FUNDAMENTOWANIE SPECJANLE

1. FUNDAMENTOWANIE W GRODZACH ORAZ METODY

BETONOWANIA PODWODNEGO.
Definicja i zadania grodzy
Grodza jest to tymczasowa, pomocnicza budowla hydrotechniczna, stosowana przy
robotach fundamentowych, prowadzonych na terenie pokrytym trwale lub przejściowo wodą
(w korycie rzeki, na terenie zalewowym, na jeziorze lub na morzu – na niewielkich
głębokościach).
Zadaniem grodzy jest wydzielenie na obszarze przyszłego miejsca budowy przez
stworzenie wokół niego mniej lub więcej szczelnego ogrodzenia w celu:
• zabezpieczenia robót przed prądem wody lub falowaniem – grodza może być
nieszczelna, wystarczy, jeżeli nie dopuści ona do przepływu wody przez
ogrodzony obszar albo też jeżeli zapobiegnie przenikaniu fali,
• umożliwienia usunięcia z miejsca budowy wody i prowadzenia robót
fundamentowych na sucho – grodza powinna być tak wykonana, aby w ogóle
nie przepuszczała przez siebie ani pod sobą wody lub leż przepuszczała ją w
takich ilościach, które można odprowadzić nie powodując zalania ogrodzonego
obszaru.
Rodzaje gródz zależą od warunków gruntowych podłoża w miejscu ich wykonania,
warunków wodnych i od sposobu wykonania. Grodze można podzielić na:
• sypane – ziemne, narzutowe i mieszane; stanowiąc je sztucznie usypane nasypy
ziemne lub nasypy z narzutów kamiennych,
• stawiane – kozłowe, kaszycowe, komorowe; złożone z elementów nośnych,
najczęściej drewnianych, ustawianych na dnie zalanego wodą obszaru,
zasypywanych lub wypełnianych ziemią lub narzutem kamiennym,
• zapuszczane – ze ścianek szczelnych; głównym elementem jest zapuszczana
częściowo w dno ścianka szczelna, najczęściej obsypana ziemią; przypadku
ścianek zczelnych wielokrotnych przestrzeń między nimi pełnia się ziemią,
czasem kamieniem, a nawet betonem.
• mieszane – nasyp ziemny lub narzut kamienny stanowi często element
uzupełniający gródz innego rodzaju niż czysto nasypowe.
Stosowanie gródz przy robotach fundamentowych i prowadzenie robót na sucho opłaca
się, gdy roboty mają zajmować większą powierzchnię w rzucie poziomym, np. przy
większych budowlach hydrotechnicznych, jak jazy, przegrody dolin, nabrzeża portowe itp., a
także filary mostów.
Roboty fundamentowe w grodzach można prowadzić, gdy głębokość wody otaczającej
grodzę nie przekracza 10 m, wyjątkowo do 20 m. Głębokość od 12 do 15 m stanowi
praktyczną granicę, powyżej której stosowanie gródz napotyka już na poważne trudności.
Zastosowanie poszczególnych rodzajów gródz zależy przede wszystkim od rodzaju
gruntu, na jakim grodza ma stanąć:
• grodze sypane mogą być wykonane we wszelkich warunkach gruntowych z
wyjątkiem przypadków, gdy dno zbudowane jest z gruntów szczególnie słabo
nośnych, a więc torfów, namułów, płynnych i miękkich iłów,
• grodze stawiane wykonuje się na skałach lub gruntach zwartych i
niewrażliwych na erozję,
• grodze zapuszczane stosuje się na podłożu nieskalistym, ale odznaczającym się
wystarczającą nośnością dla przeniesienia ciężaru grodzy, oraz zapewnienia
 stateczności ścianek szczelnych, a ponadto pozwala na ich zapuszczanie (nie
zawiera dużej ilości głazów i kamieni).
Na wybór rodzaju grodzy ma również wpływ przepuszczalność gruntu, a także
głębokość wody i szybkość prądu wody w danym miejscu. Decydujący jednak wpływ ma
koszt oraz rodzaj materiałów, jakimi się dysponuje.
Grodza powinna być tak zaprojektowana, żeby:
• grunt podłoża w jej otoczeniu nie był przeciążony,
• była zapewniona jego stateczność (grodza nadmiernie nie osiadała),
• nie powstało zjawisko zsuwu, mogące zagrozić zarówno samej grodzy, jak
i wykonywanym pod jej osłoną fundamentom.
METODY BETONOWANIA PODWODNEGO:
1. Metoda contractor
Rury do wbudowania betonu:
• z reguły przekrój kołowy o średnicy od 0,2 do 0,4 m,
• zazwyczaj zawieszone są na konstrukcji nośnej zakończonej lejem lub koszem
załadowczym, która dodatkowo posiada stanowisko dla operatora lub napęd
elektryczny bądź mechaniczny do przesuwu rury w poziomie.
Rodzaje rur podawczych:
• rura sztywna, która przy wyciąganiu do góry zawsze wystaje ponad konstrukcję
nośną (najprostsza forma),
• rura składająca się z członów, która przy wyciąganiu do góry jest każdorazowo
skracana o jeden człon,
• rura teleskopowa, której poszczególne elementy są w siebie wsuwane w trakcie
betonowania.
Pionowe położenie rury musi być zapewnione za pomocą prowadnic.

Faza I
Wypełnienie rury mieszanką betonową zdolną do przeciwstawiania się ciśnieniu
hydrostatycznemu do wyparcia wody.
W tym celu montuje się specjalne urządzenia dławiące w postaci:
• denek ruchomych zamykających rurę w jej dolnym końcu,
 • zatyczek z tworzywa ślizgających się wzdłuż rury o spadku swobodnym lub
kontrolowanym,
• tarczy ciśnieniowo-uszczelniającej traconej,
• tamponów, np. gumowej kuli, która pod ciężarem betonu usuwa wodę z rury i
wypływa z końca rury na powierzchnię wody,
• zaworów regulujących, umieszczanych w połowie wysokości rury.
Faza II
Utworzenie u dolnego końca rury podstawy zwanej bulwą.
• Po rozpoczęciu wypływu betonu z rury kolejne partie mieszanki betonowej
wypierają na boki masy betonu już ułożonego.
• Każdorazowo, gdy masa betonowa opadnie poniżej leja, rurę obniża się
opierając na dnie, wstrzymując tym samym wypływ betonu, zapobiega to
również wtargnięciu do niej wody.
• Po ponownym wypełnieniu leja mieszanką, rurę podnosi się, co powoduje
dalszy wypływ betonu.
Czynności te są ponawiane do czasu utworzenia w deskowaniu warstwy betonu o
średniej grubości ok. 1 m, mierząc od spodu rury.
Faza III
Betonowanie właściwe, polega na ciągłej dostawie mieszanki do rury.
• Podczas betonowania powierzchnia styku betonu z wodą podnosi się i zmienia
kształt z wypukłej w pobliżu rury w początkowej fazie na bardziej płaską.
• Wraz z podnoszącą się powierzchnią betonowania rurę należy także podnosić,
nie zapominając, by nadal tkwiła w betonie na głębokości około 1 metra.
2. Metoda pompowa
Metoda pompowa jest wariantem metody contractor, w której beton dostarczany jest
pompą z wysięgnikiem. Dokładnie jak w metodzie contractor, rura powinna sięgać w beton
na głębokość 1 metra. Grubość betonu może być kontrolowana za pomocą zwykłego pręta
sondującego z przyspawaną na końcu płytką, jeśli wcześniej nad wodą ustalono poziom
odniesienia. Najnowszym rozwiązaniem technicznym jest wyznaczanie tego poziomu za
pomocą lasera dookolnego. Na podstawie tego poziomu można odczytać, jak głęboko w
betonie tkwi rura zasypowa. Metoda pompowa może być wykorzystana do budowy
elementów budowlanych każdego rodzaju. Umożliwia ona ciągłe dostarczanie betonu - w
metodzie tej mieszanka betonowa „wciskana” jest w już wbudowaną warstwę i praktycznie
nie wchodzi w kontakt z wodą. Można uznać, że mieszanka nie ulega wymywaniu. Tempo
układania betonu podwodnego – zależnie od formy geometrycznej i różnych warunków
brzegowych – wynosi od 80 do 100 m3/godz.
3. Metoda hydrozaworów
Metoda ta jest podobna do metody Contractor. Zamiast rury spadowej, przy leju zakłada
się ściśliwy wąż spadowy, który kończy się stalowym cylindrem o regulowanej wysokości,
podwieszonym do leja łańcuchami. Beton jest dostarczany nie w sposób ciągły, lecz porcjami,
gdyż dopiero większe jego ilości są w stanie poszerzyć wąż przeciwko ciśnieniu wody.
Ponieważ cylinder stalowy nie jest zanurzony w betonie, lecz kończy się na jego powierzchni,
udaje się wytwarzać również cieńsze warstwy (do około 20 cm) o całkiem dobrej równości.
4. Metoda kubełkowa
Kubełek specjalnego typu napełnia się ponad wodą betonem, a następnie prowadzi go
poprzez wodę do miejsca wbudowania i tam opróżnia. Beton ma wysypać się bezpośrednio na
dnie wykopu lub na już osadzonym betonie. Ponieważ przy opróżnianiu cement może ulec
wypłukaniu, z reguły dodaje się do betonu stabilizatory dla polepszenia jego spójności.
5. Metoda Hydrocrete
W metodzie tej, świeży beton uodporniony na erozję za pomocą odpowiednich
domieszek zrzuca się swobodnie poprzez wodę (głębokość wbudowania do około 4 m). W
metodzie nie ma wypłukiwania cementu, ani też beton nie rozsegregowuje się. Nie trzeba go
zagęszczać, a sam wyrównuje się przez swą rozpływalność. Taką metodą można wykonywać
beton zarówno zbrojony, jak i niezbrojony.

2. FUNDAMENTY OBIEKTÓW BUDOWNICTWA WODNEGO-

PODSTAWOWE ZASADY OBLICZEŃ.
Budowle wodne wznoszone są:
• dla ochrony przed niszczącą siłą wody,
• dla wykorzystania istniejących lub sztucznie utworzonych zasobów wodnych
(regulacja naturalnego obiegu wody w przyrodzie).
Budowle hydrotechniczne:
•zapory ziemne i betonowe, • śluzy wałowe,
•jazy, • budowle regulacyjne na
•upusty (przelewy i spusty), rzekach i potokach,
•czasze zbiorników wodnych • grodzie,
wraz ze zboczami i skarpami, • nadpoziomowe stawy
• siłownie i elektrownie wodne, gromadzące substancje
• pompownie, płynne i półpłynne,
• ujęcia wód • śluzy żeglugowe,
powierzchniowych, • porty,
• kanały i sztolnie, • nabrzeża i bulwary,
• rurociągi hydrotechniczne, • pochylnie,
• stopnie wodne, • pirsy,
• progi, • mola i falochrony na wodach
• syfony, lewary, akwedukty, śródziemnych,
• wały przeciwpowodziowe, • przepławki dla ryb.
• przepusty,
Fundamentowanie zapór:
Zapory betonowe ciężkie projektuje się na podłożu skalnym. Nie należy ich
projektować na silnie popękanej i zwietrzałej skale. Duże znaczenia ma tutaj oprócz cech
wytrzymałościowych i odkształceniowych skały, również układ warstw skalnych oraz ich
przebieg i spad.
 Projektując fundamenty na skałach należy zwrócić uwagę na:
1 - Stopień zwietrzenia - każda skała na swej powierzchni jest w mniejszym lub
większym stopniu zwietrzała. W celu dokładnego ustalenia poziomu, na którym można
bezpiecznie wykonać fundament, należy skałę szczegółowo zbadać tosując przekopy, gdyż
w ten sposób można bezpośrednio dotrzeć do stropu i stwierdzić jaki jest jej stan.
2 - Spękania – powstały na skutek ciśnień i innych czynników jakim ulegały
w przeszłości. W razie stwierdzenia, że skała jest popękana, należy:
• dokładnie określić charakter i kierunek spękań,
• stwierdzić, czy pęknięcia w skale są suche, czy jest w nich woda lub luźny
rumosz skalny, który może zmienić swoją konsystencję pod wpływem zmiany
stosunków wodnych.
3 - Uskoki Uskok może być cienką, wygładzoną płaszczyzną lub powierzchnią
tworzącą tzw. lustro tektoniczne, albo kilkumetrowym pasem pogruchotanego rumowiska lub
brekcji sięgającej na znaczną głębokość. Pas ten ma znacznie mniejszą wytrzymałość niż
otaczające skały, odznacza się natomiast większą przepuszczalnością.
3 - Zjawiska krasowe Skały węglanowe wchodząc w reakcję z wodą, ulegają
rozpuszczaniu (rozkładowi). Powstają w ten sposób przeróżne formy krasowe, np. jaskinie z
szatą naciekową (stalaktyty, stalagmity i stalagnaty), wywierzyska (źródła krasowe), lejki
krasowe i inne. Należy unikać fundamentowania na terenach, na których jaskinie mają
tendencję do rozszerzania się.
Szczelność skał osadowych ma istotne znaczenie w posadowieniu zapór i utrzymaniu
wody w zbiornikach retencyjnych. Najlepsze jest położenie zapory na warstwach
prostopadłych do osi, doliny, których upad jest stromy, niemal pionowy i skierowany w górę
rzeki.
Nie należy projektować zapory w dolinie konsekwentnej albo na podłożu, w którym
warstwy opadają w dół rzeki – istnieje wysokie prawdopodobieństwo ucieczki wody pod
zaporą np. gdy poniżej zapory znajduje się uskok (a), albo występuje o synklina (b).
Zapory ciężkie:
• Fundament płaski - najprostszy do wykonania, stosowany gdy podłoże jest ze
skały litej, w której nie trzeba wykonywać głębokich wyłomów.
• Fundament z ostrogę przednią – stosuje się jeżeli podłożem jest skała o małym
tarciu powierzchniowym np. łupek ilasty lub gdy skała składa się z warstw.
Ostroga spełnia rolę kotwiącą i zapobiega przesunięciu – zwiększa opór skały na
ścinanie.
• Fundament z powierzchnią podstawy nachyloną w kierunku górnej wody –
stosuje się w przypadku głębszego posadowienia, a także w razie konieczności
zapewnienie poprawy stateczności zapory na poślizg. Nachylenie wykonuje się
dla całej powierzchni podstawy lub progi o jednakowym nachyleniu.
Zapory oszczędnościowe - wyeliminowanie pewnej części masy betonowej ze środka
zapory
Zapora łukowa w przeciwieństwie do ciężkiej stanowi monolityczną konstrukcję
opartą nie tylko o dno, ale i o brzegi doliny i przenosi parcie wody na podłoże wzdłuż całej
linii podparcia. Praca statyczna zapory ma charakter przestrzenny. Nadanie konstrukcji
kształtu łuku wypukłego w stronę sił parcia wody powoduje, że parcie wywołuje w łuku
naprężenie ściskające. Daje to możliwość lepszego wykorzystania właściwości
wytrzymałościowych betonu na ściskanie i uzyskanie oszczędniejszych przekrojów zapory.
Zapory łukowe są znacznie cieńsze od innych typów zapór betonowych. Schemat pracy
statycznej zapory łukowej staje się jeszcze bardziej atrakcyjny, gdy wprowadzi się dodatkową
krzywiznę pionową.
 Zapory płytowe - Zbudowana jest z filarów, ustawionych w pewnych odstępach,
przykrytych od strony górnej wody płaską, najczęściej pochyloną, płytą żelbetową, która
stanowi ścianę piętrzącą. Parcie wody przekazywane jest bezpośrednio na płytę, a przez nią
na filary, które z kolei przekazują je na podłoże. Przednia część filara (głowica), ma
poszerzenie na oparcie płyt. Filary są ze sobą łączone poziomymi belkami żelbetowymi w
celu zwiększenia sztywności całej konstrukcji. W zależności od rodzaju podłoża filary mogą:
• bezpośrednio opierać się na skale,
• mieć poszerzoną część fundamentową (podłoże o średniej wytrzymałości),
• przekazywać obciążenie na ciągłą płytę fundamentową (słabe podłoże
skalne i gruntowe).
Zapory wielołukowe - W zaporach wielołukowych, płyta została zastąpiona
sklepieniem łukowym. Rozwiązanie takie jest korzystniejsze, gdyż w sklepieniu przeważają
naprężenia ściskające, powstające od parcia wody; dzięki temu można uzyskać większe
rozstawy filarów i oszczędności w zużyciu materiałów. Zapory te, przy dobrym podłożu
skalnym, można budować w szerokich dolinach, tam gdzie normalne zapory łukowe ze
względu na współczynnik kształtu doliny byłyby całkowicie nieopłacalne.

3. DEFORMACJE WYNIKAJĄCE Z EKSPLOATACJI GÓRNICZEJ -

RODZAJE I WPŁYW NA PROJEKTOWANIE OBIEKTÓW
Ciągłe deformacje terenu: Niecka obniżeń - opisują ją:
− pionowego przemieszczenia (obniżenia) terenu w,
− poziomego przemieszczenia u,
− nachylenia T,
− krzywizny K (lub promienia krzywizny R = 1/K ),
− poziomych odkształceń ε.
Dla potrzeb projektowania nowych i ochrony istniejących obiektów budowlanych
muszą zostać sprecyzowane warunki górnicze, które powinny zawierać opis najbardziej
niekorzystnych sytuacji i oddziaływań geologiczno – górniczych, jakim może podlegać
obiekt, z uwagi na dokonaną i projektowaną eksploatację górniczą. W tym celu wykonuje się
prognozy, które określają przewidywane wpływy górnicze na powierzchni.
Do standardowego projektowania budynków na terenach podlegających wpływom
deformacji ciągłych wymagane jest opracowanie prognozy podstawowej, która powinna
zawierać następujące wskaźniki deformacji terenu w obszarze przewidywanej lokalizacji
obiektu:
– maksymalne obniżenie wmax,
– maksymalne nachyleni Tmax,
– ekstremalne odkształcenia poziome εmax, εmin,
– ekstremalne krzywizny Kmax , Kmin lub odpowiadające im promienie (R=1/K),
Projektant podejmuje decyzję czy opis warunków górniczych, które otrzymał jako dane
do projektowania, umożliwiają właściwą analizę konstrukcji, czy potrzebny jest
dokładniejszy i szerszy ich opis. W przypadku takiej potrzeby konieczne jest opracowanie
prognozy szczegółowej, co wiąże się zazwyczaj z wykonaniem ekspertyzy górniczej.
Działania w tym zakresie powinny być już prowadzone w uzgodnieniu z inwestorem.
Konstrukcja fundamentów, oprócz przeniesienia pionowych obciążeń na grunt, musi
być przystosowana do bezpiecznego przejęcia sił wywołanych, wywołanych poziomymi
odkształceniami podłoża ε. Z tych względów powinno się stosować bezpośrednie
posadowienie obiektów budowlanych, za pomocą ław zbrojonych, rusztów fundamentowych,
ław z przeponą kotwiczną, płyt żelbetowych. Fundamentowanie pośrednie, na przykład w
rodzaju pali, studni, należy stosować tylko w przypadkach, gdy wymagają tego warunki
gruntowe.
Z powyższego stwierdzenia wynika jednocześnie, że nie należy posadawiać
fundamentów bezpośrednich na podłożu o dużej nośności i małej odkształcalności. Dotyczy
to w szczególności posadowienia obiektów na gruntach skalistych (skały twarde i miękkie,
lite i spękane), utworach karbońskich, utworach trzeciorzędowych w postaci wapieni i
piaskowców, gruntach kamienistych (zwietrzeliny, rumosze, otoczaki), a także zwartych
gruntach spoistych. W takich przypadkach należy pod fundamentami stosować podsypkę z
gruntów niespoistych (rys. 9). Podsypkę zaleca się wykonywać z gruntów drobnoziarnistych
(piasek średni, piasek gruby), względnie przy ich braku z gruntów gruboziarnistych
(pospółka, żwir). Do wykonania podsypki nie należy stosować piasku pylastego oraz piasku
drobnego. Podsypka powinna być wykonana przy stopniu zagęszczenia Id < 0,6. Grubość
podsypki nie powinna być mniejsza niż 30 cm.
Fundamenty powinny być posadowione na jednym poziomie pod całym obiektem
(segmentem). W przypadku konieczności posadowienia na różnych głębokościach,
najkorzystniej jest sytuować zagłębienie w części środkowej rzutu poziomego segmentu,
symetrycznie względem jego osi (rys. 10a). Jeżeli zmiana głębokości posadowienia jest
nieunikniona, powinno się wykonać pionową przerwę dylatacyjną lub zagłębioną część
oddzielić poziomą dylatacją z zastosowaniem warstwy poślizgowej (rys. 10b,c).

Sposób posadowienia obiektów w obrębie przerw dylatacyjnych powinien umożliwić

niezależną pracę sąsiadujących segmentów. Dopuszczalnym i zalecanym odstępstwem od tej
zasady jest posadowienie fundamentów przydylatacyjnych na wspólnej płycie żelbetowej,
oddzielonej od fundamentów warstwą poślizgową (rys. 11). Szerokość przerwy dylatacyjnej s
w poziomie fundamentów nie może być mniejsza od 5 cm. Należy jednak unikać
posadowienia sąsiadujących segmentów na różnych głębokościach; w wypadku konieczności
stosowania takiego rozwiązania zaleca się ograniczyć do dwóch liczbę segmentów
stanowiących jeden budynek.
Należy natomiast unikać lokalizowania budynków na terenach o prognozowanych
deformacjach ciągłych w przypadkach, gdy:
1) po wystąpieniu obniżenia terenu, woda gruntowa może stanowić zagrożenie dla
budynku; należy wtedy rozpatrzyć możliwość trwałego obniżenia poziomu zwierciadła wody
gruntowej lub zastosowania izolacji przeciwwodnej budynku,
2) prognozowane deformacje terenu mogą występować w czasie wznoszenia obiektu;
prowadzenie robót budowlanych w takich warunkach wymaga indywidualnej analizy,
obejmującej wpływ deformacji terenu na konstrukcję w czasie jej realizacji z uwagi na
zapewnienie wymaganych cech konstrukcyjno - wytrzymałościowych oraz nie obniżonych
walorów użytkowych (teren górniczy można uznać za uspokojony gdy przyrost obniżeń w < 3
mm/miesiąc).
3) w strefie projektowanej lokalizacji budynków mieszkalnych lub użyteczności
publicznej prognozowane - ustalone nachylenie terenu przekracza wartość T = 10‰; należy
wtedy budynek przystosować do rektyfikacji pionowej,
4) wskaźnik poziomych odkształceń terenu |ε|> 9‰, względnie gdy promień krzywizny
terenu |R|< 4 km lub gdy moduł pierwotnego odkształcenia gruntu E0 > 80 MPa, przy
dowolnym promieniu krzywizny terenu; w takich okolicznościach należy opracować
szczegółową analizę określającą możliwość powstania deformacji nieciągłych oraz ustalić
zakres i sposób wymaganych robót zabezpieczających konstrukcję budynku.
Deformacje nieciągłe dzieli się na dwa podstawowe typy – powierzchniowe i
liniowe:
W grupie deformacji powierzchniowych (rys. 14) można wyróżnić:
– zapadliska, powstające jako obniżenia powierzchni o nie dających się bliżej określić
kształtach, na ogół stromych obrzeżach, o wymiarach poziomych sięgających nieraz
kilkudziesięciu metrów (rys. 14a); zapadliska najczęściej przybierają formę nieregularnych
lejów stożkowych, otworów cylindrycznych (rys. 14b), nieregularnych zapadlisk
prostopadłościennych,
– osuwiska, wywołane ruchami gruntu na skośnych płaszczyznach,
– tzw. „deformacje lokalne”, mające kształt regularnych zapadlisk w formie mało
rozległych i głębokich niecek obniżeń (rys. 14c).

Do grupy deformacji liniowych (rys. 15) zalicza się:

– rowy, czyli zapadliska w formie liniowej (rys. 15a),
– szczeliny terenowe, występujące jako pęknięcia przypowierzchniowej warstwy gruntu
(rys. 15b), o wymiarze od kilku do kilkunastu, a nawet więcej centymetrów,
– progi terenowe, występujące w formie pionowego lub nieco złagodzonego stopnia
terenowego o wysokości dochodzącej nawet do kilkudziesięciu centymetrów (rys. 15c).
 Nieciągłe deformacje terenu mają bardzo niekorzystny wpływ na konstrukcję
budynków. Przy znaczniejszych intensywnościach tych deformacji występujące uszkodzenia
mogą prowadzić do utraty stateczności części lub nawet całości konstrukcji. Przykładowe
schematy możliwych uszkodzeń budynków na skutek nieciągłych deformacji terenu ilustruje
rys. 20. Na rysunku 20a pokazano uszkodzenia na skutek wystąpienia zapadliska pod częścią
skrajną budynku, a na rys. 20b uszkodzenia przy wystąpieniu zapadliska w środkowej partii
budynku, co może się wiązać z wykształceniem w konstrukcji strefy ściskanej,
odpowiadającej pracy sklepienia. Rysunek 20c obrazuje natomiast skutki progu terenowego,
przy jego lokalizacji pod częścią środkową budynku.

Ewentualna lokalizacja nowego obiektu na terenie wymaga opracowania

specjalistycznej ekspertyzy geologiczno-górniczej, określającej jego przydatność do celów
budowlanych. Prognozy deformacji nieciągłych wykonuje się na podstawie archiwalnych
map górniczych, które uściśla się zazwyczaj poprzez wiercenia lub geofizyczne badania
górotworu [17]. Także sposób wzmocnienia obiektu wymaga każdorazowo indywidualnego
podejścia, w zależności od spodziewanego zagrożenia konstrukcji. Lokalizacja obiektu w
warunkach prognozowanych deformacji nieciągłych wymaga przystosowania jego
konstrukcji do rektyfikacji pionowej, już na etapie projektowania. Celem zmniejszenia
potencjalnego wychylenia, budynki zagrożone deformacjami nieciągłymi zaleca się możliwie
wydłużać w kierunku mogącego powstać wychylenia. Dłuższy budynek ulega bowiem
mniejszemu wychyleniu przy tej samej wielkości deformacji terenu. Należy jednak mieć na
uwadze, że najskuteczniejszym zabezpieczeniem przed deformacjami nieciągłymi jest
likwidacja przyczyn ich powstawania.
 4. POSADOWIENIE OBIEKTÓW BUDOWLANYCH NA TERENACH
SZKÓD GÓRNICZYCH - PODSTAWOWE ZASADY I STOSOWANE
ROZWIĄZANIA.
• fundamenty na tych samych poziomach
• unikanie rozbudowanych w planie rzutów budynków, a jeżeli występują
stosować dylatacje
• wieńce-muszą być sztywne
• skrzynia - najlepszy fundament
• ławy -koniecznie ze ściągami
• zabezpieczenie budynku przed wodą która może się pojawić w niecce
• warstwa poślizgowa fundamentu ułożonego na ruszcie na papie bez podsypki
• podsypka piaskowa - częściowo zapobiega skutkom przemieszczeń poziomych.
Amortyzuje pionowe ruchy podłoża(0,5-1m)
• ustawienie budynku pod kątem 45 stopni do kierunku eksploatacji złoża.
Niweluje wpływ pochylenie przy jego spełzaniu.
• przegrody przeponowe przeciwdziałają skutkom osiadań

5. BUDOWLE ZIEMNE - ZASADY PROJEKTOWANIA ORAZ CZYNNIKI

ZAGRAŻAJĄCE ICH TRWAŁOŚCI.
Budowla ziemna to konstrukcja wykonana z materiału gruntowego lub w podłożu
gruntowym, np.: nasyp drogowy, skarpa, wykop fundamentowy.
Grunt jako materiał budowlany. Wykonuje się zapory wodne, obwałowania rzek,
nasypy i wykopy drogowe i kolejowe.
Zasady projektowania geotechnicznego:
• podstawą projektowania i oceny bezpieczeństwa budowli ziemnych są badania
geotechniczne, których zakres i metody nie mogą być nigdy ograniczone względami
ekonomicznymi
• budownictwo ziemne jest działalnością inżynierską wykorzystującą w możliwie
największym stopniu wiedzę z mechaniki gruntów i uwzględniający ochronę
środowiska
• zasady budownictwa ziemnego zostały opracowane na podstawie obszarowej
długoletniej praktyki wykonywania nasypów i wykopów, jako typowych konstrukcji
inżynierskich ( błędy w projektowaniu i wykonawstwie, odpowiednio wyjaśnione
stanowią cenne źródło wiedzy)
Czynniki powodujące niszczenie budowli ziemnych:
• wody opadowe (deszczowe),
• woda płynąca,
• woda zamarzająca,
• kra lodowa,
• falowanie wody,
• wiatr( erozja eoliczna),
• zjawiska geomechaniczne i zachwianie stateczności
 6. NASYPY ZIEMNE BUDOWLI HYDROTECHNICZNYCH - ZASADY
PROJEKTOWANIA.
Nasypy w wodzie powinny być wykonywane z gruntów niespoistych metodą czołową,
polegającą na sypaniu gruntu warstwą sięgającą od dna na wysokość w granicach 0,5-1,0 m
powyżej poziomu zwierciadła wody.
Wysokość nasypów w wodzie wykonywanych bez zagęszczenia nie powinna
przekraczać 2 m w przypadku gruntów spoistych i 5 m w przypadku gruntów niespoistych.
Skarpy nasypu nie powinny mieć nachylenia większego niż 1:3-1:5, w zależności od rodzaju
gruntu.
Nasypy z gruntów spoistych mogą być wykonywane w wodzie pod warunkiem
przestrzegania specjalnych warunków technicznych, które powinien określać projekt. Część
podwodna nasypów z gruntów niespoistych (do miąższości 2,0 m) może być zagęszczona
ciężkimi walcami wibracyjnymi, a także ciężkimi ubijakami lub przy pomocy wibroflotacji.
Sposób zagęszczenia powinien być określony w projekcie.
W przypadku wbudowywania gruntów o bardzo zróżnicowanym uziarnieniu (np.
aluwia rzek górskich) należy zapobiegać rozsegregowywaniu się ich podczas wyładowywania
ze środków transportowych. Rozsegregowywany materiał nie może być wbudowany w strefy
stykowe z innymi gruntami, z podłożem oraz budowlami betonowymi.

7. FILTRACJA WODY PRZEZ ZAPORY ZIEMNE I ICH PODŁOŻE.

• obszar filtracji obejmuje zarówno korpus zapory, jak i podłoże (jeżeli jest
przepuszczalne),
• obszar ten dla uproszczenia obliczeń rozpatrywany jest osobno dla korpusu zapory i
dla podłoża,
• przy rozpatrywaniu filtracji w korpusie zapory zakłada się, że podłoże jest
nieprzepuszczalne, a przy obliczaniu filtracji w podłożu przyjmuje się, że
nieprzepuszczalny jest korpus,
• obliczone wydatki dla korpusu (qw) i podłoża (qp) dają sumaryczny wydatek (q) na
1 mb zapory
Filtracja przez zaporę jednorodną na podłożu nieprzepuszczalnym:

Istotnym jest tu krzywa depresji (3) - górna graniczna linia prądu oraz tzw. wysokość
wysączania się (D). Uproszczony sposób wyznaczania wydatku (q) oraz krzywej depresji
polega na zamianie rzeczywistego przekroju wału AbcE na umowny kształt A’b’cE z
pionową ścianą odwodną przesuniętą w stronę WG o wielkość (eh1)
Dla zapory z rdzeniem szczelnym wykonanym z gruntu spoistego (glina, ił) o grubości
(uśrednionej) (dr) przebieg filtracji pokazany jest na rysunku. Efekt szczelności rdzenia
wyraża się nagłym obniżeniem tej krzywej (∆r) tuż za rdzeniem.
 Dla zapory z ekranem szczelnym o grubości (de) przebieg rzeczywistej filtracji
pokazany jest na rysunku. Tu również występuje nagłe obniżenie poziomu filtrującej wody za
ekranem (∆e). Nasyp korpusu posiada współczynnik filtracji (k), a ekran (ke). Do
wyznaczenia krzywej depresji, podobnie jak w przypadku zapory z rdzeniem, stosuje się tą
samą metodę Pawłowskiego.

Filtracja przez podłoże pod zaporą:

Przy uproszczonym obliczaniu filtracji pod zaporą, przyjmuje się, że korpus zapory jest
nieprzepuszczalny. W tej sytuacji filtracja zachodzi tylko w podłożu (o współczynniku
filtracji (kp)) i wywołana jest wysokością piętrzenia (H). Omówiona niżej metoda obliczenia
wydatku opiera się na założeniu, że linie prądu siatki hydrodynamicznej mają kształt elipsy z
ogniskami w p. A i B.
 8. KONSTRUKCJE Z GRUNTÓW ZBROJONYCH - TECHNOLOGIA I
PROJEKTOWANIE.
Przykładem takiej konstrukcji jest ściana oporowa z gruntu zbrojonego. Obudowa
wykonywana zazwyczaj z elementów betonowych lub stalowych ścianek szczelnych. Taśmy
stalowe, siatki, geosyntetyki(siatki, taśmy) są układane na zagęszczanym gruncie w
warstwach o grubości około 35cm.

Ściany oporowe z gruntu zbrojonego można stosować we wszystkich rodzajach

budownictwa. Duża odporność na odkształcenia podłoża pozwala posadawiać je na gruntach
ściśliwych
Sprawdzanie Stateczności Gruntu Zbrojonego:
• ZEWNĘTRZNEJ – ze względu na poślizg wzdłuż podstawy i nośność podłoża
• WEWNĘTRZNEJ – ze względu na siły rozciągające zbrojenie i kotwiące
zbrojenie w gruncie, a także sprawdzenie czy obudowa ściany oporowej nie
ulegnie zniszczeniu w skutek obciążenia przejmowanego od warst zbrojenia.
Celem jest stwierdzenie, czy naprężenia rozciągające w zbrojeniu masywu
gruntowego będą w zakresie dopuszczalnym oraz, czy opory kotwienia
zbrojenia będą odpowiednio większe, niż siły, które wyciągają zbrojenie z
gruntu.
• OGÓLNEJ – ze względu na możliwość osuwisk wzdłuż potencjalnych
powierzchni zniszczenia gruntu wskutek ścinania. Uwzględnia się wszystkie
potencjalne powierzchnie zniszczenia gruntu oraz przeciwdziałanie osuwiskom
przez jego wytrzymałość na ścinanie wzdłuż tych powierzchni i zwiększenie
stateczności gruntu przez warstwy zbrojenia przecięte powierzchniami
zniszczenia. W przypadku gruntu jednorodnego potencjalna powierzchnia
zniszczenia ma zwykle kształt cylindryczny - metoda Felleniusa. Przejście
powierzchni cylindrycznej pod ścianą i przez zbrojenie gdzie tarcie gruntu o
zbrojenie za powierzchnią cylindryczną jest dodawane do momentu
utrzymującego.
Wzmacnianie podłoża budowli:
• Wzmocnienie jednokrotne
 geowłókniny, geotkaniny, geokompozyty oraz zestawienia typu: geosiatka +
geowłóknina
• Materac

geowłókniny (może być wzmocniona geosiatka), geotkaniny, geokompozyty

• Ruszt

• Nasypy zawieszone

Funkcje GS – pełni funkcję typowego zbrojenia i przez cały okres eksploatacji

konstrukcji jest poddawany dużym obciążeniom. Realizacja zawieszenia jest możliwa dzięki
zakotwieniu geosyntetyku na skraju przeszkody.
Rodzaje stosowanych GS – geosyntetyki o małym wydłużeniu oraz dużej
wytrzymałości na zerwanie – wysoko wytrzymałe geotkaniny i geokompozyty.
• Nasypy komunikacyjne

• Skarpy, ściany oporowe

 9. GŁĘBOKIE WYKOPY - PROJEKTOWANIE ORAZ WYKONAWSTWO.
Stosowany jest również podział na wykopy długie, o stosunku boków większym niż
3:1, i okrągłe, w których stosunek ten jest mniejszy.

Dopuszczalne Zagłębienie Wykopu poniżej zwierciadła wody przy zastosowaniu

odwadniania powierzchniowego jest tym mniejsze, im:
• większa jest podatność gruntu na sufozję i erozję,
• większa jest szybkość obniżania zwierciadła wody gruntowej,
• mniejszy jest współczynnik filtracji podłoża,
• mniejsza jest powierzchnia wykopu i bardziej wydłużony kształt,
• bliższa wykopu jest strefa zasilania warstwy wodonośnej,
• mniejsze można dopuścić rozluźnienie podłoża.
Odwodnienia:
• Odwodnienia powierzchniowe
 • Odwodnienia wgłębne drenaże: metodą wiertniczą (wiercone); metodą
hydromechaniczną (wpłukiwane); przez wbijanie lub wkręcanie;
• -Studniami,
• - Igłostudniami,
• - Igłofiltrami,
• - Drenażem poziomym,
• - Mieszane (systemowe), w których stosuje się na odwadnianym obiekcie
dwa lub więcej typów ujęć.
Zabezpieczenia wykopów:
• Wykopy wąskoprzestrzenne - Wykopy rozparte
• Wykopy szerokoprzestrzenne - ścianki berlińskie, będące konstrukcja opartą na
stalowych kształtownikach lub różnych odmianach pali betonowych,
• Wykopy szerokoprzestrzenne - można zabezpieczać stosując palisady z różnego rodzaju
pali – najczęściej wierconych, kolumn betonowych, kolumn cementowo – gruntowych,
kolumn jet-grouting (iniekcja wysokociśnieniowa) itp.
• ścianki szczelne z grodzic stalowych, pogrążane za pomocą wwibrowania lub wciskanie
przy użyciu sprzętu hydraulicznego.
• ścianki szczelinowe.

10. METODY WZMACNIANIA PODŁOŻA GRUNTOWEGO - ZALETY,

WADY I ZAKRES ICH ZASTOSOWAŃ.
Do podstawowych celów wzmacniania podłoża zaliczamy:
• zwiększenie nośności,
• zmniejszanie osiadań budowli,
• zapobieganie utracie stateczności (poślizgom, osuwiskom),
• zabezpieczenie skarp wykopów i ochrona pobliskich konstrukcji,
• zapobieganie upłynnianiu podłoża,
• stabilizacja struktury podłoża,
• łagodzenie skutków deformacji górniczych podłoża.
Rodzaj oddziaływania Maszyny do zagęszczania
Statyczne walce gładkie, okołkowane, kołowe i ogumione;
ciągnione i samojezdne; ciągniki gąsiennicowe i kołowe
Wibracyjne płyty wibracyjne (samobieżne, ciągnione), walce
wibracyjne (gładkie, okołkowane, na kołach
ogumionych), wibratory wgłębne
Udarowe ubijaki swobodne i spadające (grawitacyjne), ubijaki
elektryczne i spalinowe, ubijaki pneumatyczne
Hydromechaniczne i wybuchowe miotacze wodne, ładunki wybuchowe
Walce statyczne - Głębokość oddziaływania wynosi od 10 do 50 cm w zależności od:
rodzaju gruntu i jego wilgotności, typu i masy walca, liczby przejazdów walca ślad po
śladzie. Zastosowanie: roboty drogowe – stosowane do prac końcowych, których celem jest
uzyskanie równej i gładkiej powierzchni przy niewielkiej głębokości zagęszczenia, roboty
ogólnobudowlane – do zagęszczania podsypek pod fundamenty: piaskowych, żwirowych i
tłuczniowych (wciskanie tłucznia w podłoże gruntów spoistych), dogęszczanie górnych
warstw nasypów zagęszczanych sprzętem wibracyjnym, zagęszczanie warstw gruntów
spoistych wbudowywanych w nasypy specjalistyczne, np. rdzenie i ekrany zapór, warstwy
uszczelniające składowisk odpadów (najodpowiedniejsze walce okołkowane lub walce
ogumione).
 Zagęszczanie gruntu metodą wibracyjną polega na przenoszeniu drgań mechanicznych
wywołanych przez wibrator na masę gruntową. Zalety wibracyjnego sposobu zagęszczenia
podłoża gruntowego:
• zwiększenie zakresu wartości sił działających na podłoże,
• zmniejszenie wartości kąta tarcia wewnętrznego w trakcie zagęszczania podłoża,
co wpływa na skuteczność działania maszyny,
• wykorzystanie zjawisk rezonansu w układzie dynamicznym maszynapodłoże,
• uzyskanie dużych przyspieszeń drgań, co wpływa na proces zagęszczania.
Zastosowanie zagęszczarek płytowych:
• warstwowe zagęszczania gruntów niespoistych w poziomie i na stokach,
• układanie przewodów kanalizacyjnych i wodociągowych,
• zagęszczanie zasypek gruntowych,
• zagęszczanie podbudów piaskowych oraz tłuczniowych,
• zagęszczanie miejsc trudno dostępnych – małe wymiary i niewielki ciężar
(łatwo nimi manewrować).
Zagęszczenie wgłębne polega na zniszczeniu luźnej struktury gruntu i następnie
zwiększeniu stopnia upakowania ziarn i cząstek.
• Grunty nasycone – zniszczenie struktury występuje w postaci upłynnienia;
wibracja powoduje natychmiastowe zwiększenie ciśnienia wody w porach, co
znacznie zmniejsza wytrzymałość gruntu na ścinanie. Po rozproszeniu ciśnienia
porowego cząstki i ziarna układają się szczelniej niż w stanie pierwotnym, a
więc występuje zagęszczenie.
• Grunty nienasycone – upłynnienie nie występuje, zagęszczenie jest wynikiem
wyciskania powietrza z porów.
Metoda polega na wpłukiwaniu w grunt na żądaną głębokość specjalnego wibratora
(wibroflotatora), w dolnej części zaopatrzonego w element wzbudzający drgania poziome.
Wibrowymiana - Wzmocnienie polega na uformowaniu w nich kolumn z
zagęszczonego kruszywa w postaci zespołu wielkośrednicowych pali tłuczniowych,
przejmujących część obciążenia działającego na grunt (nie na ich całkowitym zagęszczeniu).
W niektórych gruntach spoistych i mieszanych, zależnie od stopnia nasycenia ich wodą,
poziome wibracje i rozpychanie na boki mogą również prowadzić do ich zagęszczenia – efekt
składowy wzmocnienia podobny jak przy wibroflotacji. Zalety kolumn: wzmacniają podłoże,
ułatwiają i przyspieszają odprowadzenie wody gruntowej – sprzyjają konsolidacji,
charakteryzują się dużą sztywnością i wytrzymałością na ścinanie.
Metody impulsowe - Metoda polega na zmianie parametrów mechanicznych gruntu
wskutek bardzo intensywnego ubijania jego powierzchni (w kilku fazach) stalowymi lub
stalowo-betonowymi ubijakami. Duża energia uderzenia powoduje powstanie zjawiska
upłynnienia gruntu. Wielokrotnie powtarzane uderzenia powodują, że powietrze zawarte w
porach gruntu, spręża się, a gdy objętość jego zbliża się do minimalnej wartości, grunt traci
wytrzymałość. Ilość energii potrzebnej do osiągnięcia tego stanu jest określana jako energia
nasycenia. Konsolidację dynamiczną stosuje się do zagęszczania gruntów spoistych i
niespoistych oraz gruntów refulowanych i nasypów z gruntów gruboziarnistych i
kamienistych, a także odpadów komunalnych. Miąższość zagęszczanych warstw wynosi 2÷40
m (najbardziej efektywne zagęszczanie uzyskuje się dla warstw o miąższości do 10 m).
Technologia wykonania robót „jet grouting":
• Etap I - wywiercenie otworu za pomocą żerdzi, zakończonej koronką wiertniczą, z
zastosowaniem strumienia wody lub zaczynu cementowego rozmywającego grunt w
poziomie końcówki urządzenia, do żądanej głębokości;
• Etap II - przestawienie urządzenia na iniekcję wysokociśnieniową tj. tłoczenie iniektu
pod ciśnieniem do 80 MPa i formowanie kolumny w gruncie poprzez podnoszenie żerdzi
wiertniczo-iniekcyjnej z jednoczesnym jej ruchem obrotowym;
• Etap III - w razie konieczności w kolumnie umieszczane zostaje zbrojenie w postaci
sztywnych profili stalowych (prętów, kształtowników, rur itp.).
Zastosowanie "jet groutingu":
• Wzmacnianie posadowienia fundamentów obiektów istniejących w sąsiedztwie głębokich
wykopów;
• Wzmacnianie podłoża istniejących fundamentów, w przypadku znacznych osiadań
obiektu, zmiany jego funkcji użytkowej, rozbudowy obiektu;
• Wzmacnianie fundamentów obiektów mostowych;
• Wzmacnianie posadowienia fundamentów budynków nowo wznoszonych;
• Wzmacnianie podłoża pod nasypy drogowe i kolejowe;
• Stabilizacja skarp i zboczy;
• Wzmacnianie i uszczelnianie wałów przeciwpowodziowych;
• Zabezpieczenie ścian głębokich wykopów;
• Uszczelnianie palisad, ścian szczelinowych itp.;
• Wykonywanie ekranów szczelnych w obiektach podziemnych;
• Formowanie obudowy tuneli.
Zalety:
• Formowanie elementów iniekcyjnych o różnych przekrojach, średnicach, pod różnym
katem nachylenia;
• Możliwość formowania kolumn z poziomu piwnic (małe gabaryty sprzętu);
• Możliwość wzmacniania fundamentów obiektów zabytkowych (technologia mało
ingerencyjna, bezwibracyjna);
• Zabezpieczanie zarówno obiektów jak i wykopów w ciasnej zabudowie (nieznaczny
wpływ na obiekty sąsiadujące);
• Możliwość formowania kolumn wzmacniających posadowienie w gruntach silnie
nawodnionych.

11. PODŁOŻE WZMOCNIONE - NOŚNOŚĆ I ZASADY PROJEKTOWANIA

POSADOWIEŃ NA TAKIM PODŁOŻU

12. WZMOCNIENIA FUNDAMENTÓW ISTNIEJĄCYCH - TECHNOLOGIA

I PROJEKTOWANIE.