Prawo międzynarodowe

Podmioty stosunków międzynarodowych, takie jak państwa, organizacje międzyrządowe

i pozarządowe, grupy społeczne, partie polityczne, korporacje transnarodowe oraz osoby
fizyczne zobowiązane są do przestrzegania prawa międzynarodowego.

W Polsce stosowanie prawa międzynarodowego określa art. 91 Konstytucji:

1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw

Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio
stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.

2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma

pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej

organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając
pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

Prawo to dzieli się na publiczne i prywatne.

Prawo międzynarodowe prywatne jest w istocie prawem wewnętrznym państw, które

obejmuje problemy z zakresu prawa rodzinnego, cywilnego, gospodarczego i prawa pracy w
wymiarze międzynarodowym. Jest to zbiór norm prawa procesowego określających, który
system prawny reguluje dany spór prawny o elemencie zagranicznym i której jurysdykcji ten
spór podlega - prawa swojego czy obcego. Zespół norm prawnych prawa międzynarodowego
prywatnego ma za zadanie rozstrzygnąć strefę oddziaływań różnych systemów prawnych, a przy
zastosowaniu norm kolizyjnych lub na podstawie obowiązujących aktów prawa
międzynarodowego, wskazuje właściwy zespół norm merytorycznych. Z norm merytorycznych
wynikają pewne powinności, wyznaczają one określone zachowania. Unifikacja tego prawa na
ma celu niwelowanie występujących różnic w porządkach prawnych stron stosunku. Zapewnia
to łatwość obrotu gospodarczego, wzmacnia ochronę uniwersalnych wartości i szerzy ich idee
oraz wspiera państwa w realizacji wspólnych interesów. Na rzecz tej unifikacji działają
organizacje takie jak Rada Europy, ONZ i UE. Do źródeł tego prawa należą: prawo krajowe wew.,
prawo m.nar., prawo zwyczajowe. W przypadku norm kolizyjnych kryterium wyboru prawa
danego państwa jest łącznik. Pozwala on odnaleźć właściwe do zastosowania prawo, na przykład
w przypadku prawa obcych, czyli gdy prawo danego państwa ma rozstrzygnąć sprawę dotyczącą
zakresu prawa obcego, na przykład cudzoziemca. Wyróżniamy łączniki personalne, czyli:
obywatelstwo, domicyl, przynależność osoby prawnej oraz przedmiotowe: położenie, miejsce
dokonania czynności prawnej, siedziba sądu.
 Prawo międzynarodowe publiczne reguluje stosunki podmiotów stosunków
międzynarodowych, które mają zdolność do działania w sferze międzynarodowej. Opiera się na
normach, tj: suwerenność państwa, zakaz stosowania siły, pokojowe rozstrzyganie sporów
m.nar., wiążąca moc zobowiązań m.nar., poszanowanie praw człowieka. Jego funkcjami są:
regulowanie stosunków zew. państw i oddziaływanie na stosunki wew., utrzymywanie pokoju i
bezp., rozwój stosunków społ.-gosp. na świecie, przyczynanie się do wyrównania dysproporcji
rozwojowych, ochrona praw człowieka i ochrona środowiska. Kieruje się w nim prymatem,
pierwszeństwem zasady równości, a ogólnoświatowa władza, ustawodawca, obowiązkowy,
wspólny sąd międzynarodowy czy rozbudowany aparat przymusu nie istnieją. Mimo braku
odgórnego przymusu i obowiązku państw do przestrzegania prawa międzynarodowego,
funkcjonuje zasada pacta sunt servanda, według której państwa są zobowiązane do
przestrzegania zaciągniętych przez nich zobowiązań i wiążąych je umów międzynarodowych.
Wymaga się od państw stworzenia wewnętrznych mechanizmów umożliwiających prawne i
faktyczne przestrzeganie i wykonywanie norm prawa międzynarodowego publicznego, na
których stworzenie się zgodziły. Państwa nie mogą wobec pozostałych stosunków prawa m.nar.
publicznego powoływać się na własną konstytucję w celu uchylenia się od obowiązków
nałożonych na nie przez prawo międzynarodowe. Prawo to stosuję się w państwo poprzez jego
włączenie w system krajowy i uznanie go za normy prawa krajowego albo poprzez szczegółowe
odsyłanie do prawa międzynarodowego w wewnętrznych aktach normatywnych. Początkowo
prawo m.nar. publiczne obejmowało przede wszystkim zagadanienia wojny i sposób jej
prowadzenia, a inne działania związane z zawieraniem pokojów, przymierzy stanowiło prawo
pokoju. Współcześnie prawo międzynarodowe publiczne dzielimy ze względu na dziedzinę
regulacji. Działy prawa międzynarodowego publicznego:

1. prawo traktatów/umów m.nar

Składa się ono z ogółu norm prawnych, które regulują zawieranie umów m.nar., ich
obowiązywanie, stosowanie i utratę mocy. Początkowo rozwijało się ono jako zwyczaj
międzynarodowy, ale zostało skodyfikowane w Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z
1969 roku, która dotyczy umów państw zawartych w formie pisemnej. Prawo traktatów jest
istotne dla każdego państwa zawierającego umowy m.nar., w tym dla Polski, która w latach
1919-2019 podpisała ponad 6 tysięcy umów dwustronnych i 1300 umów wielostronnych, a od
roku 1990 wypowiedziała do 2019 roku 209 umów dwustronnych i 38 wielostronnych. MSZ
gromadzi, rejestruje i przechowuje oryginały i kopie dokumentów m.nar., a pozostali
ministrowie są zobowiązani do przekazywania mu tych dokumentów.

2. prawo dotyczące służby zagranicznej:

a. prawo dyplomatyczne
Reguluje stosunki dyplomatyczne państw, które są utrzymywane przez stałe misje
dyplomatyczne. Jest to ogół norm dotyczących zasady reprezentacji państw w stosunkach
międzynarodowych, status, organizację oraz sposoby działania organów państwowych
powołanych do realizacji polityki zagranicznej państwa. Reguluje zakres ich funkcji oraz
przywilejów i immunitetów, klasy i rangi szefów misji oraz zasady mianowania i odwoływania
szefów i członków misji dyplomatycznej. Stwarza podstawy prawne zapewniające normalne
warunki konieczne do realizowania funkcji dyplomatycznych. Każde państwo będąc podmiotem
prawa międzynarodowego posiada tzw. prawo legacji, czyli możliwość uczestniczenia w
stosunkach międzynarodowych poprzez wysyłanie własnych przedstawicieli dyplomatycznych do
innych państw - legacja czynna, oraz przyjmowanie obcych dyplomatów na własnym terytorium
- legacja bierna. Jednak nawiązanie stosunków dyplomatycznych wymaga obopólnej zgody
zainteresowanych państw. Dział ten regulowany jest przez Konwencję wiedeńską o stosunkach
dyplomatycznych z 1961 roku, która wymienia również funkcje misji dyplomatycznych:
reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym, ochrona interesów państwa
i obywateli, prowadzenie rokowań, legalne zapoznawanie się z sytuacją w państwie
przyjmującym i informowanie o tym własnego kraju oraz popieranie przyjaznych stosunków
państw. Prezydent RP mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej
Polskiej w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych.

b. prawo konsularne

Na podtawie ustawy Prawo konsularne z 2015 roku można stwierdzić, że reguluje ono zasady
powoływania konsula, funkcje konsularne, tryb postępowania przed konsulem, zasady
pobierania opłat konsularnych oraz tryb powoływania konsula honorowego(może to być
obywatelem państwa przyjmującego lub państwa trzeciego) Rzeczypospolitej Polskiej i jego
funkcje. Konsul jest urzędnikiem, organem państwa za granicą, którego zadanie polega na
dbaniu o interesy państwa wysyłającego oraz jego obywateli oraz na popieraniu rozwoju
stosunków gospodarczych i kulturalnych między państwem wysyłającym a przyjmującym.
Konsula powołuje i odwołuje minister właściwy do spraw zagranicznych na wniosek dyrektora
generalnego służby zagranicznej.

3. prawo dotyczące terytorium:

a. delimitacja

Jest to pojęcie z zakresu prawa międzynarodowego oznaczające ustalenie przebiegu granicy

państwowej. Zazwyczaj podstawą jej przeprowadzenia jest odpowiednia umowa
międzynarodowa. Postanowienia o delimitacji najczęściej spotkać można w traktatach pokoju
oraz umowach o cesji terytorium. Cesja terytorium to odstąpienie przez państwo części swojego
terytorium na rzecz drugiego, potwierdzone umową m.nar.. W przypadku powojennej Polski
największa korekta graniczna zaszła w wyniku umowy z 15.02.1951 roku, gdy z ZSRR
wymieniono obszar o powierzchni 480 km².

b. prawo morza

Określa status prawny obszarów morskich oraz statków morskich. Opiera się na zwyczaju i
umowach m.nar., a najszerszej stosowaną jest Konwencja NZ o prawie morza z 1982 roku z
Montego Bay. Prawo pracy na morzu reguluje Konwencja o Pracy na Morzu z 2006 roku. Polskim
aktem prawnym dotyczącym tego działu jest Ustawa z 1991 roku o obszarach morskich
Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej. Prawo morza określa szerokości obszarów
takich jak: morze terytorialne - 12 mil morskich, strefa przyległa - 24 mil morskich, wyłączna
strefa ekonomiczna - 200 mil morskich.

c. prawo lotnicze

Reguluje stosunki prawne z zakresu lotnictwa cywilnego, a jest ono określane przez mnogie
źródła prawa. W Polsce kwestie tą reguluje Ustawa Prawo lotnicze z 2002 roku.

d. uregulowania dot. rzek m.nar.

Międzynarodowe prawo wodne obejmujące zagadnienie rzek międzynarodowych rozwija się od

niedawna, a jako pierwszą uregulowano kwestię wykorzystywania rzek do żeglugi śródlądowej,
aby umożliwić handel. Prawo zwyczajowe wprowadza tu zasadę efektywnego podziału - podział
rzek powinien skutkować ich jak najbardziej wydajnym użytkowaniem, a także zasadę
wzajemnych korzyści - politycznych lub ekonomicznych dla każdej ze stron. Prawo wodne nie jest
skodyfikowane co wywołuje spory między państwami, jednak międzynarodowe prawo
zwyczajowe kreuje obraz przyjaznych dobrosąsiedzkich stosunków pomiędzy państwami
nadrzecznymi jako model postępowania we współpracy międzynarodowej. Państwa nadbrzeżne
zobowiązane są do wymiany informacji, wyników badań na temat międzynarodowej rzeki oraz
współpracy badawczej w celu ochrony środowiska naturalnego. Według prawa m.nar. rzeka
międzynarodowa spełnia warunki: geograficzne - przepływa kolejno przez min. 2 państwa lub
stanowi ich granicę, żeglowości - jest spławna, żeglowna, wpada do morza lub jest z nim
połączona pośrednio przez kanał lub inną rzekę, prawne - na mocy umowy międzynarodowej
została ustanowiona na rzece wolność żeglugi dla statków handlowych wszystkich państw.
Należą do nich np. Dunaj, Cisa, Ren, Łaba, Odra z Wartą i Notecią oraz Niemen.

4. prawo dotyczące ludności:

a. ochrona praw człowieka

Prawa człowieka są wartością społeczną i polityczną. Wynikają z przyrodzonej godności ludzkiej,

są powszechne, niezbywalne, przyrodzone, nienaruszalne i równe dla każdego niezależnie od
rasy, języka, wyznania, płci, oreintacji, itd.. Są one ujęte w generacje i wyróżniamy prawa
człowieka osobiste, polityczne, społeczne, gospodarczem, kulturalne i
solidarnościowe/kolektywne. Te ostatnie wiążą się z rosnącą współzależnością państw i
procesem globalizacji. Gwarantem ich zapewnienia i egzekwowania jest państwo, które ma
obowiązek działać na rzecz praw człowieka, a jednostka ma prawo żądać praw, które jej
przysługują. Są one uznawane za wartość na całym świecie, a ich jednakowa definicja jest ważna
dla respektowania ich w pełni w każdym miejscu świata. Na podstawie zakresu ich
przestrzegania można ocenić działania władzy, w tym władzy demokratycznej, a państwowe
trybunały konstytucyjne mają za zadanie strzec zgodności ustaw z konstytucjami i zawartymi z
nich prawami obywateli. Do środków ochrony praw człowieka zaliczamy instrumenty takie jak:
skarga konstytucyjna, skarga nadzwyczajna do Sądu Najwyższego, skarga do ETPCz, skarga do
organów komitetowych ONZ, skarga do TSUE. Obecnie do najważniejszych instrumentów
Międzynarodowego Systemu Ochrony Praw Człowieka należą: Karta Narodów
Zjednoczonych(1945), Powszechna Deklaracja Praw Człowieka(1948), Międzynarodowy Pakt
Praw Obywatelskich i Politycznych(1966), Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych,
Socjalnych i Kulturalnych(1966) oraz szereg szczegółowych konwencji m. in.: przeciwko torturom
i innemu okrutnemu i nieludzkiemu traktowaniu, o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa,
statusie uchodźców, eliminacji wszystkich form dyskryminacji rasowej, dyskryminacji kobiet czy
Konwencja Praw Dziecka. Organami, stojącymi na straży ochrony praw człowieka są Rada Praw
Człowieka(2006), Komitet Praw Człowieka(?), Komitet Praw Ekonomicznych, Socjalnych i
Kulturowych(1985), Komitet Praw Dziecka(1991), Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do
spraw Praw Człowieka(1993) oraz Międzynarodowy Trybunał Karny(2002). Organizacjami
szerzącymi idee praw człowieka są również UE(na przykład KPP) oraz Rada Europy. Polska
Konstytucja w rozdziale II zawiera prawa i wolności człowieka oraz obywatela. Wymienione są w
tym rozdziale podstawowe prawa człowieka, np. wolność osobista, prawo do życia, prawo do
ochrony prywatności, prawo do sądu, prawo do humanitarnego traktowania, wolność słowa.

b.zagadnienia obywatelstwa

Obywatelstwo to więź łącząca jednostkę i państwo. To przynależność osoby do określonego

państwa, na mocy której jednostka ma określone prawa i obowiązki wobec państwa, a państwo
ma obowiązki i prawa wobec tej jednostki. Prawo międzynarodowe reguluje zagadnienie
obywatelstwa, w tym bezpaństwowości i obywatelstwa wielokrotnego. Stały Trybunał
Sprawiedliwości Międzynarodowej uznał, że państwo ma swobodę w zakresie decydowania w
sprawach o obywatelstwie, ale jest ono wciąż ograniczone zobowiązanami podjętymi w
stosunku do innych państw. Wynika z tego, że zasadniczo wyłączna kompetencja pańśtwa w
zakresie obywatelstwa jest ograniczona przez reguły prawa międzynarodowego. Konwencja Ligi
Narodów dotycząca kwestii obywatelstwa z 1930 roku głosi, że państwo władne jest w swoim
ustawodawstwie określić kto jest jej obywatelem, a inne państwa winny to ustawodawstwo
uznać, o ile zgodne jest to z umowami m.nar., zwyczajem. PDPC przyznaje prawo każdemu
człowiekowi do posiadania obywatelstwa oraz mówi, że nikogo nie można go samowolnie
pozbawić albo zakazać jego zmiany. Prawo międzynarodowe wymaga, aby przy nadawaniu
obywatelstwa istniał rzeczywisty związek między obywatelem a państwem, ponieważ
obywatelstwo stanowi więź prawną, której podstawą jest społeczny fakt przywiązania,
rzeczywista solidarność egzystencji, interesów, uczuć, za którą idzie wzajemność praw i
obowiązków. Obywatelstwo można nabyć w sposób pierwotny: ius soli - prawo ziemi, czyli
nabycie obywatelstwa kraju, w którym się urodziło i ius sanguinis - prawo krwi, czyli nabycie
obywatelstwa po rodzicach. Nabycie wtórne może się odbyć poprzez: naturalizację, czyli nabycie
w wyniku legalnego zamieszkiwania państwa przez określony czas, które uprawnia do starania
się o obywatelstwo, urodzenie, czyli znalezienie dziecka o nieznanych rodzicach lub których
obywatelstwo nie jest ustalone, reintegrację, czyli uzyskanie obywatelstwa po małżonku,
repatriację oraz prawo opcji. Polska Konstytucja reguluje kwestie obywatelstwa w art. 34:

1. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami

polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.

2. Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie

oraz art. 137

Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się

obywatelstwa polskiego

Obywatelstwo unijne przysługuje każdej osobie posiadającej obywatelstwo państwa

członkowskiego Unii Europejskiej. Istnieje ono od traktatu z Maastricht, a więc od 01.11.1993
roku. Ma ono charakter dodatkowy, uzupełnia, ale nie zastępuje obywatelstwa krajowego.
Przysługuje automatycznie wraz z posiadaniem obywatelstwa krajowego, nie można się go
zrzec, ani pozostać go pozbawionym. Nadaje ono wiele praw, takich jak: prawo do swobodnego
podróżowania - swobodny przepływ osób, prawo do zamieszkania, prawo do pracy i
przesiębiorczości i do prowadzenia działalności gospodarczej, prawo do podejmowania nauki,
czynne i bierne prawo wyborcze do samorządu i do PE w kraju zamieszkania, prawo dostępu do
posad państwowych w krajach UE(poza sprawowaniem władzy publicznej), prawo do opieki
dyplomatycznej i konsularnej ze strony placówek dyplomatycznych od wszystkich państw UE na
całym świecie, prawo składania petycji do PE, skarg do ERPO, gdy obywatel twierdzi, że jego
prawa są naruszane przez instytucje lub prawo unijne, prawo do EIO(europejska inicjatywa
obywatelska/ustawodawcza), prawo dostępu do dokumentów instytucji, organów i jednostek
organizacyjnych UE. Obywatelstwo europejskie nie nakłada żadnych obowiązków.

c. zagadnienia dot. cudzoziemców

Ich sytuację określa art. 56 Konstytucji:

1. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach

określonych w ustawie.

2. Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prześladowaniem,

może być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi Rzeczpospolitą Polską umowami
międzynarodowymi.

Cudzoziemcem jest osoba nieposiadająca obywatelstwa kraju, w którym przebywa. W Polsce kto
się znajduje pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w
Kostytucji, ale z pewnymi wyjątkami. Nałożone są również na nich pewne obowiązki, takie jak:
przestrzeganie prawa RP, ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych, dbałość o stan
środowiska i ponoszenie odpowiedzialności za spowodowanie jego pogorszenia.

d. zagadnienia dot. ekstradycji

Jest to wydanie przez państwo władzom innego państwa osoby przebywającej na terytorium
państwa wydającego, dokonywane w sytuacji, gdy osoba ta podejrzana jest o popełnienie na
terytorium państwa zwracającego się z wnioskiem o ekstradycję czynu przestępczego lub w celu
odbycia kary. Ekstradycja dokonywana jest na podstawie umowy międzynarodowej, o ile
państwo zwracające się z wnioskiem o ekstradycję zapewnia wzajemność. Większość krajów nie
dopuszcza ekstradycji własnych obywateli bądź osób, które uzyskały na ich terytorium prawo
azylu. W Polsce reguluje to art. 55 Konstytucji:

1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2 i

3.

2. Ekstradycja obywatela polskiego może być dokonana na wniosek innego państwa lub
sądowego organu międzynarodowego, jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez
Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa
stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem,
pod warunkiem że czyn objęty wnioskiem o ekstradycję:

1) został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz

2) stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby przestępstwo

według prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popełnienia na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i w chwili złożenia wniosku.

3. Nie wymaga spełnienia warunków określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja mająca nastąpić
na wniosek sądowego organu międzynarodowego powołanego na podstawie ratyfikowanej
przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej, w związku z objętą jurysdykcją tego
organu zbrodnią ludobójstwa, zbrodnią przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią
agresji.

4. Ekstradycja jest zakazana, jeżeli dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy
przestępstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie będzie naruszać wolności i prawa
człowieka i obywatela.

5. W sprawie dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd.

e. zagadnienia dot. azylu

Azyl jest prawem podstawowym i każdy, kto ucieka przed prześladowaniem lub innym
nieludzkim i poniżającym traktowaniem w swoim kraju pochodzenia, ma prawo ubiegać się o
taką ochronę. Art. 18 KPP UE mówi o prawie azylu, które jest gwarantowane z poszanowaniem
Konwencji genewskiej z 1951 roku - Konwencja dotycząca statusu uchodźców. W Polsce prawo
do azylu określa art. 56 Konstytucji:

1. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach

określonych w ustawie.

2. Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prześladowaniem,

może być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi Rzeczpospolitą Polską umowami
międzynarodowymi.

f. ochrona uchodźców

W Polsce zgodnie z ustępem 2 art. 56 Konstytucji status uchodźcy może być przyznany
cudzoziemcowi, który w RP poszukuje ochrony przed prześladowaniem, zgodnie z wiążącymi
Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi. Konwencję Dotyczącą Statusu Uchodźców
z 1951 roku definicje pojęcie uchodźcy jako osoby, która przebywa poza krajem swego
pochodzenia i posiada uzasadnioną obawę przed prześladowaniem w tym kraju ze względu na
rasę, religię, narodowość, poglądy polityczne lub przynależność do określonej grupy społecznej.

5. prawo kosmiczne

Prawo kosmiczne, jest obszarem prawa zajmującym się zasadami działalności państwa i
instytucjom podległych ich władzy oraz prywatnym podmiotom działającym w ramach zgody
udzielonej przez państwo w przestrzeni kosmicznej.Zajmuje się wykorzystywaniem i
użytkowaniem przestrzeni kosmicznej i ciał niebieskich. Reguluje je Układ o zasadach
działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej łącznie z Księżycem i
innymi ciałami niebieskimi - Traktat o przestrzeni kosmicznej z 1967 roku. Prawo to tworzy
Komitet do spraw Pokojowego Wykorzystania Przestrzeni Kosmicznej z 1959 roku. Opracowano
także wiele zasad prawnych m.in. o wykorzystaniu przestrzeni kosmicznej, wykorzystania energii
nuklearnej w przestrzeni kosmicznej, wykorzystywania sztucznych satelitów, współpracy
wszystkich państw w dziedzinie badania i wykorzystywania kosmosu. Przestrzeń kosmiczna jest
dobrem wspólnym i powinna być użytkowana w celach pokojowych. Państwa ponoszą
międzynarodową odpowiedzialność za swą działalność w kosmosie, między innymi za obiekty
tam wysłane. Konwencja z 1972 roku przyjmuje zasadę odpowiedzialności absolutnej państwa
wypuszczającego obiekt kosmiczny za szkodę wyrządzoną na powierzchni ziemi lub statkowi
powietrznemu. Państwo, które poniesie szkodę lub którego obywatele lub osoby prawne
poniosą szkodę, może przedstawić roszczenie o odszkodowanie. Zakazane jest zakładanie w
kosmosie baz wojskowych, fortyfikacji, przeprowadzanie manewrów, wypróbowywanie broni na
ciałach niebieksich. Kosmonautów uznaje się za wysłanników ludzkości i należy zapewnić im
wszelką możliwą pomoc. Ogólnie przyjęte jest, że przestrzeń kosmiczna rozpoczyna się od 90 do
100 km od powierzchni Ziemi. W ramach międzynarodowego prawa kosmicznego zawiera się
także współpraca międzynarodowa dotycząca telekomunikacji oraz teledetekcji, a sztuczne
satelity mogą być też wykorzystywane w meteorologi, geodezji i kartografii.

6. prawo organizacji m.nar.

Jest to ogół norm prawnych regulująych tworzenie i funkcjonowanie organizacji

międzynarodowych - międzyrządowych, a więc zrzeszających głównie państwa. Do
najważniejszych z nich należą: ONZ, Rada Europy, UE, NATO, OBWE, ILO, UNESCO, UNICEF, UA,
OPA. Organizacje m.nar. są aktywnymi podmiotami stosunków międzynarodowych. Powstają
one w efekcje zawieranych przez państwa umów w wyniku dobrowolnej zgody minimum 2
państw, a w takiej umowie określa się cele i działalność organizacji, zasady członkowstwa i jej
organy. Zatem mają one formalną strukturę, ich podstawą jest dobrowolna umowa m.nar.
zawarta między minimum dwoma państwami, a jej cele reprezentują interesy wszystkich
członków. Możemy wyróżnić organizacje powszechne/uniwersalne i regionalne. Do ich funkcji
należą: funkcja regulacyjna - stanowienie norm i standardów moralnych, prawnych i
politycznych, które wpływają na relacje zachodzące między członkami danej organizacji, funkcja
kontrolna - badanie stanu faktycznego z wzorcem w postaci wykształtowanych norm i
standardów, a gdy odbiega on od stanu pożądanego to podejmuje się działania korygujące,
funkcja operacyjna - bezpośrednia działalność organizacji poprzez świadczenie usług przy
wykorzystaniu własnego potencjału organizatorskiego i materialnego. Organizacje dla
sprawnego funkcjonowania wymagają wewnętrznej struktury, a każdy z elementów różni się
charakterem swojego składu, sposobem powoływania, zakresem kompetencji i zakresem
działania. Bardzo duże organizacje, realizujące wiele funkcji mogą mieć swoje organy
pomocnicze(obok organów głównych), które mają za zadanie opiniować, doradzać, rozstrzygać
spory lub tworzyć projektu aktów, a ich istnienie pozwala uniknąć dalszej rozbudowy
administarcyjnej organizacji. Organy sądowe organizacji pozwalają rozstrzygać konflikty między
państwami członkowskimi, organami organizacji, funkcjonariuszami organizacji oraz między
jednostakmi a organami lub państwami. Ich jurysdykcja może też obejmować rozstrzyganie
sporów na podstawie klauzul arbitrażowych. Ich działalność może polegać na wykładni lub
tworzeniu prawa.

7. rozwiązywanie sporów m.nar.

Jako, iż Karta NZ zdelegalizowała wojnę, spory m.nar. powinny być roztrzygane w drodze
pokojowej. Sądownictwo międzynarodowe jest spodobem rozwiązywania konfliktów, sporów
międzynarodowych. Sądy międzynarodowe, aby mogły rozstrzygać w sprawie muszą być uznane
w swoich kompetencjach przez wszystkie strony tego sporu. Międzynarodowy Trybunał
Sprawiedliwości w Hadze jest organem ONZ i powstał w 1945 roku. Rozstrzyga on spory między
państwami, działa na podstawie Karty NZ i opiera się na Statucie Stałego Trybunały
Sprawiedliwości Międzynarodowej. Wydaje on opinie doradcze organom ONZ. Składa się z 15
sędziów o 9-letniej kadencji z możliwością reelekcji, a co 3 lata wymienia się 1/3 jego składu.
Prezesem jest Joan Donoghue. Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze funkcjonuje i sądzi
zbrodnie popełnione po 01.07.2002 roku. Sądzi osoby fizyczne, które popełniły najcięższe
zbrodnie: zbrodnie ludobójstwa, zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne, zbrodnie
agresji. Jego jurysdykcji nie uznają m.in. USA, Chiny, Rosja i Izrael. Europejski Trybunał Praw
Człowieka w Strasburgu powstały w 1959 roku powstał na podstawie Europejskiej Konwencji
Praw Człowieka Rady Europy. Orzeka w sprawach praw człowieka i na wniosek obywateli z 46
państw RE. Liczba sędziów odpowiada liczbie państw członkowskich, a ich kadencja jest 9-letnia
bez prawa do reelekcji, a sędzia musi być przed 70 rokiem życia. Trybunał Sprawiedliwości i Sąd
UE w Luksembrgu z 1952 roku pełni funkcje orzeczniczą i wydaje opinie doradcze oraz pełni rolę
arbitra. Jego językiem urzędowym jest francuski. Orzeka on w sprawach spornych i niespornych.
TS składa się z 27 sędziów i 11 rzeczników generalnych, a Sąd z 54 sędziów, czyli po dwóch z
każdego państwa członkowskiego. Istnieją również sądy powoływane dla konkretnych spraw,
czyli ad hoc. Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze z 1945 roku powstał z
inicjatywy Francji, USA, Wielkiej Brytanii, ZSRR. Sądził on zbrodniarzyb III Rzeszy Niemieckiej z
czasów II WŚ. Wyrok wydał on 01.10.1946 roku - 12 kar śmierci, 3 kary dożywotniego
pozbawienia wolności, 2 kary 20 lat więzienia, 1 kara 15 lat więzienia, 1 kara 10 lat więzienia, 3
uniewinnenia, a w przypadku 7 osób nie osądzono z powodu np. śmierci, samobójstwa, stanu
zdrowia. Uznał od NSDAP, SS, SD i Gestapo za organizacje przestępcze. Międzynarodowy
Trybunał Karny dla byłej Jugosławii z 1993 roku z siedzibą w Hadze sądził zbrodnie
jugosłowiańskie popełnione po 01.01.1991 roku. Skazał 22 osoby za naruszenie konwencji
genewskich o ochronie ofiar wojny z 1949 roku, naruszenie praw i obyczajów wojennych,
ludobójstwa i zbrodnie przeciwko ludzkości. Poza sądownictwem międzynarodowym
funkcjonują również środki pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych. Wyróżniamy
środki dyplmatyczne: rokowania/negocjacje, podczas których usiłuje się usunąć zaistaniałą
różnicę poprzez wymianę poglądów, by doprowadzić do porozumienia, na ogół kompromisu, a
jedną z ich form są konsultacje, których zażądać może jedna ze stron. Dobre usługi są procedurą
pomocniczą rokowań zachęcającą strony do rozmów, a do stołu obrad skonfliktowane strony
doprowadza inne państwo(lub organizacja m.nar. albo wybitne postacie z życia publicznego),
które również pośredniczy w rozmowach, ale samo nie bierze udziału. W
miediacji/pośrednictwie mediator bierze udział w rokowaniach, kieruje i przedstawia propozycje
na rozwiązanie sporu. W koncyliacji komisja koncyliacyjna ustala stan faktyczny i opracowuje
propozycje załatwienia sporu stron. Do środków sądowych, które polegają na postępowaniu
przed organami sądownictwa międzynarodowego lub przed sądami polubownymi należą(sądy
opisane powyżej): postępowanie przed sądem rozjemczym/arbitrażowym, w którym sąd wydaje
wiążące dla stron orzeczenie, a arbiter może być jeden lub kilku, a sędziów swobodnie wybierają
strony. Może być fakultatywny, czyli po zgodzie obu stron, gdy spór już zaistnieje lub
obligatoryjny, gdy strony zawrą uprzednią umowę na wypadek przyszłego sporu między nimi i w
takiej sytuacji oddanie sporu pod arbitraż następuje na żądanie jednej ze stron. Postpowanie
przed stałym sądem międzynarodowym może nastąpić po uznaniu przez pańśtwo kompetencji
takiego sądu, podlega ono wtedy jego orzeczeniem, które są ostateczne i niezaskarżalne.

8. prawo humanitarne/konfliktów zbrojnych/wojenne

Uregulowanie jest ono umowami m.nar. i prawem zwyczajowym, a kształtowało się przez wieki.
Od czasu II połowy XIX wieku kodyfikowane jest ono w umowach wielostronnych, a dziedzina ta
jest jedną z dziedzin prawa m.nar. o największej liczbie przyjętych traktatów wielostronnych.
Obok tej kodyfikacji dochodziło do zawierania dalszych konwencji, by nadążyć za rozwojem
technologicznym w odniesieniu do środków i metod walki zbrojnej. Przyczyna - którą jest
konflikt zbrojny, wywołuje skutek - kolejne zmiany stanu prawnego w prawie humanitarnym.
Twierdzi się, że każda nowa konwencja pojawia się o jedną wojnę za późno, ponieważ pokazują
one istniejące luki, niejasności i niekonsekwencje w stosowaniu tego prawa oraz trudności w
interpretacji. Regulowanie konwencji w związku z istniejącymi brakami zwiększa ich wyrazistość,
precyzyjność, a niwelowanie problemów interpretacyjnych wpływa na wzrost respektowania
prawa humanitarnego przez podmioty stosunków międzynarodowych. W przeciwieństwie do
innych działów, w prawie humanitarnym nie ograniczano roli prawa zwyczajowego, a nawet
wzmacnia ono jego rolę. Rozwija się międzynarodowe prawo karne, który odpowiada za
ściganie i karanie naruszeń prawa humanitarnego . Sprzyja temu powoływanie trybunałów ad
hoc, czyli trybunały ustanowione w celu osądzenia sprawców zbrodni popełnionych w trakcie
trwania określonego konfliktu, na przykład MTK dla byłej Jugosławii lub MTK dla Ruandy,
trybunałów hubrydowych, na przykład Sąd Specjalny dla Sierra Leone oraz stały
Międzynarodowy Trybunał Karny. Stały MTK to jest pierwszy w historii stały sąd
międzynarodowy powołany do sądzenia osób fizycznych oskarżanych o popełnienie najcięższych
zbrodni, takich jak zbrodnie ludobójstwa, zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne i
agresje, które miały miejsce po 1 lipca 2002 roku, a jego siedziba znajduje się w Hadze. Prawo
huminitarne jest ujęte przede wszystkim w konwencjach haskich oraz konwenjcach genewskich.
Konwencje haskie z 1899 roku zawierały zapisy o pokojowym rozstrzyganiu sporów
międzynarodowym, utworzono Stały Trybunał Rozjemczy, normowały zwyczaje i prawa na
wojnie lądowej. Konwecja z 1904 roku dotyczyła ochrony okrętów szpitalnych. Konwencje
haskie z 1907 roku dotyczyła m.in.: ograniczenia użycia siły w celu ściągnięcia długów podjętych
w umowie, sposobu rozpoczynania konfliktów(zawiadomiemie w formie umotywowanego
wypowiedzenia wojny albo ultimatum z warunkowym wypowiedzeniem wojny), sposobu
zachowania się mocarstw neutralnych oraz ich praw i obowiązków, sposobu traktowania
statków handlowych, itd.. Liczne konwencje genewskie powstające od 1864 roku zawierają w
sobie m.in. zapisy o: personelu sanitarnym, który w czasie konfliktu jest neutralny, cywilach - nie
należy ich atakować, gdy pomagają rannym i chorym żołnierzom oraz są oni chronieni w czasie
wojny, czyli nie można ich zmuszać do służby wojskowej w siłach przeciwnika, przymusowo
przesiedlać z i do terenów okupowanych, rabować i brać jako zakładników, ma być im
zapewnione minimum egzystencji, humanitarne traktowanie, a poszanowane mają być dobra i
urządzenia służące zapewnieniu potrzeb ludności cywilnej, ich godność, honor, zwyczaje,
obyczaje, przekonania religijne i prawa rodziny. Zapis o rannych stanowi o ich jednakowym
traktowaniu niezależnie od narodowości. Konwencje zawierają reguły traktowania jeńców
wojennych, których po zakońćzonym konflikcie należy odesłać do ojczyzny, a także zawierają
definicje kim jest jeniec wojenny. W konwencjach powołano znak czerwonego krzyża, którym
oznacza się formacje medyczne i ich personel. Wprowadzono zasady ewidencji osób
poszkodowanych w konfliktach i określono zobowiązane do informowania się stron o zgonach, a
przed pogrzebaniem lub spaleniem zwłoki będą badane, najlepiej przez lekarza, w celu
stwierdzenia zgonu, ustalenia tożsamości i podania jej do wiadomości, a strony będą czuwały
nad pochowaniem z czcią i ochroną gróbów. Warto również wspomnieć o Międzynarodowym
Komitecie Czerwonego Krzyża założonym przez Henriego Dunanta w 1863 roku w Genewie. Ta
niezależna i neutralna organizacja zapewnia ochronę i pomoc humanitarną ofiarom wojny i
przemocy. Działa na rzecz poszkodowanych w konfliktach zbrojnych za co czterokrotnie zostało
uhonorowana Pokojową Nagrodą Noblą, która przyznawana jest za działania na rzecz
światowego pokoju.

9. m.nar. prawo karne

Jest to zespół norm prawa karnego odnoszących się do przestępstw z elementem obcym -
popełnionych przez cudzoziemców lub przez obywateli za granicą. Łączy instytucje
międzynarodowej współpracy w sprawach karnych, na przykład ekstardycja czy wykonanie
obcych wyroków skazujących. Ekstradycja w polskim prawie określona jest w art. 55 Konstytucji:
1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2 i
3.

2. Ekstradycja obywatela polskiego może być dokonana na wniosek innego państwa lub
sądowego organu międzynarodowego, jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez
Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa
stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem,
pod warunkiem że czyn objęty wnioskiem o ekstradycję:

1) został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz

2) stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby przestępstwo

według prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popełnienia na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, zarówno w czasie jego popełnienia, jak i w chwili złożenia wniosku.

3. Nie wymaga spełnienia warunków określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja mająca nastąpić
na wniosek sądowego organu międzynarodowego powołanego na podstawie ratyfikowanej
przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej, w związku z objętą jurysdykcją tego
organu zbrodnią ludobójstwa, zbrodnią przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią
agresji.

4. Ekstradycja jest zakazana, jeżeli dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy
przestępstwa z przyczyn politycznych lub jej dokonanie będzie naruszać wolności i prawa
człowieka i obywatela.

5. W sprawie dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd.

Zatem prawo karne międzynarodowe obejmuje normy prawa krajowego wewnętrznego, normy
zawarte w 2- i wielostronnych umowach m.nar., które odnoszą się do ektradycji, współpracy w
sprawach karnych i odnoszących się do konkretnych czynów, a to nakłada obowiązek na strony
do kryminalizacji tych czynów i współpracy w ich ściganiu oraz normy prawa międzynarodowego
ustanawiające odpowiedzialność za zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko pokojowi i zbrodnie
przeciwko ludzkości. ***(nie wiem czy to do tematu)Przy tym ostatnim zagadnieniu mamy do
czynienia z sądownictwem międzynarodowym, które według art. 33 Karty NZ jest jednym ze
sposobów rozwiązywania sporów międzynarodowych, a np. MTK sądzi również za zbrodnie
popełnione przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne, zbrodnie ludobójstwa i zbrodnie agresji.