POEMAT:

- historia gatunku: początki w renesansie- bazowano na eposie, np. poematy heroiczne Ariosta
i poematy narracyjne inspirowane Biblią (Raj utracony, Raj odzyskany Miltona), epickie
poematy Woltera; w obrębie gatunku wytworzyła się odmiana- powieść poetycka (tak swoje
poematy określał np. Byron); rozwój gatunku w romantyzmie, gdzie wykrystalizowała się
kolejna odmiana, czyli poemat dygresyjny (np. Beniowski), przetrwał do XX w. (Słowo o
Jakubie Szeli Jasieńskiego czy nawet Bal w operze Tuwima to także poematy)
- istotną odmianą poematu jest także ten opierający się na tradycji antycznej (np. Georgiki
Wergiliusza)
- gatunek o mglistych granicach
- kiedyś traktowany jako synonim dzieła literackiego, później również jako odpowiednik
każdego wierszowanego utworu poetyckiego
- wg. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego „dzieło poetyckie w ogólności”
- dziś poematem nazywamy dłuższy utwór poetycki o niejednorodnym charakterze
rodzajowym (SYNKRETYZM)
- poematem może być również proza poetycka! (poemat prozą)
- synkretyzm objawia się w: fabularności, narracyjności, quasi obiektywizmie, konkretności
postaci (elementy epiki), ale także w subiektywizmie, refleksyjności, stosowanych poetyckich
środkach i samej formie wiersza (el. liryki)
Odmiany poematu:
- poemat opisowy-
- poemat cyklu rocznego- jego układ czy treść odnosi się do rocznego cyklu pór roku i
miesięcy, najstarszym jest epos babiloński Gilgamesz
- poemat heroikomiczny- stylizowany na parodię eposu bohaterskiego, widoczny kontrast
pomiędzy przywoływanymi cechami eposu, a jego negacją, gdyż poemat ten naśladuje epos,
ale równocześnie poprzez parodię łamie jego konwencję (kontrast często widoczny w
warstwie językowej charakterystycznej dla eposu zestawionej z opisywanymi błahymi
zdarzeniami)
- poemat prozą-
- poemat rozkwitający- gatunek stworzony przez T. Peipera, wychodzi od modelu zdania
dopowiedzianego (czyli rozkwitającego), aby dalej rozwijało się i dopełniało w dalszych
członach (czyli w skrócie pozostawia element inicjalny zdania i dalej rozwija je o kolejne
człony itd.); Sławiński wskazuje, że zdanie rozkwitające już wcześnie funkcjonowało (np. w
Wielkiej improwizacji widać)
- poemat dygresyjny- przeplatany dygresjami autora, a więc występują liczne refleksje
autotematyczne i wątki autobiograficzne
- poemat filozoficzny
- poemat dydaktyczny
- poemat liryczny
- poemat epicki