Fakulteti: Shkenca Kompjuterike

Lënda: Senzorët dhe elektronika

Afati i provimit: 27 Qershor 2022 ora: 16:00

Emri e mbiemri i studentit___________________________________Nr. ID_________________

Pikët______________

1. Për sinjalin analog të pranuar nga një sensor në hyrje të sistemit të caktuar digjital, kryeni
konvertimin e sinjalit të till analog në sinjal digjital. Forma e sinjalit analog 𝑓(𝑡) duket si në
figurën vijuese:

Të kryhet PCM(Pulse Code Modulation) në intervalin kohorë [𝑡0, 𝑡14 ] duke marrë për mostër
komponentën katër bitëshe digjitale.
(5 pikë)
Zgjidhje:

Duke qenë se kërkohet komponentë katër bitëshe atëher në boshtin f(t) vendosen 24 pika të
distancuara proporcionalisht nga pika zero gjer te mika maksimale e grafikut përkatësisht
lakores së sinjalit analog. Secila mostër e sinjalit në secilin moment kohorë në intervalin:
[𝑡0, 𝑡14 ] duhet të jet katër bitëshe.
 Secilës mostër i takon një kod katër bitësh(komponentë katër bitëshe e sinjalit) e cila merret
nga boshti f(x) i grafikut. Natyrisht se merret zakonisht vlera e saktë e mostrës apo ajo më e
përafërt e komponentës katërbitëshe e sinjalit digjital.

Pika në boshtin Komponenta katër

kohorë t bitëshe e sinjalit
𝑡0 0011
𝑡1 0101
𝑡2 1001
𝑡3 1100
𝑡4 1101
𝑡5 1110
𝑡6 1111
𝑡7 1110
𝑡8 1101
𝑡9 1000
𝑡10 0110
𝑡11 0111
𝑡12 0110
𝑡13 0101
𝑡14 0101

Përfundimisht, në intervalin e kërkuar kohorë sinjali digjital është:

0011 0101 1001 1100 1101 1110 1111 1110 1101 1000 0110 0111 0110 0101 0101
Ose:
001101011001110011011110111111101101100001100111011001010101

2. Duke shfrytëzuar senzorët radar llogaritni shpejtësinë e lëvizjes së automjetit i cili lëviz në
kahje të senzorit radar në momentin kur ndryshimi i frekuencës së valës së emituar me ate
të reflektuar është 𝑓𝐷 = 5 [𝑘𝐻𝑧]. Senzori radar dhe automjeti mbyllin këndin prej zero
shkallë.
Cilat shpejtësi do të regjistroj sistemi radar nëse këndi që mbyll automjeti në lëvizje kah
radari me senzorin radar është 45 [shkallë] dhe çka do të ndodh kur ky kënd është 90
[shkallë]? Cila nga matjet është reale?
 Udhëzim:

Frekuenca (𝑓) e emitimit të valëve të radarit zakonisht është 25 [GHz]

Shpejtësia e emitimit të valëve të sistemit radar është konstante për mediumin ajër
𝑚
𝑣 = 3 ∙ 108 [ ]
𝑠
Zgjidhje:
(5 pikë)

Shpejtësia e lëvizjes së automjetit në drejtim dhe kahje të senzorit radar llogaritet sipas
formulës:

𝑐 ∙ 𝑓𝐷
𝑣=
2 ∙ 𝑓 ∙ 𝑐𝑜𝑠𝜃

𝑚 10−3 [𝑘𝑚]
𝑐 ∙ 𝑓𝐷 3 ∙ 108 [ 𝑠 ] ∙ 5 ∙ 103 [𝐻𝑧] 3 ∙ 108 ∙ ∙ 5 ∙ 103 [𝐻𝑧]
(3600)−1 [ℎ]
𝒗= = = =
2 ∙ 𝑓 ∙ 𝑐𝑜𝑠𝜃 2 ∙ 25 ∙ 109 [𝐻𝑧] ∙ cos(0) 50 ∙ 109 ∙ 1[𝐻𝑧]

15 ∙ 3600 ∙ 108 𝑘𝑚 15 ∙ 360 ∙ 108 𝑘𝑚 𝑘𝑚 𝒌𝒎

= 9 [ ] = 9 [ ] = 3 ∙ 360 ∙ 10−1 [ ] = 𝟏𝟎𝟖 [ ]
50 ∙ 10 ℎ 5 ∙ 10 ℎ ℎ 𝒉

Në momentin kur sistemi radar dhe automjeti mbyllin këndin 45 [shkallë] atëher: cos(45) =
0,7
𝑘𝑚
108 [ ] 𝑘𝑚
ℎ
Në këtë rast shpejtësia e regjistruar do të jet: 𝑣 = 0,7
= 154,28 [ ℎ
]
Gjersa në rastin kur ndërmjet sistemit radar dhe automjetit mbyllet këndi 45 [shkallë]
atëher: cos(90) = 0 !
Në kë rast NUK do të ket regjistrim të shpejtësisë në sistemin radar!
Matja e sistemit radar kur mbyllet këndi prej zero shkallë ndërmjet sistemit radar dhe
automjetit është REALE!

3. Llogaritni masën e trupit të panjohur përmes peshojës Romake sin ë figurën vijuese:
 Masa e njohur është 2 [kg], gjatësia e tërë e krahut drejtvizor horizontal 𝑙 = 1 [𝑚], gjersa
me çvendosjen e mekanizmit rrëshqitës gjersa balansohet peshorja arrihet që të jenë: krahu
𝑙1 = 60 [𝑐𝑚] dhe ai 𝑙2 = 40 [𝑐𝑚]. Sa është masa e trupit të panjohur në këtë rast?
(5 pikë)
Zgjidhje:

Barazpesha e peshojës arrihet atëher kur:

𝐺1 ∙ 𝑙1 = 𝐺2 ∙ 𝑙2

Nëse 𝐺1 = 2 [𝑘𝑔], 𝑙1 = 60 [𝑐𝑚] dhe 𝑙2 = 40 [𝑐𝑚] atëher llogarisim masën e panjohur

si vijon:

𝐺1 ∙ 𝑙1 2 [𝑘𝑔] ∙ 60[𝑐𝑚]
𝑮𝟐 = = = 2 [𝑘𝑔] ∙ 1,5 = 𝟑 [𝒌𝒈]
𝑙2 40 [𝑐𝑚]

4. Nga karakteristika voltampere e diodës, e dhënë sin ë figurën vijuese llogaritni rezistencën
statike të diodës 𝑅𝐷 në pikat A, B, C dhe D. Cila nga këto pika është regjimi më i mire i punës?
Çka mund të konstatoni për vlerën e fituar të rezistencës statike të diodës 𝑅𝐷 në pikën D?

(5 pikë)
Zgjidhje:

Rezistenca statike e diodës 𝑅𝐷 për pikën e caktuar në karakteristikën e saj voltampere

llogaritet si vijon:

𝑈𝐷 0,5 [𝑉] 0,5 [𝑉] 0,5∙103 500

Pika A: 𝑅𝐷 = = = −3 = [Ω] = [Ω] = 250 [Ω]
𝐼𝐷 2 [𝑚𝐴] 2∙10 [𝐴] 2 2
𝑈𝐷 0,6 [𝑉] 0,6 [𝑉] 0,6∙10 3 600
Pika B: 𝑅𝐷 = 𝐼 = 2,5 [𝑚𝐴] = 2,5∙10−3 [𝐴] = 2,5 [Ω] = 2,5 [Ω] = 240 [Ω]
𝐷
𝑈𝐷 0,8 [𝑉] 0,8 [𝑉] 0,8∙103 800
Pika C: 𝑅𝐷 = 𝐼 = 20 [𝑚𝐴] = 20∙10−3 [𝐴] = 20 [Ω] = 20 [Ω] = 40 [Ω]
𝐷
𝑈𝐷 −9 [𝑉] 9 [𝑉] 9∙1012 9
Pika D: 𝑅𝐷 = 𝐼 = −1 [𝑝𝐴] = 1∙10−12 [𝐴] = 1 [Ω] = 1 [𝑇Ω] = 9 [𝑇Ω]
𝐷
 Regjimi më i mire punues i diodës është ai në pikën C sepse tregon vlerë më të vogël rezistence
përkatësisht përçueshmëri më të madhe.
Ndërsa rezistenca e llogaritur në pikën D tregon se është shumë shumë e madhe gjë që dioda
paraqet shkëputje të qarkut elektrik!

5. Dy dioda të Ge janë lidhur në seri që përbën qarkun elektronik logjik “DHE”. Llogaritni
tensionin në dalje të qarkut elektrik 𝑈0 dhe konstatoni se qarku logjik “DHE” i lidhur si në
skemën elektronike në dalje jep “1” logjik apo jo?

(15 pikë)

Zgjidhje:

Tensionin në dalje e llogarisim sipas ligjit të Ohmi-t:

𝑈0 = 𝑅 ∙ 𝐼𝑅 = 𝑅 ∙ 𝐼𝐷 sepse 𝐼𝐷 = 𝐼𝑅 qarku elektrik ka vetëm një degë!
Tensioni prej 5 [V] i zbatuar në qarkun elektronik polarizon drejt të dy diodat e Ge!
Prandaj qarku elektrik ekuivalent duket si vijon:

Barazimi për tensione në qarkun elektrik sipas ligjit të dytë të Kirhoff-it tani mund të shkruhet:
𝑈 − 𝑈𝐷1 − 𝑈𝐷2 − 𝑅 ∙ 𝐼𝐷 = 0 ose
𝑈 − 𝑈𝐷1 − 𝑈𝐷2 − 𝑈0 = 0 sepse 𝑅 ∙ 𝐼𝐷 = 𝑅 ∙ 𝐼𝑅 = 𝑈0
Prandaj, 𝑈0 = 𝐸 − 𝑈𝐷1 − 𝑈𝐷2 = 5 − 0,3 − 0,3 = 4,4 [V]
Rryma 𝐼𝐷 = 𝐼𝑅 janë të barabarta sepse qarku elektronik ka vetëm një degë dhe ajo llogaritet
sipas ligjit të dytë të Kirhoff-it:
𝑈 − 𝑈𝐷1 − 𝑈𝐷2 − 𝑅 ∙ 𝐼𝐷 = 0
𝑅 ∙ 𝐼𝐷 = 𝑈 − 𝑈𝐷1 − 𝑈𝐷2
𝑈 − 𝑈𝐷1 − 𝑈𝐷2 5 𝑉 − 0,3 𝑉 − 0,3 𝑉 4,4 𝑉
𝐼𝐷 = = = = 0,88 ∙ 10−3 𝐴 = 0,88 𝑚𝐴
𝑅 5 𝑘Ω 5 ∙ 103 Ω
 Duke qenë se tensioni 𝑈0 në dalje të qarkut elektronik është 4,4 [V] nënkupton se kur në hyrje
të qarkut elektronik “DHE” apo “AND” kemi “1” logjik edhe në dalje kemi gjithashtu “1” logjik.
Në çdo rast tjetër dalja do të jet “0” logjik!

6. Për skemën e dhënë elektrike si në figurën më poshtë shkruaj kodin programor me të cilin do
të ndriçoj led dioda pandërprerë, gjithashtu llogarit vlerën e rezistencës R për mbrojtjen e led
diodës si dhe pinit 3 në Arduino Uno me mikrokontrollerin Atmega 328P . Rryma maksimale e
lejuar në led diodë të jet 15 mA, gjersa tensioni në led diodë të jet 3,5 V.
(15 pikë)
Zgjidhje:
Nga qarku elektrik i treguar në figure mund
të shkruajmë ligjin e dytë të Kirhoff-it për
tensione si vijon:

5 𝑉 − 𝑅 ∙ 𝐼 − 𝑈𝐷 = 0
Pas zëvendsimit të vlerave fitojmë
ekuacionin:

5 𝑉 − 𝑅 ∙ 15 𝑚𝐴 − 3,5 𝑉 = 0

1,5 𝑉 − 𝑅 ∙ 15 ∙ 10−3 𝐴 = 0
𝑅 ∙ 15 ∙ 10−3 𝐴 = 1,5 𝑉

1,5 𝑉 1,5 ∙ 103 𝑉 1500 𝑉

𝑅= = = = 100 Ω
15 ∙ 10−3 𝐴 15 𝐴 15 𝐴

Kodi programor:

const int ledPin = 3;

Varianti i dytë i kodit programor:
void setup()
{ void setup()
pinMode(ledPin, OUTPUT); {
pinMode(3, OUTPUT);
}
}
void loop() void loop()
{ {
digitalWrite(ledPin, LOW); digitalWrite(3, LOW);
} }

7. Llogaritni rrymën dhe tensionin e diodës prej Ge sipas qarkut të dhënë elektronik më poshtë
edhe ate në rastin kur dioda është e polarizuar drejt në temperature të dhomës prej 25[◦C],
nëse janë dhënë:
𝐼𝑆 = 12[𝜇𝐴], 𝑅 = 6[𝑘Ω], 𝑈 = 12[𝑉]
 (25 pikë)
Zgjidhje:

Në polarizim të drejt të diodës, rezistenca e saj në krahasim me vlerën e rezistorit R në qarkun

elektronik është shumë e vogël (𝑅𝐷 ≪). Prandaj, merret 𝑅𝐷 ≈ 0

Tani shkruajmë ligjin e dytë të Kirhoff-it për tensione sipas konturës Q: e cila është propozuar
në qarkun elektronik:
𝑈 − 𝑅 ∙ 𝐼𝐷 − 𝑅𝐷 ∙ 𝐼𝐷 = 0
𝑈 − (𝑅 + 𝑅𝐷 ) ∙ 𝐼𝐷 = 0
𝑈 = (𝑅 + 𝑅𝐷 ) ∙ 𝐼𝐷
𝑈 𝑈
𝐼𝐷 = për 𝑅𝐷 << kemi: 𝐼𝐷 =
(𝑅+𝑅𝐷 ) 𝑅
12[𝑉] 12[𝑉]
𝐼𝐷 = = = 2 ∙ 10−3 [𝐴] = 2 [𝑚𝐴]
6[𝑘Ω] 6 ∙ 103 [Ω]
Tensionin 𝑈𝐷 mund të llogarisim nga barazimi:

𝑈𝐷 𝑈𝐷 𝑈𝐷
𝐼 𝐼
𝐼𝐷 = 𝐼𝑆 ∙ (𝑒 𝜂∙𝑈𝑇 − 1) prej nga: 𝐼𝐷 = 𝑒 𝑈𝑇 − 1 ose 𝐼𝐷 + 1 = 𝑒 𝑈𝑇
𝑆 𝑆

𝜂 =1, sepse dioda është e Ge! Prandaj,

𝑈𝐷
𝐼𝐷
𝐼𝑆
+ 1 = 𝑒 𝑈𝑇

Në barazimin e fundit zbatojmë anë për anë logaritmin natyror me qëllim që të shprehim
tensionin e diodës 𝑈𝐷 përmes parametrave të tjerë në shprehje-formulë:

𝑈𝐷 𝑈𝐷
𝐼 𝐼
ln( 𝐷 + 1) = ln𝑒 𝑈𝑇 ose ln𝑒 𝑈𝑇 = ln( 𝐷 + 1)
𝐼𝑆 𝐼𝑆
𝑈𝐷 𝐼 𝑈 𝐼
𝑈𝑇
lne = ln( 𝐼𝐷 + 1) përkatësisht: 𝑈𝐷 = ln( 𝐼𝐷 + 1) sepse lne=1
𝑆 𝑇 𝑆

Nga ana tjetër tensioni termik 𝑈𝑇 i diodes llogaritet sipas shprehjes:

𝑘∙𝑇
𝑈𝑇 = 𝑒
𝐽
𝑘-konstanta e Boltzmanit; 𝑘 = 1,3806 ∙ 10−23 [ ]
𝐾

ku T[𝐾] = 𝑇[℃] + 273 = 25 + 273 = 298[𝐾] për temperature normale të dhomës!

 𝑒 – është ngarkesa e elektronit shprehur në kulon;

𝑒 = 1,6022 ∙ 10−19 [𝐶] kulon.

𝑘∙𝑇 1,3806∙10−23 ∙298 411,41∙10−23

𝑈𝑇 = 𝑒
= 1,6022∙10−19
= 1,6022∙10−19 =256.783 ∙ 10−23 ∙ 1019 =

256.783 256.783
= 256.783 ∙ 10−4= = = 0,025678 [𝑉] ≈ 25 [𝑚𝑉].
104 10000

Prandaj,
𝐼 2[𝑚𝐴]
𝑈𝐷 = 𝑈𝑇 ln ( 𝐼𝐷 + 1) = 0,025[𝑉] ∙ ln (12[𝜇𝐴] + 1) =
𝑆
2∙10−3 2∙103
= 0,025[𝑉] ∙ ln ( + 1) = 0,025[𝑉] ∙ ln ( + 1) =
12∙10−6 12
2000
= 0,025[𝑉] ∙ ln ( 12 + 1) = 0,025[𝑉] ∙ 𝑙𝑛167,66 = 0,025 ∙ 5,121

𝑈𝐷 = 0,128[𝑉]

8. Njehsoni numrin e përgjithshëm të elektroneve dhe të vrimave në 1𝑐𝑚3 të pllakës me

material gjysëmpërçues Si në temperature 300 K po që se pllaka është e pasuruar(donuar)
në çdo 107 atome të Si të pastër injektohet një atom papastërtie donorë.
(25 pikë)

Zgjidhje:

Te gjysëmpërçuesi i pastër i Si numri i bartësve kryesor të elektricitetit (elektronet 𝑛𝑖 dhe

vrimat 𝑝𝑖 ) është i barabartë: 𝑛𝑖 = 𝑝𝑖 = 1,5 ∙ 1015
𝑁𝐷 1 𝑎𝑡𝑜𝑚𝑒
𝑁𝑆𝑖
= 107 duke e ditur se 𝑁𝑆𝑖 = 5 ∙ 1022 𝑐𝑚3
do të mund të llogarisim: 𝑁𝐷 : 1 = 𝑁𝑆𝑖 : 107
1 1 𝑎𝑡𝑜𝑚𝑒 𝑎𝑡𝑜𝑚𝑒
𝑁𝐷 = 107 𝑁𝑆𝑖 = 107 ∙ 5 ∙ 1022 𝑐𝑚3
= 5 ∙ 1022 ∙ 10−7 𝑐𝑚3 =
𝑎𝑡𝑜𝑚𝑒
= 5 ∙ 1015 𝑐𝑚3
(numri i atomeve të injektuara-donorë)
𝑒𝑙𝑒𝑘𝑡𝑟𝑜𝑛𝑒
𝑛 = 𝑛𝑖 + 𝑁𝐷 = 1,5 ∙ 1010 + 5 ∙ 1015 ≅ 5 ∙ 1015 𝑐𝑚3
Duke u nisur nga relacioni: 𝑛 ∙ 𝑝 = 𝑛𝑖 2
Numri i bartësve të elektricitetit te Si i pastër është: 𝑛𝑖(𝑆𝑖) = 1,5 ∙ 1010 [𝑐𝑚−3 ]
𝑛𝑖 2 (1,5∙1010 )2 2,25∙1020 𝑣𝑟𝑖𝑚𝑎
𝑝= 𝑛
= 5∙1015
= 5∙1015
= 0,45 ∙ 105 == 4,5 ∙ 104 𝑐𝑚3
;

𝑁𝐷 - numri i atomeve donorë të injektuar te Si i pastër

𝑁𝑆𝑖 - numri i atomeve të Si të pastër në një 𝑐𝑚3

Qershor, 2022 Prof. Asoc. Dr. Ragmi Mustafa, inxh. i dipl. el.