‫بنام خدا‬

‫آموزش الکترونیک‬
 ‫مقدمه‬

‫امروزه با گسترده شدن فناوري اطالعات و علم الکترو نیک نفوذ وسایل ارتباط از راه دور به عمق جامعه ‪ ،‬ابزار ها و روش‬
‫هاي آموزش نیز دچار تحول شدند‪ .‬تحول این ابزار ها و روش ها در جهتی است که هر فرد در هر زمان و هر‬

‫مکان بتواند با امکاناتی که براي خود فراهم کرده در بازه زمانی مشخص شده مشغول یادگیري شود‪.‬‬

‫اما‪‬روند‪‬رشد‪ ‬روزافزون‪‬و‪‬شتابان‪‬دانش‪‬الکترونیکی‪‬ما‪‬را‪‬از‪‬آموزش‪‬مبانی‪‬الکترون یکی‪‬و‪ ‬مدارهاي‪‬پایه‪‬ي‪‬الکترونیکی‪ ‬بی‪‬نیاز‬

‫نساخته‪‬است‪‬امروزه‪‬آموزش‪‬این‪‬اصول‪‬هم‪‬چنان‪‬در‪‬همه‪‬جاي‪‬دنیا‪ ‬رواج‪‬و‪‬تداوم‪‬دارد؛‪‬زیرا‪‬الکترونیک را‪‬همواره‪ ‬باید‪‬از‪‬پایه‬
‫آموخت‪‬و‪‬پایه‪‬ي‪‬آموزش‪‬الکترونیک ‪،‬شناخت‪ ‬مدارهاي‪‬پایه‪‬ي‪‬الکترونیک‪ ‬میباشد‪.‬‬

‫هدف این اموزش (الکترونیک پایه)آموزش‪‬قطعات‪‬و‪ ‬مدارهاي‪ ‬ساده‪‬ي‪‬الکترونیکی ‪‬است‪‬در‪‬این‪‬جذوه ‪‬شما‪‬با‪ ‬مدارهاي‪‬پایه‪‬اي‬
‫متنوعی‪‬در‪‬الکترونیک‪‬آشنا‪‬میشوید ‪‬و‪‬با‪‬آزمایش‪‬آن‪‬ها‪‬در‪‬هر‪‬مرحله‪،‬چگونگی‪‬کاربرد‪‬آ‪‬نها‪‬را‪‬می‪‬آموزید‪‬به‪‬این‪‬ترتیب ‪‬‬

‫کاربرد‪‬قطعات‪‬الکترونیکی‪‬را‪‬که‪‬آموخته‪‬اید تجربه میکنید ‪‬و‪‬دانش‪‬نظري‪‬خود‪‬را‪‬باکار‪‬عملی ‪‬می‪‬آموزید ‪.‬‬

‫قطعا باید به یادگیري این علم در زمینه خود اقدام کرد‬

‫با گسترش تکنولوژي در صنایع خودروسازي و جایگزینی تولیـد خودروهـاي انژکتـوري بجاي کاربراتوري گامی اصولی در‬
‫عینیت بخشیدن به شعار ایجـاد هـواي پـاك و نیـز مصـرف بهینه انرژي برداشته شده است‬

‫با وجود اینکه صنعت خودرو ماهیتی مکانیکی دارد اما همانند سایر صنعتها پیشرفت قابل توجهی دراین زمینه داشته است‪.‬‬
‫در خودروهاي جدید بیشتر قطعات به صورت الکتریکی و الکترونیکی ساخته می شوند‪ .‬استفاده از یک سیستم برقی‪ ،‬مزایا‬
‫و معایبی را در پی دارد و این سیستمها همانند سایر سیستم هاي برقی ممکن است دچار ایراداتی شده و خراب شوند‪ ،‬پس‬
‫آشنایی با قطعات خودرو و نحوه عملکرد آن ها براي رانندگان الزم و ضروري و از طرفی براي تعمیرکار برق خودرو‬
‫کاربردي میباشد که باید براي یادگیري این علم در زمینه خود اقدام کرد‪.‬‬

‫فصل اول‬
 ‫الکترونیک پایه‬

‫الکتریسیته چیست؟ ‪‬‬

‫الکتریسیته نوعی انرژي است که می تواند در یک مکان جمع شود یا از یک مکان به مکان دیگر منتقل شود‪ .‬هنگامی که‬
‫الکتریسیته در یک مکان جمع میشود‪ ،‬به عنوان «الکتریسیته ساکن‪‬شناخته می شود (کلمه استاتیک یا ساکن به معنی چیزي‬
‫است که حرکت نمیکند)‪ .‬الکتریسیته اي که از یک مکان به مکان دیگر منتقل میشود‪« ،‬الکتریسیته جاري‪‬نامیده میشود‪ ‬‬

‫الکتریسیته ساکن ‪ :‬اغلب زمانی که اجسام به یکدیگر مالیده شوند ایجاد میشود مانند مالش بادکنک به لباس که حالت‬
‫چسبناك و آهنرباي میشود‪.‬‬

‫الکتریسیته‪‬پدیده‪‬اي‪‬است‪‬که‪‬دیده‪‬نمی‪‬شود‪،‬ولی‪‬قادراست‪‬پدیده‪‬هاي‪‬فیزیکی‪ ‬بسیاري‪‬مانند‪‬حرارت‪،‬روشنایی‪ ،‬‬

‫حرکت‪‬و‪‬مغناطیس‪ ‬را‪‬به‪‬وجود‪‬آورد‪ ‬هرگاه بتوانیم بار الکتریکی را در یک جسم به حرکت درآوریم الکتریسـیته جـاري‬
‫تولیـد کرده ایم ‪.‬‬

‫الکتریسیته جاري ‪ :‬الکترون ها در هنگام حرکت انرژي الکتریکی را از یک مکان به مکان دیگر منتقل می کنند‪ .‬به این حرکت‬
‫جریان یا جریان الکتریکی میگویند‪ ‬جریان هاي الکتریکی همچنین در تأمین برق کلیه وسایل برقی که درطول روز سروکار‬
‫داریم مورد استفاده قرار میگیرد‪.‬‬

‫آیا اصطالحات انرژي پتانسیل و انرژي جنبشی را شنیدهاید؟ انرژي پتانسیل به معناي نوعی انرژي است که به نوعی براي‬
‫استفاده در آینده ذخیره می شود‪ .‬خودرویی که در باالي تپه قرار دارد داراي انرژي پتانسیل است‪ ،‬زیرا داراي پتانسیل (یا‬
‫توانایی) غلتیدن در پایین تپه در آینده است‪ .‬هنگامی که از تپه به پایین حرکت میکند‪ ،‬انرژي پتانسیل آن به تدریج‬
‫به انرژي جنبشی تبدیل می شود (انرژي چیزي که به دلیل حرکت دارد) ‪‬‬

‫الکتریسیته ساکن و الکتریسیته جاري‪ ،‬به ترتیب‪ ،‬مانند انرژي پتانسیل و انرژي جنبشی هستند‪ .‬وقتی برق در یک مکان‬
‫جمع می شود‪ ،‬در آینده توانایی انجام کاري را دارد‪ .‬برق ذخیره شده در باتري نمونه اي از انرژي پتانسیل الکتریکی است‪.‬‬
‫به عنوان مثال می توان از انرژي موجود در باتري براي روشن کردن چراغقوه استفاده کرد‪‬‬
 ‫باتري چیست؟‬

‫به طور ساده میتوان باتري را سلول یا یک پَک شیمیایی‪‬تعریف کرد که در مواقع نیاز‪ ،‬میتواند انرژي شیمیایی را به انرژي‬
‫الکتریکی تبدیل کند‪ .‬یک باتري با انجام واکنشهایی شیمیایی درون خود‪ ،‬انرژي شیمیایی موجود را به انرژي الکتریکی‬
‫تبدیل می کند‪ .‬باتري بسته به مشخصات ساختاري و نوع استفاده از آن‪ ،‬می تواند عمري بین چند ساعت تا چند هفته داشته‬
‫باشد‪‬‬

‫ساختار باتري‪:‬‬

‫قسمت اصلی یک باتري که انرژي الکتریکی الزم را فراهم میکند‪ ،‬سلول‪ ‬نام دارد‪ .‬سلول باتري از ‪ ۳‬جزء (دو الکترود و یک‬
‫ماده شیمیایی به نام الکترولیت) تشکیل شده است‪ ‬جهت ایزوله کردن سلول از محیط بیرون و همچنین فراهم کردن ایمنی‬
‫و راحتی استفاده‪ ،‬سلول درون یک بسته یا کِیس‪ ‬خارجی (فلز یا پالستیکی) قرار دارد‪ .‬در این بسته خارجی دو الکترود با‬
‫(عالمتهاي ‪ ‬قطب مثبت و ‪ ‬قطب منفی) وجود دارد که به دو الکترود داخلی سلول متصل هستند‪.‬‬

‫آشنایی با اجزاء مدار هاي الکتریکی و الکترونیکی‬

‫درمدارات الکتریکی قطعات بسیار متنوعی بکار رفته که این قطعات به دو دسته تقسیم شده اند قطعات دیپ یا ‪THD‬و‬
‫قطعات ‪(SMD‬قطعات دیپ پایه دار هستند و قطعات ‪ smd‬بدون پایه )‬

‫میتوان متداول ترین آنها را نام برد‪:‬‬

‫مقاومت ‪ ،‬خازن‪ ،‬سلف (سیم پیچ)‪،‬دیود‪،‬ترانزیستور و ‪...‬‬

‫با پیشرفت علم الکترونیک و بروز شدن مدارات الکترونیکی طراحی مدار به سمت استفاده ازقطعات ‪ smd‬پیش رفت که‬
‫از مزایاي استفاده از این قطعات را میتوان ‪:‬‬

‫کوچک بودن قطعات ‪ ،‬ساخت برد در ابعاد کوچکتر ‪ ،‬استفاده از دو طرف برد‪،‬استحکام در برابر فشار‪،‬قیمت پایین‬

‫مقاومت ‪‬‬

‫قطعه اي‪‬است‪‬که‪‬در‪‬مقابل‪‬عبور‪‬جریان‪‬الکتریکی‪‬از خود ایستادگی نشان میدهد‪‬واحد‪‬آن‪‬اهُم‪‬است‪‬و‪ ‬معموال‪‬در‪ ‬مدار‪‬آن‪‬را ‪‬‬

 ‫با‪‬حرف‪R‬نشان‪‬میدهند‪ ‬‬

‫مقاومتها‪‬انواع‪‬مختلفی‪ ‬دارند‪،‬که‪‬میتوان‪‬آنها‪‬را‪‬به‪ ‬دو‪‬دسته‪‬کلی‪‬مقاومتهاي‪‬ثابت‪‬و‪ ‬مقاومتهاي‪‬متغییر نام برد‪ .‬‬

‫انواع مقاومت ثابت را میتوان به چهار دسته زیر تقسیم کرد‪ ‬‬

‫مقاومتهاي ترکیب کربنی رایج ترین نوع مقاومت در مدار هاي الکترونیکی میباشد این نوع مقاومت ها داراي‬ ‫‪‬‬

‫نوارهاي رنگی روي خود میباشد که با خواندن آنها میتوان میزان مقاومت را سنجید‪ .‬‬

‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬

‫نخستین‪‬نوار‪‬رنگی‪‬از‪‬سمت‪‬چپ‪‬به‪‬معناي‪‬یک‪‬عدد‪‬ویژه‪‬است‪‬مثال‪‬رًنگ‪‬قهو‪‬هاي‪‬یعنی‪۱‬یا‪‬رنگ‪‬آبی‪‬یعنی‪ ۶‬‬

‫این شماره‪‬را‪‬نوشته‪‬و‪‬شمارهاي‪‬که‪‬نوار‪‬رنگی‪‬بعدي‪‬به‪‬ما‪‬نشان‪‬میدهد‪ ‬را‪‬نیز‪‬جلوي‪‬عدد‪‬نخست‪‬مینویسیم‪‬این‪‬نوار ‪‬‬

 ‫بیانگر‪‬شماره‪‬رقم‪‬دوم‪ ‬مقاومت‪‬است)‪‬نوار‪‬رنگی‪‬سوم‪‬تعداد‪‬صفرهایی‪‬را‪‬که‪‬باید‪‬جلوي‪‬دو‪‬شماره‪‬قبلی‪‬گذاشته‪‬شود‬
‫را‪‬مشخص‪‬میکند‪.‬‬

‫در تصویر باال میتوان به صورت دقیق فرمول محاسبه اعداد را متوجه شد ‪...‬‬

‫‪‬‬

‫مقاومتهاي فیلم فلزي که ساخته شده از چسب اکسید فلزي رسانا هستند‪ .‬از این مقاومتها در توانهاي بسیار‬ ‫‪‬‬

‫پایین استفاده میشود‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬

‫مقاومتهاي سیمپیچی شده که مقاومت هاي استفاده شده در هیت سینک هستند و در توان باال کاربرد دارند ‪‬‬ ‫‪‬‬

‫به این نمونه مقاومت گچی یا آجري هم میگویند‪ .‬‬

‫‪‬‬
‫مقاومتهاي نیمههادي که با استفاده از تکنولوژي نصب سطحی فیلم نازك ساخته می شوند و براي دقت و فرکانس‬ ‫‪‬‬

‫باال کاربرد دارند‪‬‬

‫در‪‬مدارات‪‬الکترونیکی‪ ‬مقاومت‪‬با‪ ‬نماد‪‬زیر‪‬نمایش‪‬داده‪‬میشود‪.‬‬

‫‪‬‬
 ‫مقاومت هاي ‪SMD‬‬

‫مقاومتهاي ‪ SMD‬در چندین اندازه وجود دارند‪.‬اندازه بصورت یک کد ‪ 4‬رقمی توصیف میشود‪ 2 .‬رقم اول طول و ‪ 2‬رقم‬
‫آخر عرض را نشان میدهند ‪.‬‬

‫براي مثال‪ ،‬سه اندازه که بیشتر استفاده میشوند بصورت زیر هستند‪0603-0805-1206 :‬‬

‫‪ -‬مقاومت هاي اس ام دي در قالب مستطیلی ساخته شده و بر روي آن ها مقدار مقاومت را نوشته بدین صورت که دو‬
‫رقم سمت چپ یکان و دهگان و رقم بعدي نمایشگر توان ‪ 10‬ضرب شده در آن است ‪.‬‬

‫روش تست مقاومت ها به صورت معمول از طریق دستگاه مالتی متر میباشد که در ادامه به آن میپردازیم ‪...‬‬

‫خازن ‪:‬‬

‫قطعه اي است که براي ذخیره انرژي الکتریکی (ولتاژ) توسط میدان الکترواستاتیکی (بار الکتریکی)‪ ،‬در مدار استفاده می‬
‫شود و با توجه به اینکه بار الکتریکی در خازن ذخیره می شود می توان از آن براي ایجاد میدان الکتریکی یکنواخت و پایدار‬
‫استفاده کرد‪ .‬از خازن ها به عنوان فیلتر هم نیز استفاده می کنند‪ .‬خازن یا کاپاسیتور که ابتداي کلمه ‪ capacitor‬است با‬
‫حرف ‪ C‬نمایش می دهند‪ .‬واحد ظرفیت خازن فاراد است ‪.‬‬

‫ساختمان خازن‪:‬‬

‫خازن از دو صفحه فلزي موازي (رسانا از جنس روي‪ ،‬آلومنیوم‪ ،‬نقره) تشکیل شده است که در بین صفحات هوا یا عایق‬
‫(دي الکتریک مانند کاغذ‪ ،‬میکا‪ ،‬پالستیک‪ ،‬سرامیک‪ ،‬اکسید آلومنیوم‪ ،‬اکسید تانتالیوم) وجود دارد‪ .‬شکل را مالحظه نمایید ‪.‬‬

‫‪‬‬

‫انواع خازن ‪ -1 :‬عدسی ‪ -2‬سرامیکی ‪ -3‬الکترولیتی ‪ -4‬ورقه اي‪ -5‬میکا ‪ -6‬روغنی ‪ -7‬متغیر‬

‫‪ -1‬خازن عدسی‬
‫خازن عدسی داراي ابعاد کوچک همانند عدس ! بدون پالریته مثبت و منفی(خازن هاي بدون قطب) هستند که‬
‫داراي محدوده پیکو فاراد و نانو فاراد هستند‪ .‬و هرچه میزان خازن باالتر رود سایزش نیز بزرگتر میشود‪.‬‬

‫بر اساس عدد نوشته شده بر روي خازن میتوان ظرفیت آن را بدست آورد ‪.‬‬

‫‪ -2‬خازن سرامیکی‬
 ‫از دیگر نوع خازن هاي بدون قطب (خازن خشک) ‪،‬خازن هاي سرامیکی میباشند که جنس دي الکتریک آن‬
‫سرامیک است و چون ثابت دي الکتریک سرامیک باالست‪ ،‬این نوع خازن عایق بسیار خوبی است و میتوان‬
‫ظرفیت هاي باال در حد میکرو فاراد در ابعاد کوچک فراهم کرد‪ .‬همچنین ولتاژ کاري این نوع خازن باالست ‪.‬‬

‫‪ -3‬خازن الکترولیتی‬

‫خازن هاي الکترولیتی یا شیمیایی بر خالف خازن هاي عدسی داراي قطب مثبت منفی میباشند و معموال در رنج میکرو‬
‫فاراد می باشند‪ .‬ظرفیت خازن و ولتاژ قابل تحمل خازن بر روي آن نوشته شده است و هنگام استفاده در مدار باید به‬
‫جهت خازن توجه ویژه اي داشت‪ .‬انواع خازن هاي الکترولیتی‪ ،‬آلومینیومی و تانتالیومی می باشد‪ .‬از مهمترین کاربردهاي‬
‫این خازن در مدار یکسو کننده دیودي بعنوان فیلتر و کوپلینگ در مدار بایاس ترانزیستور ها میباشد‪.‬‬

‫‪ -4‬خازنهاي کاغذي یا ورقه اي ‪:‬‬

‫به علت کوچک بودن ثابت دي الکتریک‪ ،‬داراي ابعاد فیزیکی بزرگ هستند‪ ،‬اما از مزایاي این خازنها استفاده در‬
‫ولتاژها و جریانهاي باال میباشد ‪.‬‬
 ‫‪ -5‬خازن میکا‬
‫ظرفیت این نوع خازن ها تقریباً بین ‪ 0/01‬تا ‪ 1‬میکرو فاراد است‪ .‬یکی از مهمترین ویژگی این خازنها‪ ،‬داشتن‬
‫ولتاژ کار باال‪ ،‬عمر طوالنی و کاربرد در مدارات فرکانس باال می باشد ‪.‬‬

‫‪ -6‬خازن روغنی‬
‫خازنهاي روغنی و گازي بیشترین کاربرد را در صنعت برق در مدارهاي الکتریکی براي راه اندازي و یا اصالح‬
‫ضریب قدرت دارند‪.‬‬

‫‪ -7‬خازن متغیر‬
 ‫خازن هاي ‪SMD‬‬

‫خازنهاي ‪ SMD‬معموالً از جنس الکترولیتی‪ ،‬سرامیکی و تانتالیوم هستند ‪.‬‬

‫خازن هاي سرامیکی به رنگ قهوهاي و خاکستري هستند و ظرفیت این خازنها بین ‪ 5‬پیکوفارارد تا چند پیکوفارارد است‬
‫و از بلوك مستطیل شکل و از چند الیه دي الکتریک سرامیک ساخته شده است‪ ،‬در این نوع خازن ها تعدادي الکترود‬
‫فلزي گران بها به هم پیوسته نیز وجود دارد‪ .‬این نوع خازنها قطبیت ندارند‪.‬‬

‫خازنهاي تانتالیوم ‪ SMD‬برخالف خازن هاي سرامیکی داراي قطب مثبت و منفی هستند و به دلیل سطح خازنی باالتر و‬
‫بیشتر از خازن هاي سرامیکی باعث استفاده از آن به طور گستردهاي شده است این نوع خازن ها براي سالهاي متعددي‬
‫تنها نوع خازن با ارزش باال بوده است‪ .‬چند سال به طول انجامید تا خازن هاي الکترولیتی تولید و روانه بازار شوند‪ ،‬اما هنوز‬
‫هم خازن تانتالیوم به دلیل عملکرد عالی به مقدار زیادي استفاده میشود‪.‬‬

‫دیود ‪:‬‬

‫دیود )‪ (Diode‬قطعه اي الکترونیکی است که دو سر دارد‪ .‬دیود‪ ،‬جریان الکتریکی را در یک جهت از خود عبور‬
‫می دهد (در این حالت‪ ،‬مقاومت دیود ناچیز است) و در جهت دیگر‪ ،‬در مقابل گذر جریان مقاومت بسیار باالیی (در حالت‬
‫ایده آل‪ ،‬بینهایت) از خود نشان می دهد‪.‬‬

‫رایج ترین گونه ي دیود از بلور نیمه هادي ساخته می شود‪ .‬دیود را از اتصال دو نیم رسانا از نوع ‪ P‬و ‪ N‬میسازند‪.‬‬
‫به پایه اي که به نیمه هادي ‪ N‬متصل است «کاتد» و به پایه اي که به نیمه هادي نوع ‪ P‬متصل است «آند» گفته می شود‪ .‬دیود‪،‬‬
‫اولین قطعه تولید شده با نیمه هادي ها است ‪.‬‬

‫مهم ترین کاربرد دیود‪ ،‬عبور جریان در یک جهت )‪ (diode’s forward direction‬و ممانعت در برابر گذر‬
‫جریان در جهت مخالف )‪ (reverse direction‬است‪.‬‬

‫کاربردهاي رایج دیود ها ‪:‬‬

 ‫یکسو کننده ها‬ ‫‪‬‬

‫کلیپر‬ ‫‪‬‬

‫مدار بستن‬ ‫‪‬‬

‫حفاظت از جریان معکوس‬ ‫‪‬‬

‫ضرب کننده هاي ولتاژ و…‬ ‫‪‬‬

‫انواع دیود ها‪:‬‬

‫دیود معمولی ‪ :‬این نوع در واقع همان دیودي است که از ابتداي مقاله درباره آن صحبت کردیم و عملکرد آن را‬ ‫‪‬‬

‫شناختیم ‪. P-N Junction Diode‬یکی از ساده ترین انواع دیودهاست که براي کاربرد یکسوسازي در مدارها‬
‫استفاده می شود‪.‬‬
 ‫دیود زنر ‪:‬کاربرد زنر در تثبیت ولتاژ می باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫دیود لیزري ‪ :‬این مدل نور هماهنگ تولید می کند‪ ،‬این دیود در دیسک گردان سی دي‪ ،‬دي وي دي و نشان گر‬ ‫‪‬‬

‫هاي لیزري کاربرد دارد‪.‬‬

‫دیود شاتکی ‪:‬دیودي نیمه هادي با افت ولتاژ پایین در حالت بایاس مستقیم و سرعت کلید زنی بسیار باال می‬ ‫‪‬‬

‫باشد‪.‬‬

‫دیود ‪ LED:‬دیودهاي ‪ LED‬دقیقا مانند دیود هاي معمولی ه ستند و بصورت مستقیم بایاس می شوند یعنی مثبت‬ ‫‪‬‬

‫منبع تغذیه به آند و منفی آن به کاتد متصل می شود و نوري ساطع می کند‪.‬‬

‫پل دیود ‪:‬قطعه اي گفته می شود که از ترکیب ‪ ۴‬عدد دیود معمولی بدست می آید و وظیفه اصلی آن یکسوسازي‬ ‫‪‬‬

‫جریان متناوب الکتریکی و براي بدست آوردن جریان مس تقیم تمام موج استفاده می شود‪ .‬مداري است که با‬
‫تغییر دادن پالریته تغذیه ورودي آن‪ ،‬پالریته خروجی تغییر نمی کند‪.‬‬

‫سلف‪:‬‬

‫سلف که با نام هاي القاگر و سیم پیچ نیز شناخته می شود‪ ،‬یک وسیله الکتریکی پسیو یا منفعل است که با عبور‬
‫جریان الکتریکی از آن یک میدان مغناطیسی ایجاد می شود‪ .‬در واقع این قطعه از پیچانده شدن یک سیم در اطراف یک‬
‫هسته مرکزي تشکیل شده است‪.‬‬
 ‫کاربرد سلف یا القاگر‪:‬‬

‫از آنجایی که سلف خاصیت القایی دارد و در برابر تغییرات جریان نیز مقاومت می کند‪ ،‬از آن در دستگاه ها و لوازم‬
‫الکترونیکی مختلفی استفاده می شود‪ .‬موارد زیر مهمترین کاربردهاي سیم پیچ یا همان القاگر محسوب می شوند‪:‬‬

‫میکروفون‬ ‫‪‬‬

‫بلندگو‬ ‫‪‬‬

‫منابع تغذیه‬ ‫‪‬‬

‫لوازم خانگی‬ ‫‪‬‬

‫موتورها و آرمیچرها‬ ‫‪‬‬

‫سیستم هاي صوتی‬ ‫‪‬‬

‫سیستم هاي انتقال انرژي‬ ‫‪‬‬

‫مبدل هاي انرژي الکتریکی به انرژي مکانیکی‬ ‫‪‬‬

‫دستگاه هاي نیازمند به جریان بدون تغییر‬ ‫‪‬‬

‫ترانزیستور‪:‬‬
‫ترانزیستور یک قطعه نیمه هادي است که معموالً در تقویت کننده ها یا کلیدهاي کنترل الکترونیکی استفاده می شود‪ .‬این‬
‫قطعه اساسی‪ ،‬همانند بلوك ساختمان است که عملکرد رایانه ها‪ ،‬تلفن هاي همراه و سایر مدارهاي الکترونیکی مدرن را‬
‫تنظیم می کند‪ .‬با توجه به زما ن پاسخ سریع و دقت باال‪ ،‬ترانزیستورها را می توان براي انواع عملکردهاي دیجیتال و‬
‫آنالوگ از جمله تقویت‪ ،‬سوئیچینگ‪ ،‬تنظیم ولتاژ‪ ،‬مدوالسیون سیگنال و نوسان ساز استفاده کرد‪.‬‬

‫سه ترمینال براي ترانزیستور وجود دارد‪ .‬آن ها به عبارت زیر هستند‪:‬‬

‫بیس ‪:‬براي فعال کردن ترانزیستور استفاده می شود ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫کلکتور ‪:‬سر مثبت ترانزیستور است ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫امیتر ‪:‬سر منفی ترانزیستور است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫انواع ترانزیستور‪ :‬بر اساس نحوه استفاده از آنها در یک مدار‪ ،‬عمدتاً دو نوع ترانزیستور وجود دارد‪.‬‬

‫‪ -2‬ترانزیستور اثر میدانی)‪(FET‬‬ ‫‪-1‬ترانزیستور اتصال دو قطبی)‪(BJT‬‬

‫ترانزیستورهاي دو قطبی دو نوع هستند ‪:‬‬

‫ترانزیستور ‪ P-N-P:‬نوعی ‪ BJT‬است که در آن یک ماده از نوع ‪ n‬وارد شده یا بین دو ماده از نوع ‪ p‬قرار می‬
‫گیرد‪ .‬در چنین پیکربندي‪ ،‬دستگاه جریان جاري شده را کنترل می کند‪ .‬ترانزیستور ‪ PNP‬از ‪ 2‬دیود کریستالی‬
‫تشکیل شده است که به صورت سري به هم متصل می شوند‪ .‬سمت راست و سمت چپ دیودها به ترتیب به دیود‬
‫پایه کلکتور و دیود پایه امیتر معروف هستند‪.‬‬
 ‫ترانزیستور ‪ N-P-N:‬در این ترانزیستور یک ماده از نوع ‪ p‬را پیدا می کنیم که بین دو ماده نوع ‪ n‬وجود دارد‪.‬‬
‫ترانزیستور ‪ N-P-N‬اساساً براي تقویت سیگنال هاي ضعیف به سیگنال هاي قوي استفاده می شود‪ .‬در‬
‫ترانزیستور‪ ، NPN‬الکترون ها از امیتر به ناحیه کلکتور حرکت می کند و در نتیجه جریان در ترانزیستور تشکیل‬
‫می شود‪ .‬این ترانزیستور به طور گسترده در مدار استفاده می شود‪.‬‬

‫ترانزیستور هاي اثر میدانی‪:‬‬

‫ترانزیستورهاي ‪ FET‬داراي سه پایانه هستند که عبارتند از گیت)‪ ، (Gate‬سورس )‪ (Source‬و درین ‪ (Drain).‬ولتاژ در‬
‫ترمینال گیت می تواند جریان بین سورس و درین را کنترل کند ‪. FET‬یک ترانزیستور تک قطبی است که در آن از ‪FET‬‬
‫کانال ‪ N‬یا ‪ FET‬کانال ‪ P‬براي هدایت استفاده می شود‪ .‬کاربردهاي اصلی ‪ FET‬ها در تقویت کننده کم نویز‪ ،‬تقویت کننده‬
‫بافر و کلید آنالوگ است‪.‬‬

‫مزایاي ترانزیستور‬

‫هزینه کمتر و اندازه کوچکتر ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫حساسیت مکانیکی کمتر‬ ‫‪‬‬

‫ولتاژ کار پایین‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫عمر بسیار طوالنی‪.‬‬ ‫‪‬‬

 ‫بدون مصرف برق‬ ‫‪‬‬

‫سوئیچینگ سریع‬ ‫‪‬‬

‫مدارهاي بازده بهتري را می توان توسعه داد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫براي توسعه یک مدار مجتمع استفاده می شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫معایب ترانزیستور‬

‫ترانزیستورها فاقد تحرك الکترون باالتر هستند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ترانزیستورها می توانند به راحتی در هنگام وقوع رویدادهاي الکتریکی و حرارتی آسیب ببینند‪ .‬به عنوان مثال‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫تخلیه الکترواستاتیک در حمل و نقل‪.‬‬

‫ترانزیستورها تحت تأثیر پرتوهاي کیهانی و تابش هستند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫آي سی ‪:ic‬‬

‫یک )‪ integrated circuit) ic‬یا مدار مجتمع‪ ،‬مجموعه اي از مدارات الکترونیکی است که روي قطعه کوچکی از نیمه‬
‫هادي ها قرار گرفته اند‪ .‬حاصل ترکیب این مجموعه‪ ،‬مدار هایی کوچکتر‪ ،‬سریع تر و ارزانتر از مدارهاي ساخته شده با‬
‫اجزاي الکترونیکی مجزا است‪.‬‬

‫مدارات الکتریکی از المان هایی مانند مقاومت‪ ،‬سلف‪ ،‬خازن و ترانزیستور تشکیل می شوند‪.‬‬

‫در ساخت مدارهاي مجتمع‪ ،‬طراحی و ساخت ترانزیستور ساده تر از باقی المان هاي مداري است‪ .‬براي این هدف‪ ،‬طراحان‬
‫ابتدا المان هاي دیگر مدار را توسط ترانزیستورها طراحی میکنند ‪.‬‬

‫امروزه این مدارات در تمامی تجهیزات الکترونیکی استفاده می شو د‬

‫ساخت و طراحی کامپیوترها‪ ،‬تلفن هاي همراه‪ ،‬انواع حافظه ها و دیگر ابزارهاي دیجیتال‪،‬‬
‫همه به کمک این نوع مدارات الکترونیکی ممکن شده است‪.‬‬
 ‫‪ic‬ها از تعداد زیادي ریز تراشه تشکیل شده اند‪.‬‬

‫هر مدار مجتمع تعدادي سیگنال ورودي و خروجی دارد‪.‬‬

‫اجزاي هر آي سی‪ ،‬بنا به کاربردي که آي سی براي آن طراحی شده‪ ،‬عملیات خاصی را روي سیگنال هاي ورودي پیاده‬
‫میکنند و سیگنالهاي خروجی آي سی را تولید میکنند‪.‬‬

‫کاربرد دیگر مدار مجتمع به عنوان حافظه است‪ .‬این نوع حافظه در ‪ CPU‬کامپیوتر و ‪ ECU‬خودرو مورد استفاده قرار می‬
‫گیرند‪.‬‬

‫انواع آي سی ها‪ -1 :‬آي سی هاي قابل برنامه ریزي مانند ‪ EPROM,FLASH,MICRO‬و‪ - 2‬آي سی هاي غیر قابل برنامه‬
‫ریزي مانند درایور ها ‪ ،‬رگوالتورها ‪،‬رابط ها و‪...‬‬

‫کریستال ‪:‬‬

‫کریستالها یکی از مهم ترین و پر استفاده ترین قطعات در صنعت الکترونیک هستند که وقتی به آنها ولتاژ داده‬
‫میشود‪ ،‬با فرکانسی مشخص به ارتعاش درمی آید و به این صورت سیگنال الکتریکی را به ارتعاشات مکانیکی تبدیل‬
‫میکند‪ .‬این ارتعاش ها‪ ،‬بسیار دقیق هستند و به همین علت ما در خروجی سیگنال الکتریکی بسیار دقیقی را نیز مشاهده‬
‫می کنیم‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬تولید سیگنال الکتریکی با فرکانس بسیار دقیق وظیفه کریستال است ‪.‬‬

‫نماد کریستال در مدار‬

 ‫کریستال در مداراتی که داراي میکروکنترلر( ‪ ic‬حافظه‪ic ،‬هاي کنترل کننده) هستند وجود دارند‪ .‬از آنجایی که کالكها‬
‫سرعت اجراي دستورالعمل ها را در پردازنده دارند‪ ،‬زمان الزم جهت تبدیل آنالوگ به دیجیتال و غیره را تعیین میکنند؛‬
‫هر میکروکنترلر براي فعالیت خود به آنها احتیاج دارد‪.‬‬

‫به همین دلیل کریستال را می توان پالس ساعت دانست که جهت تولید نوسانات خاص براي ایجاد هماهنگی میان قطعات‬
‫مدار استفاده میشود‪ .‬همچنین می توان آن را قلب مدار دانست که تمامی عملیات بر اساس فرکانس تولیدي آن تنظیم‬
‫میشوند‪ .‬واحد کریستالها میتواند بر اساس هرتز‪ ،‬مگا هرتز یا کیلوهرتز باشد‪.‬‬

‫رله ‪:‬‬

‫رله یکی از پرکاربرد ترین قطعات موجود در مدارهایی است که داراي یک قسمت کنترل الکترونیکی و یک سوییچ براي‬
‫قطع وصل جریان برق با ولتاژ هاي باال هستند‪.‬‬

‫در واقع نوعی کلید الکتریکی سریع بی درنگ است که با هدایت یک مدار الکتریکی دیگر باز و بسته میشود ‪.‬‬

‫روش کنترل باز و بسته شدن این کلید الکتریکی به صورت هاي مختلف مکانیکی‪ ،‬حرارتی‪ ،‬مغناطیسی‪ ،‬الکترو استاتیک‬
‫و… میباشد به رله تقویت کننده نیز می گویند‪.‬‬

‫تقریبا در همه پمپهاي آبی به وفور یافت میشوند‪ ،‬چراغ هاي راهنمایی‪ ،‬المپهاي اتوماتیک یا چشمی‪ ،‬دزدگیرها و‬
‫تجیهزات حفاظتی‪ ،‬سیستم استارت و برق داخلی خودرو ها‪،‬تابلو هاي حفاظتی برق‪ ،‬برخی از فیوزهاي الکترونیکی‪ ،‬لوازم‬
‫خانگی و … همه از این قطعه استفاده می کنند‪.‬‬
 ‫کاربرد رله ها‬

‫ایزوله الکتریکی بین قسمت کنترل و بار‬ ‫‪‬‬

‫افزایش توان خروجی (تقویت توان خروجی بخش کنترلی)‬ ‫‪‬‬

‫تا به اینجا به صورت کلی قطعات پرکاربرد الکترونیکی را شناخته ایم در ادامه به نحوه تست و عیب یابی این قطعات‬
‫میپردازیم ‪.‬‬

‫قبل از اینکه به صورت جزبه جز تست قطعات را آموزش دهیم باید کار با مولتی متر و نحوه استفاده از دستگاه را بدانیم‪.‬‬

‫مولتی متر ‪:‬‬

‫مولتی مترها در دو نوع آنالوگ (عقربه اي) و دیجیتال موجودند ‪ .‬که نوع عقربه اي امروزه چندان استفاده نمیشود‪.‬‬

‫مولتی مترهاي دیجیتال اتومات و دستی هستن که اتومات ها امکان اندازه گیري موارد اضافه تري مثل‪ ،‬اندازه گیري‬
‫جریان متناوب)‪ ، (AC‬فرکانس‪ ،‬دما و… را دارند‪ ،‬در ضمن اُتو رنج ‪Auto Range‬هستند و نیازي به انتخاب رنج بصورت‬
‫دستی ندارند‪ .‬تصویر یک “مولتی متر دیجیتال اتوماتیک” را در پایین نشان داده شده ‪ ...‬روش کلی کار با همه مولتی‬
‫مترهاي دیجیتال اتومات را در ادامه آموزش میدهیم البته طبق معروفترین مالتی متر ‪...‬‬
 ‫توضیحات به ترتیب شماره گذاري‬

‫شماره ‪ : 1‬در صورتی که سلکتور شماره ‪ 16‬را روي این حالت قرار دهیم دستگاه خاموش می شود‪.‬‬

‫شماره ‪ :2‬حالت اندازه گیري ولتاژ در حد میلی ولت‬

‫شماره ‪ : 3‬حالت اندازه گیري ولتاژ ‪ AC‬یا متناوب‬

‫شماره ‪ : 4‬حالت اندازه گیري ولتاژ ‪ DC‬یا مستقیم‬

‫شماره ‪ : 5‬حالت اندازه گیري مقاومت‬

‫شماره ‪ :6‬حالت تست دیود‬

‫شماره ‪ : 7‬حالت تست اتصال کوتاه ( تست بازر )‬

‫شماره ‪ : 8‬حالت اندازه گیري ظرفیت خازن و تست آن‬

‫شماره ‪ : 9‬حالت اندازه گیري فرکانس‬

‫شماره ‪ :10‬حالت اندازه گیري ‪ hfe‬ترانزیستور‬

‫شماره ‪ : 11‬حالت اندازه گیري دما‬

‫شماره ‪ : 12‬حالت اندازه گیري جریان در حد میکروآمپر ( میکرو آمپر متر)‬

‫شماره ‪ : 13‬حالت اندازه گیري جریان در حد میلی آمپر‬

‫شماره ‪ : 14‬حالت اندازه گیري جریان حداکثر تا ‪ 10‬آمپر‬

‫شماره ‪ : 15‬در صورتی که سلکتور شماره ‪ 16‬را روي این حالت قرار دهیم دستگاه خاموش می شود‪.‬‬

‫شماره ‪ : 16‬کلید انتخاب حاالت مختلف‬

‫شماره ‪ : 17‬در حالت اندازه گیري فرکانس اگر این دکمه را فشار دهیم‬
 ‫شماره ‪ : 18‬انتخاب محدوده اندازه گیري به صورت دستی یا خودکار‬

‫شماره ‪ : 19‬هنگامی که نیاز باشد تفاضل دو اندازه گیري را بدست آوریمٍ ‪ ،‬ابتدا اندازه گیري اول را انجام می دهیم‪ ،‬سپس‬
‫کلید ‪ REL‬را فشار می دهیم حال اگر اندازه گیري دوم را انجام دهیم عدد نمایش داده شده روي صفحه تفاضل اندازه‬
‫گیري اول و دوم خواهد بود‪.‬‬

‫شماره ‪ : 20‬ع دد نمایش داده شده روي صفحه را ثابت نگه می دارد تا با جدا کردن پروب ها بتوانیم آن را یادداشت کنیم ‪.‬‬

‫شماره ‪ : 21‬در حالتی که بخواهیم جریان را تا حداکثر ‪ 10‬آمپر اندازه گیري کنیم‪ ،‬باید پروب قرمز (مثبت ) را در این‬
‫پورت قرار دهیم‪ (.‬کلید سکلتور باید روي ‪A 10‬باشد)‬

‫شماره ‪ : 22‬براي اندازه گیري جریان حداکثر تا ‪ 400‬میلی آمپر پروب قرمز را در این پورت قرار می دهیم‬

‫شماره ‪ : 23‬پروب مشکی در این حفره قرار می گیرد‪.‬‬

‫شماره ‪ : 24‬براي اندازه گیري ولتاژ‪ ،‬فرکانس‪ ،‬ظرفیت خازن‪ ،‬تست اتصال کوتاه با تست بازر پروپ قرمز را در این حفره‬
‫قرار می دهیم‬

‫شماره ‪ :25‬صفحه نمایش دستگاه‬

‫نحوه تست مقاومت با مولتی متر‬

‫باید نکاتی را جهت تست قطعات در نظر داشته باشید‪ .‬مقاومت یا قطعات را فقط وقتی میتوانید تست کنید که مدار‬
‫خاموش یا بدو ن برق باشد ‪ ،‬یا اینکه قطعه را از برد جدا کنید که این حالت براي تست دقیق تر بهتر میباشد‪ .‬اگ ر ولتاژ در‬
‫مدار وجود داشته باشد مشاهده نادرستی خواهید داشت‪.‬‬

‫تست مقاومت بسیار ساده است و همان طور که گفتیم‪ ،‬کافی است سلکتور را روي قسمت اهم قرار داده و پرابها را به دو‬
‫سر مقاوم ت وصل کنیم و نتیجه را روي صفحه نمایش مشاهده کنیم‪ .‬شکل زیر نتیجه تست مقاومت یک کیلواهمی را نشان‬
‫میدهد‪.‬‬
 ‫‪1k ohm‬‬

‫تست مقاومت ‪ smd‬هم به همین صورت است دو سر پراب را به دو طرف قطعه قرار میدهیم و در صورت سالم بودن‬
‫عدد را با توجه به عدد حک شده روي قطعه نشان میدهد ‪.‬‬

‫نحوه تست خازن با مولتی متر ‪:‬‬

‫خازنها و ابر خازنها می توانند بنا به دالیل متعددي از جمله مدت استفاده زیاد‪ ،‬گرماي باال‪ ،‬ولتاژ باال‪ ،‬رطوبت بیش از حد‪،‬‬
‫آلودگی شیمیایی‪ ،‬ضربه و ‪ . . .‬آسیب پذیر باشند‪ .‬از آنجا که معیوب شدن خازن ها با از کار افتادن بردهاي الکترونیکی‬
‫رابطه مستقیمی دارد‪ ،‬شما باید به موقع خازن معیوب را تعویض کنید‪ .‬اما از کجا بدانیم خازن کار می کند یا معیوب است؟‬

‫هشدار‪:‬‬

‫یک خازن خوب بار الکتریکی را به خوبی ذخیره می کند و پس از قطع برق همچنان انرژي دارد‪ .‬بر این اساس‪ ،‬قبل از‬
‫لمس کردن خازن یا اندازهگیري آن‪ ،‬حتما تمام بار الکتریکی را تخلیه کنید‪.‬‬

‫براي تخلیه ایمن خازن پس از قطع برق‪ ،‬به مدت پنج ثانیه یک مقاومت متناسب با خازن را از طریق ترمینالهاي خازن‬
‫وصل کرده (اتصال کوتاه) و براي تأیید تخلیه کامل خازن از مولتی متر خود استفاده کنید‪.‬‬

‫گاهی از نظر ظاهري میتوان خرابی خازن را تشخیص داد‪ .‬از عالئم مشخص خازن معیوب میتوانیم به قسمت باالیی یا‬
‫پایینی متورم یا برجسته‪ ،‬پوشش ناسالم‪ ،‬وجود نشتی ا لکترولیت‪ ،‬ترك‪ ،‬برآمدگی و ‪ . . .‬اشاره کنیم‪ .‬با این اوصاف و با در‬
‫نظرگیري این نکات‪ ،‬بدون نیاز به تست با مولتیمتر‪ ،‬قادر خواهید بود خازن خود را تعویض کنید‪.‬‬

‫مراحل تست خازن با مولتی متر ‪:‬‬

‫‪ . 1‬براي اطمینان از خاموش بودن تمام جریان مدار از مولتی متر دیجیتال ) ‪ ( DMM‬خود استفاده کنید‪ .‬اگر از خازن‬
‫در مدار ‪ AC‬استفاده می شود‪ ،‬مولتی متر را براي اندازهگیري ولتاژ ‪ AC‬تنظیم و اگر در مدار ‪ DC‬استفاده میشود‪،‬‬
‫مولتیمتر را براي اندازهگیري ولتاژ ‪ DC‬تنظیم کنید ‪.‬‬
‫‪ . 2‬کلید سلکتور ر ا روي عالمت خازن قرار می دهیم‪ .‬سپس فیش سیاه رنگ را درون ترمینال ‪ COM‬و فیش قرمز را‬
‫به درون ترمینال ‪ VΩHz‬قرار می دهیم‪ .‬سر دیگر دو سیم را به دو سر خازن متصل میکنیم (پراب مشکی براي‬
‫قطب منفی خازن و پراب قرمز براي قطب مثبت خازن)‬

‫‪ . 3‬در انتها مقدار نمایش داده شده را بخوانید‪ .‬اگر خازن سالم باشد‪ ،‬مولتی متر مقدار خازن را به درستی نمایش‬
‫می دهد‪ .‬این یعنی اگر مقدار ظرفیت باالتر از محدوده اندازهگیري باشد یا خازن خراب باشد‪ ،‬آنگاه ‪ ،‬مولتیمتر‬
‫‪OL‬را نشان میدهد‪.‬‬

‫نحوه تست دیود با مولتی متر ‪:‬‬

‫سلکتور مربوطه را بر روي تست دیود قرار دهید منظور از تست دیود هم همان قسمتی است که نماد الکترونیکی دیود بر‬
‫روي آن وجود دارد‪ .‬پس از این مرحله باید دو پراب را به دو سمت دیود متصل کنید‪.‬‬

‫با برقرار شدن این دو شرط دیود سالم است‪:‬‬

‫‪ . 1‬سلکتور مولتی متر را روي دیود قرار داده و یک پراب را به سر آند وصل کرده و پراب دیگر را به سر کاتد با نوار‬
‫سفید روي دیو د مشخص شده است وصل کنید در این حالت مولتی متر مقداري را نشان می دهد‪.‬‬

‫‪ .2‬حال جاي پراب ها را عوض کرده و پراب مشکی را به آند و پراب قرمز را به کاتد دیود وصل کنید که باید مولتی متر‬
‫نشان دهد یعنی دیود مقدار بینهایت را بصورت ‪ ۱‬یا ‪۰‬جریانی را در جهت عکس از خود عبور نمی دهد‪.‬‬
‫نکته‪ :‬در خصوص اینکه در چه شرایطی سالم است و در چه وضعیتی خراب‪ ،‬الزم به توضیح است که دیود سالم به دیودي‬
‫گفته می شود که در یک وضعیت اتصال هیچ تغییري نمیکند‪ .‬از طرفی دیگر در یک وضعیت اتصال مقداري کمتر از ‪0.7‬‬
‫را نشان می دهد ‪ .‬در این قسمت الزم به توضیح است که مقدار عددي گفته شده یک عدد ثابت نیست‪ .‬این مقدار میتواند‬
‫در انواع مختلف دیود متفاوت باشد‪ .‬اگر بخواهیم به طور دقیق تر در خصوص این مورد توضیح دهیم باید گفت که مقدار‬
‫آن تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد‪ .‬از جمله این عوامل میتوان به جنسی که براي ساخت دیود به کار رفته است‬
‫اشاره کنیم‪ .‬عالوه بر مورد گفته شده وات دیود نیز از جمله عوامل مؤثر در این زمینه است‪.‬‬

‫نحوه تست سلف با مولتی متر ‪:‬‬

‫قطعاتی مانند ترانس ها یا سلف ها را دو پایه اي که به هم راه میدهند را بایستی تست بوق بگیریم‪.‬‬

‫نکته اي باید در خصوص تست سلف با مولتی در نظر بگیرید این است که مولتی متر ها نمیتوانند مقدار سلف را اندازه‬
‫گیري کنند و صرفا میتوان از سالمت سلف مطلع شد ‪.‬‬
 ‫نحوه تست ترانزیستور با مولتی متر‪:‬‬

‫در تست کردن ترانزستور اگر پایه هاي آن را نمیشناسیم‪ ،‬مولتی متر را روي تست دیود قرار می دهیم‪ .‬سپس پراب‬
‫مولتی متر را دو به دو بر روي پایه هاي ترانزیستور قرار می دهیم‪.‬‬

‫فقط باید در نظر داشته باشید که بین هر دو پایه ترانزیستور باید سر مثبت و منفی را تعویض کرده و مجدد تست کنیم‪.‬‬
‫در هر ترانزیستور باید بین دو جفت از پایه ها عدد مشاهده شود‪ ،‬چنانچه بیش از دو عدد دیدید یعنی ترانزیستور سوخته‬
‫است‪.‬‬

‫نحوه تست آي سی با مولتی متر‪:‬‬

‫روش دقیقی براي تشخیص سالم بودن و یا نبودن آي سی ها در حالت کلی وجود ندارد ولی در اکثر مواقع زمانیکه آي‬
‫سی می سوزد ورودي هاي تغذیه آن اتصال کوتاه میشوند ‪.‬‬

‫ولی چند روش تجربی وجود دارد ‪:‬روش اول این است که آن پایه از آي سی را که بیشترین ولتاژ به آن میرسد (تغذیه)‬
‫به آن پایه از آي سی که به بدنه میرسد را مدار گیري کنیم که از دو طرف هیچ اهمی نباید نشان دهد‪ .‬روش دیگر میتوان‬
‫از طریق گرماي غیر عادي آي سی که با لمس کرد ن آن متوجه میشویم‪ .‬و گاهی از شکل ظاهري آي سی که حالت‬
‫سوختگی یا ترکیدگی دارد هم میتوان متوجه شد‪.‬‬

‫نکته‪ :‬براي به دست آوردن اطالعات آي سی از سایت دیتا شیت آن را با توجه به شماره و مدل آي سی بدست آورید‪.‬‬
 ‫فصل دوم‬

‫شناسایی ایسیو‬

‫)‪ELECTRONIC CONTROL UNIT (ECU‬‬

‫کامپیوتر خودرو قطعه اي الکترونیکی است که وظیفه اش کنترل و هماهنگی بخش هاي مختلف یک خودروي انژکتوري‬
‫می باشد‪ .‬هر ‪ ECU‬داراي تعدادي سنسور می باشد که در قسمت هاي مختلف خودرو و موتور قرار داشته و اطالعاتی را در‬
‫رابطه با نحوه کارکرد خودرو به ‪ ECU‬مخابره می نمایند‪.‬‬

‫همچنین برخی سنسورها نیز با دستور مستقیم کامپیوتر خودرو عمل کرده و در صورتی که کامپیوتر درست کار نکند‪ ،‬این‬
‫سنسور ها از کار خواهند افتاد‪ .‬هر چه تعداد این سنسورها بیشتر باشد‪ ،‬مسلما کامپیوتر درك بهتري از شرایط موتور پیدا‬
‫کرده و می تواند شرایط بحرانی کارکرد موتور را بهتر تشخیص دهد‪.‬‬

‫واحد کنترل الکترونیکی تشکیل شده از ‪ - ECU :‬سنسورها – عملگرها‬

‫وظیفه ایسیو خواندن اطالعات از سنسورها ‪ ،‬پردازش اطالعات ‪ ،‬و دستور دادن به عملگرها با توجه به وضعیت خودرو‬
‫میباشد‪.‬‬

‫سنسورها ‪:‬‬

‫سنسورها اجزاي هستند که پارامتر هاي موجود را اندازه گیري و به ایسیو ارسال میکنند ‪.‬‬

‫انواع سنسور هاي موجود در خودرو ‪:‬‬

‫‪ .‬سنسور دما و فشار هوا (‪) MAP SENSOR‬‬

‫‪ .‬سنسور دماي مایع خنک کننده ( ‪)CTS‬‬
‫‪.‬سنسور سرعت (‪)VSS‬‬
‫‪.‬سنسور اکسیژن ( ‪)LAMBDA‬‬
‫‪ .‬سنسور موقعیت میل لنگ و دور موتور (‪)RPM-CRP‬‬
‫‪.‬سنسور موقعیت میل سوپاپ (‪)CMP‬‬
‫‪.‬سنسور موقعیت دریچه گاز ( ‪)TPS‬‬
‫‪.‬سنسور ضربه ( ‪)KNOCK SENSOR‬‬
‫‪.‬سنسور اینرسی ( ‪)INERSIS SENSOR‬‬
‫و ‪...‬‬
‫عملگر ها ‪:‬‬
‫عملگر ها اجزایی هستند که دستورات ایسیو را اجرا می کنند ‪.‬‬
‫عملگرها عبارتند از ‪:‬‬
‫‪ .‬رله دوبل ( ‪)DOUBLE RELAY‬‬
‫‪ .‬انژکتور ( ‪)INJECTOR‬‬
‫‪.‬کویل ها ( ‪) COILS‬‬
‫‪ .‬شیر برقی کنیستر ( ‪)CANISTER PURGE VALVE‬‬
‫‪ .‬رله فن ( ‪)FAN RELAY‬‬
 ‫‪ .‬رله پمپ بنزین ( ‪)FUEL PUMP RELAY‬‬
‫‪ .‬موتور پله اي ( ‪)STEPPER MOTOR‬‬
‫‪ .‬چراغ چک ( ‪)MIL‬‬
‫‪ .‬المپ اخطار دماي آب ( ‪) HOT WARNING LAMP‬‬
‫‪ .‬رله کولر ( ‪)AC COPRESSOR RELAY‬‬
‫و ‪...‬‬
‫هرچه تعداد سنسورها و عملگرها در خودرو بیشتر باشد ایسیو بهتر می تواند شرایط موتور رادرك و اقدامات‬
‫الزم را با ارسال دستورات به واحد هاي مختلف انجام دهد ‪.‬‬

‫مرور کلی به انواع ایسیو ها ‪:‬‬

‫ایسیو خودرو ها بسته به برند‪ ،‬مدل‪ ،‬و سال تولید متفاوت هستند به طور کلی در حال حاضر چهار برند ایسیو روي‬
‫اکثر خودرو هاي ایرانی به کار می رود ‪.‬‬

‫توضیحات‬ ‫خودرو‬ ‫مدل‬ ‫نوع‬

‫داراي یونیت فن‪،‬ایمو دار‬ ‫زانتیا ‪2000‬‬ ‫‪MP 5.2‬‬

‫داراي یونیت فن‪،‬ایمو دار‬ ‫زانتیا ‪ 1800‬وپارس ‪ELX‬‬ ‫‪MP 7.3‬‬
‫بدون ایمو‬ ‫نیسان‬ ‫‪M 7.9.7.1‬‬
‫ایمو دار‬ ‫پراید‬ ‫‪M 7.9.7‬‬
‫ایمو دار‬ ‫پراید دوگانه سوز‬ ‫‪M 7.4.11‬‬ ‫بوش‬

‫ایمو دار‬ ‫‪206‬تیپ‪ 5‬و‪6‬‬ ‫‪ME 7.4.4‬‬

‫ایمو دار‬ ‫‪206‬تیپ‪ 5‬و‪6‬‬ ‫‪ME 7.4.5‬‬
‫با ایمو و بدون ایمو‪،‬تک سوز و دوگانه سوز‬ ‫موتور ‪EF7‬‬ ‫‪ME 7.4.9‬‬
‫با ایمو و بدون ایمو‬ ‫موتور‪XU7‬‬ ‫‪M 7.4.4‬‬
 ‫ایمو دار‬ ‫موتور ‪TU5 , EF7‬‬ ‫‪ME 17‬‬

‫‪111000-9500‬‬ ‫پراید‬
‫‪S2000-10‬‬ ‫‪، 405‬سمند و پارس‬ ‫‪S2000‬‬ ‫ساژم‬

‫‪S2000-10LC‬‬ ‫‪،405‬سمند و پارس‬

‫‪(1200,8200,9600‬فن تک دور بدون ایمو)‬
‫پراید‬
‫‪0010‬و‪( 0310‬فن دو دوربا ایمو)‬ ‫پراید‬
‫)‪،S2000-PL4(FC 405‬سمند و پارس‬ ‫‪،405‬سمند و پارس‬ ‫‪S2000‬‬ ‫والئو‬
‫‪( S2000-SLC‬با ایمو و بدون ایمو تک )‬ ‫‪،405‬سمند و پارس‬
‫‪(S2000-SLSC-CNG‬با ایمو بدون ایمو دوگانه‬
‫‪،405‬سمند و پارس‬
‫سوز)‬

‫مدار فن تک دور‬ ‫پراید‬ ‫‪CI1,CI2‬‬

‫مدارفن دو دور‬ ‫ایرانخودرو‬ ‫‪CI1,CI2‬‬ ‫زیمنس‬
‫‪CI3,CI4,CI5,CI6,CI7,CI8‬‬ ‫‪SIM2K‬‬
‫مدار فن دو دور‬ ‫ایرانخودرو و سایپا‬
‫مدار فن دو دور و ایمودار‬ ‫ایرانخودرو و سایپا‬ ‫‪CR3,CIP‬‬ ‫‪34‬‬
‫مدار دو دور فن ‪،‬داراي درایور ‪cvvt‬‬ ‫ایرانخودرو‬ ‫‪CIU,CIZ‬‬
‫دوگانه سوزبا ‪ ic can‬یا بدون ‪ic can‬‬ ‫ایرانخودرو و سایپا‬ ‫‪CA0,CA2,CA4,CA5,CA6‬‬ ‫زیمنس‬
‫‪CB5,CB7,CB8,CBE,CBR‬‬ ‫‪Sim2k -48‬‬
‫تک گانه‬ ‫ایرانخودرو و سایپا‬ ‫‪CIX34‬‬
‫دوگانه‬ ‫ایرانخودرو و سایپا‬ ‫‪CIX48‬‬ ‫کروز‬
‫داراي فلش داخلی‬ ‫ایرانخودرو و سایپا‬ ‫‪CGD‬‬
‫داري فلش داخلی و یا خارجی‬ ‫ایرانخودرو و سایپا‬ ‫‪CGE‬‬
‫دریچه گاز برقی‬ ‫‪L90‬‬ ‫‪EMS3132‬‬ ‫زیمنس‬
‫دریچه گاز سیمی‬ ‫ساندرو‬ ‫‪EMS3134‬‬
 ‫فلش خارجی‬ ‫ایرانخودرو و سایپا‬ ‫‪V1.2‬‬ ‫‪CGS‬‬
‫فلش داخلی‬ ‫ایرانخودرو و سایپا‬ ‫‪V2.2‬‬
‫ــ‬ ‫ایرانخودرو و سایپا‬ ‫با حافظه فلش‬ ‫‪SSAT‬‬
‫ــ‬ ‫ایرانخودرو و سایپا‬ ‫بدون حافظه فلش‬

‫فلش خارجی‬ ‫ایرانخودرو و سایپا‬ ‫‪CE4‬‬ ‫‪LZNF‬‬

‫فلش داخلی‬ ‫ایرانخودرو و سایپا‬ ‫‪SPC‬‬

‫مطالب ارائه داده شده اطالعات پایه اي در اختیار شما عزیزان قرار میدهد اما با به روز شدن علم الکترونیک و‬
‫علم مکانیک قطعا ایسیو هاي جدید با تکنولوژي جدید و متفاوت وارد بازار میشوند که باید علم خود را در این‬
‫زمینه افزایش داد‪.‬‬

‫اجزاي اصلی ایسیو ‪:‬‬

‫‪ -1‬کانکتورها‬
‫‪ -2‬میکروها‬
‫‪ -3‬حافظه ها‬
‫‪ -4‬رگوالتورها‬
‫‪ -5‬آي سی هاي عملگرا‬
‫‪ -6‬آي سی هاي داده گرا‬

‫نمونه اي از کانکتور ایسیو ‪:‬‬

‫زیمنس ‪ 90 -‬خونه‬
 ‫بوش – والئو – ساژم‬

‫‪ 32‬خونه مشکی – ‪ 32‬خونه توسی – ‪ 48‬خونه قهوه اي‬

‫‪SAT – 7.9.7‬‬

‫‪ 81‬خونه‬

‫این نمونه سوکت هاي ایسیوي که مشاهده میکنید در اکثر خودروهاي ایرانی بکار رفته که البته انواع دیگري ایسیو هم با‬
‫شکل متفاوت کانکتور موجود میباشد که انشاهلل کاربران محترم طی کارکرد با آنها روبر خواهند شد ‪.‬‬
 ‫شناسایی قطعات و آي سی هاي موجود در ایسیو ها ‪:‬‬

‫میکرو‬

‫انواع میکرو هاي استفاده شده در ‪ ECU‬ها عبارت اند از‪:‬‬

‫*‪( ST10F275,ST10F273‬داراي حافظه داخلی)‬

‫*‪Infineon SAK-C167CS ,C167CR‬‬

‫*‪B59233 ,B03957‬‬

‫حافظه ها‬

‫حافظه ها دو دسته اند‪:‬‬

‫‪ -1‬حافظه دائمی‪FLASH ,EEPROM:‬‬

‫‪ -2‬حافظه موقت‪RAM:‬‬

‫حافظه دائمی‪:‬‬

‫حافظه‪ FLASH‬استفاده شده در ‪ ECU‬ها عبارت اند از‪:‬‬

‫)‪M29F400FB(SO44,SO48‬‬
‫)‪AMF29F400BB(SO48,SO44),AM29F200BB(SO44‬‬
 ‫حافظه ‪ EEPROM‬در استفاده مورد ‪ ECU‬عبارت اند از ‪:‬‬

‫‪95160,95320,95040‬‬
‫‪93S46,93S56‬‬

‫و ‪...‬‬

‫رگوالتورها‪:‬‬

‫رگالتور ها وظیفه تامین برق تمامی قطعات ایسیو را دارند‪.‬‬

 ‫آي سی هاي عملگرا ‪:‬‬

‫آي سی هاي داده گرا ‪:‬‬

‫تحلیل ایسیو ها ‪:‬‬

‫ایسیو زیمنس ‪:‬‬

‫ایسیو بوش ‪7.4.4‬‬
‫ایسیو بوش ‪7.4.5‬‬
 ‫ایسیو ‪j34‬‬

‫ایسیو ‪S2000‬والئو‬
‫ایسیو ساژم ‪S2000‬‬