቻ ነው። ነገር ግን ከምክንያታዊነት በላይ
ስለሆነ ብቻ ከምክንያት ጋር ይቃረናል ማለት አይደለም። የሙስሊም ምሁራን
እንደሚያምኑት ምክንያታዊነት የጎደለው ወይም እርስ በርሱ የሚጋጭ አይደለም።
የማይቃረን የፍልስፍና ህግ አንድ ነገር እውነት እና ሀሰት በአንድ ጊዜ እና
በተመሳሳይ ጊዜ ሊሆን እንደማይችል ያሳውቀናል።
ስሜት. ይህ የሁሉም ምክንያታዊ አስተሳሰብ መሠረታዊ ህግ ነው, እና የሥላሴ
ትምህርት አይጥስም. በመጀመሪያ ሥላሴ ያልሆነውን በመግለጽ ይህንን ማሳየት
ይቻላል። ሥላሴ ማለት እግዚአብሔር ሦስት አካላት እና አንድ አካል በአንድ ጊዜ
እና በተመሳሳይ መንገድ ብቻ ነው የሚለው እምነት አይደለም። ያ ተቃርኖ ይሆናል።
ይልቁንም በአንድ ተፈጥሮ ውስጥ ሦስት አካላት እንዳሉ ማመን ነው ። ይህ
እንቆቅልሽ ሊሆን ይችላል, ግን ተቃርኖ አይደለም. ማለትም፣ ከምክንያታዊነት
አቅም በላይ ሊሄድ ይችላል።
ሙሉ በሙሉ ነገር ግን ያለማቋረጥ የመያዝ አቅምን አይቃረንም።
በተጨማሪም ሥላሴ በአንድ ባሕርይ ሦስት ባሕርይ ወይም በአንድ ባሕርይ
ውስጥ ሦስት ባሕርይ አለ ብሎ ማመን አይደለም። ያ ተቃርኖ ይሆናል። ይልቁንም
ክርስቲያኖች በአንድ ማንነት ውስጥ ሦስት አካላት እንዳሉ ያረጋግጣሉ ። ይህ እርስ
በእርሱ የሚጋጭ አይደለም ምክንያቱም በሰው እና በፍሬም መካከል ያለውን ልዩነት
ያሳያል። ወይም ነገሩን ከማይቃረኑ ሕግ አንፃር ስናስቀምጥ እግዚአብሔር አንድና
ብዙ ሳለ በአንድ ጊዜ አንድና ብዙ አይደለም
ስሜት. እሱ በባህሪው አንድ ነው ነገር ግን
በባህሪው ብዙ ነው። ስለዚህ
የአለመሆኑን ህግ መጣስ የለም ሥላሴ
ወግ በሥላሴ አስተምህሮ። የአለም ጤና ድርጅት'
ምናልባት የሥላሴን ምሳሌነት ለመረዳት ( አባት )
ይረዳል. እኛ መቼ
እግዚአብሔር አንድ ማንነት አለው እና ሦስት
አካላት አሉት ማለታችን አንድ ምን እና ሦስት ምንድን
አለው ማለታችን ነው።
ማን። የሚከተለውን ሥዕላዊ መግለጫ ተመልከት
፡ ማን 3 ሦስቱ ማን (ሰዎች) መሆናቸውን ማን 2
አስተውል። (ወልድ) (መንፈስ ቅዱስ)
እያንዳንዱ ምን (ምንነት) ተመሳሳይ ነው። ስለዚህ
የሥላሴ መከላከያ _
338
እግዚአብሔር የባህሪ አንድነት ነው ከብዙ ሰዎች ጋር። እያንዳንዱ ሰው የተለየ ነው,
ነገር ግን አንድ የጋራ ተፈጥሮ ይጋራሉ.
እግዚአብሔር በንብረቱ አንድ ሲሆን በግንኙነቱ ግን ሦስት ነው። አንድነቱ
በባህሪው ነው (እግዚአብሔር ማለት ነው) እና ብዙነት በእግዚአብሔር አካላት ውስጥ
ነው (እንዴት እንደሚዛመድ)። ይህ ብዙ ግንኙነት ውስጣዊ እና ውጫዊ ነው. በሥላሴ
ውስጥ እያንዳንዱ አባል በተወሰነ መንገድ ከሌላው ጋር ይዛመዳል። ለምሳሌ አብ
ከወልድ ጋር በአብነት ይዛመዳል ወልድ ደግሞ ከአብ ጋር በወልድ ይዛመዳል። ያ
በሥላሴ መኳኳል ውጫዊና ውስጣዊ ግንኙነታቸው ነው። ደግሞም አብ መንፈስን
ይልካል መንፈስም ስለ ወልድ ይመሰክራል (ዮሐ. 14፡26)። በመለኮት አንድነት ውስጥ
በመሳተፍ ተግባራቸው እነዚህ ናቸው። እያንዳንዳቸው ከሌላው ጋር የተለያየ
ግንኙነት አላቸው, ነገር ግን ሁሉም ተመሳሳይ ይዘት ያላቸው ናቸው.
የሥላሴ ንጽጽር ፍጹም አይደለም ፣ ግን አንዳንዶቹ ከሌሎቹ የተሻሉ ናቸው።
በመጀመሪያ, አንዳንድ መጥፎ ምሳሌዎች ውድቅ መሆን አለባቸው. ሥላሴ ሦስት
ማያያዣዎች እንዳሉበት ሰንሰለት አይደለም ። እነዚህ ሦስት የሚለያዩና የሚለያዩ
ክፍሎች ናቸውና፤ እግዚአብሔር ግን አልተለየም ወይም አይለያይም።
እግዚአብሔርም እንደ አንድ ተዋንያን በተውኔት ውስጥ ሦስት የተለያዩ ክፍሎችን
እንደሚጫወት አይደለም። እግዚአብሔር በተመሳሳይ ሦስት አካላት ነውና አንድ
ሰው ሦስት ተከታታይ ሚናዎችን የሚጫወት አይደለም። እንዲሁም እግዚአብሔር
እንደ ሦስቱ የውሃ ግዛቶች አይደለም: ጠንካራ, ፈሳሽ እና ጋዝ. ለመደበኛ
ውሃ በሦስቱም ግዛቶች በአንድ ጊዜ አይደለም፣ ነገር ግን እግዚአብሔር ሁል ጊዜ
በአንድ ጊዜ ሦስት አካላት ነው። እንደ ሌሎች መጥፎ ተመሳሳይነት, ቢያንስ ይህ
አንድ ሰው ትሪቲዝምን አያመለክትም። ሆኖም፣ ሞዳሊዝም በመባል የሚታወቀውን
ሌላ መናፍቅ ያንጸባርቃል።
በጣም የተሳሳቱ የሥላሴ ምሳሌዎች ሥላሴነት በእውነት ትሪቲዝም ነው
የሚለውን ክስ ይደግፋሉ። ይበልጥ አጋዥ የሆኑት ንጽጽሮች በአንድ ጊዜ ብዙነትን
ሲያሳዩ አንድነትን ያቆያሉ። ለዚህ መግለጫ የሚስማሙ ብዙ አሉ።
የሥላሴ ሒሳባዊ ምሳሌ። ከላይ እንደተገለጸው ፣ እግዚአብሔር እንደ 1 3 (1x1x1)
ነው። ልብ በሉ ሶስት ናቸው ግን አንድ ብቻ ነው እኩል ናቸው እንጂ ሶስት
አይደሉም። ይህ በትክክል በእግዚአብሔር ውስጥ ያለው፣ ማለትም አንድ አምላክ
የሆኑ ሦስት አካላት ናቸው። እርግጥ ነው፣ ስለ ሥላሴ የሚገልጽ አንድም ምሳሌ
ፍጹም አይደለም፣ ነገር ግን ይህ የሚያሳየው በማይከፋፈል የሐሳብ ልውውጥ ውስጥ
እንዴት ሦስት እና አንድ በአንድ ጊዜ ሊሆኑ እንደሚችሉ ነው። በዚህ መልኩ ሲታይ
የሥላሴ ጥሩ ምሳሌ ነው።
የሥላሴ ጂኦሜትሪክ ምሳሌ።
ምናልባትም በጣም በሰፊው ጥቅም ላይ የዋለው ሥዕላዊ መግለጫ-
የሥላሴ አንድነት ትሪያንግል ነው። ብዙውን ጊዜ አባት
በዚህ ቅጽ ውስጥ ይቀመጣል.
 339
አንድ ሶስት ማዕዘን ብቻ እንዳለ አስተውል ነው።
ገና ሦስት ማዕዘኖች አሉ. እኔም አስተውያለሁ ፣ '' እግዚአ
ትሪያንግል ካለ፣ እነዚህ ኮርሶች- ብሔር
ነርሶች የማይነጣጠሉ እና ተመሳሳይ መሆን
አለባቸው-
neous በዚህ ረገድ ጥሩ ምሳሌ ነው- ወንድ ልጅ አይደለ መንፈስ
ም_ ቅዱስ
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

የሥላሴ አንድነት. እርግጥ ነው፣ አባት

ትሪያንግል ውሱን ነው እና
እግዚአብሔር ማለቂያ የለውም፣
ስለዚህ ፍጹም ምሳሌ አይደለም። ነገር
ግን ለነጥቡ ይህን ለማድረግ እየሞከረ
ነው
ክብ
ዓላማውን በሚገባ ያገለግላል. እንዲሁም፣ መለኮታ
የሚነካ (ግን አይደለም) ማከል ዊ
ተፈጥሮ
መደራረብ) ከታችኛው ግራ ኮር- ወንድ ልጅ መንፈስ
ቅዱስ
ከሦስት ማዕዘኑ አንፃር፣ አንዳንድ ተፈጥሮ
ምስጢራዊ-የሰው ልጅ tery ሊወሰዱ
የሚችሉት የክርስቶስ ሁለቱ
ተፈጥሮዎች ከማን ጋር ከሚዛመዱት
መንገድ ነው ።
አንድ ሰው. ( አባት )
ክርስቶስ አንድ አካል መሆኑን መጠቆም
አለብን (የታችኛው ግራ ነጥብ 1
ትሪያንግል), ገና ሁለት ና- ምን አለው ተፈጥሮ)
ቱሪስቶች. መለኮታዊ ተፈጥሮው ሶስት አካል ነው-
ማን
ግልብጥ እና ሰዋዊ ተፈጥሮው ክብ ነው 3 ማን 2
( ) (መንፈስ ቅዱስ)
cleመንካት. በዚያ ወልድ ነጥብ ላይ አንድ ይሆናሉ ።
ማለትም ሁለቱ ተፈጥሮዎቹ 2 ናቸው።
በአንድ
ሰው ውስጥ የተቀላቀለው. ወይም፣ በቃላት (Hmn ትሪ )
ከላይ ላለው አብነት፣ በክርስቶስ ሁለት ምን እና አንድ አሉ፣ በእግዚአብሔር ግን
ሦስት ማን እና አንድ ምን አሉ።
340
በሁለቱ የክርስቶስ ተፈጥሮዎች መካከል ያለውን ግንኙነት በሥዕላዊ
መግለጫዎች ውስጥ ላለመመልከት ሁለት መንገዶች እንዳሉ መጠቆም አለበት ።
እያንዳንዱ ግምት ውስጥ ይገባል-
በኦርቶዶክስ ክርስቲያኖች መናፍቅነት ፈጠረ።

Monophysite ስህተት የኔስቶሪያን ስህተት

Huma
Natur
n
e

ክበቡ ከሦስት ማዕዘኑ ጋር በሚደራረብበት በመጀመሪያው ሥዕል ላይ የክርስቶስን

ሁለቱን ተፈጥሮዎች የሚያደናግር አንድ ወጥ ኑፋቄ አለን። ይህ የክርስቶስ
መለኮታዊ ተፈጥሮ ገደብ የለሽ እና የሰው ልጅ ተፈጥሮም ውሱን ስለሆነ
መናፍቅነት ብቻ ሳይሆን ከንቱነትም ነው። እና ማለቂያ የሌለው ውሱን ፣ ገደብ
የለሽ ውሱን መሆን አይቻልም።
ክብ እና ትሪያንግል እንኳን የማይነኩበት ሁለተኛው ሥዕላዊ መግለጫ ንስጥሮሳዊ
ኑፋቄ ነው፣ እሱም ሁለት አካላትን እና ሁለት ተፈጥሮዎችን ያሳያል።
የሥላሴ መከላከያ

ክርስቶስ. ይህ ከሆነ ክርስቶስ ነፍሱን በመስቀል ላይ በሠዋ ጊዜ መለኮት የሆነው

የእግዚአብሔር ልጅ ለእኛ ሲል የሞተው ሰው አልነበረም። በዚህ ሁኔታ፣ የክርስቶስ
የስርየት መስዋዕት መለኮታዊ ዋጋ አይኖረውም እናም ለኃጢአታችን ጠቃሚ ሊሆን
አይችልም። እግዚአብሔርም ሰውም የሆነው አንድ እና አንድ አካል ስለ ኃጢአታችን
በመስቀል ላይ ቢሞት ብቻ ነው መዳን የምንችለው። ኢየሱስ አምላክም ሰው
ካልሆነ በስተቀር እግዚአብሔርንና ሰውን ማስታረቅ አይችልምና።
መጽሐፍ ቅዱስ ግን “አንድ አምላክ አለ በመካከላቸውም መካከለኛ አንድ አለ”
ይላል።
"
አምላክና ሰው፣ ሰው የሆነው ክርስቶስ ኢየሱስ ነው (1 ጢሞ. 2፡5)።
ክርስቶስ አንድ ማን (ሰው) ሁለት ምን (ተፈጥሮ) ያለው በመሆኑ፣ አንድ ጥያቄ
ስለ እርሱ በተነሳ ቁጥር በሁለት ጥያቄዎች መከፈል አለበት፣ አንደኛው ለእያንዳንዱ
ተፈጥሮ የሚተገበር ነው። ለምሳሌ ደከመው? መልስ: እንደ እግዚአብሔር,
አይደለም; እንደ ሰው, አዎ. ክርስቶስ ተራበ እንዴ? በመለኮታዊ ተፈጥሮው,
አይደለም; በሰው ተፈጥሮው አዎን. ክርስቶስ ሞቷልን? በሰው ተፈጥሮው ሞቷል።
 341
በመለኮታዊ ማንነቱ ግን አልሞተም። የሞተው ሰው አምላክ ነው, ነገር ግን
አምላክነቱ አልሞተም.
ይህ ተመሳሳይ አመክንዮ በሙስሊሞች ለሚነሱ ሌሎች ሥነ-መለኮታዊ ጥያቄዎች
ሲተገበር ተመሳሳይ መልስ ይሰጣል። ኢየሱስ ሁሉንም ነገር ያውቃል? እግዚአብሔር
ሁሉን አዋቂ ነውና እንዳደረገ። ነገር ግን ኢየሱስ እንደ ሰው የዳግም ምጽአቱን ጊዜ
አላወቀም እንዳለ (ማቴ. 24፡36) እና በልጅነቱ "በጥበብ ያደገ" (ሉቃ. 2:52) ስለ ሆነ
ሁሉንም ነገር አያውቅም ነበር.
ሌላው በተደጋጋሚ የሚጠየቀው ጥያቄ፡- ኢየሱስ ኃጢአት ሊሠራ ይችላል?
መልሱ አንድ ነው፡ እንደ እግዚአብሔር ኃጢአት ሊሠራ አይችልም ነበር; እንደ ሰው
ኃጢአት መሥራት ይችል ነበር (ነገር ግን አላደረገም)። እግዚአብሔር ኃጢአት
አይሠራም። ለምሳሌ፣ መጽሐፍ ቅዱስ “እግዚአብሔር ሊዋሽ አይችልም” (ዕብ. 6፡
18፤ ቲቶ 1፡2) ይላል። ሆኖም ኢየሱስ “እንደ እኛ የተፈተነ ከኃጢአት በቀር በነገር
ሁሉ ተፈትኗል” (ዕብ. 4፡15)። ይህም ማለት ኃጢአትን ባይሠራም (2 ቆሮ. 5፡21፤ 1
ጴጥ. 1፡19፤ 1 ዮሐ. 3፡3) በእውነት ተፈትኗል ስለዚህም ኃጢአት መሥራት ይቻል
ነበር። አለበለዚያ የእሱ ፈተና
ቻራዴ ይሆን ነበር። ኢየሱስ ነፃ የመምረጥ ኃይል ነበረው፤ ይህ ማለት ምንም
ዓይነት የሥነ ምግባር ምርጫ ቢያደርግ ከዚህ የተለየ ማድረግ ይችል ነበር ማለት
ነው። ይህም ማለት ኃጢአትን ላለመሥራት ሲመርጥ (ሁልጊዜ የነበረ) ሰው ሆኖ
ኃጢአት ሊሠራ ይችል ነበር (ነገር ግን አላደረገም)።
እያንዳንዱን የክርስቶስን ጥያቄ ለሁለት መክፈል እና ወደ እያንዳንዱ ተፈጥሮ
ማጣቀስ በምስጢር የተሸፈኑ ብዙ ሥነ-መለኮታዊ እንቆቅልሾችን ይከፍታል። እናም
በክርስቲያኖች ላይ በሙስሊሞች እና በሌሎች ኢ-አማኒዎች የሚበረታቱትን
አመክንዮአዊ ቅራኔዎችን ለማስወገድ ያስችላል።
የሥላሴ ሥነ ምግባራዊ ምሳሌ ። አንድ ምሳሌ፣ በሴንት.
አውጉስቲን, ሥላሴን በማብራት ዋጋ አለው. መጽሐፍ ቅዱስ “እግዚአብሔር ፍቅር
ነው” (1 ኛ ዮሐንስ 4፡16) ይለናል ። ፍቅር ግን ፍቅረኛን፣ የተወደደውን (የተወደደውን)
እና በመካከላቸው ያለውን የፍቅር መንፈስ ስለሚያካትት ፍቅር ሦስትነት ነው።
ይህንን ተግባራዊ ለማድረግ
ሥላሴ, አብ ፍቅረኛ ነው; ወልድ የተወደደ ነው (ማለትም፣ የተወደደው)፣ መንፈስ
ቅዱስ ደግሞ የፍቅር መንፈስ ነው። ፍቅር ግን አንድ ነው - ሶስት ውስጥ
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

አንድ. ይህ ምሳሌ ከሰዎች ብቻ የመነጨ ፍቅርን ስለሚጨምር ይህ ምሳሌ ግላዊ

የመሆን ጥቅም አለው።
አንትሮፖሎጂካል ስዕላዊ መግለጫ. ሰው የተፈጠረው በእግዚአብሔር አምሳል
ስለሆነ (ዘፍ. 1፡27) በሰው ልጆች ውስጥ ከሥላሴ ጋር አንድ ዓይነት መመሳሰል
ቢኖረው ምንም አያስደንቅም። በመጀመሪያ, trichotomy ን መካድ እንፈልጋለን
342
(ሰው ሥጋ፣ ነፍስ እና መንፈስ ነው) እንደ ተገቢው የሥላሴ ምሳሌ። እውነት
ቢሆንም (እና ብዙ ክርስቲያኖች ፍትሃዊ የአካል እና የነፍስ ልዩነት ሲሉ
አይቀበሉትም) መጥፎ ምሳሌ ነው። አካልና ነፍስ በሞት ሊለያዩ ይችላሉ (2 ቆሮ. 5፡
8፤ ፊልጵ. 1፡23፤ ራዕ. 6፡9) የሥላሴን ማንነትና አካላት ግን ሊለያቸው አልቻለም።
በሰዎች ተፈጥሮ ላይ የተመሰረተው የተሻለ ምሳሌ ቀደም ሲል እንደተገለጸው
በአእምሯችን መካከል ያለው ግንኙነት፣ ሀሳቦቹ እና የእነዚህን ሃሳቦች በቃላት
መግለጽ ነው። በሦስቱም መካከል ማንነት ሳይኖር አንድነት እንዳለ ግልጽ ነው።
ከዚህ አንጻር ሥላሴን ይገልጻሉ።
ኢስላማዊ ምሳሌዎች። ምናልባት ለሙስሊሙ አእምሮ ያለው የመለኮት ብዙነት
ምሳሌ ቀደም ሲል እንደገለጽነው (በምዕራፍ 11) በቁርኣንና በእግዚአብሔር መካከል
ያለው ግንኙነት ነው ። አንድ የእስልምና ምሁር እንደገለጸው ቁርኣን "የመለኮታዊ
ፈቃድ መግለጫ ነው. በክርስትና ውስጥ ከማንኛውም ነገር ጋር ማወዳደር
ከፈለጋችሁ ከራሱ ከክርስቶስ ጋር ማወዳደር አለባችሁ. ክርስቶስ በሰዎች መካከል
የመለኮት መግለጫ ነበር,
19 የመለኮታዊ

ፈቃድ መገለጥ። ይህ ነው ቁርኣን ነው።" የኦርቶዶክስ ሙስሊሞች ቁርአን

ዘላለማዊ እና ያልተፈጠረ ነው ብለው ያምናሉ፣ነገር ግን ከእግዚአብሄር ጋር አንድ
አይነት አይደለም ነገር ግን እንደ እግዚአብሔር የማይጠፋ የእግዚአብሔር አእምሮ
መግለጫ ነው::በእርግጥ እዚህ ብዙ ቁጥር አለ:: በአንድነት ውስጥ ፣ ከእግዚአብሔር
ሌላ የሆነ ነገር ግን ከእግዚአብሔር ጋር አንድ የሆነ ነገር ነው፤ በእርግጥም የሙስሊም
ሊቃውንት የክርስቶስን አምላክነት ክርስትና አስተምህሮ ማመሳሰላቸው የዚህን
ምሳሌ ጥቅም ያሳያል። ዘላለማዊ እና ያልተፈጠሩ ነገሮች ግን አንድ አምላክ ብቻ
ናቸው።
በተጨማሪም፣ አንዳንዶች መሐመድ ነብይ፣ ባል እና መሪ መሆኑን በአንድ ጊዜ
ጠቁመዋል። ታዲያ ለምንድነው ሙስሊም በእግዚአብሔር ውስጥ ያለውን
የብዙሃነት ተግባራት (ግለሰቦችን) ሃሳብ ውድቅ የሚያደርገው። በአንድነት ውስጥ
ያለው ብዙነት ከእግዚአብሔር ጋር እንደሚገናኝ ሁሉ የማይታወቅ ለመሆኑ
በእስላማዊው ሥርዓት ውስጥ በጣም ማረጋገጫው ነው። በተመሳሳይ ሁኔታ
ሙስሊሞች የሥላሴን ትምህርት የማይረባ ነው ብለው የሚክዱበት ምንም
ምክንያት የለም።

ማጠቃለያ

በእስልምና እና በክርስትና መካከል ያለው ልዩነት እምብርት ያለው የክርስትና

ትምህርት የሥላሴ ትምህርት ነው። ሙስሊሞች መጽሐፍ ቅዱሳዊም ሆነ
ለመረዳት የማይቻል ነው ብለው ይቃወማሉ። ነገር ግን ያንን ለመጠበቅ ሲባል
አይተናል

19. ዩሱፍ ኬ ኢቢሽ፣ ሙስሊሙ በቁርአን ይኖራል በሚል ርዕስ በዋዲ፣ 14 ዓ.ም
ጠቅሷል።
 343
የሥላሴ መከላከያ

ቀደም ሲል ከዐውደ-ጽሑፉ ውጪ የመጽሐፍ ቅዱስ ጽሑፎችን ጠምዘዋል። እና

የኋለኛውን ለመያዝ ፣ ለእሱ ወጥነት ያለው ፣ ግልጽ የሆኑ አመክንዮአዊ ልዩነቶችን
ብቻ ሳይሆን ቁርኣንን ከእግዚአብሔር ጋር ስላለው ግንኙነት ያላቸውን አመለካከት
ውድቅ ማድረግ አለባቸው። ባጭሩ የሥላሴን ትምህርት ውድቅ ለማድረግ ምንም
በቂ ምክንያት የለም። በተጨማሪም ፣ እኛ ድጋፍ እናደርጋለን-
(በምዕራፍ 11)ክርስቶስ በእውነት የእግዚአብሔር ልጅ እንደሆነ የሚያሳይ ማስረጃ
ነው። ስለዚህ ክርስቲያናዊ ሥላሴነት፣ በአምላክነትና በእግዚአብሔር ፍጥረት ውስጥ
ያለው የእርስ በርስ ግንኙነት ባለ ጠግነት፣ መካን እና ግትር ከሆነው የሙስሊም
አሀዳዊ እምነት የበለጠ ተመራጭ ነው።
 13
የድነት መከላከያ
በመስቀሉ

ቀደም ሲል እንዳየነው (በምዕራፍ 6) የእስልምና ሥነ-መለኮት በተሰቀለውና

በተነሣው ክርስቶስ ላይ የተመሠረተውን በእምነት የሚገኘውን በጸጋ መዳንን
በኃይል ይቃወማል። ሙስሊሞች የኦርቶዶክስ ክርስትናን የመዳን አመለካከት
የማይቀበሉ ብዙ ምክንያቶች አሉ ነገርግን በርካቶች ተለይተው ይታወቃሉ።
በመጀመሪያ፣ ሰዎች በተፈጥሯቸው ኃጢአተኞች መሆናቸውን እና መዳን
እንደሚያስፈልጋቸው ይጠቁማል፣ ነገር ግን እስልምና የክርስትናን የርኩሰት
አስተምህሮ በግልጽ ይቃወማል። ሁለተኛ፣ ኢየሱስ አምላክ-ሰው ሆኖ በመሞቱ
በሰው ልጆችና በእግዚአብሔር መካከል እርቅን ያመጣ የእግዚአብሔር ልጅ ነው
የሚለውን የክርስቲያኖች አባባል ውድቅ ያደርጋል። ሦስተኛ፣ እግዚአብሔር ነቢይ
እንደ ስቅለት ያለ አሳፋሪ ሞት እንዲሰቃይ መፍቀዱ የሚለው ሐሳብ፣
እግዚአብሔር ለልዩ አገልጋዮቹ የሚሰጠውን እንክብካቤ ከሚለው እስላማዊ ጽንሰ
ሐሳብ ጋር የሚቃረን ነው።
ክራግ እንዲህ ሲል ጽፏል.

ቁርኣን ስለ ኢየሱስ ከነገረው በመነሳት በአጠቃላዩ አንባቢ ላይ ያለው

ቅጽበታዊ ግንዛቤ አጭር ነው። . . . በአንዳንድ ዘጠና ጥቅሶች ወሰን ውስጥ
በአጠቃላይ ከስልሳ አራት የማያንሱ ጥቅሶች የተራዘሙ እና በከፊል የተባዙ
የትውልድ ታሪኮች መሆናቸው የበለጠ አስገራሚ ነው። እዚህ አንዳንድ
መደጋገም አጠቃላይ ድምሩን የበለጠ ይቀንሳል። ብዙውን ጊዜ አዲሱ ቴስ-
የወንጌል ትምህርት የተራዘመ መግቢያ ያላቸው የስሜታዊነት ትረካዎች
ናቸው። በቁርኣን ውስጥ ያለው የኢየሱስ ዑደት የተዳከመ ተከታይ ያለው
የትውልድ ትረካ ነው ሊባል ይችላል።

1. ክራግ፣ ኢየሱስ እና ሙስሊሙ፣ 25-26.

278
በመስቀሉ የመዳን መከላከያ

ክራግ አክሎ "ኢየሱስ የተወሰነ ነበር - አንዳንዶች የተወሰነ ይላሉ - የአይሁድ

ተልዕኮ በቁርዓን ውስጥ አጽንዖት ተሰጥቶታል። መሐመድ ብቻ እንደ 'ማኅተም
 345
የነቢያት ሁሉ የዘመንና የቦታ ነው።"ስለዚህ ክርስትና ወደ ኢየሱስ 'አነበበ' የተባለው
'ሁለንተናዊ'፣ ይህን ይበልጥ ግልጽ የሆነውን የአይሁድ ጥሪ በመጣስ፣ የዚያ
ሴማዊነት አካል ሆኖ ይታያል።
የኢየሱስ ወንጌል፣ እሱም ለጥንቷ አህዛብ ቤተክርስቲያን የተሰጠ።” 2

ብዙ የምዕራባውያን ሊቃውንት መሐመድ በመስቀል በኩል ያለውን የክርስትናን

የመዳን ትምህርት ውድቅ ያደረገበት ምክንያት በታሪክ ውስጥ ዋነኞቹ ነቢያት
በጠላቶቻቸው ላይ ድል ሲያደርጉ ቆይተዋል። የእግዚአብሔር ክርስቶስ በጠላቶቹ
በመስቀል ላይ ቢገደል ለእግዚአብሔር ነቢይ የማይታዘዙ ሰዎች ድል አላደረጉም
የሚለው የዘወትር የቁርዓን ጭብጥ ምን ይሆን ነበር? መስቀሉ መግባቱ ዓመፀኞች
በመጨረሻ በጻድቃን ላይ ድል እንዳደረጉ እውቅና አይደለምን? 3
በክርስቶስ መስዋዕት ሞት እና ትንሳኤ ስለ መዳን እስላማዊ ግንዛቤ
እንነጋገራለን ። ከዚያም ከክርስቲያናዊ እይታ አንጻር ትችቶችን በማቅረብ
አመለካከታቸውን እንገመግማለን።

የሙስሊም የክርስቲያን ማዳን አለመግባባቶች

ሙስሊሞች፣ ክርስቲያኖች እንደሚያምኑት፣ በድንግል መወለድ፣ እንዲሁም

በክርስቶስ ሞት፣ ትንሳኤ፣ ዕርገት እና ዳግም ምጽአት፣ እነዚህን አሳሳች
መመሳሰሎች በቀላሉ መግለጽ ቀላል ነው። የክርስትና እምብርት (1 ቆሮ. 15፡1-6)
ኢየሱስ ለሰው ልጆች ኃጢአት በመስቀል ላይ እንደሞተ እና ከሶስት ቀን በኋላ
እንደተነሳ ማመን ነው። እስልምና ግን ይህንን አስተምህሮ ውድቅ አድርጎታል።
አብዛኞቹ ሙስሊሞች ኢየሱስ በመስቀል ላይ መሞቱን አያምኑም, እና አንድም
በዚያ ለዓለም ኃጢአት ቅጣት እንደከፈለ አምናለሁ. በተጨማሪም፣ እስልምና
የክርስቶስን ትንሳኤ ቢያስተምርም፣ በመጨረሻው ቀን እንደ አጠቃላይ ትንሳኤ
አካል ብቻ ነው የሚታየው። ስለዚህ ኢየሱስ በምድር ላይ ከኖረ በኋላ ወደ ሰማይ
እንዳረገ ቢያምኑም አብዛኞቹ ከማረጉ በፊት ከሞት እንደተነሳ አያምኑም።
ከተሰቀለ ከሦስት ቀናት በኋላ እንደ ተነሣ ማንም አያምንም። እንደውም ማንም
ሙስሊም ሊቃውንት ማለት ይቻላል ክርስቶስ እንደተሰቀለ እና የተወገዙትም
መናፍቃን ናቸው ብሎ አያምንም።
በተጨማሪም ለሙስሊሞች የክርስቶስ ዳግም ምጽአት ክርስቲያኖች
እንደሚያምኑት በምድር ላይ መንግሥት ለመመስረት ሳይሆን ክርስቲያኖች
መሐመድን እንዲከተሉ ለመንገር ነው። እንደ አንድ የሙስሊም ወግ “የመርየም
ልጅ ዒሳ ወደ ምድር ይወርዳል፣ ያገባል፣ ይወልዳል፣ 45 ዓመትም ይኖራል፣ ከዚያም
ሞቶ ከእኔ ጋር [መሐመድ] በመቃብሬ ይቀበራል።

2. Ibid., 27.
3. ቤል, 154.
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ
346
ከዚያም የመርየም ልጅ ዒሳ እኔም እና እኔ ከመቃብር በአቡበክርና በዑመር መካከል
እንነሳለን።” 4
የሙስሊም ምሁር ሼክ አህመድ ዛኪ ያማኒ እንዳሉት "በክርስቲያኖች እና
በሙስሊሞች መካከል በተካሄደው ታላቅ ክርክር ...
ምንም ያህል ምክንያታዊ ንግግር ሁለቱን ወገኖች እርስ በርስ የሚያቀራርቡበት እና
የችግሮች መኖር መታወቅ ያለበት የትኛዎቹ መሠረታዊ ሥርዓቶች።
የክርስቶስ እና ስቅለቱ፣ የክርስቲያን እምነት ዋና ማዕከል በሆነው በእስልምና
እምነት ውስጥ ምንም ቦታ የላቸውም፣ በቁርኣን ሙሉ በሙሉ ውድቅ ተደርጓል ።
"
“የመጀመሪያው የአጋንንት ግብ ሰዎችን የተሳሳተ መረጃ በማድረስ ሰዎችን
እንዲያስቱ ማድረግ ነው፣ እርሱም የተሰቀለው ክርስቶስ መሆኑን ለሐዋርያት
የነገራቸው ሰው ነው።” 6

ሞት
ሙስሊም ስለ ክርስቶስ የተሳሳተ ግንዛቤ

የሙስሊም ስቅለትን አለመግባባት በኢብኑ ተይሚያ አባባል ይወክላል፡-

“ከክርስቲያኖች አንድ ስንኳ ከእነርሱ ጋር (አይሁዶች) ምስክር አልነበረውም።
ይልቁንም ሐዋርያት በፍርሃት ርቀው ቆዩ እንጂ አንዳቸውም ስቅለቱን አይቶ
አላየም። ." 7 ይህ በእርግጥ ሐሰት እና አሳሳች ነው። የወንጌል ዘገባ ስለሚናገር
ውሸት ነው።
ሐዋርያው ዮሐንስ በስቅለቱ ጊዜ በመስቀሉ አጠገብ ቆሞ ነበር (ዮሐ. 19:26፤ ዝከ.
20:20-25)። ጴጥሮስም በሩቅ ሊሆን ይችላል (ማርቆስ 14፡54 ተመልከት)።
ከዚህም በተጨማሪ በመስቀል ላይ ሌሎች የክርስቶስ ተከታዮች ነበሩ፡ የኢየሱስ
እናት ማርያም (ዮሐ. 20፡2526) እና ሌሎች ሴቶች (ሉቃስ 23፡27፤ ዮሐንስ 19፡
25)። አሳሳች ነው ምክንያቱም አንድ ሰው ኢየሱስ በመስቀል ላይ መሞቱ የእርሱ
ካልሆነ በቀር እርግጠኛ መሆን እንደማይችል ስለሚያመለክት ነው።
ሐዋርያት በዚያ ነበሩ። በሞት ቅጣት የተከሰሱት የሮማውያን ወታደሮች
የክርስቶስን ሞት በታማኝነት ለመወጣት በቂ ምስክር ነበሩ። በሙያቸው የተገደሉ
እና ሰዎችን መግደል ለምደው ነበር። ከዚህም በተጨማሪ በመስቀል አጠገብ
ያሉትን ሁለቱ ወንበዴዎች (ማቴ. 27:38)፣ ሕዝቡ (ማቴ. 27:39) “ እጅግ ብዙ
ሕዝብ ” (ሉቃስ 23:27) እና አይሁዳዊው-

4. AR L Doi፣
የነቢዩ ኢየሱስ አቋም በእስልምና-II፣ በሙስሊም የዓለም ሊግ
ጆርናል (ሰኔ 1982)፣ 23. በእስልምና ወግ (ድምፅ ሐዲስ) መሐመድ፣ “የመርየም ልጅ
ሊወርድ እየተቃረበ ነው። በመካከላችሁ እንደ ፍትሐዊ ዳኛ ጻድቅ ኢማም;
መስቀሉን ይሰብራል፣ አሳማውን ይገድላል፣ ለሙስሊም ገዥዎች ከለላ
በሚሰጣቸው ከሀዲዎች ላይ የጂዝያ ልዩ ግብር ያስገድዳል ።” ኢብኑ ተይሚያ፣
306
5. አህመድ ዛኪ ያማኒ፣ በዋት፣ እስልምና እና ክርስትና ዛሬ፣ ix–x.
 347
6.ኢብኑ ተይሚያ 110.
7. ኢቢድ., 305.
በመስቀሉ የመዳን መከላከያ

(ማቴ. 27፡41)፣ እርሱን በመጥላቸው ምክንያት ኢየሱስ በዚያ መገደሉን

ለማረጋገጥ በቂ ምክንያት ነበራቸው። አንዳቸውም ባይሆኑም።
የኢየሱስ ተከታዮች በዚያ ነበሩ—ብዙዎችም ነበሩ—ብዙዎቹ ሌሎች የስቅለት
ምስክሮች የእሱን ሞት እውነታ ለማረጋገጥ ከበቂ በላይ በሆነ ነበር።
ኢየሱስ በመስቀል ላይ በሥጋ እንደሞተ የሚያሳዩት ማስረጃዎች እጅግ በጣም
ብዙ ናቸው። አንደኛ፣ ብሉይ ኪዳን አስቀድሞ ተናግሮታል (ኢሳ. 53፡5-10፤ መዝ.
22፡16፤ ዳን. 9፡26፤ ዘካ. 12፡10)፣ እና ኢየሱስ ስለ መሲሑ የተነገሩትን የብሉይ
ኪዳን ትንቢቶች ፈጽሟል (ማቴ. 4) :14፤ 5:17-18፤ 8:17፤ ዮሐንስ 4:25-26፤
5:39) በተጨማሪም፣ ኢየሱስ አስቀድሞ ደጋግሞ አሳውቋል (ማቴ. 12:40፤ 17:22-
23፤ 20:18፤ ማር. 10:45፤ ዮሐንስ 2:19-20፤ ዮሐ. 10:10-11)።
ደግሞም የትንሣኤው ትንቢቶች ሁሉ (መዝ. 16፡10፤ ኢሳ. 26፡19፤ ዳን.
12:2; ዮሐንስ 2:19-21; ማቴ. 12:40; 17፡22-23) የሚሞተው በመሞቱ ላይ ነው።
የሚነሳው ሬሳ ብቻ ነው። ከዚህም በላይ የኢየሱስ የጉዳት ዓይነትና መጠን
መሞቱን የሚያመለክት ሲሆን ይህም የስቅለት ሂደት መሞቱን ያረጋግጣል።
በተመሳሳይም የኢየሱስን ጎኑ በጦሩ መወጋቱ፣ ከዚህም “ደምና ውኃ” (ዮሐንስ 19፡
34) በሥጋ መሞቱን የሚያሳይ የሕክምና ማስረጃ ነው። ደግሞም፣ ኢየሱስ
በዚያው ቅጽበት፣ “አባት ሆይ፣ መንፈሴን በእጅህ አደራ እሰጣለሁ” በማለት
የራሱን ሞት ተናግሯል (ሉቃስ 23፡46፤ ዮሐንስ 19፡30)። የኢየሱስም የሞት
ጩኸት በአጠገቡ በቆሙት ተሰምቷል (ዮሐ. 19፡47-49)። ከዚህም በላይ
መስቀልንና ሞትን የለመዱት የሮማውያን ወታደሮች ኢየሱስን ሞተዋል ብለው
ነገሩት (ዮሐ.
19፡33)። በዚህ ሁሉ ላይ ጲላጦስ ሬሳውን ለዮሴፍ ከመሰጠቱ በፊት ኢየሱስ
መሞቱን ለማረጋገጥ ሁለት ጊዜ አጣራ (ማር 15፡44-45)። በተጨማሪም፣ ኢየሱስ
በሰባ አምስት ፓውንድ ጨርቅና በቅመማ ቅመም ተጠቅልሎ ለሦስት ቀናት
በታሸገ መቃብር ውስጥ አኖረው (ዮሐ. 19፡39-40፤ ማቴ. 27፡60)። በዚያን ጊዜ
ባይሞት ኖሮ፣ ይህም በግልጽ እንደነበረው፣ በምግብ፣ በውኃና በሕክምና እጦት
ይሞት ነበር። በመጨረሻም ማስረጃዎቹን በጥንቃቄ የመረመሩት የሕክምና
ባለሥልጣናት በመስቀል ላይ እንደሞቱ በመግለጽ “የታሪክና የሕክምና ማስረጃዎች
ክብደት ኢየሱስ በጎኑ ላይ ቁስሉ ሳይደርስበት መሞቱን ያሳያል።” በዚህ መሠረት
ትርጓሜዎች ኢየሱስ በመስቀል ላይ አልሞተም ከሚለው ግምት ከዘመናዊው
የሕክምና እውቀት ጋር የሚጋጭ ይመስላል። 8
የሙስሊሙ የክርስቶስ ሞት አሻሚነት ወደሚከተለው ሊገለጽ ወደሚችል ግራ
የሚያጋባ ሁኔታ አስከትሏል።
348
1) ሁሉም ሙስሊሞች ኢየሱስ በመስቀል ላይ የሞተው ስለ ኃጢአታችን
እንዳልሆነ ይስማማሉ።

8. ስለ ክርስቶስ ሞት ጆርናል ኦቭ ዘ አሜሪካን ሜዲካል አሶሴሽን (መጋቢት 21፣

1986)፣ 1463 ላይየወጣውን አንቀጽ ተመልከት።
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

2) ሁሉም ሙስሊሞች ማለት ይቻላል ኢየሱስ በመስቀል ላይ አልሞተም ነገር

ግን በእሱ ምትክ ሌላ ሰው እንደተሰቀለ፣ ለምሳሌ እንደ ይሁዳ (አባሪ 2
ይመልከቱ) ወይም የኢየሱስን መስቀል የተሸከመው ሲሞን።
3) ሁሉም ሙስሊሞች ማለት ይቻላል ኢየሱስ ወደ ሰማይ ከማረጉ በፊት
አልሞተም ነገር ግን ከዳግም ምጽአቱ በኋላ እንደሚሞት እና በመጨረሻው
ዘመን አጠቃላይ ትንሳኤ ከሌሎች ጋር እንደሚነሳ ያምናሉ።

ሙፋሲር የእስልምናን አመለካከት ልብ በሚገባ ጠቅለል አድርጎ ሲናገር

"ሙስሊሞች ኢየሱስ አልተሰቀለም ብለው ያምናሉ። ጠላቶቹ በመስቀል ላይ
ሊገድሉት አስበው ነበር ነገር ግን እግዚአብሔር ከሴራታቸው አዳነው" ብሏል። 9
ኢየሱስ በመስቀል ላይ ስለ ኃጢአታችን አልተሰቀለም ለሚለው የሙስሊሞች
ስምምነት መሠረት የሆኑ በርካታ የቁርአን ምንባቦች ናቸው። 4፡157-58 ቁልፍ
ጽሑፍ ነው። ኢየሱስን ጨርሶ አልሞተም የሚል ይመስላል። በመስቀል ሞት
መሞቱን በእርግጥ ይክዳል። እንዲህ ይነበባል፡-

«እኛ የአላህን መልእክተኛ የመርየምን ልጅ ክርስቶስን ዒሳን ገድለናል» ሲሉ

(በመኩራራት)፤—ነገር ግን አልገደሉትም፤ አልሰቀሉትምም፤ ግን ለእነርሱ
ተገለጠላቸው። በጥርጣሬዎች የተሞሉ ናቸው, አይደለም
(የተወሰነ) ዕውቀት ነው። ግን ጥርጣሬን ብቻ ነው። አልገደሉትም።
ይልቁንም አላህ ወደርሱ አነሳው። አላህም አሸናፊ ጥበበኛ ነው።

በኢየሱስ ስቅለት ላይ የእስልምና ክህደት ምክንያት በሁለት ሥነ-መለኮታዊ

ጽንሰ-ሐሳቦች ላይ ያተኮረ ነው-ሉዓላዊነት እና ብልሹነት። በትክክል፣ እሱ
የተመሠረተው በልዩ የእስልምና ፅንሰ-ሀሳብ የእግዚአብሔር ሉዓላዊነት እና በሰው
ልጅ ርኩሰት ላይ ያለውን የክርስትና እምነት ውድቅ በማድረግ ነው።
የክርስቶስን መሰቀል ውድቅ ለማድረግ የእግዚአብሔርን ሉዓላዊነት የሙስሊሙ
አመለካከት በሚከተለው ፅሁፍ ተንጸባርቋል።

ማጥፋት በሻ ኖሮ በአላህ ላይ ምንን ይሠራል በላቸው

 349
የመርየም ልጅ አልመሲሕ እናቱ እና በምድር ላይ ያለ ሁሉ? የሰማያትና የምድር
በመካከላቸውም ያለው ሁሉ ንግሥና የአላህ ብቻ ነው። የሚሻውን ይፈጥራል፡
አላህም በነገሩ ሁሉ ላይ ቻይ ነው። (5፡17)።

ሉዓላዊ አምላክ በነገር ሁሉ ላይ ተቆጣጣሪ ነው። አገልጋዩም በጠላቶቹ እጅ

እንደዚህ ያለ አሳፋሪ ሞት እንደ ስቅላት እንዲደርስበት አልፈቀደም። ይልቁንም
እንደ አላህ ያለ ሉዓላዊ አምላክ ባሪያውን ከጠላቶቹ ያድነዋል። አብዳላቲ፣
በተለመደው የሙስሊም ፋሽን፣ "ኢየሱስ እንደተባለው እንደተዋረደ እና
እንደተገደለ ማመን ከእግዚአብሔር ምህረት እና ጥበብ ጋር ይስማማል?" 10 እንደ

9. ሙፋሲር፣ 5.
10. አብዳላቲ፣ 160
በመስቀሉ የመዳን መከላከያ

ቁርኣን እንዲህ ይላል፡- "አላህ ባለ ጊዜ፡- 0 ዒሳ ሆይ! እኔ እሰበስብሃለሁ ወደኔም

አወጣሃለሁ። ከእነዚያም ከካዱት ሰዎች አጠራሃለሁ። እነዚያንም የተከተሉህን
ከእነዚያ ከካዱት በላይ አደርጋለሁ እስከ ዕለተ ቀን ድረስ ። ትንሣኤ " (3፡55)።
ይህ ክርክር ግን በብዙ ምክንያቶች በጣም አከራካሪ ነው። አንደኛ ነገር፣ ይህ
እግዚአብሔር የሚያደርገውን ወይም የማያደርገውን በሰው የተነደፈ ሃሳብ ነው ።
ነገር ግን ሟች ሰው ለአንድ ሉዓላዊ አምላክ (ሙስሊሞች እንደሚያምኑት) እንዴት
ማድረግ እንዳለበት ወይም እንደሌለበት መንገር ፍጹም ትዕቢት ነው። ነቢዩ
ኢሳይያስ እንደነገረን እግዚአብሔር “ሐሳቤ እንደ አሳባችሁ መንገዳችሁም መንገዴ
አይደለም” (ኢሳ. 55፡8) ብሏል። በእርግጥም ሙስሊሞች እንኳን እግዚአብሔር
ሁሉን ቻይ እንደሆነ እና የፈለገውን ማድረግ እንደሚችል ያምናሉ (ሱራ 30፡5)።
በተጨማሪም፣ በሙስሊሞች የተያዘው የሉዓላዊነት ጽንሰ-ሀሳብ እግዚአብሔር
ማንኛውንም ነገር ማድረግ ይችላል የሚለው ነው። እግዚአብሔር ምኞቱ ቢሆን
ኖሮ እንዲሰቀል ለምን አልፈቀደም?
በሌላ ነገር፣ ነቢዩ ኢሳይያስ እግዚአብሔር የአገልጋዩን አሳፋሪ ሞት በእውነት
እንደፈቀደ ሲገልጽ እንዲህ ሲል አስተምሮናል፡- “የጌጥ መልክ የለውም፣ ባየነውም
ጊዜ የምንወደው ውበት የለም። የተናቀ በሰውም የተጠላ የሕማም ሰው ኀዘንንም
የሚያውቅ ነው፤ ፊታችንንም ከእርሱ ሰውረን... ነገር ግን እንደ ተመታ
በእግዚአብሔርም እንደ ተቀሠፈ እንደ ተቸገረም ቈጠርነው። “ነገር ግን ስለ
መተላለፋችን ቈሰለ፣ ስለ በደላችንም ደቀቀ፣ የደኅንነታችንም ተግሣጽ በእርሱ
ላይ ነበረ፣
የሱ ግርፋት ተፈወስን " (ኢሳ. 53፡2-5) ስለዚህ የኢየሱስ መሰቀል በእግዚአብሔር
ዘንድ ተቀባይነት ያገኘ ብቻ ሳይሆን አስቀድሞም ተነግሯል (ዘካ. 12፡10፤ መዝ. 22፡
16)። ለአዲስ ኪዳን አንባቢ የክርክሩ መልእክት መገረሙ
350
መገለጥ የማያምኑትን አስጸያፊ ነው። በእርግጥም ጳውሎስ “የመስቀልን በደል”
በመጥቀስ “የሚያምኑትን ሊያድን በተሰበከው መልእክት ሞኝነት እግዚአብሔርን
ደስ አሰኝቷል” (1 ቆሮ. 1፡21) በማለት ተናግሯል። “ከሰው ይልቅ የእግዚአብሔር
ሞኝነት ጠቢብ ነውና” (ቁ. 25)።
በእርግጥም፣ ቁርኣን እንኳን አብርሃም ልጁን በሞሪያ ተራራ ላይ ባቀረበው
መስዋዕትነት ምትክ የሆነ የኃጢያት ክፍያ ምሳሌ ይሰጣል፡-

«ልጄ ሆይ! እኔ አንተን መስዋዕት አድርጌ የማቀርብህ መሆኔን በራዕይ አያለሁ

።... ሁለቱም ፍቃዳቸውን (በአላህ ላይ) በተገዙ ጊዜ በግንባሩ ላይ ( ለመስዋዕት)
ሰግዶ አኖረው ። (አላህም) ጠራው፡- "0 ኢብራሂም!... በታላቅ መስዋዕትም
ተቤዠነው " (37፡102-7፣ አጽንዖት የኛ)።

“መሥዋዕት” እና “ቤዛ” የሚሉት ቃላት በትክክል ክርስቲያኖች በክርስቶስ

በመስቀል ላይ መሞቱን ማለታቸው ነው። እንዲያውም ኢየሱስ እነዚህን ቃላት
የተጠቀመው ለራሱ ሞት ነው (ማርቆስ 10፡45)። ስለዚህ የክርስቶስ መሥዋዕታዊ
ሞት ቁርዓን አይደለም ።
ያኔ አላህ በአገልጋዩ ላይ የስድብ ገጠመኞች እንዲደርስበት መፍቀዱ አጠቃላይ
ሀሳቡ ሙስሊም አይደለም። የመሐመድ የሕይወት ታሪክ ጸሐፊ ፣
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

ሃይካል በመሐመድ ስለደረሰባቸው ስድብ ገጠመኞች ይናገራል። ለምሳሌ “የታጊፍ

ጎሳዎች ግን የመሐመድን ጥሪ ውድቅ ማድረጋቸው ብቻ ሳይሆን ሎሌዎቻቸውን
እንዲሰድቡትና ከከተማቸው እንዲጥሉት ላከ። ከእነርሱም ሸሽቶ ከግድግዳ
አጠገብ ተጠልሎ...። በዚያም የረቢዓ ልጆች እያዩ ሽንፈቱን እያሰበ በወይን ተክል
ሥር ተቀምጧል። 11
ከዚህም በላይ ሙስሊሞች እግዚአብሔር ነቢያቱን ከጠላቶቻቸው
እንደሚያድናቸው ቢያስቡም፣ ክርስቶስን ከጠላቶቹ አላዳነውም ብሎ መደምደም
ስህተት ነው። በእርግጥም ትንሣኤ ማለት ይህ ነው።
"እግዚአብሔርም የሞትን ሕማም አጥፍቶ አስነሣው፥ ሞት ይይዘው ዘንድ
አልቻለምና" (ሐዋ. 2፡24)። ቅዱሳት መጻሕፍት እንደሚሉት፣ እግዚአብሔር
ክርስቶስን ያስነሣው፣ “አንተ ልጄ ነህ፣ እኔ ዛሬ ወልጄሃለሁ ” (ሐዋ. 13፡33) በማለት
ተናግሯል። ከዚህም በተጨማሪ ቅዱሳን መጻሕፍት እግዚአብሔር ለሕዝቡ
የገባውን ቃል እንደ ፈጸመ (መዝ. 16:10) እና “ነፍሱ [የክርስቶስ] በሲኦል
አልቀረችም ሥጋውም መበስበስን እንዳላየ” (ሐዋ. 2:31) ተመልክቷል። ).
ስለዚህም “በእግዚአብሔር ቀኝ ከፍ ከፍ አለ” (ቁ. 33)። በእርግጥም በክርስቶስ
ሞትና ትንሳኤ ነው "ሞት በድል የተዋጠ" (1 ቆሮ. 15:54) እና "ሞት ሆይ
መውጊያህ የት አለ? 0 ሲኦል ሆይ ድል መንሳትህ የት አለ?" (1 ቆሮ.
 351
15፡55)።
በመጨረሻም የክርስቶስ ሞትና ትንሳኤ ከእስልምና አስተምህሮ በተቃራኒ
የእግዚአብሔርን ምሕረት አሳይቷል። በእርግጥ, ያለሱ ይኖሩ ነበር
ለኃጢአተኛ ዓለም ምሕረት አላደረገም። ጳውሎስ “ገና ደካሞች ሳለን ክርስቶስ
ዘመኑ ሲደርስ ስለ ኃጢአተኞች ሞቶአልና” ሲል ጽፏል። ስለዚህም "ገና
ኃጢአተኞች ሳለን ክርስቶስ ስለ እኛ ሞቶአልና እግዚአብሔር ለእኛ ያለውን
የራሱን ፍቅር ገለጠ" (ሮሜ. 5:6, 8)። በሌላ ቦታ ደግሞ “እኛ ስላደረግነው በጽድቅ
ሥራ ሳይሆን እንደ ምሕረቱ መጠን አዳነን እንጂ ” (ቲቶ 3፡5) በማለት ተናግሯል።
ኢየሱስ ራሱ እንደተናገረው፡- “ ነፍሱን ስለ ወዳጆቹ ከመስጠት ይልቅ ከዚህ
የሚበልጥ ፍቅር ለማንም የለውም።” ( ዮሐንስ 15፡13 ) እርሱ ግን “ጠላቶች
በነበርንበት ጊዜ” (ሮሜ. 5፡10) ስለ እኛ ሞተ።
ስቅለቱን ውድቅ ያደረጉበት ሌላው ምክንያት የሙስሊሙ ምክንያት አብሮ
ያለው የጥፋት አስተምህሮ ነው። የእስልምና ሊቃውንት በክርስቲያኖች መካከል
ኢየሱስ በመስቀል ላይ የሞተው ለኃጢአታችን እና ለርኩሰት አስተምህሮት
ያለውን ትስስር ነው ። ዶይ “በኢሳ [ኢየሱስ] ላይ በመሰቀል ላይ ካለው የክርስትና
እምነት ጋር የተቆራኘው የማይታረቅ የቀደመው ኃጢአት ጽንሰ-ሀሳብ ነው”
በማለት አስተያየታቸውን ሰጥተዋል። 12 እስልምና በቀደመው ኃጢአት ትምህርት
አያምንም (ምዕራፍ 2 ይመልከቱ) ልጅ የሚወርሰውና የሚገለጠው የአዳም
ኃጢአት አይደለም፣ ሕፃን ሁሉ ያለ ኃጢአት ይወለዳል፣ የአባቶችም ኃጢአት
አይደሉም። በልጆች ላይ ጎበኘ." በተጨማሪም፣ “እስልምና የቀደመውን ኃጢአት
እና በዘር የሚተላለፍ ርኩሰት የሚለውን ጽንሰ ሐሳብ በአጽንኦት ይክዳል።

11. ሃይካል፣ 137

12. Doi ተመልከት, 23.
በመስቀሉ የመዳን መከላከያ

እያንዳንዱ ልጅ ንጹህ እና እውነተኛ ነው የተወለደው; ከሕይወት በኋላ ያለው

ከእውነትና ከትክክለኛ መንገድ የሚወጣበት መንገድ ፍጽምና የጎደለው ትምህርት
ነው።” ነቢዩ መሐመድን በመጥቀስ ዶይ “እያንዳንዱ ልጅ የሚወለደው
በሃይማኖታዊ ቅርጽ ነው፤ ከዚያ በኋላ አይሁዳዊ፣ ክርስቲያን ወይም ሳባውያን
ያደረጉት ወላጆቹ ናቸው።... በሌላ አነጋገር መልካምና ክፉ በሰው ውስጥ ሲወለድ
አልተፈጠረም።
ጨቅላ ሕፃናት ምንም ዓይነት አዎንታዊ ሥነ ምግባራዊ ባህሪ የላቸውም።”
ይልቁንም፣ “እያንዳንዱ ሰው... ሁለት ዝንባሌዎች አሉት-አንዱ በጎን እንዲሠራና
እንዲገፋፋው፣ ሁለተኛው ደግሞ ክፉ እንዲሠራና እንዲገፋፋው; የአላህ እርዳታ
ግን ቅርብ ነው። "13
ግን እዚህ እንደገና አጠቃላይ ርኩሰትን አለመቀበል በብዙ ምክንያቶች መሠረት
የለውም። ሙስሊሞች እንኳን የሰው ልጅ ኃጢአተኛ መሆኑን መቀበል አለባቸው።
352
ያለበለዚያ የእግዚአብሔር ምሕረት ለምን አስፈለጋቸው? በእርግጥ ለምንድነው
ብዙዎች (ሁሉም ክርስቲያኖችን ጨምሮ) ከኃጢአቶች ሁሉ ትልቁን ሰርተዋል፣
ለእግዚአብሔር አጋር እያደረጉ ነው (4፡116)? በተጨማሪም፣ የማያቋርጥ
ኃጢአተኞች ካልሆኑ እግዚአብሔር ነቢያትን እንዲልክላቸው ስለ ኃጢአታቸው
ሊያስጠነቅቃቸው ለምን አስፈለገው? ደግሞስ ለምንድነው የማያምኑት ወደ
ገሀነም የሚላኩት? ይህ በገሃነም ውስጥ እንደ መሰቃየት ያለ ከባድ ቅጣት
የሚገባውን ታላቅ ኃጢአት የሚያመለክት ይመስላል። በመጨረሻም ፣ እሱ
ከእውነታው የራቀ እና ያልሆነ ነው-
ቁርኣናዊው የሰው ልጅ በተፈጥሮ ያለውን ኃጢአተኝነት ለመካድ። በእርግጥም
"አንዳንድየሙስሊም የሃይማኖት ሊቃውንት የዘር ውርስ ኃጢአትን አስተምህሮ
አጥብቀው ኖረዋል. . . . በተጨማሪም የእስልምና ነቢይ "ሕፃን የለም" የሚሉት
አንድ ታዋቂ ወግ አለ.
ከ
ማርያምና ከልጇ ከኢየሱስ በቀር ዲያብሎስ ዳሰሰው።” በተጨማሪም “ሌሎች
ምንባቦች የሰውን ልጅ ኃጢአተኛ (ወይ ኢ-ፍትሐዊ—ዙሉም—14:34/37፤
33:72)፣ ሞኝነት ይጠቅሳሉ (33:72) )፣ ምስጋና ቢስ (14:34/37)፣ ደካማ
(4:28/32)፣ ተስፋ የሚቆርጡ ወይም ጉረኛ (11:9/12-10/13)፣ ጠብ-አንዳንዶች
(16:4) እና ዓመፀኛ (96:6) ). "15 ቁርኣን እንኳን እንዲህ ይላል "እግዚአብሔር ቢሆን
ሰዎችን በበደላቸው ይቀጡ፤ አንድም ሕያዋን ፍጡርን (በምድር ላይ) አልተወም።”
(16፡61) አያቶላህ ኩሜኒ እስከማለት ደርሰዋል፡- “የሰው ልጅ ጥፋቱ ሥጋዊ ፍላጎቱ
ነው፤ ይህም በሁሉም ሰው ውስጥ አለ እና በሰው ተፈጥሮ ላይ የተመሰረተ ነው . "

የክርስቲያኖች የመዳን እይታ መከላከያ

አስተያየቶቻችንን በሁለት ሰፊ ምድቦች እንከፍላለን። በመጀመሪያ፣

በእስላማዊው መዳን ላይ ለተፈጠረው አለመግባባት ምላሽ እናቀርባለን-

13. Ibid., 20.

14. ናዚር-አሊ፣ 165
15. በዚህ ጉዳይ ላይ ጥሩ ውይይት ለማግኘት Woodberry, 155 ይመልከቱ.
16. በዉድቤሪ፣ 159 እንደተጠቀሰው በአንድ የኢራን ጋዜጣ ላይ ከወጣ ጽሑፍ
የተወሰደ።
 353
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

የክርስቶስ ሞት እና ትንሣኤ። ከዚያም፣ ለሙስሊሙ አእምሮ ተዓማኒነት ያለው

ግንዛቤን ለመስጠት ተስፋ በማድረግ ለክርስቲያኖች መዳን አቋም ምክንያት
እንሰጣለን።
በፍፁም ኢስላማዊው የሰው ልጅን ርኩሰት ውድቅ የማድረግ ባህሪ ብቻ ሳይሆን
እንደ ክርስቶስ ስቅለት ያለ ታሪካዊ ሀቅን ውድቅ ለማድረግ በቂ መሰረት አይደለም።
“በጴንጤናዊው ጲላጦስ ስር” የክርስቶስን በመስቀል ላይ መሞቱን የሚያሳዩ
ተጨባጭ ማስረጃዎች ከበቂ በላይ ናቸው (ከላይ ያለውን ውይይት ይመልከቱ) እና
ከየትኛውም የስነ-መለኮት እምነት ውጪ በራሱ የቆመ ነው።

የክርስቶስን ሞት ለመቃወም በቂ ያልሆነ መሠረት

በእርግጥም፣ ስለ ክርስቶስ ስቅለትና ሞት ሙስሊሞች የተቀበሉትን መቀበል፣

መጽሐፍ ቅዱሳዊውን ዘገባ ውድቅ የሚያደርግበት ምንም ምክንያት የለም።
ለምሳሌ ሙስሊሞች እንዲህ ብለው ያስተምራሉ፡-

17 1)
ኢየሱስ ይሞታል (3፡55፤ ዝከ. 19፡33)።
2) ኢየሱስ አንድ ቀን ከሞት ይነሳል (19፡33)። 18

3) ድርጊቱን የተመለከቱት የኢየሱስ ደቀ መዛሙርት በመስቀል ላይ የተሰቀለው

በእሱ ምትክ ሌላ ሰው ሳይሆን ኢየሱስ እንደሆነ ያምኑ ነበር።
4) የሮማውያን ወታደሮችና አይሁዶች የሰቀሉት የናዝሬቱ ኢየሱስ እንደሆነ
ያምኑ ነበር።
5) ኢየሱስ ሰዎችን ከሞት ማስነሳትን ጨምሮ ተአምራትን ማድረግ ችሏል
እንዲሁም አድርጓል።

1)እና 2) በሙስሊሞች ዘንድ ተቀባይነት ካገኙ ኢየሱስ በመስቀል ላይ መሞቱን እና

እራሱን ከሙታን እንዳስነሳ የማይቀበሉበት ምንም ምክንያት የለም።
እንደ ይሁዳ ወይም ስምዖን በኢየሱስ ምትክ ሞተዋል ወይም በመስቀል ላይ ብቻ
ተሳለ የሚሉ የሙስሊም ግምቶች ቀደም ሲል ላሉት ደካማ መላምት አይረዳቸውም
(አባሪ 2 ይመልከቱ)። ታዋቂው የሙስሊም ታሪክ ምሁር እና የቁርኣን ተንታኝ አል-
ታባሪ በ 700 ዓ.ም አካባቢ የኖረው ዋሃብ ቢ. ሙናቢህ በኢየሱስ በመስቀል ላይ
ተቀምጧል የሚለውን ተረት ማስፋፋቱን ዘግቧል። የእሱ ቅጂ እንደሚከተለው
ተዘግቧል።

ሊሰቅሉት ያሰቡበትን ጊቤት ግን አመጡለት

354
እግዚአብሔር ወደ ራሱ አስነሣው እና በእርሱ ምትክ አንድ ምሳሌ ተሰቀለ።
በዚያም ለሰባት ሰአታት ከተቀመጠ በኋላ እናቱና ሌላዋ ከእብደት ያዳነቻቸው
ሴት ልታለቅሱለት መጡ። ኢየሱስ ግን

17. ነገር ግን፣ አብዛኞቹ ሙስሊሞች ኢየሱስ በምድር ላይ በነበረበት ወቅት

አልሞተም ነገር ግን በዳግም ምጽአቱ ወደ ምድር ከተመለሰ በኋላ እንደሚሞት
ያምናሉ።
18. ሙስሊሞች ኢየሱስ ከሞት የሚነሳው በአጠቃላይ ትንሳኤ ወደ ምድር
ተመልሶ ከሞተ በኋላ እንደሆነ ያምናሉ።
የመስቀሉ የድኅነት ጥበቃ ወደ እነርሱ መጥቶ፡- “እግዚአብሔር ወደ ራሱ አስነሣኝ፥

ይህም

19

simulacrum ብቻ።

ሌላው የዚህ አፈ ታሪክ የእስልምና ባህል ማደግ ምሳሌ የሚገኘው ሙናቢህ

ከጀመረ ከሶስት መቶ ዓመታት በኋላ በኖረው በታላቢ እይታ ነው። " የኢየሱስን
መልክ ባመለከተው በይሁዳ ላይ ተጭኖ ነበር፣ እነሱም ኢየሱስ መስሎአቸው
ሰቀሉት። ከሦስት ሰዓት በኋላ እግዚአብሔር ኢየሱስን ወደ ራሱ ወስዶ ወደ ሰማይ
አስነሣው።" 20
በቅርቡ ዶይ ኢየሱስን ለመያዝ የሮማ ወታደሮች ከይሁዳ ጋር በመጡ ጊዜ "ሁለቱ
አይሁዶች በጨለማ ውስጥ ተደባለቁ, ወታደሮቹም በኢየሱስ ምትክ ይሁዳን
በስህተት ያዙት. ኢየሱስም ዳነ እና ተነሳ" የሚል መላምት አቅርቧል. 21 ይህንን
አመለካከት በመደገፍ ሙስሊሞች ብዙ ጊዜ የበርናባስን አስመሳይ ወንጌል ይጠቅሳሉ
(አባሪ 3 ይመልከቱ)።
የመተካት አፈ ታሪኮች በእስልምና ብቻ አይደሉም። አንዳንድ የጥንት የክርስትና
ተቃዋሚዎች ተመሳሳይ ግምቶችን አቅርበው ነበር። የሁለተኛው መቶ ክፍለ ዘመን
የቤተ ክርስቲያን አባት ፍሬናቆስ እንዳለው ባሲሊደስ ግኖስቲክስ እንዳስተማረው
"በስቅለቱ ጊዜ [ኢየሱስ] መስቀሉን ከተሸከመው ከቀሬናዊው ስምዖን ጋር መልኩን
ለወጠው። ስምዖንን ኢየሱስን የሳቱት አይሁድ በመስቀል ላይ ቸነከሩት። ኢየሱስም
በአጠገቡ ቆመ። ወደ ሰማይ ከማረጉ በፊት በስህተታቸው ያፌዙ ነበር። 22
በሦስተኛው መቶ ክፍለ ዘመን ዓ.ም የፋርስ ሰው ማኒ ኢየሱስ ከሙታን ያስነሣው
የናይን መበለት ልጅ በእሱ ምትክ እንደተገደለ አስተማረ። በሌላ የማኒካውያን ወግ
መሠረት፣ ኢየሱስን ሊሰቅለው የፈለገው ዲያብሎስ፣ ራሱ በመስቀል ላይ ሰለባ
ወደቀ። በአሥረኛው መቶ ክፍለ ዘመን ዓ.ም ፎቲዮስ ስለ አዋልድ መጽሐፍ፣
የጳውሎስ ጉዞዎች ጽፏል ።
23

በኢየሱስ ምትክ ሌላ ተሰቀለ አለ።

 355
ለሙስሊም የመተካት ታሪኮች በቂ ያልሆነ መሠረት

የመተካት አፈ ታሪኮች በታሪክ የማይታመንባቸው ብዙ ምክንያቶች አሉ።

በመጀመሪያ፣ የተሰቀለው “የናዝሬቱ ኢየሱስ” መሆኑን የዓይን እማኞች ከሰጡት
ምስክርነት ጋር ይቃረናሉ (ማቴ. 27፤ ማር. 14፤ ሉቃስ 23፤ ዮሐ. 19)።
ሁለተኛ፣ እነዚህ የመተካት አፈ ታሪኮች ስለ ሞት ሞት ከመጀመሪያዎቹ
መጽሐፍ ቅዱሳዊ የአይሁድ፣ የሮማውያን እና የሳምራውያን ምስክርነቶች ጋር
ይቃረናሉ።
ክርስቶስ. 24 የታሲተስ አናልስ ስለ “ክርስቶስ፣ በጰንጶን ሥር ስለተገደለው፣

አብዱል-ሀቅ, 135-36. ከኤፍኤፍ ብሩስ የተወሰደ፣ ኢየሱስ እና ከአዲስ ኪዳን

19.
ውጪ ያሉ የክርስቲያን አመጣጥ (ግራንድ ራፒድስ፡ ኢርድማንስ፣ 1974)፣ 178
20. ኢቢድ., 179.
21. ዶይ ፣ 21
22. ጄ.ቢ ላይትፉት፣ ሐዋርያዊ አባቶች፣ 156 ፍ. በሃቅ፣ 136 የተጠቀሰ ።
23. ኢቢድ., 136.
24. ጋሪ ሀበርማስ፣ የኢየሱስ ሕይወት ጥንታዊ ማስረጃ (ናሽቪል፡ ቶማስ ኔልሰን፣
1984)፣ 87-118።
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

tiusጲላጦስ በጢባርዮስ ዘመን. "25 በሁለተኛው መቶ ዘመን ጀስቲን ሰማዕት

"የጰንጥዮስ ጲላጦስ ሥራ" በሚለው ሥር "ምስማሮች የተስተካከሉበትን" ጠቅሷል.

የኢየሱስ እጆች እና እግሮች በመስቀል ላይ; ከተሰቀለም በኋላ ገዳዮቹ በልብሱ ዕጣ

ተጣጣሉ። "26 የመጀመሪያው መቶ ዘመን አይሁዳዊ ታሪክ ጸሐፊ ጆሴፈስ "ኢየሱስ
የሚባል ጠቢብ ሰው ነበረ...
ጲላጦስም እንዲሰቀልና እንዲሞት ፈረደበት። "27
የአይሁድ ታልሙድ ስለ ኢየሱስ
"መገደል" ሲናገር "በፋሲካ ዋዜማ ላይ" ይላል.

ኢየሱስ [ኢየሱስ] ተሰቀለ። "28

ከክርስቶስ ውጭ ያለው የጥንት ማጣቀሻ
አዲስ ኪዳን በታላስ ውስጥ አለ፣ ፍልስጤማዊው የታሪክ ምሁር ስለ ዓ.ም. 52, ስለ
"ከክርስቶስ ስቅለት ጋር ስላለው ጨለማ" ተናግሯል. 29 በተጨማሪም በብሪቲሽ
ሙዚየም ውስጥ (ከ 73 ዓ.ም. በኋላ ከተወሰነ ጊዜ ጀምሮ) በማራ ባር ሴራፒዮን
የተዘጋጀ የሲሪያክ የእጅ ጽሑፍ አለ፡- “አይሁዶች ንጉሣቸውን በመግደላቸው ምን
ጥቅም አግኝተዋል? መንግሥታቸው ከተወገደ በኋላ ነው። 30 እነዚህ ሁሉ ጸሐፊዎች
የክርስትና ተቃዋሚዎች ቢሆኑም፣ የናዝሬቱ ኢየሱስ በጴንጤናዊው ጲላጦስ ሥር
እንደተሰቀለ ይስማማሉ።
356
በሦስተኛ ደረጃ፣ በመጀመሪያው መቶ ዘመን የነበረው የክርስትና ወዳጅ ወይም
ጠላት የሰጠው ተቃራኒ የሆነ ምስክርነት የለም። የመጀመሪያዎቹ የመተካት አፈ
ታሪኮች ከመጀመሪያው ክፍለ ዘመን የመጡ አይደሉም፣ እና በግኖስቲዝም (እ.ኤ.አ.)
ከፍተኛ ተጽዕኖ አሳድረዋል
150 ረ) እና አንዳቸውም ቢሆኑ በማንኛውም የሰነድ ማስረጃ ላይ የተመሰረቱ የዓይን
ምስክሮች ወይም የክስተቶቹ የዘመኑ ሰዎች ናቸው።
አራተኛ፣ እነዚህ አፈ ታሪኮች ለኢየሱስ፣ ለደቀ መዛሙርቱ፣ ለእናቱ እናቱ የቅርብ
ሰዎች ሙሉ በሙሉ አለማወቅን የሚጠይቁ በመሆናቸው የማይታመን ነው።
በቦታው የነበረው እና በሰቀሉት በሮማውያን በኩል. ኢየሱስ ለእናቱና ለሌላዋ ሴት
እሱን የሚመስለው ሰው እንደተሰቀለ እና ደቀ መዛሙርቱን ሳያሳውቋቸው ወይም
እርማት እንዳላሳዩላቸው የነገራቸው ይመስላቸዋል ።
ኢየሱስ ሞቷል ከሞትም ተነስቷል የሚለው የሞት ዛቻ!
በመጨረሻም፣ ሙስሊሞች የክርስቶስን በመስቀል ሞት መካድ በሥነ-መለኮታዊ
አለመግባባት ላይ የተመሰረተ ነው። ለምሳሌ አብዳላቲ የክርስቶስን ስቅለት ውድቅ
ካደረጋቸው ምክንያቶች መካከል የሚከተለውን ይዘረዝራል፡- “በላይ ነውን?
አንድን ሰው ንስሐ እንዲገባ ለማድረግ የእግዚአብሔር ክፍል ወይም የማንም አካል
ነው።

25.ታሲተስ, አናልስ, 15.44. በብሩስ የተጠቀሰ ፣ 22

26.ጀስቲን፣የመጀመሪያ ይቅርታ፣ 35፣ በ Ante-Nicene አባቶች፣ ጥራዝ. 1, 175.

ጆሴፈስ፣ አንቲኩውቲስ፣ 18፡3፣ ከዓረብኛ ጽሑፍ የተወሰደ ሲሆን ይህም
27.
ምናልባት የመጀመሪያው ሊሆን ይችላል፣ ምክንያቱም ጆሴፈስ የኢየሱስ ደቀ
መዛሙርት “ ከተሰቀለ ከሦስት ቀን በኋላ እንደ ተገለጠላቸው ዘግበዋል። ይህ
ክርስቲያን ላልሆነ አይሁዳዊ የበለጠ ሊሆን የሚችል ነገር ነው።
የታሪክ ምሁር ከዊስተን ቅጂ ይልቅ እንዲህ ይላል፡- “እርሱ (ኢየሱስ) በሦስተኛው ቀን
እንደ ገና ሕያው ሆኖ ታያቸው ነበር” ጆሴፈስ፣ ጆሴፈስ፡ ሙሉ ሥራዎች፣ 379
ይመልከቱ።
28. ሚካኤል ኤል. ሮድኪንሰን፣ የባቢሎናዊው ታልሙድ፣ “ሳንሄድሪን”፣ 43a
(ታልሙድ ማኅበር፣
1918)
29. ሰከንድ ብሩስ, 30.
30.ኢቢድ., 31.
ለሌሎች ኃጢአት ወይም በደል በመስቀሉ የመዳን መከላከያ፣ ንስሐ የገባ ሰው

የማይሠራበት ኃጢአት ።
 357
"31
ፓርቲ?
ይህ በእርግጥ, በምን ላይ ሙሉ በሙሉ አለመግባባት ላይ የተመሰረተ ነው
ክርስቲያኖች ስለ ክርስቶስ የኃጢያት ክፍያ ያምናሉ። በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ
የትኛውም ቦታ ክርስቶስ ስለ ኃጢአታችን ተጸጽቷል አይልም። በቀላሉ “ስለ
ኃጢአታችን ሞተ” (1 ቆሮ. 15፡3) ይላል። በፍርድ ደረጃ፣ “ስለ እኛ ኃጢአት እንዲሆን
ተደርጓል” (2 ቆሮ. 5፡21)። ግን አንድም ጊዜ የማንንም ኃጢአት አልተናዘዘም። ደቀ
መዛሙርቱን “አባታችን ሆይ... ኃጢአታችንን ይቅር በለን” (ማቴ. 6፡12) ብለው
እንዲጸልዩ አስተምሯቸዋል። ይሁን እንጂ ኢየሱስ ለራሱም ሆነ ለማንም ኃጢአትን
አልተናዘዘም። ይህ የመተካካት ስርየት ጽንሰ-ሀሳብ አጠቃላይ አለመግባባት ነው ።
መጽሐፍ ቅዱስ የሚያስተምረው ኢየሱስ የእኛን ቦታ እንደወሰደ ነው። ለእኛ የሞት
ፍርድ ከፈለ ። ነፃ እንድንወጣ ፍርዳችንን ወሰደ (ማር. 10:45፤ ሮሜ. 4:25፤ 1 ጴጥ.
2:22፤ 3:18)። ይህ የህይወት ፅንሰ ሀሳብ ለእስልምና እንግዳ አይደለም። በሞት ቅጣት
ላይ ያላቸውን እምነት በስተጀርባ ተመሳሳይ መርህ ነው; ሲያማርር -
ደሬር የሌላውን ህይወት ያጠፋል, የራሱን ቅጣት እንደ ቅጣት ማጣት አለበት.
በተጨማሪም፣ እስልምና እግዚአብሔር ጻድቅ መሆኑን ያስተምራል (ምዕራፍ 1
ይመልከቱ)። ፍፁም ፍትህ ግን መሟላት አለበት። እግዚአብሔር ኃጢአትን ዝም
ብሎ ማየት አይችልም። ለእሱ ቅጣት መከፈል ያለበት በራሳቸው ሰዎች ወይም
በሌላ ሰው ሲሆን ይህም ወደ ሰማይ እንዲሄዱ ያስችላቸዋል። ዳውድ ራህባር ለምን
ክርስቲያን እንደ ሆነ ሲገልጽ ለጓደኛው በጻፈው ደብዳቤ ላይ “ የእግዚአብሔር
የፍትህ ቁርኣናዊ አስተምህሮ እንዲህ ያለው አምላክ ራሱ በሥቃይ ውስጥ
እንዲሳተፍና በሥቃይ ውስጥ እንደሚሳተፍ እንዲታይ ይጠይቃል ሲል ይሟገታል።
በሰብአዊነት ላይ የሚደርሰውን መከራ ብቻ ይፍረዱ። "ከመከራ የዳነ አምላክ ግፈኛና
ጨካኝ ዳኛ ይሆናል"ና። 32 ባጭሩ፣ እስልምና ብዙ አስተምህሮዎች አሉት፣
የእግዚአብሔር ፍትህ እና የእግዚአብሔር ይቅርታ፣ መንግሥተ ሰማያት እና ሲኦል፣
ይህም ከመተካት የኃጢያት ክፍያ ውጪ ምንም ትርጉም የላቸውም።
ሌላው የእስልምና ስቅለት ውድቅ የተደረገበት የተሳሳተ ግንዛቤ መሐሪ አምላክ
ኃጢአትን ፍትሐዊ ሳይፈርድ ይቅር ማለት ይችላል የሚለው ነው። ይህም
በአብደላቲ ጥያቄ ውስጥ ተንጸባርቋል፡- “እግዚአብሔር እጅግ መሐሪ፣ መሐሪና ልዑል
የሰዎችን ኃጢአት ይቅር ማለት ያልቻለውን ይህን ጨካኝና እጅግ አዋራጅ የሆነ
ስቅለትን ንጹሕ ብቻ ሳይሆን ለአገልግሎቱም የተሠጠ ሰው ላይ ከማድረስ በቀር
ነው። በጣም በሚያስደንቅ ሁኔታ ምክንያት?" 33
በእውነቱ እዚህ ሁለት መሰረታዊ ስህተቶች አሉ። ኢየሱስ ያደረገው በፈቃደኝነት
ሳይሆን በፈጸማቸው እንደሆነ ይነገራል። በእውነቱ ወንጌሎች ኢየሱስ ነፍሱን
በፈቃደኝነት እና በነጻ እንደ ሰጠ ይናገራሉ። ኢየሱስም "ነፍሴን ደግሞ አነሣት ዘንድ
አኖራለሁ ከእኔ ማንም አይወስዳትም እኔ ራሴ አኖራታለሁ እንጂ።
ላኖራት ሥልጣን አለኝ ደግሞም ላነሣት ሥልጣን አለኝ” ( ዮሐ
358
31. አብደላቲ 160 እዩ።
32. ናዚር-አሊ፣ 28 ይመልከቱ።
33. አብደላቲ 162 እዩ።
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

10፡17-18)።በእርግጥም፣ ኢየሱስ ሲሞት መጽሐፍ ቅዱስ “ [በነጻ] መንፈሱን ሰጠ”

(ዮሐንስ 19፡30) ይላል።
በተጨማሪም፣ ሙስሊሞች የሚናዘዙት ጻድቅ እና ቅዱስ አምላክ ኃጢአትን
ይቅር ለማለት የሚያስችልበትን መሠረት ያላደነቁ አይመስሉም። እግዚአብሔር
ሉዓላዊ ሆኖ ሳለ እርሱ ነው።
34 ስለ ትክክል እና ስህተት የዘፈቀደ

አይደለም። በእርግጥ፣ ሙስሊሞች፣ እንደ ክርስቶስ ሰዎች፣ ከኃጢአታቸው

ንስሐ የማይገቡትን እግዚአብሔር ለዘላለም እንደሚቀጣቸው ያምናሉ (14፡17፤ 25፡
11-14)። ነገር ግን የእግዚአብሔር ቅዱስ ፍትሕ እርሱን ያልተቀበሉት
በኃጢአታቸው ለዘላለም እንዲቀጡ የሚጠይቅ ከሆነ ፣ ለዚህ ይቅርታ የሚሆን
ትክክለኛ መሠረት ከሌለ እግዚአብሔር ማንንም በዘፈቀደ ይቅር ማለት
እንደማይችል ይመስላል። ነገር ግን፣ በሙስሊም ስነ-መለኮት - መስቀሉን
ካለመቀበል ጋር - ይቅርታ አለ ነገር ግን ለዚህ ይቅርታ ምንም እውነተኛ መሠረት
የለም። ለሙስሊሞች የክርስቶስን የኃጢአት መስዋዕትነት ለጻድቅ አምላክ ውድቅ
በማድረግ የክርስቶስን ዋጋ የተቀበሉትን ኃጢአተኞች ፍትሃዊ በሆነ መንገድ
ሊያጸድቅ ይችላል (ሮሜ. 3፡21-26)። ደግሞም እውነተኛ ጻድቅ አምላክ ኃጢአትን
ለመሥራት ዓይኖቹን ሊዘጋው አይችልም። ክፋትን ችላ ማለት አይችልም. ስለዚህ
ለእግዚአብሔር የሚገባውን የኃጢአት ዕዳ ለመክፈል የሚችል ሰው ይህን ካላደረገ
እግዚአብሔር ቁጣውን እንጂ ምሕረቱን የመግለጽ ግዴታ የለበትም። ስቅለት
ስለሌለው የሙስሊሙ ስርአት አላህ እንዴት መሃሪ እንደሆነ የሚያስረዳበት መንገድ
የለውም ገና 35 አመቱ ነው።
የክርስቶስን የስርየት መስዋዕትነት ውድቅ በማድረግ የተፈጠረው የስነ መለኮት
ዓይነ ስውር ቦታ በሙስሊሙ ስርአት ውስጥ የተፈጠረው የነገረ መለኮት ነጥብ ወደ
ሌሎች መሠረተ ቢስ ንግግሮች ይመራል፤ ለምሳሌ አብዳላቲ ያቀረበውን የአጻጻፍ
ጥያቄ፡- “[ክርስቲያን] የመስቀል እና የደም መስዋዕትነት እምነት በየትኛውም
ሃይማኖት ውስጥ ከአረማዊ እምነት ወይም ከቀደምት የሃይማኖት መግለጫዎች
ውጭ ይታያልን? ግሪኮች፣ ሮማውያን፣ ህንዶች፣ ፋርሳውያን እና የመሳሰሉት?" 36
መልሱ ግልጽ "አዎ" ነው። እሱ የታሪካዊው የአይሁድ እምነት ልብ ነው፣ እንደ ተራ
ተራ
ከብሉይ ኪዳን ጋር ያለው ሕይወት ይገለጣል። ሙሴ ለእስራኤል እንዲህ ብሏቸዋል።
ከሥጋው ሥጋ በደሙ ውስጥ ነው፥ ለነፍሳችሁም ማስተስረያ ይሆን ዘንድ
በመሠዊያው ላይ ሰጥቻችኋለሁ። ደሙ የነፍስ ማስተሰረያ ነውና” ( ዘሌ. 17፡11 )
 359
ለዚህም ነው የእስራኤል ልጆች ከባርነት ነፃ መውጣታቸውን በማሰብ የፋሲካን በግ
መሥዋዕት ማድረግ ነበረባቸው (ዘጸ. 12፡1 ረ) ይህ ነው። አዲስ ኪዳን ለምን
ክርስቶስን ሲናገር “የዓለምን ኃጢአት የሚያስወግድ የእግዚአብሔር በግ” (ዮሐ. 1፡
29) ሐዋርያው ጳውሎስም “ስለ እኛ የተሠዋውን ፋሲካችን ክርስቶስን” ሲል
ተናግሯል።
(1 ቆሮ. 5:7) የዕብራውያን ጸሐፊ ሲጨምር “ደምም ሳይፈስ ስርየት የለም” (ዕብ. 9፡
22)።
እርግጥ ነው፣ የሙስሊም ሊቃውንት የመጀመሪያው ብሉይ ኪዳንም የተዛባ ነው
ብለው ይከራከራሉ። ነገር ግን፣ ልክ እንደ አዲስ ኪዳን፣ የብሉይ ኪዳን ጥንታዊ
የሙት ባህር ቅጂዎች ብሉይ ኪዳን ዛሬ እንዳለ ያሳያሉ

34.ስለ ኢስላማዊ በጎ ፈቃደኝነት በምዕራፍ 7 ላይ አስተያየቶችን ተመልከት።

35.በክርስቲያናዊ ሥነ-መለኮት ውስጥ ስለዚህ ጉዳይ ክላሲካል ማብራሪያ፣
እግዚአብሔር ለምን ሰው ሆነ (Cur Deus Homo) የሚለውን ቅድስት አንሴልም
ተመልከት።
36. አብደላቲ 160 እዩ።
በመስቀሉ የመዳን መከላከያ

ከመሐመድ ከስድስት መቶ ዓመታት በፊት በነበረው በክርስቶስ ጊዜ ከነበረው ጋር

ተመሳሳይ ነው። 37 ስለዚህ፣ ቁርኣን በመሐመድ ዘመን የነበሩት አይሁዶች በህግ
የእግዚአብሔርን መገለጥ እንዲቀበሉ (10፡94) ስላሳሰባቸው እና የአይሁዶች ብሉይ
ኪዳን ዛሬ በመሐመድ ዘመን ከነበረው ጋር አንድ አይነት በመሆኑ፣ ሙስሊሞች ያንን
መቀበል አለባቸው። ስለ ኃጢአት የሚሠዋ የደም መሥዋዕት በእግዚአብሔር
ታዝዟል።
አብዛኞቹ ሙስሊሞች የክርስቶስን መሰቀል እና በመስቀል ላይ መሞትን
ስለማይቀበሉ የክርስቶስን ትንሳኤ፣ መገለጥ እና ዕርገት ለማስረዳት ትልቅ ችግር
አለባቸው። ክርስቶስን ስለሚያምኑ
ሰው ብቻ ነበሩ፣ የክርስቶስን ሟችነት እውነታ ይቀበላሉ። ኢየሱስ በጠቅላላ ትንሣኤ
ከሌሎች ሰዎች ጋር ባደረገው ትንሣኤ በማመን ነገር ግን በመስቀል ላይ መሞቱን
ውድቅ በማድረግ ለክርስቶስ ሞት ሌላ ቦታ ለማግኘት ተገደዋል። ይህ አጣብቂኝ
የረቀቀ መላምት እንዲፈጠር አድርጓል። ብዙ የሙስሊም ሊቃውንት ኢየሱስ
ክርስቶስ ሞትን ሳያውቅ ወደ ሰማይ እንደተወሰደ ያምናሉ። ሞቱ ከመጨረሻው ቀን
በፊት ወደ ምድር በሚመለስበት ጊዜ ይሆናል ብለው ያስባሉ። ይህንንም 4፡157-58
“አልገደሉትም አልሰቀሉትምም፤ ነገር ግን ታያቸው… አይደለም፣ እግዚአብሔር ወደ
ራሱ አስነሣው” ከሚለው ቀጥተኛ አረዳድ ይወስዳሉ። ሌሎች ደግሞ ኢየሱስ
ከስቅለቱ በኋላ ባልታወቀ ጊዜ በተፈጥሮ ሞት እንደሞተ እና ለሦስት ሰዓታት ያህል
ሞቶ እንደቆየ ወይም እንደሌላው ወግ ለሰባት ሰዓታት ያህል - ከዚያ በኋላ ከሞት
ተነስቶ ወደ ሰማይ ተወሰደ ይላሉ። 38 ነገር ግን፣ እንደተመለከትነው፣ እንደዚህ
360
ያለውን ግምት የሚደግፍ ምንም አይነት የታሪክ ምስክርነት የለም። በተጨማሪም
ትንሣኤ የሌለበት ዕርገት ለምን አስፈለገ? ዕርገት ክርስቶስን በእግዚአብሔር
የተቀበለው ተአምራዊ ነው ይህም በመጀመሪያ ትንሣኤን ያመለክታል።
እንደ ሕንዱ አሕመድ ካን ያሉ ጥቂት የእስልምና ጸሐፊዎች ኢየሱስ እንደተሰቀለ
ያምናሉ ነገር ግን በመስቀል ላይ አልሞተም። ይልቁኑ፣ ዝም ብሎ በማሸማቀቅ
ከሶስት ሰአት በኋላ ወረደ 3 9 በሰሜን ህንድ የሚኖሩ ሌሎች ሙስሊሞች ኢየሱስ
ቲቤትን እንደጎበኘ የሚናገረውን አፈ ታሪክ አክለዋል። አብዱል-ሀቅ ጉላም አህመድ
“ኢየሱስ ክርስቶስ ከስቅለቱ በኋላ ወደ ካስሚር ጉዞውን እንደወሰደ የሚገልጽ ፅንሰ-
ሀሳብን እንዳዘጋጀ አስተውሏል። ፅንሰ-ሀሳቡን የበለጠ ለመደገፍ በሲሪናጋር ካሽሚር
ውስጥ መቃብር እንዳገኘ ገልጿል። የኢየሱስ መቃብር" ነገር ግን የአህመዲያ ኑፋቄ
"ግምቶች በሙስሊም ኦርቶዶክሶች መናፍቅ ተደርገው ተወግዘዋል " 40
አብዳላቲ “እርሱ [ኢየሱስ] በነፍስም ሆነ በሥጋ ሕያው ሆኖ የተነሣው በሥጋዊ
ሞት ከሞተ በኋላ ብቻ ነው፤ በእስልምና እምነት ላይ ምንም ለውጥ አላመጣም”
ብሏል። ለምን? ምክንያቱም "የእምነት አንቀፅ አይደለም፣ ምክንያቱም ለአንድ
ሙስሊም አስፈላጊ እና አስገዳጅ የሆነው አላህ የገለጠው ነው።

37. ጌይስለር እና ኒክስ፣ ምዕራፍ 21።

38. አብዱል-ሀቅ 131 ይመልከቱ።
39. ሴክ አብዱል-ሀቅ፣ 132.
40. ኢቢድ., 133.
የክርስቲያን አመለካከት አዎንታዊ መከላከያ

ኢየሱስ እንዳልተሰቀለ ነገር ግን ወደ እርሱ እንደተነሳ ገለፀ ። "

በእርግጥም አልገደሉትም (በእርግጥ) አላህም ወደርሱ አስነሳው። አላህም አሸናፊ
ጥበበኛ ነው። "
አብዛኞቹ ሙስሊሞች ግን በመጨረሻው ቀን አጠቃላይ ትንሳኤ ኢየሱስ በአካል
ከሞት እንደሚነሳ ያምናሉ። ሌላ ማንኛውም ነገር ለሙስሊሙ እምነት አስፈላጊ
ያልሆነ ውስጣዊ ግምት ይመስላል። ስለዚህ የኢየሱስን በመስቀል ሞት አለመቀበል
ከሶስት ቀናት በኋላ ትንሳኤውን ውድቅ ያደርጋል እና ከማንኛውም ሞት ወይም
ትንሳኤ በፊት የዕርገቱን እንቆቅልሽ ይተዋል ።
ኢየሱስ በመስቀል ሞት ከሞተ ከሶስት ቀናት በኋላ በታሪካዊው ትንሳኤ ምትክ
አብዛኞቹ ሙስሊሞች በመጨረሻው ዘመን የሰው ልጆች ሁሉ ትንሳኤ ውስጥ
የኢየሱስን ትንሳኤ የማስቀመጥ ግዴታ እንዳለባቸው ይሰማቸዋል። በ 19፡33 ላይ
ኢየሱስ እንዲህ አለ፡- ቀንድ በነበርኩበት ቀን፣ የምሞትበትም ቀን፣ እኔም ሕያው
በምቀሰቀስበት ቀን ሰላም በእኔ ላይ ይሁን! " ይህ በ 19፡15 ላይ ለመጥምቁ ዮሐንስ
ጥቅም ላይ የዋለው ተመሳሳይ ሐረግ መሆኑን ያስተውላሉ። በሌላ ክፍል ደግሞ
 361
እግዚአብሔር “0 ኢየሱስ ሆይ! እኔ እሰበስብሃለሁ ወደ እኔም አወጣሃለሁ” (3፡55)
እንዳለ ቀርቧል።
ላይ ላዩን ሲታይ በክርስቶስ ሞትና ትንሳኤ በማመን የሚገኘውን በጸጋ የሚገኘው
መዳን ፈጽሞ ሊረዳው የማይችል ይመስላል።
የሙስሊም አእምሮ። ይህ እንደዚያ አይደለም ብለን እናምናለን። የማያምን (የግሪክ
ዲኮማይ) የእግዚአብሔርን እውነት ባይቀበልም (1 ኛ ቆሮ. 2፡14) ቢሆንም፣ እርሱ
ሊገነዘበው ይችላል ። በእርግጥ፣ በሮሜ 1፡18-20 መሠረት፣ የማያምኑት
የእግዚአብሔርን መገለጥ በተፈጥሮ ውስጥ ላለማስተዋላቸው “ሰበብ የሌላቸው”
ናቸው። እናም የማያምኑት ወንጌልን እንዲያምኑ መጥራታቸው እነርሱ ሊረዱት
እንደሚችሉ ያሳያል (ሐዋ. 16፡31፤ 17፡30-31)። ኢየሱስ የሚናገረውን
ባለማስተዋላቸው የማያምኑትን “ዕውሮችስ ብትሆኑ ኃጢአት ባልሆነባችሁም ነበር፤
አሁን ግን እናያለን ትላላችሁ” በማለት ገሠጻቸው። ስለዚህ ኃጢአትህ ጸንቶ
ይኖራል” (ዮሐ. 9፡41)።
በመተካት ስለ መዳን ምንም የሚጋጭ ወይም የማይታመን ነገር የለም።
የሙስሊሙ አእምሮ ከየትኛውም አእምሮ በላይ በዚህ ፅንሰ-ሀሳብ ሊቸገር
አይገባም። ይህ ፅንሰ-ሀሳብ ከአለም አቀፋዊ የሰው ልጅ ልምምድ ጋር የሚስማማ
ነው። ሰዎች ንፁሀንን በመከላከል መሞታቸው የሚያስመሰግነው ነገር ነው።
ተዋጊዎች ለወገናቸው ሲሞቱ ይወደሳሉ። ወታደሮቹ ለሀገራቸው በመሞታቸው
የተከበሩ ናቸው። ወላጆች ለልጆቻቸው ሲሞቱ ሩህሩህ ይባላሉ። ይህ በትክክል ነው
ኢየሱስ አደረገ። ሐዋርያው ጳውሎስ “ስለ ጻድቅ የሚሞት በጭንቅ ይገኛል፤ ስለ
ቸር ሰው ግን ሊሞት እንኳ የሚደፍር ምናልባት ይገኝ ይሆናል፤ ነገር ግን ገና
ኃጢአተኞች ሳለን ክርስቶስ ስለ እኛ ሞቶአል” (ሮሜ. 5) 7-8)።

41. አብደላቲ 159 እዩ።

በመስቀሉ የመዳን መከላከያ

በተጨማሪም፣ በእስልምና አረዳድ ውስጥ እንኳን የመስዋዕትነት ሞት ተከስቷል።

የሙስሊሞች ኢድ ጎርባን (የመስዋዕትነት ተግባር) የአብርሃም ለልጁ መስዋዕትነት
የበግ መስዋዕትነት ያሳያል። ለአንዳንዶች ይህ ከኃጢአት ስርየት ጋር የተያያዘ ነው።
በተጨማሪም ለእስልምና ጉዳይ ህይወታቸውን ለከፈሉት የሙስሊም ወታደሮች
የጀነት ሽልማት ተበርክቶላቸዋል
(3፡157-58፤ 22፡58-59)። አላህ አገልጋዮቹን ለእስልምና እንዲሞቱ ጥሪ ማድረግ ከቻለ፣
እግዚአብሔር ልጁን ለሙስሊሞች መዳን እንዲሞት መጥራቱ ለምን ያስገርማል?

ማጠቃለያ

ሙስሊሞች ስለ ክርስቶስ ትንሳኤ ግራ መጋባት የመነጨው ቀደም ብለን

የተመለከትነውን ስቅለት ሞትን አለመቀበል ነው። አብዛኛው የእስልምና እምነት
362
ክርስቶስን አለመቀበል የተመሰረተው ስለ እርሱ ያለውን እውነታ ካለመረዳት ነው።
በብሉይና በአዲስ ኪዳን መለኮታዊ አነሳሽነት፣ በኢየሱስ ድንግል መወለድ፣ ኃጢአት
የሌለበት ሕይወት፣ መለኮታዊ ሥልጣናዊ ትምህርት፣ ሞት፣ በመጨረሻው ትንሣኤ፣
ዕርገት እና ዳግም ምጽአት ስለሚያምኑ፣ እኔ ነኝ ያለውን አለመቀበል አሳዛኝ ነው።
ልጅ የ
42

እግዚአብሔር እና የአለም አዳኝ በሚቀበሉት ሁሉ መካከል ጠፍተዋል። እርግጥ ነው፣

እነዚህ ሁሉ ነገሮች የመፅሐፍ ቅዱስን ትክክለኛነት ባለመቀበል ላይ ነው። ምናልባት
ለመጽሐፍ ቅዱስ ትክክለኛነት በተጨባጭ ሁኔታ ላይ የተሻለ ግንዛቤ (ምዕራፍ 10
ይመልከቱ) ተጠራጣሪዎች ወደ ቅዱሳት መጻሕፍት እንዲሄዱ በሚያበረታታ ጊዜ
ቁርኣንን በቁም ነገር እንዲመለከቱት መንገድ ሊከፍትላቸው ይችላል።

አንተ ካወረድነው በተጠራጠርክ ጊዜ እነዚያን ከአንተ በፊት መጽሐፉን

የሚያነቡትን ጠይቅ፡- እውነቱ ከጌታህ ዘንድ በእርግጥ መጣልህ። ከእነዚያም
ከባለቤቶች ፈጽሞ አትሁን። ጥርጣሬ (10፡94)

42. በጥልቅ ማስተዋል፣ ስታንተን አስተያየቶችን፣ “በቀደሙት ቅዱሳት መጻሕፍት

ምስክርነት የመልእክቱን እውነት የተናገረው የዓረብ ሃይማኖታዊ ሊቅ፣ ይዘቶቻቸውን
ከማጣራት እና ከማጣራት ሙሉ በሙሉ ቸል ማለታቸው ከታሪክ ድንጋጤዎች አንዱ
ሆኖ ቀጥሏል። በዘመናት ውስጥ ያሉ ተከታዮቹን ወደ ተመሳሳይ ቸልተኝነት ማነሳሳት
ነበረበት" (ስታንተን፣ 42)።
 አባሪ 1 የሙስሊም ክፍሎች እና እንቅስቃሴዎች

ሁለት ዋና ዋና ክፍሎች፡ ሱኒ እና ሺ ' አይቲ

እስልምና ሱኒ እና ሺዓ በሚል በሁለት መሰረታዊ አንጃዎች የተከፈለ ነው። ሱኒዎች

በጣም ሩቅ እና ሩቅ ናቸው ከሁሉም ሙስሊሞች 80 በመቶ ያህሉ ትልቁ ቡድን።
እነዚህ ክፍሎች በመጀመሪያ የተነሱት የመሐመድ የመጀመሪያው ኸሊፋ ወይም ተተኪ
ማን መሆን አለበት በሚለው የፖለቲካ ክርክር ላይ ነው። ከመሞቱ በፊት አንዱን
መሾም ተስኖት ሱኒዎች የመሐመድ ምትክ እንዲመረጥ ተከራከሩ። ሺዓዎች (የዓልይ
(ረዐ) ቡድን ግን ከመሐመድ የዘር ሐረግ እንዲመጣ አጥብቀው ጠየቁ። ይህ ማለት
የመሐመድ የአጎት ልጅ እና አማች የሆነው አሊ ብቸኛው የነብዩ ተተኪ ህጋዊ ተተኪ
ነበር ማለት ነው። ስለዚህ ሺዓዎች የመጀመሪያዎቹን ሶስት የእስልምና ኸሊፋዎች
ህጋዊነት በመቃወም ዓልይ (ረዐ) መለኮታዊ መብታቸውን ሆን ብለው የነፈጉ ሰዎች
አድርገው ይመለከቷቸዋል።
በሺዓ ታሪካዊ እድገት ውስጥ የተካተቱት ብዙ ምክንያቶች
እስልምና በባህሪው ፖለቲካዊ ነው። ፋዝሉር ራህማን እንደገለጸው፡ “በዚህም
በእስልምና የመጀመርያ ታሪክ ውስጥ ሺዓዎች ለተለያዩ የማህበራዊ እና የፖለቲካ
ብስጭት ሃይሎች መሸፈኛ ሆኖ እናያለን።የደቡብ አረቦች ኩራታቸውን እና
ነጻነታቸውን ለማሳየት እንደ መጋጠሚያ ይጠቀሙበት ነበር። የሰሜን አረቦች።በኢራቅ
ድብልቅልቅ ያለ ሕዝብ ውስጥ፣ ቅር የተሰኘውን የፋርሳውያን አገልግሎት ይገባኛል፣
እናም... ለከፋ የፋርስ ባህላዊ፣ ብሔራዊ ስሜት እንቅስቃሴ አስተዋጽኦ አድርጓል። 1
የሺዓ አስተሳሰብ ማእከላዊ ሃሳብ የተወሰደው የረከሰው የእስልምና መንግስት
ወታደሮች በከርባላ ጦርነት ላይ በነበሩት የዓሊ ልጅ እና የመሐመድ የልጅ ልጅ ሑሰይን
ጨካኝ እና ደግ ሰማዕትነት ነው።

I. ራህማን፣ እስልምና፣ I71.

295
296
አባሪ 1

ሪፒን እና ክናፐርት የሑሰይንን ሰማዕትነት በእስልምና ባህል ውስጥ ያለውን

ጠቀሜታ ያብራራሉ፡-
 ስለ ጦርነቱ እና የሑሰይን (ረዐ) አሟሟት ታሪክ በሺዓ አለም ሁሉ ተነግሯል እናም
ለሚያዳምጡት እና ለሚሳተፉ ሰዎች እንባ ማፍለቅ አልቻለም።... በየዓመቱ
በሚሊዮን የሚቆጠሩ ታማኝ ተከታዮች በኢራቅ፣ ኢራን፣ ፓኪ-
ስታን ፣ ህንድ እና ምስራቅ አፍሪካ አሳዛኝ ክስተቶችን በሀዘን ሥነ ሥርዓቶች
ያስታውሳሉ። በከርባላ የሚገኘው የመካነ መቃብር ቅጅ ተዘዋውሮ ተሰብሳቢዎቹ
መዝሙር ይዘምራሉ እንዲሁም በሰልፉ ላይ እና ከዚያ በኋላ ባለው የሌሊት
መስጂድ አገልግሎት ላይ ጸሎት ያነባሉ። በሰልፉ ወቅት የራስን ባንዲራ የማሳየት
ትዕይንቶች የተለመዱ ክስተቶች ናቸው።
የሑሰይን 'መሥዋዕት' አብርሃም ልጁን ለእግዚአብሔር በመታዘዝ ለመሠዋት
ካለው ዝግጁነት ጋር ይነጻጸራል እና መስዋዕቱ በተመሳሳይ ይከበራል።
የአሹራ ቀን በግ መታረድ። ይህ በክርስትና ውስጥ ካለው የኢየሱስ ስሜት ጋር
ያለውን ትይዩነት የሚያመላክት ሲሆን እሱም በአብርሃም ከታረደው በግ ጋር
ይነጻጸራል። 2

ከላይ ከተጠቀሱት የፖለቲካ ልዩነቶች በተጨማሪ በሱኒዎች እና በሺዓዎች መካከል

መሰረታዊ የስነ-መለኮታዊ ልዩነቶችም አሉ። ታዋቂው የሺዓ የሃይማኖት ሊቅ በሆነው
በሐሰን ኢብን ዩሱፍ ( እ.ኤ.አ. 1326 ዓ.ም.) የሃይማኖት መግለጫ ላይ በመመስረት ፣
ዊልያምስ አንዳንድ የስነ-መለኮታዊ ልዩነቶችን በሚከተለው የማጠቃለያ ዘገባ
ያብራራል።

በሥነ-መለኮት ደረጃ፣ እነሱ [የሺዓዎች] ሙዕተዚሊ ራሽኒስቶች ናቸው፣ ቁርኣን

የተፈጠረ ነው ብለው ያምናሉ፣ እና እግዚአብሔር በመሠረቱ መልካም ስለሆነ
ክፉ መሥራት እንደማይችል ያምናሉ ። ሰውን በነጻ ፈቃድ ፈጠረው።... ሰውን
ያለ መሪነት አይተወውም ነበር። እንደዚሁ የነቢያት መንጠቆዎች ተወረዱ።
ይህም ሆኖ የእስልምና አንጃዎች እንደሚመሰክሩት ውዥንብር ይፈጠራል፡
ስለዚህ አላህ ለሰው ልጅ ከነብዩ በተጨማሪ በሃይማኖታዊ ጉዳዮች ላይ
የማይሳሳት መመሪያ ሰጥቷል። ይህ መመሪያ ኢማሙ ነው። እንዲሁም
የኢማሞች መመረጥ ለሰው ስህተት የማይተወው ጉዳይ መሆኑ ግልፅ ነው።
ከመወለዱ ጀምሮ በመለኮት የተሾሙ ናቸው። ትክክለኛዎቹ ኢማሞች በአል-
ሑሰይን (ረዐ) በኩል የዓልይ (ረዐ) ቀጥተኛ መስመር ናቸው።... (ሺዓዎች) በድብቅ
አስተምህሮዎች ያምናሉ።
(ጋይባ)
እና ተመለሱ (ራጃ)። 12 ኛው የኢማሞች መስመር ጠላቶቹ እንደሚሉት
አልሞተም ነገር ግን እንደ ቁርኣኑ ኢየሱስ በእግዚአብሔር ዘንድ ከሰው እይታ
ወስዶ በድብቅ ውስጥ ይገኛል። መሲህ ሆኖ ወደ ምድር ተመልሶ የሚጠብቀው
መሲሃዊ ሰው ነው። . . የሃይማኖትን ድል ያመጣል እና የመጨረሻውን ፍርድ
ያበስራል. 3
 እና Knappert፣ የእስልምና ጥናት ጽሑፋዊ ምንጮች፣ 21-22።
2. Rippin
3.ዊሊያምስ, 224-25. ስለ ሺዓ ኢስላም የተለያዩ ገጽታዎች ባጭሩ ግን ምሁራዊ
አያያዝ ጎልድዚሄርን 167 ተመልከት።በሺዓ እስልምና ላይ በቅርብ ጊዜ በሺዓ ሊቃውንት
ለተፃፉ ሁለት አዛኝ ስራዎች፣ሙጃን ሞመን የሺዓ እስልምና መግቢያ የሚለውን
ይመልከቱ ። የአስራ ሁለቱ ሺኢዝም ታሪክ እና አስተምህሮዎች (ኒው ሄቨን: ዬል
ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ, 1985); እና አብዱላዚዝ ሳቼ-
ዲና፣ እስላማዊ መሲሃኒዝም፡ የማህዲ ሃሳብ በአስራ ሁለቱ ሺኢዝም (አልባንኒ፣ ኒው
ዮርክ ስቴት ዩኒቨርሲቲ የኒውዮርክ ፕሬስ፣ 1981)።
የሙስሊም አንጃዎች እና እንቅስቃሴዎች 297

ሱፊዝም
ሱፊዎች የእስልምና ሚስጥራዊ ክንፍ ናቸው። ሱፊዝም ሙስሊሞች
የእግዚአብሔርን እና መለኮታዊ ፍቅሩን ቀጥተኛ ግላዊ ልምድ የሚሹበት ታዋቂው
የእስልምና እምነት እና ተግባር ዘርፍ ነው። የዚህ እንቅስቃሴ መነሻ በእስልምና ታሪክ
ውስጥ በጣም ቀደምት ጊዜያት ነው። አብዱልሃ ጽፏል

ብዙ የቀደሙ ሙስሊሞች ልባቸው በጣም ዝገት እንደሆነ ተሰምቷቸው ወደ

ማሸማቀቅ እና ራስን መካድ እንደ እፎይታ መለኪያ አድርገው ነበር። የእስልምና
የመጀመሪያው ክፍለ ዘመን ሙስሊሞች በፋርስ፣ በሜሶጶጣሚያ፣ በሶሪያ፣ በግብፅ እና
በሰሜን አፍሪካ ሰፊ ግዛት ባለቤት ሆኖ አግኝቷቸዋል። . . . ቅድመ አያቶቻቸው
የማያውቋቸው ከቁባቶች እና ባሪያዎች ጋር የቅንጦት ኑሮ ነበር። ይህ አዲስ የበለጸገ
የአኗኗር ዘይቤ የተቆጣጠሩት አገሮች በግብር በመክፈልና በመካሄድ ላይ ባሉ
ወታደራዊ ዘመቻዎች የተዘረፉ ነበሩ። በህብረተሰቡ ውስጥ በአጠቃላይ በህዝቡ ላይ
እየደረሰ ያለውን ዓለማዊነት የማይወዱ ሰዎች ነበሩ።
... የእስልምናን ሴኩላሪዝም ተቃወሙ። ጭንቀታቸውን ለማጉላት በሶሪያውያን
ክርስቲያን መነኮሳት ባሕሪ ራሳቸውን በደረቅ ልብስ ለብሰው “ሱፍ” ከተባለው
ከደረቅ ሱፍ የተሠራ ልብስ ለብሰዋል። በርቷል
4 ያ መለያ

በጊዜ ሂደት "ሱፊዎች" ተባሉ።

ከአብዱል-ሃቅ ፍርድ ጋር በመስማማት የአውሮፓ እስላማዊ

ዴርመንጌም እንዲሁ እንዲህ ሲል ጽፏል: - " ሱፊዝም በአንድ ጊዜ ተቃውሞን
ይወክላል, በአንድ እና በተመሳሳይ ጊዜ የሕግ ሥነ-ሥርዓታዊ ሥርዓትን በመቃወም እና
በድል አድራጊው ዓለም ላይ የተመሰረተ ነው. ይህም ለልብ ሀይማኖት, ቀዳሚነትን
ይሰጣል.
5 የእግዚአብ

ሔር ፍቅር እና የማሰላሰል እና የአስተሳሰብ እሴቶች."

 ከታሪክ አኳያ ሱፊዝም ለእስልምና መስፋፋት ትልቅ ሚና ተጫውቷል።
አንድ ታዋቂ የእስልምና ምሁር እንደገለጸው፡- “ለምስጢራዊነቱ ምስጋና ነው።
6 እስልምና

ዓለም አቀፋዊ እና ዓለም አቀፋዊ ሃይማኖት ነው ።

ሱፊዝም ከሃይማኖታዊ መስህብነቱ እና ከሚስዮናዊነት ስራው በተጨማሪ
በእስልምና ታሪክ ውስጥ ታላላቅ የፍልስፍና እና የስነፅሁፍ ጥበበኞችን እንደ አል-
ጋዛሊ፣ ኢብኑ ራሽድ (አቬሮስ) ያሉ ጥቂቶችን አፍርቷል።
7 ኢብን ሲና

(አቪሴና),
አል-ኪንዲ እና አል-ፋራቢ.
ከቅርብ ጊዜ ወዲህ በሙስሊሙ አለም የእስልምና ፋውንዴሽን እየተስፋፋ
ቢመጣም ሱፊዝም እየቀነሰ ብቻ ሳይሆን እየቀነሰ መምጣቱንም ማስገንዘብ
ያስፈልጋል።
8 በእውነቱ

አዲስ ተነሳሽነት አግኝቷል. ፊል ፓርሻል፣ የረዥም ጊዜ ተልዕኮ-

4.አብዱል-ሀቅ, 168-69.
5.ዴርመንጌም ፣ 72
6. ዊሊያምስን፣ 137 ን ይመልከቱ። እንዲሁም ፊል ፓርሻልን፣ ብሪጅስ ወደ
እስልምናን ይመልከቱ (ግራንድ ራፒድስ፡ ቤከር፣
1983), 31-37.
ዴርሜንጌም, 74 ይመልከቱ; እና ዊሊያምስ, 155-68.
7.
የፕሮፌሰር ዩሱፍ ኢቢሽ አስተያየቶችን ይመልከቱ፣ የሱፊዝም ባለስልጣን እና
8.
የፖለቲካ ሳይንቲስት፣ በዋዲ፣ 151-52።
298 አባሪ 1

በፓኪስታን ውስጥ፣ እንዲያውም “ከሁሉም ሙስሊሞች መካከል 70 በመቶው

በእስልምና ውስጥ ካሉት የሱፊ ትዕዛዝ ጋር እንደሚተዋወቁ ተቆጥሯል ” እስከማለት ደርሷል።

የሱፊዝም አስተምህሮዎች
"ሱፊዝም በንድፈ ሀሳቡም ሆነ በአሰራር አንድ አይነት የሆነ የተዘጋ ስርዓት
አያቀርብም ።በአጠቃላይ አላማዎች ፍቺ ላይ እንኳን ትክክለኛ ስምምነት የለም"
የሚለውን እውነታ መቀበል አለብን። 10 ይህን ጠቃሚ የእስልምና ክፍል
የምናስተናግደው በሱፊዝም መሰረታዊ እና በተለምዶ ተቀባይነት ያላቸውን ጽንሰ-
ሀሳቦች እና ልማዶች በአጭሩ በመወያየት ብቻ ይሆናል።
አብዛኛው የሱፊ አስተምህሮ አንዳንድ የኦርቶዶክስ እስልምና መሰረታዊ
አስተምህሮቶችን የሚቃረን መሆኑ ግራ የሚያጋባ ነገር ግን የተረጋገጠ ሃቅ ነው።
በኦርቶዶክስ እስልምና በፍፁም ልዕልና እና በእግዚአብሔር ልዕልና ላይ ጽኑ እምነት አለ
በሱፊዝም "እግዚአብሔር በነገር ሁሉ ነው ሁሉም ነገር በእርሱ ውስጥ ነው።
የሚታዩትና የማይታዩት ፍጥረታት ሁሉ ከእርሱ የወጡ ናቸው እንጂ በእውነት
አይደሉም። ከእርሱ የተለየ" 11 ይህ ሱፊ ከስር-
በእግዚአብሔር መቆም ሰው በእግዚአብሔር ማንነት ውስጥ ተጠምቆ መለኮትን
ሊያገኝ ይችላል ወደሚል ሌላ የመናፍቅ እምነት ይመራል።
የሰውን የመጨረሻ ግብ የሰውን ማንነት ወደ እግዚአብሔር ማንነት እንደመምጠጥ
የሚገልጽ የሱፊዝም ኒዮ-ፕላቶኒክ እና ፓንቴይስቲክ አስተምህሮ ፋና (አንኒሌሽን)
ይባላል። አንድ ሱፊ ይህንን ሃሳብ በሚከተለው መልኩ ያስረዳል፡- "ጊዜያዊው
ከዘላለማዊው ጋር ሲገናኝ ምንም የሚቀር ነገር የለም ከአላህ ሌላ ምንም የለም ብለህ
ስትተማመን ከአላህ ሌላ ምንም አትሰማም አታይም አንተ እራስህ መሆኖን ስታውቅ
እርሱ ከርሱ ጋር አንድ መኾናችሁን አለን?
2 ከእርሱ

በቀር ያለ ምንም የለም"1

እንደዚህ አይነት የሱፊ ሃሳቦች በተለይ በብዙ ኢስላማዊ ግጥሞች ውስጥ በብዛት
ይገኛሉ። ጃላል አል-ዲን ሩሚ (እ.ኤ.አ. 1273 ዓ.ም. ) የተከበረው የሱፍይ ገጣሚ
እንዲህ ሲል ጽፏል፡- “በመጀመሪያ ነፍሴና ያንቺ አንድ ብቻ ነበሩ፤ የእኔና የአንተ
መገለጫ፣ የእኔና የአንተ መጥፋት… የኔንና የአንተን ተናገር
"13
እኔና አንተ በመካከላችን መኖር አቁመናል። በተመሳሳይ የሱፊዎች ግለሰቡ
በእግዚአብሔር ተለይቷል የሚሉት በሙስሊም ስነ-ጽሁፍ ውስጥ በብዛት ይገኛሉ
14

ምስጢራት።

9. ፓርሻልን ይመልከቱ፣ 37።

10. ጎልድዚሄር 146 ይመልከቱ።
11. ፓርሻል፣ 53
12. ጎልድዚሄር 144 ይመልከቱ።
13. ጎልድዚሄርን 135 ይመልከቱ።ለሌሎች የሱፊ ግጥም አጭር ምሳሌዎች
ዊሊያምስን 155-68 ይመልከቱ።
14. ለዚህ ውይይት ጥሩ አያያዝ ሪቻርድ ግራምሊች፣ “ሚስጥራዊ እስላማዊ
አሀዳዊነት”፣ በሺመል እና ፍላቱሪ፣ 136-48 ተመልከት። የዚህ ዓይነቱ የይገባኛል ጥያቄ
አንጋፋው ምሳሌ በአሥረኛው መቶ ክፍለ ዘመን በነበረው ምሥጢራዊ አኢ-ሃላጅ
ውስጥ ይገኛል፣ እሱም “እኔ እውነት ነኝ” ብሎ በማወጁ በሙስሊም ባለሥልጣናት
የተገደለው።
የሙስሊም አንጃዎች እና እንቅስቃሴዎች 299

ፋሪያን ለማግኘት ሱፊ በበርካታ የመንፈሳዊ እድገት ደረጃዎች የዕድሜ ልክ ጉዞን

ማለፍ አለበት። ይህ መንፈሳዊ ጉዞ በፒር (የሱፊ ስርአት መሪ እራሱ በፋና የመጨረሻ
ደረጃ ላይ "በደረሰው" ) መሪነት መሆን አለበት , እና ፒርን የሚከተል ሙሪድ (ተከታይ)
ይባላል .
 በታዋቂው እስልምና ውስጥ፣ ፒርዎቹ በእግዚአብሔር እና በሰው መካከል አስታራቂ
ተደርገው ይወሰዳሉ እናም ብዙ ጊዜ እጅግ በጣም ግዙፍ እና ተአምራዊ ሃይሎች
እንዳላቸው ይታመናል። ሱፊዎች በአንድ የተወሰነ ሥርዓት (ላሪቃ) ላይ ባለው ጥገኝነት
የተነሳ ሱፍዮች በአጠቃላይ ለቁርአን ወይም ለመሐመድ ወጎች ህጋዊ ታዛዥነትን ችላ
ይላሉ። ለሱፊዎች ዋናው ነገር "ከእግዚአብሔር ጋር ያለው ግላዊ ግንኙነት እና
በህይወት ውስጥ በጣም አስፈላጊው ነገር 15 " ነው.

ሌሎች ጥቃቅን ክፍሎች

ከዋና ዋና የሙስሊም አንጃዎች በተጨማሪ በርካታ አናሳዎች አሉ። በዋነኛነት

በሳውዲ አረቢያ ውስጥ የሚገኙት ዋሃቢዎች የሱኒ አክራሪ ክንፍ የሆነ ጠንካራ የህግ
ቡድን ነው። ኦሳማ ቢንላደን ወሃቢ ነበር። የድሩዝ ኑፋቄ በዋናነት በሊባኖስ፣ በሶሪያ እና
በሰሜናዊ ፍልስጤም ይገኛል። የአላውያን ኑፋቄ በአብዛኛው በሶርያ ውስጥ ነው።
አህመዲያዎች ከፓኪስታን የመጡ የመናፍቃን ሙስሊም ቡድን ናቸው መስራቹ ሚርዛ
ጉላም አህመድ የተገባለት መህዲ እና መሲህ ነኝ ብሏል። በተጨማሪም ኢየሱስ
ከስቅለት ካመለጠ በኋላ ወደ ካሽሚር ሄዶ በስሪናጋር እንደሞተ ያምናሉ።
በተጨማሪም የክርስቶስን የድንግል ልደት እና ኃጢአት የሌለበት የክርስቶስን ተፈጥሮ
ይክዳሉ, የክርስቶስን ከመሐመድ በላይ ያለውን ብልጫ ያጣጥላሉ . በምዕራቡ ዓለም
በጣም ንቁ የሙስሊም ሚሲዮናውያን ቡድን ናቸው።
ከእነዚህ ዋና ዋና እና ጥቃቅን አንጃዎች ባሻገር እስልምና ሁለት ሌሎች
ሃይማኖቶችን ፈጥሯል፡ በህንድ ውስጥ ሲኪዝም እና ባሃኢ የሚባል ሁለንተናዊ
ሃይማኖት
መሐመድን የሚተካ እና በዓለም ዙሪያ የተበተኑ ቤተመቅደሶች ያሉት ባሃኦላህ በሆነ
ነቢይ ይመካል።
የእስልምና ብሔር ከመሐመድ ቀጥሎ ነቢይ አለ ማለትም የተከበረው ኤልያስ
መሐመድ (አባሪ 6 ይመልከቱ) ስለሚል በኦርቶዶክስ እስልምና እንደ መናፍቅ
ይቆጠራል።

15. Parshall, 68 ይመልከቱ. ፓርሻል ስለ ሱፊዝም እና ህዝባዊ እስልምና አያያዝ በዚህ

ርዕስ ላይ በጣም ጥሩ የወንጌል ትንታኔ ነው።
 አባሪ 2
የሙስሊም ሃይማኖታዊ ተግባራት

እስልምና የሚለው ቃል ለአላህ ፈቃድ መገዛት ማለት ነው። ያቀረበው ሰው

"ሙስሊም" ይባላል ወይም ያቀረበው. ይህ መገዛት ሁለቱንም እምነት (ኢማን) እና
ልምምዶች (ዲን) ያካትታል ። መሠረታዊው ሙስሊም በአንድ አምላክ፣ በነቢያት
(የመጨረሻው ነቢይ መሐመድን ጨምሮ)፣ መላእክት፣ ቁርኣን እንደ እግዚአብሔር ቃል፣
እና የመጨረሻው የፍርድ ቀን (ጀነት እና ገሃነም በሚከተለው) ያምናል። እነዚህ ቀደም
ሲል የተከለከሉ ናቸው-
በአንዳንድ ዝርዝር ጉዳዮች ላይ (በምዕራፍ 1-6)።
እዚህ ላይ የሙስሊም መሰረታዊ ሃይማኖታዊ ግዴታዎችን ወይም ተግባራትን
ባጭሩ እንገልፃለን።

• ለማንበብ . ይህ ማለት "መመስከር" ማለት ነው: "ከአላህ በስተቀር ሌላ አምላክ

የለም, ሙሐመድም የሱ መልእክተኛ ናቸው." ይህንን በቅንነት መናገር ሙስሊም
ለመሆን የሚያስፈልገው ብቻ ነው።
• (ሶላት) መስገድ ። ሙስሊሞች በየቀኑ አስራ ሰባት የተሟሉ ሶላቶችን ማድረግ
ይጠበቅባቸዋል። በግልም ሆነ በጋራ መጸለይ ይችላሉ። ጁምዓ እኩለ ቀን ላይ
ሙስሊሞች በመስጊድ ውስጥ ተሰብስበው እንዲሰግዱ ይጠበቅባቸዋል። በቁርኣን
ውስጥ የተጻፈውን መመሪያ ተከትሎ ሙስሊሞች በቀን አምስት ጊዜ ወደ ሶላት
ይጠራሉ። ይህ በሙስሊም አገሮች ውስጥ በሰፊው ይሠራል.
• መጾም (sawm)። የመሐመድ ተከታዮች የእሱን መታሰቢያ ያከብራሉ
በዘጠነኛው የረመዳን ወር በመጾም ቁርኣንን መቀበል ። በዚህ ወር ሙሉ በቀን
ውስጥ ምግብን ከመብላት መቆጠብ ይጠበቅባቸዋል. ይሁን እንጂ በዚህ ጊዜ
ውስጥ ከፀሐይ መጥለቅ እስከ ፀሐይ መውጫ ድረስ መብላትና መጠጣት
ይፈቀድላቸዋል.
301
372
አባሪ 2

• (ዘካ) ለመስጠት ። ሙስሊሞች ከገቢያቸው አንድ አርባኛውን (2.5 በመቶ)

የማዋጣት ግዴታ አለባቸው። ይህ በዋነኝነት የሚሰጠው ለድሆች እና ለችግረኞች
ነው።
• ሐጅ ለማድረግ (ሀፕ)። እያንዳንዱ ሙስሊም በህይወት ዘመኑ ቢያንስ አንድ ጊዜ
ወደ መካ (በአረብ ሀገር) ጉዞ ማድረግ የሁሉም ግዴታ ነው።
እሱ ወይም እሷ በአካል እና በገንዘብ ችሎታ እንዳላቸው አሳይተዋል።
እያንዳንዱ ተሳላሚ ኢህራም የሚባል ነጭ ልብስ መልበስ አለበት ይህም በሃጅ
ወቅት የመደብ ወይም የደረጃ ልዩነትን ማስወገድ ነው ። ጉዞው ብዙ የተቀደሱ
ቦታዎችን መጎብኘትን ስለሚጨምር አንድ ሳምንት ወይም ከዚያ በላይ
አንዳንዴም አንድ ወር ይወስዳል። ከሀጅ ጉዞ በኋላ አንድ ሰው ሀጂ ተብሎ ሊጠራ
ይችላል .
 አባሪ 3 የባርናባስ ወንጌል

የእስልምና አስተምህሮትን ለመከላከል የበርናባስን ወንጌል ብዙ ጊዜ ይጠቅሳሉ ።

እንዲያውም በሙስሊም አገሮች ውስጥ በጣም ጥሩ ሽያጭ ነው. ዩሱፍ አሊ
ጠቅሶታል።
1 የሱ የቁርኣን ተፍሲር። ሱዛን ሃኒፍ ስለ

እስልምና ባቀረበችው የመፅሀፍ ቅዱስ መጽሃፍ መፅሃፍ ውስጥ ይህንን አጥብቆ

ይመክራል፣ “በዚህም ውስጥ አንድ ሰው ህያው የሆነው ኢየሱስ ከአራቱ
የአዲስ ኪዳን ወንጌሎች ሁሉ በተሻለ መልኩ እና በአደራ የተሰጠውን ተልእኮ
ያሳያል። እሱን መግለጽ ችሏል" “ ለእውነት ፈላጊ ሁሉ አስፈላጊ ንባብ” ይባላል ። 2

የሙስሊሞች አባባል የተለመደ የመሐመድ አታ ኡር-ራሂም ነው ፣ እሱም

“የበርናባስ ወንጌል በኢየሱስ ደቀ መዝሙር የተጻፈ ብቸኛው በሕይወት የተረፈ
ወንጌል ነው…. (ይህ) በአብያተ ክርስቲያናት ውስጥ እንደ ቀኖናዊ ወንጌል
ተቀባይነት አግኝቷል። የአሌክሳንደሪያው እስከ 325 ዓ.ም.» 3 ሌላው ሙስሊም
ደራሲ ኤምኤ ዩሴፍ በልበ ሙሉነት ተከራክሯል።
"በጥንት እና በእውነተኛነት፣ ወደ The
የበርናባስ ወንጌል" 4
የበርናባስን ወንጌል በጥንቃቄ ከመረመሩት እና ለትክክለኛነቱ ምንም ምክንያት
ስላላገኙ እነዚህ አስገራሚ መግለጫዎች ናቸው ። ጄ. ስሎምፕ እስላም ክሪስቲያና
በተባለው መጣጥፍ ላይ የቀረቡትን ማስረጃዎች ከገመገሙ በኋላ እንዲህ በማለት
ደምድመዋል:- “በእኔ እምነት ይህ ‘ወንጌል’ የውሸት መሆኑን ምሁራዊ ጥናቶች
አረጋግጠዋል። ይህ አስተያየት በበርካታ የሙስሊም ምሁራንም የተያዘ ነው ። 5
በኦክስፎርድ መግቢያቸው

1. ዩሱፍ አል፡ የተከበረው ቁርኣን ትርጉም፡ 230.

2. ሃኒፍ፣ 186
3. መሐመድ አታ ኡር-ራሂም፣ ኢየሱስ፣ የእስልምና ነቢይ (ካራቺ፣ ፓኪስታን፡
ቤጉም
አይሻ ባዋኒ ዋቅፍ፣ 1981)፣ 41
4. ኤምኤ ዩሴፍ፣ የሙት ባሕር ጥቅልሎች፣ የበርናባስ ወንጌል ፣ እና የአዲስ
ኪዳን (ኢንዲያናፖሊስ፡ አሜሪካን ትረስት ጽሑፎች፣ 1985)፣ 5.
ጄ 5. ስሎምፕ፣ “ወንጌል በሙግት ውስጥ” በ Islamochristiana (ሮም፡ ፖንቲፊሲዮ
ኢንስቲትዩት ዲ ሳዑዲ አረቢያ፣ 1978)፣ ቅጽ. 4, 68.
374
303
አባሪ 3

የበርናባስ፣ ሎንግስዴል እና ራግ የወንጌል እትም እትም "እውነተኛው ቀን አለ ...

ከመጀመሪያው ይልቅ ወደ አሥራ ስድስተኛው ክፍለ ዘመን ቅርብ ነው" ብለው
ይደመድማሉ። 6 በተመሳሳይ መልኩ፣ በጥንታዊ ስራው "ጆሚየር የጂቢቪ [የበርናባስ
ቪየና ወንጌል] እስላማዊ የመካከለኛው ዘመን መጨረሻ የሐሰት ወሬ እንደያዘ
ከማንም በላይ በማሳየት ሐሳቡን አረጋግጧል። 7
በዚህ ሥራ ውስጥ ዋናው ሃሳብ ኢየሱስ በመስቀል ላይ አልሞተም ከሚለው
መሠረታዊ የሙስሊሞች አባባል ጋር የሚስማማ ነው። ይልቁንም፣ ይህ መጽሐፍ
የአስቆሮቱ ይሁዳ በኢየሱስ ተተካ (ኑፋቄ 217) በማለት ይከራከራል። አብዛኞቹ
ሙስሊሞች በመስቀል ላይ ሌላ ሰው በኢየሱስ ተተካ ብለው ስለሚያምኑ ይህ
አመለካከት በብዙ ሙስሊሞች ተቀባይነት አግኝቷል።

ለትክክለኛነት ማነስ ማስረጃ

እዚህ ላይ የሚያሳስበን ይህ ስለተባለው ወንጌል ትክክለኛነት ነው። ይኸውም

በክርስቶስ ደቀ መዝሙር የተጻፈ የመጀመሪያው መቶ ዘመን ወንጌል ነውን?
ማስረጃው በጣም አሉታዊ ነው።
በመጀመሪያ ደረጃ፣ ስለ እሱ የቀደመው ማጣቀሻ የመጣው በአምስተኛው ክፍለ
ዘመን ከነበረው ዲክሬተም ገላሲያኑም (የገላሲያን ድንጋጌ፣ በጳጳስ ገላሲየስ፣ ዓ.ም.
492-95) ነው። ግን ይህ ማጣቀሻ እንኳን ጥርጣሬ ውስጥ ነው. 8 ይሁን እንጂ ስለ
ሕልውናው ምንም ዓይነት የመጀመሪያ ቋንቋ የእጅ ጽሑፍ ማስረጃ የለም!
ስሎምፕ በድፍረት እንዲህ ይላል፡- “ከ GBV ምንም ዓይነት የጽሑፍ ወግ የለም” 9
በአንጻሩ፣ የአዲስ ኪዳን መጻሕፍት የተረጋገጡት እ.ኤ.አ. በ 5,700 በሚጠጉ የግሪክ
የእጅ ጽሑፎች ነው።
ሁለተኛውና ሦስተኛው ክፍለ ዘመን ዓ.ም (ምዕራፍ 10 ይመልከቱ)።
ሁለተኛ፣ ኤል ቤቫን ጆንስ “በእኛ ዘንድ የሚታወቀው የመጀመርያው ቅርፅ
በጣሊያንኛ የእጅ ጽሑፍ ውስጥ ነው። ይህ በምሁራን በቅርበት የተተነተነ እና
የአስራ አምስተኛው ወይም የአስራ ስድስተኛው ክፍለ ዘመን ነው ተብሎ
ተፈርዶበታል ማለትም ከ 1400 ዓመታት በኋላ በርናባስ" 10 የሙስሊም ተከላካዮች
እንኳን እንደ መሐመድ አታ ኡር-ራሂም ከ 1500 ዎቹ በፊት ምንም የእጅ ጽሑፎች
እንደሌላቸው አምነዋል።
ሦስተኛ፣ ይህ ወንጌል ዛሬ በሙስሊም ይቅርታ ጠያቂዎች በሰፊው ጥቅም ላይ
ውሏል፣ አሁንም እዚያ ነው።

6. ሎንግስዴል እና ሉአራ ራግ፣ የበርናባስ ወንጌል (ኦክስፎርድ፡ ክላሬንደን

ፕሬስ፣ 1907)፣ xxxvii።
 7. J. Jomier, Egypte: Reflexions stir la Recontre al-Azhar (Vatican au Caire, avil 1978)፣ በ
Slomp, 104 ተጠቅሷል።
8. የበርናባስን ወንጌል ማጣቀሻ የሚያደርጉ ብዙ እውነታዎችን አስተውሏል ።
በመጀመሪያ ስሙ ብቻ ተጠቅሷል; በዚህ ጊዜ ውስጥ ምንም ይዘቶች ወይም
የእጅ ጽሑፎች የሉም። ሁለተኛ፣ በቤተ ክርስቲያን ውድቅ የተደረገ ተንኮለኛ
መጽሐፍ ተብሎ ተጠቅሷል። ሦስተኛ, "የጌላሲያን ድንጋጌዎች የሕትመት
ማተሚያው ከተፈለሰፈ በኋላ ወዲያውኑ ታትመዋል እና ስለዚህ በብዙ ቤተ
መጻሕፍት ውስጥ ይገኛሉ." ስለዚህ፣ “አስመሳይ፣ ጆሚየር ያምናል፣ ለራሱ መጽሃፍ
የእውነት እና የተከበረ መንፈስ ለመስጠት በቀላሉ እነዚህን ድንጋጌዎች ማግኘት እና
ርዕሱን ሊይዝ ይችል ነበር” (በ Slomp፣ 74 ተጠቅሷል)።
9. ኢቢድ
10. ኤል. ቤቫን ጆንስ፣ ክርስትና ለሙስሊሞች ተብራርቷል፣ ራእ. እትም።
(ካልኩት፡ ባፕቲስት ሚሽን ፕሬስ፣ 1964)፣ 79
የበርናባስ ወንጌል 305

ከአስራ አምስተኛው ወይም ከአስራ ስድስተኛው ክፍለ ዘመን በፊት በየትኛውም

የሙስሊም ጸሃፊ ምንም አልተጠቀሰም. ነገር ግን ቢኖር ኖሮ በእርግጥ
ይጠቀሙበት ነበር። እንደ
ራግ እንዲህ ሲል ተናግሯል፣ “የበርናባስ ወንጌል በአረብኛ ይኖር ነበር ከሚል ግምት
አንጻር በሙስሊሙ ፖለቲካል ሥነ-ጽሑፍ ውስጥ ስለ እንደዚህ ዓይነት ወንጌል
ካለው አጠቃላይ ዝምታ አንፃር ክርክር ማድረግ አለብን።
ርዕሰ ጉዳይ. "11
ራግ በመቀጠል መጽሃፍ የጻፉትን ብዙ ሙስሊም ጸሃፊዎችን በማስታወስ
እንዲህ አይነት ስራ ቢኖር ኖሮ—እንደ ኢብኑ ሀስም (456 ሂጅራ)፣ ኢብኑ
ተይሚያህ (728 ሂጅራ)፣ አቡ ያሉ አል-ፋድል አል ሱዑዲ (942 ሂጅራ የፃፈው) እና
ሀጂ ኸሊፋ (1067 ሂጅራ)። ነገር ግን በሰባተኛው እና በአስራ አምስተኛው ክፍለ
ዘመን ሙስሊሞች እና ክርስቲያኖች የጦፈ ክርክር ውስጥ በነበሩበት ጊዜ
አንዳቸውም ሆነ ሌላ ማንም አይጠቅሰውም።
አራተኛ፣ የክርስቲያን ቤተ ክርስቲያን አባት ወይም መምህር ከአንደኛ እስከ
አሥራ አምስተኛው ክፍለ ዘመን ድረስ ጠቅሶ አልተናገረም። የበርናባስ ወንጌል
ትክክለኛ እንደሆነ ተደርጎ ከነበረ ፣ በዚህ ረጅም ጊዜ ውስጥ በአንዳንድ ክርስቲያን
አስተማሪዎችና እንደ ሌሎቹ የቅዱሳት መጻሕፍት መጻሕፍት ሁሉ ብዙ ጊዜ
ተጠቅሶ እንደነበር ምንም ጥርጥር የለውም። ከዚህም በላይ፣ ይህ ወንጌል ቢኖር
ኖሮ፣ ትክክለኛም ባይሆን ኖሮ፣ በእርግጠኝነት በአንድ ሰው ይጠቀስ ነበር። ነገር ግን
ለመጨረሻ ጊዜ ሕልውናው በነበረበት ወቅት ማንም አባት አልጠቀሰም።
1,500 ዓመታት!
አምስተኛ፣ አንዳንድ ጊዜ በመጀመሪያው መቶ ዘመን ከነበረው የበርናባስ
መልእክት (ሐሰተኛ) የበርናባስ መልእክት ( 70-90 ዓ.ም. ) ጋር ግራ ይጋባል፣ እሱም ፈጽሞ
376
የተለየ መጽሐፍ ነው ። አታ ኡር-ራሂም ሁለቱን መጽሐፍት ግራ ያጋባቸዋል
ስለዚህም በሁለተኛውና በሦስተኛው መቶ ክፍለ ዘመን ከክርስቶስ ልደት በኋላ
በስርጭት ላይ እንደነበሩ በተሳሳተ መንገድ ተናግሯል ይህ እንግዳ ስህተት ነው
ምክንያቱም በ "ስልሳ መጽሐፍት" ውስጥ "ተከታታይ ቁ. 18 የበርናባስ መልእክት....
ተከታታይ ቁጥር 24. የበርናባስ ወንጌል "13 ራሂም በአንድ ቦታ ላይ "የበርናባስን
መልእክት" በስም ጠቅሶ የወንጌል ሕልውና ማረጋገጫ ይሆን ዘንድ .
በርናባስ! 14
አንዳንዶች የወንጌል ማጣቀሻ ጥቅም ላይ እንደዋለ በስህተት ገምተዋል።
በርናባስ በአዋልድ መጻሕፍት የተጠቀሰው] የበርናባስ ሥራ (ከክርስቶስ ልደት በፊት
478) የበርናባስ ወንጌል ነው። ነገር ግን፣ ይህ በግልጽ ሐሰት ነው፣ ጥቅሱ
እንደሚያሳየው፡- “በርናባስ ከእርሱ ጋር አብሮ ከሠራው ከማቴዎስ የተቀበልነውን
ወንጌል ገልጦ አይሁድን ያስተምር ጀመር። 15 በ

11. ሎንግስዴል እና ራግ፣ xlviii። የስታይንሽናይደር ሞኖግራፍ

Abhandlungen fur die Kunde des Morgenlandes፣ 1877 ተብሎ
ተዘርዝሯል ።
12. ስሎምፕ፣ 37-38 ይመልከቱ።
13. አላ ኡር-ራሂም 42-43 ተመልከት።
14. Ibid., 42.
15. Slomp, 110 ይመልከቱ, አጽንዖት የእኛ ነው.
አባሪ 3

የበርናባስ ወንጌል እንዳለ ተሰጥቷል !

ወንጌል መልእክት እውነትነታቸውን የሚደግፉ ከአምስት ሺህ የሚበልጡ የብራና
ጽሑፎች በያዙት በመጀመሪያው መቶ ዘመን በነበሩት የዓይን እማኞች ማለትም
የአዲስ ኪዳን መጻሕፍት ሙሉ በሙሉ ውድቅ ተደርጓል። ለምሳሌ፣ ኢየሱስ መሲህ
ነኝ አላለም እና በመስቀል ላይ አልሞተም የሚለው አስተምህሮ በአይን ምስክሮች፣
በመጀመሪያው መቶ ዘመን በነበሩ ሰነዶች (ምዕራፍ 10 እና 11 ተመልከት) ሙሉ
በሙሉ ውድቅ ተደርጓል።
የወንጌልን ትክክለኛነት መቀበል የለበትም
በርናባስ ኢየሱስ መሲሕ ነው የሚለውን የቁርኣን አባባል በግልጽ ስለሚቃረን።
እንዲህ ይላል፡- “ኢየሱስም ተናግሯል እውነትንም ተናግሯል፡- እኔ መሲሁ
አይደለሁም…. 48) ይህ ከቁርኣን ጋር የሚጋጭ ነው፣ እሱም ኢየሱስን ደጋግሞ
“መሲህ” ( “ ክርስቶስ ” ) ብሎ ይጠራዋል (ዝከ. 5፡19፣ 75)።
ስምንተኛ፣ እንደ ሱዛን ሃኒፍ ያሉ የሙስሊም ምሁራንም እንኳ፣ ይህንንም
አጥብቀው ይመክራሉ፣ “የዚህ መጽሐፍ ትክክለኛነት በማያጠራጥር ሁኔታ
አልተረጋገጠም” እና “ስለ ኢየሱስ ሕይወት የአዋልድ ታሪክ እንደሆነ ይታመናል።” 6
 ሌላ
መቀበል አለባቸው። የሙስሊም ምሁራንም ትክክለኛነቱን
ይጠራጠራሉ። 17 መጽሐፉ ከአሥራ አራተኛው ክፍለ ዘመን በፊት እንዳልተጻፈ
የሚገልጹ የመካከለኛው ዘመን የምዕራብ አውሮፓ ሕይወት አናክሮኒዝም እና
መግለጫዎችን ይዟልና። ለምሳሌ ከዚህ ጊዜ በፊት ይሠራበት እንደነበረው ሃምሳ
ሳይሆን በየመቶ ዓመት የሚመጣውን የኢዮቤልዩ ዓመት ያመለክታል (የበርናባስ
ወንጌል 82)። በ 1343 ዓ.ም. ወደ አንድ መቶ አመት እንዲቀየር የጳጳሱ አዋጅ
በቤተክርስቲያኑ የተላለፈው በ 1343 ዓ.ም. ጆን ጊልክርስት የበርናባስ ወንጌል
አመጣጥ እና ምንጮች በሚል ርዕስ በተሰየመው ስራው “ለዚህ አስደናቂ አጋጣሚ
አንድ መፍትሄ ብቻ ሊሆን ይችላል” ሲል ደምድሟል። የበርናባስ ወንጌል ጸሐፊ
ኢየሱስ ስለ ኢዮቤልዩ ዓመት ሲናገር 'በየመቶ ዓመቱ' ሲናገር ብቻ የጠቀሰው
የጳጳሱን ቦኒፌስ አዋጅ ስለሚያውቅ ነው። አክሎም "ነገር ግን ከሊቀ ጳጳሱ ጋር
በአንድ ጊዜ ካልኖረ ወይም ከተወሰነ ጊዜ በኋላ ይህን ድንጋጌ እንዴት ሊያውቅ ቻለ?
ይህ የበርናባስ ወንጌል ከአሥራ አራተኛው ጊዜ በፊት ሊጻፍ አይችልም ነበር ብለን
እንድንደመድም የሚያስገድደን ግልጽ የሆነ አናክሮኒዝም ነው. ከክርስቶስ ልደት
ምዕተ ዓመት በኋላ። “18 አንድ ጉልህ አናክሮኒዝም የበርናባስ ወንጌል ከሮማ ካቶሊክ የላቲን
ቩልጌት የመጽሐፍ ቅዱስ ትርጉም (አራተኛው ክፍለ ዘመን ዓ.ም.) ጽሑፉን
መጠቀሙ ነው ፣ ምንም እንኳን በርናባስ የጻፈው በመጀመሪያው መቶ ዘመን ዓ.ም.
ቢሆንም ሌሎች ምሳሌዎች አናች -

16. ሃኒፍ "እንደ የመናፍቃን ሰነድ በመታፈኑ ለዘመናት ለአለም ጠፍቶ ነበር" ሲል
ተናግሯል ነገር ግን ለዚህ ምንም አይነት የሰነድ ማስረጃ የለም። እንዲያውም
በስድስተኛው ክፍለ ዘመን ለመጀመሪያ ጊዜ ከመታየቱ በፊት በማንም እንኳ
አልተጠቀሰም.
17. Slomp ይመልከቱ, 68.
18. John Gilchrist፣ የበርናባስ ወንጌል አመጣጥ እና ምንጮች (ደርባን፣ የደቡብ
አፍሪካ ሪፐብሊክ፡ ኢየሱስ ለሙስሊሞች፣ 1980)፣ 16-17።
የበርናባስ ወንጌል 307

ሮኒዝም የሚያጠቃልለው የሰብሉን ድርሻ ለጌታው ያለበትን ቫሳል ነው (የበርናባስ

ወንጌል፣ 122)፣ የመካከለኛው ዘመን የፊውዳሊዝም ምሳሌ; ማጣቀሻ
በፍልስጤም ውስጥ ጥቅም ላይ ከዋሉት የወይን ቆዳዎች ይልቅ የእንጨት ወይን
ሳጥኖች (ibid., 152); እና የመካከለኛው ዘመን የፍርድ ቤት አሰራር (ibid., 121).
በበርናባስ ወንጌል ውስጥ የብዙ ስህተቶችን እና የተጋነኑ ነገሮችን ዝርዝር
አቅርቧል ። “ኢየሱስ የተወለደው ጲላጦስ ገዥ በነበረበት ጊዜ ነው፣ ምንም እንኳን
እስከ 26 እና 27 ዓ.ም ድረስ ገዥ ባይሆንም ” 19 የጂኦግራፊያዊ ስህተቶችም አሉ።
ለምሳሌ፣ ምዕራፍ 20 “ኢየሱስ በመርከብ ወደ ናዝሬት እንደሄደ ተናግሯል” ምንም
እንኳን በ ላይ ባይሆንም።
የባህር ዳርቻ. 20 እንዲሁም የበርናባስ ወንጌል የተጋነኑ ነገሮችን ይዟል።
378
እንደ ምዕራፍ 17 ' 144,000 ነቢያት እና 10,000 ነቢያት በኤልዛቤል እንደተገደሉ
መጠቀሱ (በምዕራፍ 18)። 21
አሥረኛው፣ ስሎምፕ እንደሚለው፣ “የጆሚየር ጥናት በጽሁፉ ውስጥ ብዙ
እስላማዊ አካላትን አሳይቷል፣ ይህም አንድ ሙስሊም ደራሲ፣ ምናልባትም
የተለወጠ ሰው፣ በመጽሐፉ ላይ መስራቱን ከማንኛውም ጥርጣሬ በላይ
ያረጋግጣል። አሥራ አራት እንደዚህ ያሉ ኢንፍሉዌንዛዎች-
ences ተጠቅሰዋል። ለምሳሌ፣ ጆሚየር “ቁንጮ” የሚለው ቃል መሆኑን ልብ
ይሏል።
ኢየሱስ እንደ ሰበከ የሚነገርለትን ቤተ መቅደሱን—ምንም ጥሩ ቦታ አይደለም!—
22

ወ
ደ አረብኛ የተተረጎመው
ዲካ በመስጊዶች ውስጥ
ጥቅም ላይ በሚውልበት
መድረክ ነው።
እንዲሁም፣
ኢየሱስ ለእስራኤል ብቻ
እንደ መጣ ነገር ግን
መሐመድ "ለዓለም ሁሉ
መዳን" ተመስሏል (ምዕራፍ
11)። በመጨረሻም የአላህ
ልጅ ነው ብሎ መካድ
ቁርኣናዊ ነው፡ የኢየሱስ
ስብከትም በሙስሊም
ኹጥባ የተመሰለው
እግዚአብሔርን እና ቅዱስ
ነብዩን በማመስገን
ይጀምራል።
23
(
ምዕራፍ 12 )
ለማጠቃለል ያህል፣ ሙስሊሞች የበርናባስን ወንጌል ለመደገፍ ትምህርታቸውን
ለመደገፍ መጠቀማቸው ምንም ማስረጃ የለውም ። በእርግጥ ትምህርቶቹ
ከቁርኣን ጋር እንኳን ይቃረናል። ይህ ሥራ በመጀመሪያው መቶ ዘመን ስለ ኢየሱስ
እውነታዎች የሚገልጽ ትክክለኛ ዘገባ ከመሆን የዘለለ የመካከለኛው ዘመን ፈጠራ
ነው። ስለ ክርስቶስ ሕይወት ያለን ብቸኛው ትክክለኛ የመጀመሪያው ክፍለ ዘመን
መዛግብት በአዲስ ኪዳን ውስጥ ይገኛሉ፣ እና የበርናባስን ወንጌል ትምህርት በእጅጉ
ይቃረናል ። ለዚህ “ወንጌል” ተጨማሪ ትችት አንባቢው የዴቪድ ሶክስን ምርጥ
መንጠቆ “ ጎስ-
 24
የበርናባስ ፔል.

19. ስሎምፕን፣ 9 ን ተመልከት ።

20. ኢቢድ
21. ኢቢድ 22. ኢቢድ., 7.
23. ኢቢድ
24. ሶክስ.
 አባሪ 4
በአዲሱ ኪዳን ላይ የታወቁ የሙስሊሞች ክሶች

ይህ አባሪ በክርስትና እና በተለይም በአዲስ ኪዳን ላይ በእስልምና መጽሐፍት ወይም

ክርክሮች ውስጥ ብዙውን ጊዜ የሚያጋጥሟቸውን ሦስቱ የሙስሊሞች ታዋቂ ክሶች
አጭር ውይይት ነው። ሦስቱ የክርክር ቦታዎች፡- የአዲስ ኪዳን ጽሑፋዊ ብልሹነት፣
የወንጌሎች ታሪካዊ አለመታመን እና በአዲስ ኪዳን መልእክት ላይ አረማዊ ተጽዕኖ
የሚያሳድሩ ማስረጃዎች ናቸው።
ለመጀመሪያው ክስ (በምዕራፍ 10) ቀደም ብለን ምላሽ ስለሰጠን በዚህ ነጥብ ላይ
ምላሽ አንሰጥም. ነገር ግን ከእንዲህ ዓይነቱ ውንጀላ በስተጀርባ ያለውን ግንዛቤ ማነስ
ከሟቹ ሙስሊም የክርስትና ተቺ አህመድ ዲዳት በመጥቀስ እንነጋገራለን ።

የጽሑፋዊ ሙስና ክስ
መጽሐፍ ቅዱስ የአምላክ ቃል ነውን? 1 ዲዳት የመጽሐፍ ቅዱስን ጽሑፋዊ
1n
ብልሹነት ብዙ በመሆናቸው ለማሳየት ሞክሯል።
2
ሥሪት! በኪንግ ጀምስ ላይ ለማሻሻል የሞከሩ የእንግሊዝኛ ቅጂዎች
ከዚያም አራት የመጽሐፍ ቅዱስ “ታላላቅ ስህተቶች” ናቸው ብሎ ያመነውን ይዘረዝራል
- ከተናገረው ውስጥ ሃምሳ ሺህ ሊሆኑ ይችላሉ! ዲዳት በተሻሻለው የመጽሐፍ ቅዱስ
ስታንዳርድ ቨርዥን እና በ KJV መካከል ባለው ንጽጽር የጠቀሰው የመጀመሪያው ስህተት
በኢሳይያስ 7፡14 ላይ ያለው “ድንግል” የሚለው ቃል ወደ “ወጣት ሴት” መቀየሩ ነው።
ሁለተኛው ስህተት በዮሐንስ 3፡16 ላይ “የተወለደ ልጅ” የሚለው ሐረግ ወደ “አንድ ልጅ”
ተቀይሯል። ከላይ በተጠቀሱት በሁለቱም ሁኔታዎች ውስጥ ስለመሆኑ ዲዳት ምንም
ግንዛቤ አላሳየም

1. አህመድ ዲዳት፣ መጽሐፍ ቅዱስ የእግዚአብሔር ቃል ነውን?፣ 6 ኛ እትም፣ ታኅሣሥ

1987
2. ኢቢድ.፣ 7-11

309
የመጀመሪያው የዕብራይስጥ እና የግሪክ ቃላቶች በሁሉም የእጅ ጽሁፎቻችን ውስጥ
አንድ አይነት ሆነው ቆይተዋል እና በተርጓሚዎች ፍርድ ምክንያት የእንግሊዝኛ ሀረጎች
ብቻ ተለውጠዋል። ስለዚህ መጽሐፍ ቅዱስ በመጀመሪያዎቹ ቋንቋዎቹ ጽሑፍ ውስጥ
(ምንም ስህተት የሌለበት) መጽሐፍ ቅዱስን በመንፈስ አነሳሽነት የመመልከቱ ጥያቄ
382 አባሪ 4
ሳይሆን ሰዎች ወደተለያዩ ቋንቋዎች የተረጎሙት (ይህም አንዳንድ ተጨባጭ ያልሆኑ
ስህተቶችን ሊይዝ ይችላል) ነው።
የመጨረሻዎቹ ሁለት የሚባሉት ስህተቶች የ 1 ኛ ዮሐንስ 5፡7 እና
3

በ
ኋለኞቹ የመጽሐፍ ቅዱስ ትርጉሞች ውስጥ የማርቆስ አጭር መጨረሻ።
አሁንም ክሱ ትክክል አለመሆኑን ለማንም ሰው ግልፅ ነው።
4

ከ
ጽሑፋዊ ትችት ሳይንስ ጋር ትንሽ ጠንቅቆ ያውቃል። ክርስቲያኖች
እያንዳንዱ የመጽሐፍ ቅዱስ የእጅ ጽሑፍ ያለ ስህተት የተገለበጠ ነው
ብለው አይናገሩም። እንዲያውም አብዛኞቹ ክርስቲያን ሊቃውንት ይህ (1 ኛ
ዮሐንስ 5፡7) ስለ ሥላሴ የሚናገረው ጥቅስ ከአሥራ አምስተኛው መቶ ክፍለ
ዘመን በፊት በማንኛውም የእጅ ጽሑፍ ላይ እምብዛም ስለማይገኝ
እግዚአብሔር በመንፈሱ የጻፈው የመጀመሪያው ጽሑፍ ውስጥ እንዳልሆነ
ያምናሉ። እሱ ምናልባት አንጸባራቂ (በኅዳግ ላይ ያለው የስክሪፕት
አስተያየት) በኋላ ላይ በተርጓሚው የጽሑፉ አካል ሆኖ የተወሰደ ነው። ፭
እንዲሁም የዚህ ጥቅስ ከብዙ ዘመናዊ የመጽሐፍ ቅዱስ ትርጉሞች
አለመውጣቱ የክርስትናን የሥላሴን አስተምህሮ በጥቂቱም ቢሆን
አይነካውም፣ ምክንያቱም ሌሎች ብዙ ጥቅሶች ስላሉ አንድና አንድ አምላክ
ሦስት አካላት እንዳሉ በግልጽ የሚያስተምሩ ናቸው (ምዕራፍ 12
ይመልከቱ) .
ሌላው ዲዳት በመጽሐፍ ቅዱስ ላይ የሰነዘረው ማስረጃ የሌለው ክስ ምሳሌ
“ክርስቲያኖች ከሚመኩ ከአራት ሺህ የሚበልጡ ልዩ ልዩ የብራና መጻሕፍት
የቤተክርስቲያን አባቶች አራቱን መርጠው የማቴዎስ፣ የማርቆስ፣ የሉቃስ ወንጌል ብለው
ጠርተው አራቱን መርጠዋል። እና ዮሐንስ" 6 ዲዳት እነዚህ በሺዎች የሚቆጠሩ የብራና
ጽሑፎች የሃያ ሰባቱ የአዲስ ኪዳን መጻሕፍት ቅጂዎች እንጂ በሺዎች የሚቆጠሩ
የተለያዩ እንዳልሆኑ የተረዳ አለመሆኑ አስገራሚ ነው።
7
ጎፔል! መጽሐፍት ወይም
በተጨማሪም፣ ብዙ ሙስሊሞች መጽሐፍ ቅዱስን በጽሑፋዊ ብልሹነት ሲከሱት፣
ቁርኣን ራሱ ከብዙ የጽሑፍ ልዩነቶች የተሠቃየ መሆኑን ባለማወቃቸው ይቆያሉ
(ምዕራፍ 9 ይመልከቱ)። 8 የመጽሐፉ መለኮታዊ ትክክለኛነት የተመሠረተው
በመጀመሪያዎቹ ሰነዶች በሰው ሰራሽ በሆነው በሁሉም ቅጂዎች መካከል ባለው
ስምምነት ላይ ከሆነ፣ ከዚያም

3.ኢቢድ., 12-21. በተጨማሪም ዲዳት በመጽሐፍ ቅዱሳዊው ጽሑፍ ታማኝነት ላይ

ያቀረበውን ክስ ለመደገፍ የይሖዋ ምሥክሮችን በመጥቀስ በጣም እንደሚወድ ልብ
ልንል ይገባል።
 4. ለአዲስ ኪዳን ጽሑፋዊ ትችት ጉዳይ አንባቢው ብሩስ ሜትስገርን የአዲስ ኪዳን
ጽሑፍ፡ ማስተላለፍ፣ ሙስና እና መልሶ ማቋቋም (ኒው ዮርክ፡ ኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ
ፕሬስ፣ 1968፣ 2d)ን እንዲያጣቅሱ ይበረታታሉ። ed.); እና ከርት እና ባርባራ አላንድ፣
የአዲስ ኪዳን ጽሑፍ፣ ራእ. እትም። (ግራንድ ራፒድስ፡ ኤርድማንስ፣ 1989)።
5. NL Geisler እና Nix፣ 483-84 ይመልከቱ።
6. ዲዳት፣ 24 ይመልከቱ።
7. ለዲዳት ክስ የተሟላ ምላሽ ለማግኘት፣ የቁርአን እና የመጽሐፍ ቅዱስ ጽሑፋዊ
ታሪክ (ቪላች፣ ኦስትሪያ፡ የሕይወት ብርሃን፣ 1988፣ እንደገና ማተም)፣ John Gilchrist
የሚለውን ይመልከቱ።
8. ibid.፣ 27 ይመልከቱ።
ታዋቂ የሙስሊን ክሶች በአዲስ ኪዳን 311

ቁርኣን እራሱ ያለምንም ጥርጥር ፈተናውን ይወድቃል! ከብዙ ሙስሊሞች አስተያየት

በተቃራኒ የቁርኣን ኦርጅናሌ ቅጂ ወይም ዋናው የኡትማኒክ ኮድክስ እንኳን የለንም።
ጊልክረስት እንዳስገነዘበው፣ “የቁርአን አንጋፋው ጽሑፍ ከሂጅራ በኋላ በሁለተኛው ክፍለ
ዘመን የቀጠለ ሲሆን በመጀመሪያዎቹ አል - ሜል አረብኛ ስክሪፕት ላይ በ vellum ላይ
ተዘጋጅቷል ። ሌሎች ቀደምት ቁርኣኖች በኩፊክ ፊደላት የተጻፉ ናቸው ። በተመሳሳይ
ጊዜም እንዲሁ." 9
በዚህ አውድ ውስጥ የሰር ኖርማን አንደርሰን የሰጡት አስተያየት በጥሩ ሁኔታ
የተወሰደ ነው።
"ስለዚህ ዛሬ የኩፋን የሐፍስ ጽሁፍ በሙስሊም አለም ውስጥ በሁሉም ቦታ ተቀባይነት
ያለው መሆኑ እውነት ቢሆንም፣ በተለምዶ ሙስሊሞች መሐመድ የተናገረውን
ኢፕሲሲማ verba ]ትክክለኛ ቃል አለን ብለው የሚናገሩት ነገር ያለ ምንም ልዩነት።
የታሪክን እውነታ ካለማወቅ ላይ ያርፋል። 10
ብዙ የሙስሊም ሊቃውንት የዘነጉት ይህንን ከራሳቸው ቅዱሳት መጻሕፍት ጋር
መመሳሰል ነው። ጊላም እንዲህ ይላል፡-

እውነታው ግን የቁርአን ጽሑፋዊ ታሪክ ከ

መጽሐፍ ቅዱስ 'አጽንዖት የሚሰጠው የኛ' ነው። ሁለቱም መጻሕፍት በሚያስደንቅ
ሁኔታ ተጠብቀዋል። እያንዳንዳቸው በመሠረታዊ አወቃቀራቸው እና ይዘታቸው፣
መጀመሪያ ላይ ስለነበሩት ነገሮች በጣም ፍትሃዊ ዘገባ ነው። ነገር ግን ሁለቱም
መንጠቆዎች ያለ ስህተት ወይም የጽሑፍ ጉድለት ሙሉ በሙሉ አልተጠበቁም።
ሁለቱም እኛ የምናውቃቸው ቀደምት ኮዴኮች በተለያዩ ንባቦች እዚህም እዚያም
ተሰቃይተዋል ነገርግን ሁለቱም በምንም መልኩ አልተበላሹም። ቅን ክርስቲያኖች
እና ሙስሊሞች እነዚህን እውነታዎች በቅንነት ይገነዘባሉ።

በማለት አክሎ ተናግሯል።

384 አባሪ 4
ዛሬ በቁርኣን እና በመጽሐፍ ቅዱስ መካከል ያለው ብቸኛው ልዩነት የክርስቲያን
ቤተክርስቲያን ለእውነት ፍላጎት በጥንቃቄ የተለያዩ ንባቦችን በመጠበቅ ነው ...
በኡስማን ጊዜ ሙስሊሞች ግን በተቻለ መጠን ሁሉንም ማጥፋት ጠቃሚ እንደሆነ
አድርገው ይቆጥሩ ነበር. የተለያዩ የንባብ ማስረጃዎች
ቁርኣን ለመላው ሙስሊም አንድን ጽሑፍ ደረጃውን የጠበቀ ነው። ......እነዚህ
እውነታዎች ቁርኣን ዛሬም አልተጠናቀቀም የሚለውን በሐዲስ ተጨማሪ
ማስረጃዎች ዳራ ላይ ሁልጊዜ ማጤን አለበት።

የታሪካዊ አለመተማመን ክስ

ሌላው ብዙ ጊዜ የሚያጋጥመው የሙስሊም ክስ በቀላሉ ከፍተኛ-ወሳኝ ስኮላርሺፕ

እየተባለ የሚጠራውን ድምዳሜ እንደገና ማደስ ነው። የሙስሊም ደራሲዎች የእነዚህን
ሊቃውንት ቅድመ-ግምቶች፣ ዘዴዎች እና ክርክሮች ትክክለኛነት ለመገምገም በጭራሽ
የማይጨነቁ ይመስላል፣ ነገር ግን የጥርጣሬ ድምዳሜያቸውን ለመዘገብ ደስተኛ የሆኑ
ይመስላል።

9. ጊልክርስት፣ 27 ይመልከቱ።
10. አንደርሰን ፣ 47
11. Ibid., 20-21.
የዚህ አካሄድ ዓይነተኛ የመሐመድ አታ ኡር-ረሂም ኢየሱስ፣ የእስልምና ነቢይ ነው።
ደራሲው እንዲህ ሲል ጽፏል።

አሁን ቁጥራቸው እየጨመረ የመጣ ሰዎች የሚያውቁት ክርስትና ከመጀመሪያው

የኢየሱስ ትምህርት ጋር ምንም ግንኙነት እንደሌለው ያውቃሉ። ባለፉት ሁለት
ምዕተ-አመታት ውስጥ የታሪክ ተመራማሪዎች ምርምር በክርስቲያን "ምስጢሮች"
ላይ ለማመን ትንሽ ቦታ ትቶ ነበር, ነገር ግን የተረጋገጠው እውነታ የተቋቋመው
ቤተክርስቲያን ክርስቶስ ከታሪክ ኢየሱስ ጋር ምንም ግንኙነት የለውም ማለት
ይቻላል በራሱ ሊረዳ አይችልም.
12
ክርስቲያኖች ወደ እውነት።

ደራሲው በመቀጠል የዴቪድ ስትራውስ ሥራዎችን በመጥቀስ “የአራተኛውን ብቻ

ሳይሆን የመጀመሪያዎቹን ሦስት ወንጌላትም ጭምር ታሪካዊ ታማኝነት ያጠፋል”
ብሏል። 13 መጽሐፍ ቅዱሳዊውን የኢየሱስን ምስክርነት በፍጥነት ውድቅ ካደረገ በኋላ፣
“የኢየሱስ ታሪካዊ ዘገባ” በሚል ርዕስ በምዕራፉ ላይ በሚያስገርም ሁኔታ ራሂም
“የበርናባስ ወንጌል” ታሪካዊ መሆኑን ይገምታል (ያለምንም ክርክር) ክርስቶስን መሠረት
ያደረገ መግለጫ ይሰጠናል። በጽሑፎቹ ላይ
የአንዳንድ የመካከለኛው ዘመን ሙስሊም ገጣሚዎች፣ እና ኢየሱስ መሪ እንደሆነ
ይደመድማል
 14

የአብዮታዊ ኢሴንስ ባንድ!

በተመሳሳይ መልኩ ራሂም በጣም የተረጋገጠውን የክርስትና ሀቅ ማለትም ስቅለትን
ውድቅ አደረገው። “‘ታሰሩ’፣ ‘ችሎቱ’ እና እ.ኤ.አ
'ስቅለቱ'በብዙ ተቃራኒዎችና የተሳሳቱ አባባሎች የታጠረ ነው፣ ስለዚህም ወደ ሆነው
ነገር ለመድረስ በእነርሱ ውስጥ መግባቱ እና መፍታት በጣም ከባድ ነው ። " ደራሲው
በስህተት ተይዞ የተሰቀለው ይሁዳ ስለነበረበት ሁኔታ የተለመደ እስላማዊ ስሪት አቅርቧል ።
በግብፅም ሆነ በኢትዮጵያ በኮፕቲክ ቤተ ክርስቲያን ቅዱሳን የዘመን አቆጣጠር ጲላጦስ
እና ሚስቱ ታይተዋል።
'ቅዱሳን' ይህ ሊሆን የሚችለው ጲላጦስን ሙሉ በሙሉ አውቀን ከተቀበልነው ብቻ
ነው።
ወታደሮቹ እያወቁ በስህተት በቁጥጥር ስር ውለው ነበር።
17 በኢየሱስ
ምትክ ይሁዳ፣ እና ሁለተኛው እንዲያመልጥ ፈቀደ።

12. አታኡር-ራሂም፣ 13
13. ኢቢድ.፣ 14.
14. ኢቢድ., 17-38.
15. Ibid., 35.
16. ኢቢድ፣ 36. በጣም ታዋቂው የሙስሊም ይቅርታ ጠያቂ ዲዳት የኢየሱስን ስቅለት
ከእስልምና እምነት በመተው በምትኩ የኢየሱስን ሞት እውነታ ለመካድ የስዋውን
ቲዎሪ መምረጡ አስገራሚ ነው። መስቀል። መሆኑ ትኩረት የሚስብ ነው።
ዲዳት እራሱ በዚህ ጉዳይ ላይ በደቡብ አፍሪካ የኦርቶዶክስ ሙስሊም ባለስልጣናት
ተወግዟል! ጆን ጊልክረስት የክርስቶስን ስቅለት ተመልከት፡ ሀቅ እንጂ ልብ ወለድ አይደለም
( ቪላክ፣ ኦስትሪያ፡ የሕይወት ብርሃን)።
17. Ibid., 37.
386 አባሪ 4

ምንም እንኳን አስተማማኝ የታሪክ ማስረጃ የሌላቸው እንደዚህ ያሉ አስደናቂ

ዘገባዎች ስለ ታሪካዊው ኢየሱስ እውነተኛ ምስል ይሰጡናል ብለው ሊያስገርመን
ይችላል። መሠረተ ቢስ የሆኑትን የሙስሊም ግምቶችን ወይም ቀኖናዊ የቁርዓን
ማረጋገጫዎችን በመደገፍ የወንጌሎችን ትክክለኛነት ውድቅ ማድረጋችን በምን መሠረት
ነው?
ions? በዚህ በጣም ወሳኝ ነጥብ ላይ የኢየሱስን መሰቀል በተመለከተ ቁርኣን እንጂ
መጽሐፍ ቅዱስ እንዳልሆነ ለአድሎ ለሌለው አንባቢ ሊመስለው ይገባል።
በወንጌሎች ታሪካዊ አስተማማኝነት ላይ ለተነሳው ክስ ሙሉ ምላሽ መስጠት ከዚህ
አባሪ ወሰን ውጭ ነው። በአርኪኦሎጂ ግኝቶች፣ ክርስቲያናዊ ያልሆኑ እና መጽሐፍ
ቅዱሳዊ የታሪክ መዛግብት እና አብዛኞቹ የአዲስ ኪዳን መጻሕፍት የተቀናበሩበት
የመጀመሪያ ቀን ወንጌሎችን እና የቀረውን አዲስ ኪዳንን ለመከላከል ብዙ ማለት
ይቻላል።
እንደ አንድ ምሳሌ የጥንታዊው ሮማዊው የታሪክ ምሁር ኤኤን ሸርዊን -ዋይት
የሐዋርያት ሥራን ታሪካዊ አስተማማኝነት በተመለከተ መደምደሚያን እንጠቅሳለን
(የሐዋርያት ሥራ ጸሐፊ ከወንጌል መጽሐፍ ጋር ተመሳሳይ እንደሆነ በሁሉም የመጽሐፍ
ቅዱስ ሊቃውንት ይስማማሉ። ሉቃስ፡- “ለአዲስ ኪዳን የሐዋርያት ሥራ መጽሐፍ፣
የታሪክ ማረጋገጫው እጅግ አስደናቂ ነው።...በዝርዝር ጉዳዮችም ቢሆን መሠረታዊ
የሆነውን ታሪካዊነቱን ላለመቀበል የሚደረግ ማንኛውም ሙከራ አሁን የግድ መሆን
አለበት።
የማይረባ መስሎ ይታያል። የሮማውያን ታሪክ ጸሐፊዎች ከረጅም ጊዜ በፊት እንደ ቀላል
ነገር አድርገውታል ። ከምንም ያነሰ ተስፋ ሰጪ ነገር፣ በጣም ጨለምተኝነትን ወስዷል።"
19
ግን
ከክሬግ ብሎምበርግ ከወንጌላዊው የአዲስ ኪዳን ምሁር ጋር እንስማማለን "እንዲህ ያለው
ጨለማ የአራቱን ወንጌላት ታሪካዊ ተዓማኒነት በሚያንጸባርቅ ብሩህ ድጋፍ ሊተካ
ይገባል፣ እና አንዳንድ አበረታች ምልክቶች በእርግጥ መከሰት በጀመሩ ቦታዎች ላይ አሉ።"
20

18. ኤኤን ሼርዊን-ዋይት፣ የሮማውያን ማህበር እና የሮማውያን ህግ በአዲስ ኪዳን

(ኦክስፎርድ
ክላሬንደን ፕሬስ፣ 1963)፣ 189
19. ኢቢድ., 187.
20. ክሬግ ብሎምበርግ፣ የወንጌሎች ታሪካዊ ተዓማኒነት (Downers Grove: InterVarsity,
1987)፣ 254. የብሎምበርግ መጽሐፍ ለዚህ መስክ ጥሩ መግቢያ ነው። ለእነዚህ ጉዳዮች የበለጠ
ዝርዝር እና ከፍተኛ ቴክኒካል ውይይት ለማግኘት RT France እና David Wenham, Ed., Gospel
Perspectives (Sheffield: JSOT Press, 1980-86, 6 vols) ይመልከቱ. እንዲሁም የአዲስ ኪዳን ታሪካዊ
ተዓማኒነት አጭር ግን ክላሲካል ጥናት ኤፍኤፍ ብሩስ፣ የአዲስ ኪዳን ሰነዶች፡ አስተማማኝ
በአዲስ ኪዳን ላይ የታወቁ የሙስሊሞች ክሶች 387

ናቸው? ስለ ታሪካዊው ኢየሱስ ጥናት ሌላው ጠቃሚ የምሁር ውይይት ኤል ሃዋርድ

ማርሻል ነው፣ በታሪካዊው ኢየሱስ አምናለሁ ( ግራንድ ራፒድስ፡ ኢርድማንስ፣ 1977) እና
የአዲስ ኪዳን ክርስቶሎጂ አመጣጥ (Downers Grove: InterVarsity, 1990፣ የተሻሻለ እትም)። ስለ
ክርስቶስ ታሪካዊ ማስረጃዎችን የሚመለከቱ ሁለት ሌሎች በጣም አጋዥ መጽሃፎች ጋሪ
ሀበርማስ፣ የታሪክ ውሳኔ፡ የኢየሱስ ህይወት መደምደሚያ (ናሽቪል፡ ቶማስ ኔልሰን፣ 1988)
እና RT France፣ The Evidence for Jesus (ዳውነርስ ግሮቭ) ናቸው። ኢንተርቫርሲቲ, 1986).
የአዲስ ኪዳን መጻሕፍት የቀደሙትን ቀኖች እና አጠቃላይ አስተማማኝነታቸውን
በተመለከተ አንባቢው ከዮሐንስ AT ጋር መማከር ይችላል።
የሮቢንሰን፣ አዲስ ኪዳንን እንደገና ማደስ (1976) እና አዲስ ኪዳንን ማመን እንችላለን
የአረማውያን I NFLUENCE ክፍያ

በዚህ ነጥብ ላይ ባጭሩ የምንመለከተው የመጨረሻው ክስ እንደገና ጊዜ ያለፈበት

አሉታዊ ወሳኝ ስኮላርሺፕ ከተሳሳተ-
21
በቤተ ክርስቲያን ታሪክ ውስጥ የሙስሊሞችን “ስሪት” ፈጥሯል እና አሳሳተ በዚህ
ክስ መሠረት ሐዋርያው ጳውሎስ እና አንዳንድ የቤተክርስቲያን አባቶች በዘመናቸው
የነበረውን አረማዊነት ከዋናው የክርስቶስ መልእክት ጋር በማቀላቀል አብዛኛውን
የኢየሱስን ትምህርት ንፅህና አበላሹ ። ለምሳሌ፣ ዩሱፍ ሳሌም ቺስቲ What is
Christianity: Being a Critical Examination of Fundamental Doctrines of the Christian
Faith በሚለው መጽሐፉ ላይ እንደ ክርስቶስ አምላክነት እና ለሐዋርያው ጳውሎስ
አረማዊ ትምህርቶች ስርየት እና የክርስትና ትምህርት የመሳሰሉ ትምህርቶችን ገልጿል።
ሥላሴ ወደ አረማዊ formulations
22
የቤተ ክርስቲያን አባቶች።
ቺስቲ በተጨማሪም ሚስጥራዊ ሀይማኖቶች በክርስትና ላይ የሚያሳድሩትን ሰፊ
ተጽእኖ ለማሳየት ይሞክራል፡-

የክርስትና አስተምህሮ በምስጢረ ሐይማኖቶች ተጽእኖ እጅግ ቀለም ያለው ሲሆን

በተለይም ሚትራይዝም የራሱ የሆነ የእግዚአብሔር ልጅ እና ድንግል እናቱ ነበረው
እና ስቅለት እና ትንሳኤ ለሰው ልጆች ኃጢአት ካሰረዘ በኋላ በመጨረሻ ወደ 7 ኛው
ሰማይ በማረጉ።
የሚትራይዝምን ትምህርት ከክርስትና ትምህርት ጎን ለጎን የምታጠና ከሆነ
በሚታየው የቅርብ ዝምድና ትገረማለህ።
በመካከላቸው ብዙ ተቺዎች መደምደሚያ ላይ ለመድረስ ተገድበዋል
23 ክርስትና
ፋሲሚል ወይም ሁለተኛው የሚትራስ እትም ነው።

ጸሐፊው ሚትራም የእግዚአብሔር ልጅና አዳኝ እንደሆነ ተቆጥሮ፣ ከድንግል

መወለዱን፣ አሥራ ሁለት ደቀ መዛሙርትን እንደ ነበራት፣ እንደተሰቀለ፣ በሦስተኛው ቀን
388 አባሪ 4

ከመቃብር እንደተነሳ፣ የኃጢአት ማስተሰረያ መሆኑን በመጥቀስ ከእነዚህ መመሳሰሎች

መካከል ጥቂቶቹን ዘርዝሯል። የሰው ልጅ በመጨረሻ ወደ አባቱ ተመለሰ
24
ሰማይ.
ሁሉንም የአዲስ ኪዳን መረጃዎች በሐቀኝነት ማንበብ ጳውሎስ አዲስ ሃይማኖት
እንዳላስተማረ በግልጽ እንደሚያሳየው ለአጭር ምላሽ ልናሳይ ይገባል። ጳውሎስ፣ ልክ
እንደ ኢየሱስ፣ ክርስትና ሀ

(ግራንድራፒድስ፡ ኤርድማንስ፣ 1977)። የሮቢንሰን “ወግ አጥባቂ” ድምዳሜዎች በጣም

ጠቃሚ ናቸው ደራሲው ራሱ የአዲስ ኪዳን ከፍተኛ ትችት ምሁር ከመሆኑ አንፃር !
በመጨረሻም፣ በወንጌል ትምህርት ውስጥ ያሉትን የቅርብ ጊዜ እና በጣም ወቅታዊ
ጉዳዮችን ለመመልከት የኢየሱስ እና የወንጌል መዝገበ ቃላትን፣ ኢድ . ጆኤል ግሪን፣ ስኮት
ማክኒት እና ሃዋርድ ማርሻል፣ (Downers Grove: InterVarsity፣ 1992)። 21. ዩሴፍ, 1985
ይመልከቱ).
22. ዩሱፍ ሳሌም ቺስቲ፣ ክርስትና ምንድን ነው፡ የክርስቲያን እምነት መሠረታዊ
አስተምህሮዎች ወሳኝ ፈተና መሆን (ካራቺ፣ ፓኪስታን፡ የዓለም እስላማዊ ተልዕኮዎች
ፌዴሬሽን፣ 1970)።
23.ኢቢድ., 87.
24.Ibid., 87-88.
የአይሁድ እምነት ፍጻሜ (ሮሜ 10፡4፣ 9-11፤ ቆላ. 2፡16-17፤ ማቴ. 5፡18፤ ሉቃ. 16፡16-
17)። ሁለቱም ሰዎች ኃጢአተኞች እንደሆኑ አስተምረዋል (ማር. 3:38፤ ሮሜ. 3:23)
ኢየሱስም በፈሰሰው ደሙ ለኃጢአት ማስተሰረያ ሆኖ እንደሞተ (ማቴ. 26:28፤ ማር.
10:45፤ ኤፌ. 1:7፤ ሮሜ. . 5፡8)። የኢየሱስ ሞትና መቃብር የተፈጸመው በትንሣኤው
ነው (ሉቃስ 24፡46-47፤ ዮሐ. 20፡25-29፤ ሮሜ. 10፡9)። ነገር ግን ሰው ራሱን ማዳን
አይችልም ነገር ግን የእግዚአብሔር ጸጋና አመራር ያስፈልገዋል (ማቴ. 19፡25-26፤ ዮሐ. 4፡
44፤ ኤፌ. 2፡8-9) ይህም በእምነት እና ለክርስቶስ መሰጠት ነው (ማር. 1፡15፤ ዮሃንስ 6፡
47፣ ሮሜ 10፡9-11)። ውጤቱ የተለወጠ ሕይወት እና ቁርጠኝነት ነው (ሉቃስ 14፡25-35፤
ዮሐ. 15፡1-11፤ 2 ቆሮ. 5፡17)። በመጨረሻም፣ የጳውሎስ የወንጌል መልእክት
በመጀመሪያዎቹ ሐዋርያት የተፈተሸና የጸደቀ መሆኑን ማስታወስ አለብን (ገላ. 1-2)
ይህም መልእክቱ የኢየሱስን ተቃዋሚ እንዳልሆነ በይፋ መገንዘቡን ያሳያል። 25
አስቀድመን በምዕራፍ 12 ላይ እንደገለጽነው፣ ምንም እንኳን ሥላሴ - ራሱ የሚለው
ቃል ወይም ልዩ አጻጻፍ - በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ ባይገኝም ፣ ቢሆንም ፣ ሁሉንም
መጽሐፍ ቅዱሳዊ መረጃዎች የሚመለከት ታማኝ አገላለጽ ነው። እንዲሁም፣ የዚህን
ትምህርት ታሪካዊ እና ሥነ-መለኮታዊ እድገት በትክክል መረዳቱ በትክክል የኒቂያ ጉባኤ
የኦርቶዶክስ ሥላሴን አስተምህሮ የቀረጸው በጣዖት አምላኪነት አደገኛነት መሆኑን
በትክክል ያሳያል። 26
በአዲስ ኪዳን ላይ የታወቁ የሙስሊሞች ክሶች 389

ሚትራይዝም በክርስትና ላይ ስላሳደረው ተፅዕኖ ልዩ ክሶች ምላሽ ለመስጠት፣ ቺስቲ

ስለዚህ ሃይማኖት የሰጠው መግለጫ መሠረተ ቢስ ነው (ጸሐፊው ለእንዲህ ዓይነቱ
መመሳሰሎች ምንም ዓይነት ማጣቀሻ አለመስጠቱ ያስገርማል)። ሮናልድ ናሽ፣ የወንጌል
እና የግሪኮች ደራሲ ፣ ሚትራይዝምን በሚከተለው መንገድ ይገልፃል።

ሚትራይዝም ልክ እንደ ሚስጥራዊ ተፎካካሪዎቹ መሰረታዊ ተረት እንደነበረው

እናውቃለን። ሚትራ የተወለደው ከድንጋይ ሲወጣ ነበር; ቢላዋ እና ችቦ ተሸክሞ
የፍርግያ ቆብ ለብሶ ነበር። በመጀመሪያ የፍጥረት ሥራ ነው ተብሎ ከፀሐይ ጋር
ከዚያም ከዋነኛ በሬ ጋር ተዋጋ። ሚትራ በሬውን አረደችው፣ ይህም ለሰው ዘር
የሕይወት መሠረት ሆነ። 27

ናሽ ይቀጥላል፣

የጥንት ክርስትያኖች በሚትራይዝም ላይ ጥገኞች ናቸው የሚሉ ውንጀላዎች በብዙ

ምክንያቶች ውድቅ ሆነዋል። ሚትራይዝም ስለ ሞት እና ትንሣኤ ምንም ፅንሰ-ሀሳብ
አልነበረውም-

25. ሓበርማስ 67-72 እዩ። ጳውሎስ የኢየሱስን የመጀመሪያ መልእክት አበላሽቷል

ለሚለው ክስ ለበለጠ ምላሽ፣ አንባቢው የ J. Gresham Machen's classic The Origin of
የጳውሎስ ሃይማኖት (ግራንድ ራፒድስ፡ ኤርድማንስ፣ 1925)፣ ኤፍኤፍ ብሩስ፣ ፖል እና
ኢየሱስ (ግራንድ ራፒድስ
ቤከር፣ 1974) እና ሄርማን ሪደርቦስ፣ ፖል እና ኢየሱስ (ግራንድ ራፒድስ፡ ቤከር፣ 1957)።
26. የዚህን አስተምህሮ ታሪክ ለአጭር ጊዜ አያያዝ፣E. Calvin Beisner፣ God in three
Persons (Wheaton: Tyndale I louse) ይመልከቱ። በዚህ መስክ ውስጥ ሁለቱ አንጋፋዎቹ GL
Prestige፣ God in Patristic Think (ለንደን፡ SPCK፣ 1952) እና JND Kelly፣ Early Christian Doctrines
(ለንደን፡ አዳም እና ቻርለስ ብላክ፣ 1958) ናቸው።
27. ሮናልድ ናሽ፣ ወንጌል እና ግሪኮች (ዳላስ፡ ቃል፣ 1992)፣ 144.
የአምላኩ መነቃቃት እና ለማንኛውም የዳግም መወለድ ፅንሰ-ሀሳብ ምንም ቦታ
የለም -ቢያንስ በመጀመሪያዎቹ ደረጃዎች .... በአምልኮው የመጀመሪያ ደረጃዎች
ውስጥ ፣ እንደገና መወለድ የሚለው ሀሳብ።
ለመሠረታዊ አመለካከቱ እንግዳ ይሆን ነበር። . . . ከዚህም በላይ ሚትራይዝም
በመሠረቱ ወታደራዊ አምልኮ ነበር። ስለዚህ አንድ ሰው እንደ መጀመሪያዎቹ
ክርስቲያኖች ወታደራዊ ላልሆኑ ሰዎች ይማርካቸው የነበሩትን ሐሳቦች ጥርጣሬ
ሊያድርበት ይገባል።
ምናልባት የጥንት ክርስቲያኖች በሚትራይዝም ጥገኝነት ላይ በጣም አስፈላጊው
መከራከሪያ ጊዜው ሁሉም ስህተት ነው የሚለው እውነታ ነው። አበባው የ
ሚትራይዝም ከአዲስ ኪዳን ቀኖና መዝጊያ በኋላ፣ በጣም ዘግይቷል።
390 አባሪ 4

28 በመ
ጀመሪያው መቶ ዘመን የክርስትና እምነት እድገት ላይ ተጽዕኖ አሳድሯልና።

እንደ እውነቱ ከሆነ፣ በተለያዩ ሚስጥራዊ ሃይማኖቶች ወይም በግኖስቲክ

እንቅስቃሴዎች ላይ የክርስቲያኖች ጥገኝነት ክሶች በሙሉ በሊቃውንት ውድቅ ሆነዋል።
29 የመ
ጽሐፍ ቅዱስ እና የጥንታዊ ጥናቶች መስኮች. የዚህ ዓይነቱ ውድቅ ምክንያት
በዋነኛነት የክርስትና ታሪካዊ ባህሪ እና በአዲስ ኪዳን ሰነዶች የመጀመሪያ ቀን
ምክንያት በአንድ በኩል ለአፈ-ታሪካዊ እድገቶች በቂ ጊዜ ሊሰጥ በማይችል ነበር ፣
እና በሌላ በኩል ፣ ማንኛውም ቀደምት ሙሉ በሙሉ እጥረት ምስጢራዊ
ሃይማኖቶችን የሚደግፉ ታሪካዊ ማስረጃዎች. እንግሊዛዊው ምሁር ሰር ኖርማን
አንደርሰን እንዳብራሩት፣

በክርስትና እና በምስጢር መካከል ያለው መሰረታዊ ልዩነት የአንዱ ታሪካዊ መሰረት

እና የሌሎቹ አፈ-ታሪካዊ ባህሪ ነው። የምስጢረ መለኮት አማልክት “የቀድሞው
ምናባዊ ዘመን ምስሎች” ከማለት ያልበለጠ፣ ሐዋርያዊ ኪሪግማ ያወጀው ክርስቶስ
ግን የኖረው እና የሞተው የመጀመሪያዎቹ የአዲስ ኪዳን ሰነዶች ከመፃፋቸው ጥቂት
ዓመታት በፊት ነው። ሐዋርያው ጳውሎስ የመጀመሪያ መልእክቱን ለቆሮንቶስ
ክርስቲያኖች በጻፈበት ጊዜም አብዛኞቹ አምስት መቶ የሚያህሉት የትንሣኤ
ምሥክሮች 30 ነበሩ።
በሕይወት.

ቁርኣንን በተመለከተ ታዋቂ የእስልምና ሊቃውንትን ግኝቶች መሰረት በማድረግ

አብዛኛው የቁርአን ይዘት ከአይሁድ ወይም ከክርስቲያን ስራዎች (ብዙውን ጊዜ
ከአይሁዶች ወይም ከአይሁድ) ጋር የተያያዘ ሊሆን እንደሚችል ልንጠቁም እንወዳለን።
ክርስቲያን አፖክሪፋ) ወይም አረማዊ ምንጮች።
አርተር ጄፈርሪ፣ የቁርአን የውጭ መዝገበ-ቃላት በተሰኘው ቴክኒካል እና
ምሁራዊ ጥራዝ፣ “በሃይማኖታዊ መዝገበ-ቃላት ውስጥ አብዛኛው ክፍል ብቻ ሳይሆን
አብዛኛው የባህል መዝገበ-ቃላትም ጭምር መሆኑን ያረጋግጣል።
።"
ቁርኣን አረብኛ ያልሆነ ነው

28. ኢቢድ., 147.

29. ኢቢድ., 119.
30. ሰር ኖርማን አንደርሰን፣ ክርስትና እና የዓለም ሃይማኖቶች (Downers Grove:
InterVarsity, 1984)፣ 52-53
31. አርተር ጀፈርሪ፣ የቁርአን የውጭ መዝገበ ቃላት (ላሆር፣ ፓኪስታን፡ አል-ቢሩኒ፣
1977) ፣ 2.
በአዲስ ኪዳን ላይ የታወቁ የሙስሊሞች ክሶች 391

32. ኢቢድ., 12-32.

ደብልዩ ሴንት ክሌይር-ትስዳል፣ በጥንታዊው የእስልምና ምንጮች፣ እንዲሁም አንዳንድ
የብሉይ ኪዳን የቁርዓን ታሪኮች በአይሁድ ታልሙድ ላይ ያላቸውን ቀጥተኛ ጥገኛነት
ያሳያል። የአይሁዶች አፖክሪፋ ተጽእኖ በቃየን እና በአቤል፣ በአብርሃም እና በጣዖታት እና
በንግሥተ ሳባ የቁርአን ታሪኮች ላይ ይታያል። 33 የክርስቲያን አዋልድ መጻሕፍት ቀጥተኛ
ተጽእኖ በሰባት እንቅልፍ ተኝተው በነበሩት ታሪክ እና በኢየሱስ የልጅነት ተአምራት
ውስጥ ይታያል። በቁርአን ውስጥ የዞራስተር አስተምህሮዎች መኖራቸው በገነት ውስጥ
የሰዓታት (ደናግል) እና ሲራት ( በገሃነም እና በገነት መካከል ያለው ድልድይ) የቁርዓን
መግለጫዎችን መጥቀስ እንችላለን። 34 ከነዚህ በተጨማሪ የሙስሊም ጠቃሚ ተግባራት
ለምሳሌ የካዕባን መቅደስ መጎብኘት እና የሐጅ ሥነ-ሥርዓት ብዙ ዝርዝሮችን ጨምሮ
የሳፋ እና የማርዋን ኮረብታዎች መጎብኘት እና የድንጋይ ምሰሶ ምልክት ላይ ድንጋይ
መወርወር. -
35 ሰይጣንን

በመከተል ሁሉም ከእስልምና በፊት የነበሩ የአረማዊ አረቦች ልማዶች ነበሩ።

ከላይ የተገለጹት ማስረጃዎች ቢኖሩም፣ የሙስሊም ደራሲያን የቁርአንን የሰው ልጅ
አመጣጥ ጉዳይ ለማንሳት ፍቃደኛ ሳይሆኑ፣ ነገር ግን በቀላሉ ስለ መለኮታዊ አመጣጥ
የሰጡትን ዶግማቲክ ማረጋገጫ ደጋግመው መምጣታቸው አስገራሚ ነው። እንደውም
በሙስሊም ደራሲያን ላይ ባደረግነው ጥናት በቁርኣን ውስጥ እንደዚህ አይነት ችግሮች
እንዳሉ እንኳንስ አላገኘንም፣ የመፍትሄ ሃሳቦችን ለመናገር።
በማጠቃለያው አንባቢዎች በዚህ መጽሐፍ ውስጥ የተገለጹትን ማስረጃዎች በማጤን፣
የፍላጎታቸውን ጉዳይ የበለጠ እንዲከታተሉ እና ንጹሕ አቋምን በሚመለከት
ውሳኔያቸውን እንዲወስኑ ልባዊ ምኞታችን ነው።
በታሪካዊ እውነታዎች ላይ የተመሰረተ የአዲስ ኪዳን አስተማማኝነት!
392 አባሪ 4

33. ቲስዳል፣ የእስልምና ምንጮች፣ 11-30 ለሌሎች ተመሳሳይነቶች አስተናጋጅ ፣ ሰከንድ

ገጽ 39-45 ።
34. ኢቢድ.፣ 46-59፣ 74-91።
35. ዳሽቲ፣ 55፣ 93-94፣ 164 ይመልከቱ ።
394

አባሪ 5
እስልምና እና ግፍ

ከሴፕቴምበር 11 በኋላ የዓመፅና የሃይማኖት ጉዳይ እንደገና ወደ ከፍተኛ ውይይትና

ክርክር መጥቷል። ምንም እንኳን በዘመናችን በእስልምና እምነት ተከታዮች ውስጥ
ለነበረው ሁከት እና ሽብርተኝነት መስፋፋት የተለያዩ ፖለቲካዊ፣ ማህበራዊ ኢኮኖሚያዊ
እና ባህላዊ ጉዳዮች ጉልህ አስተዋጾ ቢያደርጉም የዚህ ጥቃት ሃይማኖታዊ ገጽታ ወደ
እስልምና ልብ እና መነሻ የተመለሰ መሆኑን ልንዘነጋው አንችልም።
ልናነሳው የምንፈልገው ነጥብ በጣም ቀላል ነው። ብዙ ሙስሊሞች ሰላም ወዳዶች
ቢሆኑም በአላህ ስም የጥቃት እና የሽብር ተግባር የሚፈጽሙ ሰዎች በቁርኣን
አስተምህሮ እና ከራሱ ነብዩ መሐመድ በተናገሩት ንግግሮች እና ምሳሌዎች ላይ
በመመስረት ለድርጊታቸው በቂ ማረጋገጫ ሊያገኙ ይችላሉ! በሙስሊም አሸባሪዎች እና
በእስልምና መካከል ያለው ግንኙነት እንደ ኬኬ እና የክርስትና እምነት እንደሆነ
በተደጋጋሚ በሚዲያ ሰምተናል። ይህ ተመሳሳይነት በግልጽ ሐሰት ነው። ዓመጽ የፈጸሙ
ክርስቲያኖች የኢየሱስን ግልጽ ትምህርቶችና ምሳሌዎች እየከዱ ነው።
ክርስቶስ. በሌላ በኩል ጠላቶቻቸውን በአላህ ስም ለማጥፋት በራሳቸው ላይ የተነሱ
ሙስሊሞች በቁርኣን ውስጥ የአላህን ትእዛዝ እንከተላለን እና ነብያቸውን በመምሰል
እንደ አርአያያቸው ነን ማለት ይችላሉ።
የኛ ቁም ነገር እርግጥ ነው፣ ሁሉም ታማኝ እና ታማኝ ሙስሊሞች የእስልምና
አስተምህሮትን ለመከተል ጨካኞች መሆን አለባቸው ብለን መወሰድ የለበትም።
አብዛኛው የሙስሊም አለም ሽብር እና ጥቃትን እንደሚያወግዝ ምንም ጥርጥር
የለውም። በእስልምና ውስጥ የተለያዩ እና ብዙ ጊዜ የሚጋጩ የቁርአን ትርጓሜዎች
ያሏቸው ብዙ የአስተሳሰብ ትምህርት ቤቶች አሉ። ነገር ግን እኛ እያደረግን ያለነው
ጠቃሚ ልዩነት በእስልምና ውስጥ ያሉ አናሳ ቡድኖች እስልምናን ማፍረስ አይደሉም ነገር
ግን በእውነቱ በእስልምና ጂሃድ መሰረታዊ መለኪያዎች ውስጥ እንሰራለን ሊሉ ይችላሉ።
አሁን የይገባኛል ጥያቄያችንን የሚደግፉ ማስረጃዎችን እንመለከታለን።

319
አባሪ 5

በቁርዓን ውስጥ
ለሁከት ድጋፍ

የሚከተሉት የቁርኣን አንቀጾች ጥቂቶቹ ብቻ ናቸው በእስልምና ታሪክ ውስጥ በአላህ

ስም ግፍን የሚደግፉ እና በቅዱስ ጦርነት ውስጥ የሰማዕትነትን ክብር የሚደግፉ ናቸው።
2:190-193 “እነዚያን የሚጋደሏችሁን በአላህ መንገድ ተጋደሉ... በምትያዟቸውም
ስፍራ ሁሉ ግደሏቸው... ሁከትና ጭቆና እስከማይገኝና ፍትህና እምነት በአላህ ላይ
እስካልተረጋገጠ ድረስ ተጋደሏቸው። .."
2:216 መጋደል በናንተ ላይ ተጽፎአል፤ እናንተም ትጠሉታላችሁ፤ ከርሱም መልካምን
ነገር ልትጠሉና ነገሩንም ልትወዱ ትችላላችሁ።
ለእናንተ መጥፎ ነው. ግን አላህ ያውቃል እናንተም አታውቁም።
2:224 "በአላህም መንገድ ተዋጉ። አላህም ነገሩን ሁሉ ሰሚ ዐዋቂ መኾኑን ዕወቁ።"
3:157-158 "በአላህም መንገድ ብትገደሉ ወይም ብትሞቱ የአላህ ምህረትና እዝነት
ከሚሰበስቡት ሁሉ በላጭ ነው። ብትሞቱም ወይም ብትገደሉ፣ እናንተ ለአላህ
ብቻ ነው። አንድ ላይ ተሰብስበዋል"
3:169 እነዚያን በአላህ መንገድ የተገደሉትን ሙታን አድርገህ አታስብ። ይልቁንም
እነርሱ በጌታቸው ዘንድ ሲሳይን ሲያገኙ ይኖራሉ።
3:195 "... እነዚያ... የተጋደሉት ወይም የተገደሉት ኀጢአቶቻቸውን ከነሱ ላይ በእርግጥ
አብስዬ ከሥሮቻቸው ወንዞች የሚፈሱባቸውን ገነቶች አገባቸዋለሁ። ከአላህም
ዘንድ ምንዳ...
4:101 "... እነዚያ የካዱት ለናንተ ግልጽ ጠላቶች ናቸው።
4:74, 75 እነዚያ ቅርቢቱን ሕይወት በመጨረሻይቱ ዓለም የሚሸጡ በአላህ መንገድ
ይጋደሉ፤ በአላህም መንገድ ላይ የሚጋደል የተገደለ ወይም የተሸነፈ ሰው፣ ለእርሱ
የመልካምን ምንዳ እንሰጠዋለን። ታላቅ (ዋጋ)። እነዚያ ያመኑት በአላህ መንገድ
ይጋደላሉ እነዚያም የካዱት በክፉ መንገድ ይጋደላሉ። የሰይጣንንም ወዳጆች
ተዋጉ። የሰይጣን ተንኮል ደካማ ነውና።
4:89 "እነሱም እንደነሱ እምነት ልትክዱና በነርሱም ብጤ ልትኾኑ ይመኛሉ። በአላህም
መንገድ እስከሚሸሹ ድረስ ከሠራፎቻቸው ወዳጆችን አትያዙ። ከሓዲዎችም
ቢኾኑ ያዙዋቸው። ባገኛችኋቸውም ስፍራ ግደሉአቸው።
4:95 እነዚያ ምእምናን የተቀመጡት ምንም ጉዳት የሌለባቸው፣ በአላህም መንገድ
በገንዘቦቻቸውና በነፍሶቻቸው የታገሉትን አይስተካከሉም። አላህም ለሚታገሉትና
ለተጋደሉት ሰዎች ትልቅ ደረጃን ሰጠ። ከተቀመጡት (በቤታቸው) ይልቅ
ዕቃዎቻቸውና ግለሰቦቻቸው።
5:36 የነዚያ በአላህና በመልክተኛው ላይ የሚዋጉ በምድርም ላይ ለማበላሸት
የሚታገሉ ሰዎች ቅጣቱ መግደል ወይም መሰቀል ወይም እጆችና እግሮች መቆረጥ
ነው።
396
እስልምና እና ጥቃት

ከተቃራኒ ጎራዎች, ወይም ከመሬት ግዞት. ይህ በቅርቢቱ ዓለም ውርደታቸው

ነው። በመጨረሻይቱም ዓለም ለእነርሱ ከባድ ቅጣት አላቸው።
5:54 "እናንተ ያመናችሁ ሆይ አይሁዶችንና ክርስቲያኖችን ወዳጆችና ረዳቶች
አድርጋችሁ አትያዙ። ከፊላቸው ለከፊሉ ረዳቶች ብቻ ናቸው፤ ከናንተ ውስጥም
ወደነሱ የሚመለከታቸው ከነሱ ነው፤ አላህ በደለኞች ሕዝቦችን አይመራም።
8፡12-17 ጌታህን መላእክቱን፡- እኔ ከናንተ ጋር ነኝ፤ ምእመናንንም አጽናን፤
በከሓዲዎችን ልቦች ውስጥ ፍርሃትን እሰጣለሁ፤ ከአንገቶቻቸውም በላይ ምቱ፤
ሁሉንም ምታቸው ሲል አስታውስ። ጣት በላያቸው ላይ ነው፤ ይህ እነርሱ
በአላህና በመልክተኛው ላይ ስለሚጣሉ ነው፤ በአላህና በመልክተኛውም ላይ
የሚከራከር ሰው አላህ ቅጣተ ብርቱ ነው... እናንተ ያመናችሁ ሆይ፤ ከሓዲዎችን
የተጠላለፉ ኾነው በተገኛችሁ ጊዜ ጀርባችሁን አትዙሩ። ለነርሱም በዚያ ቀን
ለጦርነት ተንኮል ካልሆነ በቀር ጀርባውን የሚመልስ ሰው የአላህን ቁጣ በነፍሱ ላይ
ያዘ። መኖሪያውም ውሸታም ናት። መሸሸጊያም መጥፎ ነው።
8፡59-60 እነዚያ የካዱትን እነርሱ መልካም መኾናቸውን አያስቡ (ከሓዲዎች) ከቶ
አያቅቱዋቸው። በነሱ ላይ ኃይላችሁን እስከ ቻላችሁ ድረስ አዘጋጁ። የአላህን
ጠላቶችና ጠላቶቻችሁን ከሌሎቹም በተጨማሪ እናንተ የማታውቁትን ግን
በእነዚያ (ልቦች) ላይ ድንጋጤ ምታባቸው።
እግዚአብሔር ያውቃል..."
8:65 "0 መልክተኛ ሆይ! ምእመናንን ወደ ውጊያው ቅስማቸው። ከናንተ ውስጥ ሃያ
ታጋሾች ቢኾኑ ሁለት መቶን ያሸንፋሉ። መቶም ከከሓዲዎች ሺህን ቢያሸንፉ
እነዚያ የማያውቁ ሕዝቦች ናቸውና። ."
9:5 "... አጋሪዎችንም ባገኛችኋቸው ስፍራ ግደሉዋቸው። ያዙዋቸውም
ያዙዋቸውም። በተንኮልም ሁሉ (ጦርነት) ተደበቋቸው።"
9:14 "ተጋደሏቸው፤ አላህም በእጆቻችሁ ይቀጣቸዋል፤ እፍረትንም ሸፍናቸው..."
9:29 እነዚያን በአላህና በመጨረሻው ቀን የማያምኑትን፣ በአላህና በመልክተኛውም
እርም የሆነውን ነገር ያልያዙትን፣ ከመጽሐፉ ሰዎችም የእውነትን ሃይማኖት
ያላመኑትን እስከሚከፍሉ ድረስ ተዋጉዋቸው። ጂዝያ (የሃይማኖታዊ ታክሲዎች
በፈቃደኝነት በመገዛት እራሳቸውን እንደተገዙ ይሰማቸዋል)።
47:4 - «ከሓዲዎችንም በተገኛችሁ ጊዜ (አንገቶቻቸውን) ምቱ፤ (በመታዘዝም)
አሸንፋችኋቸው። ከነሱ (በራሱ) ተበደለ። ከፊሉንም ከከፊሉ ጋር ሊፈትናችሁ
(ይጋደላችኋል)። እነዚያንም በአላህ መንገድ የተገደሉትን ሥራዎቻቸውን ፈጽሞ
አያጠፋም።
አባሪ 5
 397
61:4 "አላህ
እነዚያን በርሱ መንገድ የሚጋደሉትን ልክ እንደተጠረ ሕንጻ መስለው
ኾነው ይወዳል።

እንደነዚህ ያሉትን የቁርዓን አንቀጾች በቀላሉ ማንበብ ለብዙ ሙስሊሞች

በአይሁዶች፣ በክርስቲያኖች እና በሌሎች ሙስሊም ያልሆኑ ሰዎች ላይ ጥላቻ እና
ጠላትነት እንዲሰማቸው ምን ያህል ቀላል እንደሆነ ግልጽ ያደርገዋል። ምንም እንኳን
ብዙ ሙስሊሞች አንዳንዶቹን "ክፍት አስተሳሰብ ያላቸው" እና "አካታች" የሆኑትን
የቁርኣን አንቀጾች መጥቀስ በጣም ቢወዱም አንድ ሰው ከላይ የተጠቀሱትን አንቀጾች
ለማግኘት እና ለመታዘዝ በሚፈልግ ቀናተኛ ሙስሊም ላይ ያለውን ክብደት እና ተጽእኖ
ችላ ማለት አይችልም. በቁርኣን ውስጥ እንደተገለጸው የአላህ ፈቃድ። ወደ ሌሎች
የነብዩ መሐመድ ምሳሌዎች ከመሄዳችን በፊት አንዳንድ ሙስሊሞች በዚህ ነጥብ ላይ
ላነሷቸው ሁለት ጉዳዮች ምላሽ መስጠት አለብን።

ለአንዳንድ ተቃውሞዎች መልስ መስጠት

ብዙዎች ጦርነትን የሚደግፉ የቁርዓን አንቀጾች የእስልምናን አጀማመር በተመለከተ

ለየት ያለ ታሪካዊ ሁኔታ ነበር ይላሉ። ነብዩ መሐመድ በመጀመሪያ አስራ ሶስት አመታት
በመካ ስደት ስለደረሰባቸው በመዲና በህይወት ዘመናቸው ባለፉት አስር አመታት ባሳዩት
ወታደራዊ እርምጃ እና እያደግ ላለው የእስልምና እንቅስቃሴ ድጋፍ በማግኘታቸው
ትክክል ነው ብለው ይከራከራሉ። የዚህ አስተሳሰብ ችግር በራሱ በቁርኣን ውስጥ የትም
ቦታ ላይ ከላይ የተገለጹት ትእዛዞች በልዩ ጊዜ ወይም በልዩ ህዝብ ላይ ብቻ የተገደቡ
አለመሆናቸው ነው። በብሉይ ኪዳን በመፅሐፈ ኢያሱ ውስጥ ከሚገኙት መለኮታዊ
ትእዛዛት በተለየ ለጊዜ፣ ለቦታ እና ለሰዎች ቡድን የተለዩ፣ የኦርቶዶክስ ሙስሊሞች
የቁርአን ትእዛዛት አለም አቀፋዊ ናቸው እናም በሁሉም ጊዜያት እና ቦታዎች ተፈጻሚ
ይሆናሉ ብለው ያምናሉ።
ሁለተኛ የሚሰማው ተቃውሞ እስልምና የሰላም ሀይማኖት ነው እና በእስልምና
ጦርነት ራስን ለመከላከል ብቻ ነው። ታዋቂው የሙስሊም ይቅርታ ጠያቂው ጀማል
ባዳዊ “ትክክለኛው የታጠቀ ጂሃድ በሁለት ቅድመ ሁኔታዎች ብቻ ይፈቀዳል አንደኛው
ራስን ለመከላከል ሁለተኛው ደግሞ ጭቆናን ለመዋጋት ነው” ሲል ተናግሯል። በእስልምና
የታጠቀ ጂሃድ ፣ እሱ ሊናገረው ያልቻለው ነገር ቢኖር “እራስን መከላከል” እና “ጭቆናን
መዋጋት” የሚሉት ፍቺዎች ከወትሮው መረዳት የበለጠ ሰፊ ናቸው። ብዙ የኦርቶዶክስ
እምነት ተከታዮች የአንድ ሀገር መሪዎች ለእስልምና አገዛዝ እውቅና ካልሰጡ እነዚያ
ገዥዎች ናቸው ብለው ያምናሉ
2 "ጨቋኞች" ናቸው
ስለዚህም ትክክለኛ የጦርነት ኢላማ ናቸው። ብዙ ሙስሊሞች አሜሪካ
የሆሊውድ እሴቶቿን በመላው አለም ወደ ውጭ በመላክ የባህል አጥቂ ነች ብለው
398
ይከራከራሉ፣ ስለዚህም ማንኛውም በአሜሪካውያን ላይ የሚደረግ ውጊያ የሚደረገው
እ.ኤ.አ.

1. አዲስ ሃይማኖታዊ አሜሪካ (ሳን ፍራንሲስኮ፡ ሃርፐር፣ 2001)፣ 238 ውስጥ ተጠቅሷል ።
2.እስላም እና ጦርነት ይመልከቱ (ሉዊስቪል፡ ዌስትሚኒስተር/ጆን ኖክስ ፕሬስ፣ 1993)፣ 35።
እስልምና እና ጥቃት

ራስን መከላከል. 3 ስለዚህ አንድ የሙስሊም ቡድን “ራስን መከላከል” እና “ጭቆና”ን

እንዴት እንደሚገልጽ እና በዚህም ለጥቃት እስላማዊ ሰበብ እንደሚያገኝ መጨረሻ
የለውም።

በነቢዩ ሙሐመድ ሕይወት ውስጥ ለሚፈጸሙ ጥቃቶች ድጋፍ

አሁን ትኩረታችንን ወደ ጥቂት የነብዩ መሐመድ ድርጊቶች እና አባባሎች ጥቂት
ምሳሌዎችን ብቻ እናዞራለን ሙስሊሞች በዘመኑ አለም እንደታየው ሁከትን ለመጠቀም
ማንኛውንም ህጋዊነት ማግኘት ይችሉ እንደሆነ ለማየት። አንባቢን እናስታውሳለን
ለጥናታችን ድጋፍ በጣም ጥንታዊ፣ ስልጣን ያላቸው እና ዋና ኢስላማዊ ጽሑፎችን
ብቻ ነው። የነቢዩ መሐመድ የመጀመሪያ የሕይወት ታሪክ በኢብኑ ኢሻቅ የተጻፈው
በሁለተኛው ክፍለ ዘመን በእስልምና ዘመን ሲሆን በኋላም በኢብን ሂሻም በሦስተኛው
ክፍለ ዘመን ተስተካክሏል። ይህ ሥራ በርዕሱ ወደ እንግሊዝኛ ተተርጉሟል
የመሐመድ ሕይወት በኤ.ጊሊም እና በኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ በ 1955 የታተመ።
የሚከተሉት ዘገባዎች በዚህ የሕይወት ታሪክ ውስጥ ከሚገኙት የነቢዩ መሐመድ እና
የቅርብ ጓደኞቹ ንግግሮች እና ድርጊቶች ጥቂቶቹ ናቸው።

ከመጀመሪያዎቹ የመሐመድ የህይወት ታሪክ ምሳሌዎች

622 ዓ.ም ነብዩ እና ተከታዮቻቸው ከመካ ሲሰደዱ በፃፉት የመዲና ህገ መንግስት ላይ
እንዲህ እናነባለን " ሙእሚን ለካህዲ ሲል ሙእሚንን አይግደል፣ ያመነውንም በሙእሚን
ላይ አይረዳም። .... ምእመናን እርስ በእርሳቸው ወዳጆች ናቸው የውጭ ሰዎች ሳይገለሉ
.... አማኞች የአንዱን ደም መበቀል አለባቸው.
4

በእግዚአብሔር መንገድ ሌላ ፈሰሰ።

ነብዩ ካዘዙት ተከታታይ ግድያዎች ውስጥ የመጀመሪያው ኢብኑ አል-አሽራፍ የተባለ
አይሁዳዊ ሰው ነበር። ወንጀሉ በሙስሊሞች ላይ ግጥም መፃፍ ነበር። "ሐዋርያው ኢብኑ
አል-አሽራፍን ማን ያስወግደኛል ብሎ ተናግሯል" ከተከታዮቹ አንዱ በፈቃደኝነት
ተናገረና " እኔ ላንተ አደርግልሃለሁ 0 የአላህ ሐዋርያ እገድለዋለው " አለ። ነቢዩም
"ከቻላችሁ እንዲሁ አድርጉ" በማለት መለሱ። ነብዩ (ሰ. ዘገባው በመቀጠል የነቢዩ
ተከታዮች አዛውንቱን በእኩለ ሌሊት ከቤታቸው ወጥተው በማታለል በሰይፍና በሰይፍ
እየዘለሉ በአሰቃቂ ሁኔታ እንደገደሉት ይገልፃል። ተልእኳቸውን ካጠናቀቁ በኋላ.
 399
3.ማርክ ጋሊን ተመልከት፣ "አሁን ምን? ለሃይማኖታዊ ሽብርተኝነት የክርስትና
ምላሽ" ክርስትና ዛሬ ጥቅምት 22 ቀን 2001።
4. ኢብኑ ኢሻቅ፣ 232
አባሪ 5

ተከታዮቹ “የእግዚአብሔርን ጠላት እንደገደሉ” ለነቢዩ ነገሩት። ጸሃፊው ይህንን ክስተት

ሲያጠቃልለው፡- “በእግዚአብሔር ጠላት ላይ ያደረግነው ጥቃት በአይሁዶች ላይ ሽብር
ፈጠረ፣ እናም በመዲና ለነፍሱ የማይፈራ አይሁዳዊ አልነበረም። 5
በዚህ የነቢዩ ሙሐመድ የሕይወት ታሪክ ውስጥ በሚቀጥለው ክስተት ላይ
“ሐዋርያው፡- ማንንም አይሁዳዊ በኃይልህ ግደሉ ብሎ እናነባለን።
የሁለት ወንድማማቾችን ታሪክ ሲተርክ ታናሹ ሙስሊም ነበር ። ታናሹ ሙስሊም
ወንድም ይህን ትዕዛዝ ሲሰማ አንድ አይሁዳዊ ነጋዴ ገደለ። ታላቅ ወንድም በታናሽ
ወንድሙ ወይም እህቱ ድርጊት ላይ በጣም ተቸ ። ታናሹም ሲመልስ፡- “እርሱን
እንድገድለው ያዘዘኝ ቢያዘዘኝ ኖሮ አንተን እንድገድልህ ራሴን በቆረጥኩ ነበር። ታላቅ
ወንድም እንዲህ አለ፡- “‘በእግዚአብሔር እምላለሁ፣ አንድ ሃይማኖት
6 ወደዚህ
የሚያመጣህ ድንቅ ነው። እሱም ሙስሊም ሆነ።
ከጦርነቱ በአንዱ የነብዩ መሐመድ አጎቶች በአሰቃቂ ሁኔታ ከተገደሉ በኋላ መሐመድ
በጣም ተናደዱ "ወደፊት በቁረይሾች ላይ ድል ከሰጠኝ 30 ሰዎቻቸውን እቆርጣለሁ"
አለ። ይመልከቱ-
የሙሐመድ ተከታዮች በነቢያቸው ሀዘን ውስጥ ሆነው “በአላህ እንምላለን ወደፊት አላህ
በነሱ ላይ ድል ከሰጠን ምንም ብለን እንቆርጣቸዋለን።
አረብ ማንንም ቆርጦ ያውቃል።” ደስ የሚለው ነገር ነቢዩ ተለውጧል
7 የአዕም
ሮ እና በኋላ ላይ አካል ጉዳተኝነትን ለመከልከል ወሰነ.
በአይሁዶች ዘንድ ታዋቂ በሆነ ሌላ ክስተት፣ ነቢዩ ሁለት የአይሁድ ነገዶችን ከመዲና
ከተማ ካባረረ በኋላ፣ በከተማይቱ የመጨረሻው የአይሁድ ነገድ የጎልማሳ ወንዶች ሁሉ
እንዲገደል እና ንብረቱንና ሴቶቹን እና ንብረቱን በሙሉ እንዲወስድ አደረገ። ልጆች. የ
የሙስሊም ምንጮች አንገታቸውን የተቆረጡትን የአይሁድ ሰዎች ቁጥር ጠቁመዋል
8 በአንድ
ቀን ውስጥ ከ 600 እስከ 900.
በሌላ አጋጣሚ ነብዩ እና ባልደረቦቻቸው የተወረሰውን ነገድ የተደበቀ ሀብት ይፈልጉ
ነበር። የተደበቀው ሀብት የት እንደሚገኝ ማወቅ ያለበት ግለሰብ ወደ መሐመድ ቀረበ።
ነብዩ (ሶ.ዐ.ወ) ሀብቱ የት እንዳለ ለሙስሊሞች ካልነገራቸው ግለሰቡን እንደሚገድሉት
አስፈራሩዋቸው። ለመተባበር ፈቃደኛ ባለመሆኑ፡ "ሐዋርያው አል-ዙበይር ቢን አል-
400
አዋም ያለውን እስኪያወጡት ድረስ አሰቃዩት ብሎ አዘዛቸው። ከዚያም ሊሞት
እስኪቃረብ ድረስ በደረቱ ላይ በድንጋይና በብረት እሳት አነደደ። ከዚያም ሐዋርያው
ለሙሐመድ ቢ.መስላማ አሳልፎ ሰጠውና ራሱን ቆረጠው። 9
መካን በወረሩበት ወቅት በርካታ ግለሰቦች ያለ ምንም መከላከያ በነብዩ እንዲገደሉ
ታዘዋል። የተፈጸሙት ወንጀሎች በ

5. ኢቢድ., 367-68.
6. ኢቢድ., 369.
7. ኢቢድ., 387.
8. ኢቢድ., 464. 9. ኢቢድ., 515.
እስልምና እና ዓመፅ 401
አብዛኛዎቹ እነዚህ ሰዎች "አስቂኝ ዘፈኖች" ይሠሩ ነበር።
10 መሐመድ

ወይም በመካ ባገለገለበት ወቅት ሰድበውታል። ይቅርታ ሊደረግለት የሚችል አንድ

ሰው አብዱላህ ለ. መከፋት. "(ሙሐመድ) እንዲገደሉት ያዘዘበት ምክንያት ሙስሊም ሆኖ
ራዕይ ይጽፍ ነበር፤ ከዚያም ክዶ ወደ ቁረይሽ ተመለሰ።" አብዱላህ የመሐመድ የቅርብ
ጓደኛ አሳዳጊ ወንድም ስለነበር፣ ከነብዩ ዘንድ ሰሚ ሰምቶ ያለመከሰስ መብት
እንዲሰጠው ለመጠየቅ ችሏል። ነብዩ ሳይወዱ በግድ ያለመከሰስ መብት ሰጡ። ይቅርታ
የተደረገለት ሰው ከሄደ በኋላ መሐመድ ለባልደረቦቹ "'1 ዝም አለ ከእናንተ አንዱ ተነስቶ
ጭንቅላቱን እንዲመታ!" ከአንሷሮች አንዱ "ታዲያ የአላህ መልእክተኛ ሆይ ለምን
ምልክት አልሰጠኸኝም?" ነብይ አይገድልም ብሎ መለሰ።
ነቢዩም ወደ “ዘመቻ” ከላከላቸው ከአዛዦቹ ለአንዱ እንዲህ ሲል ምክር ሰጣቸው፡-
“ሁሉንም ሰው በአላህ መንገድ ተዋጉ። በአላህም የካዱትን ግደላቸው። በዘረፋ
አታታልል፤ አትሸወድም።
አታላይ፥ አይቈርጥም፥ ሕፃናትንም አይገድልም። ይህ የእግዚአብሔር ሥርዓት ነው።
12

በእናንተም ዘንድ ያለው የነቢይ ሥራ ነው።

ሌላው በነብዩ የታዘዙት ግድያ በመካ የአረማውያን ተቃውሞ መሪ በነበረው
አጎታቸው አቡ ሱፍያን ላይ ነው። ይህንን ተልእኮ ለመፈፀም ሙስሊም በጎ ፈቃደኞች
ወደ መካ ተጉዘዋል። የግድያ ሙከራው ግን ከሽፏል። ወደ መዲና ሲመለሱ ከነቢዩ
ተከታዮች አንዱ እስልምናን ፈጽሞ አልቀበልም ብሎ በመተማመን አንድ አይን ያለው
እረኛ አጋጠመው። ሂሳቡን የወሰድነው ከራሱ ከሙስሊሙ ገዳይ ነው። ሰውዬው ልክ
እንደ “ተኝቶ እያንኮራፋ
[ ተነሳና ማንም ከተገደለው በላይ በሚያስደነግጥ ሁኔታ ገደለው። የቀስቴን ጫፍ
በደማቁ አይኑ ውስጥ አስገባሁት፣ ከዚያም ከአንገቱ ጀርባ አስገድጄ እስካወጣው ድረስ
ደከምኩበት። . . . መዲና ስደርስ... ሐዋርያው ዜናዬን ጠየቀኝ እኔም የሆነውን ነገር
ስነግረው ባረከኝ። "13
የነቢዩ የህይወት ታሪክ ይህንን ዘገባ ተከትሎ በነቢዩ የታዘዙ የተሳካ ግድያ ዘገባዎች
ሁለት ተጨማሪ ዘገባዎች አሉት። አቡ አፋክ ግጥም አዘጋጅቶ "ከሐዋርያው ጋር ያለውን
ቅሬታ አሳይቷል." "ሐዋርያው፡- ይህን ነቀፌታ ማን ያደርግልኛል? ከዚያም
ሳሊም ለ. ኡመይር . . . ወጥቶ ገደለው። " የመርዋን ሴት ልጅ አስወግደኝ?

10. ኢቢድ., 551.

11. ኢቢድ., 550.
12. ኢቢድ., 672.
13. ኢቢድ., 674-75.
14. ኢቢድ., 675.
402
አባሪ 5

ዑመይር... አብሮት የነበረው ሰምቶ በዚያች ሌሊት ወደ ቤቷ ሄዶ ገደላት። በማለዳው

ወደ ሐዋርያው ዘንድ መጣና ያደረገውን ነገረው (መሐመድም)፡- አንተ አላህን ረዳህ
አለው።
15 እና
መልክተኛው 0 ዑመይር።
አሁንም፣ ከላይ ያለውን ናሙና እናስባለን (ይህም በምንም አይነት መልኩ በመጀመርያ
የህይወት ታሪክ ውስጥ የሚገኘውን የጥቃት ዝርዝር አይደለም)።
ነቢይ) የእስልምናን ርዕዮተ ዓለም እና ሙሉ በሙሉ የመገዛት ጥያቄውን የሚቃወመውን
ሁሉ ለመግደል እና ለማጥፋት ከበቂ በላይ ማስረጃ ማቅረብ በቂ ነው። ሆኖም ግን,
የበለጠ አስፈላጊ የሆነው
የሙስሊሙ አመለካከትና ባህሪ መቀረጽ የእንደዚህ አይነቱ የህይወት ታሪክ ዘገባ ሳይሆን
የመሐመድ ንግግር እና ድርጊት በሀዲስ ስነጽሁፍ ውስጥ የተሰበሰበ ነው።

ከሀዲሥ የተወሰደ
አሁን ከሐዲሱ ጥቂት ምሳሌዎችን እንመለከታለን ። በሱኒ እስላም ውስጥ በጣም
ስልጣን ያለው ከቁርአን ቀጥሎ ያለው ቡካሪ የሐዲስ ስብስብ ውስጥ ጥቂት ምሳሌዎች
ናቸው (Sahih Al-Bukhari, 9 Vols. የተተረጎመው በዶ/ር ሙሀመድ ሙህሲን ካን፣ አል
ናባዊያ፡ ዳር አህያ) ኡሱና፣ ኛ)

የአላህ መልእክተኛም "ጀነት በሰይፍ ጥላ ስር እንዳለች እወቅ" ብለዋል። 16

የአላህ መልእክተኛም (ሶ.ዐ.ወ) እንዲህ ብለዋል፡- ‹‹ከሰዎች ጋር እንድዋጋ ታዝዣለሁ

ከአላህ በስተቀር ማንም ሊመለክ አይችልም፣ ማንም ከአላህ በስተቀር ሊመለክ
አይችልም የሚል ሰው፣ ህይወቱና ንብረቱ በእኔ ይድናል…” 17

ለነቢይ ታላቅን እልቂት እስካደረገ ድረስ (ከጠላቶቹ መካከል) የጦር እስረኞች ይኑረው
(በቤዛም ነጻ ያውጣቸዋል) ለነቢይ አይገባውም።
18 ማይ)

በምድሪቱ ላይ …

ኢስላማዊ ሀይማኖቱን የለወጠ ከዚያም ገደለው። 19

ነብዩ (ሶ.ዐ.ወ) በጉዞ ላይ እያሉ ካፊር ሰላይ ዘንድ መጣ። ሰላዩ ከነብዩ (ሶ.ዐ.ወ)
ባልደረቦች ጋር ተቀምጦ ማውራት ጀመረ እና ሄደ። ነብዩ (ሶ.ዐ.ወ) (ለባልደረቦቻቸው)
"አሳድዱና ግደሉት" አሉ። ስለዚህ እኔ
እስልምና እና ዓመፅ 403
20 ገደለው።
ከዚያም ነቢዩ የተገደለውን ሰላይ ንብረት ሰጡት።

15. ኢቢድ., 675-76.

16. AI-Bukhari, ጥራዝ. 4, 55.
17. ኢቢድ.፣ ጥራዝ. 4, 124.
18. ኢቢድ.፣ ጥራዝ. 4, 161.
19. ኢቢድ.፣ ጥራዝ. 9፣45።
20. ኢቢድ.፣ ጥራዝ. 4፣181-82።
ከኡከል ጎሳ የሆኑ አንዳንድ ሰዎች ወደ ነብዩ (ሶ.ዐ.ወ) መጡና እስልምናን ተቀበሉ።
የመዲና የአየር ንብረት ስላልተመቻቸው ነብዩ (ሶ.ዐ.ወ) ወደ የበጎ አድራጎት ግመሎች
(የወተት መንጋ) ሄደው ወተታቸውንና ሽንታቸውን እንዲጠጡ (መድሀኒት አድርገው)
አዘዟቸው። እንዲህም አደረጉ ከህመማቸው ካገገሙ በኋላ (ጤነኛ ሆነው) ከሀዲዎች
(ከእስልምና ተመለሱ) የግመሎቹን እረኛ ገድለው ግመሎቻቸውን ወሰዱ። ነቢዩ
(ሰለላሁ አለይሂ ወሰለም) አሳደዳቸውን ላኩ እና እነሱም (ተያዙ እና) እንዲመጡ
ተደረገ። ነብዩም (ሶ.ዐ.ወ) እጆቻቸውና እግሮቻቸው እንዲቆረጡ እና ዓይኖቻቸው
በጋለ ብረት እንዲታተሙ አዘዙ ። 21 የተቆረጡ እጆች እና እግሮች እስኪሞቱ ድረስ
ጥንቃቄ ማድረግ የለባቸውም.

ነብዩ (ሶ.ዐ.ወ) በአጠገቤ አልፈው አል-አብዋ ወይም ዋዳን በሚባል ቦታ አለፉ እና

ሴቶቻቸውን እና ልጆቻቸውን ለአደጋ በማጋለጥ የጣዖት አምላኪዎችን በሌሊት
ማጥቃት ይፈቀዳል ወይ ተብለው ተጠየቁ። ነቢዩም እንዲህ ሲሉ መለሱ፡ - “እነሱ
22
(ሴቶችና ልጆች) ከነሱ (ማለትም ጣዖት አምላኪዎች ናቸው)። ”

ከላይ ያለው ወግ፣ ልክ እንደሌሎች ብዙ፣ በሌሎች የነቢዩ ሙሐመድ አባባሎች

ስብስቦች ውስጥም ተደጋግሟል። ሁለተኛው በጣም ሥልጣን ባለው የሐዲስ ስብስብ፣
የሙስሊም ሰሂህ፣ ይህንን የሚወያይበት ምዕራፍ
በተለይ አባባል “ሆን ተብሎ እስካልሆነ ድረስ በምሽት ጥቃት ሴቶችን እና ህጻናትን
መግደል ይፈቀዳል” የሚል ርዕስ አለው። ጸሃፊው በመቀጠል እንዲህ በማለት ጽፈዋል፡-
“የአላህ ነብይ (ሶ.ዐ.ወ) በሌሊት ስለሚገደሉ ሙሽሪኮች ሴቶችና ልጆች ሲጠየቁ በሰዓብ
ቢ.ጃተማ እንደተዘገበው። ወረራ፣
23 ፡— እነርሱ

ከእነርሱ ናቸው፡ አለ።

ከሱነን አቡ ዳውድ በተሰኙ ሌሎች ሁለት ወጎች እንቋጨዋለን ። “ካፊርን የመግደል
የላቀ” በሚል ርዕስ የሚከተለውን አባባል እናነባለን። "አቡ ሐረይራ እንደዘገበው የአላህ
መልእክተኛ (ሶ.ዐ.ወ) እንዲህ ብለዋል፡- ካፊርና የገደለው በገሀነም ውስጥ ፈጽሞ
አይሰበሰቡም"። የዚህ ሥራ ሙስሊም ተርጓሚ የሚከተለውን የግርጌ ማስታወሻ
404
ጨምሯል፣ “ይህ ማለት በአላህ መንገድ (በጂሃድ) እየተዋጋ ካፊርን የገደለ ሰው ኃጢአቱ
ይሰረይለታል፣ ይሰረይለታል፣ ስለዚህም ጀነት ይገባል ማለት ነው። ካፊሩ ወደ ጀሀነም
መግባቱ የማይቀር ነው ።እንደዚሁ የገደለው ሰው
24
ከሓዲም ከእርሱ ጋር በገሀነም ውስጥ አይሰበሰቡም።
በዚህ ስብስብ ውስጥ ሌላ ምዕራፍ "ነብዩን (ሶ.ዐ.ወ) የሚበድል ሰው ቅጣት" የሚል
ርዕስ አለው። ጸሃፊው የአንድ ሙስሊም ባሪያውን እና ቁባቱን በማን የገደለበትን ታሪክ
ይተርክልናል።

21. ኢቢድ.፣ ጥራዝ. 8፣519-20።

22. Ibid., ቅጽ 4, 158-59.
23. አብዱህል አሚድ ሲዲቂ፣ ትራንስ. የሙስሊም ሳሂህ፣ ቅጽ 3፣ 946-47።
24. አህመድ ሃሰን, ትራንስ. ሱናን አቡ ዳውድ (ኒው ዴሊ፡ ኪታብ ብሃቫን፣ 1990)፣
ጥራዝ. 2, 690.
አባሪ 5

ሁለት ልጆች ነበሩት። የባሪያው ባለቤት ነቢዩን “ስለተናቀች” ሰይፉን ወስዳ ሆዷ ላይ

አድርጋ እስክትሞት ድረስ ገፋችው።
ነቢዩም የዚህን ግድያ ምክንያት በሰሙ ጊዜ፡- “ኧረ ምስክር ሆይ፣ ለደሟ ምንም ዓይነት
በቀል አይከፈልም። "25 ከላይ ባለው ምዕራፍ ላይ ያለው ቀጣዩ ክስተት በአሊ ዘግቧል።
"አንዲት አይሁዳዊት ነብዩን (ሶ.ዐ.ወ) ታሳድባቸውና እሳቸውን ታዋርዱ ነበር። አንድ
ሰው እስክትሞት ድረስ አንቆ አንቆት። የአላህ መልእክተኛ (ሰለላሁ አለይሂ ወሰለም)
ለደሟ ምንም አይነት ምንዳ እንደማይከፈል ገለፁ። "26 አሁንም ተርጓሚው
የሚከተለውን የማብራሪያ ማስታወሻ ይሰጠናል፡- "አንድ ሙስሊም ነብዩን (ሶ.ዐ.ወ)
ቢሳደብ ወይም ቢሰድብ መገደል እንዳለበት በሙሉ ድምጽ ተስማምቷል... አይሁዳዊ
ወይም ሌላም ቢሆን። ሙስሊም ያልሆኑ ሰዎች በነብዩ (ሶ.ዐ.ወ) በደል ይገደላሉ። . . .
ነብዩን (ሶ.ዐ.ወ) በመሳደብ ወይም በመቃወም ቅጣቱ ሞት ነው። "27

ማጠቃለያ

በእስልምና ውስጥ የሚፈጸመው ብጥብጥ፣ በአሸባሪነትም ይሁን በሙስሊሙ ዓለም

ክርስቲያኖችና ሌሎች አናሳ ወገኖች ላይ የሚደርሰው ስደት፣ ወይም ከእስልምና የራቀ
ግለሰብ ላይ የሞት ቅጣት ወይም በሰልማን ራሽዲ ላይ የሞት ዛቻ ነብዩ መሐመድን
ሰድቧል ተብሎ አይታሰብም። ከእውነተኛው እና ሰላማዊው የእስልምና ሀይማኖት
የተገለሉ ክስተቶች ወይም ጥሰቶች። እንዲህ ዓይነቱ ጥቃት በቁርኣን እና በእራሱ
የእስልምና ነቢይ ድርጊቶች እና አስተምህሮዎች ላይ ወደሚገኘው የእስልምና መሰረት
እስልምና እና ዓመፅ 405
ነው። ኦሳማ ቢንላደን እዚህ ላይ ከመዘገብናቸው የቁርዓን እና የሐዲሥ አንቀጾች መካከል
ጥቂቶቹን ጠቅሶ ጠቅሷል።
ለድርጊቶቹ ታላቅ ማረጋገጫ። 28

ይህንን ክፍል በፍሮንትላይን ተዘጋጅቶ በፒቢኤስ በመላ ሀገሪቱ የታየውን “የሳውዲ

ታይም ቦንብ” በሚል ርዕስ የታየውን ፕሮግራም በማጣቀስ እናጠቃልላለን። በአንድ
ወቅት በዚህ ፕሮግራም ላይ መንግስት በሳዑዲ አረቢያ የሃይማኖት ትምህርት
እንደሚደግፍ ተነግሮናል። ፍሮንትላይን እንዳለው ከሆነ "በግምት 35% የሚሆኑ
የትምህርት ቤት ጥናቶች ለሳውዲ የግዳጅ ሀይማኖታዊ ትምህርት የተሰጡ ናቸው።"
በ 2000 ከታተሙት ከእነዚህ የመማሪያ መጽሃፍት አንዱ በሳዑዲ አረቢያ የመለስተኛ
ደረጃ ተማሪዎች የሚጠቀሙበት የነብዩ መሐመድ አባባሎች ስብስብ ነው። አንደኛው
ትምህርት “የሙስሊሞች ድል በአይሁዶች ላይ” የሚል ርዕስ አለው። በነቢዩ ሙሐመድ
ባሕል መሠረት "ሙስሊሞች አይሁዶችን ከመውደቃቸው በፊት የመጨረሻው ሰዓት
አይመጣም እና ሙስሊሞች ይገድሏቸዋል ስለዚህ አይሁዶች ከድንጋይ እና ከዛፍ ጀርባ
ይደበቁ ነበር. ከዚያም ድንጋዮቹ እና ዛፎች: ኦ ሙስሊም! የአላህ ባሪያ ሆይ!

25. ኢቢድ.፣ ጥራዝ.

3፣1214-15።
26. ኢቢድ., 1215. 27.
ኢቢድ., 1215.
በኒውዮርክ ታይምስ፣ ታኅሣሥ 14፣ 2001፣ 134 የሱን የቪዲዮ ካሴት ግልባጭ ይመልከቱ ።
ከኋላዬ አንድ አይሁዳዊ አለ፣ መጥተህ ግደለው።” እንደ ጥሩ የመማሪያ መጽሐፍ፣ የዚህ
አባባል አስተምህሮዎች በበርካታ የፕሮፖዛል አረፍተ ነገሮች ተጠቃለዋል፡-

• ሙስሊሞች እና አይሁዶች እስከ አለም ፍጻሜ ድረስ እንዲዋጉ በአላህ የወሰነው

እጣ ፈንታ ነው።
• ይህ ሀዲስ ለሙስሊሞች እግዚአብሔር በአይሁዶች ላይ ድል እንደሚቀዳጅ
ይተነብያል።
• አይሁዶችና ክርስቲያኖች የምእመናን ጠላቶች ናቸው። ሙስሊሞችን በፍፁም
አይቀበሉም፣ ተጠንቀቁ (www.pbs.org/wgbh/
pages/frontline/shows/saudi/etc/ textbooks.html)።

ሀሳቦች ውጤት አላቸው. ጨካኝ አስተሳሰቦች የአመጽ መዘዝ እንዳላቸው ለዓለማችን

በድጋሚ ግልጽ ሆኗል። የእስልምና መሠረቶች እና ከዚያ በኋላ በነበሩት የእስልምና ታሪክ
ውስጥ የዓመፅ መስፋፋትን ስንጠቁም በአሮጌው የክርስቲያን ሙስሊም ፖለቲካ ውስጥ
አንገባም። አስተምህሮቶችን እያጋለጥን ያለነው በጣም የመጀመሪያ እና ስልጣን
ባላቸው የእስልምና ምንጮች ብቻ ነው። በዓለም ዙሪያ ላሉ በጎ ፈቃድ ያላቸው ሰዎች
በሙስሊሞች መካከል ለሚነሱት ሁከትና ብጥብጥ ፖለቲካዊ፣ ማህበራዊ እና ባህላዊ
406
ምክንያቶች ሁሉ በእስልምና አለም እይታ ውስጥ ስር የሰደዱ ሁከት ሀይማኖታዊ
መሰረት እንዳለ ማወቅ አስፈላጊ ነው ብለን እናምናለን። አለም የእስልምናን ፈተና
ካለፉት ጊዜያት በበለጠ አክብዶ ሊመለከተው ይገባል።
 አባሪ 6
ጥቁር እስልምና

ከ STACEY JACOBS ጋር

እስልምና ከአፍሪካ አሜሪካዊያን ማህበረሰብ ከፍተኛውን የተለወጡ ሰዎች በመቶኛ

እያገኘ ነው። በጥቁሩ እስልምና ውስጥ የበላይ ከሆኑ ቡድኖች አንዱ The Nation of
Islam ይባላል፣ የወቅቱ መሪ ሉዊስ ፋራካን ነው። የእስልምና ብሔር አጭር ዳራ
እምነቱን ለመረዳት ይረዳል። ፊት ለፊት መታወቅ ያለበት ነገር ግን ይህ ቡድን
ከመሐመድ በኋላ ነቢይ መኖሩን ካረጋገጠ በኋላ ይህ ቡድን በኦርቶዶክስ ሙስሊሞች
ዘንድ የእውነተኛ እስላም ዓይነት ተደርጎ አይቆጠርም። በተጨማሪም የሚከተለው
ውይይት እንደሚያመለክተው ከኦርቶዶክስ እስልምና በተለያዩ መንገዶች ያፈነግጡና
ለእግዚአብሔር ያላቸውን አመለካከት ጨምሮ።

I. ዳራ

ሉዊስ ፋራካን
በ 1975 መሐመድ ሲሞት በጥቁሮች ሙስሊሞች እና በኦርቶዶክስ እስልምና መካከል
ውህደትን የፈለገ ልጁ ዋላስ ዲን ተተካ። መጀመሪያ ላይ የቡድኑን የዲን አመራር
ቢደግፍም ይህ የታቀደው አዝማሚያ በሉዊ ፋራካን ዘንድ ተቀባይነት አላገኘም። ፋራካን
በወቅቱ የሃርለም መስጊድ መሪ ነበር እናም በወቅቱ በብሔሩ ውስጥ ሁለተኛ ደረጃ ላይ
ነበር. ፋራካን የኤልያስ መሐመድን ትምህርት መረጠ፣ እና በ 1977 ከጥቁር ሙስሊሞች
ተላቀቀ፣ ወደ አማካሪው ትምህርት ተመለሰ። “የእስልምና ብሔር” (ኤልያስ መሐመድም
ይጠቀምበት የነበረውን ስም) የተሸከመውን አንጃ ጀመረ። ፈቃድ፡-
331
332 አባሪ 6

አሁን የዋልስ ዲን ጥቁር ሙስሊሞች የኦርቶዶክስ እስልምናን ተቀላቅለው አሁን

የአሜሪካ ሙስሊም ሚሽን (ወይም የአሜሪካ ሙስሊም ማህበረሰብ) በመባል ይታወቃሉ
፣እዚያም በኤልያስ መሀመድ ያደረሰውን የዘር ጥላቻ ወደ ጎን በመተው ነጮችም ቡድኑን
እንዲቀላቀሉ ፈቅደዋል። .
የአሁኗ ኔሽን ኦፍ እስላም ንግግሮች በማይክሮ ኮስም ውስጥ ምሳሌ ጥሩ አሜሪካዊ
ነው በሲድኒ አህለስትሮም በ A Religious History of the People ውስጥ፡-

[የእነሱ] የፍጻሜ ትምህርት እግዚአብሔር እንደ መጣ ያስተምራል; ከዚህ ሕይወት

በኋላ ሕይወት የለም; ገነት እና ሲኦል ሁለት ተቃራኒ ምድራዊ ሁኔታዎች ብቻ
ናቸው; የመጨረሻው ዓለም ( እ.ኤ.አ. በ 2000 ዓ.ም. አካባቢ መታየት ይጀምራል )
ግን የክርስትና ሃይማኖትን ጨምሮ የካውካሺያን ቀማኞች የአሁን “አስጨናቂ”
ሥልጣኔ መጨረሻ ነው። ቀጥሎም የጥቁር ብሔር መቤዠት እና በምድር ሁሉ ላይ
የእነርሱ ግርማዊ አገዛዝ (1972, ገጽ 1068) ይከተላል.

የእስልምና ብሔር ብሔረሰቦች መልእክት (በፋራካን በሚሊዮን- ሰው መጋቢት ላይ

እንዳቀረበው) የማህበራዊ እርቅ እና እርቅ ነው ; የጥቁር ማህበረሰብ ለሥነ ምግባር እና
ለሥነ ምግባራዊ የበላይነት እንዲታገል ጥሪ ነው። ፋራካን ተመልካቾችን ዕፅን፣ ዝሙት
አዳሪነትን እና ዓመፅን እንዲተዉ እና እራሳቸውን "በመንፈሳዊ፣ በሥነ ምግባር፣
በአእምሮ፣ በማህበራዊ፣ በፖለቲካዊ እና በኢኮኖሚ" (1995) ለማሻሻል እንዲወስኑ
ጠራቸው። እነዚህ ናቸው።
ከዘር በላይ መሆን ያለባቸው የሚደነቁ ስጋቶች። ዝቅተኛ የወንጀል መጠን፣ ከፍተኛ
የኢኮኖሚ ምርታማነት እና ለአፍሪካ-አሜሪካውያን የህይወት ጥራት መሻሻል በፋራካን
ጥረት የሚመጣ ከሆነ፣ ሁሉም ሰዎች የሚደሰቱበት ምክንያት ይኖራቸዋል ።
ፋራካን በሚሊዮን-ማን ማርች ንግግራቸው ዩናይትድን ተከራክሯል።
ክልሎች በመሰረቱ የበሰበሰ ነው ምክንያቱም ገና ከጅምሩ በነጭ የበላይነት ተለይቷል።
ለምሳሌ፡-

ማኅተም እና ሕገ መንግሥት [የዩናይትድ ስቴትስ—ቢቲቢ] መስራች አባቶችን

አስተሳሰብ ያንጸባርቃል፣ ይህ በነጮች ሕዝብ እና በነጮች ሕዝብ መሆን አለበት።
የአሜሪካ ተወላጆች፣ ጥቁሮች፣ እና ሁሉም ሌሎች ነጭ ያልሆኑ ሰዎች-
ለዚህ ህዝብ እውነተኛ ዜጎች ሸክም ተሸካሚዎች መሆን ነበረባቸው (1995)።

ከዚህ በመነሳት በአሁኑ ወቅት የመሠረታዊ አስተምህሮው መሠረት የሆነውን በግልፅ

ለማየት የእስልምና ብሔር እምነትን ማወቅ ይቻላል።

II. ጥቁሮች ሙስሊሞች ምን ብለው ያምናሉ

ከመጨረሻው ጥሪ ኦንላይን እትም ክፍል "የሙስሊም ፕሮግራም" የተወሰደ )

1. ትክክለኛ ስሙ አላህ በሆነ አንድ አምላክ እናምናለን።

ጥቁር እስልምና 333

'
2. በቅዱስ ቁርኣንና በሁሉም የእግዚአብሔር ነቢያት ቅዱሳት መጻሕፍት
እናምናለን።
3. በመጽሐፍ ቅዱስ እውነት እናምናለን፤ ነገር ግን የሰው ልጅ በውስጡ በተጨመሩ
የውሸት ውሸቶች እንዳይጠመድ መጽሐፉ እንደተበረበረ እና እንደገና መተርጎም
እንዳለበት እናምናለን።
በአላህ ነቢያት
4. እናምናለን ወደ ሰዎች ባመጡት መፅሃፍም እናምናለን።
5. እኛ የምናምነው የሙታን ትንሣኤ በሥጋዊ ትንሣኤ ሳይሆን በአእምሮ ትንሣኤ
ነው። ብለን እናምናለን-
ኔግሮስ የሚባሉት የአዕምሮ ትንሳኤ በጣም ያስፈልጋቸዋል; ስለዚህ በመጀመሪያ
ይነሳሉ.
በተጨማሪም፣ እግዚአብሔር የተናቁትንና የተናቁትን እንደሚመርጥ እንደ ተጻፈ
የእግዚአብሔር የመረጥን ሰዎች መሆናችንን እናምናለን። በዚህ የመጨረሻ ዘመን
በአሜሪካ ውስጥ ኔግሮስ ከሚባሉት የበለጠ ይህን መግለጫ የሚያሟላ ሌላ ሰው
አላገኘንም። በጻድቃን ትንሣኤ እናምናለን።
6. በፍርዱ እናምናለን; ይህ የመጀመሪያው ፍርድ እግዚአብሔር እንደተገለጠው
በአሜሪካ ውስጥ እንደሚሆን እናምናለን።
7. በታሪክ ውስጥ ኔግሮስ የሚባሉት እና ነጭ አሜሪካውያን የሚባሉት የሚለያዩበት
ወቅት ነው ብለን እናምናለን። ብለን እናምናለን።
ጥቁሩ ሰው በስምም እንደውም ነጻ መውጣት አለበት። ይህን ስንል በእርሱ ላይ
ከተጫነባቸው ስሞች ነፃ መውጣት አለበት ማለታችን ነው።
በቀድሞ ባርያ ጌቶቹ። የባሪያ ጌታ ባሪያ መሆኑን የሚገልጹ ስሞች። እኛ በእርግጥ
ነፃ ከወጣን በገዛ ወገኖቻችን - የጥቁር ህዝቦች ስም መሄድ አለብን ብለን
እናምናለን።
ምድር።
8. በእግዚአብሔርም ላይሆንም ባይሆን ለሁሉም ፍትሕ እናምናለን። እንደ ሰው
እኩል ፍትህ እንዳለን እናምናለን። በእኩልነት - እንደ ሀገር - በእኩልነት
እናምናለን. "በነጻ ባሮች" ደረጃ ከባሪያ ጌቶቻችን ጋር እኩል ነን ብለን አናምንም።
የአሜሪካ ዜጎችን እንደ ገለልተኛ ህዝቦች እንገነዘባለን እና እናከብራለን እናም
ይህንን ህዝብ የሚገዙትን ህጎች እናከብራለን።
9. የመደመር ስጦታ ግብዝነት ያለው እና ለ 400 ዓመታት የቆዩ የነጻነት፣ የፍትህ እና
የእኩልነት ግልፅ ጠላቶቻቸው በድንገት “ጓደኞቻቸው ናቸው” ብለው የጥቁር
ህዝቦችን ለማታለል የሚጥሩ አካላት ያቀረቡት እንደሆነ እናምናለን። " ከዚህ
ባለፈም ይህ ዓይነቱ ማታለያ ጥቁሮች ከዚህ ሕዝብ ነጮች የሚለዩበት የታሪክ
ጊዜ መድረሱን እንዳይገነዘቡ ለማድረግ ነው ብለን እናምናለን።
 ነጮቹ ኔግሮ ከሚሉት ጋር ያላቸውን ወዳጅነት እውነት ከሆነ አሜሪካንን
ከባሪያዎቻቸው ጋር በመከፋፈል ማረጋገጥ ይችላሉ። አሜሪካ መቼም ትሆናለች
ብለን አናምንም
334 አባሪ 6

ለ 20,000,000 ጥቁር ህዝቦች ከስራ በተጨማሪ ለራሷ በሚሊዮን ለሚቆጠሩ

ስራ አጦች በቂ ስራዎችን ማቅረብ ችላለች።
10. እኛ እራሳችንን ጻድቅ ሙስሊሞች መሆናችንን የምንገልጽ የሰውን ህይወት
በሚቀጥፉ ጦርነቶች መሳተፍ እንደሌለብን እናምናለን። እኛ የምንዋጋበት ነገር
እንዲኖረን አስፈላጊ የሆነውን ክልል አሜሪካ እንድትሰጠን ካልተስማማን
በስተቀር ይህ ህዝብ በእንደዚህ አይነት ጦርነቶች እንድንሳተፍ ሊያስገድደን
ይገባል ብለን አናምንም።
11. እኛ እናምናለን ሴቶቻችን የሌሎች ብሄር ብሄረሰቦች ሴቶች የተከበሩ እና
የሚጠበቁ በመሆናቸው ሊከበሩ እና ሊጠበቁ ይገባል ።
12. አላህ (አምላክ) በመምህር ወ.
ፋርድ ሙሐመድ ሐምሌ 1930 ዓ.ም. በጉጉት ሲጠበቅ የነበረው የክርስቲያኖች
“መሲህ” እና የሙስሊሞች “ማህዲ”።
13. የበለጠ እና መጨረሻም እናምናለን አላህ አምላክ ነው ከእርሱም በቀር አምላክ
የለም እና ኢሌ ሁላችንም በጋራ በሰላም የምንኖርበትን ሁሉን አቀፍ የሰላም
መንግስት ያመጣል።

III. የእግዚአብሔር እይታ

ፋራካን የአምላክ እይታ

ምንም እንኳን ቃሉ አንድ አምላክ ብቻ ቢሆንም፣ እግዚአብሔርንና ነቢያትን
ለመግለጽ የተጠቀመበት ቋንቋ፣ ፓንቴይስት፣ ሁለትዮሽ እና ሙሽሪኮች፣ አልፎ ተርፎም
ፓኔቲስት (የሂደት ሥነ-መለኮት) ተብሎ ሊተረጎም ይችላል። የጥቁር አፖሎጂስቶች ዶ/ር
ጄሪ ባከር እንዲህ ብለዋል፡- “የእስልምና ብሔር ብዙ አማልክትን ያቀፈ ሃይማኖት ነው።
በጽሑፎቻቸው ውስጥ በርካታ ማጣቀሻዎች በብዙ አማልክት ላይ እምነት እንዳላቸው
ይጠቁማሉ፣ እናም ታሪክን የሚጽፉ 23 ሳይንቲስቶች-አማልክት ያሉት ምክር ቤት አለ።
ከመካከላቸው አንዱ ያዕቆብ "... በአላህና በሸንጎው ላይ አመፀ፣ ሁከትንም ፈጠረ። ጥቁር
ዘርን ለመምታት የነጮችን የሰይጣናት ዘር ፈጠረ።" 1
ሉዊስ ፋራካን ስለ እግዚአብሔር (አላህ) ከዘላለም ጨለማ በራሱ እንደተፈጠረ
ይናገራል። እንዲህ ሲል ጽፏል፡- “ክቡር ኤልያስ መሐመድ እግዚአብሔር በራሱ የተፈጠረ
ነው፣ ቅዱስ ቁርኣንም አልተወለደም ይላል። ብዙ ነገሮችን ማሸነፍ ነበረበት" አንደኛው፣
"በራሱ
የዝግመተ ለውጥ ፍጥነት ብስጭትን ማሸነፍ አለበት፣ እናም የዚያ ፍጥነት
ብስጭት ትዕግስትን አስገኝቷል።" 2
እንደ ሰው እግዚአብሔር የተፈጠረው ከጨለማ ነው። "እግዚአብሔር ራሱን
የፈጠረበት ጨለማ በሦስት እጥፍ ጨለማ ካልሆነ በቀር አቻ የለውም።

1. ባክነር፣ “ለእስልምና ብሔር መመስከር”፣ ክርስቲያን ምርምር ጆርናል 20፣ ቁ. 3

(ጥር-ማርች 1998)፣ 40-41 እ.ኤ.አ.
2.ፋራካን "የእውነተኛው ሃይማኖት ስም?" የመጨረሻ ጥሪ፣ የካቲት 17፣ 1998፣ 20 21።
ጥቁር እስልምና 335

የሴቲቱ ማህፀን. እግዚአብሔር ማኅፀኗን ከውስጡ የመጣበት የማኅፀን መባዛት

አደረገ።"ስለዚህ "ብርሃን በሴል ማንነት ውስጥ ካለ ጉልበት አለ፣ ማስተዋልም አለ።
እግዚአብሔር ራሱን በጨለማ ሠራ። ጨለማውን ማሸነፍ ነበረበት።"ስለዚህ "እርሱ
(እግዚአብሔር) ወደ ሕልውና ሲመጣ ከጨለማ የሚወጣ የራሱ ብርሃን ሆኖ ይመጣል።
አመጣጡን እየመሰከርን ወደ መኖር የምንመጣበት መንገድ ይህ ነው። ስለዚህ እዚህ
ሁለትነት አለን። ብርሃኑ ከጨለማ ይወጣል። በሞት መካከል ሕይወት ነበረ። ሞት፣ በዚህ
መልኩ፣ ዓላማ ወይም ተግባር የሌለው ግዑዝ ነገር ተብሎ ይገለጻል።” 3
ፋራካን በተጨማሪም ስለ ሰው ልጆች "መለኮታዊ ማንነት" እንዳለው ይናገራል, ይህም
መንጻት የሚያስፈልገው ወርቅ ነው. " ስንነጻ የእግዚአብሔር መለኮታዊ መንፈስ እና
ጥበብ ዘላለማዊ አስተላላፊ እንሆናለን፣ በዚህም እኛን ... እውነተኛ የእግዚአብሔር ቤት
ያደርገናል።" እሱ ግን እኛ የእግዚአብሔር “መልክ” መሆናችንን በመግለጽ ፍፁም
ፓንቲዝም ይጎድለዋል። "ምሥል የሚለውን ቃል ስንጠቀም በመልክ፣ በመልክ እና በመልክ
እግዚአብሔርን እንመስላለን ማለት ነው። አቻ፣ ግልባጭ፣ ዓይነት፣ አምሳያ ነን...
ማንጸባረቅ ወይም ማንጸባረቅ ማለት ነው።
4 ነጸብራቅ."
የእግዚአብሔር ራስን ፍጥረት ቃል በቃል ከተወሰደ፣ አንድ ሰው እግዚአብሔር ራሱን
ከምንም የፈጠረው ምክንያታዊነት የጎደለው ነገር ሆኖ ይቀራል። የእግዚአብሔር "ራስን
መፍጠር" ዘላለማዊ ሂደት መሆኑን ጥርጣሬን በመስጠት፣ አንድ ሰው ለፋራካን እይታ
ሊሰጠው የሚችለው ከሁሉ የተሻለው ጠመዝማዛ የሂደት ሥነ-መለኮት (ፓነንቴዝም)
ነው።
ልክ እንደዚሁ፣ “የአማልክት ጉባኤ” እንደ አንድ ዘላለማዊ እና ያልተወለደ አምላክ
የመጨረሻ ፍጡር ተደርጎ ከተወሰደ፣ የአንድ አምላክ አምላክነት መልክ ሊቆይ ይችላል።
ነገር ግን የበላይ የሆነው አምላክ (አላህ) ከሌሎቹ ውሱን አማልክቶች መካከል አንድ
የበላይ አምላክ ከሆነ፣ የፋራካን አመለካከት ወደ ሄኖቲዝም ይቀንሳል፣ እንደ ግሪኮች
በዜኡስ እንደነበሩት የብዙ አማልክቶች አይነት። ስልታዊ ሥነ-መለኮት ወይም ሜታፊዚክ
ስለሌለው፣ ፋራካን ከባህላዊ ምድቦች አንጻር ስለ እግዚአብሔር አንድ ወጥ የሆነ
አመለካከት ለመቅረጽ የሚያስችል መንገድ አይሰጥም።
3. ኢቢድ
4. ኢቢድ
 መዝገበ ቃላት

አላህ ፡ የሙስሊም ስም ለእግዚአብሔር።

አቡበከር፡- ሀብታም እና የተከበረ የመካ ነጋዴ፣ ወደ እስልምና ከገቡት የመጀመሪያዎቹ
አንዱ እና የመሐመድ የቅርብ ጓደኛ እና ጓደኛ ነው። በሱኒዎች ዘንድ የመጀመሪያው
የሙስሊም ኸሊፋ ነበር።
አህ ( ከሂጅራህ በኋላ)፣ ከመሐመድ በረራ በኋላ (በ 622 ዓ.ም) በሙስሊም አቆጣጠር
ለዓመታት ምህጻረ ቃል; ዓ.ም ለክርስቲያኖች እንደሆነ ሁሉ ጊዜን ለመከፋፈል ያገለግላል
።
አድሃን ፡ በየእለቱ የጸሎት ጥሪ ከመስጂድ በሙኢሲን ።
አሐድ ፡ የእግዚአብሔር አንድነት; የሌላ ማንኛውም ቁጥር አለመቀበል. አላህ ከእርሱ ጋር
የተቆራኘ አጋር ወይም አጋር እንዳለው መካድ።
አሊ፡- የነቢዩ ታናሽ ሴት ልጅ ፋጢማን ያገባ የመሐመድ የመጀመሪያ የአጎት ልጅ የአቡ
ጣሊብ ልጅ ነው። እሱ በሺዓ ሙስሊሞች ዘንድ እውቅና ያገኘው የመሐመድ እውነተኛ
ተተኪ ሲሆን ከእርሱም የኢማሞች ተተኪ ነው። በሱኒዎች እምነት አራተኛው ኸሊፋ
ነው።
ምጽዋት፡ ( ሳዳጋን ተመልከት።)
አቂዳ ፡ የሃይማኖት እምነት መግለጫ፣ የእምነት መግለጫ ማረጋገጫ።
አያት ፡ የቁርኣን አንቀፅ።
አኢሻ፡- የመሐመድ ሦስተኛ ሚስት እና የአቡበክር ሴት ልጅ።
ባሂራ፡- በባስራህ በካራቫን መንገድ ይኖር የነበረ እና በመሐመድ ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ
ያሳደረ የንስጥሮስ መነኩሴ።
ባርካ፡- በረከት።
ቢስሚላህ፡- “በአላህ ስም” የሚል የዐረብኛ ሐረግ ነው።
ኸሊፋ (ኻሊፍ) ፡ ከመሐመድ ሞት በኋላ ስልጣንን የተረከበው የመንፈሳዊ እና የፖለቲካ
መሪ ርዕስ።
ዲን፡- ከእምነት (ኢማን) የሚለይ የሙስሊም ሃይማኖታዊ ልምምዶች፣ አቂዳ ማንበብ፣
መጸለይ፣ መጾም እና ምፅዋት መስጠት ።
ደጃል፡- በዘመኑ መጨረሻ የሚገለጥ ፀረ-ክርስቶስ ስም።
ፋጢማ፡- የመሐመድ ሴት ልጅ የመጀመሪያ ሚስቱ ናት።
ፈትዋ፡ ሃይማኖታዊ/ሕጋዊ ፍርድ።

337
338 መዝገበ ቃላት

አምስት ምሰሶዎች ፡ የሙስሊሞች ዋና ዋና ሃይማኖታዊ ተግባራት ማለትም የእምነት

መግለጫውን ማንበብ
(ሻሃዳህ); መጸለይ (ሶላት); ለመጾም (sawm); ምጽዋት (ዘካ) ለመስጠት ; በህይወት
ዘመናቸው ቢያንስ አንድ ጊዜ ወደ መካ ሀጅ ለማድረግ (ሀጅ) ማድረግ።
ፈትዋ ፡ የቁርአን ህግ ባለሙያ የህግ አስተያየት።
ሀዲስ ፡ በጥሬው አንድ ታሪክ; በኋላ ላይ ነብዩ (ሱና) ተናገሩ ተብሎ የሚታሰበውን፣
ያደረጉትን ወይም ያጸደቁትን - አንድ ነገር በእሱ ፊት የተነገረ ወይም የተደረገ ነገር
የተጻፈ የቃል ወግ።
ሀፊዝ፡- ቁርኣንን ሀፍዝ የሚያደርግ፣ ሙያዊ አንባቢ።
ሐጅ: ወደ መካ ሐጅ; ከአምስቱ የእስልምና መሰረቶች አንዱ።
ሂጅራ፡- መሐመድ ከመካ ወደ መዲና በ 622 ዓ.ም በረረ ፣ ስለዚህም ሙስሊሞች
ከክርስቶስ ልደት በፊት እና ከክርስቶስ ልደት በፊት እንደሚጠቀሙበት ጊዜን ለመከፋፈል
የሚጠቀሙበት ቀን ነው ።
ልማድ፡- በነቢያት መካከል ትልቅ ቦታ ያለው እንደ አብርሃም ያለ ኦሪጅናል አሀዳዊ
አምላክ ነው።
ሁሪ (pl. hur'in) ፡ በገነት ውስጥ ያለች ልጃገረድ ወይም ልጃገረድ።
ኢቢዳት፡- የመጀመሪያ ተግባራቶችን እና መልካም ስራዎችን ማከናወንን የሚያካትት
የአምልኮ አምልኮ።
ኢብሊስ (ከዲያቦሎስ )፡- የሰይጣን የቁርአን ስም ነው።
ኢጅማ ፡ የሙስሊም የህግ ሊቃውንት ስምምነት በስምንተኛው ክፍለ ዘመን የተዋወቀው
የህግ ንድፈ ሃሳብ እና አሰራርን መደበኛ ለማድረግ ነው ፡ ከኢጅቲሃድ በተቃራኒ
("ለመታገል" ወይም "ለመታገል")፣ የቀደመው ዘመን የግለሰብ አስተሳሰብ።
ኢጅቲሃድ፡- ከኢጅማዕ በተቃራኒ የግል አስተያየት ወይም በሙስሊም ሊቃውንት የተደረገ
ስምምነት።
ኢማም ፡ መሪ; በሱኒ ሙስሊሞች በእስልምና ህግ እና ስነ-መለኮት ውስጥ ባለስልጣን
እንደሆነ የሚቆጠር ሰው። በሺዓ እስልምና የሙስሊም ጳጳስ አይነት። ሺዓዎች
የኢማሞችን መተካካት ይቀበላሉ። ከ 12 ኛው መቶ ክፍለ ዘመን በኋላ ኢማሙ
ተደብቀው የሄዱት የስልጣን ምንጭ ወደ ዑለማዎች ሲዛወር ሲሆን እነዚህም በህብረት
የተደበቀው ኢማም ተወካዮች እንደሆኑ ተደርገው ይቆጠሩ ነበር።
ኢማን፡- ከሙስሊም ልምምዶች (ዲን) የሚለይ የሙስሊም እምነት፣ ለምሳሌ በአላህ፣
በመላእክት፣ በነብያት፣ በቅዱሳት መጻሕፍት እና በመጨረሻው ፍርድ።
ኢጃዝ ፡ ተአምር (ሙጂዛን ተመልከት )።
ኢንጅል፡- የአዲስ ኪዳን ወንጌሎች በመጀመሪያ በእግዚአብሔር እንደተገለጡ፣ ነገር ግን
ብዙ ሙስሊሞች እንደሚያምኑት አይደለም፣ በኋላም በክርስቲያኖች ዘንድ አዲስ ኪዳን
ተብሎ የሚታወቀው የተበላሸ ጽሑፍ።
ኢሳ ፡ የዐረብኛ ቃል ኢየሱስ ነው።
እስልምና ፡ ለመሐመድ የወረደው ሃይማኖት ማለት “መገዛት” (ለአላህ ፈቃድ) ማለት
ነው።
እስማኤል፡- ከሚስቱ ባሪያ ከአጋር የአብርሃም የመጀመሪያ ልጅ ነው። እስማኤልን እንጂ
ይስሐቅን አይደለም እግዚአብሔር ለአብርሃም የገባው ቃል ኪዳን ልጅ እንደሆነ
ሙስሊሞች ያምናሉ።
ኢስማ፡- በተለይ ነቢያትን ከኃጢያት ሁሉ ወይም ቢያንስ ከትላልቅ ኃጢአቶች መጠበቅ፤
እንከን የለሽነታቸው.
መዝገበ ቃላት 339

ኢስናድ፡- ከመሐመድ ዘመን ጀምሮ ወግ የወረደበት የባለሥልጣናት ሰንሰለት ነው።

ጂሃድ ፡ በአላህ መንገድ ከቃል ወይም ከሰይፍ ጋር የተቀደሰ ትግል; ቅዱስ ጦርነት ።
ጂን፡- በእግዚአብሔር የተፈጠሩ መናፍስት፣ ከፊሉ ጥሩ ሌሎች ደግሞ ክፉ።
ጂዝያ፡- እስልምናን እንዲቀበሉ ወይም እንዲሞቱ ከተገደዱ ጣዖት አምላኪዎች በተቃራኒ
አይሁዶች እና ክርስቲያኖች ለሙስሊም ገዥዎች የሚከፍሉት ግብር።
ካዕባ፡- በመካ በሚገኘው መስጊድ አደባባይ ላይ የሚገኝ ኪዩቢክ ድንጋይ ያለው ሕንጻ
ሙስሊሞች ወደ ጸሎት የሚያዞሩበት “የእግዚአብሔር ምኞቶች” ተብሎ ይጠራል። ይህ
ህንፃ አዳም ለገብርኤል ሰጠው የተባለውን እና አብርሃም ከልጁ እስማኤል ጋር ካዕባን ሰራ
የተባለውን የጥቁር ድንጋይ ይዟል። ይህ ጥቁር ድንጋይ ከሱ ጊዜ ጀምሮ በመሐመድ እና
በሙስሊሞች ተሳምቷል.
ኸዲጃ፡ የመሐመድ የመጀመሪያ ሚስት እና በመጀመሪያ መልእክቱ ከእግዚአብሔር
እንደሆነ አምኗል።
ካሊፋ ፡ በምድር ላይ የእግዚአብሔር ባለአደራ (ማለትም፣ ሰው)።
ካፊር፡- የማያምን; የሙእሚን ተቃራኒ ነው ።
ኩፍር ፡ ሓድነት ወይ ክህደት።
Kalam:ንግግር. እሱም የእግዚአብሔር ቃል፣ እና በኋላም ስለ ነገረ መለኮት ምክንያታዊ
በሆነ መንገድ ለሚወያይበት ምሁራዊ ሥነ-መለኮት ጥቅም ላይ ይውላል።
ቁርኣን ፡ (ቁርኣንን ተመልከት።)
ማህዲ ፡ “የተመራው” ወይም የሚመጣው የዓለም የጽድቅ መሪ። ሱኒዎች
የመጀመሪያው እስኪመጣ ይጠብቃሉ እና ሺዓዎች በ 874 ዓ.ም የጠፋው የመጨረሻው
ኢማ አንድ ቀን ማንዲ ሆኖ ይመጣል ብለው ያምናሉ።
ማንሱክ ፡ የቀድሞ መገለጥ መሻር (ናሲክን ተመልከት)።
መካ፡- የመሐመድ የትውልድ ቦታ በሳውዲ አረቢያ ውስጥ የሚገኝ፣ በእስልምና እጅግ
የተቀደሰች ከተማ ነች። በአካል እና በገንዘብ አቅም ባላቸው ሙስሊሞች በህይወት
ዘመናቸው ቢያንስ አንድ ጊዜ መጎብኘት አለበት።
መዲና፡- ሁለተኛዋ የእስልምና ቅድስት ከተማ (ከመካ ቀጥሎ) ቀደም ሲል ያትሪብ
ትባላለች፣ መሐመድ በ 622 ዓ.ም የሸሸባት ( ሂጅራህን ተመልከት)።
ሚናሬት፡- ሰላት የሚጠራበት መስጂድ ላይ ያለው ግንብ።
ሚራጅ ፡ መሰላል ወይም የመውጣት መንገድ; የመሐመድ ወደ ሰማይ ማረጉ።
መስጂድ፡- በጁምአ እና በሌሎች ጊዜያት ሙስሊሞች ዘወትር ለሶላት የሚሰበሰቡበት
ህንፃ።
መሐመድ ፡ የእስልምና መስራች፡ በ 570 ዓ.ም አካባቢ ተወልዶ በ 632 ዓ.ም. በሙስሊሞች
ዘንድ እግዚአብሔር በቁርኣን ውስጥ መገለጦችን የሰጠበት የመጨረሻውና የመጨረሻው
የአላህ ነቢይ ነው ተብሎ ይታሰባል።
ሙጃሂዲን ፡ በተቀደሱ ጦርነቶች የሚዋጉ ሙስሊሞች ( ጂሃድን ይመልከቱ)።
ሙጂዛ፡- ለአንድ ነብይ ተልእኮውን የሚያረጋግጥ ልዩ ተአምር።
ሙሚን፡- ከከሓዲው በተቃራኒ አማኝ ( ካፊርን ተመልከት)።
ሙስሊም፡- በጥሬው “ለእግዚአብሔር የሚገዛ”፣ የመሐመድ ተከታይ ነው።
340 መዝገበ ቃላት

ሙሲን፡- በየቀኑ አምስት ጊዜ ከመስጂድ የሶላትን ጥሪ የሚያደርግ ሰው።

ነብይ፡- ከመልእክቱ ጋር ከእግዚአብሔር የተላከ ነብይ ነው።
Namaz: ጸሎቶች. በህንድ ውስጥ ለዕለታዊው ሰላት በብዛት ጥቅም ላይ የሚውል ቃል።
ናሲክ፡- የሚሻረው፣ ማንሱክ ተብሎ የተሻረው ነው።
ዑመር (ዑመር)፡- በሱኒ ትምህርት ሁለተኛው ኸሊፋ እና የመጀመሪያው ኸሊፋ ዋና
አማካሪ አቡበክር።
ረሱል (ሰ. ሙስሊሞች ነብዩን በሚጠቅሱበት ጊዜ ሁሉ የሚጠቀሙበት የበረከት ሀረግ።
ቃድር፡- የሁሉንም ነገር በአላህ መወሰን፣ በመልካምም ሆነ በመጥፎ ውሳኔው ነው።
ቂብላ፡- ሙስሊሞች በሶላት ላይ የሚያጋጥሟቸው ነጥብ፣ ወደ መካ።
ቁርኣን (ቁርዓን)፡- በሙስሊሞች የሚታመን የእግዚአብሔር ለሰው ልጆች ሙሉ እና
የመጨረሻው መገለጥ ነው፣ በመልአኩ ገብርኤል ለሃያ ሶስት አመታት የተላለፈው እና
በሰማይ ካለው ዘላለማዊ ኦሪጅናል ጋር ፍጹም ይዛመዳል።
ረመዳን፡- የሙስሊሞች የጨረቃ አመት ዘጠነኛው ወር አሁን ለመፆም የተወሰነበት፣
ቁርአን ወደ መጀመሪያው ሰማይ ወርዷል ተብሎ በሚታሰብበት ወቅት ነው።
ረሱል፡- ከአላህ መልእክት ወይም መገለጥ የሚያመጣ ሐዋርያ ነው። የሙስሊም ወግ
124,000 ነቢያትን ይዘረዝራል። ግን በጣም ታዋቂዎቹ ነቢያት አምስት (ወይም ስድስት)
ናቸው፡ መሐመድ (የእግዚአብሔር ሐዋርያ)፣ ኖህ (የእግዚአብሔር ሰባኪ)፣ አብርሃም
የእግዚአብሔር ወዳጅ)፣ ሙሴ (የእግዚአብሔር ተናጋሪ) እና ኢየሱስ (የእግዚአብሔር
ቃል)። አንዳንዶቹ ደግሞ አዳም (በእግዚአብሔር የተመረጠ) በዝርዝሩ ውስጥ ስድስተኛ
ሰው አድርገው ያካትታሉ። መሐመድ በቁርአን ውስጥ የእግዚአብሔር ሙሉ እና
የመጨረሻ መገለጥ ያለው የመጨረሻው እና የመጨረሻው ነቢይ እንደሆነ ይታመናል,
"የነቢያት ሁሉ ማኅተም."
ሰደቃ፡ ልግስና ፣ ለድሆች እና ለችግረኞች ምጽዋት። ሙስሊሞች ከገቢያቸው አንድ
አርባኛ (2.5 በመቶ) በምጽዋት የመስጠት ግዴታ አለባቸው።
ሰላም ፡ ሰላም; የሰላም ሰላምታ።
ሰላት፡- ከአምስቱ የእስልምና እምነት ምሰሶዎች አንዱ የሆነ አምስት ሰላት የተደነገገ
ነው። ሙስሊሞች በየቀኑ 17 ሙሉ ጸሎቶችን መስገድ ይጠበቅባቸዋል። በግልም ሆነ
በጋራ መጸለይ ይችላሉ። ጁምዓ እኩለ ቀን ላይ ሙስሊሞች በመስጊድ ተሰብስበው
እንዲሰግዱ ይጠበቅባቸዋል።
ሻዳህ፡- በጥሬው “ምስክርን ለመስማት”፣ እሱም “ከአላህ በስተቀር ሌላ አምላክ የለም፣
ሙሐመድም የሱ መልእክተኛ ናቸው” የሚለውን የእምነት መግለጫ በማንበብ የሚደረግ
ነው። ይህንን በቅንነት መናገር ሙስሊም ለመሆን የሚያስፈልገው ብቻ ነው።
ሻሂድ፡- ምስክር ከዚያም በሞቱ ቀንድ ምስክር የሆነ ሰማዕት ነው።
ሽርክ፡- ማኅበር በተለይም የሌላውን ከአላህ ጋር መተሳሰር፣ ፍፁም የሆነ ልዩነቱን
ለመንቀፍ።
ሺዓዎች፡- ከሱኒዎች በተቃራኒ የመሐመድ አማች አሊ የመሐመድ አማች አሊ
በእስልምና ማህበረሰብ አመራር ውስጥ የመሐመድ እውነተኛ ተተኪ መሆኑን የሚያምን
ዋና የእስልምና ክፍል ነው።
ሲራት [ወይ ሴራት] ፡ በገሃነም ላይ ያለው ድልድይ በጥሬው ነው። በዘይቤ፣ ጠባብ መንገድ
ወደ ሰማይ።
መዝገበ ቃላት 341

ሱፊስ፡- ዓለማዊ ትስስርን የሚክድ፣ እግዚአብሔርን በነገር ሁሉ የሚያይ እና ፍጡራንን

ከእግዚአብሔር ጋር አንድ ለማድረግ የሚጥር የእስልምና ምሥጢራዊ ክንፍ።
ከኦርቶዶክስ እስላማዊ አሀዳዊነት (እግዚአብሔር ሁሉንም የፈጠረው) በተቃራኒው ወደ
ፓንቴዝም (እግዚአብሔር ሁሉን ነው) ያዘነብላሉ። አንዳንዶች መሐመድን አማልክት
አድርገውታል፣ ይህ በኦርቶዶክስ ሙስሊሞች ዘንድ የተናቀ ነው የሚባለው።
ሱና ፡ ስለ መሐመድ ባህሪ የተጻፈ ኢስላማዊ ወግ፣ በሱኒ ሙስሊሞች ስልጣን እንዳለው
ይቆጠራል።
ሱኒዎች ፡ የእስልምና ዋና አካል 80 በመቶ ያህሉ ከሺዓዎች በተቃራኒ የመሐመድ
የመተካካት መስመር በአራቱ ኸሊፋዎች አቡበክር፣ ዑመር፣ ኡስማን እና አሊ ውስጥ
ይገኛል ብለው ያምናሉ። .
ሱራ (ሱራ፣ ሱረቱ)፡- የቁርኣን ምዕራፍ በድምሩ 114 ነው።
ታብዲል፡- በጥሬው “ለውጥ”፣ በተለይ በመጽሐፍ ቅዱስ ውስጥ ለጽሑፍ ለውጥ ወይም
ሙስና ጥቅም ላይ ይውላል።
ተፍሲር ፡ የቁርኣን ተፍሲር።
ታጊር፡- በጥሬው “የተቀየረ ወይም የተጭበረበረ”፣ አንዳንድ ጊዜ የመጽሐፍ ቅዱስን
ጽሑፍ መበላሸትን ያገለግላል (በተጨማሪም ታብዲልን ይመልከቱ)።
ታህሪፍ፡- የመጀመሪያው የመጽሐፍ ቅዱስ ጽሑፍ ተበላሽቷል የሚለው የእስልምና
አስተምህሮ።
ተክቢር፡- “እግዚአብሔር ታላቅ ነው” በማለት እግዚአብሔርን ማመስገን (አላሁ አክበር)።
ተቅድር፡- የእግዚአብሔር መገዛት ለሰው ልጆች እና ለታሪክ ሁሉ።
ተቅዋ ፡ ፈሪሃ ወይም ጨዋ ባህሪ።
ተውሂድ ፡ አንድነት፡ በተለይ የእግዚአብሔርን ፍፁም አንድነት በተመለከተ ጥቅም ላይ
ይውላል።
ታውራት፡- የአይሁድ ኦሪት ወይም የሙሴ ሕግ።
ዑለማዎች፡- የሙስሊም ሊቃውንት በስምምነት የደረሱዋቸው መርሆች፣ በሱኒዎች
እንደ ስልጣን ተቆጥረዋል። በሃይማኖት ጉዳዮች የተማሩ (ምሁራን)።
ኡመር ፡ ቀደም ብሎ እስልምናን የተቀበለ እና የሙሐመድ ታማኝ ተከታይ ነው።
ሁለተኛው የሙስሊም ኸሊፋ.
ዑስማን ፡ ሌላው ቀደም ብሎ እስልምናን የተቀበለ እና ሦስተኛው የሙስሊም ኸሊፋ
ነው።
ዋሂድ፡- አንድ አምላክ ለሁሉም። አንዳንድ ጊዜ ከአሃድ ጋር በተለዋዋጭነት ጥቅም ላይ
ይውላል ።
ዛቡር፡- በብሉይ ኪዳን የመዝሙር መጽሐፍ ውስጥ በተበላሸ መልክ ተጠብቀው የሚገኙት
የዳዊት የመጀመሪያ መዝሙሮች።
ዘካት፡- አንድ አማኝ ሙስሊም ከገቢው በጠቅላላ አርባ አንድ (2.5 በመቶ) በዋነኛነት
ለድሆች እና ለችግረኞች የሚሰጥ ሃይማኖታዊ መስዋዕት ነው።
 መጽሐፍ ቅዱስ

አብዳላቲ፣ ሀሙዳህ። እስልምና ትኩረት. ኢንዲያናፖሊስ፡ የአሜሪካ ትረስት ህትመቶች፣

1975
አብዱል-ሀቅ፣ አብዲያህ አክባር። እምነትህን ለሙስሊም ማካፈል። የሚኒያፖሊስ፡
የቢታንያ ህብረት፣ Inc.፣ 1980
አጂጆላ፣ አልሀጅ AD የእምነት ይዘት በእስልምና። ላሆር፣ ፓኪስታን፡ እስላማዊ
ሕትመቶች፣ ሊሚትድ፣ 1978
አክታር ፣ ሻቢር። ለሁሉም ወቅቶች የሚሆን እምነት። ቺካጎ፡ ኢቫን አር ዲ አሳታሚ፣
1990
አል-ፋሩኪ. የክርስቲያን ተልእኮ እና ኢስላማዊ ዳዕዋ፡ የቻምቤሲ ውይይት ምክክር ሂደት።
ሌስተር፡ እስላማዊ ፋውንዴሽን፣ 1982
አል-ፋሩቂ, lsma'il R. Islam. ናይልስ፣ ሕመም፡ አርገስ ኮሙኒኬሽን፣ 1984
አሊ፣ አ. ዩሱፍ ቅዱስ ቁርኣን: ትርጉም እና ማብራሪያ. ደማስቆ፡ ኡሉም አልቁርዓን፣
1934
አሊ፣ ማውላና ሙሐመድ። መሐመድ እና ክርስቶስ። ላሆር፡- አህመዲያ አንጁማን-ኢ-
ኢሻአት-ኢ-ኢስላም፣ 1921
አንደርሰን, ኖርማን. የዓለም ሃይማኖቶች. ግራንድ ራፒድስ፡ ኤርድማንስ፣ 1987
ክርስትና እና የዓለም ሃይማኖቶች። ዳውነርስ ግሮቭ፡ ኢንተርቫርስቲ፣ 1984
. እስልምና በዘመናዊው ዓለም. ሌስተር፡ አፖሎስ፣ 1990

አንድሬ, ቶር. መሐመድ፡ ሰውየው እና እምነቱ። Rev. እትም። ኒው ዮርክ: ሃርፐር እና

ረድፍ, 1955.
ቀስተኛ, ጆን ክላርክ. በመሐመድ ውስጥ ሚስጥራዊ አካላት። ኒው ሄቨን: ዬል ዩኒቨርሲቲ
ፕሬስ, 1924.
አታ ኡር-ረሂም, ሙሐመድ. ኢየሱስ የእስልምና ነብይ። ኒው ዮርክ: ዲዋን ፕሬስ, ኛ
አል-ባቂላኒ፣ ተአምር እና አስማት። በሪቻርድ ጄ ማካርቲ የተስተካከለ። ቦታ ደ I'Etoile:
Librairie Orientale, ኛ
ቤል, ሪቻርድ. የእስልምና አመጣጥ በክርስቲያናዊ አካባቢው. ለንደን፡ ፍራንክ ካስ እና
ኩባንያ፣ 1968 ዓ.ም.
በእስላማዊ ሕግ, ሃይማኖት እና ማህበረሰብ ውስጥ ጥናቶች. ኒው ዴሊ፡ ጥልቅ
Bhatia, HS
እና ጥልቅ ህትመቶች፣ 1989
ቡካይል ፣ ሞሪስ መጽሐፍ ቅዱስ፣ ቁርአን እና ሳይንስ። ዴሊ: ታጅ ኩባንያ, 1988 እትም.
 343
344 መጽሃፍ ቅዱስ

ባክነር ፣ ጄሪ "ለእስልምና ብሔር መመስከር" ክርስቲያን ምርምር ጆርናል 20, ቁ. 3 (ጥር -

መጋቢት 1998)፣ 40-41
ቡድ ፣ ጃክ በእስልምና ላይ የተደረጉ ጥናቶች፡ ቀላል የእስልምና እምነት መግለጫ። የቀይ
ባህር ተልዕኮ ቡድን፣ ኛ
ቡኻሪ. የሳሂህ አል-ቡካሪ ትርጉም. በመሐመድ ሙህሲን ካን ተተርጉሟል። አል መዲና፡
ኢስላሚክ ዩኒቨርሲቲ። 10 ጥራዝ
ቺሽቲ፣ የሱፍ ሳሌም ክርስትና ምንድን ነው፡ የክርስቲያን እምነት መሰረታዊ
አስተምህሮዎች ወሳኝ ፈተና መሆን። ካራቺ፣ ፓኪስታን፡ የዓለም እስላማዊ
ተልእኮዎች ፌዴሬሽን፣ 1970
ክራግ ፣ ኬኔት። የሚናሬቱ ጥሪ። ኒው ዮርክ: ኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ, 1964.
ኢየሱስ እና ሙስሊሙ፡- ዳሰሳ። ለንደን፡ ጆርጅ አለን እና ዩንዊን፣ 1985

መሐመድ እና ክርስቲያን። ለንደን፡ ዳርተን፣ ሎንግማን እና ቶድ፣ 1984

ዳሽቲ፣ ሚ. ሃያ ሦስት ዓመታት፡ የመሐመድ ትንቢታዊ ሥራ ጥናት።
ለንደን፡ ጆርጅ አለን እና ዩንዊን፣ 1985
ዳውድ፣ አብዱል-አሃድ። መሐመድ በመጽሐፍ ቅዱስ። 2 ዲ እትም። ኩዋላ ላምፑር፡
ፑስታካ አንታራ፣ 1979
ዲዳት ፣ አህመድ መጽሐፍ ቅዱስ የአምላክ ቃል ነው ? ደቡብ አፍሪካ፣ 6 ኛ ህትመት፣
1987
መሐመድ እና ኢስላማዊው ወግ. ዌስትፖርት፣ ሲቲ፡ ግሪንዉድ
Dermenghem, Emile.
ፕሬስ፣ አሳታሚዎች፣ 1974
ዶይ፣ ARI "የነቢዩ ኢየሱስ ሁኔታ በእስልምና።" ሙስሊም (መጽሔት) የዓለም ሊግ (ሰኔ
1982)።
ፋራካን ፣ ሉዊስ "የእውነተኛው ሃይማኖት ስም?" የመጨረሻ ጥሪ፣ የካቲት 17፣ 1998፣
20-21
ጊብ፣ HA R. መሐመዳኒዝም፡ ታሪካዊ ዳሰሳ። ለንደን፡ ኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ፣ 1949
ጊብ፣ ሃር እና ጄኤች ክሬመርስ። አጭር ኢንሳይክሎፔዲያ ኦቭ እስልምና። ኢታካ: ኮርኔል
ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ, 1953.
ጊልክርስት ፣ ጆን የቁርአን እና የመጽሐፍ ቅዱስ ጽሑፋዊ ታሪክ። ቪላች፣ ኦስትሪያ
የሕይወት ብርሃን, 1988.
. ጀማል-ቁርኣን፡ የቁርኣን ጽሁፍ ማካሄጃ። ቤኖኒ፡ ደቡብ አፍሪካ፡
ኢየሱስ ለሙስሊሞች፣ 1989
 . የክርስቶስ ስቅለት፡- ልብወለድ ያልሆነ እውነታ። ቪላች፣ ኦስትሪያ፡ የሕይወት
ብርሃን፣ ኛ

የእስልምና ቲዎሎጂ እና ህግ መግቢያ. በአንድራስ እና ሩት ሃሞሪ

Goldziher, lgnaz.
የተተረጎመ። ፕሪንስተን፣ ኒጄ፡ ፕሪንስተን ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ፣ 1981
ለእያንዳንዱ ሙስሊም መልስ. በሲሞን ግሪንሊፍ የህግ ትምህርት ቤት
Gudel, Joseph P.
ያልታተመ ተሲስ፣ 1982።
ሀበርማስ ፣ ጋሪ። ለኢየሱስ ሕይወት የጥንት ማስረጃዎች። ናሽቪል፡ ቶማስ ኔልሰን፣ 1984
መጽሐፍ ቅዱስ 345

ሀሚዱላህ ሙሀመድ የእስልምና መግቢያ። ፓሪስ፡ ሴንተር ካልካል ኢስላሚክ፣ 1969

ሃኒፍ፣ ሱዛንን። ስለ እስልምና እና ሙስሊሞች ሁሉም ሰው ማወቅ ያለበት። ቺካጎ፡ ካዚ
ህትመቶች፣ 1979
ሃይካል፣ ሙሐመድ ሁሴን የመሐመድ ሕይወት። ኢንዲያናፖሊስ፡ የሰሜን አሜሪካ
እምነት ህትመቶች፣ 1976
ሄመር, ኮሊን. በሄለኒክ ታሪክ ቅንብር ውስጥ ያሉ ድርጊቶች። Winona Lake, IN:
Eisenbrauns, 1990.
ኢብኑ ኢሻቅ. ሲራት ረሱል (ሰ.ዐ.ወ) በ A. Guillaume የተተረጎመ። ኒው ዮርክ:
ኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ, 1980.
ኢብኑ ተይሚያ. የሙስሊም የነገረ-መለኮት ምሁር ለክርስትና የሰጠው ምላሽ። በቶማስ
ኤፍ ሚሼል ተስተካክሎ ተተርጉሟል። ዴልማር፣ ኒው ዮርክ፡ የካራቫን መጽሐፍት፣
1984
ጄፍሪ ፣ አርተር እስልምና፡ መሐመድ እና ሃይማኖቱ። ኢንዲያናፖሊስ እና ኒው ዮርክ፡-
ቦብስ-ሜሪል ኩባንያ፣ ኢንክ.፣ 1958
. የቁርአን የውጭ መዝገበ ቃላት ። ላሆር፡ አል-ቢሩኒ፣ 1977
ለቁርኣን ጽሑፍ ታሪክ የሚሆኑ ቁሳቁሶች። ኒው ዮርክ፡ AMS Press, Inc., 1975.
.
ካትሬጋ፣ ባድሩ ዲ. እና ዴቪድ ደብሊው ሼንክ። እስላም እና ክርስትና፡ ሙስሊም እና
ክርስቲያን በውይይት ላይ። ግራንድ ራፒድስ፡ ኤርድማንስ፣ 1981
ኬንዮን, ፍሬድሪክ. መጽሐፍ ቅዱሳችን እና ጥንታዊዎቹ የእጅ ጽሑፎች። 4 ኛ እትም.
ኒው ዮርክ: ሃርፐር, 1958.
ካሊፋ፣ ራሻድ ቁርኣን፡ ተአምረኛው ምስላዊ አቀራረብ። ካራቺ፡ ሃይደር አሊ ሙልጄ "ታሃ"
1987
ካሊፋ፣ ራሻድ የበቆሎ አስተላላፊው ይናገራል፡ የእግዚአብሔር መልእክት ለዓለም። ቱስኮን፡
የቱስኮን መስጊድ፣ 1981
ኩጁ ፣ አብዱላህ መሀመድ። የጉዞው መጨረሻ. ዋሽንግተን ዲሲ፡ እስላማዊ ማእከል፣
1988
ኮችለር ፣ ሃንስ በእስልምና እና በክርስትና የአንድ አምላክ እምነት ጽንሰ -ሀሳብ. ቪየን፡
ዊልሄልም ብራሙለር፣ 1982
Latourette, ኬኔት ስኮት. የክርስትና ታሪክ፡ ከ 1500 ጀምሮ ሳን ፍራንሲስኮ ፡ ሃርፐር፣
1975
ሊነማን፣ ኤታ የመጽሐፍ ቅዱስ ታሪካዊ ትችት፡ ዘዴ ወይስ ርዕዮተ ዓለም? በሮበርት
ያርቦሮ የተተረጎመ። ግራንድ ራፒድስ፡ ቤከር፣ 1990
. የሲኖፕቲክ ችግር አለ ? የመጀመሪያዎቹ ሦስት ወንጌላት ሥነ-ጽሑፋዊ ጥገኛነት
እንደገና ማሰብ። በሮበርት ያርቦሮ የተተረጎመ። ግራንድ ራፒድስ፡ ቤከር፣ 1992

ማህሙድ ፣ አብደል ሀሊም ። የእስልምና እምነት። የዓለም እስላም ፌስቲቫል እምነት ፣

1978
ማክዶዌል፣ ጆሽ እና ጆን ጊልክረስት። የእስልምና ክርክር. ሳን በርናርዲኖ፣ CA፡ ህይወት
አሳታሚዎች፣ Inc.፣ 1983 እነሆ።
ሙፋሲር፣ ሱለይማን ሻሂድ። ኢየሱስ የእስልምና ነብይ። ኢንዲያናፖሊስ፡ የአሜሪካ
ትረስት ህትመቶች፣ 1980
ናሽ ፣ ሮናልድ ወንጌል እና ግሪኮች። ዳላስ፡ የቃል ህትመት፣ 1992
346 መጽሃፍ ቅዱስ

ናስር፣ ሰይድ ሁሴን የእስልምና ሀሳቦች እና እውነታዎች። ለንደን፡ ጆርጅ አለን እና

ዩንዊን፣ ሊሚትድ፣ 1975
ናዚር-አሊ፣ ሚካኤል። ድንበሮች በሙስሊም-ክርስቲያን ግጥሚያ። ኦክስፎርድ: Regnum
መጽሐፍት, 1987.
ኔልስ ፣ ገርሃርድ ክርስቲያኖች ሙስሊሞችን ይጠይቃሉ። የሲም ዓለም አቀፍ የሕይወት
ፈተና፣ 1987
አዲስ ኢንሳይክሎፔዲያ ብሪታኒካ። ጥራዝ. 22. ኢንሳይክሎፔዲያ ብሪታኒካ, ኢንክ.,
1985.
ኒያዚ፣ ካውሳር የሰው መፈጠር። ካራቺ፡ Ferozsons, Ltd., 1975.
ፓሊ ፣ ዊሊያም የክርስትና ማስረጃዎች። ለንደን: 1851.
ፓሪንደር ፣ ጄፍሪ። ኢየሱስ በቁርአን። ኒው ዮርክ: ኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ, 1977.
ፓርሻል፣ ፊል. ከመስጂድ ባሻገር። ግራንድ ራፒድስ፡ ቤከር፣ 1985
. ወደ እስልምና ድልድዮች. ግራንድ ራፒድስ፡ ቤከር፣ 1983

Pfander፣ CG The Mizanu'l Haqq ኦስትሪያ፡ የሕይወት ብርሃን፣ 1986

ቋሰም፣ መሐመድ አቡል የነፍስ መዳን እና የእስልምና እምነት። ለንደን፡ ኬጋን ፖል
ኢንተርናሽናል፣ 1983
ራትዚንገር ፣ ጆሴፍ። የክርስትና መግቢያ። በ JR Foster የተተረጎመ። ኒው ዮርክ: ሲበር
ፕሬስ, 1979.
ራህማን ፣ ፋዝሉር። የቁርኣን ዋና ዋና ጭብጦች። ቢብሊዮቴካ ኢስላሚካ, 1980.
. እስልምና. ቺካጎ፡ የቺካጎ ፕሬስ ዩኒቨርሲቲ፣ 1979

ራኡፍ ፣ መሐመድ አብዱል እስልምና፡ እምነትና አምልኮ። ዋሽንግተን ዲሲ፡ እስላማዊ

ማእከል፣ 1974
ሪፒን፣ አንድሪው እና ጃን ክናፐርት። ጽሑፋዊ ምንጮች ለእስልምና ጥናት። ማንቸስተር፡
ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ፣ 1986
ሽመል፣ አናማሪ። ሙሐመድም መልእክተኛው ናቸው። ቻፕል ሂል እና ለንደን፡ የሰሜን
ካሮላይና ፕሬስ ዩኒቨርሲቲ፣ 1985
ሽመል፣ አኔማሪ እና አብዶልጃቫድ ፍላቱሪ። በአንድ አምላክ እናምናለን። ኒው ዮርክ:
ሲቤሪ ፕሬስ, 1979.
ቄስ ኤድዋርድ ይሽጡ። የእስልምና እምነት። ለንደን፡ ክርስቲያናዊ እውቀትን ለማስፋፋት
ማኅበር፣ ንዲ
ሸሃዲ፣ ፋድሉ የጋዛሊ ልዩ የማይታወቅ አምላክ። ላይደን፡ ኢጄ ብሪል፣ 1964
ሸርዊን-ዋይት፣ ኤኤን የሮማውያን ማህበር እና የሮማውያን ህግ በአዲስ ኪዳን። ኦክስ
ፎርድ: ክላሬንደን ፕሬስ, 1963.
ሾሮሽ፣ ዶ/ር አኒስ ኤ. እስላም ተገለጠ፡ ክርስቲያን አረብ ስለ እስልምና ያለው
አመለካከት። ናሽቪል፡ ቶማስ ኔልሰን፣ 1988
ውስጥ ያለው ወንጌል," Islamochristiana. ሮም፡ ፖንቲፊሲዮ
Slomp, J. "በክርክር
ኢንስቲትዩት ደ ሳዑዲ አረቢያ፣ 1978፣ ጥራዝ. 4.
ስሚዝ፣ ጄን I. እና ይቮኔ ያዝቤክ ሃዳድ። የእስልምና ሞት እና ትንሳኤ ግንዛቤ። አልባኒ፡
የኒውዮርክ ፕሬስ ስቴት ዩኒቨርሲቲ፣ 1981
ሶክስ ፣ ዴቪድ። የበርናባስ ወንጌል። ለንደን፡ ጆርጅ አለን እና ዩንዊን፣ 1984
ስታንተን፣ ኤችዩ ዌይትብሬክት። የቁርኣን ትምህርት። ኒው ዮርክ: ቢብሎ እና ታነን,
1969.
'l'isdall, ደብልዩ ሴንት ክሌር. የእስልምና ምንጭ። ኤድንበርግ፡ ቲ. እና ቲ. ክላርክ፣ ኤን
መጽሃፍ ቅዱስ 347

ቶሬይ ፣ ቻርለስ ቆራጭ። የአይሁድ የእስልምና መሠረት። ኒው ዮርክ፡ KTAV ማተሚያ

ቤት፣ Inc.፣ 1967
እስልምናን እና ሙስሊሞችን መረዳት ፡ የሳውዲ አረቢያ ኤምባሲ፣ ዋሽንግተን ዲሲ፣
እ.ኤ.አ
ዋዲ ፣ ቻሪስ። የሙስሊም አእምሮ። ለንደን እና ኒው ዮርክ፡ ሎንግማን፣ 1976
ዋት፣ ደብሊው ሞንትጎመሪ መሐመድ በመዲና. ኦክስፎርድ: ክላሬንደን ፕሬስ, 1956.
 . እስልምና እና ክርስትና ዛሬ፡ ለውይይት የሚደረግ አስተዋፅዖ። ለንደን፡
ራውትሌጅ እና ኬጋን ፖል፣ 1983
. የመሐመድ መካ. ኤድንበርግ፡ ኤድንበርግ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ፣ 1988
. የቤል የቁርአን መግቢያ። ኤድንበርግ፡ ኤድንበርግ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ፣
1970
ዌልች፣ አልፎርድ ቲ. እና ፒየር ካቺያ። እስልምና፡ ያለፈው ተፅዕኖ እና የአሁን ፈተና።
የኒው ዮርክ ፕሬስ ስቴት ዩኒቨርሲቲ, 1979.
ዊሊያምስ ፣ ጆን አልደን። እስልምና. ኒው ዮርክ: ጆርጅ ብራዚለር, 1962.
እ.ኤ.አ. በኤማሁስ መንገድ ላይ እስላሞች እና ክርስቲያኖች።
Woodberry, J. Dudley,
ሞንሮቪያ፣ ካሊፎርኒያ፡ MARC ህትመቶች፣ 1989
ዩሴፍ፣ ኤምኤ የሙት ባሕር ጥቅልሎች፣ የበርናባስ ወንጌል እና የአዲስ ኪዳን።
ኢንዲያናፖሊስ፡ የአሜሪካ ትረስት ህትመቶች፣ 1985
ዝወመር፣ ሳሙኤል ኤም. የሙስሊም የእግዚአብሔር ትምህርት። የአሜሪካ ትራክት
ማህበር፣ 1905
ሙስሊሙ ክርስቶስ። ኤዲንብራ እና ለንደን፡ ኦሊፋንት፣ አንደርሰን እና ፌሪየር፣
1912
 የሚመከር ንባብ

አብዱል-ሀቅ፣ አብዲያህ አክባር። እምነትህን ለሙስሊም ማካፈል። የሚኒያፖሊስ፡

የቢታንያ ህብረት፣ 1980
አንደርሰን, ኖርማን. እስልምና በዘመናዊው ዓለም. ሌስተር፡ አፖሎስ፣ 1990
ክራግ ፣ ኬኔት። የሚናሬቱ ጥሪ። ኒው ዮርክ: ኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ, 1964.
. ኢየሱስ እና ሙስሊሙ፡- ዳሰሳ። ለንደን፡ ጆርጅ አለን እና ዩንዊን፣ 1985

ዳሽቲ ፣ ሁሉም። ሃያ ሦስት ዓመታት፡ የመሐመድ ትንቢታዊ ሥራ ጥናት። ለንደን፡ ጆርጅ

አለን እና ዩንዊን፣ 1985
ካትሬጋ፣ ባድሩ ዲ. እስልምና እና ክርስትና፡ ሙስሊም እና ክርስቲያን በውይይት ላይ።
ግራንድ ራፒድስ፡ ኤርድማንስ፣ 1981
ማክዶዌል፣ ጆሽ እና ጆን ጊልክረስት። የእስልምና ክርክር. ሳን በርናርዲኖ፣ ካሊፎርኒያ፡ እዚህ
ህይወት
፣ 1983
ሞሪ ፣ ሮበርት የሐዲስ ትንታኔ. ኦስቲን, ቴክክስ: የምርምር ትምህርት ፋውንዴሽን, 1992.
ናዚር-አሊ፣ ሚካኤል። ድንበሮች በሙስሊም-ክርስቲያን ኢንኮተር። ኦክስፎርድ፡ Regnum፣
1987

ኔልስ ፣ ገርሃርድ ክርስቲያኖች ሙስሊሞችን ይጠይቃሉ። የሲም ዓለም አቀፍ የሕይወት

ፈተና፣ 1987
ፓሪንደር ፣ ጄፍሪ። ኢየሱስ በቁርአን። ኒው ዮርክ: ኦክስፎርድ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ, 1977.
ፓርሻል፣ ፊል. ከመስጂድ ባሻገር። ግራንድ ራፒድስ፡ ቤከር፣ 1985
. ወደ እስልምና ድልድዮች. ግራንድ ራፒድስ፡ ቤከር፣ 1983

Pfander፣ CG The Mizanu'l Haqq ኦስትሪያ፡ የሕይወት ብርሃን፣ 1986

ሾሮሽ፣ አኒስ ኤ. እስላም ተገለጠ፡ ክርስቲያን አረብ ስለ እስልምና ያለው አመለካከት።
ናሽቪል፡ ቶማስ ኔልሰን፣ 1988
ሶክስ ፣ ዴቪድ። የበርናባስ ወንጌል። ለንደን፡ ጆርጅ አለን እና ዩንዊን፣ 1984
Tisdall, ደብሊው ሴንት ክሌር. የእስልምና ምንጭ። ኤድንበርግ: ኤፍ. & ቲ. ክላርክ፣ ኛ
Woodberry, J. Dudley, እ.ኤ.አ. በኤማሁስ መንገድ ላይ እስላሞች እና ክርስቲያኖች።
ሞንሮቪያ፣ ካሊፎርኒያ፡ MARC ህትመቶች፣ 1989
ዝወመር፣ ሳሙኤል ኤም. የሙስሊም የእግዚአብሔር ትምህርት። የአሜሪካ ትራክት
ማህበር፣ 1905
. ሙስሊሙ ክርስቶስ። ኤዲንብራ እና ለንደን፡ ኦሊፋንት፣ አንደርሰን እና ፌሪየር፣
1912

349
የቁርዓን አኒክ ሱራስ ማውጫ
1፡1 ገጽ 184 2፡151 186፣ 191 2፡270 24፣ 25 2፡271
1፡2 231 2፡159 223 27

1፡3 25, 137 2፡160 29

3፡2 26
1፡5 231 2፡172 192
3፡7 100፣ 184
2፡173 29
3፡8 27
2፡2 102፣ 184
2፡177 36፣ 192-93
3፡9 24፣ 137
2፡2-4 100፣184
2፡179ff 99
3፡12 188 3፡19
2፡23 105፣ 186
2፡182 29 195
2፡25 125፣ 129፣ 207
2፡183 99 3፡26 26፣ 27፣ 137
2፡29 25፣ 34-35
2፡187 29 3፡31 138፣ 141
2፡30 40
2፡190-93 320 3፡32 29፣141
2፡31-34 42 2፡34
2፡191 99 2፡192 3፡37-45 64
39
29 2፡199 29 3፡37-47 248
2፡35 41፣ 42 2፡37
2፡207 127 3፡55 68፣ 283፣ 286፣ 292
24፣ 29
2፡210 254 2፡216 3፡59 64፣ 193
2፡38-39 46 2፡42
320
59፣ 214 3፡67 56
2፡216-17 78
2፡48 87፣ 120 2፡54 3፡69 195
29 2፡217 180
3፡71 59፣ 214
2፡62 58፣ 129 2፡218 29
3፡78 59፣ 214 3፡85
2፡73 195 2፡75 2፡224 320
58፣ 129
218 2፡225 24
3፡89 77
2፡78 59፣ 214 2፡85 2፡225-26 29፣137
3፡108 186፣ 191
59፣ 214 2፡228 177
3፡110 59
2፡87 68 2፡235 25፣29
3፡123 165
2፡92 254 2፡244 78፣ 178፣
3፡157-58 129፣ 167፣ 200፣
2፡97-98 37 179
293, 320
2፡106 98፣ 201-2 2፡245-46 25
3፡169 320
2፡111-12 129 2፡117 2፡248 254
3፡170-71 167፣200
24፣ 137 2፡253 186፣ 191
3፡181-84 162-63፣ 164፣
2፡118 155፣ 174፣ 2፡254 87
191 169፣ 262
2፡255 22፣ 87፣ 136
2፡132 57 3፡183 155፣ 163፣ 172፣ 174
2፡255-56 25
2፡136 57 3፡185 109፣ 110፣ 266
2፡256 202
2፡142 77 3፡194-95 78
2፡267 24፣ 25
2፡143 24፣ 25 2፡143- 351
44 99 2፡268 27
352 የቁርዓን ሱርድስ ማውጫ

3፡195 129፡178-79፡320 5፡17 282 7፡12-18 43

3፡198 123 5፡19 306 7፡20-25 43-44
5፡35 163 7፡40 111
4፡3 175-76 5፡36 167፣ 200፣ 207፣ 320 7፡54 202
4፡6-7 24፡137 5፡36-38 179 7፡106-8 163፣ 172-73
4፡28-32 47፣ 285 5፡39 29 7፡116-19 163፣172
4፡31 48 5፡46 217 7፡118 173
4፡34 177 5፡46-47 65 7፡156 29፣ 138፣ 195
4፡40 128 5:50 59,213 7፡157 83፣ 106፣ 153፣
187፣
4፡45 27, 122 5፡54 58,321 195

4፡46 59፣ 214 5፡67 217 7 ፡178-79 30፣147

4፡47 27 5፡69 193,217 7፡199 99
4፡57 123፣ 125፣ 129፣ 207 5፡71 29፡217
4፡63-65 172 5፡72 65 8፡12 179
4፡74-75 320 5፡75 62፣ 64፣ 129፣ 216፣ 306 8፡12-17 321
4፡80 83፣ 97 5፡78 64፣217 8፡17 79፣165
4፡82 107፣ 189 5፡85 58 8፡48 43
4፡85 26 5፡110 248 8፡50 110
4፡87 26 5፡113 64, 172 8፡59-60 321
4፡89 320 5፡114 57 8፡65 79 ፡ 166፡ 174፡ 321
4፡95 179,320 5፡117 25
4 ፡95-96 78፣129 5፡119 264 9፡5 178፣ 202፣ 207፣ 321
4፡99-100 25 9፡14 321
4፡101 320 6 ፡8-9 169፣172 9፡29 58፣ 77፣ 178፣ 202፣
207
4፡116 20-21፣ 136፣ 268፣ 6፡12 29፣ 138፣ 140 9፡30 59
285 6፡18 24,146 9፡36 78
4፡120 40 6፡1.9 100,184 9፡51 30፣ 147
4፡122 125 6፡34 202 9፡72 122-23
4፡125 77 6፡35 163 9፡74-75 26
4፡150-51 129 6፡37 163፣ 173 9፡117-18 29
4፡152 129 6፡50 85-86
4፡153 169፣172 6፡51 120 10፡3 34
4፡155-61 58 6፡54 29 10፡28-29 26
4፡157-58 282,291 6፡61 266 10፡37 100፣ 103፣ 106፣
185፣
4፡157-59 66፣68 6፡83 25 186
4፡157 292 6፡84-86 55፣ 172 10፡38 105፣ 186፣ 187
4፡158 64,248 4፡160 6፡89 24፣ 59፣ 77 10፡47 53
192 6፡91 24 10፡52 124
4፡163-65 55 10፡64 202
6፡93 110
4፡169-71 63 6፡96-100 20 10፡68 64
4፡171 217፡264 4፡ 6፡102 27፣ 137 10፡94 59፣ 213፣ 217፣ 291፣
173 125
6 ፡115 25፣137 293

6፡128 124 6፡ 10፡99-100 202

5፡4 91
160 128
5፡10 125
11፡9-13 47,285
5፡12 165 7፡8-9 163 11፡57 24
5፡14 59 7፡10 48 11፡60 24

የቁርዓን ሱራዎች 13፡19 26 13፡ 15፡26-27 38

ማውጫ 26 24
13፡29 125 16፡3-22 20
11፡61 26 13፡39 54፣ 98፣ 100፣ 16፡4 47፣ 285
11፡64 26 139፣ 16፡36 53፣ 151 16፡61
184 47፣ 285
11፡73 26
11፡76 26 11፡87 16፡89 119 16፡101 98
14፡13-14 1 88
25 16፡103 161
14፡16-17 122
11፡89 25 17፡1 25፣ 164
14፡17 290
11፡90 27፣ 137 17፡13 202 17፡13—14 119
14፡22 43
11፡92 27፣ 137 17፡44 34
14፡23 125
11፡106 122 11፡107 17፡70 48 17፡86 86
124 14፡34—37 47, 285
17፡88 105፣ 106፣ 186
14፡42-43 26
12፡1—2 100፣ 184 12፡ 17፡90 193
14፡44 83
64 53፣ 137 17፡90-92 172
14፡50 122
17፡90—93 163፣ 174
13፡9—10 26, 137
15፡9 17፡90-95 172
13፡11-12 27 187 17፡99 25
13፡14 20 15፡23
17፡99-101 137
13፡16 137 27 15፡
26 40 17፡101 25
13:16—17 24, 26, 27
17፡102 163 17፡ 22፡19-21 122 27፡60—65 20 27፡80
105 155 17፡106 22፡14 125 113
92
22፡23 125
28፡48 199 28፡86—87
18፡1 100፣ 184 22፡36 48 186፣ 191
18፡29 202 18፡49 119 22፡39-40 78 28፡88 117
18፡50 39 22፡51 74፣ 161 354

18፡86 205 22፡54 27

22፡58—59 129፣ 167፣ 29፡27 153
18፡92—98 116 18፡107
125 200፣ 29፡41 20 29፡46
293 58
19፡15 292 22፡62 26 29፡50 86
19:16-21። 64፣ 248 19፡
21 63 23፡14 204 30፡2-4 107፣ 167፣ 188፣ 200
19፡29—31 64, 248 23፡15-16 110 30፡29 20
19፡33 68፣ 286፣ 292 19፡ 23፡45 163፣ 172 30፡30 45፣ 48
34—35 63
23፡102—3 119፣ 127 30፡47 27፣ 137 30፡50
19፡35 64፣ 199፣ 249 26
23፡119 20
19፡40—41 27 19፡94
26 32፡4 35፣ 202፣ 230
24፡2 198፣ 201
32፡5 118 32፡6
24፡35 27
20፡15 114 199
20፡22-23 163 32፡9 40
25፡4ff 161
20፡50 26 20፡52 26 32፡13 30፣ 147-48
25፡6 100፣
20፡66 192 32፡14 124
184 25፡
20፡73 24 11—14
20፡75 24 290 25፡12 33፡21 83፣ 97
—13 122 33፡37 176
20፡111 24
25፡15
33፡40 152
20፡113 100፣ 184 20፡ 123
33፡50 176
114 24 20፡122 29 25፡32 92፣ 155
353 33፡51 176
25፡51 141
33፡52 176-77
25፡61 34
21፡16 49 33፡56 88፣ 97
25፡70 29፣ 128
21፡22 20 21፡ 33፡63 114
25 20 26፡210-11 100 33፡72 47፣ 48፣ 285
21፡47—48 27፣ 137
21፡96-97 116 27፡40 26 34፡18 199

21፡103 118 21፡ 34፡26 25 34፡43

107 97 74
35፡5 40 41፡12 35 51፡20-21 19
41፡28 124 51፡50-52 20
36፡7-10 30፣147 51፡56 38፣ 49
41፡53 19፣188
36፡65 119 51፡57-58 25
36፡66 120 42፡19 26 51፡58 26

36፡78-79 117
43፡3-4 101፣ 139፣ 52፡20 122
184
37፡18-21 118 37፡ 52፡24 122
43፡40 54 52፡28 24
23-24 120 37፡43
122 43፡43-44 100፣ 184
37፡45-47 122 37፡ 43፡74 124 53፡19-23 74
48 122 53፡21-23 161፣ 198፣ 201
37፡62-68 121 44፡54 122 53፡23 161
37፡94 32፣ 149 37፡102-
45፡3-4 19 54፡1-2 163-64 54፡42
7 283 38፡22 199
45፡16-17 59 26
38፡71-77 39

46፡29ff 38 55፡1-2 100፣ 184 ሳ

39፡1-2 100፣ 184
46፡33 117 55፡3-7 34
39፡41 100፣ 184
55፡26-27 117
39፡53 127 47፡3 25 55፡27 24
39፡61 127 47፡4 178፣ 321 47፡ 55፡44 122 55፡72
39፡65 20 19 178 122
39፡68 117
48፡2 178
56፡3 24
40፡3 29
48፡11 25
56፡17 122
40፡15 53-54፣ 151
የቁርዓን ሱርድስ 56፡22 122
40፡48 24 ማውጫ 56፡42-43 122 56 ፡
40፡48-51 137 83 110

40፡51 24 49፡9 192 57፡3 24

40፡55 178 49፡13 49
57፡16 59
40፡78 55
50፡16 29
59፡7 84
41፡2-3 100፣184 50፡28 26
59፡22-24 23
41፡6 75 50፡34 123
59፡23 24፣ 25፣ 26፣ 27፣ 137
41፡9 35፣ 230 41፡9-12 202 50፡38 35
59፡24 24, 26
የቁርዓን ሱርድስ ማውጫ 35
5
 74፡1 192 89፡2 167-68፣ 201
61፡4 322
74፡9-10 118 89፡27-30 266
61፡6 157-58
74፡11 27፣ 137 74፡
19 122 91፡1 ff 195
62፡1 25፣ 137
62፡2 195 62፡ 75፡35-39 118 94፡1-2 166 94፡
5 59 8 166
78፡23 124
64፡17 25 96፡1-5 72
78፡40 118
96፡6 47፣ 285
66፡2 180
79፡1-2 110
97፡1 ff 194
67፡7-8 122
80፡33-42 118
98፡6 77
68፡42 118
81፡1-3 114-15
81፡6 114-15 105፡1 ff 194
69፡13-16 117
69፡18-31 119-20 81፡14 114-15
109፡1 ff 194
69፡30-32 122
82፡1-5 114
70፡4 118 111፡ lff 194
85፡13 26 112፡1 ff 135s
71፡10 25 85፡21-22 100፣ 139፣ 184 112፡2 25 ሳ

72፡1-2 38
87፡9 96
72፡3 64
72፡11 38 89፡1-5 188
የሰዎች ማውጫ
አሮን፣ 55፣ 164፣ 172 አልብራይት፣ ዊሊያም ኤፍ.፣ 242
አባስ፣ አብዱላህ ኢብን፣ 19፣ 42 ሁሉም፣ 73፣ 177፣ 195፣ 199፣ 295-96
አቤል, 317 አሊ፣ ማውላና መሐመድ፣ 187፣ 188-89
አብድ-አላህ (አብዱላህ)፣ 15፣ 70 አልቃማ ፣ 128
አብዳላቲ፣ ሀሙዳህ፣ 35፣ 45፣ 50፣ 5354፣ አሚና፣ 70 አነስ፣
86፣ 103-104፣ 124፣ 151፣ 174፣ 178 112፣ 169

233-34፣ 282፣ 288-89፣ 290፣ 291- አንደርሰን፣ ሰር ኖርማን፣ 68-69፣ 96፣

92 143፣
አብዱህ፣ መሐመድ፣ 60፣ 214 311, 316
አንድሬ፣ ቶር፣ 70-71፣ 72፣ 74፣ 77፣ 81፣
አብዱል-ሀቅ፣ አብዲያህ አክባር፣ 32፣ 48፣
96፣
63፣ 89፣ 101፣ 102፣ 128፣ 149፣
159, 181
183፣ 217፣
አንሴልም, 290
287፣ 291፣ 297
አንቴስ ፣ ፒተር ፣ 62 ፣ 216
አብርሃም፣ 55-57፣ 63፣ 777፣ 98፣ 121፣ አኩዊናስ ፣ ቶማስ ፣ 8 ፣ 144 ፣
15253፣ 164፣ 172፣ 226፣ 228-29፣ 149 አርቤሪ ፣ 205
250፣ 255
ቀስተኛ ፣ ግሌሰን ፣ 231
283፣ 293፣ 296፣ 317
አሬታስ ፣ 171
አዳም፣ 40-48፣ 55-57፣ 64፣ 88፣ 121፣
(አል-) አስ፡ ሰዒድ ቢን 93
148፣
175, 225, 227, 229, 284 (አል-) አሽራፍ፡ ካብ ኢብን፡ 179
'
አስካር፣ ሀሰን፣ 124
አፍክ፣ አቡ፣ 180
አውጉስቲን, ሴንት, 145, 275
አፍሪካነስ, ጁሊየስ, 236
አህመድ, 88-89, 157-58 (አል-) አዋም፣ አል-ዙበይር ቢ.፣ 324
አህመድ፣ ሚርዛ ጉላም፣ 299
ባጊል ፣ ኤችኤም ፣ 267
አህመድ ፣ ማህሙድ ፣ 94
ባዳዊ፣ ጀማል፣ 322
አ ' ኢሻ፣ 111-12፣ 160፣ 164፣ 198
ባሃኦላህ, 299
አጂጆላ፣ አልሀጅ AD፣ 17፣ 20፣ 36፣ 37፣
በክር፣ አቡ፣ 31፣ 73፣ 76፣ 92፣ 197፣ 280
40፣ 45፣
ባሊክ፣ እስሜል፣ 63፣ 268
53፣ 55፣ 60፣ 69፣ 83፣ 102-104፣
107-108፣ ( አል-) ባቂላኒ፣ 54-55፣ 105፣ 106፣ 185፣
187
136፣ 184-86፣ 190-91፣ 214-15፣
ባርቤት፣ ዶ/ር ፒየር፣ 235
233፣
268
ባር-ሴራፒዮን፣ ማራ፣ 236
አላንድ፣ ከርት እና ባርባራ፣ 310
ባሲሊደስ፣ 287 (አል-) ዳዊት፣ 55-56፣ 61፣ 172፣ 175፣ 229-30፣
ባሲሪ፣ ሀሰን፣ 128 255፣ 259፣ 266
ቤይዳዊ፣ 16 ዳውድ፣ አብዱል አሃድ፣ 102፣ 152-53፣
ቤይስነር, ኢ. ካልቪን, 315 ቤል, 156፣ 264-65
ሪቻርድ, 18, 58, 218, 279 ቢን ዲዳት፣ አህመድ፣ 64፣ 190፣ 234፣ 242፣
ላደን, ኦሳማ, 299, 328 264-
Bistami, Bayezid, 84 265፣ 309-310፣ 312
Blomberg, Craig, 313
ዲን፣ ዋላስ፣ 331-32
ብሩስ፣ ኤፍኤፍ፣ 236፣ 238፣ 286-288፣
ዴንተን ፣ ሚካኤል ፣ 223
313፣ 315
ዴርሜንጌም ፣ ኤሚል ፣ 60 ፣ 214 ፣ 297
ቡበር ፣ ማርቲን ፣ 145
(አል-) ዲን ሩሚ፣ ጃላል፣ 298
ቡካይል፣ ሞሪስ፣ 16፣ 93፣ 107፣ 189፣
ዶይ፣ ARI፣ 280፣ 284-85፣ 287
203-205፣ 221-25፣ 226-28፣ 230
ዱ ' ማስታወቂያ፣ አቡ፣ 170
ባክነር
፣ ጄሪ 358 የሰዎች መረጃ ጠቋሚ
፣ 334
ኤል-አሳድ፣ ናሲር ኤል-ዲን፣ 20፣ 136
357
ቡሀይራ፣ 71 ሄኖክ፣ 164

(አል-) ቡኻሪ፣ 19፣ 40፣ 65፣ 73፣ 83፣ 92- ኤልያስ (ኤልያስ)፣ 55፣ 172፣ 191
93፣ ኤልሳዕ፣ 55፣ 172
115፣ 117፣ 148፣ 168፣ 170፣ 177፣ 326 ሔዋን፣ 40-45፣ 175
ቡልትማን፣ ሩዶልፍ፣ 219 ቡሮውስ፣ ዕዝራ (ኡዘይር)፣ 55፣ 59
ሚላር፣ 247
ፍላቱሪ፣ አብዶልጃቫድ፣ 30፣ 34፣ 62፣ 63፣
ቃየን, 317 82፣ 152፣ 268፣ 298
ካርሊል ፣ 194 (አል-) ፋራቢ፣ 297
ክርስቶስ (ኢየሱስ)፣ 62-69፣ 156፣ 233- ፋራካን, ሉዊስ, 299, 331-32, 334-35
62፣ passim
(አል-) ፋሩቂ፣ ኢስማኢል ረ.፣ 45፣ 57፣
ቺስቲ፣ ዩሱፍ ሳሌም፣ 314-15 105፣ 128፣
ቆስጠንጢኖስ, 208-209 142-43, 171
Feuerbach, Ludwig, 145
ዳሚሪ፣ ካማል ኡድ ዲን ማስታወቂያ፣ Foreman, Mark W., 163, 191-92
86፣ 174 ፎስተር፣ ሜባ፣ 203
ዳሽቲ፣ አሊ፣ 71፣ 89፣ 94፣ 101፣ 162፣ ፈረንሳይ፣ RT፣ 313
170፣
ፍሬናከስ ፣ 287
178፣ 181፣ 192-93፣ 317
ጌይስለር፣ ኖርማን ኤል.፣ 7፣ 144፣ 158፣ ሂሻም፣ አብዱረህማን ቢን ሀሪዝ ቢን 93፣
175፣ 170፣ 323
178, 204, 219, 221, 231, 238-40, ሁነር፣ ሃሮልድ ደብሊው፣ 255
243, 246, 291, 310
መንፈስ ቅዱስ፣ 37፣ 158፣ 232፣ 253፣
(አል-) ጋዛሊ፣ 31፣ 83-84፣ 112-113፣ 255፣ 271-
120-
75
21፣ 128፣ 141-42፣ 148-49፣ 297
ሆሜር, 163, 192, 196, 238-40
ጊብ፣ ሃር፣ 37 ጊቦን፣
ኤድዋርድ፣ 207 ሃው፣ ቶማስ፣ 153፣ 175፣ 221-22፣ 231፣
246
ጊልክረስት፣ ዮሐንስ፣ 196፣ 218፣ 306፣
310-12 ሁዳይፋ፣ 93
ግሉክ፣ ኔልሰን፣ 242፣ 247 H ume, ዳዊት, 245-47, 260-61
ጎልድዚሄር፣ ኢግናዝ፣ 29፣ 84፣ 95፣ 96፣ ሁረይራ፣ አቡ፣ 16፣ 23፣ 127
101፣ ሁሴን ፣ ሙሐመድ ካሚል ፣ 205 ሁሴን ፣
140 ፣ 146 ፣ 296 ፣ 298 295-96

ግራምሊች, ሪቻርድ, 149-50, 298 ኢቢሽ፣ ዩሱፍ ኬ፣ 99፣ 104፣ 139፣ 184፣
ግሪንሊፍ፣ ሲሞን፣ 231፣ 242 276፣
ጉደል፣ ዮሴፍ፣ 87-88፣ 102፣ 167፣ 173፣ 297

የሰዎች መረጃ ጠቋሚ 359

174፣ 179፣ 185-86፣ 189፣ 196፣ 200 ኢግናቲየስ, 237

ጊዮም፣ አ.፣ 311፣ 323 አይግባል፣ 82-83
ይስሐቅ፣ 55፣ 57፣ 153፣ 172
ሀበርማስ፣ ጋሪ፣ 287፣ 313፣ 315
ኢሳያስ፣ 156-57፣ 173፣ 222፣ 250-51፣
ሃዳድ፣ 109-113፣ 116-18፣ 120-124 253፣
(አል-) ሃላጅ፣ 298 283
ሀሚዱላህ፣ ሙሐመድ፣ 21፣ 130 ኢስፋሃኒ፣ ራጊብ፣ 36
ሃኒፍ፣ ሱዛንን፣ 106-107፣ 187-88፣ ኢሳቅ፣ ኢብን፣ 71፣ 72-73፣ 164፣ 170፣
189 ፣ 303 ፣ 306 323

ሃኒፋ፣ አቡ፣ 102፣ 183 ኢስማኢል (ኢስማኢል)፣ 55፣ 57፣ 96፣

98፣ 153፣ 172
ሃሪሰን፣ RK፣ 220
ሃይካል፣ ሁሴን፣ 68፣ 71-72፣ 74-75፣ ያዕቆብ፣ 55፣ 57፣ 153፣ 172፣ 228-30
7980፣ 105፣ 106፣ 159-62፣ 166፣ ጀፈርሪ፣ አርተር፣ 17፣ 23፣ 30-31፣ 53፣
174-81፣ 62፣ 72፣
209፣283-84 75፣ 84፣ 94፣ 98፣ 105-106፣ 197-
ሃዝም፣ ኢብን፣ 61፣ 193፣ 215 98፣ 214፣
 316-17 ካን፣ ሰይድ አህመድ፣ 84፣ 291
ኢዮብ፣ 55፣ 172፣ 223 (አል-)ኸጣብ፣ ኡመር ቢ. ዑመር እዩ
ኢዩኤል, 250 ።
ዮሐንስ (ሐዋርያ)፣ 237፣ 241፣ 243፣ ካያም ፣ ኦማር ፣ 150
246፣ 257፣ 280 (ኦል-) ካያት፣ 193
መጥምቁ ዮሐንስ፣ 55፣ 156-57፣ 164፣ ኩመኒ፣ አያቶላ፣ 47፣ 82፣ 285
172፣ ኮስሮስ፣ 71
292 ኩጅ፣ መሐመድ፣ 110-13፣ 115-17፣
ጆንሰን ፣ ፊሊፕ ኢ ፣ 223 119-20,122-23,126
ጆሚየር፣ ጄ.፣ 304፣ 307 (አል-) ኪንዲ, 297
ዮናስ፣ 55፣ 172፣ 260 ክናፐርት፣ ጥር 32፣ 36፣ 75፣ 149፣ 177፣
ጆንስ, ኤል. ቤቫን, 199, 304 186፣
296
ዮሴፍ, 55-56, 164, 172
ኮችለር ፣ ሃንስ ፣ 136
ጆሴፈስ, ፍላቪየስ, 236, 288
ኢያሱ፣ 154-55 ላክታንቲየስ, 265
ይሁዳ (የአስቆሮቱ)፣ 67፣ 282፣ 286-87፣ (አል-) ላት፣ 74
304፣
ላቶሬት፣ ኬኔት ስኮት፣ 209
312
ላውሰን፣ ቢ.ቶድ፣ 199 ሉዊስ፣
ካ ' b, 179, 197 ሲኤስ፣ 244፣ 254፣ 269
ካንት, አማኑኤል, 241 ላይትፉት፣ ጄቢ፣ 287
ካትሬጋ፣ ባድሩ ዲ.፣ 23፣ 36፣ 39-42፣ 44፣ ሊነማን, ኤታ, 219, 243-44
47-48፣ 50፣ 52፣ 54-55፣ 64፣ 83፣ ሊቪ, 238-39
93፣ 94፣ ሎንግስዴል, 303-5
103፣ 124፣ 126-27፣ 130፣ 151፣ 185 ሎጥ፣ 55፣ 172
(አል-) ካቲር፣ ኢብን፣ 47 ሉካስ ፣ ጄሪ ፣ 206
ኬሊ፣ JND፣ 315 ኬንዮን፣ ሉቺያን ፣ 236
ሰር ፍሬድሪክ፣ 241 ሉቃ፣ 229፣ 241፣ 243፣ 245
ኸዲጃ፣ 71፣ 73፣ 75፣ 159
ማቼን፣ ጄ. Gresham፣ 315
ኻላፍ፣ ኡበይ ኢብን፣ 165
(አል-) ማዳኒ፣ መሐመድ፣ 23
ካልዱን፣ ኢብን፣ 53፣ 61፣ 88፣ 116፣ 215
ማጃ ፣ ኢብን ፣ 170
ካሊድ፣ 179
ማህሙድ፣ አብደል ሃሌም፣ 20፣ 36፣ 71፣
ካሊፋ፣ ራሻድ፣ 107፣ 190
126-27፣ 134፣ 193፣ 268
ካን፣ መሐመድ ሙህሲን፣ 130፣ 326
ማሊክ ፣ አነስ ቢን ፣ 93 ሙይር፣ ደብሊው፣ 217
ማናት ፣ 74 ሙናቢህ፣ ዋሃብ B., 286-87
ማኒ፣ 194፣ 287 (አል-) ሙስሊም፣ 31፣ 83፣ 170
ማርክ፣ 241 (አል-) ሙተዋኪል፣ 101
ማርሻል, I. ሃዋርድ, 313-14 ሙጠሊብ፣ አብዱል-፣ 70
ሰማዕት ፣ ጀስቲን ፣ 237 ፣ 288 (አል) ናሳ፣ 170
ማርዋን፣ አስማ፣ 325-26 (አል-) ናሳፊ፣ 32
ማርያም፣ 47፣ 62፣ 64-65፣ 100፣ 229- ናሽ, ሮናልድ, 315-16
30፣ 249፣
ናስር፣ ሰይድ ሁሴን፣ 100፣ 102፣ 104፣
258፣ 264፣ 279-80፣ 282፣ 285
123
መስዑድ ፣ ኢብን፣ 197-98
(ላይ-) ናሳም፣ ኢብራሂም፣ 193
ማቴዎስ፣ 227፣ 229፣ 246
ናታን, 229-30
(አል-) ማቱሪዲ፣ 102፣ 183
ናዚር-አሊ፣ ሚካኤል፣ 47፣ 61፣ 89-90፣
ማካርቲ፣ ሪቻርድ ጄ፣ 55
92፣
ማኮርሚክ ፣ 242
145፣ 215፣ 264፣ 285፣ 289
ማክዶዌል፣ ጆሽ፣ 218፣ 234
ኔልስ፣ ገርሃርድ፣ 32፣ 106፣ 149፣ 170፣
ሜትዝገር፣ ብሩስ፣ 240፣ 310 186፣
ሚር፣ ሚር ታቂ፣ 88 202, 206
ሚትራ, 314-16 ኒያዚ፣ ካውሳር፣ 37-38፣ 40፣ 42፣ 44-47
ሞመን፣ ሙጃን፣ 296 ኒቆዲሞስ፣ 249፣ 258
ሞንትጎመሪ፣ ጆን ደብሊው፣ 203፣ 242 ኒክስ፣ ዊሊያም ኢ፣ 158፣ 219፣ 238-40፣
360 የሰዎች መረጃ ጠቋሚ
ሙሴ፣ 16፣ 55-57፣ 61፣ 73፣ 75፣ 77፣ 243፣ 291፣ 310
121፣ 148፣ 152-55፣ 159፣ 164፣ 172- ኖህ፣ 55-56፣ 121፣ 172፣ 226፣ 227-29
75፣ 183፣ ኖልዴኬ፣ 96
191፣ 213-15፣ 219፣ 226፣ 249፣ 252፣ ኖስ፣ ጆን ቢ፣ 207
290
ሙአይት፣ ዑቅባህ ኢብን አቡ፣ 179-80 ፓሊ ፣ ዊሊያም ፣ 208
ሙፋሲር፣ ሱለይማን ሻሂድ፣ 217፣ 234፣ ፓርሪንደር፣ ጂኦፍሪ፣ 55፣ 64-65፣ 67-68፣
282 248
መሐመድ (ነቢዩ)፣ 70-90፣ Parshall, ፊል, 297-99
151-82, passim ጳውሎስ፣ 48፣ 175፣ 231-32፣ 241፣
መሐመድ፣ ኤልያስ፣ 299፣ 331-32፣ 334 246-47፣ 253-
መሐመድ፣ ደብሊው ፋርድ፣ 334
 54፣ 257፣ 259፣ 283-84፣ 290፣ 292፣ Ratzinger, ዮሴፍ, 270-71
314-
ራውፍ፣ መሐመድ፣ አብዱል፣ 21፣ 52፣
16 55-
ጴጥሮስ፣ 232፣ 241፣ 247፣ 257፣ 258- 56፣ 125-126፣ 151
60፣ 280
ራዚ፣ ኢማም፣ 42፣ 61፣ 215 ሪዳህ፣
ፕፋንደር፣ ሲጂ፣ 87፣ 141፣ 152፣ 164- መሐመድ አ. አቡ፣ 19-20፣ 27
65፣ 174፣ 192-95፣ 197፣ 198፣ 204፣
ሪክለርቦስ፣ ኸርማን፣ 315
208፣ 218፣
ሪፒን ፣ አንድሪው ፣ 32 ፣ 36 ፣ 75 ፣ 149
265
፣ 177 ፣
ፈርዖን, 172
186, 296
ፍሌጎን፣ 236-37
ሮበርትሰን, AT, 239
ፎቲየስ, 287
ሮቢንሰን፣ ጳጳስ ጆን፣ 219፣ 242-43፣
ፒክታል፣ መሐመድ፣ 92፣ 161፣ 177፣
313-14
187 ፣ 205 ፣ 266
ሮድኪንሰን፣ ሚካኤል ኤል.፣ 288
ጲላጦስ፣ 67፣ 235፣ 236፣ 246፣ 257፣
ራሽድ ፣ ኢብን ፣ 297
281፣ 286፣
ራሽዲ፣ ሰልማን፣ 82, 328
287-88፣ 307፣ 312
ፕሎቲነስ፣ 139፣ 143፣ 270 ሳቼዲና፣ አብዱላዚዝ፣ 296
ፖሊካርፕ ፣ 237 ሰዓድ ፣ አብዶላህ ፣ 325
ፖፐር, ካርል, 260 ሳ ' መ, ኢብን, 169-70
ክብር፣ ጂኤል፣ 315 አቡ፣ 128 ተናገረ
ሳሃስ፣ ዳንኤል ጄ፣ 171
ኩሴም፣ መሐመድ አቡል፣ 85፣ 109፣
ሰላም ኢብን ፣ 98
125-28፣130
ሽያጭ, 165
ንግሥተ ሳባ፣ 317 ቁራ፣ አቡ፣
ሰርህ፣
የሰዎች መረጃ ጠቋሚ 361
171 አብዶላህ ለ. ሳድ ለ. አቢ ፣ 162
ሻፍ ፣ ፊሊፕ ፣ 239
ራግ, ሉአራ, 304-5
ሽመል፣ አኔማሪ፣ 30፣ 34፣ 62-63፣
ራህባር፣ ዳውድ፣ 289
70-71፣ 82፣ 84-86፣ 88-90፣ 97፣ 149፣
(ኡር-) ራሂም፣ መሐመድ አታ፣ 303-5፣ 152፣
312 268, 298
ራህማን፣ ፋዝሉር፣ 21፣ 28-29፣ 38-39፣ ሼክስፒር፣ 163፣ 192
43፣
ሼንክ፣ ዴቪድ ደብሊው፣ 23፣ 36፣ 39-42፣
48, 54, 62, 75, 146, 205, 216, 295 44፣ 47-
ራምሴይ፣ ሰር ዊልያም፣ 243-45
 48፣ 50፣ 52፣ 54-55፣ 83፣ 93-94፣ 103፣ ጣሊብ፣ አቡ፣ 71-71፣ 74-75
124፣
ታቢት፣ ዘይድ ኢብን፣ 92-94፣ 196-97
126-27፣ 130፣ 151፣ 185
ታላቢ ፣ 287
ሸርዊን-ዋይት፣ ኤኤን፣ 313
ታሉስ, 236, 288
ሾሮሽ፣ አኒስ ኤ.፣ 64፣ 104-5፣ 170፣ 192-
(አል-) ተውሪ፣ ሱፍያን፣ 128
93፣ 202፣ 207፣ 264-65
ቶማስ (ሐዋርያ)፣ 251፣ 253፣ 265-66
(አስ-) ሲዲቅ አቡበክር 92
ቶማስ አኩዊናስ፣ 8፣ 144፣ 149
ስምዖን የቀሬና፣ 67, 287
ቱሲዳይድስ, 238-39
ሲና ፣ ፓውንድ ፣ 297
ጢባርዮስ፣ ቄሳር፣ 236-37፣ 287-88
ስሎምፕ, ጄ., 303-7
ቲሊምሳኒ፣ 88
ስሚዝ፣ ጄን፣ 109-13፣ 116-18፣ 120-24
(አል- ቲርሚዚይ፣ 170 )
ስሚዝ ፣ ጄ ፣ 197
ስሚዝ፣ ዊልፍሬድ ካንትዌል፣ 82፣ 209 ኡመር፣ 31፣ 92፣ 162፣ 180፣ 198፣ 204፣
280
ሰሎሞን፣ 38፣ 55-56፣ 172፣ 175፣ 229-30
ኡሙ መክቱም ኢብኑ 178
ሶክስ ፣ ዴቪድ ፣ 60 ፣ 67 ፣ 307
ዑስማን፣ 93-94፣ 167፣ 196-200፣ 311
ስፔንሰር, ኤች., 167, 200
(አል-) ኡዛ፣ 74፣ 198
ሴንት ክሌይር-ትስዳል፣ ደብሊው፣ 167፣
199-200፣ 317 ዋርድበርግ፣ ዣክ፣ 57፣ 61፣ 213፣ 215-16
ስታንቶን፣ 11. U. Weitbrecht፣ 23፣ 28፣ ዋዲ፣ ገበታዎች፣ 56፣ 60፣ 100፣ 104፣
39፣ 139፣
46፣ 92፣ 94-95፣ 98፣ 124፣ 147፣ 293 184፣ 214፣ 276፣ 297
ስቶነር ፣ ፒተር ፣ 256 ዋራቃህ፣ 73፣ 159
ስትራውስ፣ ዴቪድ፣ 312 ዋሽበርን ፣ ዴል ፣ 206
Stroud፣ W.፣ 235 ዋት፣ ደብሊው ሞንትጎመሪ፣ 18፣ 48-49፣
(አል-) ሱብኪ፣ 121 75፣
ሱፍያን, አቡ, 79-81, 325 78-79፣ 91፣ 161-62፣ 195-98፣ 201
ሱዩቲ ፣ ጀላሉድ ዲን ፣ 92 እ.ኤ.አ.
ዌንሃም ፣ ዴቪድ ፣ 313
(አል-) ታባሪ፣ 61-62፣ 215-16፣ 286-87
ዌንሃርን፣ ጆን፣ 230
ታሲተስ፣ ቆርኔሌዎስ፣ 236፣ 238-39፣ 287-
88 ኋይትሄድ፣ አልፍሬድ ሰሜን፣ 203
ተይሚያ፣ ኢብን፣ 38፣ 49፣ 82፣ 104፣ 185፣ ዊሊያምስ፣ ጆን አልደን፣ 46፣ 49፣ 57፣ 75፣
280፣ 101-2, 183, 296-98
305 ዊልሰን ፣ ክሊፎርድ ፣ 247
ታከለ፣ ዮሐንስ፣ 59፣ 63፣ 213 Woodberry, J. Dudley, 46-47, 99, 205,
 285

ያማኒ፣ ሼክ አህመድ ዛኪ፣ 280

ዩሴፍ፣ ኤምኤ፣ 303፣ 314
ዩሱፍ ፣ ሀሰን ኢብን ፣ 296
ዩሱፍ አሊ፣ አብዱላህ፣ 39፣ 60፣ 64-66፣
92፣
107፣ 123፣ 153፣ 164፣ 166፣ 168፣
172,179፣
186፣ 188-89፣ 194፣ 201፣ 205፣ 215-
16፣
241, 303 እ.ኤ.አ

ዘካርያስ (ዘካሪ)፣ 55፣ 172

ዛይድ፣ 73
ዛማክሻሪ፣ 19፣ 193
ዛር፣ ሐዚት አቡ፣ 47
(አዝ-) ዙበይር፣ አብደላህ ቢን፣ 93
(አል-) ዙህሪ፣ 96
ዝወመር፣ ሳሙኤል ም.፣ 15-20፣ 23፣ 116
የርዕሶች ማውጫ

የሰው፣ 40-41፣ 51
መሻር። መገለጥ፣ መሻርን ተመልከት የሰይጣን፣ 39-40፣ 51
አህመዲያስ፣ 68፣ 299 የአምልኮ ሥርዓቶች. ኑፋቄን ተመልከት
አላዊት፣ 299 ስቅለት፣ የክርስቶስ። ሞት ኢየሱስ እዩ።
የአሜሪካ ሙስሊም ሚስዮን, 332
የአሜሪካ ሙስሊም ማህበር። የአሜሪካ ደጃል፣ 115-16
ሙስሊም ተልእኮ መላእክቶች ሊቀ ሞት፣ የሙስሊሞች እይታ፣ 110-14፣
መላእክትን ይመልከቱ 125

ገብርኤል፣ 11፣ 36-37፣ 72፣ 75፣ 91-92፣ ዲያብሎስ። ሰይጣን

ድሩዝ፣ 299 ተመልከት
93 ፣ 152 ፣ 164 ፣ 166
ኢስራፊል፣ 37፣ 117 የመጨረሻ ጊዜ
ኢዝራኢል፣ 37 የሙስሊም እይታ፣ 109-10፣ 114-24፣
ሚካኤል፣ 37 ፍጥረት፣ 127፣
36-37 ተግባራት፣ 37፣ 279-80, 292, 296
39 ተግባራት፣ 111፣ የክርስቲያን አመለካከት፣ 250, 252
119 ሙንካር፣ 37፣ 111
ናኪር፣ 37፣ 111 ፈትዋ፣ 82
ሰይጣን (ዲያብሎስ፣ ኢብሊስ)፣ 28፣ 39-
40፣ 42- ገሃነም/ሲኦል፣ 30-31፣ 119-24፣ 127፣
44፣ 65፣ 74፣ 147፣ 161፣ 198-99፣ 129-30
289፣ አምላክ፣ የክርስቲያኖች አመለካከት፣
317, 320 256፣ 273-74፣ 283-84፣

የክርስቶስ ተቃዋሚ, 67, 115-16 288-90 የ, 143-45, 233, 268-77

ተፈጥሮ, 143-45, 146-47, 264, 268-
ሐዋርያት፣ በእስልምና። ነቢያትን
ተመልከት ነቢያት የነቢያት ሉዓላዊነት፣
77
256-57፣ 282-83፣ 290 ፈቃድ፣ 282-
ባድር፣ ከተማ፣ 79 83 ይመልከቱ ።
ባሃ ፣ 299 አምላክ (አላህ)፣ የሙስሊም አመለካከት
መጽሐፍ ቅዱስ፣ ሙስና፣ 213-15 ባህሪያት፣ 19-22፣ 27-29፣ 33፣ 96፣
ቢስሚላህ፣ 94 101-2, 125, 127, 136-38, 140-41
ጽንሰ-ሐሳብ, 16-19, 96, 135-41, 143-
ክርስቲያኖች, 98 44፣ 149-50፣ 263-64፣ 268-70፣
ፍጥረት፣ የሙስሊም ዘገባ፣ 34-35፣ 51 282 ፍጥረት በ፣ 34-36፣ 38-41፣ 137
የአደም፣ 40-42 የመላእክት፣ 36-37 363
የጂን፣ 38-39
 364 የርዕሶች ማውጫ

የ 15፣ 22፣ 23-28፣ 137-38 ተፈጥሮ ፣ 96፣ 85፣ 125-26፣ 149 የ (ሻሪ ' a) ህጎች ፣
135-43፣ 144-45፣ 268- 84-85፣ 103-4፣ 185 ትርጉም፣ 57፣ 73፣
70, 282 ነቢያት የ. 334-35 ሉዓላዊነት 301 አሀዳዊ አምላክ፣ 15፣ 20፣ 135-40፣
142-
፣ 30-33፣ 42፣ 49፣ 51፣ 137- ነብያትን
43፣ 268፣ 270 የእግዚአብሔር
ፍጥረትን እዩ።
ስሞች፣ 23-28፣ 137-38 የተከታዮች
38፣ 144-46፣ 282-83 ኑዛዜ ፣ ብዛት ፣ 8፣ 11፣ 295 መነሻ፣ 72-73፣ 76-
28፣ 31-33፣ 49-51፣ 100፣ 103፣ 80፣ 86፣ 90፣ 207-9 የ 88፣ 99 ልምዶች
121፣ 128፣ 136፣ 138-40፣ 144-50፣ ፣ 104፣ 126፣ 177፣
266, 276 301-2 የነቢያት፣ 52-54፣ 56-57፣
የበርናባስ ወንጌል , 11, 67, 287, 303-8 63-64 የነገረ መለኮት፣ 15-16፣ 20-22፣
27-33፣ 36፣
ሀዲስ፣ 11፣ 31፣ 83-84፣ 86-88፣ 110-16፣ 38-42፣ 44-50፣ 52-54፣ 56-58፣
126፣ 129፣ 146-48፣ 152፣ 162-63፣ 61-
168-70፣ 220፣ 280፣ 311፣ 326- 70፣ 77፣ 82-92፣ 95፣ 98፣ 100-103፣
28 እኔ እርሾ ነኝ፣ 121-24፣ 127፣ 293 105፣ 109-31፣ 135-41፣ 144-48፣
317 213-20,278-83,285-87,289-93
ሒጅራ፣ 76-78 ጥቃት በ, 319-29
መንፈስ ቅዱስ
እየሩሳሌም፣ 75፣ 77፣ 98-99፣ 156፣ 164፣
የሙስሊሞች እይታ፣ 37 167፣
የክርስቲያን አመለካከት, 271-72 188፣ 200፣ 246፣ 255፣ 259 የኢየሱስ
ዕርገት፣ 65፣ 67-68፣ 279፣ 282-83፣
ኢብሊስ. ሰይጣን 287፣ 291-93 ባህሪያት ፣ 257-58፣
ኢንጅል (ወንጌል) 214 262፣ 266፣ 289
ተመልከት የክርስቲያን አመለካከት፣ 59፣ 153-57፣
እስልምና ለክርስቲያኖች ያለው 220፣
አመለካከት ፣ 58-62፣ 233፣ 248-56፣ 258፣ 262፣ 264-69
77፣ 98፣ 125፣ 129-30፣ 138፣ 161፣ ሞት፣ 66-69፣ 234-37፣ 245፣ 260፣
214 ለአይሁዶች ያላቸው አመለካከት፣ 275፣ 278-93፣ 296 አምላክ፣ 62፣
58-62፣ 77፣ 98፣ 233፣ 237፣ 248-58፣ 260-68፣
129-30፣ 161፣ 214
ለቅዱሳት 275 , 277 ተአምራት. ተአምራትን
መጻሕፍት ያላቸው አመለካከት፣ 59- ይመልከቱ የሙስሊም እይታ፣ 11፣ 52፣
56-57፣ 58-69፣
62፣
75፣ 88፣ 90፣ 138፣ 152-53፣ 156፣ 158፣
91፣ 96፣ 100፣ 103-4፣ 129፣ 153-
172፣ 215-16፣ 233-34፣ 249፣ 262-66፣
56፣
278-79፣ 281-82፣ 293፣ 314
158-59፣ 213-32፣ 238፣ 243፣
ተፈጥሮ፣ 47፣ 63-64፣ 248-60፣ 263-64፣
265-68፣
270፣ 275 የነብይነት ፣ 11፣ 52፣ 56-
309-14 ኑዛዜዎች እና የእምነት
57፣ 63-66፣
መግለጫዎች፣ 15፣ 32፣ 69፣
 69፣ 258 የትንሣኤ፣ 233፣ 236-37፣ 74፣ 185-87፣ 191
241፣ 245-48፣254-55፣258- ሚትራይዝም፣ 314-16
62,272,279፣
መሐመድ
281፣ 284-85፣ 289፣ 293፣ 315-16
መመለስ ፣ 67፣ 115-16፣ 157፣ 279፣ ጥሪ የ 72-73፣ 159-62 የቁምፊ፣ 71፣
78-79፣ 81፣ 86-87፣
291፣
174-81, 257 ሞት , 82, 91
293 ኃጢአት አልባነት ፣ 63፣ 257-
ተከታዮች . የሙስሊሞችን ህይወት
58፣ 262፣ 266፣
ይመልከቱ ፣ 70-82፣ 96፣ 111-12፣
289, 293 ትምህርቶች,
160፣ 165፣
260-62, 293
የ, 63, 250, 252 ርዕሶች 176-77, ተአምራት .
198
አይሁዶች, 98, 324, 328-29 ተአምራትን ተመልከት ፣ 17፣ 55-57፣
ጂሃድ (ቅዱስ ጦርነት)፣ 7፣ 58፣ 78፣ 126፣ 61፣ 69፣ 73-74፣
128፣ 178-79፣ 319፣ 322፣ 327 77፣ 86-88፣ 96-97፣ 152 መገለጥ ።
ጂን፣ 30፣ 35፣ 38-39፣ 51፣ 147-48፣ 159 የቁርኣን ትምህርት ፣ 19፣ 23፣ 31፣ 36፣
46-47፣ 57- ተመልከት ።
ህግ ፣ 272 59፣ 65፣ 67-68፣ 73-74፣ 77፣ 97፣
111-
ማህዲ፣ 116፣ 296፣ 299፣ 334
12፣ 114፣ 117፣ 128-29፣ 138፣ 299
ሰው
ርዕሶች፣ 11፣ 15፣ 55-56፣ 66፣ 71፣ 86፣
የሥልጣን፣ የ 48 89-
የፍጥረት፣ 40-41 90፣ 97፣ 145፣ 152 ክብር ለ፣ 82-
ውድቀት ፣ 43-45 90፣ 125፣ 145፣ 152 ሚስቶች፣ 71፣
ተፈጥሮ፣ 45-51 ዓላማ 79
የርዕሶች ማውጫ 365
፣ 49 መካ፣ 18፣ 70፣ ሙስሊሞች, 15-33, 299-300, passim
72፣ 74-77፣ 79፣ 81-
82፣ 9699፣ 126፣ 154- ብሔር ፣ 299፣ 331፣ 334
55፣ 161-62፣ 164፣
ዘጠና ዘጠኝ የአላህ ስሞች ፣ 23-28፣ 137
166፣
197-98, 302, 322-25 ከአንድ በላይ ማግባት, 175-77
መዲና፣ 75-81፣ 94፣ 97-99፣ 116፣ 181፣
የነቢያት ትርጉም ፣ 52-54፣
188፣ 322-25 151
የኢየሱስ ተአምራት ፣ 64-65፣ 156፣ ተግባር (ዓላማ) የ፣ 52-57፣ 69፣ 86-
168፣ 171-73፣ 191፣ 88 በጣም አስፈላጊ፣ 11፣ 55-56፣
245-48፣ 251፣ 254-55፣ 258- 63-66፣ 69፣
62,286፣ 71፣ 77፣ 82-90፣ 97-98፣ 125፣ 152፣
317 ከመሐመድ፣ 70፣ 86፣ 105-7፣ 258 ስሞች፣ 11፣ 46-47፣ 55-
163- 56፣ 88 ቁጥር፣ 55 ተፈጥሮ (ባህሪ)፣
46፣ 53፣ 151 የቁርዓን ስብስብ ፣
 91-94፣ 100፣ 196-200 ዋና ዋና መዳን
ጭብጦች፣ 96 -99, 103, 108, የክርስቲያን አመለካከት፣ 275፣ 178-79፣
109-10፣ 125፣ 127፣ 129፣ 136- 286፣ 290፣ 292-93፣ 315
38፣ የሙስሊም እይታ፣ 62፣ 78፣ 88፣ 109፣
145-46፣ 150 ተፈጥሮ ፣ 62፣ 84፣ 111-
90-95፣ 97፣ 99-108፣ 13፣ 118-20፣ 123-30፣ 216፣ 278-
79፣
139፣ 163፣ 183-95፣ 198-206፣
209፣ 289, 314
" "
276, 317 የሰይጣን ጥቅሶች፣ 74-75፣ 161፣ 198-99፣
የ 72-75፣ 77፣ 90-94፣ 96፣ 99 101፣ 105- 201
8፣ 139፣ 183-91፣ 196-99፣
ሴክቶች፣ ሙስሊም፣ 297-300
201፣ 208፣ 276፣ 317 አምልኮ ፣ 83፣ ሻሪ ' a፣ 84
90-91፣ 93-96፣ 99- ሺ’አይቶች ፣ 295-96
108, 139, 183-91
ሺርክ፣ 20፣ 46፣ 62፣ 130፣ 136፣ 216፣
268
ሃይማኖቶች፣ ሌሎች፣ 62፣ 98፣ 128፣ 129
ሲኪዝም፣ 299
ትንሳኤ
ኃጢአት
የክርስቲያን አመለካከት፣ 233፣ 237፣ የክርስቲያኖች አመለካከት፣ 278፣ 285፣
250-51፣
292 የሙስሊም እይታ፣ 42-46፣ 278፣
254-55፣ 258-62፣ 279-81፣ 283፣ 285 ይቅር የማይባል (ሺርክ)፣ 62፣
291-93፣ 315 129፣ 136፣
የሙስሊም እይታ፣ 117-18፣ 233፣ 279- 216, 268, 285
80፣ ሱፊዎች፣ 30፣ 48፣ 99፣ 143፣ 297-99
282, 286, 289, 291-92 ሱና፣ 83
ራዕይ፣ መሻር ፣ 62፣98-99፣ ሱኒ፣ 67፣ 83-84፣ 89፣ 102፣ 116፣ 162፣
201-2 197-98,295-96
366 የርእሶች ማውጫ

ተውሂድ፣ 21፣ 117፣ 121፣ 135 ዋሃቢዎች፣ 299

ታውራት፣ 61፣ 215 ኑዛዜ መ. ፈቃደ እግዚአብሔር እዩ።
ኦሪት፣ 213-14
ሥላሴ
የክርስቲያን አመለካከት፣ 233፣ 252-53፣ 262፣
269—277፣ 315
የሙስሊም እይታ፣ 140፣ 216፣ 233፣
26364፣ 269፣ 276—77፣ 280፣ 314
ኖርማን ኤል.ጂስለር ፣ ፒኤችዲ፣ የደቡብ ኢቫንጀሊካል ሴሚናሪ ፕሬዝዳንት ናቸው።
በአካዳሚክ መጽሔቶች ላይ ስፍር ቁጥር የሌላቸውን መጣጥፎችን አሳትሟል እና ቤከር
ኢንሳይክሎፔዲያ ኦቭ ክርስቲያን አፖሎሎጂቲክስን ጨምሮ ከሃምሳ በላይ መጽሃፎችን
አዘጋጅቷል።

አብዱል ሳሌብ በሁለቱ ሀይማኖቶች መካከል ያለውን ልዩነት በጥልቀት ያጠና የቀድሞ
ሙስሊም ነው።