ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

• ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΙΩΝ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

• ΠΡΩΤΟΠΑΘΗΣ VS ΔΕΥΤΕΡΟΠΑΘΗΣ

• ΠΡΩΤΟΠΑΘΗΣ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑ
(οξέα επεισόδεια, ψυχοκοινωνικοί παράγοντες, μη φαρμακευτική θεραπεία,
υποτροπές, προδευτική μείωση αγωγής, προφυλακτική θεραπεία)
• ΔΕΥΤΕΡΟΠΑΘΗΣ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑ
(διόρθωση υποκείμενης αιτίας)

ΣΗΜΕΙΑ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
• ΕΝΑΡΞΗ : Αιφνίδια – εκρηκτική

• ΠΟΙΟΤΗΤΑ : Υπερβολικά έντονη

• ΠΟΡΕΙΑ : Επιδεινούμενη

• ΑΣΘΕΝΗΣ : ‘’Ο χειρότερος πονοκέφαλος της ζωής μου’’

• ???
ΕΝΔΟΚΡΑΝΙΑ ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΑ

• ΕΝΑΡΞΗ : Πρόσφατη

• ΠΟΙΟΤΗΤΑ : Ήπια – μέτρια - σοβαρή

• ΠΟΡΕΙΑ : Εμμένουσα – προοδευτικά επιδεινούμενη

• ΣΥΝΟΔΑ : Νευρολογική – νοητική δυσλειτουργία

• ΑΣΘΕΝΗΣ (συνήθως > 35 ετών) : ‘’πρώτη φορά γιατρέ’’ ή ‘’δεν είναι σαν το
συνήθισμένο πονοκέφαλο’’

• ???

ΕΝΔΟΚΡΑΝΙΑ ΜΑΖΑ - ΟΓΚΟΣ

• ΕΝΑΡΞΗ : Πρόσφατη

• ΠΟΡΕΙΑ : Προοδευτικά επιδεινούμενη

• ΣΥΝΟΔΑ : Τοπική ευαισθησία – απουσία κροταφικών σφύξεων –

νευρολογικό έλλειμα

• ΑΣΘΕΝΗΣ (Συνήθως ηλικιωμένος) : ‘’πονάει το σαγόνι μου και τα μηνίγγια

μου’’
 • ???

ΚΡΟΤΑΦΙΚΗ ΑΡΤΗΡΙΙΤΙΔΑ – Α.Ε.Ε.

• ΕΝΑΡΞΗ : Πρόσφατη ή άμεση

• ΠΟΙΟΤΗΤΑ : Έντονη

• ΠΟΡΕΙΑ : Εμμένουσα - ταχέως επιδεινούμενη

• ΣΥΝΟΔΑ : Πυρετός – αυχενική δυσκαμψία – έμετος – νευρολογικό έλλειμα –

σύγχυση έως κώμα

• ΑΣΘΕΝΗΣ : ...

• ???

ΜΗΝΙΓΓΙΤΙΔΑ / ΕΓΚΕΦΑΛΙΤΙΔΑ
• ΕΝΑΡΞΗ : Αιφνίδια

• ΠΟΙΟΤΗΤΑ : Έντονη

• ΠΟΡΕΙΑ : Εμμένουσα

• ΣΥΝΟΔΑ : Νευρολογικό έλλειμα – A.Y. ( ↑ > 200-120 mmHg)

• ΑΣΘΕΝΗΣ : ‘’έχω ένα φούντωμα, καίγεται το κεφάλι μου, και μια ζάλη δε
βλέπω μπροστά μου’’

• ???

ΚΑΚΟΗΘΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗ

ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ – Δ.Δ
• ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑ ΤΑΣΗΣ 45-50%
• ΗΜΙΚΡΑΝΙΑ (χωρίς-κοινή / με αύρα-κλασσική) 20-25% / 3-5%
• ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑ 2-3%
• ΜΙΚΤΗ < 1%

ΔΕΥΤΕΡΟΠΑΘΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΕΣ

• ΑΠΟΣΥΡΣΗ / ΣΤΕΡΗΣΗ (ΦΑΡΜΑΚΩΝ / ΟΥΣΙΩΝ) 5-8%

• ΡΙΝΟΚΟΛΠΙΤΙΔΑ 5-7%
• ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ 2-5%
 • ΜΕΤΑΤΡΑΥΜΑΤΙΚΗ 2-5%
• ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ (ΑΜΣΣ / κροταφογναθικής) 2-4%
• ΠΥΡΕΤΟΣ 2-4%
• ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΗ (γλαύκωμα / οφθαλμική τάση) 1-2%
• ΜΗΝΙΓΓΙΤΙΔΑ / ΕΓΚΕΦΑΛΙΤΙΔΑ < 1%
• ΥΠΑΡΑΧΝΟΕΙΔΗΣ / ΥΠΟΣΚΛΗΡΙΔΙΟΣ 0,5%
• ΚΡΟΤΑΦΙΚΗ ΑΡΤΗΡΙΤΙΔΑ < 0,5%
• ΟΓΚΟΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ 0,46%

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ
• ΙΣΤΟΡΙΚΟ
• ΦΥΣΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ
• ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΟ
• Έναρξη
• Συχνότητα
• Διάρκεια
• Ποιότητα
• Εντόπιση
• Παράγοντες ύφεσης / επιδείνωσης
• Σημεία κινδύνου
• Οικογενειακό ιστορικό
• Κοινωνικά και προσωπικά χαρακτηριστικά / διαταραχές ύπνου
• Διατροφικές συνήθειες / έξεις
• ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ (πριν και μετά την έναρξη θεραπείας)

ΦΥΣΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ
• Επιβεβαιώνει την κλινική υπόθεση
• Αποκλείει δευτεροπαθείς αιτίες
• Ανάλογη της προηγούμενης εμπειρίας με τον ασθενή
• Το λιγότερο : προσεκτική νευρολογική εξέταση και αμφοτερόπλευρη
βυθοσκόπιση

ΠΡΩΤΟΠΑΘΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΕΣ
• ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑ ΤΑΣΗΣ 45-50%
• ΗΜΙΚΡΑΝΙΑ (χωρίς-κοινή/με αύρα-κλασσική)20-25% / 3-5%
• ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑ 2-3%
• ΜΙΚΤΗ < 1%

ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑ ΤΑΣΗΣ
• ΝΕΥΡ- ΑΓΓΕΙΑΚΗ/ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ
 • Χρόνια μυική σύσπαση κρανιακών-προσωπικών-αυχενικών μυών →
επακόλουθη ισχαιμία → πόνος
• Σεροτονίνη → ελαττωμένη σύνδεση στα λεμφοκύτταρα και μονοκύτταρα
• ΜΟΡΦΕΣ : επεισοδιακή / χρόνια
(30 min – 7 Η, <15 Η/Μ / > 15 Η/Μ - >6 Μ)
• ΠΟΙΟΤΗΤΑ : πιεστική ή συσφικτική
• ΕΝΤΑΣΗ : ήπια ως μέτρια /
δε χειροτερεύει με τη δραστηριότητα
• ΕΝΤΟΠΙΣΗ : συνήθως αμφοτερόπλευρη
• ΣΥΝΟΔΑ : μπορεί φωτοφοβία ή/και φωνοφοβία (όχι ναυτία)
• ΑΣΘΕΝΗΣ : ‘’ Νιώθω ένα στεφάνι να σφίγγει το κεφάλι μου’’

ΗΜΙΚΡΑΝΙΑ
• ΑΓΓΕΙΑΚΗ – ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΗ – ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ
• Γενετική προδιάθεση
• Χαμηλότερος ουδός απάντησης σε αντιδράσεις που σχετίζονται ιδιαίτερα με
την 5-υδροξυτριπταμίνη ή την σεροτονίνη

• ΜΟΡΦΕΣ : με αύρα-κλασσική / χωρίς αύρα – κοινή (4-

24 h έως και > 1 Η (status migraine))
• ΑΥΡΑ : πρώιμα εστιακά νευρολογικά συμπτώματα 5-30 min που συνήθως
υποχωρούν πριν την έναρξη (σκοτώματα-λάμψεις-παραισθησίες-διπλωπία-
αταξία)
• ΕΝΤΟΠΙΣΗ : τυπικά ετερόπλευρη
• ΠΟΙΟΤΗΤΑ : σφύζουσα
• ΕΝΤΑΣΗ : δυνατή / επιδείνωση με τη δραστηριότητα
• ΣΥΝΟΔΑ : φωτοφοβία ή και φωνοφοβία + ναυτία /έμετος
• ΑΣΘΕΝΗΣ : ‘’ξαπλώνω στα σκοτεινά για να ησυχάσω γιατρέ’’

ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΗ
ΑΓΓΕΙΑΚΗ + ΝΕΡΟΛΟΓΙΚΗ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ
• Ασυνήθιστη ευαισθησία στην ισταμίνη
• Ανώμαλη δραστηριότητα του σφηνουπερώιου γαγγλίου
ΕΚΛΥΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ : ισταμίνη, αλκοόλ, κάπνισμα, νιτρογλυκερίνη,
άγχος
ΑΝΔΡΕΣ : ΓΥΝΑΙΚΕΣ = 6:1
• ΔΙΑΡΚΕΙΑ : 15 λεπτά – 3 ώρες (1
επεισόδιο/2η Η έως 8 επεισόδια/Η) για Ε ή M
• ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΤΗΤΑ : υφέσεις διάρκειας μηνών έως ετών
• ΠΟΙΟΤΗΤΑ : διαξιφιστική - βασανιστική
• ΕΝΤΑΣΗ : δυνατή
• ΕΝΤΟΠΙΣΗ : αυστηρά ετερόπλευρη, περικογχική ή κροταφική
• ΣΥΝΟΔΑ : δακρύρροια, ρινική συμφόρηση, ρινόρροια, εφίδρωση
προσώπου, μύση, πτώση και οίδημα βλεφάρου
 • ΑΣΘΕΝΗΣ : ‘’ Δεν μπορώ να ξαπλώσω, κάνω βόλτες μέσα στο σπίτι και
μου έρχεται να χτυπήσω το κεφάλι μου στον τοίχο’’

ΜΙΚΤΗ
ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ : Άγνωστη
ΕΚΛΥΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ :
• βήχας
• έντονη προσπάθεια
• συνουσία
• ψύχος

ΜΕΤΑΤΡΑΥΜΑΤΙΚΗ

• ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΕΦΑΛΗΣ: 30%-50% μεταπίπτει σε χρόνια

κεφαλαλγία
• ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ : τάσης ή ημικρανίας
• ΣΥΝΟΔΑ : ζάλη, ευερεθιστότητα, κόπωση, αυπνία, μειωμένη
συγκέντρωση, διαταραχές μνήμης
• ΔΙΑΡΚΕΙΑ : Μήνες – Χρόνια ή και μόνιμα

ΚΡΟΤΑΦΟΓΝΑΘΙΚΗ ΑΡΘΡΩΣΗ
• ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΒΛΑΒΗ ΤΗΣ ΑΡΘΡΩΣΗΣ
• ΜΥΟΠΕΡΙΤΟΝΑΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΘΡΩΣΗ
(ανώμαλη μασητική κίνηση, νυκτερινός τριγμός δοντιών, δυσκολία
διάνοιξης)
• Κριγμός – click, ή κρότος – pop, ή πόνος σε όλες τις κινήσεις της
άρθρωσης
• Πόνος ψηλαφητικά στη άνω επιφάνεια της άρθρωσης (ή
στον έξω ακουστικό πόρο)
• Κριγμός + πόνος στη διάνοιξη + πόνος ψηλαφητικά = διάγνωση (92%-
91%, LR+ 10,2)
• ΑΣΘΕΝΕΙΣ : ‘’κλειδώνει και πονάει το σαγόνι μου γιατρέ’’

ΕΝΔΟΚΡΑΝΙΑ ΑΙΜΟΡΡΑΓΙΑ
• ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ : ρήξη αγγείου (ανεύρυσμα-δυσπλασία) ή τραυματισμός
• ΠΡΟΗΓΕΙΤΑΙ : όμοια αλλά λιγότερο έντονη κεφαλαλγία για Μ ή Ε !!!
• ΕΝΑΡΞΗ : αιφνίδια / κεραυνοβόλος
• ΕΝΤΑΣΗ : αδυσώπητη...
• ΣΥΝΟΔΑ : ναυτία-έμετος, αυχενική δυσκαμψία, μείωση επιπέδου
συνείδησης, εστιακό νευρολογικό έλλειμμα (σύντομη απώλεια συνείδησης
κατά την έναρξη, οπτική παράλυση ή οίδημα θηλής)
• ΑΣΘΕΝΗΣ : ‘’Ο χειρότερος πονοκέφαλος της ζωής μου’’

ΕΝΔΟΚΡΑΝΙΕΣ ΜΑΖΕΣ-ΟΓΚΟΙ
 • ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑ : μοναδικό ενόχλημα σε < 20% ασθενών με όγκο ( όπως
και η κλασσική 3άδα των εγκεφαλικών όγκων)
• ΣΥΝΗΘΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ : επιληπτικές κρίσεις, νευρολογική
δυσλειτουργία
• ΕΝΑΡΞΗ : υποξεία με προοδευτική πορεία (νεοεμφανιζόμενη ή
διαφορετικού χαρακτήρα κεφαλαλγία)
• ΦΑΡΜΑΚΑ : ανθεκτική στα αναλγητικά !!!
• ΥΠΟΨΙΑ : νευρολογικό έλλειμμα + πρόσφατη έναρξη + σοβαρή και
προοδευτική → άμεσος έλεγχος
• ΑΣΘΕΝΗΣ (συνήθως > 35 ετών) : ‘’πρώτη φορά γιατρέ με πονάει έτσι’’
ή ‘’δεν είναι σαν το συνήθισμένο πονοκέφαλο’’

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ
• ΟΧΙ άσκοπες εξετάσεις προς ικανοποίηση ασθενών-συγγενών
• Διάγνωση αβέβαιη με :

ιστορικό + φυσική εξέταση + απουσία σ.κινδύνου →

Επαναξιολόγηση σε 1-2 Ε υπό παρακολούθηση

CT + MRI
• Γίνονται συχνά και πολλές φορές άσκοπα αυξάνοντας το κόστος
• ΚΙΝΔΥΝΟΙ : Ανεύρευση κλινικώς ασήμαντων καταστάσεων, αλλεργίες
στα σκιαστικά
• ΔΕΝ ΣΥΣΤΗΝΕΤΑΙ ΣΕ: χρόνια μεμονωμένη κεφαλαλγία, ημικρανία με
κ.φ. νευρολογική εξέταση
• ΣΥΣΤΗΝΕΤΑΙ ΕΠΕΙΓΟΝΤΩΣ ΣΕ :
νευρολογικά ευρήματα, μη απαντητικότητα, μέθη, αμνησία

Τ.Κ.Ε. + ΒΙΟΨΙΑ ΚΡΟΤΑΦΙΚΗΣ ΑΡΤΗΡΙΑΣ

• Σε παρουσία τουλάχιστον 3 από τα 5 κριτήρια για κροταφική αρτηριίτιδα

:
• -> 50 ετών πρόσφατη εντοπισμένη κεφαλαλγία
ευαισθησία κροταφικής αρτηρίας
μείωση σφυγμού
ΤΚΕ>50

EEG
• Δεν ενδείκνυνται στη συνήθη αξιολόγηση

ΘΕΡΑΠΕΙΑ – ΜΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ
ΑΠΟΦΥΓΗ ΕΚΛΕΙΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ
• Αλκοόλ
• Καφείνη
• Κάπνισμα
 • Συγκεκριμένα φαγητά
• Άγχος
ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ ΓΙΑ ΑΣΚΗΣΗ

ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑ ΤΑΣΕΩΣ
• ΟΞΕΙΑ ΦΑΣΗ : ακεταμινοφαίνη – επαρκείς δόσεις ΜΣΑ
• ΧΡΟΝΙΑ : β-αποκλειστές ή και τρικυκλικά αντικαταθληπτικά (μπορεί να
βοηθήσουν

ΗΜΙΚΡΑΝΙΑ

• ΟΞΕΙΑ ΦΑΣΗ :
• (1ης εκλογής) ακεταμινοφαίνη – ασπιρίνη – ΜΣΑΦ (ναπροξένη,
ιβουπροφένη) μόνα τους ή σε συνδιασμό
(2ης εκλογής – ανθεκτική ημικρανία) διυδροεργοταμίνη (DHE)
τριπτάνες (σουμα-ζολμι-ναρα-ριζα-ελι-τριπτάνη) φαινοθειαζίνες
(χλωροπρομαζίνη – προχλωροπρομαζίνη)

• ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΝΟΔΑ :
αντιεμετικά (προχλωροπεραζίνη, μετοκλοπραμίδη)

• ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ : ( σε > 3-4 προσβολές/Μ, σε σοβαρή, σε

περιοδική) β-αποκλειστές – τρικυκλικά – ανταγωνιστές Ca++
-κορτικοειδή

ΑΘΡΟΙΣΤΙΚΗ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑ

ΟΞΕΙΕΣ ΠΡΟΣΒΟΛΕΣ

• ΕΙΣΠΝΟΗ ΟΞΥΓΟΝΟΥ 100% με μάσκα με ρυθμό 7 lit/min

• DHE

• ΤΡΙΠΤΑΝΗ (για επεισοδιακή)

ΠΡΟΛΗΨΗ

• ΤΑ ΤΗΣ ΗΜΙΚΡΑΝΙΑΣ (με αμφίβολα όμως αποτελέσματα)

ΗΛΙΚΙΑ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑ

ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

• 6%-23% επαναλαμβανόμενη
• 70% ημικρανία
 • Απαντούν σε ήπια αναλγητικά

ΚΕΦΑΛΑΛΓΙΑ ΣΤΟΥΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥΣ

• Τάσης η πιο συχνή ( ↑ με Ο/Α ΑΜΣΣ + κατάθλιψη)

• Ημικρανία : Δ.Δ. συχνά με Π.Α.Ε.Ε. (?)
• Β-αποκλειστές + ανταγωνιστές Ca++ (όχι τριπτάνες)
• Κροταφική αρτηριίτιδα (με παρόντα ειδικά σημεία)