ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи

академик Бобоҷон Ғафуров”

Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик

Саволномаи имтиҳони шифоҳӣ

аз фанни Адабиётшиносии муқоисавӣ

барои донишҷўёни курси 4, ихтисосҳои хитойӣ -англисӣ , арабӣ - англисӣ ва

форсӣ -англисӣ

Мураттиб: н.и.ф., дотсент Шамсиддинова Н.Р.

Дар ҷаласаи кафедра

муҳокима ва тасдиқ шудааст
Мудири кафедра _________________
“____” __________2023

Шӯрои таълимӣ -методии Аз назорати шуъбаи идоракунии

факултет тасдиқ кардааст сифати таҳсилот гузаштааст
Раиси ШТМ _____________ ___________Дадабоева Н. Н.
“____” ________2023 “____” ________2023

Ҳуҷанд -2023

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

 Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023

№1

1. Тањќиќ ва тарљумаи осори Мавлоно дар Аврупо

Ҷалолуддини Румӣ аз нобиғагони назми классикии тоҷику форс буда, дар

эҷоди суханварӣ дар дунёи Аврупо ҳамчун “пайғамбари беҳамтои
кишвари ишқу зебоӣ” шинохта шудааст. Маснади ин суханофарини
базми ишқ ба дараҷае воло ва шӯри каломи ҷонофаринаш он қадар
сеҳрангез аст, ки номаш мояи орзу ва шеъраш боиси базму тараб будааст.
Чакидаҳои қалами сеҳрнигори Мавлоно Ҷалолуддини Румӣ шуҳрат ва
аҳамияти ҷаҳонии адабиёти тоҷикро боз ҳам афзунтар ва ангезаҳои
руҳонии тамаддуни башарро боз ҳам рангинтару ғанитар гардонидааст.
Омӯзиши осори Мавлавии Румро дар Аврупо асосан дар охирҳои қарни
XVIII оғоз кардаанд. Пажӯҳишгарони олмонизабони Аврупо Ҳаммер фон
Пургштал, Фридрих Рюккерт, Ёҳан Волфганг фон Гёте, Теодор Нёлдеке,
Карл Брокелманн ва махсусан Анна Марии Шиммел саҳми зиёде дар
шинохти осори Мавлавӣ дар Аврупо ва дар мутолиаи ислом ва тарҷумаи
китоби муқаддаси “Қуръон” ба забонҳои аврупоӣ гузоштаанд.
2.
3. “Девони ғарбию шарқӣ ” Гёте ба сатрҳои Ҷ. Румӣ

Дар китоби хеш “Девони ғарбию - шарқӣ” Гёте ба сатрҳои Ҷ. Румӣ иқтибос
меорад: “Ту дар он дунё хостгори сулҳу оштӣ мебошӣ. Аммо ин ҷаҳон мисли
хоб мегузарад. Ту хоҳони он, ки сайри ҷаҳон кунӣ ва ҷойҳои ҷолибро бубинӣ.
Лекин тақдир ба пиёда шудани ормонҳои ту иҷоза намедиҳад. Ту таҳаммули
сардию гармиро надорӣ. Аз нақҳати гулҳое, ки ту сай мекунӣ лаззат бибарӣ,
зуд хазон мешаванд” ҳ5, 56-57].
4.
Тафсири калимаи “ринд”. Бо мисол фаҳмонед.
зирак, ҳушёр, озодфикр; бебок, бепарво нисбат ба аҳкоми шариъат
Айби риндон макун, эй зоҳиди покизасиришт,
Ки гуноҳи дигарон бар ту нахоҳанд навишт. Ҳофиз
Шабравони дил ба шаҳристони зулфаш мераванд,
Кай бувад фикри асас риндони дурдошомро. Туғрал
 Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023

№2

1. Тафсири истилоҳи «филоориентализм»

Руљўи адабиёти Аврупо ба мавзўоти Шарќ, ки ба истилоњи

„филоориентализм“ маъруф аст, кашфиёти пайравони мактаби романтизм ба
шумор намеравад. Ин љараён дар њамаи адабиёти Аврупо њанўз то асри
XVIII ривољ дошт. Ќањрамони маъруфи ќиссањои Шарќї ва масалњои давраи
маорифпарварї марди хирадманди шарќї, зоњиди хилватнишин ва дарвеш
мебошанд. Онњо асосан дар заминаи касби маънињои фалсафї, ахлоќї ва
амсоли ин сурати шарќї касб мекунанд. Мавзўи ишќу муњаббат асосан ба
адабиёти классикии Шарќ хос аст, ки онро аксари ховаршиносони асри XVIII
таъкид намудаанд. Аммо дар осори бадеии ин давраи Аврупо ин мавзўъ
нисбатан сусттар шарњу тафсир ёфтааст. Албатта, дар ин миён адабиёти
Фаронса истисност, вале бо ин њама дар осори ин давраи фаронсавї низ
бештар тарњи шарќии муњаббат, рафтори ишќии довталабона ва њавасронї
касб намуда, бидуни ягон муносибат ба љанбањои аслї ба њамдигар омезиш
пайдо мекунанд.
Аммо дар адабиёти давраи романтизми аврупоии ин давра мо сурати
дигарро ба мушоњида мегирем. Дар намунањои осори ин давра, ки ба
мавзўоти Шарќ бахшида шудаанд, таљассуми шарќгарої бештар ва бо майлу
раѓбат назар ба адабиёти давраи маорифпарварї ба мушоњида мерасад. Дар
сарњади ин ду давраи рушди филооориентализм мо ба зуњуроти љолиби
таваљљўњи мактаби ќабларомантизмро дар Англия ба мушоњида мегирем,
ки он дар афсонаи арабии „Ватек“ - У.Бэкфорд муљассам гардидааст.
Муаллифи „Ватек“ амалан нахустин шуда, хусусиятњои адабиёти Шарќро
дар тасвири шавќу шўри муњаббат бо рўшаної ва эњсоси бузург таъкид
намудааст. Мавзўи ду новеллањои воридшуда ба афсонаи ў, ки то оѓози асри
бистум ба чоп расидаанд, муњаббатест, ки њамчун бемории бедавои фаротар
аз зењн, тањлили аќлонї тафсир мешавад.
Филоориентализм барои ба вуљуд омадани романтизми аврупої ва
тавсеаи доираи мавзўии он, инчунин имконоти бадеии ин љараёни
адабї наќши муассир гузошт. Љараёни тозаи таваљљўњ ба Шарќ
аллакай дар фаъолияти шарќшиносони насли нави ин ањди инглис
таљассум ёфтааст. Бори аввал њамчун олим донишманди англис Уилям
Љонс ба таври фавќулодда маъруфият пайдо намудани мавзўи ишќ дар
шеъри форсї ва љанбањои њунарии онро таъкид сохт. Ин ховаршиноси
маъруфи англис њамчунин борњо шоирони њамасри хешро ба
корбурди образњои нав ва муќоисаи онњо бо маљмўаи муњоќот ва
самбулњои адабиёти Шарќ дар таљрибаи эљодии худ даъват намуда буд
.
2. Шоир Фирдавсї ва Султон Махмуд
Абулқосими Фирдавсӣ ҳангоми таълифи «Шоҳнома» аз амири Сомонӣ
Нуҳ бинни Мансур ёрии моддӣ медид. Сомониён ба «Шоҳнома»
таваҷҷӯҳ доштанд ва онро асари эҳёкунандаи таърихи гузаштагон ва
анъанаҳои бостони меҳисобиданд. Аммо дар оғози асри 11 Сомониён
вуҷуди худро қатъ карданд. Хуросону Мовароуннахр аз ҷониби
душманони аҷнабӣ ба ду қисм ҷудо карда шуд. Ин вазъият барои
Фирдавсӣ зарбаи ногаҳонӣ буд.

Видео дар бораи Абулкосими Фирдавси

Соли 1005-ум Фирдавсӣ дар синни 71 солаги «Шоҳнома» – ро ба анчом

расонид. Аммо аз толибони ҳақиқии аср нишоне набуд. Шоир умедвор
буд, ки бар ивази заҳмати сийсолааш тӯҳфаи арзандае ба даст оварад
ва поёнии умри худро ба осудагӣ гузаронад:

Бипайвастам ин номаи бостон,

Писандида аз дафтари ростон,
Ки то рӯзи пирӣ маро бар диҳад,
Бузургиву динору афсар диҳад.
 Соли 1010-ум Фирдавсӣ бо корвоне сӯи шаҳри Ғазнин шитофт ва
«Шоҳнома» – ро ба Султон Маҳмуд супурд. Аммо бар ивази ин асари
бузург султон ба шоир бист ҳазор дирам (тангаи нуқра) бахшиду халос.
Аммо Фирдавсӣ аз «Шоҳнома» умеди калон дошт.
Дарбориёни султон асари безаволро назди шоҳ танқид ва
муаллифашро тӯҳмат ба бехудоӣ мекарданд. Ин амал шоирро
шӯронид. Фирдавсӣ чун аз ҷониби шоҳ муомилаи дурушт дид ва дигар
аз ҳеҷ чиз намеҳаросид ва бо султон ба мубориза бархост.
Дар «Таърихи Систон» омадааст: «Абулқосим Фирдавсӣ «Шоҳнома»
бар Султон Маҳмуд чандин рӯз ҳамехонд. Маҳмуд гуфт: – Ҳамаи
«Шоҳнома» худ ҳеҷ нест, магар ҳадиси Рустам ва андар сипоҳи ман
ҳазор мард чун Рустам ҳаст. Абулқосим гуфт: – Надонам андар сипоҳи
ту чанд мард чун Рустам бошад, аммо ин донам, ки ҳеҷ банда чун
Рустам офарида нашуд. Ин бигуфт ва бирафт. Малик Маҳмуд вазирро
гуфт: – Ин мардак ба таъриз маро дурӯғзан хонд. Вазираш гуфт:-
Бибояд кушт. Ҳарчанд талаб карданд, наёфтанд».
Ин рафтори султонро дида, Фирдавсӣ ҳаҷвияе навишт , ки боиси ғазаби
султон Маҳмуди Ғазнавии турк гардид. Ӯ фармон дод, ки Фирдавсиро
дастгир карда, ба зери пои фил партоянд. Фирдавсӣ аз таъкиби
одамони султон аз шаҳр ба шаҳр гурехта, ниҳоят соли 1020 ба ватани
худ баргашт.
Фирдавсӣ интиҳои умрро дар ватанаш Тус мегузаронад. Сипас,
тобистони соли 1020 –ум дар сини 85-солагӣ аз олам чашм мепӯшад.
3. Тафсири калимаи “хамр”. Бо мисол фаҳмонед.
Май,шароб,бода
Табивти у ба нушидани хамр майл кард.
4. Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед.

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
 Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023

№3

1. Достон дар бораи Хайём

Номи шоири маъруфи форсу тољики асри дувоздањ Умари Хайём низ
бори аввал дар Аврупо дар ќомуси “Китобхонаи Шарќ”-и Д´Эрбло зикр
шудааст, ки дар соли 1697 дар Порис интишор ёфтааст. Шарќшиноси њирфаї
Д´Эрбло, ки дар китоби худ маълумоти муфассал ва мухталиф рољеъ ба
таъриху фарњанги Шарќ фароњам овардааст, барои тањияи ин асари
калонњаљми хеш аз сарчашмањои арабї ва форсии таърихї,сафарномаву
ёддоштњои хаттї истифода бурдааст. Мутаассифона маълумоти ин
сарчашмањо на њама ваќт ќобили эътимод њастанд. Аммо бо ин њама дар
рўзњои бузургдошти ин риёзидони маъруф, мунаљљим ва шоир мутолеаи
сањифањои ба Умари Хаём бахшидаи ин олими фаронсавї, ки бештар аз сад
сол ќабл навишта шудаанд, љолиб ба назар мерасад:
«Хийям» (Khiam) – чунин навиштааст Д´Эрбло номи Умари Хайёмро–
дар охири асри якум ва аввали асри дувуми њиљрї зиндагї намуда дар
ќаламрави Форс њамчун файласуфи содиќ ва мўътаќид ба эътиќодоти
динї маъруф мебошад”. Агар ба таври воќеї бингарем, нуктаи охир ба
њаќиќат рост намеояд. Ин баёнињо албатта ба талошњои воќеанависон
ва ё таърихнигорони Шарќ (њаройина Байњаќї) марубут аст, ки бидуни
тардид нукотеро аз он Д´Эрбло мутолеа намудааст. Тавре равшан
мегардад, дар идомаи баёноти хеш зикри хислатњои ў боиси ба вуљуд
омадани шаку гумонњо дар миёни доираи васеи олимони мусалмон ба
вуљуд овардааст. Аз сўи дигар, дар миёни таърихнигорон ва
воќеанависон нафароне кам набуданд, ки нисбати шоирон њисси
бадбинї доштанд, ки аз љумлаи онњо Ибни Ќифтї мебошад. Дар асари
“Китобхонаи Шарќ” замони зиндагонии шоир низ ѓалат овардааст.
Мутаассифона,аз рўи маълумоти мазкур дар китоби ин ховаршиноси
фаронсавї маълум мешавад, ки Умари Хайём чун шоир ва њам олим
ношинохта мондааст. Дар идомаи суханаш ў дар бораи Хайём бидуни
овардани номи муаллиф аз китоби “Мављмаъ ул нодир” (номи ин
асарро Д´Эрбло ба њамин тарз хондааст А.Њ.) наќле меоварад, ки ба
андешаи вай дар давоми солњои 105-106 њиљрї навишта шудааст. Ин
наќл чунин аст: “Дар миёни маљлиси ишрат аз њуљљат ул Њаќ Умар
шунидам, ки гуфт: “Гўри ман дар мавзее бошад, ки њар бањоре шамол
 бар ман гулафшон кунад”. Муаллифи ин асар аз ин суханони Умари
Хайём ба њайрат меояд, ки ба каломи Худованд дар Ќуръон ихтилоф
доранд. “Ва мо тадри нафсун биаййи арзин тамут. (Ва њељ шахсе
намедонад ба кадом замин хоњад мурд)1. Дар идомаи ин наќл таъкид
мешавад, ки бо гузашти солњо ин мард ба мазори Умари Хайём дар
зодгоњи ў шањри Нишобур мерасад ва мебинад, онгуна ки пешгўї
карда буд, “чандон барги шукуфа ва бар хоки ў рехта буд, ки хоки ў дар
зери гул пинњон шуда буд”. Аммо Д,Эрбло хотимаи боэњсоси ин
наќлро аз матни аслї њазф намудааст, ки чунин садо дода: “Ва маро ёд
омад он њикоят, ки ба шањри Балх шунида булам. Гиря бар ман афтод,
ки дар басити оламу аќтори рубъи маскун ўро њељ љой назире
намедидам”
2. Тафсири калимаи “зоҳид”. Бо мисол фаҳмонед
тарки дунёкарда,порсо,пархезгор

3. Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед.

4. Мусташриқони рус дар тарҷумаи рибоиҳои Хайём.

Бояд ќайд намуд, ки тарљумањои анљомдодаи Њамер нисбатан маќбул

буда, ба таври даќиќ мўњтавои ашъори ин шоири форсу тољикро ифода
мекунанд, ки намунае аз онро зикр мекунем:
Ich schaғtӯ gӯstӯқn ӯinӯm Töpfӯқ zғ,
dӯқ schlғg aғf fқischӯn Lӯhm gӯwaltig tz.
Da spқach dӯқ Lӯhm mit sӯinӯm ӯignӯn Woқt:
Schlag’ mich nicht so; Ӣin ich dӯnn nicht was dғ?

Слышал я: под ударами гончара

Глина тайны свои выдавать начала:
„Не топчи меня! – глина ему говорила,-
Я сама гончаром была лишь вчера“.
(Тарљумаи Г. Плисетко2
 Яке аз рубоињои Умари Хайём, ки мо дар зер мехоњем онро ба дигар
намунањое аз тарљумањои он муќоиса намоем, аз сўи Њаммер анљом
ёфтааст

Несовместимых мы всегда полны желаний:

В одной руке бокал, другая – на Коране.
И так вот мы живем под сводом голубым,
Полубезбожники и полумуусльмане.
(Тарљумаи О. Румера)3

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023
№4
1. Дар бораи лирикаи Шарќии пайравони мактаби романтизми англис

Руљўи адабиёти Аврупо ба мавзўоти Шарќ, ки ба истилоњи

„филоориентализм“ маъруф аст, кашфиёти пайравони мактаби романтизм ба
шумор намеравад. Ин љараён дар њамаи адабиёти Аврупо њанўз то асри
XVIII ривољ дошт. Ќањрамони маъруфи ќиссањои Шарќї ва масалњои давраи
маорифпарварї марди хирадманди шарќї, зоњиди хилватнишин ва дарвеш
мебошанд. Онњо асосан дар заминаи касби маънињои фалсафї, ахлоќї ва
амсоли ин сурати шарќї касб мекунанд. Мавзўи ишќу муњаббат асосан ба
адабиёти классикии Шарќ хос аст, ки онро аксари ховаршиносони асри XVIII
таъкид намудаанд. Аммо дар осори бадеии ин давраи Аврупо ин мавзўъ
нисбатан сусттар шарњу тафсир ёфтааст. Албатта, дар ин миён адабиёти
Фаронса истисност, вале бо ин њама дар осори ин давраи фаронсавї низ
бештар тарњи шарќии муњаббат, рафтори ишќии довталабона ва њавасронї
касб намуда, бидуни ягон муносибат ба љанбањои аслї ба њамдигар омезиш
пайдо мекунанд.
Аммо дар адабиёти давраи романтизми аврупоии ин давра мо сурати
дигарро ба мушоњида мегирем. Дар намунањои осори ин давра, ки ба
мавзўоти Шарќ бахшида шудаанд, таљассуми шарќгарої бештар ва бо майлу
раѓбат назар ба адабиёти давраи маорифпарварї ба мушоњида мерасад. Дар
сарњади ин ду давраи рушди филооориентализм мо ба зуњуроти љолиби
таваљљўњи мактаби ќабларомантизмро дар Англия ба мушоњида мегирем,
ки он дар афсонаи арабии „Ватек“ - У.Бэкфорд муљассам гардидааст.
Муаллифи „Ватек“ амалан нахустин шуда, хусусиятњои адабиёти Шарќро
дар тасвири шавќу шўри муњаббат бо рўшаної ва эњсоси бузург таъкид
намудааст. Мавзўи ду новеллањои воридшуда ба афсонаи ў, ки то оѓози асри
бистум ба чоп расидаанд, муњаббатест, ки њамчун бемории бедавои фаротар
аз зењн, тањлили аќлонї тафсир мешавад.
Филоориентализм барои ба вуљуд омадани романтизми аврупої ва
тавсеаи доираи мавзўии он, инчунин имконоти бадеии ин љараёни адабї
наќши муассир гузошт. Љараёни тозаи таваљљўњ ба Шарќ аллакай дар
фаъолияти шарќшиносони насли нави ин ањди инглис таљассум ёфтааст.
Бори аввал њамчун олим донишманди англис Уилям Љонс ба таври
фавќулодда маъруфият пайдо намудани мавзўи ишќ дар шеъри форсї ва
љанбањои њунарии онро таъкид сохт. Ин ховаршиноси маъруфи англис
њамчунин борњо шоирони њамасри хешро ба корбурди образњои нав ва
муќоисаи онњо бо маљмўаи муњоќот ва самбулњои адабиёти Шарќ дар
таљрибаи эљодии худ даъват намуда буд . Ин даъвати ўро соли 1795 яке аз
асосгузорони романтизми англис Самуэл Колриљ (Samғӯl Tayloқ Colӯқidgӯ),
истиќбол намуда, ашъори лирикии худро бо номи „Люти” (Lӯwti) ё ашъори
ошиќонаи осиёимиёнагї эљод намуд. Сохтори „Люти“ ѓазалро ба хотир
меоварад ва аз љуфти абёти ба њам ќофияшуда иборат аст. Аз рўи њаљм
воќеан нисбат ин навъи шеъри суннатии ѓиноии шарќї бештар аст. Дар
нимашаб ќањрамони шеър тавассути ќаиќ дар руде шино мекунад, то ки
дарди ишќро даво ёбад. Бо чењраи гирифта моњ аз болои ў мегузарад, абрњо
аз таъсири нури вай об мешаванд. Ў низ дар5 навбати худ аз њузури он
бањравар мешавад ва чашмонаш медурахшанд. Симои ў њамеша дар пеши
назари ќањрамони лирикї дурахшон аст. Колриљ ивазшавии њолати равонии
ўро пинњон мекунад, ки аз асари ноумедї аз асари ѓам, орзуњои дастнорас
дар бораи бозгашти саодат њосил шудааст. Њар як банди ба њам пайвастаи
„Люти“ њамроњ бо як навъ тарљеъбанд љамъбаст мешавад. Шоир ўро чун
образи инсони бад меофарад, то ки аз хотираи дўстдоштааш берун равад.
Вай ишќро њамчун дард ќабул мекунад ва гунањои хонанда рангпарида ва
худи ў хаста ба назар меояд. Бори аввал ангезаи номаќбул барои англисњо
садо медињад,ки он наљвои инсони аз дарди ишќ миранда мањсуб меёбад.
 2. Аз таърихи тањќиќ ва ва интишори ашъори Бедил дар Аврупо ва Русия
Аз рўи замон дар шумори бузургтарин суханварони нисбатан баъдии
форсу тољик Мирзо Бедил (асрњои XVII-XVIII) ќарор дорад, ки аллакай дар
рўзгори хеш хеле шўњрати фаровон касб намуда буд. Бедил ба таърихи
адабиёти форсу тољик њамчун устоди моњири суханварї ва соњиби
љањоншиносии вежа, сабки хосаи нигориш ворид гардид. Пас аз даргузашти
ў ин љалолу шукўњи адабии вай пеш аз њама дар њудуди кунунии
Тољикистон ва Афѓонистон интишор ёфта, танњо дар чањоряки охири асри
бистум ба Эрон роњ ёфт.
Мирзо Абдулќодири Бедил (1644-1721) шоир ва мутафаккири барљаста
мебошад. Вай дар Њинд таваллуд ёфта, зиндагї ва эљод намудааст. Мероси
адабии Бедил, ки асосан онро дар забони форсї эљод намудааст, ѓанї ва
гуногуранг буда, бештар аз 200 000 њазор сатрро ба вуљуд овардааст.
Њамзамон аз Абулмаъонї осори мансуре низ боќї мондааст. Дар миёни осори
асосии Бедил маснавињои “Тилисми њайрат», 1669), «Муњити аъзам», 1681),
«Тури марифат» -таълифоте, ки дар бораи саёњати Бедил ба Њиндустон
маълумот медињад, асари ёддоштии «Чањор унсур» ва маснавии фалсафиву
ахлоќии («Ирфон», 1711—12), ки достони ишќї- романтикии «Комде ва
Модан»-ро низ фаро мегирад, аз љойгоњи муњиме бархурдоранд. Мероси
адабии Бедил амалан аз њамаи анвоъи жанрњои адабї, аз љумла, ќасида,
ѓазал, рубої, ќитъа, мухаммас ва монанди ин таркиб ёфтааст. Новобаста ба ин
ки Бедил ба унвони шоири сўфї бештар маъруфият дорад, аммо дар
нигоштањои ў талош алайњи ноадолатии иљтимої ва њифзи маърифати илмї
ва тафаккури инсонї низ ба мушоњида мерасанд. Маќоми Бедил дар рушди
сабки њиндї хеле бузург аст ва бар асари њамин љойгоњи хосаи ўст, ки дар
бархе маворид ин сабк њатто номи “бедилї”-гирифтааст. Ў дар ташаккули ин
сабк ва интишори он сањми муносиб дорад.Дар Аврупои Ѓарбї аввалин
иттилооти илмии нисбатан мухтасар ва муфассал дар асри охири 19 ба вуљуд
омадааст, њарчанд олимони ховаршиноси ин аср ўро ба ќатори шоирони
бузурги пешин шомил нанамудаанд. Њанўз дар шарќшиносии аврупоии пеш
аз ин Иосиф Њаммер чунин аќида дошт, ки ављи шўњрати шеъри форсї дар
асрњои 15-16 ба поён расида, асрњои 17 ва 18 марњилаи коњиши шеър ва
замони рушди адабиёти мустанад мањсуб меёбад. (Ниг: ба адабиёти шумораи
1 фењристи ин маќола 1.с.411-416). Дар идомаи ин андешањои Њаммер
бештари насли ховаршиносони баъдї чунин мешумориданд, ки пас аз Љомї
дар ќаламрави адабиёти форсї дар Форс, Осиёи Марказї ва Њинд осори
ќобили таваљљўњ ба вуљуд наомаданд. Аммо бо ин њама Њаммер аз Бедил
дар боби охири китоби худ “Таназзули санъати шеър ва таърихнигорї дар
Форс ва Њинд ва рушди њунари номанигорї ва сафарноманависї” ёд кардааст.
Маљмўаи руќаоти Мирзо Бедил (Innschai Miқsa Aїolkadiқ) дар шумори
ёдгорињои барљастаи жанри нома дар асри Љањонгир ва Аврангзеб ќарор
гирифтааст, ки дар Маљлиси оњиргарии Кебриљ (Kingґs Chapӯll) бо шумораи
25 нигањдорї мешавад(1, с. 413)! Дигар Мирзо Бедиле, ки чунин таваљљўњро
дар он рўзгор соњиб бошад, дар адабиёти форсу тољик мављуд нест.
 Агар тазаккури Њаммерро ба њисоб нагирем, аввал нафаре, ки дар
Аврупо ба шеъри Бедил таваљљўњ зоњир намудааст, ховаршиноси олмонї
Њермон Этте мебошад, ки дар таълифоти худ «Адабиёти форсии нав» иќдом
намудааст. Њ. Эте, албатта, эљодиёти Бедилро муфассал тањлил накардааст,
аммо ў чанд маротиба аз вай њамчун “бузургтарин шоири форсигўи Њинд”
ёд намудааст. (2, с. 300). Номи Бедилро њамчунин Ян Рипка ба китоби
“Таърихи адабиёти Эрон” (1956) –и худ ворид намудааст. Њарчанд ў ба сабки
баёни мураккаби шоир назари интиќодї дорад, аммо Бедилро яке аз
асосгузорони сабки њиндї номидааст. Сухан дар бораи он меравад, ки каломи
Бедил бо сабки ѓариби худ ва ибњом дар низоми муњокоти ашъораш,
душворфањмї ва корбурди мафоњими ѓайриинтизоъї (парадокс) аз шоирони
дигар фарќ мекунад. Тавзеи маънињои пўшида дар каломи шоир боис бар
шудааст, ки маърифати он барои хонандагони ноогоњ аз вежагињои баёнаш
мушкилї эљод менамояд. Бояд ќайд намуд, ки сањми олими итолиёї
Алессандро Баузанї, ки солњои панљоњуми асри гузашта ба тањќиќи рўзгор
ва осори Бедил машѓул гардида буд, хеле назаррас аст. Ба ќалами ў якчанд
маќола дар бораи Бедил тааллуќ доранд: «Ќайдњо дар бораи Бедил (1644-
1721)» ва «Дар бораи муаммои муайян намудани сабки њиндї дар шеъри
форсї». Соли 1965 вай бо маърўза дар мавзўи «Назариёти як урупої дар бораи
Бедил» ва «Васфи табиат дар шеъри Бедил», «Мулоњизоте дар бораи
реализми Бедил» дар як њамоиши илмї суханронї намуд, ки онњо дар
маљаллаи донишгоњи Кобул бо муќаддимаи доктор Равони Фарњодї ба нашр
расидаанд. (Адаб, 1965, № 4, октябр-ноябр).* Маќолаи «Бедил ва Ѓолиб»-и
А. бошад дар маљмўаи маќолањои Донишгоњи Ќарочї ба чоп расидааст(1965,
љ. II, №2, август). Дар соли 1967 њамчунин як маќолаи дигари ў бо номи
“Бедил чун ровї” дар маљаллаи «Каристериа Ориенталиа» (Прага, 1967, с.
227-235, бо забони англисї) нашр гардид.
Дар бораи Бедил, бедилгарої ва сабки њиндї ховаршиноси чехї Иржи
Бечка низ дар китоби худи «Адабиёти тољик дар асрњои XVI ва XX »
(Москва, 1970) изњори назар намудааст. **

3. Тафсири калимаи “сӯфӣ ”. Бо мисол фаҳмонед.

4. Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед.

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
 Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023

№5

1. Љомї дар тарљумањои Њенрих Фридрих Фон Дитс

Њенрих Фридрих фон Диnc (Hӯinқich Fқiӯdқich von Diӯz, 1751-1817) яке аз
ховаршиносон ва сафирони боистеъдод ба шумор меравад. Соли 1784 ў
дастури Фридрихи Бузургро дар Туркия ба иљро мерасонид. Бо гузашти ду
сол ў сафир дар Ќустантания таъин гардид ва дар ин маќом то соли 1791 кор
кард. Барои дастовардњои дипломатї ба рутбаи дворянї соњиб гардид.
Мањсули корњои асосии анљомдодаи Дитс њамчун тарљумон дап
китоби дуљилдаи «Љозибањое дар бахши њунар ва илм»
(Dӯnkwғӯқdigkӯitӯn von Asiӯn in Kғӯnstӯn ғnd Wissӯnschaftӯn, Sittӯn,
GӯӢқaӯғchӯn ғnd Altӯқthғӯmӯқn ғsw., 1811-1815) мебошад, ки фарогири
тарљумаи «Ќобуснома», дигар рўнавишт ва тарљумањое аз забонњои Шарќ
ба шумор меояд. Дар соли 1811 љилди аввали «Љозибањо…» ба нашр расид,
ки дар он мо ба номи Љомї дучор меоем, њарчанд ки ў нисбат ба Саъдї ва
Њофиз њанўз дар Аврупо камтар шўњрат дошт. Дар тарљумаи хеш Дитс
шарњи њоли мухтасари Љомиро њам ба таври зайл овардааст. Шоирро ў
Абдуррањмон ибни Ањмад меномиданд. Бо тахаллуси шоирии Љомї маъруф
аст, ки аз макони валодати ў баргирифта шудааст ва Љом дар назди шањри
Њироти Хуросон ќарор дошт. Вай дар соли 1414 таваллуд шуда, дар замони
њукумати Темуриён, салтанати Абусаид ва Њусейн Бойќаро зиндагонї
намудааст. Ин дар њолест, ки Њусайн Бойќаро набераи Темур буда,
Хуросонро тўли солњои 1476 то 1505 идора намудааст. Љомї соли 1492 аз
олам даргузаштааст, њарчанд иштибоњан дар мавриди зикри шарњи њоли
шоир баъзе аз муњаќќиќон онро соли 1488 ва њатто Д`Эрбло соли 1486
гуфтааст" (3, с.30). Дар воќеъ Д`Эрбло дар китоби хеш "Китобхонаи Шарќ"
иштибоњан соли 1486 –ро соли њаќиќии даргузашти Љомї шуморидааст. (4,
с.232). Бояд ќайд намуд, ки бори аввал Гуте ин тарљумањои Дитсро дар
таърихи 8 январи соли 1815 аз китобхонаи вобастаи Њерсогии Веймар
гирифта, онњоро то санаи 19 майи њамон сол истифода бурдаст. Дар њамон
сол аллакай ў тавонист, ки ин тарљумањоро барои китобхонаи худ бигирад.
Мањз давоми њамон солњо Гуте бо диќќати тамом китобњои Дитсро
мутолеа намудааст, њарчанд дар рўзномаи Гуте дар ин маврид иттилооти
камтар рафта ва фаќат ишорат шудааст, ки аз рўи онњо доимо кор кардааст.
(1, с.79)
Минбаъд Дитс тарљумаи ќисмате аз достони «Юсуф ва Зулайхо»-
ро бо номи «Салтанаи ишќ» бо нашри матни аслии он анљом дод.
2. Абдурањмони Љомї ва шўњрати љањонии ў
Нахустин бор номи Абдурањмони Љомї дар адабиёти Аврупо дар
китоби сайёњ ва дипломати олмонї Адам Олеария «Шарњи комили
сафари сафорати Њолштин ба Маскав ва Форс дар солњои 1633,1636 ва
1639 зикр шудааст.Дар ин китоб, ки соли 1647 мунташир гардид, номи
Љомї дар баробари асмои Фирдавсї, Саъдї, Њофиз ёдовар шудааст.
Нахустин тарљумањо ва маълумоти шарњињолии Љомї дар Аврупо
баъд аз сад соли нашри китоби Олеария ба миён омадаанд, ки онњоро
метавон дар китоби „Китобхонаи Шарќ“ (ӢiӢliothӯqғӯ oқiӯntalӯ, 1697)-
луѓатномаи ќомусии шарќшиноси фаронсавї Д’Эрбло (HӯқӢӯlot dӯ
Molainvillӯ, 1606-1695) метавон пайдо намуд .Нахустин тарљумаи
китоби «Бањористон» дар Аврупо дар оѓози асри њаждањ ба забони
англисї аз тарафи шарќшиноси инглисї Томас Хайд сурат гирифтааст.
Њарчанд ин тарљумаи комили «Бањористон» нест, танњо пас аз марги
мутарљим дар соли 1703 давоми солњои 60-уми асри њаждањ ба дасти
чоп расид ва бад-ин сабаб то андозае ношинохта монд.Дар навбати худ
дар асрњои XVIII ва XIX нахустин тарљумањои англисии порчањои
људогонаи ашъори ѓиноии Љомї сурат гирифтанд, ки дар муќоиса дар
Фаронсаву Олмон бештар ба назар мерасиданд. Бо гузашти фосилаи
начандон зиёд давраи нави таърихї марњилаи комилан дигари
таваљљўњ ба мероси Љомї гардид. Дар асри XIX, ки оѓози он бо
тањаввули љараёни романтизм пайванд дорад, бештар ба осори ѓиноии
Љомї ва достонњои романтикии ў «Юсуф ва Зулайхо», «Лайлї ва
Маљнун» мурољиат шудааст. Маърифати ашъори Љомї дар
Ингилистон ба таври куллї дар миёнањои асри нуздањ шурўъ гардид,
аммо исми Љомї ба таври кофї дар доирањои адабиву илмии ин кишвар
њанўз дар оѓози њамин аср маъруф буд.
3. Тафсири калимаи “порсо”. Бо мисол фаҳмонед.
исм
ба шакли ҷамъ порсоён эрониён; порсизабонон
 Тозиёнро ғами аҳволи гаронборон нест,

Порсоён, мададе, то хушу осон биравам.

Ҳофиз
сифат
пок, покиза, покдоман, некӯкирдор; боисмат
Ба гетӣ ба ҷуҳ порсо зан маҷӯй,

Зани бадкуниш хорӣ орад ба рӯй.

Абулқосим Фирдавсӣ бештар

диндор, парҳезгор; худотарс; зоҳид, шайх
Яке аз мулуки беинсоф порсоеро пурсид, ки аз ибодатҳо кадом
фозилтар аст.
Саъдӣ
Чанд худро пеши мо қимат ниҳӣ, эй порсо,
Худфурӯширо ривоҷе нест дар бозори мо.
Абдураҳмони Ҷомӣ
4. Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед.

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023

№6

1. Аз таърихи тањќиќ ва ва интишори ашъори Бедил дар Аврупо ва Русия

Мирзо Абдулќодири Бедил (1644-1721) шоир ва мутафаккири барљаста

мебошад. Вай дар Њинд таваллуд ёфта, зиндагї ва эљод намудааст. Мероси
адабии Бедил, ки асосан онро дар забони форсї эљод намудааст, ѓанї ва
гуногуранг буда, бештар аз 200 000 њазор сатрро ба вуљуд овардааст.
Њамзамон аз Абулмаъонї осори мансуре низ боќї мондааст. Дар миёни осори
асосии Бедил маснавињои “Тилисми њайрат», 1669), «Муњити аъзам», 1681),
«Тури марифат» -таълифоте, ки дар бораи саёњати Бедил ба Њиндустон
маълумот медињад, асари ёддоштии «Чањор унсур» ва маснавии фалсафиву
ахлоќии («Ирфон», 1711—12), ки достони ишќї- романтикии «Комде ва
Модан»-ро низ фаро мегирад, аз љойгоњи муњиме бархурдоранд. Мероси
адабии Бедил амалан аз њамаи анвоъи жанрњои адабї, аз љумла, ќасида,
ѓазал, рубої, ќитъа, мухаммас ва монанди ин таркиб ёфтааст. Дар Аврупои
Ѓарбї аввалин иттилооти илмии нисбатан мухтасар ва муфассал дар асри
охири 19 ба вуљуд омадааст, њарчанд олимони ховаршиноси ин аср ўро ба
ќатори шоирони бузурги пешин шомил нанамудаанд. Њанўз дар
шарќшиносии аврупоии пеш аз ин Иосиф Њаммер чунин аќида дошт, ки
ављи шўњрати шеъри форсї дар асрњои 15-16 ба поён расида, асрњои 17 ва
18 марњилаи коњиши шеър ва замони рушди адабиёти мустанад мањсуб
меёбад.Дар бораи Бедил, бедилгарої ва сабки њиндї ховаршиноси чехї Иржи
Бечка низ дар китоби худи «Адабиёти тољик дар асрњои XVI ва XX »
(Москва, 1970) изњори назар намудааст. **
Тањќиќоти асосии илмї, ки комилан ба Бедил марбут аст, ба ќалами
муњаќќиќи олмонї В. Њайнс (W. Hӯinz) тааллуќ дошта, бо номи «Шоири
форсизабони Њинд Бедил ва рўзгору осори ў” ба чоп расидааст. Дар Русия
бори аввал ба эљодиёти Бедил Е.Э. Бертелс таваљљўњ зоњир намуда, чанд
маќолае њам навиштааст. Яке аз ин маќолањои ў «Бедил ва таълимоти ў дар
бораи эволютсия» ва дигаре и «Баъзе мулоњизањо дар бораи Бедил»
мебошанд. Ниг. Е.Э.Бертельс. Избранные труды. Љ. 5. Нашриёти «Наука».
1988, с.с.342-352 ва с.с. 352-362. Таърихи таълифи маќолаи аввалї даќиќ
нест, аммо дувумї соли 1945 нигошта шудааст.
Дар давраи Шўравї яке аз аввалин муњаќќиќоне, ки ба эљодиёти Бедил
таваљљўњ зоњир намудааст, боз њам Садриддин Айнї мебошад, ки
асари монографии «Мирзо Абдулќодири Бедил» (Сталинабад, 1954) ва
чандин маќолањои дигари илмї навиштааст. Духтари устод Айнї
Холида Айнї бошад

2. Камоли Хуљандї дар Аврупо.

Камтар аз дусад сол ќабл аз ин мисраъњои мазкури шоири њамзамини

мо Камоли Хуљандї ба забони олмонї тарљума шуда буданд. Тарљумаи он ба
ќалами шарќшиноси олмонї-утришї Иосиф Њаммер –Пургштал тааллуќ
дошта, дар китоби маъруфи ў бо номи «Барозандаи адабиёти форсї» дар соли
1818 љой гирифтааст.
Аммо њанўз солњои бистуми ќарни њафтдањум номи Камоли
Хуљандиро олими маъруфи Аврупо, ховаршиноси фаронсавї Бертелем
Д’ Эрбло ба ањли илму адаби ин ќора бо зикри мукаррари ў дар китоби
хеш «Китобхонаи Шарќ» муаррифї намуд.Зимнан бояд таъкид намуд,
ки донишманди олмонї Њаммер нисбат ба ховаршиноси фаронсавї
маълумоти шарњињолии Камолро муфассалтар манзур намудааст.
Масалан, ў дар бораи он ки чи тавр шоир ба Табрез афтод ва маљбур
буд, ки чањор солро дар Сарой дар тањти таъсири муѓулон ба сар
бубарад ва масоиле монанди ин матолиби љолиберо тазаккур додааст.
Дар солњои 20-30-юми асри ХIХ номи Камоли Хуљандї борњо дар
адабиёти илмї ва илмї-оммавии кишвари Олмон тазаккур ёфтааст.
Њамин гуна, дар бораи Шайх Камоли Хуљандї дар пасгуфтори худ ба
китоби тарљумаи «Тўтинома»-и Зиёуддини Нахшабї (Toғti Namӯh
Карл Якоб Людвиг Икена (Caқl JakoӢ Lғdwig Ikӯn). Ӯinӯ Sammlғng
pӯқsischӯқ Mäқchӯn von NӯchschӯӢi. Stғttgaқt. Cotta, 1822, с. 174) аз
тарафи шарќшиноси олмонї Иоњанн Фридрих Козегартен (Johann
Fқiӯdқich Kosӯgaқtӯn) изњори назар намуда, ўро яке аз бењтарин
суханварони адабиёти ин давр номидааст.Дар китобхонаи давлатии
Берлин маљмўањои зиёди ашъори Камоли Хуљандї бо забонњои
тољикї ва хати форсї мављуд мебошад. Мутаассифона, танњо
ховаршиносон онњоро мутолеа карда метавонанд.
3. Тафсири калимаи “порсо”. Бо мисол фаҳмонед.

исм

ба шакли ҷамъ порсоён эрониён; порсизабонон

Тозиёнро ғами аҳволи гаронборон нест,

Порсоён, мададе, то хушу осон биравам.

 Ҳофиз

сифат

пок, покиза, покдоман, некӯкирдор; боисмат

Ба гетӣ ба ҷуҳ порсо зан маҷӯй,

Зани бадкуниш хорӣ орад ба рӯй.

Абулқосим Фирдавсӣ бештар

диндор, парҳезгор; худотарс; зоҳид, шайх

Яке аз мулуки беинсоф порсоеро пурсид, ки аз ибодатҳо кадом

фозилтар аст.

Саъдӣ

Чанд худро пеши мо қимат ниҳӣ, эй порсо,

Худфурӯширо ривоҷе нест дар бозори мо.

Абдураҳмони Ҷомӣ

4. Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед.

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023
 №7
1. Райнҳолд Николсон ва “Маснавии маънавӣ ”-и Ҷ.Румӣ
2. Бедил дар Аврупо ва Русия
3. Тафсири калимаи “далқ”. Бо мисол фаҳмонед.
4. Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед.

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023

№8
1. Достон дар бораи Хайём
2. “Шукӯҳи Шамс”- А.М. Шиммел
3. Тафсири калимаи “маъсият”. Бо мисол фаҳмонед.
4. Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед.

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023
 №9
1. Нахустин бор номи Абдурањмони Љомї дар адабиёти Аврупо дар
кадом китоби сайёњ зикр гардидааст. Маълумоти онро шарҳ диҳед.
2. Томас Мор ба достони «Юсуф ва Зулайхо»-и Љомї чӣ ишорат
менамояд?
3. Аз “Бӯстон”-и Саъдӣ 3 ҳикояе оред
4. Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед.

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023

№10

1 Тањќиќи осори Манфред Лоренс

2 “Девони ғарбию шарқӣ ” Гёте ба сатрҳои Ҷ. Румӣ
3 Тафсири калимаи “ховаршинос”. Бо мисол фаҳмонед.
4 Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023
 №11

1 Тафсири истилоҳи «филоориентализм»

2 Шоир Хайём ва шарқшиносони хориҷӣ
3 Тафсири калимаи “ишкол”. Бо мисол фаҳмонед.

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023

№12

1 Мақоми Камоли Хуҷандӣ дар тазкираҳо

2 Тафсири калимаи “мухаммас”. Бо мисол фаҳмонед.
3 Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед.
4 Мусташриқони рус дар тарҷумаи рубоиҳои Хайём.

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023
 №13
1 Дар бораи лирикаи Шарќии пайравони мактаби романтизми англис.
Ҷарлз Диккенс
2 Аз таърихи тањќиќ ва ва интишори ашъори Бедил дар Аврупо ва Русия
3 Тафсири калимаи “муназзам”. Бо мисол фаҳмонед.
4 Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед.
Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.
Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023

№14

1 Љомї дар тарљумањои Њенрих Фридрих Фон Дитс

2 Абӯабдуллоҳи Рӯдакӣ ва шўњрати љањонии ў
3 Чанд байтеро аз Рӯдакӣ нависед ва шарҳ диҳед.
4 Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед.

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023
 №15

1 Аз таърихи тањќиќ ва ва интишори осори Ҷалолуддини Румӣ

2 Камоли Хуљандї дар Аврупо
3 Аз Бедили Деҳлавӣ байте навишата, мазмуни онро шарҳ диҳед.
4 Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед.

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023

№16
1 Райнҳолд Николсон ва “Маснавии маънавӣ ”-и Ҷ.Румӣ
2 Мероси Бедил
3 Тафсири калимаи “далқ”. Бо мисол фаҳмонед.
4 Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед.

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023
 №17
1 Адиб бояд кадом хислати фитрї дошта бошад?

2 “Шукӯҳи Шамс”- А.М. Шиммел

3 Тафсири калимаи “маъсият”. Бо мисол фаҳмонед.
4 Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед.

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023

№18
1 Нахустин бор номи Абдурањмони Љомї дар адабиёти Аврупо дар
кадом китоби сайёњ зикр гардидааст. Маълумоти онро шарҳ диҳед.
2 Томас Мор ба достони «Юсуф ва Зулайхо»-и Љомї чӣ ишорат
менамояд?

3 Сарчашмаи ибтидоии адабиёт чист?

4 Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед.

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023
 №19
1 Адольф Фридрих фон Шак кадом асари Ҷомиро ба кадом забон
тарҷума кардааст?
2 Мероси адабии Бедил
3 Тафсири калимаи “мурувват”. Бо мисол фаҳмонед.
4 Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед.

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.

ВАЗОРАТИ МАОРИФ ВА ИЛМИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН

Муассисаи давлатии таълимии “Донишгоҳи давлатии Хуҷанд
ба номи академик Б.Fафуров”
Факултети забонҳои шарқ, кафедраи забон ва адабиёти тоҷик
Билети имтиҳони ниҳоӣ барои донишҷӯёни курси 4, ихтисосҳои “хитойӣ -
англисӣ , арабӣ - англисӣ ва форсӣ -англисӣ ” шуъбаи рўзона дар нимсолаи 2,
соли хониши 2022-2023

№20
1 Адабиёт ба маънои васеъаш фарогири кадом матолиб аст?
2 Томас Мор ба достони «Юсуф ва Зулайхо»-и Љомї чӣ ишорат
менамояд?

3. Аз Саъдии Шерозӣ 3 байте навишта, онро шарҳ диҳед.

4. Се китоби илмии тозанашрро муаррифӣ кунед.

Дар ҷаласаи кафедра (суратҷаласаи № 9 аз 28.04.2023) тасдиқ шудааст.

Мудири кафедра Очилова М.И.