CHỦ ĐỀ 1: THẾ GIỚI TRONG VÀ SAU CHIẾN TRANH LẠNH

Bài 1 LIÊN HỢP QUỐC

Học xong bài này, em sẽ:
- Nêu được bối cảnh lịch sử và quá trình hình thành Liên hợp quốc; Trình bày được mục
tiêu và nguyên tắc hoạt động cơ bản của Liên hợp quốc; Biết cách sưu tầm và sử dụng tư
liệu lịch sử để tìm hiểu về quá trình thành lập Liên hợp quốc.
- Nêu được vai trò của Liên hợp quốc trong việc duy trì hoà bình, an ninh quốc tế.
- Trình bày được vai trò của Liên hợp quốc trong lĩnh vực thúc đẩy phát triển, tạo môi
trường thuận lợi để phát triển kinh tế, tài chính, thương mại quốc tế, nâng cao đời sống
người dân; trong việc bảo đảm quyền con người, phát triển văn hoá, xã hội.

Ngày 7-6-2019, tại phiên họp Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc ở NiuY-oóc (Mỹ), Việt Nam chính
thức trở thành Uỷ viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kì 2020 - 2021, với số
phiếu bầu 192/193. Đây là lần thứ hai Việt Nam đảm nhiệm vị trí này trong Liên hợp quốc – tổ chức liên
chính phủ lớn nhất trên thế giới. Vậy bối cảnh lịch sử và quá trình hình thành Liên hợp quốc diễn ra như
thế nào? Mục tiêu và nguyên tắc hoạt động ra sao? Từ khi thành lập đến nay, Liên hợp quốc có những vai
trò gì?

1. Một số vấn đề cơ bản về Liên hợp quốc

a. Bối cảnh lịch sử và quá trình hình thành
Trong giai đoạn cuối của cuộc Chiến tranh thế giới thứ hai, các nước Đồng minh
nhận thấy sự cần thiết phải hợp tác để tiêu diệt chủ nghĩa phát xít, kết thúc chiến tranh,
đồng thời xác lập một tổ chức quốc tế nhằm duy trì hoà bình và trật tự thế giới sau chiến
tranh. Điều này cũng phù hợp với khát vọng được sống trong hoà bình của nhân dân thế
giới.
Quá trình hình thành Liên hợp quốc kéo dài từ năm 1941 đến năm 1945, trải qua
nhiều sự kiện, gắn liền với vai trò quan trọng của các chính phủ Liên Xô, Mỹ, Anh.

Thời gian Sự kiện

12-6-1941 Tại Luân Đôn (Anh), các nước Đồng minh ra bản tuyên bố cam kết cùng
hợp tác cả trong chiến tranh và hoà bình, đặt cơ sở cho việc hướng tới
thành lập Liên hợp quốc.
30-10-1943 Tại Mát-xcơ-va (Liên Xô), chính phủ Liên Xô, Mỹ, Anh, Trung Hoa Dân
Quốc kêu gọi sớm thành lập một tổ chức quốc tế để duy trì hoà bình và
an ninh.
Từ 28-11 Tại Hội nghị Tê-hê-ran (I-ran), nguyên thủ ba nước. Liên Xô, Mỹ, Anh
đến 1-12- khẳng định quyết tâm thành lập một tổ chức quốc tế để duy trì hoà bình
1943 và an ninh.
Từ 4-2 đến Tại Hội nghị I-an-ta (Liên Xô), nguyên thủ ba nước: Liên Xô, Mỹ, Anh
11-2-1945 thống nhất thành lập tổ chức Liên hợp quốc.

1
 Từ 25-4 đến Đại diện 50 nước họp tại Xan Phran-xi-xcô (Mỹ) thông qua Hiến chương
26-6-1945 Liên hợp quốc.
24-10-1945 Với sự phê chuẩn Hiến chương của các nước thành viên, tổ chức Liên
hợp quốc chính thức được thành lập.
Hình 2. Một số sự kiện chính trong quá trình hình thành tổ chức Liên hợp quốc
….

Trong hai ngày 1-1 và 2-1-1942, tại Oa-sinh-tơn (Mỹ), đại diện các nước: Mỹ, Anh, Liên Xô,
Trung Quốc và 22 nước khác đã kí bản Tuyên bố Liên hợp quốc (Declaration by United Nations), cam
kết cùng chống lại phát xít. Trong bản tuyên bố này, lần đầu tiên tên gọi “Liên hợp quốc” (United
Nations, theo đề xuất của Tổng thống Mỹ Ph. Ru-dơ-ven) được sử dụng chính thức.
? Nêu bối cảnh lịch sử và quá trình hình thành tổ chức Liên hợp quốc.
b. Mục tiêu và nguyên tắc hoạt động
Mục tiêu của Liên hợp quốc được thể hiện tại Điều 1 của Hiến chương Liên hợp quốc,
gồm:
- Duy trì hoà bình và an ninh quốc tế.
- Thúc đẩy quan hệ hữu nghị giữa các quốc gia dựa trên sự tôn trọng nguyên tắc bình đẳng
và quyền tự quyết của các dân tộc, củng cố hoà bình thế giới.
- Hợp tác quốc tế trong việc giải quyết các vấn đề quốc tế về kinh tế, xã hội, văn hoá hoặc
nhân đạo, đồng thời thúc đẩy và khuyến khích sự tôn trọng nhân quyền và các quyền tự do
cơ bản cho tất cả mọi người, không phân biệt chủng tộc, giới tính, ngôn ngữ, tôn giáo.
- Là trung tâm điều hoà hành động của các quốc gia nhằm đạt được những mục tiêu chung
nói trên.

Nguyên tắc hoạt động của Liên hợp quốc được thể hiện tại Điều 2 của Hiến chương
Liên hợp quốc, với những nội dung cơ bản là:
- Bình đẳng về chủ quyền của tất cả các thành viên.
- Tôn trọng các nghĩa vụ quốc tế và luật pháp quốc tế.
- Giải quyết các tranh chấp quốc tế bằng biện pháp hoà bình.
- Không đe doạ bằng vũ lực hoặc sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế.
- Tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ và độc lập chính trị của các quốc gia.
- Không can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia.

“Không có nội dung nào trong Hiến chương này cho phép Liên hợp quốc can thiệp vào
các vấn đề về thực chất thuộc thẩm quyền nội bộ của bất kì quốc gia nào hoặc yêu cầu
các thành viên đưa những vấn đề đó ra giải quyết theo Hiến chương hiện tại...”.
(Trích: Điều 2, Hiển chương Liên hợp quốc)
2
 Hiến chương Liên hợp quốc quy định bộ máy của tổ chức này gồm sáu cơ quan chính là: Đại hội
đồng, Hội đồng Bảo an, Hội đồng Kinh tế và Xã hội, Hội đồng Quản thác, Toà án Công lí Quốc tế và Ban
Thư kí. Trụ sở của Liên hợp quốc đặt tại Niu Y-oóc (Mỹ).
3. Trình bày mục tiêu và nguyên tắc hoạt động cơ bản của Liên hợp quốc.

2. Vai trò của Liên hợp quốc

• Duy trì hoà bình, an ninh quốc tế
Liên hợp quốc đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn các cuộc xung đột; làm
trung gian hoà giải các cuộc xung đột và khủng hoảng quốc tế; triển khai hoạt động gìn
giữ hoà bình; tạo điều kiện để hoà bình được duy trì bền vững.
Những nỗ lực của Liên hợp quốc đã góp phần ngăn chặn không để xảy ra một cuộc
chiến tranh thế giới mới từ năm 1945 đến nay.
Năm 1988, Lực lượng gìn giữ hoà bình của Liên hợp quốc đã được trao tặng Giải thưởng Nô-ben
Hoà bình. Năm 2001, Tổ chức Liên hợp quốc và Tổng Thư kí Cô-phi An-nan được trao tặng Giải thưởng
Nô-ben Hoà bình.

Hình 4. Quân nhân thuộc Lực lượng gìn giữ hoà bình của Liên hợp quốc tại biên giới Ê-ri-tơ-rê-a và Ê-ti-ô-pi-a

Liên hợp quốc cũng đã soạn thảo và xây dựng một hệ thống các công ước quốc tế về
giải trừ quân bị, chống chạy đua vũ trang, hạn chế vũ khí hạt nhân,... tạo khuôn khổ pháp
lí cho việc ngăn chặn phổ biến vũ khí huỷ diệt hàng loạt.
Liên hợp quốc còn có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy quá trình phi thực dân
hoá, thủ tiêu hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa thực dân, chấm dứt các hình thức của chế
độ phân biệt chủng tộc.
[Năm 1960] “Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua bản Tuyên ngôn về thủ tiêu
hoàn toàn chủ nghĩa thực dân, trao trả độc lập cho các quốc gia và dân tộc thuộc địa.
Đó là một sự kiện chính trị quan trọng. Như thế, Tuyên ngôn đã khẳng định các nước
thực dân đã vi phạm nguyên tắc quan trọng nhất của luật pháp quốc tế; khẳng định rõ
ràng cơ sở pháp lí quốc tế của cuộc đấu tranh giành độc lập của các dân tộc bị áp
bức”.
(Nguyễn Quốc Hùng, Nguyễn Hồng Quân, Liên hợp quốc và Lực lượng gìn giữ hoà
bình Liên hợp quốc, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2008, tr.46)

Ở vị trí nổi bật tại phòng họp Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc - nơi được mệnh danh là “căn
phòng quan trọng nhất trên thế giới” - là một bức tranh cỡ lớn, thể hiện khát vọng hoà bình của nhân loại,
được sáng tác năm 1952 bởi hoạ sĩ nổi tiếng người Na Uy – Pê Cờ-róc. Trung tâm của bức tranh là hình
chim phượng hoàng trỗi dậy từ đống tro tàn, tượng trưng cho sự hồi sinh của thế giới sau Chiến tranh thế
giới thứ hai. Thông điệp của bức tranh này cũng thể hiện tầm nhìn của Liên hợp quốc trong việc duy trì
hoà bình, an ninh quốc tế.

3
• Thúc đẩy phát triển
Liên hợp quốc ưu tiên tạo môi trường thuận lợi để thúc đẩy hợp tác quốc tế về kinh
tế, tài chính, thương mại, khoa học, kĩ thuật thông qua các chương trình, quỹ trực thuộc,
các tổ chức chuyên môn và các tổ chức liên chính phủ.
Liên hợp quốc cũng có nhiều chương trình hỗ trợ các nước về vốn, tri thức, kĩ thuật,
nhân lực,... để phát triển kinh tế, nâng cao đời sống người dân, đặc biệt là đối với các nước
đang phát triển.

Năm 2015, Liên hợp quốc thông qua Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững, đặt ra
17 mục tiêu, hành động mang tính toàn cầu đến năm 2030.

Hình 6. Mục tiêu Chương trình nghị sự 2030 của Liên hợp quốc
• Bảo đảm quyền con người, phát triển văn hoá, xã hội
Ngay từ khi thành lập, Liên hợp quốc đã nỗ lực thúc đẩy việc xây dựng và kí kết
những văn bản, điều ước quốc tế quan trọng nhằm bảo đảm quyền cơ bản của con người
(đặc biệt là quyền đối với phụ nữ), xây dựng một thế giới an toàn hơn, công bằng hơn và
tạo cơ hội phát triển cho tất cả mọi người.
Tại Hội nghị Thượng đỉnh Thiên niên kỉ năm 2000, Liên hợp quốc đã đề ra Mục
tiêu phát triển thiên niên kỉ nhằm xoá bỏ đói nghèo; hoàn thành phổ cập giáo dục tiểu học;
tăng cường bình đẳng giới và vị thế, năng lực của phụ nữ; giảm tỉ lệ tử vong ở trẻ em; cải
thiện sức khoẻ bà mẹ; phòng chống HIV/AIDS, sốt rét và các bệnh dịch khác; bảo đảm
bền vững môi trường,…
Liên hợp quốc cũng có sự hỗ trợ hiệu quả đối với các nước trong quá trình phát triển
văn hoá, xã hội, giáo dục, y tế.
Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền là tuyên ngôn về các quyền cơ bản của con người.Văn kiện này
được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua và công bố theo Nghị quyết 217A (III) ngày 10-12-1948 tại
Pa-ri (Pháp). Trong đó, Điều 1 của Tuyên ngôn khẳng định: “Mọi người sinh ra đều được tự do và bình
đẳng về nhân quyền và các quyền. Mọi người đều được tạo hoá ban cho lí trí và lương tâm, và cần phải
đối xử với nhau bằng tình anh em”.

4
 Hình 7. Trang bìa bản Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền
? Đọc thông tin, tư liệu và quan sát các hình từ 4 đến 7, trình bày vai trò của Liên hợp
quốc. Em ấn tượng với vai trò nào? Vì sao?
1. Chọn 5 từ khoá thể hiện nguyên tắc hoạt động và 5 từ khoá thể hiện vai trò của Liên hợp
quốc.
2. Sưu tầm tư liệu về một số cơ quan chuyên môn của Liên hợp quốc hoạt động tại Việt
Nam. Giới thiệu tư liệu đó với thầy cô và bạn học.

Sách giáo khoa Lịch Sử 12 Cánh diều bản word đầy đủ 16 bài sao chép theo sách giáo
khoa hiện hành, không lỗi chính tả. Thầy Cô cần đủ bộ thì liên hệ Zalo: 0813272852

5
6