7.

ÖLÇÜMDE YAKINSAKLIK

(𝑥, 𝒮, 𝜇) ölçü uzayı olsun. 𝑋 üzerinde tanımlı reel değerli ölçülebilir

fonksiyonların sınıfını ℳ ile gösterelim. Yani,
ℳ = {𝑓| 𝑓: 𝑋 → 𝐼𝑅, ö𝑙çü𝑙𝑒𝑏𝑖𝑙𝑖𝑟} olsun. ℳ fonksiyon uzayı ve aynı zamanda
cebirdir. Bu uzayda fonksiyon dizilerinin yakınsaklığı ile ilgili yeni bir
kavramda bahsedilecektir.

Tanım 7.1.: {𝑓𝑛 } ⊆ ℳ ölçülebilir fonksiyonlar dizisi ve 𝑓 ∈ ℳ olsun. Eğer,

her 𝜀 > 0 için lim 𝜇∗ ({𝑥 ∈ 𝑋: |𝑓𝑛 (𝑥) − 𝑓(𝑥)| ≥ 𝜀}) = 0 koşulu sağlanıyor ise
𝑛→∞
𝜇
{𝑓𝑛 } fonksiyon dizisi 𝑓 fonksiyonuna ölçümde yakınsaktır denir ve 𝑓𝑛 → 𝑓 ile
gösterilir.

Teorem 7.2: {𝑓𝑛 } 𝑣𝑒 {𝑔𝑛 } ölçülebilir fonksiyonlar dizisi ve 𝑓, 𝑔 ∈ ℳ olsun. Bu

durumda aşağıdaki ifadeler gerçeklenir.
𝜇 𝜇 𝜇
1) Eğer 𝑓𝑛 → 𝑓 ve 𝑔𝑛 → 𝑔 ise her 𝛼, 𝛽 ∈ 𝐼𝑅 için 𝛼𝑓𝑛 + 𝛽𝑔𝑛 → 𝛼𝑓 + 𝛽𝑔 dır.
𝜇 𝜇
2) Eğer 𝑓𝑛 → 𝑓 ve 𝑓𝑛 → 𝑔 ise h.h.y. 𝑓 = 𝑔 dır.

İspat: 1) 𝛼, 𝛽 ≠ 0 olsun. Bu durumda,

|𝛼𝑓𝑛 (𝑥) + 𝛽𝑔𝑛 (𝑥) − (𝛼𝑓(𝑥) + 𝛽𝑔(𝑥))|

≤ |𝛼||𝑓𝑛 (𝑥) − 𝑓(𝑥)| + |𝛽||𝑔𝑛 (𝑥) − 𝑔(𝑥)|

Eşitsizliğinden,

{𝑥 ∈ 𝑋: |𝛼𝑓𝑛 (𝑥) + 𝛽𝑔𝑛 (𝑥) − (𝛼𝑓(𝑥) + 𝛽𝑔(𝑥))| ≥ 𝜀 }

𝜀 𝜀
⊆ {𝑥 ∈ 𝑋: |𝑓𝑛 (𝑥) − 𝑓(𝑥)| ≥ } ∪ {𝑥 ∈ 𝑋: |𝑔𝑛 (𝑥) − 𝑔(𝑥)| ≥ }
2|𝛼| 2|𝛽|
yazılabilir. Dolayısıyla buradan istenilen sonuç elde edilir.
𝜇 𝜇
2) 𝑓𝑛 → 𝑓 ve 𝑓𝑛 → 𝑔 olsun. Her 𝜀 > 0 için
 {𝑥 ∈ 𝑋: |𝑓(𝑥) − 𝑔(𝑥)| ≥ 2𝜀 }
⊆ {𝑥 ∈ 𝑋: |𝑓𝑛 (𝑥) − 𝑓(𝑥)| ≥ 𝜀 } ∪ {𝑥 ∈ 𝑋: |𝑓𝑛 (𝑥) − 𝑔(𝑥)| ≥ 𝜀 }

Gerçeklenir. Her 𝜀 > 0 için 𝜇∗ (𝑥 ∈ 𝑋: |𝑓(𝑥) − 𝑔(𝑥)| ≥ 2𝜀 ) = 0 olduğundan,

𝜇∗ ({𝑥 ∈ 𝑋: 𝑓(𝑥) ≠ 𝑔(𝑥)} ) = 0 elde edilir ve bu bize h.h.y. 𝑓 = 𝑔 sonucunu
verir.
𝜇
Teorem 7.3: {𝑓𝑛 } ölçülebilir fonksiyonlar dizisi için 𝑓𝑛 → 𝑓 sağlansın. Bu
durumda,
𝜇 𝜇 𝜇
𝑓𝑛+ → 𝑓 + , 𝑓𝑛− → 𝑓 − 𝑣𝑒 |𝑓𝑛 | → |𝑓|
gerçeklenir.
𝜇
Teorem 7.4: {𝑓𝑛 } ölçülebilir fonksiyonlar dizisi için 𝑓𝑛 → 𝑓 ∈ ℳ sağlansın. Bu
durumda {𝑓𝑘𝑛 } ⊆ {𝑓𝑛 } alt dizisi bulunabilir öyle ki bu dizi için h.h.y. 𝑓𝑘𝑛 → 𝑓
sağlanır.
𝜇
İspat: 𝑓𝑛 → 𝑓 olsun. Her 𝜀 > 0 için lim 𝜇∗ ({𝑥 ∈ 𝑋: |𝑓𝑛 (𝑥) − 𝑓(𝑥)| ≥ 𝜀}) = 0
𝑛→∞

koşulu sağlandığından, her 𝑘 ≥ 𝑘𝑛 için

1
𝜇∗ ({𝑥 ∈ 𝑋: |𝑓𝑘 (𝑥) − 𝑓(𝑥)| ≥ }) < 2−𝑛
𝑛
koşulunu sağlayan artan bir {𝑘𝑛 } dizisi bulunabilir. Her bir 𝑛 için

1
𝐸𝑛 = {𝑥 ∈ 𝑋: |𝑓𝑘𝑛 (𝑥) − 𝑓(𝑥)| ≥ }
𝑛
kümelerini tanımlayalım. 𝐸 = ⋂∞ ∞
𝑚=1 ⋃𝑛=𝑚 𝐸𝑛 kümesi ölçülebilirdir ve ayrıca,

∞ ∞

𝜇∗ (𝐸) ≤ 𝜇 ∗ ( ⋃ 𝐸𝑛 ) ≤ ∑ 𝜇∗ (𝐸𝑛 ) ≤ 2−𝑚+1

𝑛=𝑚 𝑛=𝑚

Eşitsizliği her 𝑚 için sağlanır. Dolayısıyla 𝑚 → ∞ için 𝜇∗ (𝐸) = 0 elde edilir.

𝑥 ∉ 𝐸 olsun. Bu durumda 𝑥 ∉ ⋃∞
𝑛=𝑚 𝐸𝑛 koşulunu sağlayan bir 𝑚 doğal sayısı
1
bulunabilir. Dolayısıyla her 𝑛 ≥ 𝑚 için |𝑓𝑘𝑛 (𝑥) − 𝑓(𝑥)| < koşulu sağlanır.
𝑛
1
Yani, her 𝑥 ∈ 𝐸 𝑐 için |𝑓𝑘𝑛 (𝑥) − 𝑓(𝑥)| < gerçeklenir. Bu da bize h.h.y.
𝑛

𝑓𝑘𝑛 → 𝑓 olduğunu verir.

Noktasal yakınsaklığın ölçümde yakınsaklığı gerektirmediğine dair

aşağıdaki örneği verelim:

Örnek: 𝑋 = 𝐼𝑅 ve 𝜆, 𝐼𝑅 üzerindeki Lebesgue ölçüsü olsun. {𝑓𝑛 } fonksiyon

dizisini de şöyle tanımlayalım: her 𝑛 ∈ 𝐼𝑁 𝑖ç𝑖𝑛 𝑓𝑛 (𝑥) = χ[𝑛,𝑛+1] . Her 𝑥 ∈ 𝐼𝑅
için lim 𝑓𝑛 (𝑥) = 0 gerçeklenir. Fakat her 𝑛 ∈ 𝐼𝑁 𝑖ç𝑖𝑛
𝑛→∞

𝜆∗ ({𝑥 ∈ 𝐼𝑅: |𝑓𝑛 (𝑥) − 𝑓(𝑥)| ≥ 1}) = 𝜆∗ ([𝑛, 𝑛 + 1]) = 1 elde edilir. Dolayısıyla
𝜀 = 1 için lim 𝜆∗ ({𝑥 ∈ 𝐼𝑅: |𝑓𝑛 (𝑥) − 𝑓(𝑥)| ≥ 1}) = 1 elde edilir. Bu da bize
𝑛→∞

{𝑓𝑛 } dizisinin 𝑓 = 0 fonksiyonuna ölçümde yakınsak olmadığını verir.

Şimdi noktasal yakınsaklığın ölçümde yakınsaklığı gerektirdiği koşulu

aşağıdaki teoremde verelim:

Teorem 7.5: 𝜇∗ (𝑋) < ∞ olsun. Eğer {𝑓𝑛 } ölçülebilir fonksiyonlar dizisi için
𝜇
h.h.y. 𝑓𝑛 → 𝑓 ise 𝑓𝑛 → 𝑓 dır.

İspat: 𝜀 > 0 olsun. Her bir 𝑛 için 𝐸𝑛 = {𝑥 ∈ 𝑋: |𝑓𝑛 (𝑥) − 𝑓(𝑥)| ≥ 𝜀} kümelerini
tanımlayalım. Şimdi 𝛿 > 0 olsun. 𝜇∗ (𝑋) < ∞ olduğundan Egorov teoreminden,
𝜇∗ (𝐴) < 𝛿 koşulunu sağlayan ölçülebilir bir 𝐴 kümesi bulabilir öyle ki 𝐴𝑐
üzerinde {𝑓𝑛 } fonksiyon dizisi 𝑓 fonksiyonuna düzgün yakınsaktır.
Her 𝑛 ≥ 𝑘 ve her 𝑥 ∈ 𝐴𝑐 için |𝑓𝑛 (𝑥) − 𝑓(𝑥)| < 𝜀 koşulunu sağlayan 𝑘 doğal
sayısını seçelim. Bu durumda 𝐸𝑛 ⊆ 𝐴 dır ve her 𝑛 ≥ 𝑘 için
𝜇∗ (𝐸𝑛 ) ≤ 𝜇∗ (𝐴) < 𝛿
𝜇
eşitsizliği sağlanır. Bu bize lim 𝜇∗ (𝐸𝑛 ) = 0 olduğunu ve dolayısıyla 𝑓𝑛 → 𝑓
𝑛→∞

sonucu elde edilir.

 Ölçümde yakınsaklığın noktasal yakınsaklığı gerektirmediğine ilişkin
aşağıdaki örneği verebiliriz.

Örnek: 𝑋 = [0,1] ve 𝜆 Lebesgue ölçüsü olsun. Her bir 𝑛 doğal sayısı için [0,1]
1 1 2 𝑛−1
aralığını [0, ] , [ , ] , … , [ , 𝑛] olacak şekilde 𝑛 tane alt aralığa bölelim.
𝑛 𝑛 𝑛 𝑛

Sonra bu aralıkların hepsini numaralandıralım:

1 1 1 1 2 2
𝐼1 = [0, ] , 𝐼2 = [ , 1] , 𝐼3 = [0, ] , 𝐼4 = [ , ] , 𝐼5 = [ , 1] ,
2 2 3 3 3 3
1 1 2 2 3 3
𝐼6 = [0, ] , 𝐼7 = [ , ] , 𝐼8 = [ , ] , 𝐼9 = [ , 1] , …
4 4 4 4 4 4

𝑓𝑛 de 𝑛. aralığa karşılık gelen karakteristik fonksiyon olsun. Bu durumda

𝜆
𝑓𝑛 → 𝑓 = 0 gerçeklenir fakat 𝑥 ∈ [0,1] için {𝑓𝑛 (𝑥)} dizisi sıfıra yakınsak
değildir.