Professional Documents
Culture Documents
vizeyle beraber sağlık hukuku
vizeyle beraber sağlık hukuku
vizeyle beraber sağlık hukuku
Sağlık kavramı Türk Dil Kurumu’nun “vücudun hasta olmaması durumu, vücut
esenliği, esenlik, sıhhat, afiyet” ayrıca “sağ, canlı, diri olma durumu” olarak
tanımlanmaktadır. Sağlığı hastalığın tersi olarak görmek sorunlu bir yaklaşım
olup; sağlık kavramından sadece hasta olmama halini değil, esenlik, sıhhat ve
afiyetle birlikte sağ olmayı da anlamak gereklidir.
Slide / 3
Sağlık Kavramı
Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımına göre sağlık, «sadece hasta veya sakat
olmamak değil, bedensel, ruhsal ve toplumsal bakımdan iyi olma hali» dir.
DSÖ’nün sağlık tanımı içinde geçen “tam iyilik hali” mükemmeli hatta ideal
olanı temsil etmektedir. Bu tanım sayesinde, DSÖ sağlık düşüncesini sınırlı,
biyomedikal ve patoloji temelli bakış açısını “refahın” ötesine taşımaya
yardımcı olmuştur.
Slide / 4
Sağlık Kavramı
Slide / 5
Sağlık Hakkı
Bir insan hakkı olarak sağlık söz konusu olduğunda, daha
başlangıçta bir tanım sorunu bulunmaktadır. Özellikle, bir insan
hakkı olarak sağlık hakkını ele almak için en uygun ifadenin ne
olduğu konusunda kafa karışıklığı ve anlaşmazlık vardır.
Slide / 6
Sağlık Hakkı
«Sağlık hakkı” kavramının kullanımının yanı sıra bu hak, çeşitli
uluslararası belgelerde, “tıbbi bakım hakkı” (İHEB), “sağlığın
korunması hakkı” (Avrupa Sosyal Şartı) ya da “erişilebilir en
yüksek sağlık standardı hakkı” (ESKHS) “sağlık standardı
hakkı” olarak da adlandırılmaktadır.
Slide / 7
Sağlık Hakkı
Sağlık hakkı, kişinin biyolojik ve psikolojik varlığının düzen ve
ahenk içerisinde sürdürebilmesi hakkını ifade etmektedir.
Slide / 8
Sağlık hakkı sıklıkla sağlık hizmetlerine erişim ve hastane kurulmasıyla
ilişkilendirilmektedir; bu ilişki yanlış olmamakla beraber eksiktir.
Sağlık hakkı, özgürlükleri ve hakları içermektedir. Özgürlükler, kişinin
sağlığını ve bedenini kontrol etme; cinsel ve üreme özgürlüğünü,
işkence, rıza dışı tıbbi tedavi ve deney gibi müdahaleleri engelleme
özgürlüğü hakkını içerir.
Slide / 9
Haklar ise herkesin erişilebilir en üst düzeyde sağlık düzeyinden
faydalanması için eşit fırsatlar sağlayan bir sağlık sistemini talep etme
yetkisini içermektedir.
Slide /10
Uluslararası sözleşmeler uyarınca “erişilebilir en yüksek sağlık
standardı hakkı” tüm insanlara cinsiyet, din, dil, uyrukluk siyasi köken
veya diğer statüler bakımından ayrım gözetmeksizin garanti edilen
haklar arasındadır.
Slide /11
Bu kapsamda devletlerin, herkes için tıbbi hizmetin ve bakımı,
çocuğun sağlıklı gelişiminin sağlanması, ölü doğum ve çocuk
ölümlerinin azaltılması, çevre ve endüstri sağlığının
iyileştirilmesi, salgın ve yöresel hastalıklarla, meslek hastalıkları
ve öteki hastalıkların önlenmesi ile ilgili tedbirleri alma
yükümlülüğü vardır (ESKHS m.12).
Slide /12
Sağlık hakkı, sağlıklı olma hakkı ile aynı değildir, nasıl ki yaşama hakkından
anlaşılan hep yaşamda kalma hakkı değilse; sağlık hakkı kavramından da
sağlıklı olma hakkı anlaşılmamalıdır.
Hiçbir devlet, herkes için sağlıklı bir yaşamın garantisini veremez. Sağlıksız
beslenme, sağlıksız yaşam koşulları ve sağlıksız çalışma uygulamaları gibi
sosyo-ekonomik nedenler sağlık üzerinde kesinlikle önemli bir rol oynamaktadır.
Slide /13
SAĞLIKTA İNSAN HAKLARI/ HASTA HAKLARI
Sağlık ile insan hakları arasında anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Bu iki alanın
kesişim bölgesinde; şiddet, kötü muamele, işkence, kölelik her türlü
ayrımcılık, sağlıklı su, yiyecek, konut ve geleneksel uygulamalar
bulunmaktadır. İnsan haklarının ihlal edilmesi sağlığı olumsuz yönde
etkileyecek, sağlık koşullarını kötüleştirecektir. Çünkü sağlık ile insan hakları
birbirine bağımlı ve birbirlerini destekleyen kavramlardır. Sağlık, “insanın
gelişmesi” ve diğer tüm hakların kullanılması için gereklidir.
Slide /14
SAĞLIKTA İNSAN HAKLARI/ HASTA HAKLARI
Sağlık hakkı sadece yaşam hakkını düzenleyen belgelerde değil ayrıca bilgiye
erişim hakkı, eğitim, konut, güvenli iş koşulları ve sosyal güvenlikten, özel
hayatın gizliliği, kötü muamele yasağı gibi pek çok madde ve hak kategorisiyle
ilişkilenebilecek niteliklere de sahiptir. Sağlık hakkını ihlal etmenin eğitim,
çalışma veya yaşama hakkı gibi diğer insan haklarının yerine getirilmesine
engel teşkil edecektir. Ayrıca bunun tersi de mümkündür.
Slide /15
SAĞLIKTA İNSAN HAKLARI/ HASTA HAKLARI
Slide /16
• Hasta hakları, uluslararası insan hakları belgeleri ve anayasa gibi hukuki
düzenlemeler ile korunmaktadır.
• Örneğin:
• Sağlık hizmetlerine erişim ve bu hizmetlerden yararlanma, ayırımcılığa
uğramama,
• Onamı olmadan tıbbi müdahaleye tabi tutulmama ve araştırmalara dâhil
edilmeme,
• İnançlarına ve özel hayatına saygı gösterilmesi,
Kendisi ile ilgili kayıtlara ulaşma ve bunların değiştirilmesini isteme hakkı vb.
Slide /17
İnsan hakları belgeleri, vatandaşların hükümet veya yasa koyucular
ile ilişkilerinde güç dengeleme amacı taşır.
Çalışan hakları belgeleri, çalışanların işverenlerin istismarına
uğramaması açısından önemlidir.
Tüketici hakları ile ilgili belgeler, temel amacı kar etmek olan
şirketlere karşı sıradan insanları koruma amacındadır
Slide /18
Peki, hasta hakları ile ilgili belgeler,
hastaları kime karşı korumaktadır?
Slide /19
Hekimlere ve genel olarak sağlık çalışanlarına karşı mı?
Slide /20
Sağlık Hizmetleri/ Çalışanları/ Sistemi
Hastaların Hakkını İhlal Eder mi?
Slide /21
Sağlığı bozulmuş kişinin yeniden sağlığını kazanmasını sağlama görevi olan kişi
ya da kurumların hak ihlallerine yönelmiş bir potansiyel taşıdığını düşünmek veya
ileri sürmek kolay değildir!!!!
Slide /22
Hastaların fiziksel, ruhsal ve ekonomik risk altında bulunmaları
nedeni ile hastalar, incinebilir sosyal gruplardan biri olarak kabul
edilmektedir.
Hasta hakları, birey sağlığı ve yaşamı ile ilgili hizmet ve
uygulamalarda hastayı aktif konuma getirip söz sahibi yapma
amacı taşımaktadır.
Slide /23
Hasta Hakları:
Slide /24
Hasta Haklarının Tarihsel Gelişimi
Slide /25
Hasta hakları hareketi, ilk defa Amerika Birleşik Devletlerinde
başladığı kabul edilmektedir. Özellikle mental rahatsızlıklarla
ilgili yataklı tedavi kurum ve bakım evlerindeki hastalara ilişkin
haklar konu edilmiştir.
Slide /26
Ancak «hasta hakları hareketini» başlatanlar bu ülkedeki hastalar değil, bu dönemde
alınan mahkeme kararları ile Amerikan Hastaneler Birliğidir (American Hospital
Association).
Amerika Birleşik Devletleri’nde 1969 yılında hastanelere ilişkin standartlar gözden
geçirilmiş ve hasta hakları ile ilgili olan “gizlilik, bilgilendirilme, aydınlatılmış onam,
hastaların eşit ve insancıl tedavi edilmeleri” gibi konular ele alınmıştır.
Slide /27
Hasta Hakları konusundaki ilk resmi metin 1972 yılında ABD’ de
Amerikan Hastaneler Birliği tarafından kabul edilen ve 8 maddeden
oluşan «Hasta Hakları Bildirgesi» dir (A Patient’s Bill of Rights) .
Bildirgenin amacı “hastaların daha çok memnun edilmesi olarak
belirtilmiş, bunun da ötesinde “hastanelerin, hastaların haklarının
desteklenmesinin tedavi sürecinin bir parçası olarak” görüldüğü
açıklanmıştır
Slide /28
ULUSLARARASI HASTA HAKLARI BELGELERİ
Slide /29
ULUSLARARASI HASTA HAKLARI BELGELERİ
Slide /30
Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi 1981, 1995, 2005, 2015
Dünya Tıp Birliği hasta haklarını sağlık hizmetlerinin zorunlu bir unsuru
olarak görmüş ve üyelerine bu hakların yaygınlaştırılması konusunda öneride
bulunan Lizbon Bildirgesi’ni 1981 yılında ilan etmiştir.
Bu Bildirge Hasta hakları konusunda yayınlanmış bilinen ilk uluslararası
hasta hakları belgesidir.
Slide /31
Bu bildirgede hekimin pratik, etik ve yasal tüm zorlukların bilincinde
olarak, her şart altında vicdanının sesini dinlemesi ve hasta için en
iyisini yapması temel yükümlülük olarak belirlenmiştir.
Bildirgenin ilk metni hasta hakları konusunda açıklamalara yer
vermemiş sadece bu hakları sıralamıştır.
Slide /32
Bildirgede hekimlerin hasta haklarına saygı göstermeleri, bu
hakların sağlanması için gerekli girişimlerde bulunması
gerektiğine işaret edilmiştir.
Bu Bildirge Dünya Tıp Birliği tarafından 1995, 2005 ve 2015
yıllarında yeniden gözden geçirilerek yayınlanmıştır.
Slide /33
Lizbon Bildirgesi’nde yer verilen hasta hakları
• Nitelikli sağlık hizmeti alma hakkı
• Seçim yapma özgürlüğü
• Kendi kaderini belirleme hakkı
• Bilgilenme hakkı
• Gizlilik hakkı
• Sağlık eğitimi hakkı
• Onurunu koruma hakkı
• Dini destek hakkı
Slide /34
Amsterdam Bildirgesi
1994'te Dünya Sağlık Örgütü tarafından Amsterdam'da toplanan Avrupa Hasta
Hakları Danışma Konseyi'nde ortak bir çerçeve olarak benimsenmiş ilkeler
şunlardır:
•Sağlık bakımında hastanın saygı, haysiyet ve insani bir şekilde muamele
görmesini sağlamak.
Slide /35
Amsterdam Bildirgesi
•Tedavi eden ile ve tedavi edilen olan arasında şimdiye kadar hâkim olan
paternalist / otoriter bir model yerine katılımcı ve diyalog geliştirici bir ilişki
modelini teşvik eden temel ilkeleri teyit etmek,
•Vatandaşın toplumdan ve özellikle kamu görevlilerinden, uygun bakımın
sağlanmasına ilişkin, eşitlik ve dayanışma perspektifinden bekleyebilecekleri
ilkeleri önermek.
Slide /36
Amsterdam Bildirgesi’nde yer verilen hasta hakları
•a. Herkesin insan olması sebebiyle saygı görmeye hakkı vardır.
b. Herkes kendi yaşamını belirleme hakkına sahiptir.
c. Herkes fiziksel ve zihinsel bütünlüğe sahip olmaya ve kişi olarak güvenli
bir yaşam sürdürme hakkına sahiptir.
d. Herkesin özel yaşamına saygı gösterilmelidir.
Slide /37
Amsterdam Bildirgesi’nde yer verilen hasta hakları
•e. Herkes kendi ahlâkî ve kültürel değerlerine, dinsel ve felsefî
inançlarına sahip olma ve bunlara saygı gösterilme hakkına sahiptir.
f. Herkes hastalıkların önlenmesi ve sağlık bakımı için yeterli ölçüde
çabalar sonucu sağlığının korunması ve kendisi için edinilebilir en yüksek
sağlık hizmetine kavuşma hakkına sahiptir.
Slide /38
Biyotıp Sözleşmesi
Avrupa'da sağlık hizmetleri bağlamında insan haklarının
tanınması için algılanan önem, Avrupa Konseyi İnsan Hakları
ve Biyotıp Sözleşmesi ile gösterilmektedir.
Slide /39
Sözleşmenin amacı öncelikle devletlere, kişilere ve kurumlara tıp
ve birey konularında rehberlik etmektir. Araştırmanın ilkeleri, insan
onuruna, insan haklarına ve temel özgürlüklere tamamen saygı
duyulmasını içermektedir (madde 3).
Slide /40
Sözleşmeye göre bireyin menfaatleri ve refahı, bilimin veya
toplumun çıkarına göre öncelik sahibi olmalıdır.
Sözleşme, rıza, eşitlik, mahremiyet ve ayrımcılık yapmamayı
vurgulamaktadır.
•Sözleşme, sağlık hizmetlerinden adil şekilde yararlanma hakkına
yer vermiştir.
Slide /41
Avrupa Hasta Hakları Şartı
2002 yılında Roma'da “Hasta Haklarına İlişkin Avrupa Statüsü Temel
Belge (Nice Ana Sözleşmesi)” yayımlanmıştır.
Bu Şartta, Avrupa Birliği ülkelerinin ulusal sağlık sistemleri arasında
farklılıklar olmasına rağmen hasta, aile bireyleri, azınlıklar ve risk taşıyan
normal insanların hakları konusunda aynı şartların öne sürüldüğü
belirtilmiştir. Önceki uluslararası belgelerde yer alan hasta haklarına ek
yeni haklara yer verilmiştir.
Slide /42
Avrupa Hasta Hakları Şartı’nda Yer Verilen Hasta Hakları
•Sağlık hizmetlerine ulaşma hakkı
•Aydınlatılma hakkı
•Mahremiyet ve Gizlilik Hakkı
•Sağlık hizmetlerinde özgürce seçim hakkı
•Önleyici Tedbir Hakkı•
Kalite Standartlarının Gözlemlenmesi Hakkı
•Zamana saygı hakkı
•Güvenlik Hakkı
•Yeniliğe Erişim Hakkı
•Gereksiz Acı ve Ağrıdan Korunma Hakkı
•Kişiye Özel Tedavi Alma Hakkı
•Şikâyet Etme Hakkı
•Tazminat Hakkı
Slide /43
TÜRKİYE’DE HASTA HAKLARI
Türkiye’de hasta haklarına ilişkin yasal zemin ilk kez 1960'da hazırlanan “Tıbbi
Deontoloji Nizamnamesi” (TDN) ile başlamıştır. Bu düzenleme, Türkiye’de
hasta hekim ilişkisini düzenleyen ilk yazılı belge olma açısından önemlidir.
Bu nizamname daha sonra Ekim 1998 de Türk Tabipler Birliği’nin 47. Büyük
Kongresinde “Hekimlik ve Meslek Etiği Kuralları” adı altında yeniden
düzenlenerek kabul edilmiştir.
Slide /44
Ülkemizde hasta hakları ile ilgili doğrudan yapılan ilk
düzenleme ise 1998 yılında yayımlanan Hasta Hakları
Yönetmeliği’ dir.
Slide /45
Türkiye’de bu Yönetmelikten önce düzenlenmiş bazı yasal
düzenlemelerde “hastanın özel yaşamına saygı” “hastanın
bilgilendirilmesi” “hastanın onamının alınması” “hastanın tıbbi
müdahaleyi kabul ya da ret hakkı” “herkesin eşit şekilde sağlık
hizmetinden yararlanma hakkı” “sağlık hizmetlerine ulaşma hakkı”
“sağlık kuruluşunu seçme ve değiştirme hakkı” gibi temel hasta
haklarını sağlayabilecek hükümlere yer verilmiştir.
Slide /46
Örnek verecek olursak 1928 tarih ve 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı
Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’un 70. maddesinde hekimlere
ve diş hekimlerine tıbbi müdahalenin öncesinde hastanın onamını
alma yükümlülüğü getirilmiştir. Bu kanun ve maddesi, hala yürürlükte
olup, hasta onamının alınması, tıbbi müdahalenin zorunlu
koşullarından biri olarak belirlenmiştir.
Slide /47
Sağlık sorunları ile mücadele çerçevesinde Umumi
Hıfzıssıhha Kanunu ile sağlık hizmetleri devletin bir kamu
görevi olarak düzenlenmiştir ve bu kanunla herkese sağlıklı
yaşama ve sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkı
tanınmıştır.
Slide /48
“ Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi” nde de temel hasta haklarını
sağlamaya yönelik düzenlemeler bulunmaktadır.
Nizamnamede, insan sağlığının korunmasının yanı sıra; insanın
kişiliğine ve yaşamına saygı, hekimlerin temel görevi olarak
belirlenmiştir.
Hasta haklarının temel ilkelerinden olan ayırım görmeme ve yaşamı ve
kişiliğine saygı Nizamnamede net bir şekilde belirtilmiştir.
Slide /49
Ayrıca Nizamnamede, temel hasta haklarından kabul edilen
hastanın özel yaşamına saygı hakkı, hastanın hekim seçme
hakkı, bilgilendirilme hakkı, hastanın serbestçe karar verebilen
bir hekim tarafından bakılma hakkı ve araştırmaya dahil edilen
hastaların hakları çerçevesinde değerlendirilebilecek
hükümler de yer almaktadır.
Slide /50
Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleşmesi Hakkında Kanunu’nda
herkesin sağlık hizmetlerinden eşit bir şekilde
yararlanması ile sağlık hizmetlerinin herkese sunulması
bakımından önemli bir koşul olan sağlık hizmetlerinin
ücretsiz sunulması konusu düzenlenmiştir.
Slide /51
Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında
Kanun’da onam üzerinde özenle durulmuştur.
Kanunda, onamın alınması sırasında hastanın bilgilendirilmesi gereği
açıkça düzenlenmiş; organ verecek kişinin onamının alınmasını ise
şekil şartlarına bağlamıştır.
Yazılı ve imzalı belge yanında iki şahidin bulunma şartı düzenlenmiştir.
Slide /52
Nüfus Planlaması Hakkında Kanun ile gebeliğin sonlandırılması ve
sterilizasyon müdahaleleri, gebeliği önleyici ilaç ve araçların
sağlanması ile ilgili konular düzenlenmiştir.
Yasada, hastanın tıbbi müdahalesinde onamının alınması konusu
üzerinde ayrıca durulmuştur.
Slide /53
Hasta Hakları Yönetmeliği
Yönetmelik, dokuz bölüm ve toplam elli bir maddeden
oluşmaktadır.
Yönetmelik sağlık hizmetlerinin insan onur ve haysiyetine yaraşır ve
en az, gelişmiş ülkelerde yaşayanların almış olduğu nitelik ve nicelik
de bir sağlık hizmetinden faydalanmalarının ilkelerini tespit etmiştir.
Slide /54
Buna göre yönetmeliğe hâkim olan ilkeler;
1. Sağlıklı yaşama hakkına saygı ilkesi
2. Maddi ve manevi varlığını koruma ilkesi
3. Hastalara eşit davranma ilkesi
4. Hastanın rızasının aranması ilkesi
5. Hastanın rızası olmaksızın tıbbi araştırmalara tabi tutulamaması
ilkesi
6. Özel hayatın gizliliği ve mahremiyeti ilkesi
Slide /55
Yönetmeliğin düzenlediği bölümler ise;
1. Sağlık Hizmetlerinden Faydalanma Hakkı
2. Sağlık Durumu İle İlgili Bilgi Alma Hakkı
3. Hastanın Özel Yaşamına Saygı, Gizlilik ve Mahremiyet
4. Tıbbi Müdahalenin Hastanın Rızasıyla Yapılması Hakkı
5. Tıbbi Araştırmalarda Hasta Sağlığının Korunması Hakkı
6. Diğer Haklar
Slide /56
YÖNETMELİĞE GÖRE HASTA KİMDİR?
Yönetmelikte ifade edilen hasta kavramı, sağlık
hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan kimseyi
ifade eder (m.4/b).
Slide /57
Yönetmeliğin Amacı:
Bu Yönetmelik; temel insan haklarının sağlık hizmetleri sahasındaki yansıması olan ve
başta Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda, diğer mevzuatta ve milletlerarası hukuki metinlerde
kabul edilen «hasta hakları» nı somut olarak göstermek ve sağlık hizmeti verilen bütün kurum
ve kuruluşlarda ve sağlık kurum ve kuruluşları dışında sağlık hizmeti verilen hallerde, insan
haysiyetine yakışır şekilde herkesin «hasta hakları» ndan faydalanabilmesine, hak
ihlallerinden korunabilmesine ve gerektiğinde hukuki korunma yollarını fiilen
kullanabilmesine dair usul ve esasları düzenlemek amacı ile hazırlanmıştır (m.1).
Slide /58
Hasta hakları
«Sağlık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan fertlerin,
sırf insan olmaları sebebiyle sahip bulundukları ve T.C.
Anayasası, Milletlerarası andlaşmalar, kanunlar ve diğer
mevzuat ile teminat altına alınmış bulunan haklarını» ifade
eder (m.4/e).
Slide /59
Sağlık hizmetlerinin sunulmasında aşağıdaki ilkelere uyulması şarttır:
a) Bedeni, ruhi ve sosyal yönden tam bir iyilik hali içinde yaşama hakkının, en
temel insan hakkı olduğu, hizmetin her safhasında daima gözönünde
bulundurulur.
b) Herkesin yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkını haiz
olduğu ve hiçbir merci veya kimsenin bu hakkı ortadan kaldırmak yetkisinin
olmadığı bilinerek, hastaya insanca muamelede bulunulur.
Slide /60
c) Sağlık hizmetinin verilmesinde, hastaların, ırk, dil, din ve mezhep, cinsiyet, siyasi
düşünce, felsefi inanç ve ekonomik ve sosyal durumları ile sair farklılıkları dikkate
alınamaz. Sağlık hizmetleri, herkesin kolayca ulaşabileceği şekilde planlanıp düzenlenir.
d) Tıbbi zorunluluklar ve kanunlarda yazılı haller dışında, rızası olmaksızın kişinin vücut
bütünlüğüne ve diğer kişilik haklarına dokunulamaz.
e) Kişi, rızası ve Bakanlığın izni olmaksızın tıbbi araştırmalara tabi tutulamaz.
f) Kanun ile müsaade edilen haller ile tıbbi zorunluluklar dışında, hastanın özel hayatının
ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz (m.5).
Slide /61
HAKLAR İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR
Hizmetlere Ulaşma Hakkı
• Hasta, adalet ve hakkaniyet ilkeleri çerçevesinde sağlıklı yaşamanın
teşvik edilmesine yönelik faaliyetler ve koruyucu sağlık hizmetleri de
dâhil olmak üzere, sağlık hizmetlerinden ihtiyaçlarına uygun olarak
faydalanma hakkına sahiptir. Bu hak, sağlık hizmeti veren bütün kurum
ve kuruluşlar ile sağlık hizmetinde görev alan personelin adalet ve
hakkaniyet ilkelerine uygun hizmet verme yükümlülüklerini de içerir
(m.6).
Slide /63
Hizmetlere Ulaşma Hakkı
• Sağlık hizmetlerine ihtiyaçlar ölçüsünde ulaşabilmeyi,
• Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde planlanmasını ve sağlık
hizmetlerinden yararlanabilmeyi,
• Tedavi hizmeti almak isteyen bir hastanın, sağlık hizmetinin
eşit ve adil dağılmamış olmasından dolayı hizmete
ulaşamaması bu hakkın ihlali anlamına gelir.
Slide /64
Ayırımcılığa Uğramama
Bu hak sağlık hizmetlerinden yararlanan bireylerin hiçbir ayırımcılık ile
karşılaşmamasını amaçlar. Bu hak, din, dil, ırk, cinsiyet farkı gibi nedenlerden
kaynaklanan ayırımcılıklara karşı korur.
Hastaların yaşam tarzları, cinsel yönelimleri, gibi nedenler ile de ayrımcılığa maruz
kalmamasını amaçlar. Bulaşıcı hastalıkları nedeni ile damgalama, bazı ayırımcı
uygulamalar ile karşılaşma ayrımcılığa örnek olarak verilebilir.
Slide /65
Seçim Hakkı
Bu hak, hastanın sağlık durumuna göre alacağı hizmete uygun kurum,
kuruluş, birim ve personel arasında seçim yapabilmesini ifade eder.
Ancak bu hak, hastanın ihtiyaç halinde olmamasına rağmen sınırsız bir
seçme olanağına sahip olması olarak algılanmamalıdır.
Hastanın seçim hakkı sağlık hizmetini veya çalışma sistemini aksatıcı
olmamalıdır.
Slide /66
Seçim Hakkı
Hasta, mevzuatla belirlenmiş sevk sistemine uygun olmak şartıyla sağlık
kuruluşunu değiştirebilir.
Ancak, kuruluşu değiştirmenin hayatî tehlikeye sebep olup olmayacağı ve
hastalığının daha da ağırlaşıp ağırlaşmayacağı hususlarında hastanın
hekim tarafından aydınlatılması ve hayatî tehlike bakımından sağlık
kuruluşunun değiştirilmesinde tıbben sakınca görülmemesi esastır.
Slide /67
Seçim Hakkı
Nakilden önce, gereken bilgiler nakil talebinde bulunulan veya tıbben
uygun görülen sağlık kuruluşuna, sevk eden kuruluş veya mevzuatla
belirlenen yetkililerce verilir. Her iki durumda da hizmetin aksamadan ve
kesintisiz olarak verilmesi esastır.
Slide /68
Seçim Hakkı
Hastaya talebi hâlinde, kendisine sağlık hizmeti verecek veya vermekte olan
tabiplerin ve diğer personelin kimlikleri, görev ve unvanları hakkında bilgi verilir.
Mevzuatla belirlenmiş usullere uyulmak şartıyla hastanın, kendisine sağlık hizmeti
verecek olan personeli serbestçe seçme, tedavisiyle ilgilenen hekimi değiştirme
ve başka hekimlerin konsültasyonunu istemek hakkı vardır. Hasta, hangi teşhis ve
tedavi yönteminin kullanılacağı ve doktor, uzman veya hastane seçimi konularında
karar verme hakkına sahiptir.
Slide /69
Tedaviyi Ret Hakkı
Hastanın tedavi almak istememesi halinde tedaviyi ret edebilmesini
içerir.
Hastanın devam eden bir tedaviyi de durdurma hakkı vardır. Ancak
hastanın tedaviyi ret etmesi veya durdurması halinde bundan sonra
karşılaşacağı durumlar konusunda bilgilendirilmesi gerekir.
Slide /70
Tedaviyi Ret Hakkı
Anayasa m.17/1 Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve
geliştirme hakkına sahiptir.
17/2 Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut
bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi
tutulamaz.
Zorla tedavi uygulaması hem maddi ve manevi varlığını geliştirme hem de özel
hayata saygı (Any. m. 20) haklarıyla çatışır.
Slide /71
Tedaviyi Ret Hakkı
HHY.m.25- Kanunen zorunlu olan haller dışında ve doğabilecek olumsuz sonuçların
sorumluluğu hastaya ait olmak üzere; hasta kendisine uygulanması planlanan veya
uygulanmakta olan tedaviyi reddetmek veya durdurulmasını istemek hakkına sahiptir. Bu
halde, tedavinin uygulanmamasından doğacak sonuçların hastaya veya kanuni temsilcilerine
veyahut yakınlarına anlatılması ve bunu gösteren yazılı belge alınması gerekir.
Bu hakkın kullanılması, hastanın sağlık kuruluşuna tekrar müracaatında hasta aleyhine
kullanılamaz.
Slide /72
Tedaviyi Ret Hakkı
Tedaviyi ve tıbbi girişimi kabul zorunluluğu, kamu sağlığıyla ilgili açık yasal
düzenlemelerin bulunduğu hallerde ve ceza hukukundan kaynaklanan durumlarda
söz konusu olmaktadır.
Slide /73
Onuru ile Ölme Hakkı
Bu hak ölüm sürecinde olan hastaların da sahip oldukları tüm haklardan yararlanmasını
amaçlar.
• Mahremiyetlerinin korunması
• Tıbbi bakım almaları
• Bilinci açık ise taleplerine saygı gösterilmesi
• Bilinci kapalı ise bilincinin açık olduğu dönemdeki taleplerinin göz önünde tutulması
• Varsa acılarının dindirilmesi konuları özellikle gözönünde bulundurulmalıdır.
Slide /74
Hastanın Sağlık Hizmetlerinden Nasıl Yararlanacağı Konusunda
Bilgilendirilmesi:
Sağlık hizmetlerinden:
Hangi şartlarla nasıl faydalanacakları konusunda
Verilen hizmetlerle ilgili imkanlar konusunda
Bilgilendirilmeleri için gerekli önlemler alınmalıdır (H.H.Y. m. 7).
Slide /75
Hastanın Sağlık Durumu ile İlgili Bilgi Alma Hakkı Neleri Kapsar?
Sağlık durumu,
Kendisine uygulanacak tıbbi işlemler,
Bunların yarar ve sakıncaları,
Tedavinin uygulanması ya da Uygulanmaması halinde ortaya çıkabilecek
sonuçlar konusunda bilgilendirilmelidir (H.H.Y. m. 15).
Slide /76
Hastanın,
Sağlık hizmeti veren kurum, kuruluş, kişi
Bu kurum, kuruluş ve kişilerden ne şekilde yararlanabileceği
Hastalığı,
Kendisine uygulanacak girişimler hakkında bilgilendirilmesini kapsar.
Slide /77
2014 yılında yapılan değişiklik ile maddenin önceki metinde yer
alan bilgilendirmelere ek olarak hastalara;
• kullanılacak ilaçların önemli özellikleri,
sağlık için kritik yaşam tarzı önerileri,
• gerektiğinde aynı konuda tıbbi yardıma nasıl ulaşılabileceği
konularında da bilgi verilmesi yönünde ifadeler eklenmiştir.
Slide /78
Hastanın Sağlık Durumu ile İlgili Bilgi Alma Hakkı Neleri
Kapsar?
Sağlık durumu, kendisine uygulanacak tıbbi işlemler, bunların
yarar ve sakıncaları, tedavinin uygulanması ya da uygulanmaması
halinde ortaya çıkabilecek sonuçlar konusunda bilgilendirilmelidir
(H.H.Y. m. 15), (TTTB Meslek Etiği Kuralları m.26).
Slide /79
Bilgilendirmenin Kapsamı Hangi Hallerde Daralabilir?
Müdahalenin ivediliği,
Kapsamlı bilgilendirmenin hastayı olumsuz etkileyeceği hallerde
(TDN m.14).
Hastanın açık isteği varsa bilgilendirmenin kapsamı daraltılabilir.
Slide /80
Bilgilendirmenin Kapsamı Hangi Hallerde Genişletilmelidir?
Müdahale sonucunda oluşabilecek risk büyükse
Müdahale doğrudan tedavi amacı taşımıyorsa
Tıp bilimi ve uygulamasına henüz yerleşmemiş bir girişim söz
konusu ise
Hastanın açık isteği doğrultusunda bilgilendirmenin kapsamı
genişletilebilir.
Slide /81
Bilgilendirme Hangi Hallerde Yapılmayabilir ?
Hasta serbest iradesi ile bilgilendirilmek istemezse
Acil durumlarda
Slide /82
Bilgilendirmeyi Kim Yapmalıdır?
Hastayı sağlık durumu konusunda bilgilendirmek hekimin sorumluluğudur.
Müdahale ekip tarafından gerçekleştirilecekse ekibin yöneticisi
bilgilendirebilir. Müdahaleye katılan hekimlerden her biri kendi uzmanlık
alanı ile ilgili bilgilendirme yapabilir.
Ancak tıbbi müdahalenin bilgilendirme ve girişimin ayrı kişilerce
yapılmasını gerekiyorsa girişimi yapacak kişiden başka biri bilgilendirme
yapabilir (2014).
Slide /83
Bilgilendirme Kime Yapılır?
Hasta reşit ve ayırtım gücüne sahipse bilgilendirme hastaya
yapılır.
Hasta küçük veya ayırtım gücüne sahip değilse veli veya vasisi
bilgilendirilir.
Hasta isterse bilgilendirilmek üzere kendisinden başka birini
belirleyebilir (H.H.Y. m. 15).
Slide /84
Hastanın Başka bir Hekimden Bilgi alma Hakkı Var
mıdır?
“Hastanın tedavisi ile ilgilenen tabip dışında bir
başka tabipten de bilgi alabilir” (H.H.Y. m. 15).
Slide /85
Bilgilendirme Ne Zaman Yapılmalıdır?
Hastanın tıbbi müdahaleye onam vermesinden önce yapılır
Hastaya uygulanacak tedavi yöntemi ya da yöntemlerinden biri ile ilgili
karar verebilecek kadar uygun bir zaman tanınmalıdır.
Acil durumlarda zaman konusunda sınırlama olabilir.
Slide /86
Bilgilendirmenin Yazılı Olma Şartı Var mıdır?
T.C. Yasalarına göre aydınlatma yazılı ya da sözlü olarak yapılabilir.
Bazı hallerde aydınlatmanın yazılı yapılması gerektiği yasalarla belirlenmiştir
(Kürtaj, sterilizasyon, organ nakli v.b).
…tıbben uyuşmazlık yaratabileceği ön görülen hallerde hastaya yazılı onam
formu imzalatılır. (2014)
Slide /87
Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme
Sağlık kuruluşunun hizmet verme imkânlarının yetersiz veya sınırlı olması
sebebiyle sağlık hizmeti talebi zamanında karşılanamayan hâllerde, hastanın,
öncelik hakkının tıbbî kriterlere dayalı ve objektif olarak belirlenmesini isteme hakkı
vardır.
Acil ve adli vakalar ile yaşlılar ve özürlüler hakkında öncelik sırasının
belirlenmesinde ilgili mevzuat hükümleri uygulanır.
Slide /88
Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme
Örneğin Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği’nin 11. maddesine göre,
polikliniklere başvuran hastalara sıra numarası verilir ve muayene buna göre
yapılır; bununla birlikte, ağır, acil, yaşlı hastalar ile sakatlar ve adli vakalar için sıra
gözetilmez.
Ayrıca, adli vakalara, poliklinikte ve diğer gerekli işlemlerin tamamlanmasında,
geçici ve kesin raporların düzenlenmesinde öncelik tanınır.
Slide /89
Tıbbi Gereklere Uygun Teşhis, Tedavi ve Bakım
Hasta, modern tıbbî bilgi ve teknolojinin gereklerine uygun olarak teşhisinin
konulmasını, tedavisinin yapılmasını ve bakımını istemek hakkına sahiptir. Tababetin
ilkelerine ve tababetle ilgili mevzuat hükümlerine aykırı veya aldatıcı nitelikte teşhis
ve tedavi yapılamaz.
Müdahalenin yapıldığı sağlık kuruluşunun fiziki yapısı, personel sayısı, meslekî bilgi
ve beceri yeterliliği, yeterli hijyenik şartlar, teknik cihazlar ve spesifik alanlara ilişkin
uzmanlık gerekleri karşılanmış olmalıdır.
Slide /90
Tıbbi Gereklere Uygun Teşhis, Tedavi ve Bakım
Hastalığın bulaşıcı olması veya tedavi ve bakım sürecindeki güçlükler nedeniyle
sağlık personelinin bazı hastaların tedavisini üstlenmesinde güçlükler
yaşanabilmektedir. Hekimin bu sebeplerle tedaviyi reddetmesi etik olmadığı gibi,
sağlık hizmetinden eşit bir şekilde yararlanılması hakkının da ihlâli niteliğindedir.
Ayrıca, kendisini reddedilebileceğini düşünen hasta bazı bilgileri hekimden
saklayabileceğinden, hekimin bilme hakkı da gereği gibi sağlanamamış olur.
Slide /91
Tıbbi Gereklilikler Dışında Müdahale Yasağı
Teşhis, tedavi veya korunma maksadı olmaksızın, ölüme veya hayatî
tehlikeye yol açabilecek veya vücut bütünlüğünü ihlâl edebilecek veya
aklî veya bedenî mukavemeti azaltabilecek hiçbir şey yapılamaz ve
talep de edilemez.
Slide /92
Alışılmış Olmayan Tedavi Usullerinin Uygulanması
Klinik ve laboratuvar muayeneleri sonucunda bilinen klasik tedavi metotlarının hastaya
fayda etmeyeceğinin sabit olması ve daha evvel deney hayvanları üzerinde kafi
derecede tecrübe edilmek suretiyle faydalı tesirlerinin anlaşılması ve hastanın rızasının
bulunması şartlarıyla birlikte mevcut olduğunda, bilinen klasik tedavi metotları yerine
başka bir tedavi usulü uygulanabilir. Ayrıca, bilinen klasik tedavi metodu dışındaki bir
metodun uygulanabilmesi için, hastaya faydalı olacağının ve bu tedavinin bilinen klasik
tedavi usullerinden daha elverişsiz sonuç vermeyeceğinin muhtemel olması da şarttır.
Slide /93
Tıbbi Araştırmalarda Hasta Hakları
Hiç kimse, Bakanlığın izni ve kendi rızası bulunmaksızın, tecrübe,
araştırma veya eğitim amaçlı hiçbir tıbbî müdahale konusu yapılamaz.
Tıbbî araştırmalardan beklenen tıbbî fayda ve toplum menfaati,
üzerinde araştırma yapılmasına rıza gösteren gönüllünün hayatından
ve vücut bütünlüğünün korunmasından üstün tutulamaz.
Slide /94
Tıbbi Araştırmalarda Hasta Hakları
Tıbbî araştırmalar, sadece, mevzuata göre araştırmada bulunmayan
yetkili ve yeterli tıbbî bilgi ve tecrübeyi haiz olan personel tarafından,
mevzuatla belirlenmiş yerlerde yürütülür.
Gönüllünün tıbbî araştırmaya rıza göstermiş olması, bu araştırmada
görev alan personelin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
Slide /95
Tıbbi Araştırmalarda Hasta Hakları
Araştırmanın gönüllüye vereceği muhtemel zararlar önceden tespit edilemediği
takdirde, gönüllünün rızası bulunsa dahi araştırma konusu yapılamaz. Gönüllü;
araştırmanın maksadı, usulü, muhtemel faydaları ve zararları, araştırmaya
katılmaktan vazgeçebileceği ve araştırmanın her safhasında başlangıçta verdiği
rızayı geri alabileceği hususlarında, önceden yeterince bilgilendirilir.
Slide /96
Tıbbi Araştırmalarda Hasta Hakları
Tıbbî araştırma hakkında yeterince bilgilendirilmiş olan gönüllünün rızasının
maddî veya manevî hiçbir baskı altında olmaksızın, tamamen serbest iradesine
dayanılarak alınmasına azami özen gösterilir. Tıbbî araştırmalarda rıza, yazılı
şekil şartına tâbidir.
Slide /97
Tıbbi Özen Gösterilmesi
Hastaların bir diğer şikâyeti, kendilerine özen gösterilmediği
yönündedir. Buna ilişkin düzenlemeye göre ise personel hastanın
durumunun gerektirdiği tıbbi özeni gösterir. Hastanın hayatını
kurtarmak veya sağlığını korumak mümkün olmadığı takdirde
ıstırabını azaltmaya veya dindirmeye çalışmak zorunludur.
Slide /98
Vicdani Kanaat ve İnançlara Saygı Hakkı
Hastaların düşünceleri ve yaşam konusundaki seçimlerine uygun hareket
edebilmesi, inançlarının gereklerini yerine getirebilmesi, inançlarına uygun
manevi yardım alması gibi başlıklar bu hak kapsamındadır.
Bu hakkın kullanılması, başkasının sağılığını veya huzurunu bozacak bir nitelik
taşıyorsa sınırlanabilir.
Asıl önemli olan konu farklı düşünce ve inançlara aynı mesafede
yaklaşılmasıdır.
Slide /99
Güvenliğin Sağlanması Hakkı
Herkesin, sağlık kurum ve kuruluşlarında güvenlik içinde olmayı bekleme ve
bunu isteme hakları vardır. Bütün sağlık kurum ve kuruluşları, hastaların,
ziyaretçi ve refakatçi gibi yakınlarının can ve mal güvenliklerinin korunması ve
sağlanması için gerekli tedbirleri almak zorundadırlar.
Slide 100
/
Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Faydalanma Hakkı
Sağlık kurum ve kuruluşlarının imkânları ölçüsünde hastalara dinî vecibelerini
serbestçe yerine getirebilmeleri için gereken önlemler alınır. Kurum hizmetlerinde
aksamalara sebebiyet verilmemek, başkalarını rahatsız etmemek ve personelce
düzenlenip yürütülen tıbbî tedaviye hiç bir şekilde müdahalede bulunulmamak şartıyla
hastalara dinî telkinde bulunmak ve onları manevî yönden desteklemek üzere talepleri
hâlinde, dinî inançlarına uygun olan din görevlisi davet edilir. Bunun için, sağlık kurum
ve kuruluşlarında uygun zaman ve yer belirlenir.
Slide 101
/
Dini Vecibeleri Yerine Getirebilme ve Dini Hizmetlerden Faydalanma Hakkı
İfadeye gücü yetmeyip de dinî inancı bilinen ve kimsesiz olan agoni hâlindeki (can
çekişen, ölmek üzere olan, şiddetli bir acı ve ıstırap çeken) hastalar için de, talep şartı
aranmaksızın, dinî inançlarına uygun olan din görevlisi çağrılır.
Bu hakların nasıl ve ne zaman kullanılacağı ve bu konuda alınacak tedbirler, sağlık
kuruluşunun çalışma usûl ve esaslarını gösteren mevzuatta ayrıca düzenlenir.
Slide 102
/
Refakatçi Bulundurma Hakkı
Muayene ve tedavi sırasında hastaya yardımcı olmak üzere, mevzuatın ve kurum imkânlarının
elverdiği ve hastanın sağlık durumunun gerektirdiği ölçüde, tedaviden sorumlu olan hekimin uygun
görmesine bağlı olarak, refakatçi bulundurulması istenebilir.
Bu hakkın nasıl ve ne zaman kullanılacağı ve bu konuda alınacak tedbirler, sağlık kurum ve
kuruluşunun çalışma usûl ve esaslarını gösteren mevzuata ayrıca düzenlenir.
Slide 103
/
Hizmetin Sağlık Kurum ve Kuruluşu Dışında Verilmesi
Slide 104
/
Müracaat, Şikayet ve Dava Hakkı
Slide 105
/
ÖZEL YAŞAMA SAYGI VE MAHREMİYET
HAKKI
MAHREMİYET
“Mahremiyet” ve “özel hayat” terimleri zaman zaman birbiri yerine
kullanılan iki kavramdır. Arapça “yasak, tabu, dokunulmaz” anlamına
gelen ve “haram” kelimesinden türetilen ve sözlük anlamı “gizlilik” olan
“mahremiyet” sözcüğü, yanlış bir biçimde “özel hayat” ile eş anlamlı olarak
kullanılmaktadır.
Slide 107
/
Mahremiyet-Özel Hayat- Kişilik Hakkı
“Mahremiyet” kavramı, Büyük Türkçe Sözlükte “başkalarına söylenmeyen, gizli”
olarak tanımlanmaktayken;
“Özel Hayat” kavramı ise “kişinin kendine özgü yaşayışı, yaşama tarzı, kendisini
ilgilendiren tutum ve davranışı” olarak tanımlanmıştır.
Özel hayat ve mahremiyet kavramı, çerçeve bir kavram olan “kişilik hakkı”
kavramının altında incelenmekte, özel hayatın mahremiyeti de kapsadığı genel
olarak kabul edilmektedir.
Slide 108
/
Hasta, sağlık hizmetini almadan önce, hizmeti alırken ve sonrasında kendisi ile
ilgili bilgileri paylaşmak durumundadır. Hastanın, kişisel fiziksel ve psikolojik
sırları, mahcubiyet ve hassasiyetini azaltmak amacıyla bu bilgiler gizli tutulur.
Böylece hastanın hekimle paylaştığı bilgilerinin bir başkasına aktarılmayacağına
inanmasına olanak sağlayarak hastaların hekimleriyle dürüst ve açık konuşması
teşvik edilmiş olur.
Slide 109
/
Hastanın Özel Yaşamına Saygının İki Boyutu:
Hastaya ait bilgilerin gizli tutulması
-Kayda geçirme ve arşivlemede gizlilik
-Hasta sırrının saklanması
Hastanın beden mahremiyetine saygı
Slide 110
/
Kayda Geçirme ve Arşivlemede Bilgilerin Gizliliği:
Hastanın geçmişi, teşhisi, seçilen tedavi yöntemi ve bunun yürütülmesi ile ilgili
bilgiler ile hastaya ait bireysel bilgiler arşivlenir:
Bu Bilgiler:
• tedavinin yürütülmesinde önemlidir.
• yargıya yansıyan durumlarda önemlidir.
• hastanın tedavi için başka bir hekim ya da kuruma başvurusunda önemlidir.
Slide 111
/
Hastaya ait tıbbi kayıtlara yalnızca doğrudan ilgili kişiler
görebilmeli, diğer sağlık personeli de dâhil olmak üzere
başkalarının görmesi ve bu bilgilere erişimi mümkün
olmamalıdır
Slide 112
/
Sağlık hizmetlerinde özel hayatın gizliliğini ve mahremiyeti
korumanın en önemli yöntemi hastanın özel hayatının gizliliğini ve
mahremiyetini bir hasta hakkı olduğunu benimseyen sağlık
personelinin varlığıdır.
Sağlık hizmetlerinin her düzeyinde çalışan sağlık personeli bu
konuda yükümlülük taşımaktadır.
Slide 113
/
Hasta Sırrının Saklanması:
Hastanın özel yaşamına saygı çerçevesinde bilgilerin
gizliliğinin sağlanmasında diğer önemli unsur hasta
sırrının saklanmasıdır.
Slide 114
/
Bedensel Mahremiyet:
Hastanın özel yaşamına saygının bir diğer boyutu da hastanın bedensel
mahremiyetine saygıdır.
Muayene, teşhis, tedavi ve hastayla fiziksel teması gerektiren diğer işlemlerin
yapılması sırasında uygun bir gizlilik ortamının sağlanması gerekir.
Muayene sırasında hastanın istemediği kimselerin ortamda bulunmaması gerekir.
Slide 115
/
“
Yönetmelikte m.21 «Mahremiyete Saygı Gösterilmesi» başlığı altında
Slide 118
/
Hastanın Uyması Gereken Kurallar
Hasta sağlık hizmeti alırken aşağıdaki kurallara uyar:
a) Başvurduğu sağlık kurum ve kuruluşunun kural ve uygulamalarına uygun davranır
ve katılımcı bir yaklaşımla teşhis ve tedavi ekibinin bir
parçası olduğu bilinciyle hareket eder.
b) Yakınmalarını, daha önce geçirdiği hastalıkları, gördüğü tedavileri ve tıbbi
müdahaleleri, eğer varsa halen kullandığı ilaçları ve sağlığıyla ilgili
Bilgileri mümkün olduğunca eksiksiz ve doğru olarak verir.
Slide 119
/
Hastanın Uyması Gereken Kurallar
ç) Randevu tarih ve saatine uyar ve değişiklikleri ilgili yere bildirir.
d) İlgili mevzuata göre öncelik tanınan hastalar ile diğer hastaların ve personelin
haklarına saygı gösterir.
e) Personele sözlü ve fiziki saldırıya yönelik davranışlarda bulunmaz.
f) Haklarının ihlal edildiğini düşündüğünde veya sorun yaşadığında hasta hakları
birimine başvurur.
Slide 120
/
Sağlıklı Günler Dileriz
TEŞEKKÜRLER
Sağlık Hukuku II
Dr. Öğr. Üye. Ayşegül KARACA
DEDEOĞLU
Yargı Teşkilatı
• b. Bedensel zarar
• MADDE 54- Bedensel zararlar özellikle şunlardır:
• 1. Tedavi giderleri.
• 2. Kazanç kaybı.
• 3. Çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplar.
• 4. Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar.
a. Tedavi Giderleri
• d. Manevi tazminat
• MADDE 56- Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün
zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak,
zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak
ödenmesine karar verebilir.
• Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin
yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın
ödenmesine karar verilebilir.
Manevi Tazminat
• Birden fazla kişi bir araya gelerek adi ortaklık ilişkisi içinde
bir özel hastane açabilirler.
• Kanunun 2. maddesi dikkate alındığında kamu hizmeti
dışında sağlık hizmeti sunmak üzere kurulan her sağlık
müessesesinin özel hastane sayılamayacağı
anlaşılmaktadır.
Özel Hastane
• MADDE 116- Borçlu, borcun ifasını veya bir borç ilişkisinden doğan hakkın
kullanılmasını, birlikte yaşadığı kişiler ya da yanında çalışanlar gibi
yardımcılarına kanuna uygun surette bırakmış olsa bile, onların işi
yürüttükleri sırada diğer tarafa verdikleri zararı gidermekle yükümlüdür.
• Yardımcı kişilerin fiilinden doğan sorumluluk, önceden yapılan bir
anlaşmayla tamamen veya kısmen kaldırılabilir.
• Uzmanlığı gerektiren bir hizmet, meslek veya sanat, ancak kanun veya
yetkili makamlar tarafından verilen izinle yürütülebiliyorsa, borçlunun
yardımcı kişilerin fiillerinden sorumlu olmayacağına ilişkin anlaşma
kesin olarak hükümsüzdür.
aa) Hekimlik Sözleşmesi Olmaksızın Tam
Hastaneye Kabul Sözleşmesi
• MADDE 66- Adam çalıştıran, çalışanın, kendisine verilen işin yapılması sırasında
başkalarına verdiği zararı gidermekle yükümlüdür.
• Adam çalıştıran, ödediği tazminat için, zarar veren çalışana, ancak onun bizzat
sorumlu olduğu ölçüde rücu hakkına sahiptir
b) Bölünmüş Hastaneye Kabul Sözleşmesi
• Hastane işleteni de hastanesine kabul ettiği hastaya ait bilgileri düzenli bir
şekilde kayda geçirmek ve bu kayıtlarla ilgili belgeleri saklamak
zorundadır. Özel Hastaneler Tüzüğünün 29. Maddesinde, “Özel
hastanelerde yatan hastaların kimliğini, doğum yerini, adresini, yattığı
ve çıktığı tarihi, hastalığının tanısını ve çıkıştaki durumunu yazmak
için bir protokol defteri ile derece kağıdı, tabelası, filmleri, laboratuvar
raporları vb. hastanın izlenmesi ile ilgili belgeleri içeren bir dosya
tutulur. / Protokol defterinin ilgili yerleri ile dosyadaki belgeler, giriş
ve çıkışta geciktirilmeden doldurulur” hükmüyle bu yükümlülük
düzenlenmiştir.
D) KAYDA GEÇİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ (HHY M.7, 16)
• Hekimin sorumluluğu:
• ■ hekimle hasta arasındaki sözleşmenin (hukuka, ahlaka
adaba aykırılık gibi sebeplerle) geçersiz olduğu durumda,
• ■ hekim özel hastanede çalışıyorsa, işin doğası gereği
hasta ile hekim arasında sözleşmenin bulunmadığı
durumda,
Tıp burada kaldık 1. Hekimin Sorumluluğu
• tıbbi hata var, hastada zarar var; zararla tıbbi hata arasında neden-
sonuç ilişkisi varsa sorumluluk doğar.
• tıbbi hata var, hastada zarar var; zararla tıbbi hata arasında neden
sonuç ilişkisi yoksa sorumluluk doğmaz.
• tıbbi hata olmakla birlikte hastada zarar yoksa sorumluluk doğmaz.
4. Nedensellik Bağı
• Bedensel zararlar:
• tedavi giderleri
• kazanç kaybı
• çalışma gücünün azalmasından veya yitirilmesinden doğan kayıplar
• ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar
1. Maddi Tazminat
• «Suç nedir»
• «tipe uygun, hukuka aykırı, kusurlu insan davranışı»
• TCK kabahatleri suç olmaktan çıkarmış ve bunlar
30.05.2005 tarih ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu ile
idari yaptırım gerektiren fiillere dönüştürmüştür.
Ceza Hukukunun Hukuk Disiplinleri
Arasındaki Yeri
• Ceza hukuku, kendi içinde de bazı alt disiplinlere
ayrılmaktadır. Bu kapsamda maddi ceza hukuku ve
şekli ceza hukuku (ceza muhakemesi hukuku) genel
kabul gören ayrımı oluşturmaktadır.
Sistem/ Maddi Hukuk
• Ceza hukukunda bunun anlamı, ceza kanununda gerek genel hükümler ve
gerekse özel hükümler kısmında yer alan hükümlerdir.
• Maddi ceza hukuku, bir fiilin cezalandırıla bilirliğinin maddi
koşullarını ve bunun hukuksal sonuçlarını tespit eder.
• Kim, ne zaman ve nasıl suç oluşturan bir eylemi işlemiştir ve bu
eyleme hangi hukuksal sonuçlar bağlanacaktır (adli para cezası,
hürriyeti bağlayıcı ceza, güvenlik tedbirleri) sorularına cevap aranır.
Türk Ceza Kanunu/Genel Hükümler
• 26 Eylül 2004 tarihinde kabul edilen ve 1 Haziran 2005 yılında
yürürlüğe giren 5237 sayılı TCK iki ana bölümden oluşmaktadır
(genel ve özel kısım).
• Birinci kitap genel hükümler olarak adlandırılan bölümden
oluşmaktadır (1-75. madde). Burada; genel ilkeler, tanımlar ve ceza
kanunun uygulama alanı, ceza sorumluluğunun esasları, teşebbüs,
iştirak, suçların içtimai, cezalar, güvenlik tedbirleri, cezanın
belirlenmesi, dava ve cezanın düşürülmesi gibi hususlar düzenlenmiştir.
Türk Ceza Kanunu/Özel Hükümler
• İkinci Kitap Özel Hükümler (76 ila 345. maddeler) olarak
adlandırılan kısımdan oluşmaktadır. Bu kısımda artık suç teşkil
eden münferit filleri ve bu fiillerin neticesi olan cezaları
sistemli bir şekilde tanzim eden hükümler yer almaktadır.
• Özel hükümlerde kasten öldürme, kasten yaralama, taksirle
öldürme, taksirle yaralama, çocuk düşürtme, gibi tek tek suç
tanımları yer almaktadır.
Türk Ceza Kanunu Dışındaki Cezai Hükümler
• İtiraz
• Madde 9/2 Soruşturma izni verilmesine ilişkin karara karşı
hakkında inceleme yapılan memur veya diğer kamu görevlisi;
soruşturma izni verilmemesine ilişkin karara karşı ise
Cumhuriyet başsavcılığı veya şikayetçi, izin vermeye yetkili
merciler tarafından verilen işleme koymama kararına karşı da
şikâyetçi itiraz yoluna gidebilir. İtiraz süresi, yetkili merciin
kararının tebliğinden itibaren on gündür.
Genel Suç Teorisi
• Hareket
• Netice
• Nedensellik Bağı
HAREKET
• Süreli •
•
Mükerrirler ve özel tehlikeli suçlular hakkında tedbirler
Tüzel kişiler hakkında tedbirler
• 2- Adli Para cezası • Alkol ve uyuşturucu bağımlısı kişiler hakkında tedbirler
Dava Zamanaşımı
• Madde 66- (1) Kanunda başka türlü yazılmış olan haller
dışında kamu davası;
• a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda
otuz yıl,
• b) Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmibeş yıl,
• c) Yirmi yıldan aşağı olmamak üzere hapis cezasını gerektiren
suçlarda yirmi yıl,
Dava Zamanaşımı
• Ceza zamanaşımı
• Madde 68- (1) Bu maddede yazılı cezalar aşağıdaki sürelerin
geçmesiyle infaz edilmez:
• a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarında kırk yıl.
• b) Müebbet hapis cezalarında otuz yıl.
Ceza Zamanaşımı
• BİLİNÇLİ TAKSİR!!
• Eğer fail, neticeyi öngörmüş ise bilinçli (öngörülü) taksirden;
öngörmemiş ise bilinçsiz (öngörüsüz) taksirden söz edilir.
• Bilinçli taksirde fail, normalde öngörülebilir neticeyi, somut
olayda da öngörmüş, buna rağmen her ne kadar öngördüğü
neticeyi istemese de yine de hareketi yapmıştır.
TAKSİRLE ÖLDÜRME VE TAKSİRLE YARALAMA
SUÇLARI
• İtiraz
• Madde 9/2 Soruşturma izni verilmesine ilişkin karara karşı
hakkında inceleme yapılan memur veya diğer kamu görevlisi;
soruşturma izni verilmemesine ilişkin karara karşı ise
Cumhuriyet başsavcılığı veya şikayetçi, izin vermeye yetkili
merciler tarafından verilen işleme koymama kararına karşı da
şikâyetçi itiraz yoluna gidebilir. İtiraz süresi, yetkili merciin
kararının tebliğinden itibaren on gündür.
Ceza Muhakemesinin Yürüyüşü
• Ceza Yargısı Üç Kademelidir.
• İLK DERECE CEZA MAHKEMELERİ
• BÖLGE ADLİYE MAHKEMELERİ
• YARGITAY
İlk Derece Ceza Mahkemeleri
• İnsan üzerinde araştırma hem tıp dünyasını hem de genel olarak bilim
dünyasını önemli etik ve yasal sorunlar arasında bırakan önemli
başlıklardan biridir.
• İnsan üzerinde araştırmalar ile ilgili sınırlamalara özellikle İkinci Dünya
Savaşı’ndan sonra gidilmiştir.
İNSAN ÜZERİNDE ARAŞTIRMA
Madde 90- (1) İnsan üzerinde bilimsel bir deney yapan kişi,
bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (Asliye
Ceza Mahkemesi)
(2) İnsan üzerinde yapılan rızaya dayalı bilimsel deneyin ceza
sorumluluğunu gerektirmemesi için;
a) Deneyle ilgili olarak yetkili kurul veya makamlardan gerekli
iznin alınmış olması,
Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar/İnsan
Üzerinde Deney
• Yeni tedavi yöntemi daha riskli ama başarı şansı daha fazla ise hekim
hastayı aydınlatmak kaydıyla yeni yöntemi seçebilir (TDN m.10).
• Hekim seçtiği tedavi yöntemini hastanın zararına uğramasını
önleyecek her türlü tedbiri almak suretiyle uygulayacaktır.
Hastane tedaviyi kural olarak kendi çalışanı olan sağlık personeli ile
uygulamalıdır.
A) TEŞHİS VE TEDAVİ YÜKÜMLÜLÜĞÜ