UNIVERSITETI I PRISHTINËS “HASAN PRISHTINA”-PRISHTINË

FAKULTETI EKONOMIK

PUNIM DIPLOME
OFERTA DHE KËRKESA PËR ORBLIGACIONE-INSTRUMENTE BORXHI
RAST STUDIMI :NYSE DHE AMEX

Mentor: Studentja:

Prof.Dr.Safet Merovci Argjenta Gashi

PRISHTINË,2024

ABSTRAKT

1
Oferta dhe kërkesa për mallra daton që herët, plasimi dhe blerja e mallrave për të plotësuar
kërkesat e familjeve, ka shtyrë në krijimin e një vendkëmbimi të thjeshtë për të blerë dhe shitur
gjëra të ndryshme. Njerëzit kanë shkëmbyer mallrat në forma ndryshme në tregje të vogla apo në
mënyrë individuale.

Në fillim nuk ka ekzistuar paraja si mjet pagese, por tregjet janë përdorur si vend shkëmbimi të
mallrave ndërmjet veti, pra produkti është këmbyer me produktin tjetër dhe varësisht nga vlera e
produktit është llogaritur edhe masa.Paraja luan një rol të madh në jetën e një personi modern
dhe roli i saj po rritet çdo vit. Disa njerëz e reduktojnë tërë jetën e tyre në fitimin e parave, duke
shpenzuar të gjithë kohën dhe energjinë e tyre për to. Këta njerëz i vendosin paratë mbi të gjitha
parimet e jetës, gëzimet, kënaqësitë dhe vlerat morale. Paraja të mundëson një jetë më të mirë, do
të të respektojnë më shumë, do të jesh i ngritur në shoqëri, e shumë privilegje tjera. Si duket kjo
vlenë edhe tek shtetet në botë, ato që janë të forta ekonomikisht po udhëheqin botën.
Kjo si duket vlenë edhe tani, por tani ka një koncept tjetër, shumë të avancuar. Tani në botë i
kushtohet rëndësi shumë të madhe këtyre letrave me vlerë. Për të bërë më të lehtë këmbimin e
mallrave dhe shërbimeve, shtetet kanë organizuar tregje të organizuara ku mundësohet të
plasohen shërbimet e ndryshme, në formën më të lehtë dhe më të shpejtë të mundshme.
Për një zhvillim ekonomik dhe për stabilitet financiar, duhet bërë politika të drejta në
menaxhimin e këtyre letrave që pastaj mos të pasojnë dëme që vështirë do të rregullohen, e do të
nevojitet kohë e gjatë që te riparoheshin.

Edhe pse paraja nuk është “gjithçka”, sepse po të kesh para nuk do të thotë se do jetosh
gjithmonë, por vlera dhe roli i saj në botë do vazhdojë të jetë gjithëherë vendimtarë në të gjitha
sferat e zhvillimit të njerëzimit.

2
1.HYRJE

Zhvillimi ekonomik në botë bazohet në stabilitet politik dhe financiar. Bota e zhvilluar krijon
politika financiare të favorshme për të rritur buxhetin dhe për të investuar në projekte
zhvillimore. Letrat me vlerë si dokumente të përpiluara me shkrim luajnë rol të rëndësishëm në
të drejtën biznesore dhe zhvillimin e saj, prodhojnë efekt juridik dhe ekonomik nëse janë në
formën që përcakton ligji. Letrat me vlerë përdoren si surrogatë të parasë, kanë një vlerë
nominale me të cilat vlera i përcaktojnë shpërndarësit e tyre si qeveritë dhe orrganizatat tjera,
kurse bankat janë ato që i emetojnë dhe bëjnë plasimin e tyre në bursë. Bankat varësisht nga
marrëveshja që kanë me kompanitë dhe organizmat tjerë pronarë të letrave me vlerë mundësojnë
shitjen e këtyre letrave. Pasi letrat me vlerë janë instrumente të rëndësishme me të cilat tregtohet
në tregjet ndërkombëtare, si dokumente të shkruara kanë një strukturë ligjore, ato kanë kritere në
mënyren e ndarjes së tyre. Janë disa kritere ku bazohet ndarja e letrave me vlerë por më të
rëndësishme janë ato në bazë të përmbajtjes dhe në bartësin e së drejtës. Varësisht nga roli që
përmbajnë letrat me vlerë ato ndahen sipas bartësit të së drejtës, sipas lidhjes me objektin,
mënyrën e ndarjes sipas emetuesit, dhe ekzistojnë lloje të ndryshme të letrave me vlerë si
obligacione, aksione, çeku, kambiali, bono të thesarit etj. Zhvillimi i teknologjisë tani mundëson
mënyrë të shpejtë të emetimit të letrave me vlerë, kurse këtu do cekim tri bursat më të mëdha në
botë që merren me tregun e letrave me vlerë, siq janë bursa e Nju Jorkut- NYSE, ajo e Tokios –
TSE dhe e Londres-LSE. Letrat me vlerë paraqesin grupin më të madh dhe më të rëndësishëm të
instrumenteve financiare me të cilat tregtohet në tregjet financiare. Sikurse në çdo analizë
ekonomike të cilitdo treg, vëmendja jonë do të përqendrohet në ofertën dhe kërkesën e letrave
me vlerë, e cila rrjedh nga roli i tyre në determinimin e çmimeve të tregut dhe kështu edhe në të
ardhurat që rrjedhin nga varietetet e letrave me vlerë.

3
1.1.Qëllimi i hulumtimit

Qëllimi i këtij punimi është të analizojë dhe të kuptojë faktorët që ndikojnë në ofertën dhe
kërkesën për obligacione si instrumente borxhi ku si rast studimi janë bursat NYSE dhe AMEX.
Ky studim synon të identifikojë trendet kryesore dhe ndryshimet në tregun e obligacioneve, të
shqyrtojë ndikimin e faktorëve ekonomikë dhe politikë në këto tregje, dhe të vlerësojë efektet e
këtyre faktorëve në investitorët dhe emetuesit e obligacioneve. Për më tepër, ky punim do të
shqyrtojë rolin e këtyre tregjeve në zhvillimin ekonomik dhe financiar të Shteteve të Bashkuara,
si dhe të identifikojë mundësitë dhe sfidat që lidhen me investimet në obligacione në këto dy
bursa.

1.2.Metodologjia

Ky studim fokusohet në rezultatet e të dhënave sekondare të arkëtuara nga burime të ndryshme të

letërsisë si: artikuj shkencore, raporte vjetore dhe revista. Ky punim analizon punimi është të
analizojë dhe të kuptojë faktorët që ndikojnë në ofertën dhe kërkesën për obligacione si
instrumente borxhi ku si rast studimi shtjellohen bursat NYSE dhe AMEX

Analiza e literaturës ekzistuese për të krijuar një kuadër teorik mbi konceptet themelore të ofertës
dhe kërkesës për obligacione dhe instrumente borxhi. Rishikimi i studimeve të mëparshme që
trajtojnë bursat NYSE dhe AMEX dhe rolin e tyre në tregun e obligacioneve.

Të dhënat sasiore do të mblidhen nga burimet sekondare, siç janë raportet financiare, të dhënat e
tregut, publikimet nga NYSE dhe AMEX, dhe burimet statistikore të tjera.

4
 2. SHQYRTIMI I LITERATURËS

Në këtë kapitull është bërë një vështrim i i letrave me vlerë. Duke filluar nga historiku i letrave
me vlerë, duke vazhduar me definimin e tyre, definimin e obligacioneve ,kategorizimin e tyre
sipas strukturës financiare dhe sipas tregjeve në të cilat ato emitohen , është shqyrtuar literaturë e
ndryshme për të përfshirë të dhëna sa më të shumta në lidhje me obligacionet. Pjesa teorike e
lidhur logjikisht ndërmjet vete, është bërë e mundur nga një analizë të mirëfilltë të përmbajtjes që
është shfrytëzuar për këtë punim.

2.1 Definimi i letrave me vlerë

Nuk është e njohur saktësisht se në qarkullimin biznesor kur ka filluar zëvendësimi i parave të
gatshme me letrat me vlerë respektivisht me kreditimin, por dihet në historin greke antike për një
rast në një qytet nga Deti i Zi lidhur me tregtimin e drithit në këtë mënyrë. Kah fundi i shek. XII
kjo metodë e kreditimit do të përdorej në mënyrë mjaftë ekstensive në mes të tregëtarëve në Itali.
Përdorimi i letrave me vlerë në vend të parave të gatshme ishte i ndërlidhur ngushtë me
problemet e pasigurisë në transportin e mallrave. Përdorimi i letrave me vlerë do të zgjerohet më
vonë në Francë, Angli dhe gjithandej. Letrat me vlerë janë zhvilluar nga dokumentet me shkrim
me të cilat dhënësi i atij dokumenti ka premtuar që poseduesit të dokumentit t`i bëjë ndonjë
veprim, atë veprim e cila është shënuar në atë letër. Letrat me vlerë emërtohen, quhen dhe
përdoren në qarkullim juridik dhe ekonomik-biznesor me emra të ndryshëm si p.sh. Letra me
vlerë, letra komerciale dhe instrumente negociable 1. Letrat me vlerë paraqesin grupin më të madh
dhe më të rëndësishëm të instrumenteve financiare me të cilat tregtohet në tregjet financiare 2
Varësisht nga oferta dhe kërkesa e letrave me vlerë, determinon në çmimin e tregjeve dhe në të
ardhurat që rrjedhin nga variaritet e tyre. Letrat me vlerë kanë vlerë nominale, dhe ato mund të
përdoren për tu konvertuar në vlerë aksionesh, me vlerën e saj.

1
Baraliu, M. (2010) E Drejta Biznesore. Prishtinë. Universiteti i Prishtinës, Fakulteti Ekonomik. fq 293-294
2
Merovci, S. (2008) Tregjet Financiare, fq.105

5
Si nocion apo si kuptim letra me vlerë mund të përcaktohen si:

• Dokument

• Punë juridike

• Send, gjësend apo objekt i të drejtave reale

Letrat me vlerë posa të lëshohen në përdorim krijojnë detyrime të njëanshme, janë dokumente të
shkruara me të cilat mund të përcaktohet ndonjë e drejtë pasurore e inkorporuar në letër dhe që
është e patjetërsueshme pa ekzistimin e letrës me vlerë. Letra me vlerë është e lidhur ngushtë me
subjektin që e mbanë, pra personit që i takon. Letrat me vlerë janë dokumente të përpiluara me
shkrim, forma (formaliteti), është karakterisik e saj, dhe me një rol shumë të madhë në të drejtën
biznesore dhe në zhvillimin e saj në tërësi. Pra kjo nënkupton se letrat me vlerë prodhojnë efekt
juridik dhe ekonomik, vetëm nëse janë të krijuara në formën të cilën shprehimisht e përcakton
ligji

2.2 Emisioni dhe plasimi i letrave me vlerë

Është punë neutral e bankës, që ka të bëjë me emisionin dhe plasimin e letrave me vlerë
(aksioneve, obligacioneve, etj) në llogari të komitentëve të vet. Gjatë emisionit të letrave me
vlerë, banka paraqitet si ndërmjetësuese apo agjente e komitentëve të vet. Banka i kryen edhe të
gjitha punët e plasimit të letrave me vlerë, duke lidhur kontratë emetuesin e letrave me vlerë, ku
përcaktohet shuma e letrave me vlerë të emetuara, kursi i shitjes së tyre, lloji, afati, kamata si
edhe elementet tjera me rëndësi. Mbledhja e mjeteve me emisionin e letrave me vlerë është
mënyrë mjaft e përshtatshme për mobilizimin e mjeteve nga sektori i ekonomisë dhe i popullsisë.
Organizatat bankare mund t`i shesë letrat me vlerë ose të marrë kredi në bazë të atyre letrave për
t`u furnizuar me mjete monetare likuide3. Blerjen dhe shitjen e letrave me vlerë bankat e bëjnë në
bazë të urdhëresave të komitentëve të cilat urdhëresa mund të jenë të kufizuara dhe të lira. Tek
urdhëresat e kufizuara, banka mund të bëjë blerjen dhe shitjen e letrave me vlerë vetëm sipas
kursit të caktuar në urdhëresë. Kurse te urdhëresa e lirë, blerjen dhe shitjen e letrave me vlerë
banka e bën sipas vlerësimit të vet të lirë por duke respektuar levërdinë dhe interest e komitentit.

3
Luboteni, G. (2006) Bankat dhe Afarizmi Bankar. Prishtinë. Universiteti i Prishtinës, Fakulteti Ekonomik. fq. 125

6
Shitblerjen e letrave me vlerë bankës i sjellë dobi nga se ajo e arkëton provizionin i sjellë fitim
në ndryshimin e kursit të letrës me vlerë dhe se këto letra me vlerë janë likuide. Në letrat me
vlerë nëpërmes të të cilace mobilizohen mjetet me afat të gjatë në bankë, i numërojnë
fletëobligacionet, aksionet, dëftesat e pengut, vërtetimet mbi mjetet e deponuara. Shitja e letrave
me vlerë si masë antiinflacioniste vepron ashtu që Banka Qendrore dhe bankat tjera duke i shitur
letrat me vlerë në tregun e parasë bënë tërheqjen e masës monetare të tepërta nga qarkullimi prej
subjekteve të ndryshme.4

2.3 Tregu i letrave me vlerë

Nuk mund as të imagjinohet situata ku letrat me vlerë si (obligacionet, aksionet etj), të shiteshin,
në një vend tregu si të makinave të përdorura. Shtrohet pyetja si do të bëhej? Marrja e
informacioneve në lidhje me ofertat dhe kërkesat, po të bëhej në bazë të tregut me pazare dhe
ujdi si dhe shpalljeve dhe publikimeve nëpër gazeta, do të krijonte një situatë të vështirë. Gjetja e
partnerit potencial për të blerë dhe shesë aksione që edhe ne jemi të interesuar do të ketë kosto të
shtrejtë dhe të kufizuar. Megjithatë në botë ekzistojnë tregje të organizuara, ku miliona
instrumente financiare ndërrojnë pronarët e tyre, andaj emituesit e letrave me vlerë i shtyn që të
jenë pjesëtar të tyre. Vendimin që publikut të gjerë t`i shiten letrat me vlerë, ndërmarrjen
(emituesen e tyre) e vendos para dy problemeve kryesore; cilat tregje t`i shfrytëzojë dhe cilat
metoda t`i përdorë? Një nga alternativat e mundshme janë tregjet me vend qëndror të tregtimit ku
të gjitha punët dhe transaksionet kryhen në vend të caktuar dhe të organizuar- në bursa. Në bursa
kryhen blerjet dhe shitjet e formave të ndryshme të aktivit financiar, sipas rregullave të njohura
dhe të standardizuara që më parë dhe përmes ndërmjetësve të autorizuarbrokerëve. 5 Nuk është e
lehtë të saktësohet çasti kur filloi të funksionojë bursa e parë e letrave me vlerë. Është hedhur
supozimi se bursat e para si duket kanë qenë me origjinë italiane, në Venedik bëhej tregtimi i
borxheve publike dhe hartohej një listë. Në vazhdim gjenovezët dhe milanezët i dhanë një shtytje
të madhe panaireve të këmbimit. Në vitin 1531 në Anversë (Belgjikë), lindi bursa e madhe e
letrave me vlerë por që bursa të ishte e organizuar zyrtarisht duhet pritur vitin 1785 që ishte
bursa e Amsterdamit në Holandë. Sot, kemi mbërritur në një numër të madhë bursash, ku ndër
më të rëndësishmet janë bursat nacionale si ajo e Nju Jork-ut (NYSE), atë të Tokios (TSE),

4
Komoni, S. (2008) Financat, Prishtinë. Universitei i Prishtinës, Fakulteti Ekonomik, fq. 299
5
Merovci, S. (2008) Tregjet Financiare. fq. 227-228

7
bursen e Londres (LSE) etj. Këto bursa quhen nacionale për shkak të numrit të madh të
kompanive të listuara, shtrirjes gkeografike të këtyre kompanive, klienteles së ndryshme të
blerësve dhe shitësve që përdorin tregun.

2.4 Llojet e letrave me vlerë

Letra me vlerë Burimi: Elfrackt, CBC, Joelscoins, Thelocal, Vizionplus, Bussineswise

2.5 Letrat me vlerë si instrumente borxhi - Obligacionet

Obligacionet jan tituj borxhi të emetuar nga Shteti ose nga shoqëri tregtare dhe titullarizojnë një
raport borxhi ndërmjet emetuesit dhe investitorit. Titujt e borxhit janë instrumente, të cilat
provojnë të drejtat dhe detyrimet e lindura nga marrëdhënia debitor-kreditor, ndërmjet emetuesit
dhe mbajtësit të titullit.6

Ai që nënshkruan një obligacion fiton statusin e kreditorit kundrejt emetuesit dhe obligacioni
nuk është gjë tjetër veçse e drejtë krediti. Mbajtësit e obligacioneve janë kreditorë me

6
Huruglica, E. (2015) Çka janë letrat me vlerë.

8
karakteristika të veçanta, ata organizohen dhe veprojnë nëpërmjet grupimit të zotëruesve të
obligacioneve.7 Ky organizim krijon një strukturë funksionale që vepron jashtë shoqërisë
emetuese por, duke ndërvepruar me këtë të fundit në mënyrë dinamike; ai është një organizim që
angazhon në skemë aktorë të tjerë, si regjistruesin e titujve, agjentin dhe kujdestarin të cilët janë
të domosdoshëm për funksionimin e tregut të titujve të obligacioneve duke kufizuar kështu lirinë
e veprimeve individuale të mbajtësit të obligacionit. Titullari i obligacionit ka të drejtë të marrë,
në një ose më shumë këste, vlerën nominale të obligacionit dhe interesat në datën e caktuar.
Llogaritja e interesit përfundon me shlyerjen e obligacionit ose me pagimin e principalit të
borxhit.Ndërsa, shoqëria emetuese, kundrejt thithjes së menjëhershme të likuiditetit të
nevojshëm, kontrakton një detyrim karshi investitorëve, që përkthehet në pagesën e kësteve dhe
interesave të caktuara sipas përcaktimeve të bërë në kontratën e lidhur me investitorin.
Nga këndvështrimi i investitorëve aksionet dhe obligacionet përfaqësojnë dy nga mundësitë e
investimit të kursimeve në tregun e kapitalit. Nga këndvështrimi i emetuesve përfaqësojnë dy
nga mundësitë për të mbledhur fonde te reja, p.sh për të financuar investime. Obligacionet
dallojnë nga aksionet për vetë faktin që nuk përfaqësojnë tituj të pjesëmarrjes në kapital dhe nuk
i japin titullarëve të tyre cilësinë e aksionarit. Titullari i obligacionit nuk gëzon të drejtën e votës.
Obligacioni përbën një burim financimi për shoqërinë nëpërmjet sigurimit të kapitalit të borxhit.
Kemi të bëjmë me emetimin e një instrumenti financiar, i cili ashtu si aksioni, siguron të ardhura,
në formën e interesave periodike: nëse bëhet fjalë për një titull të kuotuar në bursë, ai lejon, për
negociueshmërinë e lehtë të tij, realizimin e shpejtë të vlerës përkatëse në parà.Obligacionet
emetohen në disa seri dhe vlera nominale e obligacionit mund të jetë e ndryshme për çdo
seri.Vëmë re se, për sa i përket titujve të së njëjtës klase, ato kanë të njëjtin trajtim. Nuk mund të
bëjmë dallim midis titullarëve të obligacioneve nëse obligacionet që ata kanë në zotërim i
përkasin të njëjtës klase.Obligacioni mund të mbledhë të ardhura edhe në klasa të paarritshme
nga aksionet. Titullari i obligacionit, duke mos gëzuar cilësinë e aksionarit, nuk mbart riskun e
rezultatit financiar të shoqërisë nëse është i siguruar nëpërmjet garancive të dhëna nga shoqëria.
Ai gëzon të drejtën për të marrë vlerën nominale të obligacionit, gjithmonë nëse shoqëria nuk ka
falimentuar, si edhe të drejtën për të marrë interesat edhe pse situata ekonomike e shoqërisë
mund të jetë e tillë që të mos lejojë shpërndarjen e dividendëve aksionarëve. Paaftësia paguese e
emetuesit nuk ndërpretllogaritjen e interesit për obligacionet. Detyrimi i emetuesit për të paguar

7
Malltezi A, Rystemaj J, Pelinku L, Aspekte të së drejtës së biznesit në Shqipëri, Mediaprint, Tiranë 2013, fq. 56.

9
principalin dhe interesin mund të sigurohet përmes një barre hipotekare për prona të paluajtshme
dhe vënieje si garanci për tituj, vlera e të cilave nuk duhet të jetë më e vogël se detyrimi total i
emetuesit për të gjithë titujt e garantuar.Obligacioni gëzon një stabilitet më të madh se aksioni
për sa i përket kuotimit në bursë, duke kënaqur në këtë mënyrë, ata të cilët nuk dëshirojnë të
marrin përsipër riskun e luhatjeve të forta, ngritje apo ulje, karakteristike kjo e aksioneve.Në të
njëjtën kohë i ofron subjekteve që kanë investuar në aksione mundësinë për të shpërndarë riskun,
duke ndarë investimin midis kapitalit të riskut dhe kapitalit të borxhit (aksione dhe obligacione)

2.5.1 Klasifikimi i obligacioneve

Ajo që i dallon obligacionet nga format e tjera të huasë, është fakti se ato, pra obligacionet janë
instrumente financiare të bartshme ose të negociueshme8.
Struktura e tyre financiare dhe tregjet në të cilat emitohen i kategorizon obligacionet kurse,
struktura financiare e obligacioneve varet nga natyra e kuponit të tyre dhe nga afati i maturimit.
Llojet me të njohura të obligacioneve sipas strukturës financiare:
a. Obligacionet e përhershme të cilat nuk kanë afat maturimi dhe nuk riblehen.
b. Obligacionet pa kupon; ato nuk paguajnë të ardhura në formë kuponi, por shiten me një
diskont të madh, për dallim nga vlera e tyre nominale.E tërë shuma e fitimit merret në formë të
fitimit kapital kur shlyhet obligacioni në afatin e maturimit.
c. Obligacionet konvertibile; janë ato letra me vlerë të cilat nën kushtet të caktuara, blerësi i
tyre mund t`i këmbejë me lloj tjetër të letrës me vlerë.
d. Obligacionet me varant; janë certifikata të cilat pronarit të tyre i japin të drejtën të blejë në të
ardhmen, ndonjë letër tjetër me vlerën me çmim fiks.
e. Obligacionet e ndërlidhura me indekse; këto obligacione lidhen për një indeks të caktuar i
cili varion, lëviz siç është indeksi i çmimeve të shitjes së mallrave me pakicë ose indeksi i
çmimeve të aksioneve.
f. Obligacionet e denominuara në dy valuta; kuponi dhe çmimi i pagimit të tyre në afatin e
maturimit është i shprehur në valuta të ndryshme.

Obligacioni është instrument kreditimi dhe për nga natyra e vet është kontratë mbi kredinë.
Obligacionet janë të bartshme9 . Obligacionet emërtohen në emër ose në prurësin. Obligacionet

8
Merovci, S. (2008) Tregjet Financiare. fq.107
9
Baraliu, M. (2010) E Drejta Biznesore. Prishtinë, fq 335

10
që emërtohen në para, janë me vlerë masovike dhe bartin shenjën e series dhe numrit. Ky lloj i
obligacionit në para ndryshe quhet bon. Obligacioni është letër me vlerë afatgjatë që është i
rëndësishëm për qarkullim në tregun financiar, dhe që shërbejnë për mbledhjen e mjeteve
afatgjata të caktuara për investime të mëdha.

Sipas emitentëve obligacionet ndahen në dy grupe:

1. Letra shtetërore me vlerë, të cilat i emitojnë qeveritë si dhe institucionet (nivelet) e ndryshme
shtetërore.

2. Letrat me vlerë të cilat i emitojnë ndërmarrjet dhe subjektet tjera ekonomike (bankat,
institucionet dhe organizatat e tjera financiare dhe jofinanciare) 10 Shumica e emitentëve të
obligacioneve, çofshin ato qeveri qendrore, korporata ose organe lokale të pushtetit, letrat me
vlerë i emitojnë në tregun e tyre vendor. Por është e mundur që të emitohen edhe obligacione
ndërkombëtare11. Banka Botërore (World Bank), dhe disa organizata tjera nuk kanë treg të vetin
domicil, prandaj gjithmonë obligacionet e tyre janë ndërkombëtare dhe emitohen në dy forma
themelore (Obligacionet e jashtme dhe Euroobligacione). Fletëobligacionet duhet të përmbajnë;
(firmën emrin dhe selin e emituesit, firmën emrin e blerësit, lartësin e normës së kamates,
përqindjen e kamates në fitim, afatet e pagimit të 15 kyegjësë dhe kamates, si dhe vendin, datën e
emitimit me numër serik dhe kontrollues të fletobligacionit). Kurse me rastin e emitimit të
fletëobligacioneve, përcaktohet me ligj; (shumën e përgjithshme të emitimit te
fletëobligacioneve, garancionet e dhëna, mënyrën e emitimit, lartësin e kamatës, mënyrën e
përllogaritjes së kamatrës dhe pagesa e kamatës, pjesëmarrja në fitim, burimet e mjeteve nga do
të paguhen fletëobligacionet, mbrojtja gjygjësore e kryegjësë dhe të kamatës si dhe mundësin e
ndërrimit të fletëobligacioneve me letra tjera me vlerë).

2.5.2 Obligacionet shtetërore

10
Merovci, S. (2008) Tregjet Financiare. fq.108
11
Merovci, S. (2008) Tregjet Financiare, fq.109

11
Obligacionet shtetërore janë tituj me afat maturimi më të gjatë se një vit nga data e emetimit, të
cilat emetohen nga shteti shqiptar, i përfaqësuar nga Ministria e Financave 12. Pra kemi të bëjmë
me instrumente të borxhit qeveritar të garantuara nga qeveria shqiptare. Shteti mund të emetojë
obligacione shtetërore për të plotësuar nevojat e veta për likuiditet. Qeveria mund të marrë borxh
për të financuar deficitin buxhetor, për të financuar mungesën momentale të likuiditetit për të
paguar garancitë shtetërore etj. Këto janë, zakonisht, obligacione pa garanci pasi konsiderohen si
titujt më të sigurt në krahasim me obligacionet e shoqërive aksionare 13.Ashtu si edhe për bonot e
thesarit, vendimi për emetimin e obligacioneve shtetërore miratohet nga organi i autorizuar i
emetuesit dhe përmban po të njëjtët elementë.Ato mund të blihen në tregun primar nga banka,
institucione financiare, investitorë institucionalë, persona juridikë e individë, kurse në tregun
sekondar mund të blihen dhe të shiten nga persona juridikë të tjerë, si dhe individë14.

2.5.3 Dallimi midis aksioneve dhe obligacioneve nga këndvështrimi i investitorit

Si aksionarët edhe titullarët e obligacioneve janë të ekspozuar ndaj rrezikut për të pësuar
humbje, e cila në rastin më të mirë është e barabartë me shumën e kapitalit të investuar.
Eksperienca tregon se aksionarët janë më të ekspozuar ndaj rrezikut se zotëruesit e
obligacioneve, për faktin se mbajtësi i obligacioneve arrin të parashikojë fitimin e tij, veçanërisht
kur është zotërues i titujve afat shkurtër. Ndërsa, aksionari nuk mund të parashikojë fitimet e tij,
pasi kjo varet nga ecuria e shoqërisë në treg. Rreziku më i madh që hasin aksionet evidentohet,
në situatën kur falimenton shoqëria. Në rast të falimentimit të shoqërisë do të paguhen fillimisht
zotëruesit e obligacioneve, si kreditorë të shoqërisë, dhe më pas aksionarët. Në një situatë të
tillë,zotëruesit e obligacioneve mund të rekuperojnë një pjesë të kapitalit të investuar, ndërsa
aksionarët pësojnë pothuajse gjithmonë humbje totale të kapitalit 15. Nëse i referohemi të
ardhurave, aksionet premtojnë fitime më të mëdha se obligacionet. Yield-i përfaqëson përqindjen
e fitimit të realizuar mbi kapitalin e investuar.Rendimenti më i lartë nënkupton risk më të madh.
Kush investon në aksione pra, mund të presë në periudhën e gjatë një rendiment më të lartë se ai

12
Neni 22, Ligji Nr. 9879, datë 21.02.2008, “Për Titujt”.
13
Malltezi A, Rystemaj J, Pelinku L, Aspekte të së drejtës së biznesit në Shqipëri, Mediaprint, Tiranë 2013, fq. 65.
14
Neni 26, Ligji Nr. 9879, datë 21.02.2008, “Për Titujt”.
15
Krasniqi, A., 2019. Letrat me vlere

12
i përfituar nga obligacionet, por ekspozohet ndaj risqeve më të mëdha. Nga ana tjetër
obligacionet, të paktën në rastet normale, janë më fitimprurëse dhe me më shumë risk se një
depozitë bankare. Këto lidhje nuk janë të rastësishme, por i korrespondojnë një rregulli bazë të
tregjeve financiare, sipas të cilit, sa më i lartë është rendimenti, aq më i lartë është risku. Në fakt,
rendimenti më i lartë nuk është gjë tjetër veçse shpërblimi për riskun më të madh që ndërmerr
investitori.

2.5.4 Obligacionet e Korporatave

Obligacionet e korporatave janë letra me vlerë të borxhit të emetuara nga korporatat private dhe
publike. Kur dikush blen një obligacion korporate, i jep hua para "emetuesit", kompanisë që
emetoi obligacionin. Në këmbim, kompania premton t'i kthejë paratë, të njohura gjithashtu si
"principale", në një datë maturimi të caktuar.Emetimi i një obligacioni të korporatës është një
mënyrë e zakonshme për korporatat për të mbledhur para për operacionet e tyre të biznesit. Ideja
prapa emetimit të obligacioneve të korporatave është të sigurohet një kredi biznesi që është e
favorshme si për emetuesin (huamarrësin) ashtu edhe për mbajtësin e obligacioneve
(investitori)16.Obligacionet lëshohen nga qeveritë dhe korporatat kur duan të mbledhin para .
Duke blerë një obligacion, ju po i jepni emetuesit një hua dhe ata bien dakord t'ju paguajnë
vlerën nominale të kredisë në një datë të caktuar dhe për t'ju paguar interesin periodik hap një
shtresë të mbyllur pagesash gjatë rrugës, zakonisht dy herë në vit .Obligacionet kanë disa
disavantazhe: ato janë borxh dhe mund të dëmtojnë një kompani me levë të lartë , korporata
duhet të paguajë interesin dhe principalin kur ato të mbarojnë, dhe mbajtësit e obligacioneve
kanë një preferencë ndaj aksionarëve pas likuidimit.Rreziqet kryesore që lidhen me obligacionet
e korporatave janë rreziku i kredisë, rreziku i normës së interesit dhe rreziku i tregut . Përveç
kësaj, disa obligacione të korporatave mund të thirren për riblerje nga emetuesi dhe të paguhet
principali i tyre përpara datës së maturimit.Ekzistojnë pesë kategori themelore të obligacioneve
të korporatave: shërbimet publike, transporti, industritë, bankat dhe kompanitë financiare dhe
çështjet ndërkombëtare . Pesë kategoritë mund të ndahen më tej. Për shembull, kategoria e
transportit përfshin linjat ajrore, hekurudhat dhe kompanitë e kamionëve.

2.5.5 Financimi i biznesit nëpërmjet emetimit të obligacioneve

16
Kadi, Xh. (2014) Aspekte të emetimit dhe trgtimit të titujve. Për mbrojtjen e grades shkencore “Doktor’. Tiranë. Universiteti i
Tiranës, Fakulteti i drejtësisë, Departamenti i të drejtës civile.

13
Ekzistenca e një tregu të brendshëm të kapitalit, aktiv dhe efikas, veçanërisht i tregut të
obligacioneve, do t'u jepte bizneseve një alternativë më të mirë financimi kur bankat nuk mund ta
bëjnë këtë. Kështu, duke korrigjuar çdo efekt të mundshëm negativ që mund të ketë në ekonomi
nga kriza e kredisë së sistemit bankar 17. Kjo mënyrë financimi zbatohet nëpërmjet emetimit të
instrumenteve financiare të borxhit (obligacioneve). Normalisht, emetimi i letrave me vlerë të
borxhit është më pak i kushtueshëm sesa marrja e një kredie. Arsyeja pse kjo nuk është aq e
shtrenjtë sa huamarrja nga bankat, lidhet me faktin se janë shmangur kostot e monitorimit, si
raportet për gjendjen financiare të huamarrësit, që kërkohen nga huadhënësit. Një avantazh tjetër
i financimit nëpërmjet emetimit të obligacioneve është mundësia e përdorimit të një game shumë
të gjerë subjektesh nga të cilat mund të kryhet huamarrja. Letrat me vlerë të emetuara në këtë
mënyrë mund të blihen nga investitorë institucionalë, si fondet e pensioneve apo investimeve, si
dhe nga kompani dhe individë të tjerë. Ky grup i gjerë subjektesh garanton financime të cilat nuk
mund të garantoheshin nga një bankë apo një financues i vetëm. Nga këndvështrimi i kompanisë
emetuese, prania e një numri të madh blerësish të obligacioneve shihet si më pak shqetësuese
sesa autoriteti i një huadhënësi të vetëm, siç është një bankë. Nga këndvështrimi i investitorit, kjo
është mënyra e preferuar e financimit pasi instrumentet e borxhit garantojnë të ardhura fikse dhe
janë të tregtueshme, që do të thotë se një investitor (mbajtësi i obligacioneve) mund ta tregtojë
atë në çdo kohë pasi ta ketë blerë, pa pritur maturimin e obligacionit.

2.5.6 Emetimi i obligacioneve

Ashtu si për aksionet, edhe për obligacionet ekziston tregu primar dhe tregu sekondar. Ndryshimi
qendron se ju do të gjeni në treg si kompani, ashtu dhe qeverinë. Kur qeveria nuk ka fonde të
mjaftueshme për të financuar projektet apo programet, mund të marrë hua duke emetuar
obligacione18 .Tregu primar -Procesi i huamarrjes në tregun e kapitalit është i ngjashëm me atë
të emetimit të aksioneve. Mirëpo, në vend që ju të bëheni aksioner, ju bëheni një huadhënës.Kur
ju blini një obligacion, ju keni dhënë hua paratë tuaja tek një kompani apo qeverisë, pra tek një
emetues, i cili ju premton t'ju ktheje paratë në të ardhmen. Shuma e huasë, e quajtur principali
(shuma fillestare) paguhet në fund të afatit të obligacionit, afat, i cili mund të jetë deri në 30 vjet

17
Levine, R. (1997) Financial Development and Economic Growth: Views and Agenda
18
https://amf.gov.al - Autoriteti i Mbikëqyerjes Financiare (AMF Albania)

14
apo më shumë. Në të njëjtën kohë emetuesi premton të paguaje interesin sipas një normë të
caktuar. Kjo paguhet, zakonisht, dy herë në vit, deri në fund të jetës së obligacionit.
Tregu sekondar- Ju mund të mos dëshironi ta mbani obligacionin derisa emetuesi të ktheje
principalin tuaj. Ju mund ta shisni atë tek një investitor tjetër në tregun sekondar. Si dhe tek
aksionet, emetuesi nuk përfiton direkt fonde nga tregtimi sekondar i obligacioneve. Nëse ju do ta
shisni obligacionin, çmimi i tij do të varet nga shumë faktorë, duke marrë parasysh llojin e
obligacionit që mbani, norma e interesit të tregut në kohën e shitjes, etj. Nëse normat e interesit
janë duke u rritur, ju mund të pësoni humbje nga shitja, dhe e kundërta.

2.5.7 Rangimi (listimi) i obligacioneve

Menaxheret profesionalë, gjatë ushtrimit të funksioneve të tyre, perdorin metoda dhe teknika nga
më të ndryshmet për analizimin e informacioneve për kompanitë emituese të obligacioneve, se
ata do t’u permbahen me korrektësi dhe në kohë obligimeve të kontraktuara, me kontraten për
kreditin në të ardhmen.Kjo aktivitet menaxherial njihet si analizë e kreditit. 19
Agjencitë e vlerësimit janë organizata të specializuara që analizojnë emetuesit dhe caktojnë
vlerësimet e kreditit. Nuk ka aq shumë prej tyre: rreth njëqind në të gjithë botën. Midis tyre janë
ndërkombëtare dhe kombëtare. Agjencitë më të famshme ndërkombëtare të vlerësimit janë:
Standard & Poors,Moody's,Vlerësimet e Fitch.Ata quhen gjithashtu "tre të mëdhenj".

3.Rast Studimi Bursa NYSE dhe AMEX

3.1 Bursa e New York (NYSE)

Bursa e Nju Jorkut e gjurmon origjinën e saj në Marrëveshjen Buttonwood të nënshkruar nga 24
agjentë aksionesh më 17 maj 1792, si përgjigje ndaj panikut të parë financiar në kombin e ri. Ai
vendosi rregulla për mënyrën se si mund të tregtohen aksionet dhe vendosi komisione të
caktuara. Marrëveshja synonte të nxiste besimin e publikut në tregje dhe të siguronte që
marrëveshjet të kryheshin ndërmjet palëve të besuara.

19
Merovci, S. (2008) Tregjet Financiare. fq.129

15
Megjithëse Marrëveshja Buttonwood shënon themelimin zyrtar të NYSE, Exchange i ka rrënjët
që në vitet 1600 dhe themelimi i tregjeve të kapitalit të SHBA. Në vitin 1624, holandezët
themeluan New Amsterdam në skajin jugor të Manhatan-it dhe ndërtuan një strehë nga ku rruga
e merr emrin e saj; drejtimin në lindje nga ajo që tani është Broadway tatëpjetë në lumin East.
Kompromisi i vitit 1790 çimentoi rolin e Wall Street-it si kryeqyteti financiar i vendit.
Marrëveshja lejoi Alexander Hamilton, Sekretarin e Parë të Thesarit të Shteteve të Bashkuara, të
zbatonte politikën e tij fiskale të pagimit të borxhit të Luftës Revolucionare duke përdorur bono
të emetuara nga federale. Vizioni ekonomik dhe financiar i Hamilton përfshinte marrjen federale
të borxhit nga Lufta Revolucionare, krijimin e një banke qendrore dhe mbështetjen për
prodhimin vendas. Në vitet e para të Bursës, tregtimi i aksioneve vazhdoi në baza joformale në
kafenetë aty pranë ku zakonisht mblidheshin tregtarët. Deri në vitin 1817, tregu i aksioneve ishte
mjaft aktiv për të inkurajuar ndërmjetësit të krijonin një organizatë formale. Një kushtetutë u
miratua më 8 mars 1817, duke krijuar Bordin e Bursës dhe Bursës së Nju Jorkut, paraardhësin e
NYSE-së së sotme. Që nga fillimi, rregulloret rregullonin tregtinë. Kushtetuta parashikonte
rregulla të hollësishme për transaksionin e biznesit dhe vendosi gjoba për të mbajtur nën kontroll
agjentët e çrregullt. Bursa e re mori me qira një dhomë në 40 Wall Street, ku agjentët
mblidheshin dy herë në ditë për të tregtuar një listë me 30 aksione dhe obligacione. Nga foltorja
presidenti thirri me radhë emrin e çdo letre me vlerë, ndërsa agjentët bërtisnin ofertat dhe ofertat
nga karriget e caktuara për ta. Kjo ishte origjina e termit "vend", i cili, që atëherë, ka nënkuptuar
një anëtarësim në NYSE. Numri dhe shumëllojshmëria e letrave me vlerë të tregtuara në NYSE u
rrit në mënyrë të qëndrueshme ndërsa Amerika rritej. Shtetet dhe bashkitë lëshuan obligacione
për të financuar ndërtimin e kthesave, kanaleve dhe urave. Bankat, kompanitë e sigurimeve dhe
hekurudhat lëshuan aksione për të mbledhur kapitalin e nevojshëm për t'u zhvilluar dhe zgjeruar.
Deri në fund të Luftës Civile, më shumë se 300 aksione dhe obligacione të ndryshme u tregtuan
në NYSE. Exchange u zhvendos në shtëpinë e saj të parë të përhershme - në një pjesë të faqes së
saj aktuale Broad Street - në 1865.
Përparimet teknologjike të NYSE rezultuan të paçmueshme gjatë pandemisë COVID-19. Më 23
mars 2020, për herë të parë në historinë e saj, NYSE operoi pa një Kat Tregtimi pas mbylljes dhe
kalimit në tregtimin e plotë elektronik për shkak të COVID-19. Ndërsa tregtimi elektronik mbeti
i pandërprerë, të dhënat treguan se funksionimi me Katin e Tregtisë u ofron investitorëve nivelin
më të lartë të cilësisë së tregut. Kati u rihap pjesërisht më 26 maj 2020. Momente të tjera të

16
paqëndrueshme në historinë e Bursës përfshijnë 11 shtator 2001. Rihapja e tregjeve më 17
shtator pas sulmeve terroriste të 11 shtatorit përfaqësoi qëndrueshmërinë dhe rëndësinë e Nju
Jorkut Bursa si zemra e tregjeve globale të kapitalit. 20
Kemi lloje të aktereve te ndryshem që tregëtojnë në Bursen e NYSE, që tregtojnë në këto bursa
janë:
1. Broker në dysheme
2. Tregtarët në dysheme
3. Specialistët
4. Antarët jashtë buresore 21

3.2 Ankandi i Mbylljes së NYSE: Rëndësia dhe dinamika e qarkullimit ditore të

likuiditetit në Tregun e Kapitalit

Ankandi i mbylljes së Bursës së Nju Jorkut (NYSE) është një ngjarje vendimtare në ditën e
tregtimit, duke siguruar likuiditet të konsiderueshëm dhe duke shërbyer si ngjarja kryesore e
likuiditetit për investitorët institucionalë dhe me pakicë. Këtu janë disa detaje kryesore:
Përmbledhje e ankandit të mbylljes së NYSE:
Ankandi mbyllës i NYSE tregton mesatarisht 18.9 miliardë dollarë në ditë. Ai përbën një
likuiditet të konsiderueshëm, i cili ndihmon në minimizimin e kostove të ndikimit në treg për
tregtitë e mëdha. Duke krahasuar çmimin e mbylljes me çmimin mesatar të ponderuar të vëllimit
(VWAP) të dy minutave të fundit, aksionet e S&P 500 tregojnë një ndryshim çmimi prej më pak
se 0.053%.
Madhësia mesatare e ankandit për vlerë është rreth 37 milionë dollarë.
Pjesëmarrësit e tregut:
Agjentët e dyshemesë dhe Krijuesit e Përcaktuar të Tregut (DMM) kontribuojnë ndjeshëm në
mbylljen e likuiditetit, duke zënë mesatarisht mbi 35% të likuiditetit total. Informacioni i
ankandit shpërndahet çdo sekondë midis orës 15:50 dhe 16:00, duke siguruar transparencë për
pjesëmarrësit e tregut.
1. Rëndësia dhe ndikimi:
2. Likuiditeti dhe anonimiteti:

20
https://www.nyse.com/history-of-nyse
21

17
Likuiditeti dhe anonimiteti i rëndësishëm në afërsi ndihmojnë për të minimizuar ndikimin e
tregjeve të mëdha. Kjo është veçanërisht e dobishme për investitorët institucionalë që duhet të
ekzekutojnë porosi të mëdha pa lëvizur ndjeshëm tregun.
Transparenca:
Shpërndarja në kohë reale e informacionit të ankandit rrit transparencën e tregut dhe ndihmon
pjesëmarrësit të marrin vendime të informuara.
Dislokimi i çmimit dhe pjesëmarrja në ankanda apo në tregun e Burses së NYSE:
1. Studimet mbi ankandin e mbylljes së NYSE kanë treguar se pjesëmarrja dhe zhvendosja
e çmimeve janë minimale, duke treguar një proces ankandi funksional mirë që
grumbullon në mënyrë efektive ofertën dhe kërkesën. Hulumtimet e mëparshme janë
fokusuar në likuiditetin, pjesëmarrjen dhe zhvendosjen e çmimeve në ankandin e
mbylljes së NYSE. Hulumtimi i fundit synon të kuptojë ndikimin e çmimit të dorëzimit të
urdhrit të ankandit dhe se si ai ndikon në dinamikën e përgjithshme të tregut.22

3.3.Llojet e Obligacioneve në Bursën e New Yorkut

Obligacionet në kontekstin e Bursës së New Yorkut (NYSE) janë instrumente financiare të

shpërndara nga korporatat, entitetet si dhe instutcionet e tjera për të marrë borxh nga investitorët.
Ato shërbejnë si një mënyrë për të mbledhur fonde, duke ofruar një normë të caktuar të interesit
dhe duke detyruar pagime periodike të interesit për një periudhë të caktuar, derisa të maturizojnë
dhe të kthehen vlerës së huazuar në fjalë.

Kemi disa lloje te obligacioneve të cilat janë të tregtueshme në bursen e NYSE, disa nga ato
janë:
 Obligacionet e konvertueshme
 Obligacionet e Korporatës I huaj
 Obligacion në Emetuesi i huaj - SHBA
 Obligacion ne Monedha jo-SHBA
 Obligacion me Kupon Zero23

22
https://www.nyse.com/trading-data
23
Small Cap Equity Market | NYSE American

18
Obligacionet e konvertueshme: Janë një opsion fleksibël financimi për kompanitë. Një
obligacion i konvertueshëm u ofron investitorëve një lloj sigurie hibride, e cila ka veçori të një
obligacioni si pagesat e interesit, duke ofruar gjithashtu mundësinë e zotërimit të aksioneve.
Raporti i konvertimit të këtij obligacioni përcakton se sa aksione aksionesh mund të merrni nga
konvertimi i një obligacioni. Për shembull, një raport 5:1 do të thotë që një obligacion do të
konvertohej në pesë aksione të aksioneve të zakonshme.
Obligacionet Korporative: janë letra me vlerë borxhi të lëshuara nga një korporatë me qëllim që
të mblidhen para për të rritur biznesin, për të paguar faturat, për të bërë përmirësime kapitale, për
të bërë blerje dhe për nevoja të tjera të biznesit.
Obligacionet u shiten investitorëve dhe kompania merr kapitalin që i nevojitet dhe në këmbim,
investitorit i paguhet një numër i paracaktuar pagesash interesi me një normë interesi fikse ose të
ndryshueshme. Kur obligacioni skadon, ose "arrin maturimin", pagesat pushojnë dhe investimi
origjinal kthehet. Mbështetja për obligacionin është përgjithësisht aftësia e kompanisë për të
shlyer, e cila varet nga perspektivat e saj për të ardhurat dhe përfitimin e ardhshëm. Në disa raste,
asetet fizike të kompanisë mund të përdoren si kolateral.24
Obligacion në Emetuesi i huaj – SHBA: Emetimi i obligacioneve nga një emetues i huaj në
SHBA është një praktikë e zakonshme për kompani të huaja që duan të përfitojnë nga tregu i
kapitalit në Shtetet e Bashkuara. Këto obligacione janë të lëshuara në dollarë amerikanë dhe janë
tërheqëse për investitorët që jetojnë ose operojnë në SHBA për shkak të diversifikimit të
portofolit të tyre dhe përfitimeve të mundshme të kurseve të këmbimit. Kompanitë e huaja
shpesh përdorin këtë mënyrë për të rritur kapitalin në tregjet financiare më të mëdha dhe për të
përballuar nevojat e tyre për financim të huazuar.
Obligacion ne Monedha jo-SHBA-I referohet çdo monedhe tjetër përveç dollarit të Shteteve të
Bashkuara (USD). Në kontekstet financiare, veçanërisht në kuadrin e tregtisë dhe financave
ndërkombëtare, transaksionet mund të shprehen në monedha të ndryshme në varësi të vendeve të
përfshira dhe sistemeve të tyre monetare përkatëse. Jo- Transaksionet e monedhës amerikane
përfshijnë monedha të tilla si Euro (EUR), Stërlina Britanike (GBP), Yen Japonez (JPY), Franga
Zvicerane (CHF) dhe shumë të tjera. Këto monedha përdoren në tregtinë globale për qëllime të
ndryshme, duke përfshirë tregtinë ndërkufitare, investimet dhe aktivitetet financiare. Kuptimi
dhe menaxhimi i transaksioneve të monedhës jashtë SHBA-së është thelbësor për bizneset dhe

24
https://www.investopedia.com

19
investitorët që operojnë ndërkombëtarisht, pasi luhatjet e kursit të këmbimit mund të ndikojnë në
vlerën e transaksioneve dhe investimeve të shprehura në këto monedha.
Obligacionet zero Kupon: Disa obligacione emetohen si instrumente me kupon zero që nga
fillimi, ndërsa obligacione të tjera shndërrohen në instrumente me kupon zero pasi një institucion
financiar i heq kuponët dhe i ripaketon si obligacione me kupon zero. Për shkak se ato ofrojnë të
gjithë pagesën në maturim, obligacionet me kupon zero priren të luhaten në çmim, shumë më
tepër sesa obligacionet me kupon.

Tabela 1. Analiza e Qarkullimit të Obligacioneve në Bursën e NYSE për Periudhën 2020-2022

Qarkullimi në
Viti (Trilionë USD) Llojet e obligacioneve Faktorë Ndikues
2020 2.773 Trilionë Obligacione Korporative, obligacione Paqëndrueshmëria e
USD të SHBA tregut shkaktuar nga
COVID-19

2021 2.874 Trilionë Obligacione Korporative, obligacione Rimëkëmbja

USD të SHBA ekonomike pas
pandemisë
2022 2.980 trilionë Obligacione Korporative, obligacione Pasiguri ekonomike
USD të SHBA globale

Në tabelën më lartë kemi paraqitur qarkullimin e oblgacioneve në bursën NYSE për periudhën
2020-2022.
Nga tabela shohim se viti 2020 kishte qarkullim 2.773 trilionë dollarë .Viti 2021 ishte një vit me
qarkullim më ta lartë krahasuar me vitin paraprak , qarkullimi ishte rritur për 10% krahasuar me
vitin paraprak .Kryesisht kjo rritje ka ardhur si pasoj e rimëkembjes ekonomike pas
pandemisë ,masave tjera lehtësuese që kanë marrë qeverite dhe njëherit ngritja e aktivitetit
ekonomik .
Viti 2022 kishet qarkullim pre 2.980 trilionë dollarë apo 4.7% më shumëkrahasuar me vitin
paraprak .Kryesisht viti 2022 kishte në vetvete situaten e pasigurisë ekonomike globale ,lufta ne
ukraine ishte një nga arsyet që kishte ndikim edhe në burse NYSE që qarkullimi të mos rritej
më shumë.

20
 3.4 . Bursa AMEX

AMEX daton në fund të shekullit të 18-të, kur tregu tregtar amerikan ishte ende në zhvillim. Në
atë kohë, pa një bursë të formalizuar, agjentët e aksioneve mblidheshin në kafene dhe në rrugë
për të tregtuar letrat me vlerë. Për këtë arsye, AMEX u bë i njohur në një kohë si Nju Jork Curb
Exchange.
Tregtarët që u takuan fillimisht në rrugët e Nju Jorkut u bënë të njohur si ndërmjetës të gurëve të
poshtëm. Ata ishin të specializuar në tregtimin e aksioneve të kompanive në zhvillim. Në atë
kohë, shumë nga këto biznese në zhvillim ishin në industri të tilla si hekurudhat, nafta dhe
tekstilet, ndërsa ato industri ishin ende duke u nisur.
Në shekullin e 19-të, ky lloj tregtimi në kufi ishte informal dhe mjaft i çorganizuar. Në vitin
1908, Agjencia e Tregut Curb të Nju Jorkut u krijua për të sjellë rregulla dhe rregullore në
praktikat tregtare. Në vitin 1929, Tregu Curb i Nju Jorkut u bë Bursa e Nju Jorkut. Ai kishte një
dysheme të formalizuar tregtare dhe një sërë rregullash dhe rregulloresh. Në vitet 1950, gjithnjë e
më shumë biznese në zhvillim filluan të tregtonin aksionet e tyre në Bursën Curb të Nju Jorkut.
Vlera e kompanive të listuara në bursë pothuajse u dyfishua midis viteve 1950 dhe 1960, duke
shkuar nga 12 miliardë dollarë në 23 miliardë dollarë gjatë asaj kohe. Bursa Curb e Nju Jorkut
ndryshoi emrin e saj në Bursa Amerikane në 1953. 25

3.4.1. Llojet e Obligacioneve në Bursën e AMEX

Obligacionet në Bursën e AMEX janë instrumente financiare të detyrimeve borxhore të lëshuara

nga korporatat, qytetet, entitetet publike dhe qeveritë qendrore për të mbledhur kapital nga
investitorët. Këto obligacione ofrojnë një mënyrë të sigurt dhe të strukturuar për të investuar,
duke siguruar një të ardhme të rregullt të interesit dhe një afat të përcaktuar për kthimin e
kapitalit. Investitorët shpesh zgjedhin obligacionet për diversifikim në portofolion e tyre, duke
pasur parasysh se ato ofrojnë një rrezik më të ulët krahasuar me tregun e aksioneve. Në tregun e
kapitalit, analistët dhe investitorët e përdorin këtë lloj instrumenti për të fituar të ardhura stabile
25
https://www.investopedia.com/terms/a/amex.asp

21
dhe për të mbrojtur kundër lëvizjeve të tregut. Obligacionet gjithashtu mund të ofrojnë avantazhe
fiskale për investitorët, duke i bërë ato tërheqëse për një numër të gjerë të investitorëve të tregut
financiar.
Kemi disa lloje te obligacioneve të cilat tregtohen në AMEX siç janë:

 Obligacionet Korporative
 Obligacionet Komunale
 Obligacionet e Konvertueshme
 Obligacionet e Lëshuara nga Qeveria

Obligacionet Korporative: Këto detyrime borxhi janë të lëshuara nga korporatat për të marrë hua
nga investitorët. Ato ofrojnë një nivel të caktuar të interesit dhe një afat të përcaktuar të
shlyerjes. Korporatat shpesh përdorin këto obligacione për të financuar rritjen e tyre, investime të
reja, ose për të refinancuar borxhet ekzistuese.
Obligacionet Komunale: Janë detyrime borxhi të lëshuara nga qytetet, komunat, apo entitetet
publike për të financuar projekte infrastrukturore dhe shërbime publike. Këto obligacione shpesh
ofrojnë një taksë të ulët të interesit dhe përfitime fiskale për investitorët, duke e bërë tërheqëse
për ata që duan të investojnë në komunitetin e tyre lokal.
Obligacionet e Konvertueshme: Ato janë detyrime borxhi që janë të konvertueshme në aksione të
kompanisë emituese në një moment të caktuar të ardhshëm, në bazë të kushteve të përcaktuara në
dokumentacionin e lëshimit. Kjo lloj obligacioni ofron një kombinim të përfitimeve të
obligacioneve tradicionale me mundësinë për të përfituar nga rritja e vlerës së aksioneve, në
rastin kur performanca e kompanisë është e suksesshme.
Obligacionet e Lëshuara nga Qeveria: Përfshijnë detyrimet e borxhit të lëshuara nga qeveria
qendrore për të mbledhur fonde për shpenzimet publike dhe për të menaxhuar financat e tyre.
Këto obligacione janë të konsideruara si investime të sigurta për shkak të kredibilitetit të lartë
financiar të qeverisë, dhe ofrojnë një nivel të sigurt të interesit për investitorët.

22
 3.4.2. Ankandi i Mbylljes së AMEX: Rëndësia dhe dinamika e qarkullimit ditore të
likuiditetit në Tregun e Kapitalit
Qarkullimi i obligacioneve në Bursën AMEX paraqet vlerën totale të transaksioneve të kryera
me obligacione gjatë një dite të tregtisë. Ky indikator tregon sa lehtë mund të blini ose shisni
obligacione në treg. Niveli i qarkullimit gjithashtu mund të reflektojë interesin dhe aktivitetin e
investitorëve për këtë lloj instrumenti financiar. Informacioni mbi qarkullimin e obligacioneve
është kritik për analistët dhe investitorët për të kuptuar likuiditetin dhe performancën e tregut të
kapitalit për obligacione specifike. Analizat e qarkullimit të obligacioneve ofrojnë një vështrim
të thelluar mbi dinamikën dhe stabilitetin e tregut të kapitalit. Qarkullimi ditore i obligacioneve
mund të ndryshojë në varësi të aktivitetit të tregut dhe interesit të investitorëve për këtë lloj
instrumenti financiar. Për të kuptuar më mirë qarkullimin e obligacioneve, është e rëndësishme
monitorimi i statistikave të transaksioneve dhe vlerësimeve të tregut të kapitalit.
Sipas analizave tregojnë se qarkullimet te cilat janë bërë mesatarisht, rreth 4 viteve te fundit, ka
pasur një mesatare qarkullimi rreth 50 miliard dollar në ditë, prej letrave me vlerë të ndryshme.

3.4.3 Dinamika e Qarkullimit të Obligacioneve në Bursën e AMEX: Analiza për

Periudhën 2019-2022

Volumi i tregtimit të obligacioneve është masa totale e obligacioneve që janë tregtuar në një
periudhë të caktuar kohe. Ky volum reflekton aktivitetin në tregun e obligacioneve dhe mund të
ndikojë në likuiditetin dhe çmimet e obligacioneve. Një volum i lartë tregtimi zakonisht tregon
një treg të shëndetshëm dhe aktiv, ku obligacionet mund të blihen dhe shiten lehtësisht. Kur ka
një volum të lartë tregtimi, likuiditeti në treg është më i madh, duke bërë të mundur që
transaksionet të realizohen me kosto më të ulëta dhe me ndikim minimal në çmimet e tregut. Nga
ana tjetër, një volum i ulët tregtimi mund të sinjalizojë mungesë interesimi nga investitorët dhe
mund të çojë në rritjen e spread-eve midis çmimit të blerjes dhe çmimit të shitjes.

Tabela 2. Analiza e Qarkullimit të Obligacioneve në Bursën e AMEX për Periudhën 2020-2022

Viti Volumi i Rendimenti i Çmimet e Ngjarje Kryesore Shuma në

Tregtimit Obligacioneve Obligacioneve Dollarë
2020 Shumë i lartë Shumë i ulët Të larta Pandemia COVID-19
shkaktoi paqëndrueshmëri 1.5 trilionë

23
 ekonomike dollarë
2021 I lartë Filloi të rritet Filluan të ulen Rimëkëmbja ekonomike
nga pandemia 1.3 trilion
dollarë
2022 I ulët Në rritje Të ulëta Rritja e normave të
interesit nga FED për të 1 trilion
luftuar inflacionin dollarë

Tabela më lartë paraqet një përmbledhje të zgjeruar ku japet një pamje të përgjithshme të
qarkullimit të obligacioneve në bursën AMEX për periudhën 2020-2022, duke përfshirë faktorët
kryesorë që kanë ndikuar në tregjet financiare gjatë kësaj periudhe.

Volumi i tregtimit të obligacioneve u rrit ndjeshëm për shkak të paqëndrueshmërisë ekonomike

të shkaktuar nga pandemia COVID-19.Rendimentet ranë në nivele shumë të ulëta për shkak të
uljes së normave të interesit nga FED dhe masave stimuluese.Çmimet ishin të larta, me kërkesë
të rritur për obligacione si aset të sigurt.Pandemia COVID-19, masat stimuluese fiskale dhe
monetare, normat e ulëta të interesit nga FED.Qarkullimi i obligacioneve ishte rreth 1.5 trilion
dollar.

Viti 2021 kishte një volum të lartë, por filloi të stabilizohet me rimëkëmbjen ekonomike nga
pandemia.Filloi të rritet për shkak të pritjeve për rritje të normave të interesit dhe presioneve
inflacioniste.Çmimet e Obligacioneve filluan të ulen si pasojë e pritjeve për rritje të normave të
interesit.Rimëkëmbja ekonomike, pritjet për rritje të normave të interesit, presionet inflacioniste,
vazhdimi i politikave stimuluese.Qarkullimi i obligacioneve pë vitin 2021 ishte rreth 1.3 trilion
dollarë.

Viti 2022 ishte një vit ku Volumi I tregtimit filloi të ulet për shkak të rritjes së normave të
interesit dhe shqetësimeve për recesion. Rendimentet nga obligacionet u rritën ndjeshëm për
shkak të rritjes së normave të interesit nga FED për të luftuar inflacionin.Në anën tjetër si pasoj e
rritjes së normave të interesit çmimet e obligacioneve u zvogëluan .Gjatë vitit 2022 qarkullimi I
obligacioneve ishte rreth 1 trilion dollarë.

24
 4.KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME

Ky punim ka diskutuar kërkesënn dhe oferten për obligacione ,po ashtu edhe disa nga
avantazhet e emetimit të obligacioneve,njëherit është analizuar kërkesa dhe oferta pë obligacione
në burën NYSE dhe AMEX për periudhën 2020-2022. NYSE dhe AMEX janë ndër bursat më të
mëdha dhe më të rëndësishme në botë. Tregtimi i obligacioneve në këto tregje ka një rol
thelbësor për ekonominë globale, duke ofruar likuiditet, transparencë dhe mundësi financimi për
kompani dhe qeveri.

Bursat NYSE dhe AMEX kanë pasur një rol të rëndësishëm në tregtimin e obligacioneve gjatë
viteve 2020-2022 dhe në përgjithësi. Ato kanë ofruar një platformë të sigurt dhe të besueshme

25
për investitorët, duke ndihmuar në stabilizimin dhe rritjen e tregjeve financiare globale,edhe
përkundë krizave që janë shfaqur këto bursa kanë vazhduar aktivitetin e tyre dhe njëherit rritjen e
qarkullimit për tregtimin e obligacioneve .

Nga kjo që shtjelluam lidhur me këtë arrijm në disa konkluzione dhe rekomandime se:
1.Emetimi i obligacioneve është një veprim ekonomikisht i arsyeshëm dhe ligjërisht më i sigurt
si për emetuesin e obligacionit ashtu edhe për blerësin.

2. Firmat e biznesit mund të mbledhin fonde nga më shumë burime financiare dhe nëpërmjet
instrumenteve të ndryshme. Burimet financiare nuk mund t'i alokohen ndërmarrjes pa palë. Ata
kërkojnë menjëherë një dalje nga sipërmarrja, për të kompensuar financimin.
3. Ekzistojnë një larmi burimesh të jashtme financimi, të cilat mund të ndahen në dy lloje
kryesore: financim nëpërmjet borxhit dhe financim nëpërmjet kapitalit të vet. Shumë pak biznese
operojnë pa përdorur të dyja, financimin e borxhit dhe financimin e kapitalit.
4. Emetimi i letrave me vlerë të borxhit kushton më pak se marrja e një kredie. Në lidhje me
huamarrjen bankare, mund të preferohet emetimi i obligacioneve sepse redukton kostot e
financimit për huamarrësit.

5. Pavarësisht se obligacioni trajtohet si instrument financiar, ajo në thelb mbetet një kontratë
ndërmjet huadhënësit dhe huamarrësit, në të cilën realizohet ajo që palët i kanë premtuar njëra-
tjetrës.

6. Firma e biznesit duhet të bëjë një zgjedhje strategjike duke analizuar avantazhet dhe
disavantazhet e secilës mënyrë për të financuar nevojat për kapital. Nga këndvështrimi i
kompanisë, borxhi afatgjatë ka një sërë prioritetesh dhe boshllëqesh.

7. Obligacionet konsiderohen si investim që garanton ligjërisht pagesat fikse periodike dhe

pagesën e principalit në datën e maturimit.

8. Nuk ka ende një infrastrukturë ligjore që rregullon funksionimin e tregut të kapitalit,

veçanërisht emetimin e obligacioneve si burim financimi.

Andaj bursat NYSE dhe AMEX kanë qenë dhe vazhdojnë të jenë shtylla kryesore të tregtimit të
obligacioneve, duke ofruar një platformë të sigurt, të besueshme dhe të lëngshme për investitorët
globalë. Gjatë periudhës 2020-2022, këto tregje kanë luajtur një rol thelbësor në stabilizimin dhe

26
mbështetjen e ekonomisë globale përmes ofrimit të mundësive të shumta për financim dhe
investim.

5.REFERENCAT

Merovci, S. (2008) Tregjet Financiare.

Mishkin ,F. (2018) Ekonomiksi I parasë,bankingut dhe tregjeve financiare

Baraliu, M. (2010) E Drejta Biznesore. Prishtinë. Universiteti i Prishtinës, Fakulteti Ekonomik.

27
Luboteni, G. (2006) Bankat dhe Afarizmi Bankar. Prishtinë. Universiteti i Prishtinës, Fakulteti
Ekonomik.

Komoni, S. (2008) Financat, Prishtinë. Universitei i Prishtinës, Fakulteti Ekonomik.

Huruglica, E. (2015) Çka janë letrat me vlerë

Malltezi A, Rystemaj J, Pelinku L, Aspekte të së drejtës së biznesit në Shqipëri, Mediaprint,

Tiranë 2013

FrankJ.Fabozzi, Franco Modigliani, Tregjet e Kapitaleve (2013), Shtëpia Botuese:

“Mediaprint”

Neni 22, Ligji Nr. 9879, datë 21.02.2008, “Për Titujt”.

Neni 26, Ligji Nr. 9879, datë 21.02.2008, “Për Titujt”.

Krasniqi, A., 2019. Letrat me vlere

Kadi, Xh. (2014) Aspekte të emetimit dhe trgtimit të titujve. Për mbrojtjen e grades shkencore
“Doktor’. Tiranë. Universiteti i Tiranës, Fakulteti i drejtësisë, Departamenti i të drejtës civile

Levine, R. (1997) Financial Development and Economic Growth: Views and Agenda

https://amf.gov.al - Autoriteti i Mbikëqyerjes Financiare (AMF Albania)

https://www.fitchratings.com/

https://tradingeconomics.com/country-list/rating

Small Cap Equity Market | NYSE American

28
29