Προαγωγή της ψυχιικής υγείας

και της μάθησης

 Δεξιότητες επικο
οινωνίας
Ευαγγελία Γαλανάκη
Εθνικό και Καποδιστριακό Πα
ανεπιστήμιο Αθηνών

Παρουσίαση
Π ί β
βασισμένη
έ στο: Χατζηχρήστου,
Χ ζ ή Χ
Χ. Γ
Γ. (2011).
(2011)
Κοινωνική και συναισθηματική αγωγή στο σχολείο. Πρόγραμμα
για την προαγωγή της ψυχικήής υγείας και της μάθησης στη
σχολική κοινότητα. Αθήνα: Τυ
υπωθήτω – Γιώργος Δαρδανός.
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Η αλληλεπίδραση που συμβαίννει σε συγκεκριμένο πλαίσιο,
πλαίσιο όπου
ένα άτομο (πομπός) προσπαθ θεί να μεταδώσει μια
αναπαράσταση,
ρ η, μ
μια ιδέα (μή
(μήννυμα)
μ ) σε ένα άλλο άτομο
μ (δέκτης).
( ης)
Έχει έναν σκοπό.
Δ ξά
Διεξάγεται σε ένα
έ πλαίσιο.
λ ί
Είναι λεκτική,
ή μη λεκτική,
ή ή τεχχχνητή
η ή (π.χ.
( χ κώδικας).
ς)
Περιέχει πληροφορίες και συνα
αισθήματα.
Εί
Είναι συμμετρική
ή ή συμπληρωμ
λ ματική.
ή
Μεταεπικοινωνία.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚ
ΚΟΙΝΩΝΙΑ
1 Κριτικός τρόπος: ο άνθρω
1. ωπος ανακαλύπτει παντού λάθη
λάθη,
έχει αυταρχική συμπεριφορρά, δρα σα να είναι ανώτερος από
τουςς άλλους,
ς, έχει ρ η ή εικόνα γ
χ αρνητική για τον εαυτό του και με
μ
την υπακοή των άλλων προ οσπαθεί να αποκτήσει αξία.
2. Απολογητικός, υποχωρητ τικός τρόπος: ο άνθρωπος
προσπαθεί να ευχαριστήσει πάντα τον άλλον, δεν διαφωνεί
ποτέ, κάνει τα πάντα για να
α εξασφαλίσει την αποδοχή,
αισθάνεται
θά υπεύθυνος
ύθ και έένοχος για κάθε
άθ λάθος,
λάθ αισθάνεται
θά
ότι οφείλει ευγνωμοσύνη σε όλους, ότι ο ίδιος έχει μηδαμινή
αξία.
Satir (1989)
 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚ
ΚΟΙΝΩΝΙΑ
3. Υπερλογικός τρόπος: ο άνθρωπ πος φαίνεται ψύχραιμος και
συγκεντρωμένος,
έ η συμπεριφορράά του είναι
ί απολύτως
λύ λλογική
ή και
δεν δείχνει κανένα συναίσθημα, η φωνή του είναι συνήθως
μονότονη, οι εκφράσεις του είνααι αφηρημένες, αισθάνεται πολύ
ευάλωτος γι’
ευάλωτος, γι αυτό δεν εκφράζεει συναισθήματα.
συναισθήματα
4. Ασυνάρτητος τρόπος: η ομιλία α του ανθρώπου αυτού είναι
συνήθως ακατανόητη
ακατανόητη, αυτό που υ λέει ή κάνει δεν σχετίζεται με τα
λεγόμενα ή τις ενέργειες των αννθρώπων γύρω του, αγνοεί τις
ερωτήσεις που του τίθενται, διαατυπώνει δικές του για κάποιο
εντελώς διαφορετικό θέμα, αρχχικά μπορεί να δίνει την εντύπωση
του ανέμελου ανθρώπου, όμως αισθάνεται μοναξιά και αίσθημα
ματαιότητας, νιώθει ότι πουθεννά δεν υπάρχει χώρος για εκείνον
και κανείς δεν τον καταλαβαίνεει.
(Satir, 1989)
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚ
ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Διπλά, αντιφατικά μηνύματα
α – Διπλή παγίδευση
Δίνονται ταυτόχρονα δύο αντίθθετα μηνύματα, συνήθως το ένα
λεκτικό και το άλλο μη λεκτικό. Ό,τι και να κάνεις είσαι χαμένος
ή ένοχος.
Π.χ. το παιδί προσπαθεί να αγκ
καλιάσει τη μητέρα, η μητέρα
απομακρύνεται και, όταν ως
ω αντίδραση απομακρύνεται το
παιδί,ί η μητέρα
έ λέει:
έ «Γιατίί δεν με αγκαλιάζεις;
ά Δεν με
αγαπάς πια;».
Π.χ. Η μητέρα λέει στο παιδί: «Π
Πάψε πια να είσαι τόσο
υπάκουο!».
Π.χ. Ο δάσκαλος λέει στο παιδί: «Να μιλάς μόνο όταν σου
μιλάνε» και «Μην αντιμιλάςς». (Bateson et al., 1956)
Ο ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟΣ ΡΟΛ
ΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
Ενσυναίσθητη κατανόηση, συμπά
άθεια.
Ευαισθησία.
ημ ή ζεστασιά
Συναισθηματική ζ
Άνευ όρων θετική αναγνώριση κα
αι αποδοχή.
Α θ
Αυθεντικότητα,
ό γνησιότητα.
ό
Αυτοαποκάλυψη.
Πίστη στη δυνατότητα για αλλαγ
γή.
Ανοιχτός σε νέες εμπειρίες.
εμπειρίες
Αντιληπτική ικανότητα, ικανότηττα γνωστικής επεξεργασίας,
ικανότητα επίλυσης προβλημάττων
των.
ΣΤΑΔΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ
ΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ
Στάδιο 1: Διερεύνηση.
Ο σύμβουλος βοηθά τα παιδιά να διερευνήσουν σκέψεις,
συναισθήματα
ήμ και πράξεις.
ρ ξ ς
Στάδιο 2: Συνειδητοποίηση.
Ο σύμβουλος βοηθά τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν και να
κατανοήσουν σκέψεις, συναισσθήματα και δράσεις.
Στάδιο 3: Δράση.
Ο σύμβουλος
ύ β λ β βοηθά
θά τα παιδιά
δ ά να αποφασίσουν
ί ποιες ενέργειες
έ
θα κάνουν, με βάση τα Στάδια
α 1 και 2.
ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥ
ΥΤΙΚΗΣ

Στάδιο 1: Διερεύνηση.
ρ η η
‐ Δημιουργούμε σχέση καταννόησης και σεβασμού.
‐ Διευκολύνουμε τα παιδιά να
α αφηγηθούν την ιστορία τους, τα
ακούμε.
‐ Βοηθάμε τα παιδιά να διερεευνήσουν τα συναισθήματά τους.
ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥ
ΥΤΙΚΗΣ
Στάδιο 1: Διερεύνηση.
1. Ενεργητική παρουσία και προσεκτική ακρόαση:
‐ Φυσική παρουσία
παρουσία.
‐ Μη λεκτικοί τρόποι: βλεμμα
ατική επαφή, χαμόγελο, μέτρια
φυσική απόσταση, μικρές ενθαρρύνσεις
ε (π.χ. απλές λέξεις),
νεύματα κεφαλιού, σιωπή κ.ά.
κ
ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥ
ΥΤΙΚΗΣ
Στάδιο 1: Διερεύνηση.
2. Αναδιατύπωση, επανάληψ
ψη, παράφραση:
‐ Περιλαμβάνει λιγότερες,
λιγότερες αλλλά παρόμοιες λέξεις
λέξεις.
‐ Είναι περισσότερο σαφής από
α τα λόγια του παιδιού.
‐ Περιέχει μια πληροφορία απ
πό προηγούμενη επαφή με το
παιδί.
παιδί
‐ Π.χ. «Σε ακούω να μου λες ότι…»,
ό «Φαίνεται σα να…», «Μου
λ δηλαδή
λες δ λ δή ότι…»,
ό «Αναρωτ
Α τιέμαι
έ εάν…».
ά
‐ Χρησιμοποιείται
ρη μ μ ξη λειδί του παιδιού.
μια λέξη‐κ
ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥ
ΥΤΙΚΗΣ
Στάδιο 1: Διερεύνηση.
3. Ανοιχτές ερωτήσεις:
‐ Βοηθούν στην εστίαση σε σημαντικές
σ πλευρές του θέματος
θέματος.
‐ Βοηθούν τη βαθύτερη κατα
ανόηση της κατάστασης.
‐ Π.χ. Στόχος: «Για ποιο πράγ
γμα θα ήθελες να μιλήσεις;»
Διασαφήνιση: «Τι εννοείς ότταν λες ότι είσαι επιθετικός;»
Παράδειγμα: «Πες μου για την
τ πιο πρόσφατη φορά που
συνέβη αυτό».
 ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥ
ΥΤΙΚΗΣ
Στάδιο 1: Διερεύνηση.
3. Αντανάκλαση συναισθημάτ
των:
‐ Επανάληψη ή αναδιατύπωσηη αυτού που λέει το παιδί με
έμφαση στα συναισθήματά του.
τ
‐ Βοηθά το παιδί να αποκτήσεει επαφή με τα συναισθήματά του.
Π.χ.
Π χ «Νιώθεις θυμωμένος με τον φίλο σου που είπε το μυστικό
σου».
«Φαίνεται
Φ ί ό
ότι νιώθεις…»,
ώθ «Ίσ
Ίσως αισθάνεσαι
θά ό
ότι…»,
«Αναρωτιέμαι εάν νιώθεις…»», «Αισθάνεσαι λοιπόν ότι…».
ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥ
ΥΤΙΚΗΣ
Στάδιο 2: Συνειδητοποίηση.
‐ Να καταλάβει το παιδί το ρό
όλο του στη δημιουργία και
διατήρηση των προβλημάτω ων.
‐ Να εντοπιστεί τι είναι αυτό που
π το κινητοποιεί και τι το
εμποδίζει να αξιοποιήσει στοο μέγιστο βαθμό τις δυνατότητές
του.
‐ Να βοηθηθεί το παιδί να απο
οκτήσει την αίσθηση ότι μπορεί να
ελέγξει
έ τη ζωή
ή του.
‐ Πρέπει
ρ να ακολουθείται από
ό δράση.
ρ η
Π.χ. ένας μαθητής μπορεί να
α συνειδητοποιήσει ότι η τάση του
να μην προσπαθεί οφείλεταιι στο φόβο της αποτυχίας.
 ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥ
ΥΤΙΚΗΣ
Στάδιο 2: Συνειδητοποίηση.
1 Επιδοκιμασία και καθησυχ
1. χασμός:
‐ Εκφράζει ειλικρινή (όχι υπερ
ρβολική) συμπάθεια προς το παιδί.
‐ Δείχνει ότι τα συναισθήματά
ά του είναι φυσιολογικά και
αναμενόμενα.
‐ Αυξάνει την αίσθηση του παιιδιού ότι δεν είναι μόνο, το
εμψυχώνει.
Π.χ. «Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να χειριστείς μια τέτοια
κατάσταση»,η , «Πόσο δυσάρεσ
ρ στο πρέπει
ρ να ή
ήταν αυτό»,,
«Καταλαβαίνω ότι σε δυσκολλεύει πολύ το να…», «Τα
περισσότερα παιδιά νιώθουνν το ίδιο σε παρόμοια κατάσταση»,
«Καταπληκτικό αυτό που καττάφερες!»
τάφερες!».
ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥ
ΥΤΙΚΗΣ
Στάδιο 2: Συνειδητοποίηση.
2 Αυτοαποκάλυψη:
2.
‐ Ο σύμβουλος παρουσιάζει μια
α προσωπική εμπειρία, στην οποία
ο ίδιος
ίδ κατάφερε
ά να συνειδητ
δ τοποιήσει
ή κάτι
ά σε σχέση
έ με τον
εαυτό του.
‐ Ενθαρρύνει το παιδί να αντιλληφθεί τα πράγματα με λιγότερο
απειλητικό τρόπο.
‐ Ενθαρρύνει το παιδί να αναζη
ητήσει τα βαθύτερα αίτια μιας
κατάστασης, όπως και ο σύμββουλος.
‐ Εκφράζει αυθορμητισμό και ζεστασιά.
ζ
‐ Δημιουργεί κλίμα εμπιστοσύννης,
νης ειλικρίνειας
ειλικρίνειας, κατανόησης
κατανόησης.
 ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥ
ΥΤΙΚΗΣ
Στάδιο 3: Δράση.
‐Ε
Ενθαρρύνει
θ ύ το παιδίδί να κάνει
ά αλλαγές
αλλ έ σε σκέψεις
έψ (π.χ.
( λιγότερες
λ ό
αυτο‐υποτιμητικές αναφορές),, συναισθήματα (λιγότερο θυμό)
και συμπεριφορές (π.χ.
(π χ μείωση η της φασαρίας στην τάξη)
τάξη).
‐ Νέα γνωστικά σχήματα χρησιμμοποιούνται και επικυρώνονται
στην πράξη, αντικαθιστώντας τα παλαιότερα δυσλειτουργικά.
‐ Ενθαρρύνεται το παιδί να επιλλέξει το ίδιο ποιες αλλαγές θέλει να
κάνει στη ζωή του.
‐Μ
Μετάά την εφαρμογήή της προσφφορότερης
ό λύσης,
λύ αυτή
ή
αξιολογείται από κοινού με τονν σύμβουλο, για να τροποποιηθεί
αν χρειάζεται.
χρειάζεται
 ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥ
ΥΤΙΚΗΣ
Στάδιο 3: Δράση.
ρ χή πληροφοριών:
1. Παροχή ηρ φ ρ
‐ Προσφορά στο παιδί στοιχείων, γεγονότων, πηγών, απαντήσεων,
απόψεων.
ψ
‐ Διερευνάται τι έχει κάνει το παιδ
δί στο παρελθόν για το πρόβλημα
αυτό,, γ
γίνεται καταιγισμός
γ μ ς ιδεώνν γ
για το τι διαφορετικό
φ ρ θα μπορούσε
μ ρ
να κάνει, προχωρά σε επιλογές για
γ το τι θέλει, τις δοκιμάζει στην
πράξη και μετά αξιολογείται πώςς ένιωσε σχετικά με αυτές.
Π.χ. «Ένας ήσυχος χώρος για διά
άβασμα συχνά βοηθά το μαθητή να
συγκεντρώνεται καλύτερα, χωρίίς να αποσπάται η προσοχή του»,
«Ένας μέτριος βαθμός άγχους συ υνήθως είναι χρήσιμος γιατί
κινητοποιεί τους ανθρώπους, ενώ το υπερβολικό άγχος ή η απουσία
του δρουν ανασταλτικά στην απ πόδοση».
 ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥ
ΥΤΙΚΗΣ
Στάδιο 3: Δράση.
2. Ευθεία καθοδήγηση:
‐ Ο σύμβουλος κάνει στο παιδί προττάσεις ή του δίνει οδηγίες ή
συμβουλές για το τι νομίζει ότι πρ
ρέπει να κάνει.
κάνει
Π.χ. «Κοιμήσου ένα οκτάωρο πρινν πας να γράψεις στις εξετάσεις σου»
( θ ί καθοδήγηση),
(ευθεία θ δή ) ενώ…
ώ
«Κατά τη γνώμη μου, οι μαθητές αποδίδουν
α καλύτερα στις εξετάσεις
μετά από καλό ύπνο και ξεκούρασση το προηγούμενο βράδυ» (παροχή
πληροφοριών).
‐ Οδηγίες μέσω αυτοαποκάλυψης: ο σύμβουλος καθοδηγεί με βάση
στρατηγικές που έχει δοκιμάσει ο ίδιος στο παρελθόν. Λειτουργεί ως
μοντέλο,
έλ πρόθυμο
όθ να μοιραστείί τιις εμπειρίες
ί του.