Surveillance and Promotion M

ental anual
lopm (DSP
eve M)
D

แจกฟรี
ห้ามจ�าหน่าย

ใช้ส�ำหรับ พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้ำหน้ำที่ ครู

และผู้ดูแลเด็ก ในกำรส่งเสริมพัฒนำกำรเด็ก
คู่มือ DSPM
ผู้แต่ง/ผู้จัดทำ� กระทรวงสาธารณสุข
ถนนติวานนท อาเ อเมอง
ังหวัดนนทบุร 11000
โทร. 0 2590 1000
www.moph.go.th

มิถุนายน ปี 2566
ปีที่พิมพ์ •••••••••••••••••••••
จำ�นวนพิมพ์ 0 000 เ ่ม
ISBN 97 - 1 -11- 2 -2
สนับสนุนโดย งบ ระมาณ
สานักงานห ัก ระกันสุข าพแห่งชาติ
พิมพ์ที่ สํานักงานกิจการโรงพิมพ์ องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก ในพระบรมราชูปถัมภ์
 คู่มือ
เฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
ชอ สกุ เด็ก ..................................................................................... เ ขทบัตร ระ าตัว ระชาชน เด็ก ..........................................................

วัน เดอน เกิด เด็ก ........................................... สถานทเกิด โรงพยาบา .............................................................................

นาหนักแรกเกิด ........................................................ กรัม pga co .......................................................................................................

ชอ สกุ บิดา หรอมารดา หรอ ดแ ............................................................................................. โทร ัพท ....................................................

สถานทติดต่อ ..........................................................................................................................................................................................................

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 1

 ค�าน�า
การเ ยง ก หเ น นด แข็งแรงแ ะเ น ระโยชนต่อสัง ม เ นสิงทพ่อแม่ทุก นอยากทา นดตองมสมองด เพอ ิดด ะ ดทาดแ ะพดด การทา หสมองดตองเริมตังแต่
เด็กอายุ 2 สั ดาห นทองแม่ นถง 5 ขวบ งสมอง ะเ ริ เติบโต ดถง 92 ัยสา ั ททา หสมองของเด็ก มวัย 0-5 รับเ ยน ดมอย่ อย่าง อ พันธุกรรม n
ระสบการณ p i nc แ ะ วามสัมพันธ ation hip เด็ก ะเรยนร าก ห ่ทังดแ ะ ม่ดติดตัว นต อดชวิต

น าดทเอาเ รยบสัง มมอย่ หเห็นทัว แต่ นทรนอยกว่าอา ช วามรทมอย่ หเ น ระโยชนต่อสัง ม ดมากกว่า ทังน ะทา ดสาเร็ ตามเ าหมายหรอ ม่ขนอย่กับ
ระสบการณท ดรับ ากสิงแวด อมแ ะโ ก ายนอกท ดสัม ัส ก ยุทธทถกสรางขนมาตองเหมาะสมแ ะถกทถกเว า วามสาเร็ ง ะเกิดขน วรถกส่งเสริม หสามารถ ช ด
อย่างกวางขวาง แ ะ ดถก รับ หเ น c ti nction h a i it to what o now ่มอ มการ กทัก ะ อย่ถง 0 ขอ

า าม วามสา ั สาหรับพัฒนาการของเด็ก พ่อแม่แ ะ ดแ เด็ก วรมเว าทักทายพด ุยกับเด็กทุกวัน แม ะรเรองบาง ม่รเรองบางก็ช่วย หสมองของเด็กทางาน ดดขน
พัฒนาการของเด็ก ทยยังขนอย่กับการ เ ่านิทาน อ่าน าก อน สอนนับเ ข งเ นเรองทตองทาอย่เสมอเพอเพิมพนทัก ะ หสมองของเด็ก ยิงเ น า าทสองยิงทา ห
สมองทางาน ดดมากขน con ang ag nt ig nc 2 า าทสองยังเ น าน หสมองม วาม ิดริเริม ati it อัน ะนา ส่การสรางนวัตกรรม nno ation
ท ะทา หม นา a นสัง ม ทยมากขน ระเท ทยหากสามารถเ ยน a ca nt หเ น a hip aining nt เด็กทอย่ น นยเด็ก มวัย
วันหนง นอนา ต ะ ดเ น นาของสัง ม ทย เราก็ ะ ดม นาทดแ ะถาเขาม ริยธรรม thica a hip รวมอย่ นตัวของ นา สัง ม ทยก็ ะม วามสุขมาก

น�ยแพทย์วั ทย น
ที่ป �โ ง � ส่ง ส ิมพั น� � ด
ิมพ ยี ติสม ดจพ ทพ ัตน � สุด� สย�มบ ม � ุม� ี
https://www.youtube.com/watch?v=KiKy3MEvEtk
การสร้างเ ก ้ ย

2 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 สารบัญ
แ น ังการดแ เ าระวัง ัดกรอง แ ะส่งเสริมพัฒนาการเด็ก วัยแรกเกิด - ........4 ช่วงอายุ 1 เดอน 1 เดอน ........................................................................... 1
าอธิบายแ น ัง ........................................................................................................5 ช่วงอายุ 19 - 24 เดอน 1 7 เดอน - 2 ..........................................................
การ ช ม่ อเ าระวังแ ะส่งเสริมพัฒนาการเด็ก มวัย ................................................7 ช่วงอายุ 25 - 29 เดอน 2 1 เดอน - 2 5 เดอน ............................................ 9
ขันตอนการเตรยม วามพรอม ....................................................................................7 ช่วงอายุ 0 เดอน 2 เดอน ............................................................................40
ขันตอนการสรางสัมพันธ าพระหว่าง ระเมินกับเด็กแ ะพ่อแม่ ก รอง.............7 ช่วงอายุ 1 - เดอน 2 7 เดอน - .........................................................45
ขันตอนการ ระเมิน .................................................................................................... ช่วงอายุ 7 - 41 เดอน 1 เดอน - 5 เดอน ............................................47
ขันตอนสรุ ................................................................................................................9 ช่วงอายุ 42 เดอน เดอน ...........................................................................50
การส่งเสริมพัฒนาการเด็ก มวัยโดยพ่อแม่ ก รอง ...........................................10 ช่วงอายุ 4 - 4 เดอน 7 เดอน - 4 .........................................................5
กุ แ ส่ วามสาเร็ .................................................................................................10 ช่วงอายุ 49 - 54 เดอน 4 1 เดอน - 4 เดอน ............................................59
ขอ วร านง นการ กทัก ะเพอส่งเสริมพัฒนาการเด็ก ...........................................10 ช่วงอายุ 55 - 59 เดอน 4 7 เดอน - 4 11 เดอน ......................................... 1
่มอเ าระวังแ ะส่งเสริมพัฒนาการเด็ก มวัย .......................................................11 ช่วงอายุ 0 เดอน 5 ..........................................................................................
ช่วงอายุแรกเกิด - 1 เดอน ........................................................................................11 ช่วงอายุ 1 - เดอน 5 1 เดอน - 5 เดอน ............................................
ช่วงอายุ 1 - 2 เดอน ................................................................................................12 ช่วงอายุ 7 - 72 เดอน 5 7 เดอน - .........................................................70
ช่วงอายุ - 4 เดอน ................................................................................................14 ช่วงอายุ 7 - 7 เดอน 1 เดอน - เดอน ............................................72
ช่วงอายุ 5 - เดอน ................................................................................................1 วิธส่งเสริมพัฒนาการเด็ก มวัยตามช่วงอายุ
ช่วงอายุ 7 - เดอน ................................................................................................1 โดยพ่อแม่ ก รอง ร แ ะ ดแ เด็ก....................................................................75
ช่วงอายุ 9 เดอน .....................................................................................................21 แบบบันทกการเ าระวังแ ะส่งเสริมพัฒนาการเด็ก มวัย ตามช่วงอายุ
ช่วงอายุ 10 - 12 เดอน 10 เดอน - 1 ..............................................................25 โดย พ่อแม่ ก รอง ร ดแ เด็ก แ ะเ าหนาทสาธารณสุข ...............................77
ช่วงอายุ 1 - 15 เดอน 1 1 เดอน - 1 เดอน ............................................2 แบบบันทกการ ัดกรองแ ะส่งเสริมพัฒนาการเด็ก มวัย ตามช่วงอายุ
ช่วงอายุ 1 - 17 เดอน 1 4 เดอน - 1 5 เดอน ............................................2 โดยเ าหนาทสาธารณสุข .......................................................................................... 0

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 3

4
แผนผัง � ดูแ � วัง ัด ง แ ส่ง ส ิมพั น� � ด วัยแ ิด ปี
ANC, PP WCC
ต วจ ดแ ิด ปี ป มินแ ติดต�ม � ้
- Breast Feeding ่วง �ยุ แ
ทั ้ ดน

พัฒนาการ กติ สมวัย # หน่วยบริการตังแต่ ม มิ ่มอ เ ่มขาว

เ าระวัง ัดกรอง เ าระวังโดย พ่อแม่ ก รอง
120 1 พัฒนาการตามวัย ัดกรองโดย บุ ากรทางการแพทย
ส่ง ส ิม
พั น� � 121 122 เ าหนาทสาธารณสุขทุกระดับ
ต�ม �ยุ ัด ป
สงสัย ่� ้� แนะนา ห พ่อแม่ สงสัย �่ �้ ส่งต่ ทันที เด็กทพัฒนาการ ่มอ เ ่มขาว
งด ่าชา วาม ิด กติอย่างชัดเ น โดย บุ ากรทางการแพทย
ก รอง ส่งเสริมพัฒนาการ
โดยพ่ แม่ ตามวัย าย น 0 วัน เ าหนาทสาธารณสุขทุกระดับ
ผู้ดูแ ด แ ะ พ่อแม่ ก รอง
พี่ ียง ด หน่วยบริการตังแต่ ม มิ
แ สม พัฒนาการ ม่ อ เ ่มขาว
กติ สมวัย หน่วยบริการตังแต่ ม มิ
้ ัดกรองพัฒนาการ า โดย บุ ากรทางการแพทย
- ่มอเ าระวังแ ะ 120 าย น 14- 0 วัน เ าหนาทสาธารณสุขทุกระดับ
ส่งเสริม 2 ่าชา หส่งต่อ
พัฒนาการ
เด็ก มวัย พัฒนาการ กติ
เ ่มขาว สมวัย ตรว วินิ ัย แ ะ หน่วยบริการตังแต่ทุติย มิ

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

ระเมินพัฒนาการ ม่ อ 4 เ รองมอ นก ุ่มเด็ก
- ่มอ ระเมินแ ะ 120 ทสงสัย หรอ า่ ชา
ส่งเสริม 3 โดย บุ ากรท ่านการอบรม
พัฒนาการ ่าชา หส่งต่อ
เด็กก ุ่มเสยง
- พัฒนาการบาบัด opm nta หน่วยบริการตังแต่ทุติย มิ ม่ อ 4 พัฒนาการบาบัด
เ ่มเขยว
nt ntion เ นระยะเว า เดอน โดย บุ ากรท ่านการอบรม
- รัก าสาเหตุ ถาม นัดอย่างนอยเดอน ะ 1 รัง

พัฒนาการ กติ
สมวัย หน่วยบริการตังแต่ทุติย มิ
ระเมินพัฒนาการ า ่มอ 4
1 270 โดย บุ ากรท ่านการอบรม
4
่าชา หส่งต่อ หน่วยบริการตังแต่ทุติย มิ
ตาม ic p an
- ตรว วินิ ัยเพิมเติม
ระเมินพัฒนาการดวย ของแต่ ะเขตสุข าพ
- รายโร
แ ะตรว วินิ ัยเพิมเติม โดย กุมารแพทย กุมารแพทยดานพัฒนาการ
แ ะพ ติกรรมเด็ก ิตแพทย ิตแพทยเด็ก
แ ะวัยรุ่น
หการดแ รัก าแก ขตามรายโร แ ะติดตามเ นระยะ
ส่งรายชอเด็กสงสัย า่ ชา ห อสม. พ่อแม่ กระตุนพัฒนาการแ ะตามทุกสั ดาห หากสมวัย หแ ง นท.รพ.สต. เพอตรว าแ ะบันทกขอม
งโ รแกรม โดยหากเด็ก น ดยังสงสัย า่ ชาอย่ หโอกาสเด็ก ด ก น รบ 0 วัน ถายัง ม่ า่ น หบันทกว่า า่ ชาแ วส่งต่อ
สงสัย ่าชา ส่งต่อทันท อเด็กทพัฒนาการ า่ ชา วาม ิด กติอย่างชัดเ น เช่น ดาวน ินโดรม ร ะเ ็ก เ นตน
การเ าระวังพัฒนาการเด็กดวย ทาโดยพ่อแม่ ก รองทุกช่วงอายุ
ม�ย ตุ การ ัดกรองพัฒนาการเด็กดวย ทาโดยบุ ากรทางการแพทย เ าหนาทสาธารณสุข ทุกอายุ 9 1 0 42 แ ะ 0 เดอน
4 อ ่มอ ระเมินเพอช่วยเห อเด็ก มวัยทม หาพัฒนาการ
อ เ รองมอวินิ ัย าวะออทิสติก นก ุ่มเด็กทสงสัย หรอ า่ ชา
nt nata c inic นิ กิ าก รร o tpa t m wa หอ วยห งั อด chi c inic นิ กิ สุข าพเด็กด
พยาบา ห งั อด กทัก ะ ห ก รอง ช ม่ อ นขอ 1-5
พยาบา นิ กิ เด็กสุข าพดแนะนาแ ะติดตามการ ช ม่ อ ช่วงอายุ 2 4 แ ะ 12 เดอน
 ค�ำอธิบำยแผนผัง
1. เ าหนาท นหน่วยบริการ ินิก าก รร nt nata ca แ ะหอ วยห ัง อด o tpa t m wa เ น ห าแนะนาการ ชแก่ พ่อแม่ ก รอง
2. ่มอเ าระวังแ ะส่งเสริมพัฒนาการเด็ก มวัย เ ่มขาว ชสาหรับ ระเมินพัฒนาการเด็ก นช่วงอายุนอยกว่า 2 อ เด็กท ินิกเด็กสุข าพด
hi inic แ ะ นยพัฒนาเด็กเ ็ก ส่วนช่วงอายุมากกว่า 2 ชสาหรับเด็กทสถานพัฒนาเด็ก มวัยแ ะโรงเรยนอนุบา ทังนเ าหนาทสาธารณสุข ทหน่วยบริการ
ตังแต่ ม มิ รพ.สต รพช. รพท. รพ . ะ ระเมินพัฒนาการเด็กดวย ่มอเ าระวังแ ะส่งเสริมพัฒนาการเด็ก มวัย เ ่มขาว นช่องวิธ ระเมิน
กรณมพัฒนาการสมวัย แนะนา หพ่อแม่ ก รอง ส่งเสริมพัฒนาการตามวัย ตามช่วงวิธ กทัก ะ นช่วงอายุต่อ
กรณมพัฒนาการสงสัย ่าชา แนะนา หพ่อแม่ ก รอง กทัก ะเด็กดานนันบ่อย เ นเว า 0 วัน
หมายเหตุ พยาบา ห ัง อด แ ะพยาบา ินิกสุข าพเด็กด สามารถช่วยแนะนา ก รอง ห ช ่มอ นการเ าระวังแ ะส่งเสริมพัฒนาการเด็ก ดโดยเ พาะอย่างยิง
ขอ 1 - 5 แ ะ ขอ - 20 ตาม าดับ
. นช่วง 14 - 0 วัน เ าหนาทสาธารณสุขทหน่วยบริการตังแต่ ม มิ รพ.สต รพช. รพท. รพ . ระเมินพัฒนาการเด็กสงสัย ่าชาดวย ่มอเ าระวังแ ะส่งเสริม
พัฒนาการเด็ก มวัย เ ม่ ขาว ขอทัก ะท ม่ า่ น แ ะทัก ะอน ตามช่วงอายุ หากเด็ก า่ นทัก ะทเ ยสงสัย า่ ชาแ ะทัก ะอน ตามช่วงอายุ แสดงว่ามพัฒนาการสมวัย
หเ าระวังพัฒนาการตามวัยต่อเนองตาม กติ ถาพบพัฒนา ่าชา หส่งต่อตามระบบ
4. หน่วยบริการทุติย มิ ทม ินิกกระตุ นพัฒนาการ ห ช ่มอ ระเมินเพอช่วยเห อเด็ก มวัยทม หาพัฒนาการ 4 โดยบุ ากรท ่านการอบรม
หรอ ชโ รแกรมกระตุนพัฒนาการของสถานบริการนัน เ นระยะเว า เดอน
5. ห ัง าก เดอน สถานบริการทม ินิกกระตุนพัฒนาการ ระเมินพัฒนาการเด็ก ่าชาดวย ่มอ ระเมินเพอช่วยเห อเด็ก มวัยทม หาพัฒนาการ 4
โดยบุ ากรท ่านการอบรม
กรณเด็กพัฒนาการสมวัย หส่งเสริมพัฒนาการตามวัย นระบบ กติ
กรณเด็กมพัฒนาการ า่ ชา หรอม หา ่าชา า อน ส่งต่อหน่วยบริการทุติย มิขน ทมแพทย หรอกุมารแพทย รพช. รพท. รพ . รพ. ิตเวช
. สาหรับเด็กทมพัฒนาการ ่าชา หน่วยบริการตาม ic an ของแต่ ะเขตบริการสุข าพ ระเมินพัฒนาการดวย ่มอ ระเมินแ ะ
แก ข น พัฒนาการเด็กวัยแรกเกิด 5 สาหรับบุ ากรสาธารณสุข หรอ ชโ รแกรมกระตุ นพัฒนาการของสถานบริการนัน
หากยังพบ หา หพิ ารณาตาม วามเหมาะสม เพอ ุณ าพชวิตทดของเด็กแ ะ รอบ รัว

างการ ู ลเ าร ง ค กรอง ล ส่งเสรม

พ าการเ ก ่คลอ ก ย รกเก

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 5

นิย�ม ัพท์ ด ป มวัย หมายถง
เด็ก งมอายุตากว่าหก บริบรณ แ ะ หหมาย วามรวมถงเด็ก งตอง ดรับการพัฒนาก่อนเขารับการ ก า
นระดับ ระถม ก า
ส �นพั น� ด ป มวัย หมายถง สถานทรับดแ พัฒนา ัด ระสบการณเรยนร แ ะการ ก าสาหรับเด็ก มวัย รอบ ุมตังแต่ทารกแรกเกิด
ถง หรอก่อนเขาเรยน ระถม ก า ท 1 ท ชชอห ากห ายรวมทุกสังกัด น ระเท ทย ดแก่
1. กระทรวงมหาด ทย นยพัฒนาเด็กเ ็กอง กร ก รองส่วนทองถิน แ ะโรงเรยนอนุบา
2. กระทรวงการพัฒนาสัง มแ ะ วามมันง งของมนุ ย สถานรับเ ยงเด็กเอกชน
. กรุงเทพมหาน ร นยพัฒนาเด็กก่อนวัยวัยเรยน สานักพัฒนาสัง ม สถานรับเ ยงเด็กก างวัน สานักอนามัย แ ะโรงเรยนอนุบา สานักการ ก า
4. กระทรวงสาธารณสุข นยเด็กเ ็ก นโรงพยาบา
5. กระทรวง ก าธิการ โรงเรยนอนุบา สานักงาน ณะกรรมการการ ก าขันพน าน แ ะโรงเรยนเอกชน สานักงาน ณะกรรมการส่งเสริมการ ก าเอกชน
. หน่วยงานอน เช่น โรงเรยนอนุบา สาธิต นมหาวิทยา ัย กระทรวงก าโหม สานักงานตารว แห่งชาติ ม นิธิ แ ะอง กรเอกชน
หมายถง พัฒนาการดานการเ อน หว
หมายถง พัฒนาการดานก ามเนอมัดเ ็กแ ะสติ า
หมายถง พัฒนาการดานการเขา า า
หมายถง พัฒนาการดานการ ช า า
หมายถง พัฒนาการดานการช่วยเห อตนเองแ ะสัง ม

ทัก ะทเ นแกนห ัก อย่าง นวัยเด็ก มวัย หมายถง การทางานขันสงของสมองทช่วย หนาเอา วามร วิเ ราะห
สังเ ราะห แ ะตัดสิน นการ ิบัติ เ น วามสามารถของสมองทพัฒนา ดอย่างรวดเร็ว นช่วง มวัย แ ะเ นพน านสา ั ทนา ส่ วามสาเร็ นการดาเนินชวิต นสัง ม
การ ก า แ ะการทางาน ง นช่วง มวัย ระกอบดวยทัก ะสา ั อย่าง ดังน
ทั ว�มจำ�ที่นำ� ้ มู ม� ้ง�น
/ ทั � ยับยัง ั่ง จแ วบ ุมตน ง
ทั � ิดแ ป ับ � ทำ� ย่�งยด ยุ่น

ม�ย ตุ ขอทม เ นขอทัก ะทส่งเสริม านวน 0 ขอ

6 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 กำรใช้คู่มือเฝ้ำระวังและส่งเสริมพัฒนำกำรเด็กปฐมวัย
สำ� ับพ่ แม่ ผู้ป ง ้ ุป ์ทดแทนที่ ยู่ นบ้�น น � ส่ง ส ิมแ � วังพั น� � ด
ชตองทา วามเขา บิ ตั เิ นแนวทางเดยวกัน ง ะทา ห การ ระเมินม วามถกตองน่าเชอถอแ ะเ น ระโยชนต่อการส่งเสริมพัฒนาการของเด็กอย่างม ระสิทธิ าพ
โดยม 4 ขันตอน ดแก่
ันต น � ต ียม ว�มพ ้ ม
� ต ียมตัวผู้ป มินแ ส่ง ส ิมพั น� � ก าทบทวน วามรเกยวกับพัฒนาการเด็ก มวัย วามสา ั ของการ ระเมินแ ะส่งเสริมพัฒนาการของ
เด็ก น ระเท ทย สถานการณของเด็กแ ะ มิห ัง รอบ รัว นเขต วามรับ ิดชอบ าเ น ะตอง ก าเอกสาร ่มอเ าระวัง ตังแต่ านา วามนา แ น ัง าอธิบายแ น ัง
แนวทางการ ช ่มอ 4 ขันตอน การ ชทัก ะ วิธการเ าระวัง วิธการ ระเมิน เกณ การตัดสิน แ ะราย ะเอยดของอุ กรณ การ ชอุ กรณ แ ะ วรเตรยม าพดท ะ ช นขอ าถาม
ว ่วงหนา นกรณทตอง ช าสัง เพอ วามรวดเร็ว ทด องทาหรอ กก่อนการ ระเมิน ริง เพอ หเกิด วาม ุนเ ยแ ะม วามมัน ก่อน ิบัติ ริง งรวมถงแนวทางการแนะนา
ส่งเสริมพัฒนาการเด็ก มวัยโดยพ่อแม่ ก รองดวย
� ต ียม ุป ์
- ัดเตรยมแ ะตรว สอบอุ กรณ ห รบตามหมวดหม่แ ะเรยงตาม าดับการ ชก่อนห ัง
- อุ กรณเ ด ช รัง ะ 1 ชุด ชเสร็ แ วเก็บทันท แ ว งเ ดชุด หม่ เพอ วามสะดวก นการ ัดเก็บแ ะ หเด็กมสมาธิหรอสน นอุ กรณเ พาะทตองการ
ะ ช ระเมินเท่านัน
- เมอ ระเมินเด็ก นทองถินทมวัฒนธรรมทแตกต่าง ระเมินสามารถดัดแ ง ชวัสดุ นทองถินทม ทดแทน ดอย่างเหมาะสม นการ ระเมินเด็ก
- ตองทา วามสะอาดอุ กรณแ ะตรว สอบ วาม อด ัยของอุ กรณห ังนา ชทุก รัง
� ต ยี มส �นทีส่ �ำ บั ป มินพั น� � ด วรเ นหองหรอมุมทเ นสัดส่วน ม่ บั แ บเกิน อากา ถ่ายเทสะดวก เพอ หเด็กรสกสุขสบาย ม่หงุดหงิด
แ ะ ห วามร่วมมอ นการ ระเมิน ม่มสิงอนทกระตุนหรอเรา วามสน ของเด็ก เช่น โทรทั น วิทยุ อมพิวเตอร ร หรอวัตถุทมสสัน ด าด วรเ นหองท ม่มเสยงดังรบกวน หรอ
ม นอน ่าน มา พนหองสะอาด อด ัย ม่ น ม่มสิงของท ม่ าเ นอย่ นหอง อุ กรณต่าง าย นหองตองม วาม อด ัย ม่แห ม ม ม่มเห ยมหรอมุมทอา ก่อ หเกิด
อันตราย วรมการ ัดเบาะ โตะ หรอ เกาอต่าง ท ช นการ ระเมิน นแต่ ะช่วงวัย หเหมาะสม
� ต ียม ด เด็กตอง ม่ วยทางกาย ม่หิว ม่ง่วง อิมเกิน หรอหงุดหงิด งอแง เนอง าก ะทา หเด็ก ม่ ห วามร่วมมอ นการ
ระเมิน พาเด็กเขาหองนาขับถ่าย หเรยบรอยก่อนการ ระเมิน เพอ ม่ หขาด วามต่อเนอง นการ ระเมิน หเด็กเ น่ พด ยุ ทา วาม นเ
ุ ยกับ ระเมิน
แ ะอุ กรณบางส่วน
ันต น � ส ้�งสัมพัน �พ ว่�งผู้ป มิน ับ ด แ พ่ แม่ ผู้ป ง เด็กแต่ ะวัย ะมพัฒนาการทางร่างกาย วาม ิดแ ะ
อารมณทแตกต่างกัน ดังนัน ระเมิน วรสรางสัมพันธ าพทดกับเด็กก่อนท ะทาการ ระเมินพัฒนาการ โดยแบ่งตามช่วงอายุ ดดังน การ ้คู่มือเ าร ง
ล ส่งเสรมพ าการเ ก ม ย

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 7

 ว่ งวัยแ ิด ดน
2.1.1 ระเมินยิมแยมแ ่ม ส พด ุย ทักทายกับพ่อแม่ ก รองก่อน แ ว งพด ุย เ ่นเสยงกับเด็กดวยนาเสยงนุ่มนว
2.1.2 ถาเด็กรอง ห หพ่อแม่ ก รองอุม อบ หเด็กสงบ งเริม ระเมิน
2.1. ช่วงอายุ - 9 เดอน เด็กเริมม วามกังว เมอพบ นแ กหนา วร หเว ากับเด็กทา วาม ุนเ ยก่อน ระเมิน
่วง �ยุ ด น ปี
2.2.1 ระเมิน วรเริมดวยการพด ยุ กับพ่อแม่ ก รอง เกยวกับชวิต ระ าวัน พ ติกรรมแ ะพัฒนาการของเด็ก เพอ หเว าเด็ก รับตัว นเุ ยกับ ระเมิน
แ ะ ดสังเกตพ ติกรรมเด็ก
2.2.2 เมอเด็กเริมสน แ ะ นเ ุ ยกับ ระเมิน หพด ยุ กับเด็กดวยนาเสยงนุม่ นว แ ะนาอุ กรณ ระเมินพัฒนาการบางส่วนชวน หเด็กเ น่ หรออา สาธิต หเด็กด
2.2. หากเด็กรอง ห ม่ ห วามร่วมมอ ระเมิน วรเ ยน ระเมินขอทัก ะท ชการสังเกตหรอสอบถาม ากพ่อแม่ ก รอง ก่อนแ ว งก ับมาทา
เมอเด็กพรอม
่วง �ยุ ปี
2. .1 ช่วงวัยนเด็กสามารถสอสารโตตอบแ ะทาตาม าสัง ดด ดังนัน ระเมินสามารถท ะพด ุยกับเด็ก ดโดยตรง
2. .2 การพด ุยกับเด็ก วร ชนาเสยงนุ่มนว ระดับเสยง กติ แต่เมอเด็กเริม ุนเ ยกับ ระเมินแ ว วร รับสหนาแ ะนาเสยง หดน่าสน เช่น พดเสยงสง
ตา เพอเรา วามสน หรอทาสหนาด ตนเตน หชัดเ นขน เพอ หเด็กม วามสน นกิ กรรมท ะเริม ระเมิน โดย าพดทเหมาะสม นการสรางสัมพันธ าพกับเด็กวัยน ดแก่
การชวน ุยทัว หรอการชม เช่น
- มเ ยหนสวย ังเ ย รเ น นถัก หหน ะ
- วันน รเ น นมาส่งหนทโรงเรยน ะ
- วันนหนกินขาวกับอะ รเอ่ย เ นตน
2. . เมอเด็ก ห วามร่วมมอ นการ ระเมินหรอสามารถเริม ระเมิน ด วรพดชมเชยเด็กทุก รัง
ผู้ป มินแน นำ�ตัว ง ชอ ....เ น .... วันน ระเมินพัฒนาการนอง .... ระยะเว าท ชทังหมด ระมาณ 10 - 20 นาท ะทาโดยสังเกตถาม าก ก รอง
แ ะ หเด็กเ ่นของเ ่นหรออุ กรณทเตรยมมา หเด็กเ ่น นขณะทกา ัง ระเมินเด็ก ก รองอย่กับเด็ก ดต อดเว า แต่ ม่ตองช่วยเด็กทากิ กรรม บอก แนะนา หรอทาแทนเด็ก
เพราะ ะทา ห การ ระเมิน ม่ตรงกับ วามเ น ริง ถาเด็กแ ะ ก รองพรอมแ วเรา ะเริมกันเ ยนะ ะ
ันต น � ป มิน ู่ม � วังแ ส่ง ส ิมพั น� � ด ป มวัย บับนี ิบ�ย ้ ป มิน ้ ัด จน

8 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 ส บ �มวัน ด นปี ดิ ด จ� ผู้ป งแ ้ว ำ�นว �ยุ ด
วิ ี � �ำ นว เริม าก วัน เดอน แ ะ ททาการ ระเมินเ นตัวตัง วัน เดอน แ ะ เกิดเด็กเ นตัว บ ถาวันตัวตัง านวนนอยกว่า หยมทเดอนมา 1 เดอน 0 วัน
ถาตัวตังเดอนนอยกว่าตัว บ หยมท 1 12 เดอน

ตัว ย่�งที่ ตัว ย่�งที่

ปี ดน วัน ปี ดน วัน
วันที่ทำ� � ป มิน วันที่ทำ� � ป มิน
วัน ด น ปี ิด วัน ด น ปี ิด
ด �ยุ ด �ยุ

่มิ ป มินพั น� � จ� ด้�น ด ่ น ด้ ที่ต ง ับ ่วง �ยุจ ิง ง ด

.2.1 ส่เ รองหมาย  นช่อง  า่ น เมอเด็ก ระเมิน ่าน
.2.2 นกรณทเด็ก ระเมิน ม่ ่าน ห ส่เ รองหมาย  ง นช่อง  ม่ ่าน
.2. นช่วงอายุ ดทมขอ ระเมิน 2 หรอ ขอ หากเด็ก ม่ ่านขอ ดขอหนง หถอว่า ม่ ่าน นช่วงอายุนัน
น ีที่มี � ป มิน พ่ ติดต�มพั น� � น ังต่ ป ้ ิ่มต้นป มิน ้ ที่ ด ป มิน ม่ผ่�น น ังที่ผ่�นม�
หมายเหตุ : - เมื่อประเมินเด็กในท้องถิ่นที่ใช้ภาษาหรือวัฒนธรรมที่แตกต่าง ผู้ประเมินจะต้องท�าความเข้าใจ ใช้ค�าพูด และ/หรือวัสดุทดแทนที่เหมาะสม
ในการประเมินเด็ก
- ข้อทดสอบทุกข้อได้มีการทดสอบเพื่อหาค่าเฉลี่ยความสามารถของเด็กไทยอย่างน้อยร้อยละ 75 สามารถท�าได้
- ข้อทดสอบที่มีเกณฑ์ผ่านเป็นจ�านวนครั้ง เช่น ....อย่างน้อย 1 ใน 3 ครั้ง หมายถึง ให้โอกาสเด็กได้ทดสอบ 3 ครั้ง หากผ่านแล้วครั้งต่อไป
ไม่ต้องทดสอบ
ันต นส ุป เมอ ระเมินพัฒนาการเด็กเสร็ แ วทุก รัง ระเมิน ะตองสรุ การ ระเมินแ ะ หขอม แก่พ่อแม่ ก รองเด็ก ดังน
4.1 กรณ ระเมินแ วพบว่าสมวัย หแนะนาพ่อแม่ ก รองส่งเสริมพัฒนาการเด็ก นช่วงอายุต่อ ตาม ่มอ
4.2 กรณทเด็ก ระเมินแ วพบว่า ม่สมวัย ระเมิน ห าแนะนาพ่อแม่ ก รอง ส่งเสริมพัฒนาการเด็กตาม ่มอ นขอทัก ะทเด็ก ม่ ่านการ ระเมินบ่อย
ห ัง ากนันอก 1 เดอน ก ับมา ระเมิน า
4. กรณ ระเมิน า ห ัง ากการกระตุนแ วยัง ม่สมวัย ตอง หขอม แก่พ่อแม่ ก รองเด็ก นการส่งต่อ เพอตรว แ ะวินิ ัยเพิมเติมทโรงพยาบา รพช. รพท.
รพ . รพ. ิตเวช พรอม บส่งตัว
คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 9
 กำรส่งเสริมพัฒนำกำรเด็กปฐมวัยโดยพ่อแม่ ผู้ปกครอง
ุ แจสู่ ว�มสำ� จ
รัก กแสดงออกอย่างสมาเสมอ นการดแ เด็กทุก วันตังแต่การกิน นอน เ ่น ออกกา ังกาย แ ะเรยนรทเหมาะสมถกสุขอนามัยแ ะ อด ัย
ม่เ รยบเทยบกันระหว่างเด็ก เพราะเด็กแต่ ะ นม วามแตกต่างกัน
การเรยนรของเด็กเริมตังแต่ ิสนธิ เ นแบบ ่อยเ น ่อย แ ะต่อเนอง
เด็กเรยนร ่านการ ง การด การ ับตอง การเ ่น การทาตามแบบอย่าง แ ะ องทา พ่อแม่ ก รอง ง วร ุยกับ กตังแต่วัยทารก เ ่น เ า่ เรองสิงทกา ังทากับเด็ก เ ่านิทาน
อ่านหนังสอ ห ง ชชวนดสิงต่าง รอบตัว ดร การมกิ กรรม ิ ะแ ะดนตร กิ กรรม นบาน แ ะ ระสบการณตรงอน
พ่อแม่ ก รอง ตอง งเด็ก ส่งเสริม หเด็กถามแ ะสังเกต ชชวนกันสนทนาแ ะ หเด็กมส่วนร่วมแสดง วาม ิดเห็น
ม่ ชวิธบัง ับ น ม่กดดันหรอเร่งรัดเด็ก ม่กาวราวหรอทารายเด็กทังทางร่างกาย ิต แ ะวา า
เด็กตอง ดรับโอกาส กการมวินัย นตนเอง เช่น การกิน การนอนเ นเว า การเก็บของเ ่น การทิงขยะ นททิงขยะ การ างมอ การ ม่แย่งของ นอน การ ม่ทุบตทาราย นอน เ นตน
โทรทั นหรอสอทานองเดยวกันอา ขัดขวางพัฒนาการรอบดานของเด็กอายุตากว่า 2 แ ะรบกวนการนอนห ับของเด็ก
พ่อแม่ ก รอง ตองเ นตัวอย่างพ ติกรรมทดสาหรับเด็ก เ ดโอกาส หเด็ก ด กทา แ ะ วรชแ งเมอเด็กทา ิดพ าด เ ยนเ น หกา ัง เมอเด็กพยายามทาสิง
ทพง รารถนา แ ะชมเชย เมอเด็กทา ด เด็ก ะ ่อย ร ัก ชเหตุ แ ะรัก า าพดตามแบบทพ่อแม่ ิบัติ
้ ว ำ�นง น � ทั พ่ ส่ง ส ิมพั น� � ด
การ กทัก ะเด็กมเ าหมายส่งเสริมพัฒนาการเด็ก หกาวหนาเ น ตามวัย สามารถ ช นชวิต ริงแ ะ นส าพแวด อม ริง โดย วร านงถงสิงต่อ น
าพดท ช วรง่าย สัน ชัดเ น แ ะ งเสน งวา
หเว าเด็ก ิบัติตาม - 5 วินาท ถาเด็กยัง ม่ ดทา หพด า ขอ วามเหมอนเดิม พรอม หการช่วยเห อเด็กทา นเสร็
ห วามช่วยเห อเด็กเท่าท าเ น ดการช่วยเห อ งเมอเด็กทา ด งอา ช่วยเห อโดย
- ทางกาย ับมอทา แตะขอ อกกระตุน
- ทางวา า บอก หเด็ก องทาด หาก าเ นอา ะบอก หเด็กทราบวิธ ท ะขัน
- ทางท่าทาง ช งก ร ะ ส่ายหนา ขัดขวาง ม่ หเกิดพ ติกรรมท ม่ตองการ เช่น เมอบอก หเด็กชแ รงส น แต่เด็ก ะชแกวนา ห ชมอ ดแกวนา เพอ หเด็กรว่า ะตอง
ชแ รงส น
เมอเด็กเกิดการเรยนรแ ว หเ ยนขอ วามแบบต่าง แต่ม วามหมายเหมอนกัน เพอ หเด็กร ักสิงทแตกต่างกัน การ หแรงเสริม วร หทันทเมอเด็กทา ดถกตอง ม่ว่า ะเ น
การช่วยเพอ หเด็กทา ดหรอเด็กทา ดเอง เช่น ชมเชย ยิม รบมอ สัม ัส หขนม แต่ วร านงถงสิงต่อ น
1. แรงเสริม วรเหมาะสมกับวัย เ นสิงทเด็กชอบแต่ ะ น ม่เหมอนกัน
2. วร หแรงเสริมบ่อย เมอตองการ หเกิดทัก ะหรอพ ติกรรม หม่
. การ ดแรงเสริม งเมอเด็กทา ด สังเกตว่าเด็กม วามพอ รสกด นสิงทตนทา ด ง ม่ าเ นตองอา ัยแรงเสริม าก ายนอก
4. การ หรางวั เช่น การแสดง วามเอา ส่ ยิม กอด รบมอ หหรอ หของ เมอเด็กตัง ทาหรอทาสาเร็ ะเ น ระโยชนต่อพัฒนาการของเด็ก นระยะยาว ต่างกับ
การ หสินบนแ ะการข่เข็ บัง ับ หทา
”ควรใช้การสอนโดยอธิบายอย่างนุ่มนวลแต่หนักแน่น”
10 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
แ ิด 1 ท่านอน วายก ร ะแ ะหัน ัด หเด็กอย่ นท่านอน วาบนเบาะนอน ัด หเด็กอย่ นท่านอน วา เขย่าของเ ่นทมเสยงตรงหนาเด็ก ระยะ
ดน  ขาง ดขางหนง ด แขนทังสองขางอย่หนา ห ่ สังเกตเด็ก ห่าง ระมาณ 0 ม. เมอเด็กมองทของเ ่นแ ว ่อย เ อนของ
่าน ยก ร ะ เ น่ มาทางดาน ายหรอขวา เพอ หเด็กหัน ร ะมองตาม ถาเด็กทา
 ผ่ � น เด็ ก สามารถยก ร ะแ ะหั น ม่ ดช่วย ระ อง ร ะเด็ก หหันตาม ทา าอก รังโดยเ ยน ห
ม่ ่าน ขาง ดขางหนง ด เ อนของเ ่นมาทางดานตรงขาม

2 มองตามถงกงก าง าตัว ดั หเด็กอย่ นท่านอนหงาย ถอ กบอ า 1. ัด หเด็กอย่ นท่านอนหงาย กมหนา หอย่ ก เด็ก ห่าง าก
 สแดงห่าง ากหนาเด็ก ระมาณ 20 ม. หนาเด็ก ระมาณ 20 ม.
่าน ขยับ กบอ าสแดงเพอกระตุ น หเด็ก 2. เรยก หเด็กสน โดยเรยกชอเด็ก เมอเด็กสน มอง หเ อน
 สน แ วเ อน กบอ าสแดงชา หรอเอยงหนา ทางดานขาง าตัวเด็กอย่างชา เพอ หเด็กมองตาม
ม่ ่าน ุป ์ กบอ าสแดง ทางดานขาง าตัวเด็กขาง ดขางหนง . ถาเด็ก ม่มอง หช่วยเห อโดยการ ระ องหนาเด็ก หมองตาม
เ อน กบอ าสแดงก ั บ มาท ุ ด 4. กเพิมเติมโดย ชของเ ่นทมสสันสด สกระตุน หเด็กสน แ ะ
กงก าง าตัวเด็ก มองตาม
ผ่�น เด็กมองตาม กบอ าสแดง าก ง น่ ที่ แ้ ทน ด้ อุ กรณทมสสด ส เสน า่ น นยก าง ระมาณ
ดานขางถงระยะกงก าง าตัว ด 10 ม. เช่น า กบอ า พ่ หมพรม

สะดุงหรอเ อน หวร่างกาย 1. ัด หเด็กอย่ นท่านอนหงาย 1. ัด หเด็กอย่ นท่านอนหงาย เรยกชอหรอพด ุยกับเด็ก าก

 เมอ ดยินเสยงพดระดับ กติ 2. อย่ ห ่ า ง ากเด็ ก ระมาณ 0 ม. ดานขางท ะขางทังขาง ายแ ะขวาโดยพดเสยงดังกว่า กติ
่าน เรยกชอเด็ก ากดานขางท ะขางทัง าย 2. หากเด็กสะดุงหรอขยับตัว หยิมแ ะสัม ัสตัวเด็ก ดเสยงพด ุย
 แ ะขวา โดยพดเสยงดัง กติ งเรอย น หอย่ นระดับ กติ
ม่ ่าน ผ่�น เด็กแสดงการรับรดวยการกะพริบ
ตา สะดุง หรอเ อน หวร่างกาย
่ งอาย รกเก เ ือ

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 11

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
แ ิด 4 ส่งเสยงออแอ สั ง เกตว่ า เด็ ก ส่ ง เสยงออแอ นระหว่ า ง อุมหรอสัม สั ตัวเด็กเบา มองสบตา แ วพด ยุ กับเด็กดวยเสยงสง
ดน  ทาการ ระเมิ น หรอถาม ากพ่ อ แม่ ตา เพอ หเด็กสน แ ะหยุดรอ หเด็กส่งเสยงออแอตอบ
่าน ก รอง
 ผ่�น เด็กทาเสยงออแอ ด
ม่ า่ น
5 มอง องหนา ดนาน 1 - 2 วินาท อุมเด็ก หห่าง ากหนาพ่อแม่ ก รอง 1. ัด หเด็กอย่ นท่านอนหงายหรออุมเด็ก
 หรอ ระเมิน ระมาณ 0 ม. ยิมแ ะ 2. สบตา พด ุย ส่งเสยง ยิม หรอทาตา ัก ณะต่าง เช่น ตาโต
่าน พด ุยกับเด็ก กะพริบตา เพอ หเด็กสน มอง เ นการเสริมสราง วามสัมพันธ
 ผ่�น เด็กสามารถมอง องหนา ด ระหว่างเด็กกับ ดแ โดยทา หเด็กมอารมณด
ม่ า่ น อย่างนอย 1 วินาท

1-2 ท่านอน วา ยก ร ะตังขน ด ัด หเด็กอย่ นท่านอน วา ขอ อกงอ มอ 1. ัด หเด็กอย่ นท่านอน วา ขอ อกงอ

 45 อง า นาน วินาท ทังสองขางวางทพน เขย่ากรุงกริงดานหนา 2. ชหนาแ ะเสยงของพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็กพด ยุ กับเด็ก
่าน เด็ก แ วเ อนขนดานบน กระตุน หเด็ก ตรงหนาเด็ก เมอเด็กมองตาม ่อย เ อนหนาพ่อแม่ ก รอง
 ุป ์ กรุงกริง มองตาม หรอ ดแ เด็กขนดานบนเพอ หเด็กเงยหนา น ร ะยกขน นับ 1 2
ม่ า่ น อ่ ย เ อนหนาพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก งมาอย่ตรงหนา
ผ่�น เด็กสามารถยก ร ะขน ด เด็กเหมอนเดิม
45 อง า นาน วินาท อย่างนอย 2 รัง . เ อนหนาพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก หสงขน นเด็กยก
ร ะตาม ด นแนว 45 อง า แ ะนับ 1 2
4. กเพิมเติมโดย ชของเ ่นทมสสันสด สกระตุน หเด็กสน แ ะ
มองตาม
ง น่ ที่ แ้ ทน ด้ อุ กรณทมสแ ะเสยง เช่น กรุงกริงทาดวยพ าสติก
่ งอาย เ ือ
า กบอ ยางบบ สัตวยางบบ ขวดพ าสติก ส่เม็ดถัว ทรายพัน หแน่น

12 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
7 มองตาม ่ า นกงก าง าตั ว 1. ดั หเด็กอย่ นท่านอนหงาย ถอ กบอ 1. ดั หเด็กอย่ นท่านอนหงาย ยน บหนาห่าง ากหนาเด็ก ระมาณ
 าสแดงห่าง ากหนาเด็ก 0 ม. โดย 20 ม. กระตุน หเด็กมองหนาแ ะเ อน บหนา ่านกงก าง าตัว
่าน หอย่เยอง ุดกงก าง าตัวเด็กเ ็กนอย เพอ หเด็กมองตาม
 2. กระตุ น หเด็ ก องมองท กบอ า 2. ถาเด็ก ม่มอง ห ระ องหนาเด็ก หหันมองตาม ห ัง ากทเด็ก
ม่ ่าน สแดง สามารถมองตาม บหนา ดแ ว หถอของเ ่นทมสสด สห่าง าก
. เ อน กบอ าสแดง า่ น ดุ กงก าง หนาเด็ก ระมาณ 20 ม. กระตุน หเด็กมองทของเ ่น แ ะเ อน
ุป ์ กบอ าสแดง าตัวเด็ก อกดานหนงอย่างชา ของเ ่น ่านกงก าง าตัวเพอ หเด็กมองตาม
. เมอเด็กมองตาม ดดแ ว วรเพิมระยะห่างของ บหนา หรอ
ผ่�น เด็กมองตาม กบอ าสแดง ่าน ของเ ่น นถงระยะ 0 ม.
ดุ กงก าง าตัว ดต อด โดย ม่หนั มอง ง น่ ที่ แ้ ทน ด้ อุ กรณทมสสด ส เสน า่ น นยก าง ระมาณ
ทางอน 10 ม. เช่น า กบอ า พ่ หมพรม

1-2 มองหน า พด ุ ย ด นาน 1. ั ด ห เด็ ก อย่ นท่ า นอนหงายหรอ 1. ัด หเด็กอย่ นท่านอนหงายหรออุ มเด็ก หหนาห่าง ากเด็ก
 5 วินาท อุ มเด็ก ห บหนา ระเมินห่าง ากเด็ก ระมาณ 0 ม.
่าน ระมาณ 0 ม. 2. สบตาแ ะพด ุ ย หรอทาท่ า ทาง หเด็ ก สน เช่ น ทาตาโต
 2. พด ุ ย กั บ เด็ ก นขณะทเด็ ก ม่ ด ขยับ ริม าก ยิม หัวเราะ
ม่ ่าน มองหนา ระเมิน . หยิบของเ ่นสสด สมา ก หนา กระตุน หเด็กมองของเ ่น
ผ่�น เด็กหันมามองหนา พด ดอย่างนอย แ ะมองหนา เมอเด็กมองแ ว หนาของเ ่นออก
5 วินาท

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 13

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
1-2 9 ทาเสยง น า อ เสยง อ งเสยงเด็กขณะ ระเมิน โดยอย่ห่าง าก 1. ัดเด็กอย่ นท่านอนหงาย หรออุมเด็ก
 หรอ อา หรอ ออ อย่าง เด็ก ระมาณ 0 ม. หรอถาม ากพ่อแม่ 2. ยนหนาเขา หาเด็ก สบตาแ ะพด ุย หเด็กสน แ วทาเสยง
่าน ชัดเ น ก รองหรอ ดแ เด็ก ว่าเด็กทาเสยง อ หรอ ออ หรอ อา น า อ หเด็ก ดยิน หยุด งเพอรอ ังหวะ ห
 อ หรอ ออ หรอ อา ดหรอ ม่ เด็กส่งเสยงตาม
ม่ า่ น ผ่�น เด็กทาเสยงอ หรอ ออ หรอ อา . เมอเด็กออกเสยง ด หยนหนาห่าง ากเด็กเพิมขน นถง ระมาณ
อย่างชัดเ น 0 ม.

10 ยิ มตอบหรอส่ ง เสยงตอบ ด ัดเด็กอย่ นท่านอนหงายพรอมกมหนา อุมเด็กอย่ นท่านอนหงาย มองตาเด็กแ ะสัม ัสเบา พรอมกับพด
 เมอพ่ อ แม่ ก รองหรอ ก เด็ ก ยิ มแ ะพด ุ ย กั บ เด็ ก โดย ุยกับเด็กเ น าพดสัน า ชา เช่น ว่า ง ะ.. ชอ ก ..
่าน ระเมินยิมแ ะพด ุยดวย ม่แตะตองตัวเด็ก นเก่ง ยิม ิ เด็กด .. ชอ ก .. กรัก แม่รกั กนะ หยุด ง
 ผ่�น เด็กสามารถยิมตอบหรอส่งเสยง เพอรอ ังหวะ หเด็กยิมหรอส่งเสยงตอบ เ นการเสริมสราง วาม
ม่ า่ น ตอบ ด สัมพันธระหว่างเด็กกับ ดแ เพอกระตุนพัฒนาการทางอารมณ

3-4 11 ท่านอน วายก ร ะแ ะอก 1. ัด หเด็กอย่ นท่านอน วาบนพนราบ 1. ัด หเด็กอย่ นท่านอน วา ขอ อกงอ
 พนพน 2. เขย่ากรุ งกริงดานหนาเด็กเพอ หเด็ก 2. ชหนาแ ะเสยงของพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็กพด ยุ กับเด็ก
่าน สน แ วเ อนขนดานบน กระตุน หเด็ก ตรงหนาเด็ก เมอเด็กมองตาม ่อย เ อนหนาพ่อแม่ ก รอง
 ุป ์ กรุงกริง มองตาม หรอ ดแ เด็กขนดานบนเพอ หเด็กสน ยก ร ะ โดยมอยันพน ว
ม่ า่ น แขนเหยยดตรงแ ะหนาอกพนพน
ผ่�น เด็กยก ร ะแ ะอกโดย ชแขน . กเพิมเติมโดย ชของเ ่นทมสสันสด สกระตุน หเด็กสน แ ะ
ยันกับพนพยุงตัว วอย่างนอย 5 วินาท มองตาม
ง ่นที่ ้แทน ด้
อุ กรณทมสแ ะเสยง เช่น กรุงกริงทาดวยพ าสติก า กบอ ยาง
่ งอาย เ ือ
บบ สัตวยางบบ ขวดพ าสติก ส่เม็ดถัว ทราย พัน หแน่น

14 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
3-4 12 มองตามสิงของทเ อนท ด 1. ัด หเด็กอย่ นท่านอนหงาย 1. ัดเด็กอย่ นท่านอนหงายโดย ร ะเด็กอย่ นแนวกงก าง าตัว
 เ นมุม 1 0 อง า 2. ถอ กบอ าสแดงห่าง ากหนาเด็ก 2. กมหนา หอย่ ก เด็ก ห่าง ากหนาเด็ก ระมาณ 0 ม.
่าน ระมาณ 0 ม. 1 มบรรทัด
 ุป ์ กบอ าสแดง . กระตุนเด็ก หมองท กบอ าสแดง . เรยกชอเด็กเพอกระตุนเด็ก หสน องมอง ากนันเ อนหนา
ม่ ่าน 4. เ อน กบอ าสแดงเ นแนวโ ง พ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็กอย่างชา เ นแนวโ ง ทางดาน าย
ทางดานขวาหรอดาน ายของเด็กอย่าง 4. ทา าโดยเ ยนเ นเ อนหนาพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก
ชา แ วเ อนก ับมาทางดานตรงขาม ากทางดาน าย ดานขวา
หโอกาส ระเมิน รัง 5. ถาเด็กยัง ม่มองตาม หช่วย ระ องหนาเด็กเพอ หหันหนามา
ผ่�น เด็กมองตาม กบอ าสแดง ด มองตาม
1 0 อง า อย่างนอย 1 น รัง . กเพิมเติมโดย ชของเ ่นทมสสันสด สกระตุน หเด็กสน แ ะ
มองตาม
ง น่ ที่ แ้ ทน ด้ อุ กรณทมสสด ส เสน า่ น นยก าง ระมาณ
10 ม. เช่น า กบอ า พ่ หมพรม

1 หันตามเสยง ด 1. ัด หเด็กอย่ นท่านอนหงายหรออุ ม 1. ัด หเด็กอย่ นท่านอนหงาย หรออุมเด็กนังบนตักโดยหันหนา

 นังตัก หันหนาออก าก ระเมิน ออก ากพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก
่าน ุป ์ กรุงกริง 2. เขย่ า กรุ งกริ งดาน ายแ ะขวาของ 2. เขย่าของเ ่น หเด็กด
 ตัวเด็กท ะขางโดยห่าง ระมาณ 0 ม. . เขย่าของเ ่นทางดานขาง ห่าง ากเด็ก ระมาณ 0 45 ม. แ ะ
ม่ ่าน แ ะ ม่ หเด็กเห็น รอ หเด็กหันมาทางของเ ่นทมเสยง
4. ากนัน หพด ุยแ ะยิมกับเด็ก ถาเด็ก ม่หันมามองของเ ่น
ผ่�น เด็กหันตามเสยงแ ะมองทกรุงกริง ด ห ระ องหนาเด็กเพอ หหันตามเสยง อ่ ย เพิมระยะห่าง นถง 0 ม.
ง น่ ที่ แ้ ทน ด้ อุ กรณทมสแ ะเสยง เช่น กรุงกริงทาดวยพ าสติก
า กบอ ยางบบ สัตวยางบบ ขวดพ าสติก ส่เม็ดถัว ทราย พัน หแน่น

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 15

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
3-4 14 ทาเสยงสง ตา เพอแสดง นระหว่างท ระเมิน สังเกตว่าเด็กส่งเสยง มองสบตาเด็ก แ ะพดดวยเสยงสง ตา เ ่นหัวเราะกับเด็ก หรอ
 วามรสก สง ตา ดหรอ ม่ หรอถามพ่อแม่ สัม สั ดุ ต่าง ของร่างกายเด็ก เช่น ชนิวสัม สั เบา ท าเทา ทอง
่าน ก รองหรอ ดแ เด็ก เอว หรอ ช มกสัม ัสหนา าก แกม มก ากแ ะทองเด็ก โดยการ
 สัม ัสแต่ ะ รัง วรม ังหวะหนักเบาแตกต่างกัน
ม่ า่ น ผ่�น เด็กส่งเสยงสง ตา เพอแสดง
วามรสกอย่างนอย 2 วามรสก

15 ยิมทัก นท ุนเ ย สั ง เกตขณะอย่ กั บ เด็ ก หรอถามพ่ อ แม่ 1. ยิ มแ ะพด ุ ย กั บ เด็ ก เมอทากิ กรรมต่ า ง หเด็ ก ทุ ก รั ง
 ก รองหรอ ดแ เด็กว่า เด็กยิมทัก เ นการเสริมสราง วามสัมพันธระหว่างเด็กกับ ดแ
่าน นท ุนเ ยก่อน ดหรอ ม่ 2. อุมเด็ก หา นท ุนเ ย เช่น ย่า ตา ยาย พ่อแม่ ก รอง
 ยิมทัก นท ุนเ ย หเด็กด
ม่ า่ น ผ่�น เด็กยิมทักพ่อแม่ ก รองหรอ . พดกระตุน หเด็กทาตาม เช่น ยิม ห ณ ุ พ่อ ิ ก ยิม ห..... ิ ก
ดแ เด็ก หรอ นท ุยเ ยก่อน ด

1 ยันตัวขน ากท่านอน วาโดย ัด หเด็กอย่ นท่านอน วา เขย่ากรุ งกริง 1. ัด หเด็กอย่ นท่านอน วา

 เหยยดแขนตรงทังสองขาง ด ดานหนาเด็ ก กระตุ น หเด็ ก มองสน 2. ถอของเ ่น วดานหนาเหนอ ร ะเด็ก
่าน แ วเ อนขนดานบน กระตุ น หเด็ ก . เรยกชอเด็ก หมองดของเ ่นแ วเ อนของเ ่น หสงขนเหนอ
 มองตาม ร ะอย่างชา เพอ หเด็กยก ร ะตาม โดยมอยันพน ว แขนเหยยด
ม่ า่ น ตรง นหนาอกแ ะทองพนพน
ุป ์ กรุงกริง
ผ่�น เด็กสามารถ ช ามอทังสองขางยัน ง ่นที่ ้แทน ด้ อุ กรณทมสแ ะเสยง เช่น กรุงกริงทาดวย
ตั ว ขน นขอ อกเหยยดตรง ทองแ ะ พ าสติก า กบอ ยางบบ สัตวยางบบ ขวดพ าสติก ส่เม็ดถัว
่ งอาย เ ือ
9 หนาอกตองยกขนพนพน ทราย พัน หแน่น

16 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
17 เออมมอหยิบ แ ะถอวัตถุ ว ัด หเด็กอย่ นท่านอนหงาย ถอกรุงกริง 1. ัด หเด็กอย่ นท่านอนหงาย เขย่าของเ ่น หห่าง ากตัวเด็ก
 ขณะอย่ นท่านอนหงาย หห่าง ากตัวเด็ก ระมาณ 20 - 0 ม. นระยะทเด็กเออมถง
่าน ท ดุ กงก าง าตัวอา กระตุน หเด็กสน 2. ถาเด็ก ม่เออมมอออกมา วาของเ ่น ห ชของเ ่นแตะเบา
 ุป ์ กรุงกริง แ ะหยิบกรุงกริง ด ทห ังมอเด็ก หรอ ับมอเด็ก หเออมมาหยิบของเ ่น ทา า นเด็ก
ม่ ่าน ผ่�น เด็กสามารถเออมมอขาง ดขางหนง สามารถเออมมอมาหยิบของเ ่น ดเอง
หยิบแ ะถอกรุงกริง ด อา ะมการ . อา แขวนโมบาย นระยะทเด็กเออมถง เพอ หเด็กสน วาหยิบ
เ อน หวแบบสะเ ะสะ ะเพอหยิ บ ง น่ ที่ แ้ ทน ด้ อุ กรณทมสแ ะเสยง เช่น กรุงกริงทาดวยพ าสติก
กรุงกริง า กบอ ยางบบ สัตวยางบบ ขวดพ าสติก ส่เม็ดถัว ทราย พัน หแน่น

1 หันตามเสยงเรยก อย่ข างห ังเด็กเยอง ทาง ายหรอขวา 1. หเด็กนังบนเบาะนอน

 ห่าง ากเด็ก ระมาณ 20 - 0 ม. ชมอ 2. พยุงอย่ดานห ังระยะห่างตัวเด็ก 0 ม. พด ุยกับเด็กดวยเสยง
่าน อง ากแ วพด ุยแ ะเรยกเด็กห าย กติ รอ หเด็กหันมาทางทิ ของเสยง หยิมแ ะเ ่นกับเด็ก ขณะ
 รัง แ ะทา าโดยเยอง อกดานตรงขาม กอย่า หมเสยงอนรบกวน
ม่ ่าน . ถาเด็ก ม่มอง ห ระ องหนาเด็กหันตามเสยง นเด็กสามารถหัน
ผ่�น เด็กหันตามเสยงเรยกหรอเสยง ตามเสยง ดเอง ถาเด็กยัง ม่หนั หพดเสยงดังขน เมอหันมอง ดระดับ
พด ุย เสยง ง นเสยง กติ

19 เ ยนแบบการเ ่นทาเสยง ด ช ากทาเสยง หเด็กด เช่น ุบ หรอ ถาม 1. สบตาแ ะพด ยุ กับเด็ก ชริม ากทาเสยง เช่น บุ บุ เดาะ นิ
 พ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็กว่าเด็ก หรอ บั มอเด็กมา วท ากแ วขยับต ากเบา กระตุน หออกเสยง
่าน สามารถขยับ ากทาเสยง ุบ ดหรอ ม่ วา..วา หเด็กดห าย รัง แ วรอ หเด็กทาตาม นเด็กสามารถ
 เ ยนแบบ ด
ม่ ่าน ผ่�น เด็กสามารถเ ยนแบบการเ ่นทา 2. รองเพ งง่าย ทมเสยงสง ตา หเด็ก ง เช่น เพ งชาง
เสยงตาม ด เพ งเ ด เ นตน

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 17

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
20 สน ง นพดแ ะสามารถ นั งหั น หนาเขาหาเด็ ก แ วเรยกชอเด็ ก 1. ัดเด็กนังหันหนาเขาหาพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก
 มอง ทของเ ่นท ทดสอบ เมอเด็กมองแ วหยิบตุกตา า หเด็กเห็น 2. เรยกชอแ ะสบตา พด ุยกับเด็กเมอเด็กมองสบตาแ ว นาของ
่าน เ ่นกับเด็ก นระดับสายตาเด็ก กระตุน หเด็กสน เ ่นมาอย่ นระดับสายตาเด็ก พด ุยกับเด็กเกยวกับของเ ่น เช่น
 ตุ กตา าดวย าพด ถาเด็ ก ทา ม่ ด น วันนแม่มพตุกตามาเ ่นกับหน พตุกตาม มสนาตา ส่ชุดสเขยว
ม่ า่ น ุป ์ ตุกตา า รังแรก หทา า ดรวม ม่เกิน รัง

ผ่�น เด็กสบตากับ ระเมิน แ ะมองท ง ่นที่ ้แทน ด้ ของเ ่น ด ก็ ดทเด็กสน หรอ ุนเ ยทม
ตุ กตา า ดนาน 5 วินาท อย่างนอย 1 นบาน เช่น กบอ รถ หนังสอ าพ ตุกตาอน
น รัง

21 นัง ดมัน ง แ ะเอยวตัว ชมอ 1. ัดเด็กอย่ นท่านัง 1. ัดเด็กอย่ นท่านัง วางของเ ่น วทพนทางดานขางเยอง
 เ น่ ดอย่างอิสระ it ta 2. วางกรุ งกริ ง วดานขางเยอง ทาง ดานห ังของเด็ก นระยะทเด็กเออมถง
่าน ดานห ัง กระตุน หเด็กสน หยิบกรุงกริง 2. เรยกชอเด็ก หสน ของเ ่นเพอ ะ ดเอยวตัว หยิบของเ ่น
 ถาเด็กทา ม่ ด หเ อนของเ ่น ก ตัวเด็กอกเ ็กนอย แ วช่วย ับ
ม่ า่ น ุป ์ กรุงกริง แขนเด็ก หเอยวตัว หยิบของเ ่นนัน ทาอกขางส ับกัน นเด็ก
หยิบ ดเอง

ผ่�น เด็กสามารถนัง ดมัน ง แ ะเอยวตัว ง ่นที่ ้แทน ด้ อุ กรณทมสแ ะเสยง เช่น กรุงกริงทาดวย
หรอหมุนตัว หยิบกรุงกริงแ วก บั มานัง พ าสติก า กบอ ยางบบ สัตวยางบบ ขวดพ าสติก ส่เม็ดถัว
ตัวตรงอก ทราย พัน หแน่น
่ งอาย เ ือ
9

18 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
22 ยนเกาะ เ รองเรอนสงระดับ 1. วางกรุงกริง วบนเ รองเรอน เช่น โตะ 1. ัดเด็ก หยนเกาะพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก เ รองเรอน
 อก ด หรอเกาอ 2. ับทสะโพกเด็กก่อน ต่อมาเ ยน ับทเข่า แ ว ง ับมอเด็ก
่าน 2. ัดเด็กยนเกาะเ รองเรอน เกาะทเ รองเรอน
 ุป ์ กรุงกริง . กระตุน หเด็กสน ทกรุงกริง . เมอเด็กเริมทา ด หเด็กยนเกาะเ รองเรอนเอง โดย ม่ ชหนาอก
ม่ ่าน พิง หรอทาวแขนเพอพยุงตัว
ผ่�น เด็กสามารถยนเกาะเ รองเรอน 4. อยอย่ ก เด็ก อา เ ดเพ งแ ว กระตุน หเตนตาม งั หวะเพ ง
ดเอง อย่างนอย 10 วินาท โดย ชแขนพยุง ง น่ ที่ แ้ ทน ด้ อุ กรณทมสแ ะเสยง เช่น กรุงกริงทาดวยพ าสติก
ตัว วแ ะสามารถขยับขา ด า กบอ ยางบบ สัตวยางบบ ขวดพ าสติก ส่เม็ดถัว ทราย พัน หแน่น

2 องมอง ทหนังสอพรอมกับ ัดเด็กนังบนตัก หพ่อแม่ ก รองหรอ 1. อุ มเด็กนังบนตัก เ ดหนังสอพรอมกับพด ุย ชชวน หเด็กด

 ห ่นาน 2 - วินาท ดแ เด็กเ ดหนังสอ ชชวนแ ะพดกับ ร าพ นหนังสอ เพอกระตุนพัฒนาการทางอารมณโดยการอ่าน
่าน ุป ์ หนังสอร าพ เด็กเกยวกับร าพนัน หนังสอร่วมกันกับเด็ก
 2. หากเด็กยัง ม่มอง ห ระ องหนาเด็ก หมองทร าพ นหนังสอ
ม่ ่าน ผ่�น เด็ก องมองทร าพขณะทพ่อแม่
ก รองหรอ ดแ เด็กพดดวยเ นเว า นังส ที่ ้ วรเ นหนังสอเด็กทมร าพชัดเ น แ ะมเรองราว
2 - วินาท ทส่งเสริม ุณธรรม

24 เด็กหันตามเสยงเรยกชอ 1. หเด็กเ น่ อย่างอิสระ ระเมินอย่หา่ ง เรยกชอเด็กดวยนาเสยง กติบ่อย นระยะห่าง ระมาณ 120 ม.

 ากเด็ก วรเ นชอท ชเรยกเด็กเ น ระ า ถาเด็ก ม่หัน เมอเรยกชอแ ว
่าน 2. ระมาณ 120 ม. แ วเรยกชอเด็ก ห ระ องหนาเด็ก หหันมามอง นเด็กสามารถทา ดเอง
 ดวยเสยง กติ
ม่ ่าน ผ่�น เด็กสามารถตอบสนองโดยหันมา
มอง ระเมิน

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 19

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
25 เ ยนเสยงพด ุย ถามพ่ อ แม่ ก รองหรอ ดแ เด็ ก พด ุย เ ่นกับเด็ก แ ะออกเสยง หม่ หเด็กเ ยนเสยงตาม เช่น
 หรอสังเกตระหว่าง ระเมินว่าเด็กทาเสยง า มา า ดา อ ตา หรอออกเสยงตามทานองเพ ง หรอรองเพ ง
่าน เ ยนเสยงพดหรอ ม่ เช่น เพ ง ับ ดา
 ผ่ � น เด็ ก เ ยนเสยงทแตกต่ า งกั น
ม่ า่ น อย่างนอย 2 เสยง เช่น า มา า ดา อ ตา

2 เด็กเ ่น ะเอ ดแ ะมองหา 1. หเด็กมอง ระเมิน 1. เ ่น ะเอ กับเด็กบ่อย โดย ชมอ ดหนาห ัง ากนันเ ยน
หนาของ เ ่ น ดถกทิ ทาง 2. ช าทเตรยม วบังหนาตนเอง เ น ช า ดหนาเ ่น ะเอ กับเด็ก โดยการเ ่นร่วมกันกับเด็ก
 . โ ่หนาดานเดยวกัน 2 รังพรอมกับ เ นการเสริมสราง วามสัมพันธแ ะการกระตุ นพัฒนาการทาง
่าน พด ะเอ รังท ม่โ ่หนาแต่ หพด อารมณ
 ุป ์ าขนาด 0 0 ม. าว่า ะเอ แ ว ห ระเมินมอง ่าน 2. หพ่อแม่ ก รอง หรอ ดแ เด็ก ช าเช็ดหนาหรอ า นเ ก็
ม่ า่ น มรอย่ตรงก าง ร าว่าเด็ก องมองดานท ระเมินเ ยโ ่ บังหนา ว โ ่หนาออกมา าก าเช็ดหนาดาน ดดานหนงพรอมกับ
หนา ดหรอ ม่ พดว่า ะเอ หยุดรอ งั หวะเพอ หเด็กหันมามองหรอยิมเ น่ โตตอบ
กบ่อย นกระทังเด็กสามารถยนโ ่หนาร่วมเ ่น ะเอ ด
. อ่ นของเ น่ ว ต น าแ ว หเด็กหาโดยเริม าก อ่ น วบางส่วน
ผ่�น เด็ก องมองตรงท ระเมินโ ่ แ ว ่อย ่อนทังชิน เพอ กทัก ะการสังเกตแ ะ วาม า
หนาออก หรอเด็กร กั อ่ นหนาแ ะเ น่
ะเอกับ ระเมิน สิ่งที่ ้แทน ด้ าขนหน าเช็ดตัว กระดา

วัต ุป สง ์ เพอ กการรอ อย ก วาม า

20 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
27 ุกขนนัง ด ากท่านอน 1. ดั หเด็กอย่ นท่านอนหงายหรอนอน วา 1. ัดเด็ก นท่านอน วา ับเข่างอทัง 2 ขาง ับมอเด็กทัง 2 ขาง
 2. กระตุน หเด็ก ุกขนนัง เช่น ช กบอ ยันพน
่าน ุ ป ์ สิ งทกระตุ น ห กระตุน หรอ ตบมอ ชท่าทางเรยก
 เด็กสน อยาก ุกขนนัง เช่น
ม่ ่าน กบอ หรอ กรุงกริง ผ่�น เด็กสามารถ ุกขนนัง ากท่านอน
ดเอง

2. กดทสะโพกเด็กทังสองขาง เพอ หเด็กยันตัว กุ ขนมาอย่ นท่านัง

ง ่นที่ ้แทน ด้ อุ กรณทมสแ ะเสยง เช่น สัตวยางบบ

ของเ ่นทเขย่าแ วมเสยงดัง ายกรุงกริง ขวดพ าสติก ส่เม็ดถัว
ทราย พัน หแน่น

่ งอาย 9 เ ือ
9

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 21

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
2 ยนอย่ ดโดย ชมอเกาะเ รอง ัดเด็กยนเกาะเ รองเรอน พรอมทังวาง 1. ัดเด็ก หยนเกาะเ รองเรอน
 เรอนสงระดับอก กบอ หรอกรุงกริง ว หเด็กเ ่น 2. บั ทสะโพกเด็กก่อน ต่อมาเ ยน บั ทเข่า แ ว ง บั มอเด็กเกาะ
่าน ทเ รองเรอน
 ุ ป ์ สิ งทกระตุ น ห
ม่ า่ น เด็กสน อยากเกาะยน เช่น
กบอ หรอ กรุงกริง

ผ่�น เด็กสามารถยนอย่ ดโดย ชมอเกาะ

ทเ รองเรอน ม่ ชหนาอกพิง หรอแขน . เมอเด็กเริมทา ด หเด็กยนเกาะเ รองเรอนเอง โดย ม่ ชหนาอก
ทาวเพอพยุงตัว พิง หรอแขนทาวเพอพยุงตัว
4. อา เ ดเพ งกระตุน หเด็กยน ดนานหรอเตนตาม งั หวะแต่ตอง
อยอย่ ก เพอระวังอันตราย
ง ่นที่ ้แทน ด้ อุ กรณทมสแ ะเสยง เช่น สัตวยางบบ
ของเ น่ ทเขย่าแ วมเสยงดัง ายกรุงกริง ขวดพ าสติก ส่เม็ดถัว ทราย
พัน หแน่น

29 หยิบกอน ม ากพนแ ะถอ ว วางกอน ม งบนพนพรอมกับบอก หเด็ก 1. นาวัตถุสสด สขนาด ระมาณ 1 นิว เช่น กอน ม 2 กอน
 มอ ะชิน หยิบกอน ม ชวัตถุเหมอนกัน 2 ชิน
่าน หมายเหตุ : หากเด็กไม่หยิบสามารถกระตุ้น 2. เ าะของเ ่นกับโตะท ะชินเพอกระตุน หเด็กหยิบ
 ุป ์ กอน มสเห ยม ให้เด็กสนใจโดยการเคาะก้อนไม้ . ถาเด็ก ม่หยิบ ช่วย ับมอเด็ก หหยิบ
ม่ า่ น กบา ก 2 กอน ผ่�น เด็กสามารถหยิบกอน มทังสองกอน วัสดุที่ ้แทน ด้ ก ่องเ ็ก หรอวัสดุท อด ัยมขนาดพอดมอเด็ก
ขนพรอมกัน หรอท ะกอนก็ ด แ ะถอ ระมาณเสน ่าน นยก าง 1 นิว เช่น ก ง อง มะนาว เ ็ก
กอน ม ว นมอขาง ะ 1 กอน ทังสองขาง

22 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
0 ชนิวหัวแม่มอ แ ะนิวอน 1. วางวัตถุชินเ ็ก 1 ชินบนพน โดย หอย่ 1. นาวั ต ถุ ส สด ส เช่ น กอน ม เชอก หรออาหารชิ นเ ็ ก
 หยิบของขน ากพน นระยะทเด็กเออมมอ หยิบ ดง่าย เช่น แตงกวา ขนม ง วางตรงหนาเด็ก
่าน 2. บอกเด็ก หหยิบวัตถุ หรอแสดง หเด็ก 2. หยิบของ หเด็กด แ วกระตุน หเด็กหยิบ
 ุป ์ วัตถุชินเ ็ก ขนาด ดก่อน . ถาเด็กทา ม่ ด ช่วย ับมอเด็ก หหยิบสิงของหรออาหารชินเ ็ก
ม่ ่าน 2 ม. ดการช่วยเห อ ง นเด็กสามารถทา ดเอง
ผ่�น เด็กหยิบวัตถุขน ากพน ดโดย ช 4. วรระวั ง ม่ หเด็ ก เ ่ น หรอหยิ บ ของทเ นอั น ตรายเขา าก
นิวหัวแม่มอแ ะนิวอน ม่ ช่หยิบขน เช่น กระดุม เหรย เม็ดยา เม ็ดถัว เม ็ด ม เ นตน
ดวย ามอ
งที่ แ้ ทน ด้ ของกินชินเ ก็ ทอ่อนนุม่ ะ าย ด น าก ม่สา กั
เช่น ถัวกวน กทองนง มันนง กเกด ขาวสุก

1 ทาตาม าสั งง่ า ย เมอ ช สบตาเด็ก แ วบอก หเด็กโบกมอหรอ 1. เ ่นกับเด็กโดย ช าสังง่าย เช่น โบกมอ ตบมอ พรอมกับ
 ท่าทาง ระกอบ ตบมอ โดย ชท่าทาง ระกอบ เช่น โบกมอ ทาท่าทาง ระกอบ กบ่อย นเด็กทา ด
่าน 2. ถาเด็ก ม่ทา ห ับมอทาแ ะ ่อย ด วามช่วยเห อ งโดย
 ผ่�น เด็กสามารถทาท่าทางตาม าสัง เ ยนเ น บั ขอมอ ากนันเ ยนเ นแตะขอ อก เมอเริมตบมอเอง
ม่ ่าน ง่าย ทมท่าทาง ระกอบ เช่น โบกมอ ดแ ว ดการช่วยเห อ ง เ นบอก หทาอย่างเดยว
บายบาย ตบมอ หรอยกมอสาธุ แมยัง . เ น่ ทาท่าทาง ระกอบเพ ง กการเ อน หวของนิวมอตามเพ ง
ม่สมบรณ เช่น แมงมุม นิว...อย่ หน

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 23

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
2 เด็กร ักการ ิเสธดวยการ สั ง เกต หรอถามว่ า เด็ ก ิ เ สธสิ งของ 1. เมอ นแ กหนายนของ ห หรอขออุม หพ่อแม่ ก รองหรอ
 แสดงท่าทาง อาหาร หรอการช่ ว ยเห อ ากพ่ อ แม่ ดแ เด็ก ส่ายหนา พรอมกับพดว่า ม่เอา หเด็กเ ยนแบบ
่าน ก รองหรอ ดแ เด็ก ดหรอ ม่ เพอ หเด็กร ัก ิเสธ โดยการแสดงท่าทาง
 2. เมอเด็กรับ ระทานอาหารหรอขนมอิมแ ว ถามเด็กว่า กินอก
ม่ า่ น ผ่�น เด็กสามารถ ชท่าทางเดิม นการ หม แ วส่าย ร ะพรอมกับพดว่า ม่กิน หเด็กเ ยนแบบตาม
ิเสธ เช่น ส่ายหนา ชมอ ักออก ทาเช่นนกับสถานการณอน เพอ หเด็กเรยนรเพิมขน
หันหนาหน

เ ยนเสยง าพดท ุ นเ ย ด ถามพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก หรอ เ ่งเสยงทเด็กเ ยทา ดแ ว เช่น ะ ะ า รอ หเด็กเ ยนเสยง
 อย่างนอย 1 เสยง สังเกตระหว่าง ระเมินว่าเด็กทาเสยงเ ยน ตาม ากนันเ ่งเสยงทแตกต่าง ากเดิม หเด็กเ ยนเสยงตาม เช่น
่าน เสยงพด ดหรอ ม่ แม่ หมา า
 ผ่�น เด็กเ ยนเสยง าพดท ุ นเ ย ด
ม่ า่ น อย่างนอย 1 เสยง เช่น แม่ หมา
า แต่เด็กอา ะออกเสยงยัง ม่ชดั

4 ชนิวหยิบอาหารกิน ด ถาม ากพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก 1. วางอาหารทเด็กชอบแ ะหยิบง่ายขนาด 1 า เช่น ขนม งกรอบ
 ว่าเด็ก ชนิวหยิบอาหารกิน ดหรอ ม่ ตรงหนาเด็ก
่าน 2. ับมอเด็กหยิบอาหาร ส่ าก แ ว ่อย หเด็กทาเอง กบ่อย
 ผ่�น เด็กสามารถ ชนิวมอหยิบอาหาร นสามารถหยิบอาหารกิน ดเอง
ม่ า่ น กิน ด

24 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
5 ยนนาน 2 วินาท ัด หเด็กอย่ นท่ายนโดย ม่ตองช่วยพยุง พยุง าตัวเด็ก หยน เมอเด็กเริมยนทรงตัว ดแ ว หเ ยนมา ับ
ดน  ขอมอเด็ก แ ว ่อย ่อยมอเพอ หเด็กยนเอง
ปี ่าน ผ่�น เด็กสามารถยน ดเอง โดย ม่ตอง
 ช่วยพยุง ดนาน อย่างนอย 2 วินาท
ม่ ่าน

บนิวมอเพอหยิบของชินเ ็ก 1. วางวัตถุชินเ ็ก ตรงหนาเด็ก 1 ชิน 1. แบ่งขนมหรออาหารเ นชินเ ็ก ระมาณ 1 ม. ว น าน

 2. กระตุ น วามสน ของเด็ก ทวัตถุ แ วหยิบอาหารหรอขนมโดย ชนิวหัวแม่มอแ ะนิวชหยิบ หเด็กด
่าน ชินเ ก็ แ วบอก หเด็กหยิบ หรออา หยิบ แ วบอก หเด็กทาตาม
 ุป ์ วั ต ถุ ข นาดเ ็ ก หเด็กด สังเกตการหยิบของเด็ก 2. ถาเด็กทา ม่ ด ช่วยเห อเด็กโดย ับรวบนิวก าง นิวนางแ ะ
ม่ ่าน ขนาด 1 ม. นิวกอยเขาหา ามอ เพอ หเด็ก ชนิวหัวแม่มอแ ะนิวชหยิบวัตถุ
. เ น่ กิ กรรมทเด็กตอง ชนิวหัวแม่มอแ ะนิวชแตะกันเ น งั หวะ
ผ่�น เด็กสามารถ บนิวโดย ชนิวหัวแม่มอ หรอเ ่นรองเพ งแมงมุมขยุมห ัง า ระกอบท่าทาง บนิว
แ ะนิวชหยิบวัตถุชินเ ็กขนมา ด 1 น งที่ แ้ ทน ด้ ของกินชินเ ก็ ทอ่อนนุม่ ะ าย ด น าก ม่สา กั
รัง เช่น ถัวกวน กทองนง มันนง กเกด ขาวสุก

7 โบกมอหรอตบมอตาม าสัง สบตาเด็กแ วบอก หเด็กโบกมอ หรอ 1. เ ่นกับเด็กโดย ช าสังง่าย เช่น โบกมอ ตบมอ พรอมกับทา
 ตบมอโดยหาม ชท่าทาง ระกอบ ท่าทาง ระกอบ
่าน 2. ถาเด็ก ม่ทา ห ับมอทาแ ะ ่อย ด วามช่วยเห อ ง
 ผ่�น เด็กสามารถทาตาม าสัง แม ม่ถก โดยเ ยนเ น ับขอมอ ากนันเ ยนเ นแตะขอ อก เมอเริม
ม่ ่าน ตองแต่พยายามยกแขนแ ะเ อน หวมอ ตบมอเอง ดแ ว ดการช่ ว ยเห อ งเ นบอกหรอบอก หทา
อย่างนอย 1 น รัง อย่างเดยว
่ งอาย เ ือ
9

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 25

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
แสดง วามตองการ โดยทา ถามพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็กว่า นาของเ ่น หรออาหารทเด็กชอบ 2 อย่าง วาง วดานหนาเด็ก
ดน  ท่าทาง หรอเ ่งเสยง เมอเด็กตองการสิงต่าง เด็กทาอย่าง ร ถามเด็กว่า หนเอาอัน หน หรอถามว่า หนเอา หม รอ ห
ปี ่าน ผ่�น เด็กแสดง วามตองการดวยการ เด็กแสดง วามตองการ เช่น ช แ ว ง ะ หของ ทาเช่นนทุก รัง
 ทาท่าทาง เช่น ยนมอ หอุม ช ดงเสอ หรอ เมอเด็กตองการของเ น่ หรออาหาร เพอ กการสอสาร วามตองการ
ม่ า่ น เ ่งเสยง เบองตน

9 เ ่นสิงของตาม ระโยชนของ 1. ยนของเ ่นทเตรยม ว หเด็ก รัง ะ ก นสถานการณต่าง เช่น การหว ม การแ รง น การ อนอาหารเด็ก
 สิงของ ด 1 ชิน น รบ 4 ชนิด โดยทา หเด็กด แ ะกระตุน หเด็กทาตาม
่าน ปุ ์ ของเ น่ 4 ชนิด ดแก่ 2. สังเกตเด็กเ น่ ของเ น่ ทัง 4 ชนิดว่าตรง
 หว ชอน แกวนา แ รงส น ตาม ระโยชนหรอ ม่ หรอถาม ากพ่อแม่ วัสดุที่ แ้ ทน ด้ ของ ช นบานชนิดอน ท ม่เ นอันตราย
ม่ า่ น ก รองหรอ ดแ เด็ก
ผ่�น เด็กเ ่นสิงของตาม ระโยชน ดถก
ตองอย่างนอย 1 น 4 ชิน เช่น เ ่นหว ม
อนอาหาร ดมนา

40 ยนอย่ตาม าพัง ดนานอย่างนอย ัดเด็กอย่ นท่ายนโดย ม่ตองช่วยพยุง พยุงตัวเด็ก หยน เมอเด็กยน ดแ ว หเ ยนมา ับขอมอเด็กแ ว
ปี ด น  10 วินาท ่อย ่อยมอเพอ หเด็กยนเอง แ ะ ่อย เพิมเว าขน นเด็กยน
- ่าน ผ่�น เด็กสามารถยน โดย ม่ตองช่วยพยุง ดเอง นาน 10 วินาท
ปี ด น  ดนาน อย่างนอย 10 วินาท
ม่ า่ น

26 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
41 ขดเขยน เ นเสน 1. แสดงวิธการขดเขยนบนกระดา ดวย 1. ชดินสอสแท่ง ห ่เขยนเ นเสน บนกระดา หเด็กด อา ช
ปี ดน  บนกระดา ด ดินสอ หเด็กด ดินสอ หรอ ากกา หรอสเม ิก ด
- ่าน 2. ส่งดินสอ หเด็ก แ ะพดว่า องวาด ิ 2. หเด็ก องทาเอง ถาเด็กทา ม่ ด ช่วย ับมอเด็ก ห ับดินสอ
ปี ดน  ปุ ์ ขดเขยนเ นเสน มาบนกระดา นเด็กสามารถทา ดเอง
ม่ ่าน 1. ดินสอ
2. กระดา
ผ่�น เด็กสามารถขดเขยนเ นเสน ด
ก็ ดบนกระดา

42 เ อกวัตถุตาม าสัง ดถกตอง วางวัตถุ 2 ชนิด วตรงหนาเด็ก แ ว 1. เตรยมวัตถุทเด็ก ุนเ ย 2 ชนิด นังตรงหนาเด็ก เรยกชอเด็ก
 2 ชนิด ถามว่า ...อย่ หน น รบทัง 2 ชนิด หเด็กมองหนา แ ว ง หเด็กดของเ น่ พรอมกับบอกชอวัตถุท ะชิน
่าน แ ว งส ับตาแหน่งทวางวัตถุ หโอกาส 2. เก็บวัตถุ หพนสายตาเด็ก สัก ร่หยิบวัตถุทงั 2 ชิน หด แ วบอก
 ปุ ์ ชุดทดสอบการเ อก ระเมิน รัง ชอของ ห ัง ากนันบอกชอวัตถุท ะชิน แ ว หเด็กช ถาช ดถกตอง
ม่ ่าน สิงของ เช่น บอ ตุ กตา า หพดชมเชย ถา ม่ทา ห ับมอเด็กช พรอมกับเ อนของ ก แ ะ
ถวย รถ ผ่ � น เด็ ก สามารถชหรอหยิ บ วั ต ถุ ด ยาชอของแต่ ะชิน
ถกตองทัง 2 ชนิด ชนิด ะ 1 รัง . ถาเด็กช ม่ถกตอง หหยิบของชินนันออก แ ะเ อนของชินท
ถกตอง ก ถาเด็กหยิบของนัน หชมเชย
4. เมอเด็กทา ด 4 น 5 รัง หเ ยนของเ ่น ่ต่อ
วัสดุที่ ้แทน ด้ ของ ช นบานชนิดอน ท ม่เ นอันตราย
่ งอาย เ ือ

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 27

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
4 พด าพยาง เดยว าโดด ถาม ก รองว่า เด็กพดเ น าอะ ร 1. สอน หเด็กพด าสัน ตามเหตุการณ ริง เช่น นเว ารับ ระทาน
ปี ดน  ด2 า ดบาง หรอสังเกตเด็ก อาหาร ก่อน อนขาวพด หมา หเด็กพดตาม หมา
- ่าน ผ่�น เด็กสามารถพด าพยาง เดยว 2. เมอแต่งตัวเสร็ หพด หเด็กพดตาม ก่อน แ วพา
ปี ดน  าโดด ดอย่างนอย 2 า ถงแม ะยัง เดินออก ากหอง
ม่ า่ น ม่ชัด . เมอเ ดหนังสอนิทาน หพด าว่า อ่าน หรอ ด หเด็ก
หมายเหตุ ต้องไม่ใช่ชื่อคนหรือชื่อสัตว์ พดตาม แ วแสดง หเด็กเขา โดยอ่านหรอด
เลี้ยงในบ้าน

44 เ ยนแบบท่าทางการทางาน ถาม ากพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็กว่า ขณะทางานบาน ัดหาอุ กรณทเหมาะกับเด็ก แ ะกระตุน หเด็ก
 บาน เด็กเ ยเ น่ เ ยนแบบการทางานบานบาง มส่วนร่วม นการทางานบาน เช่น เช็ดโตะ กวาดบาน ถบาน เก็บเสอ า
่าน หรอ ม่ เช่น กวาดบาน ถบาน เช็ดโตะ เ นตน โดยทางาน หเด็กดเ นตัวอย่าง หากเด็กทา ด วร ะชมเชย
 ผ่�น เด็กเ ยนแบบท่าทางการทางานบาน เพอ หเด็กอยาก ะทา ดดวยตนเอง
ม่ า่ น ดอย่างนอย 1 อย่าง

45 เดิน ากของเ ่น หรอสิงของ 1. เดิน ากของเ ่น หเด็กด 1. ับมอเด็ก ห ากของเ ่นเดิน ขางหนาดวยกัน
ปี ดน  ด 2. ส่งเชอก ากของเ น่ หเด็ก แ ะบอก ห 2. กระตุน หเด็กเดินเองต่อ โดยทาห าย รัง นเด็กสามารถ
- ่าน เด็กเดิน ากของเ ่น เอง เดิน ากของเ ่น ดเอง
ปี ดน  ุ ป ์ ก ่ อ งพ าสติ ก
ม่ า่ น กเชอก ผ่�น เด็กเดิน ากรถของเ ่นหรอสิงของ วัสดุที่ ้แทน ด้ สิงของ นบานทสามารถ าก ด เช่น ตะกรา
ด ก 2 เมตร โดยอา เดิน ขางหนาหรอ รถของเ ่น ก ่องต่าง
เดินถอยห งั ก็ ด พรอมกับ ากของเ น่
โดยของเ ่นอา วา ด

28 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
4 ขดเขยน ดเอง 1. ส่งกระดา แ ะดินสอ หเด็ก 1. ชดินสอสแท่ง ห ่เขยนเ นเสน บนกระดา หเด็กด อา ช
ปี ด น  ุป ์ 2. บอกเด็ก หน องวาดร ิ ะ ดินสอ หรอ ากกา หรอสเม ิก ด
- ่าน 1. ดินสอ โดย ม่สาธิต หเด็กด 2. หเด็ก องทาเอง ถาเด็กทา ม่ ด ช่วย ับมอเด็ก ห ับดินสอ
ปี ด น  2. กระดา ผ่�น เด็กสามารถขดเขยนเ นเสน ด ขดเขยนเ นเสน มาบนกระดา นเด็กสามารถทา ดเอง
ม่ ่าน บนกระดา ดเอง
หมายเหตุ : ถ้าเด็กเพียงแต่เขียนจุด ๆ หรือ
กระแทก ดินสอกับกระดาษให้ถือว่าไม่ผ่าน

47 ทาตาม าสังง่าย โดย ม่ม 1. วางของเ ่นทุกชินแ วเ ่นกับเด็ก 1. กเด็ก ขณะทเด็กกา ังถอหรอเ ่นของเ ่นอย่
 ท่าทาง ระกอบ 2. มองหนาเด็กแ วบอกเด็ก เช่น กอด 2. บอกเด็กว่า ส่งของ หแม่ แ ะมองหนาเด็ก
่าน ุป ์ ของเ ่นเด็ก เช่น ตุกตา ิ ขวาง กบอ ิ ส่งรถ ห ร ิ . ถาเด็กทา ม่ ด ห ับมอเด็กหยิบของแ วส่ง หพ่อแม่ ก รอง
 ตุกตา า บอ รถ หรอ ดแ เด็ก พรอมพดว่า ส่งของ หแม่ ถาเด็กเริมทา ด หออก
ม่ ่าน าสังเพยงอย่างเดยวแ ะเ ยนเ น าสังอน เพิม
ผ่�น เด็กสามารถแสดงกริยากับสิงของ 4. กระตุ น หเด็กร ักแบ่ง น ของเ ่น ขนม หรอสิงของอน
ดอย่างนอย 1 าสัง โดย ระเมิน ม่ตอง ห นรอบขาง เมอเด็กทา ด หชมเชย
แสดงท่าทาง ระกอบ วัสดุที่ ้แทน ด้ ของ ช นบานชนิดอน ท ม่เ นอันตราย

4 ตอบชอวัตถุ ดถกตอง ช ทของเ ่ น ทเด็ ก ุ นเ ยแ วถามว่ า 1. ห ชสิงของหรอของเ น่ ทเด็ก นเ

ุ ยแ ะร กั ชอ เช่น ตุกตา บอ
 ุป ์ ของเ ่นเด็ก เช่น นอะ ร 2. หยิบของ หเด็กด ถามว่า นอะ ร รอ หเด็กตอบ ถา ม่ตอบ
่าน ตุกตา า บอ รถ หบอกเด็ก แ ะ หเด็กพดตามแ วถาม า หเด็กตอบเอง
 ผ่�น เด็กสามารถตอบชอวัตถุ ดถกตอง วัสดุที่ ้แทน ด้ ของ ช นบานชนิดอน ท ม่เ นอันตราย
ม่ ่าน หรอออกเสยง ด ก เ ยง เช่น ตุกตา ตา
่ งอาย เ ือ
9 ด 1 ชนิด

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 29

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
49 เ ่นการ ชสิงของตามหนาท ยนของเ ่ น ทั งหมด หเด็ ก แ ะสั ง เกต 1. เ ่นสมมติกับเด็ก เช่น แ รง น หตุ กตา เด็กแสดงวิธการ
ปี ด น ดมากขนดวย วามสัมพันธ ัก ณะการเ ่นของเด็ก แ รง น ด เ ่น อนอาหาร หตุกตา หว ม หตุกตา
-  ของ 2 สิงขน 2. ถาเด็กยังทา ม่ ด หสาธิต หเด็กด แ ะ หเด็กทาตาม นเด็ก
ปี ด น ่าน ทา ดเอง
 . ถาเด็กทา ดแ ว หเ ดโอกาส หเด็ก ิดหาวิธเ ่นทห ากห าย
ม่ า่ น
ปุ ์ ผ่�น เด็กสามารถเ ่นการ ชสิงของตาม วั ต ุ ป สง ์ เพอ ก หเด็ ก เ อก ชวั ต ถุ ต ามหนาท ดอย่ า ง
1. ตุกตา า 2. หว หนาท เช่น ชชอนตัก นถวย หรอ ชหว เหมาะสม ่านการ ด าเรยนร งสามารถต่อยอดเ นการ ก ิด
. ถวย 4. ชอนเ ็ก หว ม หตุกตา โดยเด็กเ ่น ดอย่างนอย วางแ น an o gani แ ะ ัดการทางาน หสาเร็ ต่อ ด
5. แ รงส น ชนิด

30 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
50 วิง ด วิ งเ ่ น กั บ เด็ ก หรออา ก ิ ง กบอ 1 บั มอเด็กวิงเ น่ หรอร่วมวิงกับเด็ก นอน เพอ หเด็กสนุกสนาน
ปี ด น  แ วกระตุน หเด็กวิงตาม กบอ 2. ดการช่วยเห อ ง เมอเด็กมัน แ ะเริมวิง ดดขน นเด็ก
่าน ุป ์ กบอ เสน ่าน สามารถวิง ดเอง
 นยก าง 15 - 20 เ นติเมตร
ม่ ่าน ผ่�น เด็กวิง ดอย่างมัน งโดย ม่ ม แ ะ ง ่นที่ ้แทน ด้ วัสดุมาทาเ นกอนก ม เช่น กอน าง
ม่ ช่การเดินเร็ว กบอ สานดวย บมะพราว

51 เดิ น ถอ กบอ ด ก 1. ัด หเด็กแ ะพ่อแม่ ก รองหรอ 1. ก หเด็กเดินโดยถอของมอเดยว

 เมตร ดแ เด็กยนหันหนาเขาหากันระยะห่าง 2. เมอเด็กทา ดแ ว หพ่อแม่ ก รอง หรอ ดแ เด็ก วางตะกรา
่าน เมตร ว นระยะห่าง เมตร แ วถอของทมขนาด ห ่ขนดวยสองมอ
 ุป ์ กบอ เสน ่าน 2. ส่ง กบอ หเด็กถอ แ ะบอก หเด็ก แ ะเดินเอาของ ส่ตะกรา หเด็กด แ วบอก หเด็กทาตาม
ม่ ่าน นยก าง 15 - 20 เ นติเมตร เดิน หาพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก . ถาเด็กทา ม่ ด หขยับตะกรา ห ก ขน แ ะ ับมอเด็กถอของ
ช่วยพยุงหากเด็กยังทรงตัว ด ม่ด
4. เมอเด็กทรงตัว ดดแ ะถอของ ดดวยตนเอง หเพิมระยะทาง
นถง เมตร
ผ่�น เด็กสามารถเดินถอ กบอ ด ก งที่ ้แทน ด้ วัสดุ นบาน เช่น ตุกตา หมอน
เมตร โดย ม่ ม แ ะ ม่เสยการทรงตัว

่ งอาย เ ือ

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 31

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
52 เ ดหน าหนั ง สอททาด วย วางหนังสอ วตรงหนาเด็ก แสดงวิธการ 1. เ ดหนาหนังสอท ะหนาแ วช หเด็กดร าพแ ะ ดหนังสอ
ปี ด น  กระดา แข็งท ะแ ่น ดเอง เ ดหนั ง สอ หเด็ ก ด แ ะบอก หเด็ ก 2. บอก หเด็กทาตาม
่าน ทาตาม . ถาเด็กทา ม่ ด หช่วย ับมอเด็กพ ิกหนาหนังสอท ะหนา
 ุ ป ์ หนั ง สอร าพ 4. เ า่ นิทาน ระกอบร าพ เพอเสริมสราง ินตนาการของเด็ก
ม่ า่ น ทาดวยกระดา แข็ง ผ่�น เด็กสามารถแยกหนาแ ะพ ิกหนา
หนังสอ ดท ะแ ่นดวยตนเองอย่างนอย นังส ที่ แ้ ทน ด้ หนังสอเด็กททาดวยพ าสติก า หรอกระดา
1 แ ่น หนา

5 ต่อกอน ม 2 ชัน 1. วางกอน ม 4 กอน ตรงหนาเด็ก 1. ชวัตถุทเ นทรงสเห ยม เช่น กอน ม ก ่องสบ่ วางต่อกัน
 2. ต่ อ ก อน ม 2 ชั น ห เด็ ก ดแ วรอ นแนวตัง หเด็กด
่าน ุป ์ กอน มสเห ยม แบบออก 2. กระตุน หเด็กทาตาม
 กบา ก 4 กอน . กระตุน หเด็กต่อกอน มเอง หโอกาส . ถาเด็กทา ม่ ด ห ับมอเด็กวางกอน มกอนท 1 ทพน แ ะ
ม่ า่ น ระเมิน รัง วางกอนท 2 บนกอนท 1
4. ทา าห าย รังแ ะ ดการช่วยเห อ ง นเด็กต่อกอน ม ดเอง
หากเด็กทา ดแ ว หชมเชย เพิม วาม า มิ นตนเอง หากเด็ก
ผ่�น เด็กสามารถต่อกอน มโดย ม่ ม ต่อ ด 2 ชัน แ ว หเ ยนเ นต่อมากกว่า 2 ชัน
2 น รัง
วัสดุที่ ้แทน ด้ ก ่องเ ็ก เช่น ก ่องสบ่ ก ่องนม

32 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
54 เ อกวัตถุตาม าสัง ดถกตอง วางวัตถุ ชนิด วตรงหนาเด็กแ วถามว่า 1. เตรยมของเ น่ หรอวัตถุทเด็ก นเุ ย 2 ชนิด แ ะบอก หเด็กร กั
ปี ด น  ชนิด อย่ หน น รบทัง ชนิด แ ว งส บั ชอวัตถุท ะชนิด
่าน ุป ์ ตุกตา า บอ รถ ตาแหน่งทวางวัตถุ หโอกาส ระเมิน รัง 2. ถามเด็ก อย่ หน โดย หเด็กชหรอหยิบ ถาเด็กเ อก ม่ถกตอง
 หเ อนของเขา ก แ ะ ับมอเด็กชหรอหยิบ
ม่ ่าน . เมอเด็กสามารถเ อก ดถกตอง เพิมของเ ่นหรอวัตถุทเด็ก
ผ่ � น เด็ ก สามารถชหรอหยิ บ วั ต ถุ ด ุนเ ย เ น ชนิด แ ะถามเช่นเดิม นเด็กชหรอหยิบ ดถกตอง
ถกตองทัง ชนิด อย่างนอย 2 รัง ทัง ชนิด
4. เพิมวัตถุชนิดอนทเด็กสน ช หเด็กด แ วพด หเด็กช เพอเพิม
หมายเหตุ : ในกรณี ที่ มี ข ้ อ การเรยนร า าของเด็ก
ขัดข้องทางสังคมและวัฒนธรรม วัสดุที่ ้แทน ด้ ของ ช นบานชนิดอน ท ม่เ นอันตราย เช่น
ให้ ใช้ ถ ้ ว ยหรื อ หนั ง สื อ ที่ เ ป็ น แกวนา ถวย ชอน แ รง หว ตุกตา ากวัสดุอน หรอของเ ่น
ชุดอุปกรณ์ DSPM แทนได้

55 ชอวัยวะ ด 1 ส่วน 1. ถามพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก 1. เริม ก ากการชอวัยวะของพ่อแม่ ก รอง หรอ ดแ เด็ก
 ก่ อ นว่ า เด็ ก ร ั ก อวั ย วะของร่ า งกาย หเด็กด
่าน ส่วน หนบาง 2. ห งั ากนันชชวน หเด็กทาตาม โดยชอวัยวะของตัวเองท ะส่วน
 2. ถามเด็ ก ว่ า อย่ หน โดยถาม . ถาเด็กช ม่ ด ห บั มอเด็กช หถกตอง แ ะ ดการช่วยเห อ ง น
ม่ ่าน เหมอนเดิม รัง เด็ ก สามารถช ดเอง โดยอา ชเพ งเขามา ระกอบ นการทา
กิ กรรม
ผ่�น เด็กสามารถชอวัยวะ ดถกตอง 4. ถาเด็กร กั อวัยวะดวย า าห กั oth ong ang ag
2 น รัง ่องแ ว อา เสริมดวย า าท 2 เช่น า าอังก เ นตน

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 33

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
5 พดเ ยน าทเด่ น หรอ า พด ุยกับเด็กเ น ระโย หรอว สัน 1. พดกับเด็กก่อนแ ว อ่ ยทากริยานัน หเด็กด เช่น เมอแต่งตัวเสร็
ปี ด น  สุดทายของ าพด ม่เกิน า แ วสังเกตการโตตอบของเด็ก พดว่า กินขาว แ วออกเสยง กิน หรอ ขาว หเด็ก ง
่าน แ ว งพา
 2. สอน หเด็กพดตาม วาม ริง เช่น
ม่ า่ น - ขณะแต่งตัว เมอเด็ก ห วามร่วมมอด หชมเชยว่า
ผ่�น เด็กเ ยน าพดทเด่น หรอ าสุดทาย หนเ นเด็กด เพอ หเด็กเ ยน า เด็ก หรอ ด ด
ของ าพด เช่ น หนเ นเด็ ก ด - เมอแต่งตัวเสร็ พดว่า กินขาว รอ หเด็กออกเสยง
เด็กเ ยน า เด็ก หรอ ด ด กิน หรอ ขาว ก่อนแ ว งพา
. ถาเด็ก ม่ออกเสยงพดตาม ห า าเด่นหรอ าสุดทายนัน นเด็ก
สามารถเ ยน าพดสุดทายนัน ด
4. เมอเด็กพด ดแ ว ห วามสน แ ะพดโตตอบกับเด็กโดยเ ยน
ช าอน ตามสถานการณต่าง

57 พดเ น า ด 4 า เรยกชอ ถามพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็กว่า สอน หเด็กพด าสัน ตามเหตุการณ ริง เช่น
 สิงของหรอทักทาย ตองเ น เด็ ก พดเ น า หรอร ั ก ชอสิ งของ - เมอพบหนา ห ่ หพดทักทาย าว่า สวัสด ่ะ รับ หรอ ช
่าน าอนท ม่ ช่ าว่าพ่อแม่ ชอ อะ รบาง าททักทาย นทองถิน เช่น ธุ า ทุก รัง
 ของ น ุ นเ ย หรอชอของ - ขณะรับ ระทานอาหาร ก่อน อนขาวพด ขาว ห
ม่ า่ น สัตวเ ยง นบาน เด็กพดตาม ขาว
- ขณะกา ังดหนังสอ ก หเด็กพด าต่าง ตามร าพ เช่น
ผ่�น เด็กพด ดอย่างนอย 4 า เช่น า โตะ แมว
ทักทาย - สวัสด แ ะเรยกชอสิงของต่าง
เช่น โตะ แมว

34 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
5 สน แ ะมองตามสิงท ห ่ ชสิ งทอย่ ก ระมาณ เมตร เช่ น ชสิงทอย่ ก ตัว หเด็กมองตาม หากเด็กยัง ม่มอง ห ระ องหนาเด็ก
ปี ด น ชทอย่ ก ออก ระมาณ ห อด นา กา แ วพดชอสิ งของ หหันมองตาม แ ว ่อยชของทอย่ ก ออก นถง เมตร
 เมตร เช่น โน่นห อด โน่นนา กา แ ว
่าน สังเกตว่าเด็กมองตาม ดหรอ ม่

ม่ ่าน ผ่�น เด็กหันมาสน แ ะมองตาม เมอช หมายเหตุ : ของควรจะเป็นของชิ้นใหญ่และมีสีสดใส
สิงทอย่ ก ออก อย่างนอย เมตร วัต ุป สง ์ เพอ วบ ุมตนเอง หสน ร่วมกับ อน

59 ดมนา ากถวยโดย ม่หก ส่งถวยทมนา 1 4 ของถวย หเด็กแ วบอก 1. ระ องมอเด็ก หยกถวยนาขนดม ่อย ดการช่วยเห อ
 เด็ก หดมนา สังเกตการดมของเด็ก หรอ นเด็กสามารถถอถวยนายกขนดมโดย ม่หก
่าน ุป ์ ถวย กดมมห ส่นา ถามพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก ว่า 2. กเด็กดมนมแ ะนา ากถวย เ ิก ชขวดนม
 1 4 ถวย เด็กสามารถยกถวยหรอขันนาขนดมโดย
ม่ ่าน ม่หก ดหรอ ม่ งที่ ้แทน ด้ ขันนา

ผ่�น เด็กยกถวยหรอขันนาขนดมโดย ม่หก

โดย ม่ ช่การดด ากห อดดด

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 35

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
0 เหวยงขาเตะ กบอ ด 1. เตะ กบอ หเด็กด 1. ชวนเด็กเ ่นเตะ กบอ โดยเตะ หเด็กด
ปี ด น  2. วาง กบอ วตรงหนาห่ า ง ากเด็ ก 2. ชวน หเด็กทาตามโดยช่วย บั มอเด็ก วขางหนง บอก หเด็กยกขา
ปี ่าน ุป ์ กบอ เสน ่าน ระมาณ 15 ม. แ ะบอก หเด็กเตะ เหวยงเตะ กบอ
 นยก าง 15 - 20 เ นติเมตร กบอ . เมอเด็กทรงตัว ดด กระตุน หเด็กเตะ กบอ เอง
ม่ า่ น 4. กบ่อย นเด็กสามารถทา ดเอง
ผ่�น เด็กสามารถยกขาเตะ กบอ ด ง ่นที่ ้แทน ด้ วัสดุมาทาเ นกอนก ม เช่น กอน าง
ม่ ช่เขยบอ โดย ม่เสยการทรงตัวแ ะ กบอ สานดวย บมะพราว
ทา ดอย่างนอย 1 น รัง

1 ต่อกอน ม 4 ชัน 1. วางกอน ม กอน วบนโตะ 1. พ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก ชวัตถุทเ นทรงสเห ยม
 ุป ์ กอน มสเห ยม 2. ต่อกอน มเ นหอสง 4 ชัน หเด็กด เช่น กอน ม ก ่องสบ่ วางต่อกัน นแนวตัง หเด็กด
่าน กบา ก กอน แ วรอแบบออก 2. พ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก กระตุน หเด็กทาตาม
 . ยนกอน ม หเด็ก 4 กอน แ ะกระตุน . ถาเด็กทา ม่ ด ห ับมอเด็กวางกอน มกอนท 1 ทพน แ ะ
ม่ า่ น หเด็กต่อกอน มเอง หโอกาส ระเมิน วางกอนท 2 บนกอนท 1 วาง เรอย น รบ 4 ชัน
รัง 4. หเด็กทา าห าย รังแ ะพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก
ดการช่วยเห อ ง นเด็กต่อกอน ม ดเอง หากเด็กทา ดแ ว ห
ชมเชย เพิม วาม า มิ นตนเอง
5. หากเด็กต่อ ด 4 ชัน แ ว หเ ยนเ นต่อมากกว่า 4 ชัน

ผ่�น เด็กสามารถต่อกอน มเ นหอสง วัสดุที่ ้แทน ด้ ก ่องเ ็ก เช่น ก ่องสบ่ ก ่องนม

านวน 4 กอน โดย ม่ ม ดอย่างนอย
1 น รัง
่ งอาย 9 เ ือ

36 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
2 เ อกวัตถุตาม าสัง ตัวเ อก 1. วางของเ ่นทัง 4 ชิน วตรงหนาเด็ก 1. วางของเ ่นทเด็ก ุนเ ย 2 ชิน กระตุน หเด็กมอง แ วบอกชอ
ปี ด น  4 ชนิด นระยะทเด็กหยิบถง ของเ ่นท ะชิน
ปี ่าน ปุ ์ ของเ น่ เด็ก ตุกตา า 2. ถามเด็กท ะชนิดว่า อัน หนตุกตา 2. บอก หเด็กหยิบของเ ่นท ะชิน ถาเด็กหยิบ ม่ถก ห ับมอเด็ก
 บอ รถ ถวย อัน หนบอ อัน หนรถ อัน หน หยิบพรอมกับพดชอของเ ่นนัน า
ม่ ่าน ถ วย ถ าเด็ ก หยิ บ ของเ ่ น ออกมา . ก นเด็กสามารถทาตาม าสัง ดถกตองแ ะเพิมของเ น่ ท ะชิน
ห ระเมินนาของเ ่นก ับ วางทเดิม น รบทัง 4 ชิน
แ ว งถามชนิดต่อ น รบ 4 ชนิด 4. เมอทา ดแ ว ห กกับวัตถุห ากห ายมากขน เช่น เ รองดนตร
หมายเหตุ : ในกรณี ที่ มี ข ้ อ หนังสอนิทาน
ขัดข้องทางสังคมและวัฒนธรรม ผ่�น เด็กสามารถหยิบ ชของเ ่น ด วัสดุที่ ้แทน ด้ ของ ช นบานชนิดอน ท ม่เ นอันตราย
ให้ใช้หนังสือที่เป็นชุดอุปกรณ์ ถกตองทัง 4 ชนิด
DSPM แทนได้

เ ยน าพดทเ นว ระกอบ ถาม ากพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก 1. พด า 2 า หเด็ก งบ่อย แ ะ หเด็กพดตาม ถาเด็กพด ด
 ดวย า 2 าขน ว่ า เด็ ก สามารถพด 2 าขน ม่ ช่ ท ะ า หพดขยาย าพดเด็กเ น 2 า เช่น เด็กพด พ่อแม่
่าน 2 พยาง ต่อกัน ดหรอ ม่ หรอขณะเ ่น ก รองหรอ ดแ เด็กพดว่า นอน อ่านหนังสอ
 กับเด็ก พยายาม หเด็กเ ยน าพดทเ น 2. รองเพ งเด็กท ช าพดง่าย หเด็ก งบ่อย พรอมทาท่าทาง
ม่ ่าน ว 2 าขน เช่น อาบนา รองเพ ง ตามเพ ง เวนวรร หเด็กรองต่อ เช่น ับ... ดา ขยา นา
อ่านหนังสอ เ า่ นิทาน . พดโตตอบกับเด็กบ่อย นสิงทเด็กสน หรอกา ังกระทาอย่
วิธพด หพดชัด ชา ม ังหวะหยุดเพอ หเด็กพดตาม นระหว่าง
ผ่�น เด็กเ ยน าพดทเ นว 2 า ชวิต ระ าวัน เช่น ระหว่างอาบนา ระหว่างทานขาว การดร าพ
ขน ดเอง เช่ น อาบนา รองเพ ง ระกอบ อ่านหนังสอร่วมกัน
อ่านหนังสอ เ า่ นิทาน

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 37

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
4 ชชอนตั ก อาหารกิ น เอง ด ถาม ากพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก เริม าก างมอเด็ก หสะอาด บั มอเด็กถอชอนแ ะตักอาหาร ส่ าก
ปี ด น  เด็กสามารถ ชชอนตักอาหารกินเอง ดหรอ ม่ เด็ก วร กอย่างสมาเสมอ นระหว่างการรับ ระทานอาหาร อ่ ย
ปี ่าน ผ่�น เด็ก ชชอนตักกินอาหาร ด โดยอา หก ดการช่วยเห อ ง นเด็กสามารถตักอาหาร ส่ าก ดเอง
 ดเ ก็ นอย นกรณทเด็กรับ ระทานขาวเหนยว
ม่ า่ น เ นห กั หเด็กทดสอบการ ชชอนตักอาหาร

5 กระโดดเทาพนพนทัง 2 ขาง กระโดด หเด็กด แ วบอก หเด็กทาตาม 1. ับมอเด็ก วทัง 2 ขาง แ ว กกระโดด ง ากบัน ดขันทติดกับ
ปี ด น  โดยอา ช่วย ับมอเด็กทัง 2 ขาง พนหรอ ากพนต่างระดับ
- ่าน 2. ห ัง ากนัน หเริม กกระโดดทพนโดยการ ับมอทัง 2 ขางของ
ปี ด น  ผ่�น เด็กสามารถกระโดด ดเอง อา ม่ เด็ก ว ย่อตัว งพรอมกับเด็กแ วบอก หเด็กกระโดด กห าย รัง
ม่ า่ น ตองยกเทาพนพนพรอมกันทัง 2 ขาง นเด็กมัน แ ะสนุก ง ่อย หกระโดดเ ่นเอง
. วรระมัดระวังเรอง วาม อด ัย นระหว่างการกระโดด

แก หาง่าย โดย ชเ รอง ถาม ากพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก ว่า 1. หโอกาสเด็กแก หาอน ดวยตนเอง เช่น นา มเขยของ ตเตยง
มอดวยตัวเอง เด็กสามารถแก หาง่าย ดวยตนเอง ตโตะออกมา หรอเ ่นกิ กรรมอน ท กการแก ข หา หรอเอา
 โดย ชเ รองมอ ดหรอ ม่ เช่น เว าเด็ก เกาอมาต่อเพอหยิบของทอย่สง
่าน หยิ บ ของ ม่ ถ งเด็ ก ทาอย่ า ง ร ช มเขย 2. ถาเด็กทา ม่ ด หวางสิงของทสามารถ ชแก หา ด ว ก เด็ก แ ะ
 ชเกาอ น หยิบของ เ นตน กระตุน หเด็ก ดิ แก หา เช่น เด็กหยิบของ ตโตะออกมา ม่ ด ก รอง
ม่ า่ น วาง มบรรทัด ว ก เด็กแ ะถามเด็กว่า ม มบรรทัด ะทาอย่าง รด
ผ่�น เด็กสามารถแก หาง่าย ดวย . ถาเด็กทา ม่ ด ทา หเด็กด นสถานการณต่าง เช่น ก รองนา
ตัวเอง โดย ชเ รองมอ มบรรทัดเขยของ หเด็กด
วัต ุป สง ์ ร ักดัดแ งการแก หาทห ากห าย ่านการ
เรยนร าก ห ่ ช่วยเพิม วาม า มิ นตนเอง

38 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
7 ชอวัยวะ 7 ส่วน 1. ถามพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก 1. เริม ก ากการชอวัยวะของพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก
ปี ด น  ก่อนว่า เด็กร กั อวัยวะของร่างกายส่วน หนบาง หเด็กด
- ่าน 2. ถามเด็กว่า อย่ หน โดยถาม ส่วน 2. ห งั ากนันชชวน หเด็กทาตาม โดยชอวัยวะของตัวเอง
ปี ด น  ผ่�น เด็กสามารถชอวัยวะ ดถกตอง . ถาเด็กช ม่ ด ห บั มอเด็กช หถกตอง แ ะ ดการช่วยเห อ ง น
ม่ ่าน 7 น ส่วน เด็กสามารถช ดเองโดยอา ชเพ งเขามา ระกอบ นการทากิ กรรม

พดตอบรับแ ะ ิเสธ ด 1. ถาม าถามเพอ หเด็ ก ตอบรั บ หรอ 1. พด ยุ เ า่ เรองเกยวกับการตอบรับหรอ เิ สธร่วมกับเด็กเพอ ห

เิ สธ เช่น ดมนม หม งนิทาน หม หรอ
 เอาของเ ่น หม ะ รับ
่าน 2. ถามเด็ก - 4 าถาม นแน่ ว่าเด็ก
 ร ั ก วามแตกต่ า งของ าตอบรั บ แ ะ
ม่ ่าน เิ สธ หรอถาเด็ก ม่ยอมตอบ หถาม าก
พ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็กว่า เด็ก
สามารถพดตอบรับแ ะ ิเสธ ดหรอ ม่
ผ่�น เด็กสามารถพดตอบรับแ ะ เิ สธ ด
เช่น ดม ง เอา ม่ ะ่ รับ
เด็กเขา เช่น หากเด็ก ม่ตองการ หตอบว่า ม่ รับ ม่เอา ่ะ
2. ถาม าถามเพอ หเด็กตอบรับหรอ เิ สธ เช่น ดมนม หม เ น่ รถ
หม อ่านหนังสอ หม กินขาว หม รองเพ ง หม กระตุน หเด็กตอบ
รับหรอ ิเสธ าชวนต่าง ขางตน รอ นแน่ ว่าเด็กตอบรับหรอ
ิเสธ าชวนต่าง งตอบสนองสิงทเด็กตองการ ถาเด็กตอบ ม่ ด
หตอบนาแ ะถามเด็ก า เพอช่วย หเด็กบอก วามตองการ ด
วัต ุป สง ์ เพอ กเ อกสิงท า ดแ ะทัก ะทมอย่ มา ช
สอ วามหมาย ดอย่างเหมาะสม

9 างแ ะเช็ดมอ ดเอง ถาม ากพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก พาเด็ก างมอก่อนรับ ระทานอาหารทุก รัง โดยทา หดเ นตัวอย่าง
 ว่า เด็กสามารถ างมอแ ะเช็ดมอ ดเอง แ วช่วย ับมอเด็กทาตามขันตอนต่อ น เ ดกอกนาหรอตักนา
่าน หรอ ม่ ส่ขัน แ วหยิบสบ่ เอานาราดทมอแ ะสบ่ อกสบ่ หเกิด อง
 ผ่�น เด็กสามารถ างมอแ ะเช็ดมอ แ ววางสบ่ วทเดิม ถมอท อกสบ่ หทัวแ ว างมอดวยนาเ ่า
ม่ ่าน ดเอง โดย ห อ่ า ะช่วยหยิบอุ กรณ นสะอาด นา าเช็ดมอมาเช็ดมอ หแหง ดการช่วยเห อ งท ะ
เ ดกอกนา หรอราดนา ห ขันตอน นเด็ก างแ ะเช็ดมอ ดเอง

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 39

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
70 กระโดดขามเชอกบนพน 1. วางเชอกเ นเสนตรงบนพนหนาตัวเด็ก 1. กระโดดอย่กับท หเด็กด
ปี ด น  ขางหนา ด 2. กระโดดขามเชอกทวางอย่บนพน ห 2. บั มอเด็ก วทัง 2 ขาง แ ว กกระโดดมา ากบัน ดขันทติดกับ
่าน เด็กด แ ะบอก หเด็กทาตาม พนหรอ ากพนต่างระดับ
 ุป ์ เชอก . กระโดดขามเชอก หเด็กด
ม่ า่ น 4. ยนหันหนาเขาหาเด็กโดยวางเชอก นก
ั าง แ ะ บั มอเด็กพยุง ว
ดงมอ หเด็กกระโดดขามเชอก กบ่อย นเด็กมัน แ ะสามารถ
ผ่�น เด็กสามารถกระโดดขามเชอก ด กระโดดขามเชอก ดเอง
โดยเทา งพนพรอมกัน หรอเทา ม่ต อง 5. พ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก วรระมัดระวัง ม่ หเด็กม
งพนพรอมกันก็ ด อันตราย นระหว่างการกระโดด

วัสดุที่ ้แทน ด้ ริบบิน เชอก าง มหรอชอ ก ขดเสนตรงบนพน

71 ขวาง กบอ ขนาดเ ็ก ด โดย ขวาง กบอ ยาง หเด็กด โดย ับ กบอ 1. ขวาง กบอ หเด็กดโดยยกมอขนเหนอ ร ะ ทางดานห งั แ ว
 ยกมอขนเหนอ ร ะ ดวยมอขางเดยวยกขนเหนอ ร ะ ทาง ขวาง กบอ ขางหนา
่าน ดานห งั แ วขวาง กบอ ยาง ขางหนา 2. ัดเด็กยน นท่าทมัน ง ับมอเด็กขางทถนัดถอ กบอ แ วยก
 ปุ ์ กบอ ยาง วัดขนาด แ ะบอก หเด็กทาตาม กบอ ขนเหนอ ร ะ ทางดานห ัง เอยวตัวเ ็กนอยแ วขวาง
ม่ า่ น เสน ่าน นยก าง ระมาณ กบอ ออก
7 เ นติเมตร ผ่�น เด็กสามารถขวาง กบอ ดโดย . เมอเด็กเริมทา ด ดการช่วยเห อ ง นเด็กขวาง กบอ ดเอง
ยกมอขนเหนอ ร ะ ทางดานห ังแ ว 4. เ ่นขวาง กบอ กับเด็กบ่อย
ขวาง กบอ ขางหนา ง ่นที่ ้แทน ด้ กบอ ขนาดเ ็กทมขนาดพอดมอของเด็ก
ชนิดอน เช่น กเทนนิส
่ งอาย เ ือ

40 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
72 ต่อกอน มสเห ยม กบา ก 1. ัด หเด็กอย่ นท่านังทถนัดท ะต่อ 1. ชวัตถุทเ นทรงสเห ยม เช่น กอน ม ก ่องสบ่ วางต่อกัน
ปี ด น เ นหอสง ด กอน กอน ม ด นแนวตัง หเด็กด
 2. วางกอน ม กอน วขางหนาเด็ก 2. กระตุน หเด็กทาตาม
่าน ุป ์ กอน มสเห ยม กระตุน หเด็กต่อกอน ม หสงทสุด หรอ . ถาเด็กทา ม่ ด ห ับมอเด็กวางกอน มกอนท 1 ทพน แ ะวาง
 กบา ก กอน ทา หเด็กดก่อน ด กอนท 2 บนกอนท 1 วาง เรอย น รบ ชัน
ม่ ่าน 4. ทา าห าย รังแ ะ ดการช่วยเห อ ง นเด็กต่อกอน ม ดเอง
หากเด็กทา ดแ ว หชมเชย เพอเพิม วาม า มิ นตนเอง

ผ่�น เด็กสามารถต่อกอน ม โดย ม่ ม วัสดุที่ แ้ ทน ด้ ก ่องเ ็ก เช่น ก ่องสบ่ ก ่องนม

านวน กอน 1 น รัง วัต ุป สง ์ เด็กตัง ต่อกอน มตามแบบทยากขน นสาเร็

7 ยนวัตถุ ห ทดสอบ ด 1 ชิน 1. วางกอน มสเห ยม กบา ก กอน 1. วางวัตถุชนิดเดยวกัน ชินตรงหนาเด็ก เช่น ชอน ัน แ ะ
 ตาม าบอก ร านวนเท่ากับ 1 ตรงหนาเด็ก พดว่า หยิบชอน ห ุณพ่อ ุณแม่ 1 ัน
่าน 2. แบมอ ตรงหนาเด็กแ วพดว่า หยิบ 2. ถาเด็กหยิบ หเกิน 1 ัน หพดว่า พอแ ว หรอ บั มอเด็ก ว
 กอน ม ห ร 1 กอน เพอ ม่ หส่งเพิม
ม่ ่าน ุป ์ ชุดกอน มสเห ยม . นากอน มก ับ วางทเดิม แ วพด . เ ยนวัตถุ หห ากห ายขน เช่น บ ม ดอก ม ม แ ะ
กบา ก กอน าว่า หยิบกอน ม ห ร 1 กอน วรสอนอย่างสมาเสมอ นสถานการณอน ดวย

ผ่�น เด็กสามารถส่งวัตถุ ห ระเมิน วัสดุที่ ้แทน ด้ ก ่องเ ็ก เช่น ก ่องสบ่ ก ่องนม

1 กอน ดทัง 2 รัง โดย ม่พยายาม
ะหยิบส่ง หอก

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 41

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
74 สน งนิทาน ดนาน 5 นาท ชวนเด็ ก มองทหนั ง สอแ วอ่ า นหรอ 1. เ ่าหรออ่านนิทาน หเด็ก งทุกวันดวย วามสนุกสนาน เช่น
ปี ด น  เ ่านิทาน หเด็ก ง หรอ สอบถาม าก ชนาเสยงสงตา พรอม ชท่าทาง ระกอบ วาดร หรอ ชนิทาน
่าน ุป ์ หนั ง สอนิ ท าน ก รองว่าเด็กสามารถสน งนิทาน าก อน รอยกรอง เพอส่งเสริม วามสน ิ ะ
 สาหรั บ เด็ ก ทมร าพแ ะ ดนานถง 5 นาท หรอ ม่ 2. หเด็กดร าพแ ะแต่งเรองเ ่า ากร าพเพอ หเด็กสน
ม่ า่ น าอธิ บ าย ระกอบหนา ะ เช่น กระต่ายนอยมขนสขาวมหยาว กระโดด ด ก แ ะวิง ดเร็ว
ระมาณ 20 - 0 า แ ะ . นระยะแรก ชนิทานสัน ท ชเว า 2 นาทต่อเรองก่อน
อ่าน บ น 5 นาท ผ่�น เด็กสามารถสน ง มองตาม ต่อ งเพิม วามยาวของนิทาน หมากขน น ชเว า ระมาณ 5 นาท
พดตาม แ ะ หรอ พดโตตอบตามเรองราว นังส ที่ ้แทน ด้ หนังสอร าพ หนังสอนิทานสาหรับเด็ก
นหนังสอนิทานทม วามยาว ระมาณ เรองอน ทมร าพแ ะ าอธิบายสัน
5 นาท อย่างต่อเนอง

75 วางวัตถุ ว ขางบน แ ะ ส่งกอน ม หเด็กแ วพดว่า วางกอน ม 1. วางของเ ่น เช่น บอ วทตาแหน่ง ขางบน แ วบอกเด็กว่า
ขาง ต ตาม าสัง ด วขางบน... เกาอ โตะ วางกอน ม ว บอ อย่ขางบนโตะ
 ขาง ต.... เกาอ โตะ บอก รัง โดย 2. บอก หเด็ก หยิบของเ น่ อกชินหนงมาวาง วขางบนโตะถาเด็กทา
่าน ุป ์ กอน มสเห ยม ส ับ าบอก ขางบน ขาง ต ทุก รัง ม่ ด ห ับมอเด็กทา
 กบา ก 1 กอน . ทา าโดยเ ยนเ นตาแหน่ง ขาง ต
ม่ า่ น ผ่�น เด็กสามารถวางกอน ม วขางบน 4. กเพิมตาแหน่ง อน เช่น ขาง ขาง น ขางนอก ขางหนา
แ ะขาง ต ดถกตอง 2 น รัง ขางห ัง ช าทสอสาร น า าตามทองถิน นบริบททเด็กพด
น รอบ รัว

วัสดุที่ แ้ ทน ด้ ก ่องเ ็ก เช่น ก อ่ งสบ่ ก ่องนม

วัต ุป สง ์ กทัก ะการเขา า า แ ะนา ิบัติ ด

42 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
7 พดติดต่อกัน 2 าขน อย่าง ับตุกตาทากริยาต่าง เช่น นัง เดิน นอน ก หเด็กพดตามสถานการณ ริง เช่น ขณะรับ ระทานอาหารถาม
ปี ด น  ม วามหมายโดย ช ากริยา ด วิง แ วถามเด็กว่า ตุ กตาทาอะ ร หรอ เด็กว่า หนกา ังทาอะ ร รอ หเด็กตอบ กินขาว หรอ ขณะอ่าน
่าน ถกตองอย่างนอย 4 กริยา สังเกตขณะ ระเมินทัก ะขออน หนังสอ ถามเกยวกับร าพ นหนังสอ เช่น ช ทร แมว แ วถามว่า
 หมายเหตุ : ถ้ามีข้อจ�ากัดในการใช้ตุ๊กตา แมว ทาอะ ร รอ หเด็กตอบ เช่น แมววิง ถาเด็กตอบ ม่ ด
ม่ ่าน ุป ์ ตุกตา า สามารถใช้ภาพแทนได้ เช่น หนังสือนิทาน หช่วยตอบนา แ ะถาม า เพอ หเด็กตอบเอง ก นสถานการณอน
เรือ่ ง โตโต้ หรือภาพทีม่ รี ปู คนท�ากริยาต่าง ๆ โดยเด็กตอง ชว 2 าขน ท ช ากริยา ดถกตอง เช่น หตอบ าก
ผ่�น เด็กสามารถตอบ าถามโดย ชว บัตร าพ ากริยา ดแก่ อาบนา างหนา แ รง น เ นตน
2 า ขน ท ช ากริยา ดถกตอง เช่น ง ่นที่ ้แทน ด้ ตุกตา นหรอตุกตาสัตวทมอย่ นบาน
ตุ กตา นอง นั ง ตุ กตา นอง วิ ง
ตุก ตานอน นองเดิน นอนห ับ

77 รองเพ ง ดบาง าหรอรอง 1. หพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก 1. รองเพ งทเหมาะสม หเด็ก ง เช่น เพ งชาง เพ งเ ด หรอเพ ง
 เพ ง อตามทานอง ชวนเด็กรองเพ งทเด็ก ุนเ ย เด็กของทองถิน โดยออกเสยงแ ะทานองทชัดเ น แ วชวน หเด็กรอง
่าน 2. ถาเด็ก ม่ยอมรองเพ ง หถาม าก ตาม พรอมทังทาท่าทาง ระกอบ
 พ่อแม่ ก รองว่าเด็กสามารถรองเพ ง 2. รองเพ งเดิม าบ่อย เพอ หเด็ก นเ ุ ย า ดแ ะกระตุน หเด็ก
ม่ ่าน บาง าหรอพด า อง อง ดหรอ ม่ รองตาม หรอเวนเพอ หเด็กรองต่อเ นช่วง
. เมอเด็กเริมรองเพ งเอง ด หพ่อแม่ ก รอง หรอ ดแ เด็กรอง
ผ่�น เด็กสามารถรองเพ งตามพ่อแม่ ตามเด็ ก เ อกเ ดเพ งทมเนอหาเหมาะสมกั บ เด็ ก แ ะพ่ อ แม่
ก รองหรอ ดแ เด็ก ด โดยอา รอง ก รองหรอ ดแ เด็กรองเพ งต่าง ร่วมกับเด็กพรอมทังทาท่า
ชัดแ ่บาง า หรอ อตามทานอง ระกอบ เช่น เพ งชาง เพ งเ ด หรอเ นเพ งเด็ก า าอังก อา
เ อกบทเพ งทม วาม อง องกัน เพอส่งเสริม วามสน ิ ะ

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 43

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
7 เด็ ก ร ั ก รอ ห ถงรอบของ 1. ถอกอน ม 2 กอน แ ะยนกอน ม 1. ัดกันเ ่นกับเด็ก นเด็ก ุนเ ยก่อน
ปี ด น ตนเอง นการเ ่นโดยม ห ่ หเด็ก 2 กอน 2. ก หเด็กเ ่นเ นก ุ่มดวยกัน โดยมพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ
 อยบอก 2. วางถวยตรงหนาเด็กแ ะพดว่า เรามา เด็กบอกเด็ก เช่น .. ชอเด็ก ..เอาห่วง ส่ห ัก แ วรอก่อนนะ
่าน ส่ก อน ม น ะ 1 กอน หถอกอน ม . พ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก บอก หเด็ก นต่อ เอาห่วง
 ุป ์ 1. กอน ม 4 กอน วก่อน ห ร ส่ก่อน แ วหน ่อย ส่ ส่ห ัก ถาเด็กรอ ม่ ด หเตอนทุก รัง นเด็กรอ ดเอง
ม่ า่ น 2. ถวยสาหรับ ส่กอน ม 1 บ . สังเกตการรอ หถงรอบของเด็ก 4. กเ น่ กิ กรรมอย่างอน เช่น รองเพ ง นับเ ขพรอมกันก่อนแ ว
่อยกินขนม หรอ นสถานการณอย่างอนทตองมการรอ หถงรอบ
ของตนเองกับเด็ก เช่น พ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็กเขาแถว
รอ ่าย เงินเว า อของ

ผ่�น เด็กร ักรอ หถงรอบของตนเอง วัสดุที่ ้แทน ด้ ตะกรา ส่ของ ก ่อง าน แ ะของเ ่นต่าง
เมอบอก หรอ ทม นบาน
วัต ุป สง ์ กการ วบ ุมอารมณตนเอง หรอ นถงรอบของ
ตัวเอง ม วามอดทน ร ัก หเกยรติ อน ทากิ กรรมร่วมกับ อน
ดตามขันตอน

44 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
79 ยนขาเดยว 1 วินาท แสดงวิธยนขาเดยว หเด็กด แ วบอก ห 1. ยนบนขาขางเดยว หเด็กด
ปี ด น  เด็กยนขาเดยว หนานทสุดเท่าท ะนาน ด 2. ยนหันหนาเขาหากัน แ ะ ับมอเด็ก วทังสองขาง
ปี ่าน หโอกาส ระเมิน รัง อา เ ยน . ยกขาขางหนงขนแ วบอก หเด็กทาตามเมอเด็กยน ด เ ยนเ น
 ขา ด ับมอเด็กขางเดยว
ม่ ่าน 4. เมอเด็กสามารถยนดวยขาขางเดยว ด ่อย ่อยมอ หเด็ก
ผ่�น เด็กยนขาเดยว ดนาน 1 วินาท ยนทรงตัว ดดวยตนเอง เ ยนเ นยกขาอกขางหนงโดยทา า
อย่างนอย 1 น รัง เช่นเดยวกัน

0 เ ยนแบบ ากเส นเ นวง 1. ากเส นเ นวงต่ อ เนอง ห เด็ ก ด 1. นาดินสอมา ากเสนเ นวงต่อเนองกัน หเด็กดเ นตัวอย่าง
 ต่อเนองกัน พรอมกับพดว่า ากเสนเ นวง 2. ส่งดินสอ หเด็กแ ะพดว่า ชอเด็ก ากเสนแบบน
่าน 2. ยนดินสอแ ะกระดา แ วบอก หเด็ก . ถาเด็กทา ม่ ด หช่วย ับมอเด็ก ากเสนเ นวงต่อเนอง
 ุป ์ ทาตาม 4. เมอเด็กเริมทาเอง ด ่อย หเด็กทาเอง โดย ชสทแตกต่างกัน
ม่ ่าน 1. ดินสอ เพอกระตุน วามสน ของเด็ก
2. กระดา ผ่�น เด็กสามารถ ากเสนเ นวงต่อเนอง
กัน ด
ตัวอย่าง เส้นวงต่อเนื่อง

่ งอาย เ ือ

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 45

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
1 นาวัตถุ 2 ชนิด นหองมา ห ด 1. นาวัตถุทงั ชนิด วาง ว นทต่าง นหอง 1. กเด็ก นชวิต ระ าวัน โดยออก าสัง หเด็กหยิบของ นหอง
ปี ด น  ตาม าสัง โดย หอย่หา่ ง ากตัวเด็ก ระมาณ เมตร มา หท ะ 2 ชนิด เช่น หยิบแ รงส น แ ะยาส น เสอแ ะกางเกง
ปี ่าน 2. บอก หเด็กหยิบวัตถุ 2 ชนิด เช่น แ รงส น ถาเด็กหยิบ ม่ถก หชบอกหรอ งมอเด็กพา หยิบของ เมอเด็กทา ด
 ุป ์ วั ต ถุ ท เด็ ก ร ั ก แ ะหวมา ห รังท 1 แ ว หเ ยน าสังเ นหยิบของ ชอน ทห ากห ายมากขน
ม่ า่ น ชนิด เช่น แ รงส น หว . นาวัตถุทงั 2 ชนิด ก บั วาง ว นตาแหน่ง หม่ 2. พ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก ัดเก็บของ หเ นระเบยบ
ชอน ถวย ตุกตา า บอ 4. ทา า นขอ 2 แ ะ อก 2 รัง แ ะอย่ท ระ าทุก รัง เพอ ก หเด็กมระเบยบ
หมายเหตุ : หากค� าสั่ ง แรกไม่ ผ ่ า นอาจ . เมอเด็กทา ดแ ว หเด็กเตรยมของก่อนท ะทากิ กรรม นชวิต
ให้เด็กหยิบวัตถุชนิดอื่น แต่ให้ทดสอบซ�้า ระ าวัน เช่น ก่อนอาบนา หยิบ าเช็ดตัว หยิบแ รงส น ยาส น
3 ครั้ง ในวัตถุชนิดนั้น กแ รง นแบบถ มา ส่เสอ าก่อน โรงเรยน หยิบกระเ า รองเทา
ผ่�น เด็กสามารถนาวัตถุ 2 ชนิดมา ห แ ะ กการเก็บของ หเ นระเบยบเขาทเดิมทุก รังทนาออกมา ช เ นตน
ดถกตองอย่างนอย 2 น รัง วัสดุที่ ้แทน ด้ ของ ช นบานชนิดอน ท ม่เ นอันตราย

2 พดติดต่อกัน - 4 า ด สั ง เกตหรอถาม ากพ่ อ แม่ ก รอง 1. พด า 4 า หเด็ก งบ่อย แ ะ หเด็กพดตาม ถาเด็กพด ด

 อย่างนอย 4 วามหมาย หรอ ดแ เด็กว่าเด็กสามารถพด - 4 า ท ะ าหรอ 2 า หพดขยาย าพดเด็กเ น 4 า เช่น เด็กพด
่าน ม่ ช่ - 4 พยาง ต่อกัน ดหรอ ม่ เช่น พ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก พดว่า หาแม่ กินขาว
 - บอกการ ห เช่น เพอ หเด็กบอก วามตองการ ห อน ดเขา
ม่ า่ น - บอก วามตองการ 2. รองเพ งเด็กท ช าพดง่าย หเด็ก งบ่อย พรอมทาท่าทาง
- บอก ิเสธ ตามเพ ง เวนวรร หเด็กรองต่อ เช่น ับ... ดา ขยา นา
- แสดง วาม ิดเห็น อา รองเพ งทเ น าก อนหรอ า าอนทเหมาะสม
ผ่�น เด็กพด ระโย หรอว ทเ น า . พดโตตอบกับเด็กบ่อย นสิงทเด็กสน หรอกา งั ทากิ กรรมอย่
- 4 าอย่างนอย 4 วามหมาย วิธพด หพดชา ชัด ม ังหวะหยุดเพอ หเด็กพดตาม นระหว่าง
ชวิต ระ าวัน เช่น ระหว่างอาบนา ระหว่างทานขาว การดร าพ
ระกอบอ่านหนังสอร่วมกัน

46 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
ส่กางเกง ดเอง ถาม ากพ่ อ แม่ ก รองหรอ ดแ 1. เริม กเด็กโดย ชกางเกงขาสันเอวยด มขันตอนดังน
ปี ด น  เด็กว่า เด็กสามารถ ส่กางเกงเอวยางยด 2. สอน หเด็กร กั ดานนอกแ ะดาน น ดานหนาแ ะดานห งั ของกางเกง
ปี ่าน ดเองหรอ ม่ . ัด หเด็กนัง ับมอเด็กทัง 2 ขาง ับทขอบกางเกงแ ะดง
 ขอบกางเกงออก หกวาง สอดขาเขา นกางเกงท ะขาง นชายกางเกง
ม่ ่าน ผ่�น เด็ก ส่กางเกงเอวยางยด ดเองโดย พนขอเทา
ม่ตองช่วย แ ะ ม่ าเ นตองถกดาน 4. หเด็กยนขน บั มอเด็กดงขอบกางเกง หถงระดับเอว
5. ถาเด็กเริมทา ด ห ดการช่วยเห อ งท ะขันตอนแ ะ อ่ ย หเด็ก
ทาเอง งการทเด็กช่วยเห อตนเองเบองตน ด เพิม วาม า มิ นตนเอง

4 ยนขาเดยว วินาท แสดงวิธยนขาเดยว หเด็กด แ วบอก ห 1. ยนบนขาขางเดยว หเด็กด

ปี ด น  เด็กยนขาเดยว หนานทสุดเท่าท ะนาน ด 2. ยนหันหนาเขาหากัน แ ะ ับมอเด็ก วทังสองขาง
- ่าน หโอกาส ระเมิน รัง อา เ ยนขา ด . ยกขาขางหนงขนแ วบอก หเด็กทาตาม เมอเด็กยน ดเ ยนเ น
ปี ด น  ับมอเด็กขางเดยว
ม่ ่าน ผ่�น เด็กยนขาเดยว ดนาน วินาท 4. เมอเด็กสามารถยนดวยขาขางเดยว ด ่อย ่อยมอ หเด็กยน
อย่างนอย 1 น รัง ทรงตัว ดดวยตนเอง เ ยนเ นยกขาอกขางหนงโดยทา าเช่นเดยวกัน

5 เ ยนแบบวาดร วงก ม วาดร วงก มขนาดเสน ่าน นยก าง 1. สอน หเด็กวาดวงก มโดยเริม าก ุดทกาหนด หแ ะก ับมา
 ระมาณ 5 ม. หเด็ ก ดแ ะพดว่ า สินสุดท ดุ กาหนดเดิม พรอมออกเสยง โดยวาดเ นวงก ม ากชา
่าน ปุ ์ รวาดร วงก ม แ ะ หเด็กทาตาม เร็วพรอมออกเสยง วงก ม..หยุด ยกมอขนเพอ หเด็กเขา าว่า หยุด
 1. ดินสอ ผ่�น เด็กสามารถวาดร วงก มโดย ม่ม 2. ับมอเด็กวาดวงก มแ ะยกมอเด็กขนเมอออกเสยง วงก ม....
ม่ ่าน 2. กระดา เห ยม ม่เวา แ ะเสนทมาเชอมต่อ อน หยุด โดยยกมอขน หตรงกับ าว่า หยุด
กัน ม่เกิน 2 ม. ดอย่างนอย 1 น รัง . เมอเด็กทา ดดขน ่อย ดการช่วยเห อ ง นสามารถหยุด
่ งอาย เ ือ
ดเองเมอ ากเสนมาถง ุดสินสุด

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 47

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
ทาตาม าสั งต่ อ เนอง ด 2 1. วางวัตถุ 4 ชนิด ตรงหนาเด็ก นระยะ 1. กเด็ก นชวิต ระ าวัน โดยออก าสัง เนน าทเ นชอสิงของ
ปี ด น กริยากับวัตถุ 2 ชนิด ทเด็กหยิบ ดแ วพดกับเด็ก เช่น หยิบหว แ ะการกระทา เช่น ขณะอาบนา เอาเสอ ส่ตะกราแ วหยิบ
-  ห รแ วชตุกตา ิ าเช็ดตัวมา ขณะแต่งตัว ส่กางเกงแ ว หว ม ขณะ
ปี ด น ่าน ุป ์ ของเ ่น เช่น 2. วางส ับวัตถุทัง 4 ชนิด หม่ รับ ระทานอาหาร เก็บ านแ วเอา า เช็ดโตะ
 หว ตุกตา า บอ ชอน . กรณทเด็ก ม่ ่าน าสังแรก หเ ยน 2. ถาเด็กทา ดเพยง าสังเดยว หช ทสิงของท ม่ ดทาแ วบอก า
ม่ า่ น เ น าสังอน ดอก 2 าสัง โดยอา เ ยน หรอพดกระตุนเตอน วาม าเด็ก เช่น ต่อ ทาอะ รอกนะ หรอ
กริยาหรอวัตถุ ด เมอกบอกอะ รอกนะ ก า นเด็กสามารถทาตาม าสัง ดถกตอง
ผ่�น เด็กสามารถทาตาม าสังต่อเนอง วัสดุที่ ้แทน ด้ ของ ช นบานชนิดอน ท ม่เ นอันตราย
ดอย่างนอย 1 น รัง วัต ุป สง ์ เพอ ก หเด็กทาตามสัง ดอย่างถกตองเหมาะสม
โดยอา ัย วามเขา ่านการ ด าเรยนร

7 ถาม าถาม ด 4 แบบ เช่น ร 1. สั ง เกตขณะเด็ ก เ ่ น ของเ ่ น หรอ 1. เ ่านิทาน หเด็ก ง ตัง าถาม ากเนอเรอง นนิทาน หเด็กตอบ
อะ ร ท หน ทา ม ระเมินทัก ะอน แ ะกระตุ น หเด็กเ น ถาม พ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก
 2. ถาม ากพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เ น ตอบบาง
่าน เด็กว่า เด็กเ ยถาม าถาม ร อะ ร 2. ตัง าถาม ากชวิต ระ าวัน หเด็กตอบบ่อย เช่น รสอน
 ท หน ทา ม หรอ ม่ หนังสอ รองเพ งอะ ร หนังสออย่ท หน ทา มตอง
ม่ า่ น นชวิต ระ าวัน
. เมอเด็กถาม หตอบเด็กทุก รังดวย วามเอา ส่ แ ะพด ยุ กับ
เด็ก นเรองทเด็กถาม
ผ่�น เด็กสามารถ ช าถาม ถามต่างกัน
4 แบบ วั ต ุ ป สง ์ เพอ ก วาม า า ั พ ทแ ะสามารถเ อก ช
สอ วามหมายดวยการพดอย่างเหมาะสมกับสถานการณ ยิงเด็ก
สามารถตัง าถาม ดมาก ยิงแสดงออกถง วาม รเ นอย่างด

48 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
ทาตามก กติกา นการเ ่น ถาม ากพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก 1. ร่วมเ น่ กิ กรรมง่าย กับเด็กเริม ากก มุ่ เ ก็ เช่น เ น่ อ่ นหา
ปี ด น เ นก มุ่ ดโดยม ห แ่ นะนา ว่าเด็กสามารถเ ่นดวยกันเ นก ุ่มเ ็ก ต่อบ ็อก สรางบาน เ ่นขายของ เ นตน โดยตังก กติกา ร่วมกัน
-  ดหรอ ม่ แ ะส่งเสริม หเด็กเ ่นกับเพอน โดย อยดแ ขณะกา ังเ ่น
ปี ด น ่าน 2. ถาเด็กยัง ม่สามารถเ ่นตามก กติกา ด ห อยกากับเด็ก
 นเ ่นตามก กติกา ดเอง
ม่ ่าน ผ่�น เด็กสามารถเ น่ นก มุ่ ตามก กติกา . กเด็ก หร ักแพชนะ นการเ ่นกิ กรรมต่าง เช่น เ ่น ่อนหา
โดย ม่ตองแนะนาเ นรายบุ เ นตน
วัต ปุ สง ์ เพอ กการ บิ ตั ติ ามก กติกา การเ น่ ร่วมกับ อน
รวมทังเ นการ กการ วบ ุมอารมณของเด็ก

9 ช่วยทางานขันตอนเดยว ถาม ากพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก 1. ชวน หเด็กทางานบานดวยกัน เช่น เก็บของเ ่น เก็บเสอ า
ดเอง ว่า เด็กสามารถช่วยทางานง่าย เช่น ของตนเอง ช่วย าง าน กวาดบาน หยิบของ กทุก รังทมโอกาส
 ยกของ เก็บของ ดเอง โดย ห ่ ม่ตอง เพอ หเด็กสามารถทางานบานง่าย ด
่าน ช่วย ดหรอ ม่ 2. ก หเด็กมหนาทรับ ิดชอบโดยเริม ากส่วนของตนเอง เช่น
 เก็บของเ ่นดวยตนเองห ัง ากเ ่นเสร็ เก็บเสอ าของตนเอง
ม่ ่าน ส่ตะกรา

ผ่�น เด็กสามารถช่วยทางานขันตอนเดยว วัต ุป สง ์ เพอ หเด็กร ักรับ ดิ ชอบตัวเองแ ะช่วยเห อ อน

ดเอง นงานง่าย ด ส่งเสริม วาม า มิ นตนเอง

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 49

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
42 90 ยนขาเดยว 5 วินาท แสดงวิธยนขาเดยว หเด็กด แ วบอก ห 1. ยนบนขาขางเดยว หเด็กด
( ปี ด น  เด็กยนขาเดยว หนานทสุดเท่าท ะนาน ด 2. ยนหันหนาเขาหากัน แ ะ ับมอเด็ก วทังสองขาง
่าน หโอกาส ระเมิน รัง หเ ยนขา ด . ยกขาขางหนงขนแ วบอก หเด็กทาตาม เมอเด็กยน ด หเ ยน
 โดย ม่ยดเกาะ เ น ับมอเด็กขางเดยว
ม่ า่ น 4. เมอเด็กสามารถยนดวยขาขางเดยว ด อ่ ย อ่ ยมอ หเด็กยน
ผ่�น เด็กยนขาเดยว ดนาน 5 วินาท ทรงตัว ดดวยตนเอง เ ยนเ นยกขาอกขางหนงโดยทา าเช่น
อย่างนอย 1 น รัง เดยวกัน

91 ชแขนรับ กบอ ด 1. ยนห่าง ากเด็ก 2 เมตร 1. เ ่นโยน กโ งกับเด็ก โดยโยน กโ งขน แ วบอก หเด็กรับ
 2. บอก หเด็กยนแขนออกมารับ กบอ ห ด เด็กก็ ะรับ กโ ง ดง่ายเพราะมเว าเตรยมตัวนานก่อนท
่าน ุป ์ กบอ ขนาด แ วโยน กบอ ทเด็ก กโ ง ะตก งมาถง ทา หสามารถ รับตัวแ ะ รับการทางานของ
 เสน ่าน นยก าง 15 - 20 มอกับตา ดทัน
ม่ า่ น เ นติเมตร 2. ับท่ารับ หเด็กโดยหงายมอ งอขอ อก ชแขนโอบรับ
. ดการช่วยเห อ ง าก ับมอเ น ับแขน นเด็กรับ ดเอง
4. เมอรับ กโ ง ด ่องแ ว หเ ยนเ น กบอ
ผ่ � น เด็ ก สามารถยนแขนมารั บ แ ะ 5. เมอรับ กบอ ด ่องแ ว เพิมระยะห่างท ะรับ กบอ เ น
ถอ กบอ ว ด 1 น รัง 1 2 เมตร

ง ่นที่ ้แทน ด้ กโ ง ามัดเ นกอน

่ งอาย เ ือ

50 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
42 92 แยกร ทรงเรขา ณิ ต ด 1. วางร ทรง ทัง 9 ชิน ะกัน วตรง 1. สอน หเด็กร ักร ทรง โดยหยิบร ทรงกระบอกสันวาง ว น
( ปี ด น แบบ หนาเด็ก านท 1 ร ทรงสามเห ยมวาง ว น านท 2 ร ทรงสเห ยมวาง ว
 ุป ์ ร ทรงเรขา ณิต 2. แสดงวิธแยกร ทรง หเด็กด แ ะพดว่า น านท
่าน ทมสเดยวกันทังหมด ดแก่ ร ะวางร ทรงกระบอกสัน วดวยกัน 2. บอก หเด็กหยิบร ทรงวาง ว น านทมร ทรงนัน น รบทังหมด
 1. ร ทรงกระบอกสัน ชิน ทรงสเห ยม วดวยกัน แ ะทรงสามเห ยม . ดการช่วยเห อ ง นเด็กสามารถทา ดเอง
ม่ ่าน 2. ร ทรงสามเห ยม ชิน วดวยกัน แ วรอออก วัสดุที่ ้แทน ด้ สิงของ นบานชนิดอน ท ม่เ นอันตราย
. ร ทรงสเห ยม ชิน . ะร ทรงทังหมดแ ะยน หเด็กแ ะ - ร ทรงกระบอกสัน เช่น าขวดนาดม
บอกเด็กว่า องทาเหมอน ร ิ ะ รับ - ร ทรงสเห ยม เช่น ก ่อง
- ร ทรงสามเห ยม เช่น ขนมเทยน พับ บตองเ นสามเห ยม
ผ่�น เด็กสามารถแยกร ทรงชนิดเดยวกัน วัต ุป สง ์ ก วาม า วามเขา วิเ ราะหแ ะแก หา
เ นก ุ่ม ดถกตองทัง แบบ การแยกหมวดหม่ร ทรง ด

9 ระกอบชินส่วนของร าพทหเด็กด าพ ระกอบชินส่วนทสมบรณ 1. วางร ทตัดออกเ น ชิน ตรงหนาเด็ก แ ะวางอก าพตนแบบ ว

ถกตัดออกเ น ชิน ด ากนันแยกชินส่วนของ าพออก ากกัน หเด็กสังเกตร าพนัน
 วาง วตรงหนาเด็ก แ วบอก หเด็ก ระกอบ 2. แยกร าพทัง ชิน ออก ากกันโดยการขยายรอยต่อ หกวางขน
่าน ุป ์ ร าพตัดออกเ น ชินส่วนของ าพเขาดวยกัน ช่วยกันกับเด็กต่อเ น าพเหมอนเดิม
 ชิน 1 ร . เพิม วามยากโดย ะชินส่วนของ าพทังหมด ช่วยกันกับเด็กต่อเ น
ม่ ่าน าพเหมอนเดิม ถาเด็กเริมทา ดแ ว อ่ ย หเด็กต่อ าพดวยตนเอง
ผ่�น เด็กสามารถต่อชินส่วนของ าพ
เข าด วยกั น ด เองถกต องอย่ า งน อย งที่ ้แทน ด้ ร าพ ร การตน ิทิน กสมุด กหนังสอ
1 น รัง โดยต่อ ง นกรอบ ทเหมอนกันทัง 2 ชิน ตัดชินส่วนเ น ชิน
วัต ุป สง ์ กเชาว า การสังเกต วิเ ราะห แ ะแก หา ด

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 51

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
42 94 เขยนร วงก มตามแบบ ด ยนกระดา ทมร วงก ม หเด็กดพรอม 1. วาดร วงก ม หเด็กด
( ปี ด น  พด าว่า น อร วงก ม หน องวาดร 2. บอก หเด็ก วาดร วงก มตาม
่าน ปุ ์ 1.ดินสอ 2.กระดา วงก ม ตามตัวอย่าง หด ิ พรอมกับ . ถาเด็กวาด ม่ ด หช่วย ับมอเด็กวาด
 . กระดา ทมร วงก มขนาด ส่งดินสอ หเด็กโดย ม่แสดงท่าทางการวาด 4. เมอเด็กเริมวาดร วงก ม ดแ ว พ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก
ม่ า่ น เสน ่าน นยก าง 2.5 ม. หเด็กด วาดร วงก ม ง นกระดา โดย ม่ หเด็กเห็น แ วส่งกระดา ท
ตามแบบ ชสเสนวงก มหนา พ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็กวาด หเด็กแ ะบอกว่า หน องวาด
บนกระดา ขาว ผ่�น เด็กสามารถวาดร วงก มทบรร บ ร วงก มแบบน ิ ะ รับ
กันตามแบบ ด โดย ม่มเห ยม ม่เวา
เกยกั น ม่ เ กิ น 2 ม. ม่ ากั ด เส น
่าน นยก าง

95 วางวั ต ถุ วขางหนาแ ะขาง 1. วางตุกตา นท่านังตรงหนาเด็ก 1. ของเ ่นห าย ชนิด ทสามารถวางของขางหนาแ ะขางห ัง ด
 ห ัง ดตาม าสัง 2. ส่งกอน ม หเด็กแ วพดว่า วางกอน ม เช่น เกาอ โตะ ถวย กอน ม แสดงวิธ หเด็กดพรอมอธิบาย แ ะชวน
่าน ุป ์ วขางหนาตุ กตา แ วบอกต่ อ ว่ า หทาตาม เช่น ด ิกอน มอย่ขางหนาโตะ กอน มอย่ขางห ังโตะ
 1. ตุกตา า 1 ตัว วางกอน ม วขางห ังตุกตา บอกเด็ก ห วางกอน ม วขางหนา
ม่ า่ น 2.กอน มสเห ยม กบา ก . เก็บกอน มออก หโอกาส ระเมิน รัง 2. ถาเด็ก ม่ทาตามหรอทาตาม ม่ถก หแสดง หด า พรอมทังช่วย
1 กอน ับมอเด็กทาหรอช พรอมกับพดเนน ขางหนา แ ะ ขางห ัง
ผ่� น เด็กสามารถวาง ดถกตาแหน่ง . ขณะเ ่นกับเด็ก หวางของเ ่นท าย กัน วขางหนา 1 ชิน
ทังขางหนาแ ะขางห ังอย่างนอย 2 น แ ะขางห ัง 1 ชิน พดบอก หเด็กหยิบ เช่น หยิบรถทอย่ขางห ัง
รัง เกาอ ิ ะ รับ
หมายเหตุ : หากมีข้อจ�ากัด
การใช้ตุ๊กตาสามารถใช้อุปกรณ์
อื่นแทน เช่น รถของเล่น

52 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
42 9 เ อก ดั ก มุ่ วัตถุตาม ระเ ท วางวั ต ถุ ทั งหมด ระเ ท ะกั น 1. วางเสอ าทังหมด หเด็กดแ วบอก หร ัก เสอ าท ะชิน เช่น
( ปี ด น าพเสอ า ด งตรงหนาเด็ก แ วพดว่า เ อกอันทเ น น อเสอ า มกางเกง เสอ ถุงเทา ...
 เสอ าส่ง ห ระเมิน หเด็กหยิบเพยง 2. บอก หเด็กเ อกเสอ าท ะชินตาม าบอก นเด็กสามารถ
่าน ุป ์ ชุ ด ั ด ระเ ท ชิน เ อก ด ทัง ชิน
 สิงของ . นาเสอ า รวมกับวัตถุ ระเ ทอน โดยเริม าก หเด็กเ อกวัตถุ
ม่ ่าน 1. บัตร าพสัตว ชนิด 2 ระเ ท เช่น เสอ าแ ะสัตว เมอเด็กเ อก ดถกตอง แ ว งเพิม
2. บัตร าพอาหาร ชนิด ระเ ทวัตถุเ น ระเ ท
. บัตร าพเสอ า ชนิด งที่ ้แทน ด้
ผ่ � น เด็ ก สามารถเ อก าพเสอ า - ร เสอ า อาหาร สัตว โดยวาดหรอตัดมา ากหนังสอ นิตยสาร
ดถกตอง อย่างนอย 2 น ชิน แ ่นพับ
- สอน ากของ ริง
วัต ุป สง ์ ก วาม า การแยก ระเ ทแ ะนามา ระยุกต
เพอการเ อก แ ะ ัดหมวดหม่

97 พดถงเหตุการณทเพิง ่าน ถามเด็ ก ว่ า ก่ อ นมาทน หนทาอะ ร 1. ถาม าถามทเกยวของกับกิ วัตร ระ าวันทเพิง ่าน ชัวขณะ
หม่ ด บาง ะ เช่น กินขาวเสร็ างหนา แ รง น เขาหองนา กินขนม ดมนม
 ทิงระยะเว าสัก ร่หนงแ วถามเด็กว่า เมอกหน ทาอะ รมา ะ
่าน 2. ถามถงเหตุการณท ่านมาระยะเว านานขน แ ะเ ดโอกาส ห
 ผ่�น เด็กสามารถเ ่าเหตุการณทเกิดขน เด็กเ า่ ถาเด็กตอบ ม่ ด หเชอมโยงเหตุการณททาร่วมกันกับพ่อแม่
ม่ ่าน ท ่านมา ห ห ่หรอเด็กดวยกัน ง ด หรอบุ อน น รอบ รัว
อย่างนอย 1 รัง วัต ุป สง ์ เพอ ก หเด็กเรยบเรยง วาม ิดเกยวกับเหตุการณ
ท า่ นมาแ ะเ า่ ถ่ายทอด ห ห ่ งตาม าดับเหตุการณทเกิดก่อน
ห ัง ดอย่างถกตอง เ นการ ก วาม าขณะทางาน

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 53

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
42 9 พด ขอ หรอ ขอบ ุ ณ 1. ถาม ากพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก
1. พ่ อ แม่ ก รองหรอ ดแ เด็ ก ทาตั ว อย่ า งการพด ขอ
( ปี ด น หรอ ห ดเอง ว่า ถาเว าทเด็กตองการหรอ ดรับของ
ขอบ ุณ ห หเด็ก ดยินบ่อย เช่น
 าก อน เด็ก ะพด ขอ หรอ ขอบ ุณ 1.1 พ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก พด าว่า ขอ......... หแม่
่าน หรอ ห ดหรอ ม่ พ่อนะ ะ กับ กก่อนเว าท ะเอาของเ น่ หรอขนม ากมอ ก ม่เอา
 2. ก่อนยนของ หเด็ก รอดการตอบสนองว่า
ของ ากมอเด็กก่อนเด็กยินยอม
ม่ า่ น เด็กพด ขอ หรอ ม่ 1.2 เมอเด็กยนของทอย่ นมอ หแ ว พ่อแม่ ก รอง หรอ
. เมอเด็ก ดรับของแ ว เด็กพด าว่า
ดแ เด็ก พด าว่า ขอบ ะ ขอบ ุณ ่ะ เ นเด็กดมากทร ัก
ขอบ ุณ หรอ ม่ แบ่งของ ห นอน
4. เมอเด็กมของอย่ นมอ สังเกตหรอถาม
1. เว าพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก มขนมตองการแบ่ง ห
าก ก รองว่าเด็กเ ยพดแ ะ หของกรับ ระทาน หพดกับเด็กว่า วันนแม่ พ่อ อขนมมาดวย ะแบ่ง
นอนหรอ ม่ หหนแ ะพ กินดวยกันนะ ะ กินดวยกันห าย นสนุกด
2. สอนแ ะกระตุน หเด็กพด ขอ ขอบ ุณ ห เช่น
ผ่ � น เด็ ก สามารถพด ขอ หรอ 2.1 ก ก ม่ หแย่งของ เช่น ก่อน ะ หของ หเด็กแบมอ
ขอบ ุณ หรอ ห ดเอง 2 น พด ขอ แ ว ง หของกับเด็ก
วามหมาย 2.2 หเด็กพด ขอบ ุณ ทุก รัง เมอม น ห วามช่วยเห อ
หรอ หของ
2. กเด็ก หร กั การแบ่ง นแ ะการ ห เช่น แบ่งขนม ของเ น่
หเพอน หรอ นรอบขาง แ วบอก หเด็กพดว่า ห เว าทา
ขนมหรออาหาร หชวนเด็กนาอาหารเห ่าน แบ่ง นเพอนบาน
ชวนเด็กเขาร่วมกิ กรรมการกุ เ นตน

วัต ปุ สง ์ ร กั เ อก ช าพดทเหมาะสมกับสถานการณ เพอ ก

มารยาททดทางสัง ม เพิม วาม า มิ นตนเอง

54 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
42 99 บอกเพ ของตนเอง ดถกตอง 1. ถามเด็กว่า หนเ น ชายหรอ ห งิ 1. สอน หเด็กร วามแตกต่างของเพ ชายแ ะห งิ ากการแต่งตัว
( ปี ด น  ชเพ ของเด็กขนตนก่อน เพอห กเ ยง ทรง ม
่าน การทเด็กพดตาม าสุดทาย 2. บอก หเด็กรถงเพ ของสมาชิก น รอบ รัว เช่น แม่เ น ห ิง
 2. เมอเด็กตอบแ ว หถามก บั ก บั มา พ่อเ น ชาย หนเ น ห ิง
ม่ ่าน รัง โดยส ับเพ ทุก รังทถาม

ผ่ � น เด็ ก สามารถตอบถกตองทั ง 2
น รัง

100 ส่เสอ า่ หนา ดเองโดย ม่ตอง แสดงหรอถาม ากพ่อแม่ ก รองหรอ 1. ส่เสอ ่าหนา หเด็กด
ติดกระดุม ดแ เด็กว่า เด็กสามารถ ส่เสอ ่าหนา 2. นาเสอ ่าหนา ุม ห ่ของเด็ก วแ ะ ับมอขวาของเด็ก ับ อ
 ดเองหรอ ม่ กเสอดาน ายยกขน หากเด็กถนัดขวา ส่ดานขวาก่อน ด
่าน . หเด็กสอดแขน ายเขา นแขนเสอดาน าย
 ผ่�น เด็กสามารถ ส่เสอ ่าหนา ดดวย 4. ับมอ ายของเด็ก ับ อ กเสอดานขวาแ วยกขน
ม่ ่าน ตนเองโดย ม่ต องติดกระดุม เสอมแขน 5. หเด็กสอดแขนขวาเขา นแขนเสอดานขวา เมอเด็กเริมทา ด
หรอ ม่มแขนก็ ด แ ะ ม่ ช่การ ส่เสอ ดการช่วยเห อ ง นเด็กสามารถ ทา ดเองทุกขันตอน
หตุกตา
วัต ปุ สง ์ ก วาม า แ ะทัก ะมา ช นชวิต ระ าวัน ดอย่าง
เหมาะสม เพิม วาม า มิ นตนเอง

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 55

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
101 กระโดดขาเดยว ด อย่างนอย บอก หเด็กกระโดดขาเดยว ขางหนา 1. กระโดดขาเดยว หเด็กด แ วบอก หทาตาม
( ปี ด น  2 รัง หรอกระโดด หเด็กดก่อนแ วบอก หเด็ก 2. ถาเด็กทา ม่ ด ห ับมอเด็ก แ วบอก หเด็กยนทรงตัวบนขา
ปี ่าน ทาตาม ขางหนง แ ะ หเด็กกระโดด เมอเด็กกระโดด ดแ ว ห ่อยมอ
 แ ะบอก หเด็กกระโดดอย่กับท
ม่ า่ น ผ่�น เด็กสามารถกระโดดขาเดยว ขาง . ขยั บ ห่าง ากตั ว เด็ ก 1 กาว แ วบอก หเด็ ก กระโดดมาหา
หนาต่อเนอง ดอย่างนอย 2 รัง เมอทา ดแ ว หเพิมระยะห่างเ น 2 กาว
4. ชวนเด็กเ ่นกระโดดขาเดยว ตามการ ะเ ่น นแต่ ะ า เช่น
เ ่นตังเต เ นตน
5. พ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก วรระมัดระวัง นระหว่างการ
กระโดด

102 ตัดกระดา ร สเห ยม ัตุรัส 1. แสดงวิธตัดกระดา ร สเห ยม ัตุรัส 1. ชกรร กรตัดกระดา หเด็กดแ วบอก หเด็กทาตาม
 ขนาด 10 ม. ออกเ น 2 ชิน ออก ากกันเ น 2 ชิน หเด็กด โดยตัด าก 2. ถาเด็ก ม่สามารถทา ด สอนเด็ก ห ชกรร กรมอเดยวโดยสอดนิว
่าน โดย ชกรร กร ายมน ดานหนง ยังอกดานหนงทอย่ตรงขาม หถกตองแ ะ กขยับนิว
 2. ยนกรร กร หกับมอขางทถนัดของเด็ก . เมอเด็กขยับนิวเ นแ ว หเด็ก กตัดกระดา ขนาด 5 ม.
ม่ า่ น ุป ์ แ ะยนกระดา หกั บ มออกขางหนง เมอเด็กทา ด หเพิมขนาดกระดา เ น 10 ม.
1. กรร กร ายมนสาหรับเด็ก พดกับเด็กว่า หน องตัดกระดา น ิ 4. ชวนเด็กเ ่นตัดกระดา เ นร ต่าง
2. กระดา สเห ยม ั ตุ รั ส หโอกาส ระเมิน รัง
ขนาด 10 ม.
ผ่�น เด็ก ชกรร กรตัดกระดา ออกเ น
2 ชิน โดยตัด ากดานหนง ยังอกดาน
หนงทอย่ตรงขาม อย่างนอย 1 น รัง
่ งอาย เ ือ

56 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
10 เ ยนแบบวาดร วางกระดา ตรงหนาเด็ก แ ววาดร 1. วาดร เ รองหมายบวก หเด็กดเ นตัวอย่าง บอก หเด็ก
( ปี ด น  เ รองหมายบวก เ รองหมายบวก ขนาดอย่างนอย 4 ม. ทาตาม
ปี ่าน ส่งดินสอ หเด็กแ ะพดว่า หน องทา ิ 2. ถาเด็ ก ทา ม่ ด หทาเสน ระเ นร เ รองหมายบวก
 หเด็กวาด รัง โดยแต่ ะ รัง หแสดง แ ว ับมอเด็ก ากเสนตามแนว
ม่ ่าน ปุ ์ การวาดร เ รองหมายบวก หเด็กด . เมอเด็กเริมทา ด ห ากเสนตามเสน ระดวยตัวเอง ากนัน ห
1. ดินสอ ก่อนทุก รัง วาดโดย ม่มมเสน ระ นเด็กสามารถวาดร เ รองหมายบวก
2. กระดา ดเอง
ผ่�น เด็กสามารถวาดร โดยมเสนแนวดิง 4. ชวนเด็กเ ่น ากเสนต่อ ุดเ นร ต่าง
ตัดกับเสนแนวนอน ดเอง อย่างนอย 1 น
รัง ม่ าเ นตองมขนาดเท่ากับแบบ

104 เ อกวัตถุทมขนาด ห ่กว่า 1. วางวัตถุบนโตะท ะชุด โดย ม่ต อง 1. กเด็ก นชวิต ระ าวัน เช่น ขณะรับ ระทานอาหาร สอนเด็ก
 แ ะเ ็กกว่า เรยงขนาด หร กั ถวย บ ห ่ ถวย บก าง ถวย บเ ็ก
่าน 2. ชวัตถุชินทมขนาดก าง แ วถามว่า 2. ชทถวย บก าง พรอมกั บ ชทถวย บ ห ่ แ วบอกเด็ ก ว่ า
 ุป ์ ชุดวัตถุ ขนาด ส อัน หน ห ่กว่าอันน อัน หนเ ็กกว่า ถวยน ห ่กว่าอันก าง แ ะช ทถวย บเ ็ก แ วบอกว่า ถวยน
ม่ ่าน เดยวกัน านวน ชุด ทรง อันน ทา ห รบทัง ชุดโดยเริม าก เ ็กกว่าอันก าง
กระบอกสั น สเห ยม แ ะ ทรงกระบอกสัน สเห ยมแ ะสามเห ยม . ทดสอบ วามเขา โดยช ทถวย บก าง แ วถามเด็กว่า
สามเห ยม อัน หน ห ่กว่าอันน อัน หนเ ็กกว่าอันน กเด็กบ่อย
โดยเ ยนอุ กรณ หห ากห ายมากขน
ผ่�น เด็กสามารถเ อกวัตถุทมขนาด ห ่ วัสดุ ้แทน ด้ ของ ช นบานชนิดอน ท ม่เ นอันตราย โดยเ น
กว่า แ ะเ ็กกว่า ดถกตอง 2 น ชุด ชนิดเดยวกันแต่มขนาดต่างกัน เช่น ถวย าน ชอน

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 57

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
105 พดเ น ระโย ติ ด ต่ อ กั น สังเกตขณะทดสอบ หรอถาม ากพ่อแม่ 1. กการ ช ระโย ตามสถานการณแ ะกิ วัตร ระ าวัน ตัวอย่าง
( ปี ด น  โดยม วามหมาย แ ะเหมาะสม ก รองหรอ ดแ เด็กว่าสามารถพด - เว ารับ ระทานอาหาร เช่น หนกินขาว หนตักขาว หนกิน ัก
ปี ่าน กับโอกาส ด เ น ระโย ทเหมาะสมกับสถานการณ ด หนดมนา เ นตน
 เช่น หนหิวขาว หนกินขนม หน หองนา - เว าอาบนา เช่น หนถสบ่ หนตักนา หน างมอ หนแ รง น
ม่ า่ น หนเ ่นกับเพอน หนนอนบนเตยง เ นตน วัน ะ 2 รัง เชาแ ะก่อนนอน
- เว าแต่งตัว เช่น หน ส่เสอ พ่อหยิบกางเกง หนหว ม หนทาแ ง
ผ่�น เด็กสามารถพดเ น ระโย ด เ นตน
โดยม วามหมาย แ ะเหมาะสมกับโอกาส - เว าช่วยงานบาน เช่น หนเก็บของเ น่ หนกวาดพน หน ดพัด ม
พ่อ างรถ แม่ถบาน เ นตน
ดอย่างนอย 5 ระโย
- เว าทากิ วัตร ระ าวัน เช่น แม่อา่ นนิทาน หน น กั รยาน
2. กระตุนการพด นเด็ก

10 ส่กระดุมขนาด ห อ่ ย่างนอย ส่กระดุม หเด็กด แ ะถอดกระดุมออก 1. แสดงวิธ ส่กระดุม หเด็กด แ วบอก หเด็กทาตาม
2 ม. ดเอง เม็ด แ วบอก หเด็กทาตาม 2. ถาเด็กทา ม่ ด ห ับมอทาโดย ชนิวหัวแม่มอแ ะนิวชของมอ
 ุป ์ ตุกตา าทมกระดุม ขางหนง ับสาบเสอทดานทมรังดุม ดงรังดุม หกวาง แ ะ ชมอ
่าน ขนาด ห ่ อย่างนอย 2 ม. ผ่�น เด็กสามารถ ส่กระดุม ดเอง เม็ด อกขางหนง ับกระดุมตะแ ง ง ดัน ส่รังดุม รงเม็ด
 . เ ยนมอท ับสาบเสอมาดงกระดุม หห ุด ากรังดุมทังเม็ด
ม่ า่ น 4. ่อย ดการช่วยเห อ ง นสามารถทา ดเองทุกขันตอน
เมอเด็กทา ดดแ ว ก หเด็ก ส่เสอแ ะติดกระดุมดวยตนเอง

วั ต ุ ป สง ์ เพอ กการช่ ว ยเห อตนเอง นชวิ ต ระ าวั น

า่ นการ ด าเรยนร เช่น ส่เสอติดกระดุม ดอย่างถกตองดวยตนเอง
เพิม วาม า มิ นตนเอง

58 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
107 กระโดดสองเทาพรอมกัน กระโดด ดานขางท ะขาง แ ะกระโดด 1. กระโดด ทางดาน าย ดานขวา ถอยห ัง หเด็กด
( ปี ด น  ดานขางแ ะถอยห งั ด ถอยห ัง หเด็กด แ วบอก หเด็กทาตาม 2. ยนตรงขามเด็ก ับมอเด็ก ว พรอมกับบอกว่า กระโดด
- ่าน ทาง าย กระโดด ทางขวา กระโดดถอยห ัง พรอมกับ ระ อง
ปี ด น  ผ่�น เด็กสามารถกระโดด ดานขาง ด มอเด็ก หกระโดด นทิ ทางตามทบอก
ม่ ่าน ทัง 2 ขาง แ ะกระโดดถอยห งั ดโดยเทา . ชวนเด็กเ ่นกระโดดท ม่เ นอันตราย
ทัง 2 ขาง พรอมกัน 4. พ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก วรระมัดระวัง นระหว่างการ
กระโดด

10 ระกอบชินส่วนของร าพ 1. วางร าพทต่อแ ว วตรงหนาเด็ก 1. วางร ทตัดออกเ น ชิน ตรงหนาเด็ก หเด็กสังเกตร าพนัน
 ทตัดออกเ นส่วน ชิน ด แ วพดกับเด็กว่า หนดร าพน 2. แยกร าพทัง ชิน ออก ากกันโดยการขยายรอยต่อ ห
่าน 2. นาชินส่วนร าพวาง ะกันแ วบอก กวางขน ช่วยกันกับเด็กต่อเ น าพเหมอนเดิม
 กับเด็กว่า ต่อ หเ นร าพนะ ะ . แยก าพทต่อออก ากกัน โดยการส ับตาแหน่ง าพบน - ่าง
ม่ ่าน ุ ป ์ ร าพทมส่ ว น ช่วยกันกับเด็กต่อเ น าพเหมอนเดิม
ต่อกัน ชิน 1 ร ผ่�น เด็ก ระกอบชินส่วนร าพ ดถก 4. แยก าพทต่อออก ากกัน โดยการส ับตาแหน่ง าพ าย - ขวา
ตองทังหมด ชิน ช่วยกันกับเด็กต่อเ น าพเหมอนเดิม
5. เพิม วามยาก โดย ะชินส่วนของ าพทังหมด ช่วยกันกับเด็ก
ต่อเ น าพเหมอนเดิม ถาเด็กเริมทา ดแ ว อ่ ย หเด็กต่อ าพดวย
ตนเอง
. หากเด็กต่อ าพ ด ่องแ ว หเ ยนเ น าพทตัดแบ่งเ น
ชิน

งที่ ้แทน ด้ ร าพ ร การตนอน ตัดออกเ น ชิน

่ งอาย 9 เ ือ
9

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 59

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
109 เ อกร าพทแสดงเว า 1. วางร ก างวัน 1 ร ก าง น 1 ร 1. นาร าพทแสดงเว าก างวัน แ ะก าง นอย่าง ะ 1 ร
( ปี ด น  ก างวัน ก าง น ตรงหนาเด็กแ วบอกเด็กว่า ชร ทเ น หเด็กดพรอมกับอธิบายร ก างวัน ก าง นท ะร
- ่าน ุป ์ ร าพ เว าก างวัน ชร ทเ นเว าก าง น 2. บอก หเด็กชท ะ าพ ถาเด็กช ม่ถกตอง ห บั มอเด็กชพรอมกับ
ปี ด น  1. เว าก างวัน ร 2. หเด็กช าพท ะชุด น รบ ชุด ยาชอร าพแต่ ะ าพ นเด็กช าพ ดถกตอง ห ดการช่วยเห อ ง
ม่ า่ น 2. เว าก าง น ร ทาท ะชุดโดยวาง าพส ับทกัน . ก หเด็กร กั ก างวัน ก าง น นสถานการณ ริง

ผ่�น เด็กสามารถช าพก างวันแ ะ งที่ ้แทน ด้

ก าง น ดถกตองอย่างนอย 2 น ชุด - ส าพแวด อมหรอสถานการณ ริง
- ร าพก างวัน ก าง นทัว

110 ตอบ าถาม ดถกตอง ถามเด็ ก ว่ า ถาหนรสกรอนหน ะทา 1. กเด็ก นชวิต ระ าวัน เมอเด็กมาบอก วามตองการ เช่น หิว
 เมอถามว่า ถารสกรอน อย่าง ร ถาหน ม่สบายหน ะทาอย่าง ร รอน วดหัว หพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็ก ถามเด็กว่า แ วหน
่าน ม่สบาย หิว ถาหนหิวหน ะทาอย่าง ร ะทาอย่าง ร เพอกระตุน หเด็ก ิดก่อน
 ะทาอย่าง ร 2. ถาเด็กตอบ ม่ ด หพดอธิบาย เช่น ถาหนหิวนาตอง ดมนา
ม่ า่ น ผ่�น เด็กสามารถตอบถก 2 น าถาม ถาหนรอนหนตอง อาบนาหรอเ ดพัด ม ถาหน วดหัวหนก็ตอง
เช่น ทานยาหรอ หาหมอ
รอน ตอบว่า อาบนา เ ดพัด ม . ชวนเด็กพด ุยแ ะกระตุน หตอบ าถาม นสถานการณอน
ม่สบาย ตอบว่า นอน หาหมอ กินยา เพิมเติม เช่น เก็บของ อน ด ะทาอย่าง ร เห็นเพอนหก ม ะทา
หิว ตอบว่า กินขาว กินขนม อย่าง ร เห็นขยะตกทพน ะทาอย่าง ร ถาเด็กตอบ ม่ ด หสอนวิธ
ทถกตองเหมาะสม หเด็ก

60 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
111 ทา วามสะอาดตนเองห ั ง ถาม ากพ่อแม่ ก รองว่า เมอเด็ก 1. กเด็ก างกน โดย บั มอขางทถนัดของเด็ก หถอสายชาระ ดนา
( ปี ด น  ากอุ าระ ด อุ าระแ วเด็กสามารถทา วามสะอาด หรอ ชขันนาราดนาทกนของเด็กพรอมกับ ับมออกขางของเด็ก
- ่าน ตนเอง ดโดยการ างกนแ ะ างมอ ดหรอ ม่ หถกน นสะอาด
ปี ด น  ผ่�น เด็กสามารถทา วามสะอาดตนเอง 2. ตักนาราดโถสวมหรอกดชักโ รกทา วามสะอาดสวม
โดยการ างกน างมอ ห ัง ากขับถ่าย . พาเด็ก เช็ดกน หแหง แ ะ างมอ หสะอาด โดย ับมอเด็กทา
ม่ ่าน อุ าระ ด ทุกขันตอน นเด็กสามารถทา ดเอง
112 เดินต่อสนเทา กาวเดินโดย หสนเทาขางหนง ต่อชิดกับ 1. เดินกาวส ับเทาโดย หสนเทาต่อกับ ายเทาอกขาง หเด็กด
( ปี ด น  ายเทาอกขางหนง หเด็กดแ วบอก ห 2. บอก หเด็กทาตาม โดยช่วยพยุงแ ะกระตุน หเด็ก ชสนเทาต่อ
- ่าน เด็กทาตาม กับ ายเทาอกขาง เมอเด็กเริมทา ด ดการช่วยเห อ ง นเด็ก
ปี ด น  ผ่�น ถาเด็กสามารถเดินโดยสนเทาต่อกับ สามารถเดิน ดเอง 4 - 5 กาว โดย ม่เสยการทรงตัว
ม่ ่าน ายเทา ด 4 กาว โดย ม่เสยการทรงตัว
11 ับดินสอ ดถกตอง ยนกระดา แ ะดินสอ หเด็ก แ ะบอกว่า 1. ับดินสอ หเด็กดเ นตัวอย่าง แ วชวน หเด็ก
 หน อง ชดินสอเขยนดนะ ับดินสอขดเขยน
่าน ุป ์ ผ่�น เด็กสามารถ บั ดินสอ โดย บั สงกว่า
 1. ดินสอ าย ระมาณ 1 - 2 ม. แ ะดินสออย่ 2. ถาเด็กทา ม่ ดช่วย ับมอเด็กโดย หดินสออย่ระหว่างส่วน าย
2. กระดา ระหว่างนิวหัวแม่มอ นิวช แ ะนิวก าง ของนิวหัวแม่มอ นิวช นิวก าง แ ะสงกว่า ายดินสอ ระมาณ
ม่ ่าน 1 - 2 ม. นเด็กทา ดเอง
114 เ อกส ด ส ตาม าสัง วางกอน ม 10 กอน ตรงหนาเด็ก แ วบอก
1. สอน หเด็กร ักส ากสิงของทมอย่ นบาน เช่น ัก ม เสอ า
 เด็กว่า หยิบกอน มส า ระเมินนา
ของ ช โดยพดบอกเด็ก นแต่ ะส แ ว หเด็กพดตาม
่าน ปุ ์ กอน ม 10 ส กอน มทเด็กหยิบก บั วางทเดิม บอก ห
2. นาของทมอย่ ก ตัวส ะ 1 ชิน โดยเริมตน าก 4 ส ดแก่ สแดง
10 กอน เด็กหยิบสอน น รบ ส ส า สเขยว ส า สเขยว สเห อง มา ะรวมกัน แ วถามเด็ก อัน หนส...
 สชมพ สดา สขาว สแดง สเห อง สสม . หากเด็กร ักสทัง 4 ส แ ว หเพิม านวนสขนเรอย น รบ
ม่ ่าน ทัง ส ส า สเขยว สชมพ สดา สขาว สแดง สเห อง สสม
วัสดุที่ ้แทน ด้
ผ่�น เด็กสามารถหยิบกอน ม ดถกตอง - สเทยน ส ม
่ งอาย 9 เ ือ
ส ตาม าสังแต่ ะ รัง - สิงของ นบานทมสสันต่าง เช่น ดอก ม เสอ า

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 61

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
115 ั ด กั น พด ุ ย กั บ เพอน น ถาม ากพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็กว่า 1. กระตุ น หเด็ ก พด ุ ย หรอโตตอบกั น ขณะเ ่ น ดวยกั น เช่ น
( ปี ด น ก ุ่ม เด็กสามารถพด ุยกับเพอนโดย ัดกัน ด เ ่นขายของ เ นหมอกับ น ข รกับนักเรยน หรอเ ่านิทาน
-  หรอ ม่ หเด็ก ง โดย หเด็กมส่วนร่วม นการเ อกนิทาน ถาม าถาม
ปี ด น เกยวกับนิทานแ ะ ก หเด็กยกมอขนก่อนตอบ าถาม
่าน ผ่ � น เด็ ก สามารถ ั ด กั น พดโตตอบ 2. หเด็กมส่วนร่วม นการเสนอ วาม ิดเห็น เช่น ถามเด็กว่า
 นก ุ่ม ด วันนเรา ะกินอะ รกันด เดยวเรา ะอ่านหนังสออะ รด
ม่ ่าน . เ ดโอกาส หเด็ก กพด ุยกัน นก ุ่ม เพอแบ่งหนาท นการ
ทางานร่วมกัน เช่น ขออาสาสมั ร นการช่วยแ กนม หกับเพอน
ช่วยเก็บขยะ เก็บของเ ่น ัดโตะเกาอ
4. ถาเด็กพดแทรก หบอกเด็กว่า หนรอก่อนนะ เดยวแม่ขอพด ห
บก่ อ น แ วหน ่ อ ยพดต่ อ หรอตก งกติ ก า หทุ ก นยกมอ
ขออนุ าตก่อนพดแทรก นเด็กสามารถ วบ ุมตนเอง ด
วัต ุป สง ์ กการพดโตตอบ แ ะการ วบ ุมอารมณตนเอง
หอดทนรอ นเว าทเหมาะสม ยดหยุ่นทาง วาม ิด พด นเรอง
ทเกยวของกับเรองทก ุ่มพด แ ะเ นการสรางทัก ะการเขาสัง ม
11 เ ่ น เ ยนแบบบทบาทของ ถาม ากพ่อแม่ ก รองหรอ ดแ เด็กว่า 1. ร่วมเ ่นบทบาทสมมติกับเด็ก เช่น เ ่นเ น ร เ ่นเ นหมอ เ ่น
ห ่ด เด็กเ ยเ ่นเ ยนแบบบทบาทอาชพของ เ นพ่อ า โดย หเด็กเ อกเองว่าอยากเ ่นเ น ร
 ห ่โดยเ ่นกับเพอน ดหรอ ม่ 2. หเด็กเ ่นร่วมกับเด็กอน ช่วยหาอุ กรณ ระกอบการเ ่น เช่น
ของ ช นบาน เสอ า โดยเ อกของ หเหมาะกั บ บทบาทแ ะ
่าน อด ัย
 ผ่�น เด็กสามารถเ ่นเ ยนแบบ ห ่ ด . สนับสนุน หเด็ก ดมโอกาส ัดเ ยนบทบาท นการเ ่นตาม
ม่ ่าน อย่างนอย 1 บทบาท เช่น พ่อ แม่ ร แพทย สถานการณต่าง
พยาบา หัวหนาก ุ่ม โดยเ ยนแบบ ่าน
ทางนาเสยงท่าทางการแต่งตัวกับเพอน ด วัต ุป สง ์ ส่งเสริม หเด็กม ินตนาการแ ะทัก ะการเขาสัง ม
่านการเ ยนแบบบทบาทสมมุติของ ห ่

62 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก

117 เดินต่อเทาเ นเสนตรง ขาง แสดงวิ ธ เดิ น ต่ อ เทา ขางหนา หเด็ ก ด 1. ก หเด็กเดินทรงตัวบนพนทม ายเ นเสนขนาน ห่างกัน ระมาณ
( ปี  หนา ด ระมาณ กาว แ ว หเด็กทาตาม โดย นิว โดยเทา ม่ออกนอกเสน ถาพน ม่ม าย ชเท สติดเ นแนว
า่ น แสดง หเด็กด ดห าย รัง หโอกาสเด็ก ขนานแทน
ทา ด รัง 2. เมอเด็กเดิน ด ่อง ดระยะห่าง งเห อ 4 นิว แ ะต่อ หเดิน

เหยยบบนเสนตรงเสนเดยว โดยวางสนเทา หต่อกับ ายนิวของอก
ม่ ่าน ผ่�น เด็กสามารถเดินต่อเทา ขางหนา ขางหนงโดยพ่อ แม่ ก รองแ ะ ดแ เด็กทา หเด็กดก่อน ถาเด็ก
ด 4 กาวขน โดย ม่ตองช่วยพยุงแ ะ ม่มัน หช่วยเห อโดยการ ับมอแ ะ ่อย ดการช่วยเห อ ง
สนเทากับ ายนิวเทาอกขางหนงห่างกัน นกระทังเด็กเดิน ดดวยตัวเอง
ม่ เ กิ น 1 นิ ว โดย ม่ ก างแขนพยุ ง ตั ว
อย่างนอย 2 น รัง
11 อกร  วางกระดา แ ะดินสอขางหนาเด็ก หเด็ก 1. เอาร าพทมร สเห ยม หเด็กด หรอช หเด็กดสิงของ นบานท
 ดร  ชแ ะบอกเด็กว่า เขยน หเหมอน เ นร สเห ยม เช่น กรอบร ิทิน แ ะบอกว่าน อร สเห ยม
า่ น ุป ์ ร น โดยหามพดว่า สเห ยม แ ะ แ ว ชนิว ากตามเสนสเห ยม
 ร สเห ยม ัตุรัส ม่ตอง ชนิวเขยนเ น  หโอกาสเด็ก 2. วาดสเห ยมตังแต่ตน น บ โดย หดานกวางแ ะยาวม วามยาว
ขนาด 2.5 2.5 เ นติเมตร ทา รัง ก เ ยงกัน หเด็กดแ ะ หเด็กทาตาม
ม่ ่าน
บนกระดา พนขาว ผ่�น เด็กสามารถวาดเสนตรง 4 เสน ห . ห ัง ากนันชชวน หเด็กสังเกตหรอร ักสเห ยมแบบอน เช่น
เสนดาบนพนขาว วามหนา เ นสเห ยม ด ายมน ม่ ด โดยแต่ ะ ระต หนาต่าง โตะ ต แ ่นกระเบอง นบาน เ นตน แ ว หเด็ก
เสน 2 มิ ิเมตร เสนตองตัดกันเ นมุม ากหรอ ก เ ยง หัดวาดสิงทเ นร สเห ยมเห า่ นัน
แ ะ วามยาวแต่ ะด าน ก เ ยงกั น
ดอย่างนอย 2 น รัง

ผ่�น ม่ผ่�น

การ ร เม พ าการเ ก ่ งอาย เ ือ

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 63

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
119 วาดร น ด ส่วน วางกระดา แ ะดิ น สอ วขางหนาเด็ ก 1. ชชวนเด็ก หดตัว น ร นว่ามส่วน ระกอบอะ รบาง
( ปี  บอกเด็กว่า วาดร น หสมบรณ 1 ร 2. วาดร วงก ม แ ว หเด็กวาดเพิมส่วน ระกอบของ บหนา
่าน บนกระดา น ตองแน่ ว่าเด็กวาดเสร็ ห ัง ากนันพด ุยกับเด็กเกยวกับส่วนต่าง ว่ามหนาทอะ ร
ุป ์ กระดา แ ะดินสอ ง ระเมิน . หเด็กมองด นว่านอก ากหนาแ วมส่วน ระกอบของร่างกาย
 ผ่�น เด็กสามารถวาดร น ด ส่วนขน อน ดแก่ อ าตัว แขน ขา มอ เทา แ ว หเด็ก องวาดด
ม่ ่าน ส่วนทเ น ่ถอเ น 1 ส่วน เช่น ห ตา 4. แสดง วามสน แ ะชมเชยเมอเด็กพยายามวาด แ ะพด ยุ ขยาย
แขน ขา เทา หนาวงก ม นับเ น 1 ส่วน วามเขา การรับรแ ะการ กทัก ะ นการวาด ยุ กับเด็กว่า อวัยวะ
ทวาด ออะ รแ ะ ชทาอะ ร
5. หเด็ก ดมโอกาส นการวาดสิงต่าง เช่น ร น หรอสัตวต่าง
โดยม ห ่ชแนะ แ ว หเด็กวาดเองโดยอิสระแ ะเ ่าว่าวาดร
อะ ร

120 บั วามเมอ งนิทานหรอ 1. บอกเด็ ก ว่ า ร ะเ ่ า นิ ท าน ห ง 1. พด ุย เ ่านิทาน หเด็ก ง ชวนเด็กพด ุยเกยวกับเรองทเ ่า

เรองเ ่า หนตัง งนะ ะ แ ว ร ะถาม หหนตอบ
 นะ ะ
่าน ปุ ์ 2. เ ่าเรองนิทาน นสวน หเด็ก ง ตาม บ
บนิทาน หนังสอนิทาน นิทาน น บ ชเว า ระมาณ 2- นาท
 นสวน พดอย่างชัดเ น แ ะน่าสนุก แ วถามเด็กว่า
ม่ ่าน ก. หน องบอก ร วิ า่ นิทานท งเกยวกับ
อะ ร แ วเรองราวเ นยัง ง ะ หเด็กตอบ
ข. เมอเพอน แวะมาชวน ห วิงเ ่น
ทา มกระต่ายขาว งอย่ทาสวน ม่ วิงเ น่
กับเพอน หเด็กตอบ ถาเด็กยังตอบ ม่ ด
หเ ่า ดอก 1 รัง
หเด็กพดถงสิงทชอบ นเรองนัน โดยพ่อแม่ ก รองสรุ วามว่า
เ นเรองอะ ร รทาอะ ร ท หน อย่าง ร
2. หเด็กเ า่ เรองนัน หกับ น น รอบ รัว ง โดย ห แ่ สดง วาม
สน ง แ ะชวนพด ุยขยาย วามต่อยอด หรอ ักถามเด็กเพิมเติม
เพอ หมโอกาสแสดง วาม ิดเห็นแ กเ ยนกัน
. เ อกนิทานทมเนอหาน่าสน เหมาะสมกับวัย ก ง ุณธรรม
ช่วยกระตุ นพัฒนาการทางดานอารมณ แ ะสามารถนา ช น
ชวิต ระ าวัน ด
วัต ุป สง ์ เพอ กการ ด าเนอเรอง ับ วามสา ั แ ะ
บอกเ า่ เรองราว ด

64 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
ผ่�น เด็กสามารถ ช าพดบอกเรองราว
( ปี ท รอบ ุมเนอหา ดทังขอ ก แ ะขอ ข
ก. อย่างนอย ด วาม 1 น 2 ระเด็น
ดังน
- กระต่ายขาว ขยัน ชอบทาสวน แ ะ
ขุดบ่อเก็บนา เมอ ดพช ัก ก็ ดนา แบ่ง
หสัตวอน กิน
- เพอน ทมัวเทยวเ ่น ม่ทาสวน ถง
เว าแหงแ งก็ ม่ม ักกิน กระต่ายขาว
ทาสวนม ักเยอะก็เ ยแบ่ง ห
ข. เด็ ก สามารถตอบ าถาม ด วาม
ระมาณน
กระต่ า ยขาว ตั ง ทางาน ห เสร็
กระต่ายขาวสนุกแ ะวิง มากับการทา
สวนอย่แ ว กระต่ายขาวร ัก ิดเ อกทา
สวนแทนการ วิงเ ่น เพราะม ระโยชน
มากกว่า มพช ัก วกิน
121 นับกอน ม 5 กอน ร านวน วางกอน ม กอน วบนโตะ ขางหนา 1. เ ่นกับเด็ก สอน หนับสิงของเพิมขนท ะชิน
 เท่ากับ 5 เด็ก วางกระดา 1 แ ่น วขางกอน ม 2. กเด็ก หร ัก านวน โดยนาสิงของมากกว่า 5 ชินมาวาง ว
่าน บอกเด็กว่า หยิบกอน ม 5 กอนวางบน นับ หดเ นตัวอย่าง แ ว ก หเด็กหยิบสิงของ มา 2 ชิน แ ว ่อย
ุป ์ กอน ม กอนแ ะ กระดา เมอเด็กทาเสร็ ถามเด็กว่า เพิม านวนถง 5 ชิน
 . เมอเด็กร ัก านวน 5 ชินแ ว ่อยเพิม านวนมากขน
กระดา 1 แ ่น บนกระดา มกอน มกกอน
ม่ า่ น ผ่�น เด็กวางกอน ม 5 กอน แ ะบอก 4. สอน หเด็กร ักตัวเ ขอารบิก 1-5 แ วนาเอาสิงของมาเรยงตาม
านวนถกตอง โดย ม่ตองนับ 1-2- -4-5 า านวนของตัวเ ขนัน เมอเด็กทา ดแ ว เพิม านวนตัวเ ขเ น
ถาเด็กทา ม่ า่ น น รังแรก หโอกาสทาอก -10
1 รัง

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 65

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
122 อ่ า นออกเสยงพยั ชนะ ด วางแ ่นพยั ชนะท ะ 1 แ ่น ชแ ะถาม 1. นาหนังสอหรอแ ่น าพทมตัวพยั ชนะ ทย ชตัวพยั ชนะแ ว
( ปี  ถกตอง 5 ตัว ดังน ก ง เด็กว่า นตัวอะ ร หเด็กอ่าน ตาม าดับ อ่าน หเด็ก งท ะตัว เพอ หเด็กร ักแ ะพดตาม เช่น ชตัว ก
่าน ด น ย ก ง ด น ย แ วพด กอ ก่ แ ะ หเด็กพดตาม
ผ่ � น เด็ ก อ่ า นออกเสยงพยั ชนะ ด 2. หเด็กชตัวพยั ชนะแ ะ ห ่อ่าน แ ว หเด็กอ่านตาม
 ถกตอง ทัง 5 ตัว เช่น ตัว ก เด็กอ่าน ดว่า . หเด็กชตัวพยั ชนะแ ะอ่านเอง
ม่ า่ น ุป ์ กอ หรอ กอ ก่ 4. พดถง าท ชเสยงพยั ชนะนัน เ นเสยงตน พยั ชนะตน
แ ่นพยั ชนะ ก ง ด ถาเด็กทา ม่ ด น รังแรก หโอกาสทาอก เช่น ก ออกเสยง กอ เ นเสยงตน พยั ชนะตน ของ าว่า ก่ กบ กา
น ย แ ่น ะตัว 1 รั ง เ พาะพยั ชนะตั ว นั น ม่ ต อง แกว ก วย กิน เ นตน
อ่าน าทัง 5 ตัว 5. ต่อ ่อย เพิม หเด็ก ดเรยนรร แ ะเสยงพยั ชนะตัวอน
ม�ย ตุ หากมการออกเสยงตาม า า แ ะสระง่าย เช่น สระ อา
ทองถินทแตกต่าง าก า าก าง หถอว่า
่าน

12 ร ักพดอย่างมเหตุ 1. ถามพ่อ แม่ ก รอง ร แ ะ ดแ 1. พ่อ แม่ ก รองอธิบายถงเหตุ แ ะทาเ นตัวอย่างเกยวกับ

เด็ก ว่า เด็กมการพดอย่างมเหตุ ดวยการ
 ช าว่ า ทา ม นการถามหรอ ม่
เช่น ทา มตองกินขาว ทา มตองนอน
่าน 2. ถาม าถาม ขอ แ ะ หเด็ ก ตอบ
 ท ะขอ ดังน
ม่ า่ น ทา มหนตอง างมอ
ทา มหนตองกิน ัก
เว าเ ่นเสร็ ทา มหนตองเก็บของเ ่น
ผ่�น เด็กทา ดทังขอ 1 แ ะ 2
1. พ่อ แม่ ก รอง ร แ ะ ดแ เด็ก
ตอบว่า เด็กมการ ช าว่า ทา ม นการ
ตัง าถาม เช่น
การทากิ วัตร นชวิต ระ าวัน เช่น ทา มตองแ รง น ทา มตอง
างมอ ทา มตองรับ ระทาน ัก
2. พ่อแม่ตอง ม่ หเหตุ ิด หรอห อก ก เช่น ม่รับ ระทาน
ขาว หหมดเดยวตารว ับ ตุกแกกินตับ ห อก แต่ วรอธิบายดวย
เหตุ ง่าย แ ะทาเ นตัวอย่างทถกตอง
. นสถานการณทเกิดขน ริง ห กอธิบายถงเหตุทเกิดขน เช่น ทา ม
เว า อตอง ด าก
4. ทากิ กรรมร่วมกับ กหรอชวน กทางานดวยกัน แ ว ห กสังเกต
ชวน หเกิด าถามแ ะ ิดหาเหตุ เช่น ชวนทากับขาว หสังเกตว่า
ข่สุกกับ ข่ดิบเ นอย่าง ร ทาขนมท ก ดเห็นการแ รส าพ เช่น
ขนม รก ขนมเ ก ขนมก วย การพับกระดา เ นร ต่าง

66 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
ทา มตองกินขาว ทา มหนตองนอน วัต ุป สง ์ เพอ ก หเด็กร ัก ิดวิเ ราะหแ ะตอบ าถาม ด
( ปี 2. เด็กตอบ ดอย่างมเหตุ อย่างสมเหตุสม ่านการ ด าเรยนร
อย่างนอย 1 น ขอ เช่น มอสก รก
ตอง างมอก่อนกินขาว กิน ักทา หเด็ก
ร่ า งกายแข็ ง แรง ถาม าว่ า เพราะ
นาหนา ถอว่าดมาก ถกตองตามห กั การ ช
า า ทย

124 แสดง วามเห็นอกเห็น เมอ ถามเด็กว่า เมอหนเห็นเพอนรอง หเพราะ 1. สอน หเด็กร ักอารมณ วามรสกของตนเองแ ะเขา อารมณ
เห็ น เพอนเ ็ บ หรอ ม่ ส บาย เสย หรอเ ็บ หน ะทาอย่าง ร วามรสกของ อน หดสหนา ริงหรอ ชร าพ ระกอบ
 ผ่�น เด็กตอบแสดง วามเห็นอกเห็น
่าน เช่น หนเขา ช่วยเพอน อบเพอนหรอ
 บอก ร ห ่ หมาช่วยเพอน สอ ร าพทแสดงถงอารมณแบบต่าง เช่น บหนายิมม วามสุข
บหนาเ ราเสย ตนเตน ตก เ นตน
ม่ ่าน 2. ทาตัวเ นแบบอย่าง นการแสดง วามรสกเห็น แ ะช่วยเห อ อน
. เ ่านิทาน หรอเ ่นบทบาทสมมติ นเรองการช่วยเห อ อน เช่น
เมอเห็นเพอนหรอ าติหรอ นหก ม
4. ส่งเสริมหรอชแนะ หเด็กรสกเห็น แ ะแนะนา หเด็กแสดง วาม
ห่วง ยดวยการพด หรอแสดง วามเห็นอกเห็น เขาช่วยเห อ
5. ชมเชยแ ะช หเห็น ทเกิด ากการกระทาดของเด็ก

ม�ย ตุ นกรณทพบเห็นเหตุการณทเกิน วามสามารถของเด็ก

นการ ัดการ สามารถสอน หเด็กขอ วามช่วยเห อ าก ห ่
เพอเ นการ กทัก ะการแก ข หา นเบองตน
วัต ุป สง ์ เพอ ก หเด็กร ักอารมณ วามรสกของตนเอง
แ ะเขา อารมณ วามรสกของ อนพรอมทังตอบสนอง ดอย่าง
เหมาะสม

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 67

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
125 กระโดดขาเดยว ขางหนา บอกเด็ ก ว่ า กระโดดขาเดยวต่ อ เนอง 1. บั มอเด็ก แ วบอก หเด็กยนทรงตัวบนขาขางเดยว เมอมัน อ่ ย
( ปี ด น  4 รัง ท ะขาง 4 รัง ขางหนา ทาท ะขาง หรอ มอเด็กเพอ หเด็กยนขาเดยวเองท ะขาง
- ่าน กระโดด ห เด็ ก ดก่ อ นแ วบอก ห เด็ ก 2. กระโดดขาเดยว หเด็กดแ ะบอก หทาตาม โดยกระโดดขาเดยว
ปี ด น  ทาตาม อย่กับทก่อน
ม่ า่ น . กระโดดขาเดยว ขางหนา หเด็กดแ วบอก หเด็กทาตาม
ผ่ � น เด็ ก สามารถกระโดดขาเดยว 4. ชวนเด็กเ ่นกระโดดขาเดยว กระต่ายขาเดยว
ขางหนาต่อเนอง 4 รัง ทัง 2 ขาง ายแ ะ ตามการ ะเ ่น นแต่ ะพนท
ขวา ถาเด็กทา ม่ ด น รังแรก หโอกาส 5. เมอเด็กทา ด ะเ นพน านของการออกกา ังกายอย่างอนต่อ
อก 1 รัง เช่น กระโดดเชอก ุตบอ บาสเกตบอ ยิมนาสติก เตนระบา หรอ
รา ทย

12 ตัดกระดา ตามเสนตรง บอก หเด็ก ชกรร กรตัดกระดา ตามเสน 1. ชวนเด็ก หช่วยทางานบานทออกกา งั มอแ ะนิวมอ เนนการ ชหัว
 ต่อเนอง ยาว 15 ม. ตรงยาว 15 ม. ต่อเนอง แม่มอกับนิวช เช่น ช่วยบิด า ช่วยหยิบของ ช เด็ด ัก ช มหนบ
่าน ชตะเกยบ ช ม บสิงของ ชชอนสอม ับ มพาย ทากาว ทาแยม
 ุป ์ ผ่ � น เด็ ก สามารถตั ด กระดา ตาม หรอทางานบานทเนนการ ชตากับมอ ระสานกัน เช่น ัดโตะอาหาร
1. กระดา ทมเสนตรงยาว เสนตรง ด อย่างต่อเนอง ยาว 15 ม. เด็ด ัก เตรยมอาหาร สอน ห ชสองมอทางานร่วมกันดวยตนเอง
ม่ า่ น
15 ม. ากขอบ เช่น กแ ะแก มเชอกรองเทา ก ัดกระดุมเสอ ส่เข็มขัด
2. กรร กร ายมนสาหรั บ 2. ชวนทากิ กรรมท ชเ รองเขยนแ ะอุ กรณ ิ ะทห ากห าย
เด็ก ทช่ ว ยพั ฒ นาก ามเนอมั ด เ ็ ก เช่ น สเทยน พ่ กั น ส ม สเม ิ ก
รสารพิ การทา ิ ะโดย ชวัสดุตามธรรมชาติแ ะการ สมส
หเ นสต่าง
. ชวนเด็กทากิ กรรมทตอง ชกรร กรแ ะสอนวิธการ ชอย่าง
อด ัย ชกรร กร ายมนสาหรับเด็ก โดยเริม ากการตัดเ น
เสนตรง แ ว ง ่อย กตัดเ นร ต่าง
9
การ ร เม พ าการเ ก ่ งอาย เ ือ

68 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก

127 บวกเ ขเบองตน พั ธ ม่เกิน ถาม าถามบวกเ ข เช่น 1 2 เท่ากับเท่า ร 1. ชวนเด็กนับสิงของต่าง ทอย่รอบตัว นชวิต ระ าวัน เช่น
( ปี ด น 10 5 5 เท่ากับเท่า ร มหนบ า โตะ เกาอ าน ชาม หรอนับของทแม่ อมา ากต าด
-  2. สอน หเด็กร ักการบวก โดยนาสิงของชนิดเดยวกัน 2 านวน
มารวมกัน เช่น ม มหนบส า อัน สเห อง 4 อัน รวมม มหนบกอัน
ปี ด น ่าน ม�ย ตุ เมอเด็กร ัก านวนบวกแ ว สามารถสอน หเด็กร ัก
 ผ่ � น ถาเด็ ก สามารถรวมสิ งของหรอ านวน บเพิมเติม ด ่านกิ กรรม ัก ณะ ายกัน โดย หมการ
ม่ า่ น นับนิวรวมกันโดย ช านวน 1-5 โดยตอบ หักออกหรอ ด านวนสิงของ
ถกทัง 2 าถาม หโอกาสตอบ 2 รัง วัต ุป สง ์ เพอ หเด็กร ักบวกเ ขเบองตน น านวน ัพธ
ท ม่เกิน 10 สามารถ ด าแ ะนา ช ด
12 เด็กสามารถอธิบายหนาท ถามเด็กดวย าถาม ายเ ด เช่น ...เ น 1. พด ุยกับเด็ก เกยวกับสิงต่าง รอบตัว ช หสังเกตร ร่าง ัก ณะ
 หรอ ุณสมบัติของสิงของ อย่าง ร หอธิบายถงสิงของ ชนิด ดแก่ การ ชงาน ส่วน ระกอบทามา ากสิง ด
ดอย่างนอย ชนิด บาน บอ เกาอ สม าน แมว ทะเ อง 2. อธิ บ ายหนาทแ ะ ุ ณ สมบั ติ ข องสิ งต่ า ง ทอย่ ร อบตั ว าก
่าน ของ ริงหรอร าพ หเด็ก งบ่อย เช่น กบอ ก ม เอา วเตะ
ห ัง า เพดาน
 ตาม ุณสมบัติขาง ่างนอย่างนอย 1 อย่าง แมวเ นสัตวเ ยงม 4 ขา รองเหมยว
ม่ า่ น 1. การ ชงาน 2. ร ร่าง . ส่วน ระกอบ . กระตุน หเด็กตอบ าถามเกยวกับหนาทหรอ ุณสมบัติของสิงของ
4. ัดอย่ น ระเ ทอะ ร ต่าง นเด็กสามารถตอบ ดเอง

ผ่�น เด็กสามารถอธิบาย ุณสมบัติของ

สิงของ ดถกตองอย่างนอย ชนิด
129 ช่วยงานบาน ถามพ่อแม่ ก รองหรอ ร ดแ เด็กว่า 1. กเด็กทางานบาน นสถานการณ ริง โดยทาเ นตัวอย่างแ ะชักชวน
เด็กช่วยงานบานง่าย ดหรอ ม่ เช่น เด็กทา พรอมทัง ดั หาอุ กรณแ ะงานทเหมาะสมกับเด็ก เช่น มกวาด
 - เก็บทนอน พับ าห่ม - ช่วยตาก า เก็บ า ทตัก ง าเช็ดพน เ นตน โดย หเด็กกวาดบาน ถบาน เช็ดเกาอ
- เก็บของเ ่น ของ ชเขาท 2. มอบหมายงานบานง่าย ทเหมาะสมตามวัย หแก่เด็ก โดยม
่าน ก รองดแ แ ะช่วยเห อเมอ าเ น
 ผ่�น พ่อแม่ ก รองหรอ ร ดแ เด็ก ตอบ วัต ปุ สง ์ เพอ หเด็กร กั รับ ดิ ชอบตัวเองแ ะช่วยเห อ อน น
ม่ า่ น ดว่าเด็กช่วยเห องานบาน ดอย่างนอย 2 อย่าง งานบานง่าย ด อย่างนอย 2 อย่าง ช่วยเพิม วาม า มิ นตนเอง

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 69

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
10 วิงห บห กสิงกดขวาง ด 1. ตังสิงกดขวาง เช่น เกาอ กรวย ก ่อง 1. กเ ่ น วิ ง ิ ก แ ็ ก ห บสิ งกดขวางกั บ เด็ ก หเด็ ก ร ั ก สั ง เกต
( ปี ด น นแนวตรง ระยะห่าง 1 เมตร านวน ุด โดยช หดสิงกดขวางว่า ะวิง าก หน หน
-  ุป ์ สิงกดขวาง เช่น โดยบอกเด็ ก ว่ า เรามาเ ่ น วิ งออมสิ ง 2. สาธิต หเด็กด
ปี ่าน เกาอ กรวย ก อ่ ง ตังระยะห่าง กดขวางกันเถอะ . วิง พรอมกับเด็ก
 1 เมตร านวน ุด 2. สาธิตวิธวิงห บห กสิงกดขวาง หเด็กด 4. บอก หเด็กร ัก ังหวะ นการวิง เช่น พดว่า หยุด พรอมพาเด็ก
ม่ า่ น . ัด หเด็กยนบนพนราบแ ะบอก หเด็ก หยุดวิง พด าว่า วิงออม พรอมพาเด็กวิงออมสิงกดขวาง ทาเช่นน
วิงห บห กสิงกดขวางแ ว หเด็กวิงก บั มา นกว่าเด็กวิง ดเอง
ท ุดเดิม 5. เมอเด็กทา ด หเพิมสิงกดขวางตาม วามเหมาะสม
ม�ย ตุ การ ะเ ่น ทยทมการวิงออมสิงกดขวาง เช่น วิงเ ยว
ผ่ � น เด็ ก วิ งห บห กสิ งกดขวาง ด วิงวิบากทมการห บห กสิงกดขวาง
โดย ม่หก มหรอชนสิงกดขวาง วัต ุป สง ์ เพอ หเด็กร ักสังเกต วางแ นแก ขสถานการณแ ะ
ทางาน นสาเร็

11 อกร สามเห ยม วางกระดา แ ะดินสอขางหนาเด็ก หเด็ก 1. ชชวน หเด็กดสิงรอบตัวทเ นร สามเห ยม เช่น ห ัง าบาน
 ดร ชแ ะบอกเด็กว่า เขยน หเหมอน กระดา สเห ยม ตั รุ สั พับ รงทะแยงมุมเ นร สามเห ยม าพัน อ
่าน ร น โดยหามพดว่า สามเห ยม แ ะ ทเ นร สามเห ยม ดานขางของหมอนขวาน ธงร สามเห ยม
 ุป ์ ม่ตอง ชนิวเขยนเ น หโอกาสเด็กทา 2. วาดร สเห ยมแ วขดเสนทะแยงมุมเพอ หเ นสามเห ยม 2 อัน
ม่ า่ น - กระดา แข็งทม าพ รัง หเด็กด แ ว หเด็กวาดตาม
สามเห ยมดานเท่า ขนาด . เขยน ุดสาม ุดแ ว หเด็กโยงเสนระหว่าง ุดเ นร สามเห ยม
1 นิว แ ว หเด็กวาดโดย ห ่ ม่ตอง ุด หก่อน
- กระดา ดินสอ 4. ชวนเด็ก หวาดร สามเห ยม ระกอบเ นร ต่าง แ ะนามาต่อ
ผ่�น เด็กสามารถเขยนร สามเห ยม เติมกับ าพทเด็กวาด เช่น ร ดาว บของเรอ ห ัง าบาน เสอ โบว
ดโดยเด็กทา ดอย่างนอย 2 น รัง
การ ร เม พ าการเ ก ่ งอาย เ ือ

70 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
12 บเ ข ถามเด็กว่า แม่ม ข่ 5 อง ทอด ข่ ห ก 1. ชวนเด็กนับสิงของต่าง ทอย่รอบตัว นชวิต ระ าวัน ของ ช นบาน
( ปี ด น  กิน แ ว 2 องเห อ ข่ก อง เช่น มหนบ า โตะ เกาอ าน ชาม หรอนับของทแม่ อมา ากต าด
- า่ น 2. ุยแ ะชชวน หเด็กรว่าของอะ รทนับ านวน ด กับนับ ม่ ด เช่น
เกาอนับ ด ทรายนับ ม่ ดหรอนับ าบาก แต่ถา ะนับตองบรร ุ น
ปี  าชนะ เช่น ส่ทราย นถุง ส่ขาวสาร นถุง แ วนับเ น านวนถุง
ม่ ่าน . ชวนเด็กเ ่นเกมเกยวกับตัวเ ข เช่น เกม ับ ่ าพกับ านวน เกมหา
ผ่ � น ถาเด็กสามารถหัก บโดยนับนิว เ ข ่ เกมหาเ ข หมากเก็บ เว านังรถชวน ก หสังเกตหมายเ ขทะเบยน
หรอสิงของออก าก านวน ม่เกิน 5 ด รถแ ะพยั ชนะ ตัวเ ขสั าณ รา รทแสดงตัวเ ขนับถอยห งั
หโอกาสตอบ 2 รัง 4. สอน หเด็กร ักการ บ โดยนาสิงของชนิดเดยวกัน 2 านวน
มาหัก บกัน เช่น มสม 5 ก กิน ก เห อสมก ก
5. เ ่ น เกมทตองมการนั บ านวน นั บ ะแนนการบวก การ บ
นับเดินหนานับถอยห ัง
. เ ่านิทานแ ะอ่านหนังสอทมเนอหาเกยวกับตัวเ ข
7. ชวนเ รยบเทยบ านวน น พช สัตว สิงของ
1 เด็กสามารถบอกชอสิงของ ด 1. ทดสอบยกตัวอย่าง หเด็กด เช่น าน 1. ก รองสอน หเด็กร ักหมวดสิงของต่าง เช่น หมวดเสอ า
 หมวด ดแก่ สัตว เสอ า ชาม ถวย เรยกว่า าชนะ ของ ส่อาหาร ดแก่อะ รบาง หมวดสัตว ดแก่อะ รบาง หมวดอาหาร ดแก่อะ รบาง
อาหาร วกิน 2. เมอเด็กตอบ ดทัง หมวดแ ว หสอนเด็ก หร ักหมวดอน
า่ น 2. ทดสอบเอาร ทัง ชุด หเด็กดท ะชุด ทอย่รอบตัวเด็ก เช่น หมวดอุ กรณการเรยน เ รองเขยน หมวด
ปุ ์ ชุด าพสิงของ หมวด
 มวดสัตว์ ดแก่ วัว ก่ ชาง แ วถามท ะชุดว่า ร ทังหมดน ออะ ร เ รอง รัว อุ กรณทาอาหาร หมวดเ รองเรอน เ อรนิเ อร
ม่ ่าน มวด ส ผ้� ดแก่ เสอยด หมวดเ รองนอน ของท ชสาหรับนอน หมวดอุ กรณทา วาม
กระโ รง กางเกง ผ่�น เด็กสามารถบอก ระเ ทสิงของ สะอาดบาน เ นตน
มวด � � ดถกตอง ดแก่ สัตว เสอ า อาหาร . ถามเด็กถงเหตุ นการ ัดหมวดหม่สิงของนัน
ดแก่ หโอกาสเด็กตอบ ชุด ะ 1 รัง 4. กบ่อย นเด็กสามารถแยก ระเ ทสิงของ ดเอง
าท
ข่ดาว
ัด ัก

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 71

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
14 เด็กแ รง น ดทัวทัง าก 1. ถามเด็กว่า เว าหนแ รง น หน ชอะ ร 1. พด ยุ เ า่ นิทาน เรองการแ รง น ระโยชนของ นสะอาด
( ปี ด น  บาง ะ 2. ก รองแ ะเด็กช่วยกัน ดั เตรยมอุ กรณแ รง น
- ่าน ุป ์ 2. บบยาส น หเด็กขนาดตาม วามกวาง . ก รองบบยาส น สม ออ รด วามเขมขน
- แ รงส นส่วนตัวของเด็กแ ะ ของแ รง แ ว หเด็กแ รง น หด 1400-1500 ppm ขนาดตาม วามกวางของแ รง สาหรับ
ปี  ยาส น เด็กอายุ ขน ก รองบบยาส นขนาดตาม วามยาวของแ รง
ม่ า่ น ม�ย ตุ
เด็กอายุ 0- ชยาส น สม ออ รด วามเขมขน 1000 ppm
ก รองบบยาส นแตะขนแ รงพอเ ยก เท่าเม ด็ ขาวสาร
ผ่�น เด็กทา ดทังขอ 1 แ ะ ขอ 2 4. กเด็ก หขยับแ รง นแนวหนา-ห งั สัน รบทุก ทุกดาน แ ะแ รง นิ
1. เด็ ก ร ั ก อุ กรณท ช นการแ รง น เพอ ระสิทธิ าพ นการ องกัน น ุ ออ รดตองสัม สั นนานอย่างนอย 2 นาท
ดแก่ แ รงส นแ ะยาส น 5. ก หเด็กบวน องยาส นออกอย่างเดยวหรอบวน ากดวยนาเ า่ เพยง
2. เด็กสามารถแ รง นโดยขยับ 1 รัง เพอ ห ออ รด งอย่ นช่อง ากมากทสุด แ ะ างแ รง หสะอาด
แ รงหนาห ังสัน c . ก รองตรว วามสะอาดโดย ชห อดดดนาตัด ายมนเขย อ น
รบทุก ทุกดาน ก ขอบเหงอกหาก ม่สะอาด วรแ รง า
นานอย่างนอย � ้ ดตัดป �ยมนต วจ ว�มส �ด น
2 นาท 7. ก รองเ นแบบอย่าง นการแ รง นแ ะ
ดแ หเด็กแ รง นสมาเสมออย่างนอย 2 รัง วัน
15 เ อน หวร่างกายตามทตก ง 1. บอก าสังดังน 1. หเด็ ก รองเพ งพรอมกั บ กแ ะเ อน หวร่ า งกายตาม
( ปี ด น  กัน ห ก่ บั สั าณเสยงท ห ่ - เ าะโตะ 2 รัง แ ว่ากระโดด โดยขา ังหวะเพ ง
- ่าน ทาขน 2 ชนิดต่อกัน 2 ขาง งพรอมกัน 2. เ ่นกับเด็กโดยการกาหนดกติกา ถาทาเสยงหรอ หสั าณมอ
- รบมอ 2 รัง แ ว่ากระโดดกางแขน 2 ขาง หมาย วามว่า หทาท่าอะ ร โดยทาท ะเสยงหรออา หสั าณมอ
ปี ด น  2. ทบทวน าสัง นเด็กเขา แ ะ หเด็กเ น นกาหนดบาง
ม่ า่ น . เริมทดสอบ ระเมิน หสั าณแ ะ . เพิมกติกา านวน รังของสั าณเสยง หสอด องกับ านวน รัง
พดว่า เตรยมตัว เริม ททาท่าทางการเ อน หว
4. หเด็กเ น นกาหนดกติกาบาง
ผ่�น เด็กทาถกตองทัง 2 สั าณเสยง
การ ร เม พ าการเ ก ่ งอาย เ ือ
ถา รังแรก ม่ ่าน หโอกาสทาอก 1 รัง

72 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
1 เขยนชอตนเอง ดถกตอง บอกเด็กเขยนชอของตนเอง 1. เขยนชอเด็กบนกระดา หเด็กด อ่านแ ะสะกด หเด็ก ง แ ว ห
( ปี ด น  เด็ก ชนิว ากตามพยั ชนะแ ะสระชอของตนเอง
า่ น ปุ ์ 2. เขยนชอเด็กโดยเขยนตัวอัก รท ะตัว แ ว หเขยนตามแบบ
-
กระดา ดินสอ ผ่�น เด็กเขยนชอตนเอง ดถกตอง ชอเ น่ ถาเด็กทา ม่ ด ช่วย ับมอเขยนเพอ หเขยน ดถกตองตามทิ ทาง
ปี ด น  หรอชอ ริง ของตัวอัก ร นเด็กเขยน ด
ม่ ่าน . ก หเด็กเขยนชอดวยตนเอง
4. ก หเด็กเขยนนามสกุ แ ะชอ น น รอบ รัว
17 อ่านหนังสอทม าพอย่า งต่ อ 1. หเด็กอ่านหนังสอทม าพอย่างต่อเนอง 1. ดั มุม ดมุมหนงของบาน หเหมาะกับการอ่านหนังสอ แบ่งส่วนสาหรับ
เนอง น บ แ ะเ ่า ดว่าเ น นบ วางหนังสอของ กแ ะ ดั หมหนังสอสาหรับ ก ดอ่านเ น่ หห ากห าย
 เรองอะ ร 2. บอก หเด็กเ ่าเรอง นหนังสอเ ่มนัน โดย ห กหยิบเองแ ววาง น ดง่าย
ห ระเมิน ง 2. ดั หมช่วงเว าอ่านหนังสอดวยตัวเองหรออ่านกับ ห ่ เช่น ก่อนนอน
า่ น ห งั อาบนา เว าว่าง วันหยุดสุดสั ดาห หนังสอนิทานทแนะนา เช่น
 สวนสัตวของ องแ ง องแ งแต่งตัว กุงกิง วด น หนนิดติดเกมส
ม่ ่าน ยายกะตา
ุป ์ ผ่�น
- หนังสอเด็กทม าพ ระกอบ 1. เด็กอ่านหนังสอทม าพอย่างต่อเนอง ากนัน หเด็กเ ่าเรองทอ่าน หกับ น น รอบ รัว ง โดย ห ่แสดง
โดยแต่ ะหนา ม านอยกว่า นบ วามสน ง แ ะชวนพด ยุ ขยาย วามต่อยอด หรอ กั ถามเด็กเพิมเติม
20 าม า าแ ะ อง องกัน 2. เด็กเ ่า ดว่าเ นเรองอะ ร เพอ หมโอกาสแสดง วาม ดิ เห็นแ กเ ยนกัน เสริมสราง วามสัมพันธ
ช ระโย ง่าย ตัวหนังสอ น รอบ รัว
ห ่ แ ะแยก าชัดเ น . ชวนเด็กอ่าน าทเห็นตามทต่าง นชวิต ระ าวัน เช่น อ่าน าย
โ ณา าย ระกา ชอราน หรอ ายทางด่วนท ่านเ น ระ า
ายถนน าย อย สรางบรรยากา หร กั รักแ ะสน การอ่าน
วัต ปุ สง ์
1. เพอส่งเสริมทัก ะการอ่าน หแก่เด็ก
2. เพอ หเด็กมสมาธิ ด ่อแ ะสามารถ วบ ุมตนเอง นการทางาน
ต่อเนอง ด น บ
. เพอ ก หเด็ก ด าเนอเรอง บั วามสา ั แ ะบอกเ า่ เรองราว ด
คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 73
 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย
อายุ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
ข้อที่ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผูด้ แู ลเด็ก โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก

1 สามารถ ิ ด เชิ ง เหตุ แ ะ นาร เหตุการณ มาวาง หเด็กดท ะชุด โดย 1. ชแ ะอธิ บ าย หเด็ ก ร ั ก สั ง เกตสิ งแวด อมรอบ ตั ว เด็ ก
( ปี ด น อธิบาย ด บอก าพแรกเ น าพตังตน หก่อน ทเ ยนแ ง ตามระยะเว า เช่น ตาแหน่งของพระอาทิตย
- ชุดท 1 แม่ ก่ เริม าพแรก อ แม่ ก่ออก ข่ ทเ ยน นหนงวัน การเ ริ เติบโตของพชทโตเร็ว เช่น ถัวงอก
 ุป ์ ชุดเหตุการณ ชุด ชุดท 2 เสอ เริม าพแรก อ ข่ เสอ ตนหอม ักบุง เ นตน
ปี ด น ่าน ุดที่ แม่ ่ แม่ ก่ ก ข่ ชุดท ดอก ม เริม าพแรก อ ตนก า 2. ห ่ถามเด็กดวย าถาม เช่น ทา ม อย่าง ร เพราะอะ ร
 ก ก่โ ่ออก าก ข่ กเ ยบ แ ว หเด็กเรยง าพต่อ ากแ ่นแรก โดย แสดง วาม วามสน าตอบของเด็ก ชวนพด ยุ กั ถามเพอกระตุน
ม่ า่ น ก่ตัวเต็มวัย เรยง าดับก่อนห งั แ ะอธิบายสิงทเกิดขน หเด็กตอบอย่างมเหตุ แ ะช่วยขยาย วาม หชัดเ นขน
ุดที่ ผี ส ข่ เสอ หนอน ตาม าดับ
ดักแด เสอ ผ่�น เด็กเรยง าดับเหตุการณแ ะอธิบาย
ุ ด ที่ ด ม้ ต นก า เ นเหตุเ น ด 2 น ชุด
ตนอ่อน ดอกบาน ดอกโรย
ดุ แม่ ่
ุดผี ส วัต ุป สง ์ ก หเด็กม วาม ิดเชิงเหตุ สามารถเรยง าดับ
เหตุการณก่อน-ห ัง ด ากการ ด า แ ะสามารถนา ช ด
ุดด ม้

19 ทางานท ดรั บ มอบหมาย น ถาม าก ก รอง ดแ เด็กหรอ ร ระ า 1. ห ่ บิ ตั ติ นเ นแบบอย่างทด นดานการทางาน หเสร็ ตาม
สาเร็ ดวยตนเอง ชันว่า เด็กสามารถทางานท ดรับมอบ เ าหมายทเห็น พั ธ ดชัดเ น หแก่เด็ก
 หมาย นสาเร็ ดวยตนเองหรอ ม่ เช่น 2. กาหนดเ าหมายของงานหรอกิ กรรมร่วมกันกับเด็ก แ ะสนับสนุน
- � ดูแ ตน ง น จิ วัต ป จำ�วัน แต่ง ช่วยเห อ หเด็กทางานสาเร็ ตามเ าหมายนัน โดย านงถงระดับ
่าน ตัวกินขาว อาบนา แ รง น พัฒนาการแ ะ วามสามารถ
 -ง�นด้�น � ียน ู้ วาดร อ่าน เขยน . หเด็กบอกเ าหมาย นกิ กรรมท ดรับมอบหมาย แ ะ หโอกาสเด็ก
ม่ า่ น ร่วมกิ กรรม ทาเอง นสาเร็ ห วามช่วยเห อเมอเด็กตองการ
-ง�นด้�น ิ ป การรองเพ ง การออกกา งั กาย 4. แสดง วามชนชมเมอเด็กพยายามทา หสาเร็ ตามเ าหมาย เพอเพิม
ผ่�น ก รองตอบว่าเด็กสามารถทางาน วาม า มิ นตนเอง แ ะพด ยุ ถงวิธท ะทา หดขน น รังต่อ
ท ดรับมอบหมาย นสาเร็ ดวยตนเอง วัต ปุ สง ์ เพอ หเด็กสามารถรับ ดิ ชอบทางานท ดรับมอบหมาย
ดวยตนเอง ด นสาเร็

74 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 วิธีส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัยตามช่วงอายุ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
เมื่อลูกอายุ วิธีเล่นกับลูก
แ ิด สัปด� ์ หโอกาส กมอง ง แ ะขยับแขนขาตาม ชอบ กอด กแ ะอุม กบ่อย
อย่าห่อตัว กแน่นเกิน น กขยับตัว ม่ ด
สัปด� ์ ดน กยังชอบมอง ง แ ะขยับแขนขาตาม ชอบ กอด กแ ะอุม กบ่อย
ขณะตน ห กนอน นท่า วาบาง ส่งเสยงเรยกหรอเขย่าของเ ่น ห ก
เงยหนามองเพอ กชัน อ ทนอนตอง ม่นุ่มเกิน
ห กดของสสด ส หรอกรุงกริง ก ะ ด กมองตาม งเสยง แ ะ วาของ
กชอบอมของ เพราะ กอยากรว่ามันนิมหรอแข็ง อุ่นหรอเย็น
กชอบเ ่นขาวของ นบานทสสันสด ส ม่ าเ นตอง อของเ ่นแพง
แต่ตองสะอาด แ ะ อด ัย
ดน ดน กชอบเ ่นขาวของ นบานทสสันสด สทสะอาด แ ะ อด ัย ก ะเอามา
เขย่า ต เ าะ ทาเสยงต่าง หรอ ่อย งพน พ่อแม่ ก รอง ร แ ะ
ดแ เด็ก อย่าดุ ก เพราะ กกา ังเรยนร
ัดทโ ่งกวาง อด ัย ห ก บ าน
ก กเหนยวตัว กุ ขนยน โดย หเกาะตัวพ่อแม่ ก รอง ร แ ะ ดแ เด็ก
ม่ วร ชรถหัดเดิน เพราะ ก ะ ม่พยายามทรงตัวยนดวยตนเอง แ ะ
เกิดอุบัติเหตุ ดเพราะรถพ ิก วาง่าย
กชอบเ ่น ะเอมาก ทา ห กหัวเราะ แ ะม วามสุข
ดน ดน เ ่น ่อนของกับ ก กอยากรว่ามันหาย หน
ชชวน ห ก ชนิวหยิบขนม ิง หรอ มเนอนิมกินเอง
คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)
วิธีพูดคุยกับลูก
สบตา ยิม พด ุยกับ กบ่อย ม่วา่ ะเ นช่วง กดดนมแม่
หรอช่วงเ ยนเสอ า ก
สบตา ยิม หัวเราะ พด ุยกับ กบ่อย แ ว ก ะ ุยดวย
เ ยนเสยง ก แ ะเ ่นกับ ก ทา ห กสนุกแ ะม วามสุข
อ่านแ ะเ ่าเรอง ากหนังสอทม าพสวย แ ะสด ส ห ก งบ่อย
กชอบมาก
ถงแมว่า กยังพด ม่ ด แต่ กรว่า พ่อแม่ ก รอง ร แ ะ ดแ เด็ก
เขา เสยงอ - อา ของ กว่า กตองการอะ ร
อบโยนดวย วามนุ่มนว เมอ กรอง หหรอหวาดก ัว
พด ุยกับ ก เมอ กทาเสยงต่าง หรอเรยกชอ ก ก ะ ด าชอตัวเอง ด
กอยาก หพ่อแม่ ก รอง ร แ ะ ดแ เด็ก อ่านหนังสอ าพ ห ก ง
ทุกวัน
พด ุยกับ กเกยวกับสิงของรอบตัว ดวย าพดทสัน กระชับ ด วาม
เวน ังหวะ ห กโตตอบเสมอ
กกา ัง ด า าต่าง สอน กเรยกชอสิงต่าง รอบตัวหนดวย
สอน ก หสวัสด แ ะบายบาย
กชอบเสยงอ่าน แ ะเ า่ นิทานของพ่อแม่ ก รอง ร แ ะ ดแ เด็ก
อ่านหนังสอ าพ ห ก งทุกวัน
อย่าทิง กอย่ นเดยว ก ะรสก อด ัยหาก ดเห็นหรอ ดยินเสยง
พ่อแม่ ก รอง ร แ ะ ดแ เด็ก
ชมเชยเมอ กทาสิง ดสิงหนงสาเร็
75
 วิธีส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัยตามช่วงอายุ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
เมื่อลูกอายุ วิธีเล่นกับลูก วิธีพูดคุยกับลูก

ดน ปี กชอบเ ่น อนของขนาดต่าง กัน กเรยนรเรองขนาด ร ร่าง แ ะ กพด ดแ ว พ่อแม่ ก รอง ร แ ะ ดแ เด็ก ุยกับ กบ่อย
สต่าง ดวยกัน สอน าต่าง ห กเรยนร ากสิงรอบ ตัว ก
พ่อแม่ ก รอง ร แ ะ ดแ เด็ก ชของเ ่น นบานทสะอาด แ ะ ช าสุ าพพดกับเด็ก
อด ัย ห กเ ่น ด ม่ าเ นตอง อของเ ่นทแพง ห ก ขณะเ ่นกับ ก พด ุยแ ะสอน าต่าง ห กดวย
กกา ังหัดเดิน วิง กสิง หม่ ช่วยสอน กดวย แ ะ หกา ัง ก อ่านหนังสอ าพ ห กทุกวันเพราะ กชอบมาก
ชวน กขดเขยน วาดร ต่าง ระบายส ชวน กรองเพ งแ ะเ อน หวตาม ังหวะ
หโอกาส กช่วยทางานบานง่าย สอน ห กร ักขอบ ุณ ขอโท
ปี น ป สอน กนับหนง สอง สาม กพด ดเยอะแยะแ ว แ ะ กชอบถามอย่ารา า ก เพราะ กกา ัง
สอน กเรยนรเรองขนาด ร ร่าง แ ะสของสิงต่าง แ ะเ รยบเทยบกัน อยากรสิงต่าง รอบตัว ก
กชอบของเ ่นทพ่อแม่ ก รอง ร แ ะ ดแ เด็ก ทา หมากทสุด พด ุย อ่านหนังสอ าพ เ ่านิทาน รองเพ ง ท่องบทก อน แ ะเ ่น
ชวนเด็กวิงเ ่น ออกกา ังกาย กการทรงตัว กับ กบ่อย
สรางสุขนิสัย เช่น การ างมอ การ ชหองนา การแ รง น การสวมรองเทา ช าสุ าพพดกับเด็ก
กทัก ะการกินอาหารดวยตนเอง ชวนเด็ ก เ ่ น สนุ ก โดยตั ง าถาม หเด็ ก ิ ด แ ะ าดเดา ากเนอเรอง
หโอกาสเด็กช่วยทางานบานง่าย นนิทานหรอชวิต ระ าวัน
ชวนเด็กวาดร แ ะเ ่าถงสิงทวาด พ่อแม่ ก รอง ร แ ะ ดแ เด็ก หาก กทา ดิ พ าดอย่า าเติม ก หกา งั กแทน แ ะสอน กว่าอะ ร
รับ งอย่างตัง ตัง าถามต่อยอด ินตนาการเด็ก ม่ตาหนิหรอขัดแยง ถกอะ ร ม่เหมาะสม
นสิงทเด็กเ ่า กชอบเ ยนแบบ ดังนันพ่อแม่ ก รอง ร แ ะ ดแ เด็ก ตองเ น
สอน หร ักแบ่ง น เก็บของเ ่นเขาทห ังเ ิกเ ่น ตัวอย่างทด ห ก

76 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

แบบบันทึกการเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย ตามช่วงอายุ โดยพ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู ผู้ดูแลเด็ก และเจ้าหน้าที่สาธารณสุข
Developmental Surveillance and Promotion Record by Parents / Teacher / Caregiver and Health Personnel
ชอ......................................................นามสกุ ...................................................ชอเ ่น......................วัน เดอน เกิด...........................................อายุ.........................
ำ� ีแจง เด็กทา ด ส่เ รองหมาย  ่าน เด็กทา ม่ ด ส่เ รองหมาย  ม่ ่าน
ด้าน ด้านการเคลื่อนไหว ด้านการใช้กล้ามเนื้อมัดเล็ก ด้านการเข้าใจภาษา ด้านการใช้ภาษา ด้านการช่วยเหลือตัวเองและสังคม
Gross Motor และสติปัญญา Receptive Language Expressive Language Personal and Social
อายุ (GM) Fine Motor (FM) (RL) (EL) (PS)

แ ิด 1. ท่านอน วายก ร ะแ ะหัน 2. มองตามถงกงก าง าตัว . สะดุงหรอเ อน หวร่างกาย 4. ส่งเสยงออแอ 5. มอง องหนา ดนาน 1 - 2 วินาท
- ขาง ดขางหนง ด เมอ ดยินเสยงพดระดับ กติ
ดน

 ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น  า่ น  ม่ ่าน  า่ น  ม่ ่าน

ด น . ท่านอน วา ยก ร ะตังขน ด 7. มองตาม ่านกงก าง าตัว . มองหนา พด ุย ดนาน 9. ทาเสยง น า อ เสยง อ 10. ยิ มตอบหรอส่ ง เสยงตอบ ด เมอ
45 อง า นาน วินาท 5 วินาท หรอ อา หรอ ออ พ่อแม่ ก รองหรอ ระเมินยิมแ ะ
อย่างชัดเ น พด ุยดวย

 ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น  า่ น  ม่ ่าน  า่ น  ม่ ่าน

11. ท่านอน วายก ร ะแ ะอก 12. มองตามสิงของทเ อนท ด 1 . หันตามเสยง ด 14. ทาเสยงสง ตา เพอ 15. ยิมทัก นท ุนเ ย
ด น พนพน เ นมุม 1 0 อง า แสดง วามรสก
 ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น  า่ น  ม่ ่าน  า่ น  ม่ ่าน
1 . ยันตัวขน ากท่านอน วาโดย 17. เออมมอหยิบ แ ะถอวัตถุ ว 1 . หันตามเสยงเรยก 19. เ ยนแบบการเ ่นทาเสยง 20. สน ง นพดแ ะสามารถมอง ท
ด น เหยยดแขนตรงทังสองขาง ด ขณะอย่ นท่านอนหงาย ด ของเ ่นท ทดสอบเ ่นกับเด็ก
 ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น  า่ น  ม่ ่าน  า่ น  ม่ ่าน
ด น 21. นัง ดมัน ง แ ะเอยวตัว ช 2 . องมอง ทหนังสอพรอมกับ 24. เด็กหันตามเสยงเรยกชอ 25. เ ยนเสยงพด ุย 2 . เด็กเ ่น ะเอ ดแ ะมองหาหนาของ
มอเ น่ ดอย่างอิสระ it ta ห ่นาน 2 - วินาท เ ่น ดถกทิ ทาง
 า่ น  ม่ ่าน
22. ยนเกาะ เ รองเรอนสงระดับอก ด
 า่ น  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 77

แบบบันทึกการเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย ตามช่วงอายุ โดยพ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู ผู้ดูแลเด็ก และเจ้าหน้าที่สาธารณสุข
Developmental Surveillance and Promotion Record by Parents / Teacher / Caregiver and Health Personnel
ด้าน ด้านการเคลื่อนไหว ด้านการใช้กล้ามเนื้อมัดเล็ก ด้านการเข้าใจภาษา ด้านการใช้ภาษา ด้านการช่วยเหลือตัวเองและสังคม
Gross Motor และสติปัญญา Receptive Language Expressive Language Personal and Social
อายุ
(GM) Fine Motor (FM) (RL) (EL) (PS)

ด น 5. ยนนาน 2 วินาท . บนิวมอเพอหยิบของ 7. โบกมอหรอตบมอตาม าสัง

. แสดง วามต องการโดย 9. เ น่ สิงของตาม ระโยชนของสิงของ
ดน ชินเ ็ก ทาท่าทางหรอเ ่งเสยง ด
ปี  า่ น  ม่ า่ น  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ า่ น  า่ น  ม่ ่าน  า่ น  ม่ ่าน
40. ยนอย่ตาม าพัง ดนาน อย่าง 41. ขดเขยน เ นเสน 42. เ อกวั ต ถุ ต าม าสั ง ด 4 . พด าพยาง เดยว าโดด 44. เ ยนแบบท่าทางการทางานบาน
ปี ด น นอย 10 วินาท บนกระดา ด ถกตอง 2 ชนิด ด2 า
ปี ด น  า่ น  ม่ า่ น  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ า่ น  า่ น  ม่ ่าน  า่ น  ม่ ่าน
45. เดิน ากของเ ่น หรอสิงของ ด 4 . ขดเขยน ดเอง 47. ทาตาม าสังง่าย โดย ม่ม 4 . ตอบชอวัตถุ ดถกตอง 49. เ ่นการ ชสิงของตามหนาท ดมาก
ปี ดน ท่าทาง ระกอบ ขนดวย วามสัมพันธของ 2 สิงขน
ปี ด น  า่ น  ม่ า่ น  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ า่ น  า่ น  ม่ ่าน  า่ น  ม่ ่าน
0. เหวยงขาเตะ กบอ ด 1. ต่อกอน ม 4 ชัน 2. เ อกวัตถุตาม าสัง . เ ยน าพดทเ นว 4. ชชอนตักอาหารกินเอง ด
ปี ดน ตัวเ อก 4 ชนิด ระกอบดวย า 2 าขน
ปี  า่ น  ม่ า่ น  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ า่ น  า่ น  ม่ ่าน  า่ น  ม่ ่าน
5. กระโดดเทาพนพนทัง 2 ขาง . แก หาง่ า ย โดย ช 7. ชอวัยวะ 7 ส่วน . พดตอบรับแ ะ ิเสธ ด 9. างแ ะเช็ดมอ ดเอง
ปี ดน เ รองมอดวยตัวเอง
ปี ด น  า่ น  ม่ า่ น  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ า่ น  า่ น  ม่ ่าน  า่ น  ม่ ่าน
79.ยนขาเดยว 1 วินาท 0. เ ยนแบบ ากเสนเ นวง 1. นาวัตถุ 2 ชนิด นหองมา ห 2. พดติดต่อกัน - 4 า . ส่กางเกง ดเอง
ปี ดน ต่อเนองกัน ดตาม าสัง ดอย่างนอย 4 วามหมาย
ปี  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ า่ น  า่ น  ม่ ่าน  า่ น  ม่ ่าน
4.ยนขาเดยว วินาท 5. เ ยนแบบวาดร วงก ม . ทาตาม าสังต่อเนอง ด 7. ถาม าถาม ด 4 แบบ เช่น . ทาตามก นการเ น่ เ นก มุ่ ดโดย
ปี ดน 2 กริยากับวัตถุ 2 ชนิด ร อะ ร ท หน ทา ม ม ห ่แนะนา
-  า่ น  ม่ ่าน
ปี ดน 9. ช่วยทางานขันตอนเดยว ดเอง
 ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ า่ น  า่ น  ม่ ่าน  า่ น  ม่ ่าน

78 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

แบบบันทึกการเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย ตามช่วงอายุ โดยพ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู ผู้ดูแลเด็ก และเจ้าหน้าที่สาธารณสุข
Developmental Surveillance and Promotion Record by Parents / Teacher / Caregiver and Health Personnel
ด้าน ด้านการเคลื่อนไหว ด้านการใช้กล้ามเนื้อมัดเล็ก ด้านการเข้าใจภาษา ด้านการใช้ภาษา ด้านการช่วยเหลือตัวเองและสังคม
Gross Motor และสติปัญญา Receptive Language Expressive Language Personal and Social
อายุ
(GM) Fine Motor (FM) (RL) (EL) (PS)
101. กระโดดขาเดยว ด 102. ตัดกระดา ร สเห ยม 104. เ อกวัตถุทมขนาด ห ่ 105. พดเ น ระโย ติ ด ต่ อ กั น 10 . ส่กระดุมขนาด ห อ่ ย่างนอย
ปี ด น อย่างนอย 2 รัง ัตุรัสขนาด 10 ม. ออกเ น กว่า แ ะเ ็กกว่า โดยม วามหมาย แ ะเหมาะสมกับ 2 ม. ดเอง เม็ด
2 ชิน โดย ชกรร กร ายมน โอกาส ด
ปี  ่าน  ม่ ่าน
10 .เ ยนแบบวาดร
เ รองหมายบวก
 ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน
107. กระโดดสองเทาพรอมกัน 10 . ระกอบชิ นส่ ว นของ 109. เ อกร าพทแสดงเว า 110. ตอบ าถาม ดถกตองเมอถามว่า 111. ทา วามสะอาดตนเองห ัง
ปี ด น ดานขางแ ะถอยห ัง ด ร าพทตัดออกเ นส่วน ก างวัน ก าง น ถารสกรอน ม่สบาย หิว ะทา ากอุ าระ ด
- ชิน ด อย่าง ร
ปี ด น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน
112. เดินต่อสนเทา 11 . ับดินสอ ดถกตอง 114. เ อกส ด ส ตาม าสัง 115. ัดกันพด ุยกับเพอน นก ุ่ม 11 . เ ่นเ ยนแบบบทบาทของ
ปี ด น ห ่ด
ปี ด น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน
125. กระโดดขาเดยว ขาง 12 . ตั ด กระดา เสนตรง 127. บวกเ ขเบองตน ัพธ 12 . เด็กสามารถอธิบายหนาท หรอ 129. ช่วยงานบาน
ปี ด น หนา 4 รัง ท ะขาง ต่อเนอง ยาว 15 ม. ม่เกิน 10 ณ
ุ สมบัตขิ องสิงของ ดอย่างนอย ชนิด
ปี ด น  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน
1 0. วิงห บห กสิงกดขวาง ด 1 1. อกร สามเห ยม 1 2. บเ ข 1 . เด็ ก สามารถบอกชอสิ งของ ด 1 4. เด็กแ รง น ดทัวทัง าก
ปี ด น หมวด ดแก่ สัตว เสอ า อาหาร
ปี  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน
1 5. เ อน หวร่างกายตามท 1 . เขยนชอตนเอง ดถกตอง 1 7. อ่านหนังสอทม าพอย่าง 1 . สามารถ ิ ด เชิ ง เหตุ แ ะ 1 9. ทางานท ดรับมอบหมาย
ปี ด น ตก งกัน ห ก่ บั สั าณเสยง ต่อเนอง น บ แ ะเ า่ ดว่าเ น อธิบาย ด นสาเร็ ดวยตนเอง
- ท ห ่ทาขน 2 ชนิดต่อกัน เรองอะ ร
ปี ด น  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน
ม�ย ตุ อายุท ระเมิน หมายถง อายุทเต็มเดอน นถงอก 29 วัน เช่น ช่วงอายุ 7 - เดอน หมายถง อายุตังแต่ 7 เดอน นถง เดอน 29 วัน อายุ 1 เดอน หมายถง อายุตังแต่ 1 เดอน นถง 1 เดอน 29 วัน
คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 79
 แบบบันทึกการคัดกรองและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย ตามช่วงอายุ โดย เจ้าหน้าที่สาธารณสุข
Developmental Screening and Promotion Record by Health Personnel
ชอ......................................................นามสกุ ...................................................ชอเ ่น......................วัน เดอน เกิด...........................................อายุ.........................
�ำ ีแจง เด็กทา ด ส่เ รองหมาย  ่าน เด็กทา ม่ ด ส่เ รองหมาย  ม่ ่าน
ด้าน ด้านการเคลื่อนไหว ด้านการใช้กล้ามเนื้อมัดเล็ก ด้านการเข้าใจภาษา ด้านการใช้ภาษา ด้านการช่วยเหลือตัวเองและสังคม
Gross Motor และสติปัญญา Receptive Language Expressive Language Personal and Social
อายุ (GM) Fine Motor (FM) (RL) (EL) (PS)

ดน 27. ุกขนนัง ด ากท่านอน

29. หยิบกอน ม ากพนแ ะถอ 1. ทาตาม าสังง่าย เมอ ช
2. เด็กร กั การ เิ สธดวยการแสดง 4. ชนิวหยิบอาหารกิน ด
วมอ ะชิน ท่าทาง ท่าทาง ระกอบ
 า่ น  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น
วด วด วด วด ........ วด .............
2 . ยนอย่ ดโดย ชมอเกาะ 0. ชนิวหัวแม่มอ แ ะนิวอน . เ ยนเสยง าพดท นเ ุ ย ดอย่าง
เ รองเรอนสงระดับอก หยิบของขน ากพน นอย 1 เสยง
 า่ น  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน
วด วด วด ........
ด น 50. วิง ด 52. เ ดหนาหนังสอททาดวย 54. เ อกวัตถุตาม าสัง ดถกตอง 5 . พดเ ยน าทเด่นหรอ าสุดทาย 5 . สน แ ะมองตามสิงท ห ่ชทอย่
ปี กระดา แข็งท ะแ ่น ดเอง ชนิด ของ าพด ก ออก ระมาณ เมตร
ด น  า่ น  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น
วด วด วด วด ....... วด .............
51. เดิ น ถอ กบอ ด ก 5 . ต่อกอน ม 2 ชัน 55. ชอวัยวะ ด 1 ส่วน 57. พดเ น า ด 4 า เรยกชอ 59. ดมนา ากถวยโดย ม่หก
เมตร สิงของหรอทักทาย ตองเ น าอนท
ม่ ช่ าว่าพ่อแม่ ชอของ น ุนเ ย
หรอชอของสัตวเ ยง นบาน
 า่ น  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น
วด วด วด วด ....... วด .............
ด น 70. กระโดดขามเชอกบนพน 72. ต่อกอน มสเห ยม กบา ก 7 . ยนวัตถุ ห ทดสอบ ด 1 ชิน 7 . พดติดต่อกัน 2 าขน อย่างม 77. รองเพ ง ดบาง าหรอรองเพ ง อ
ปี ขางหนา ด เ นหอสง ด กอน ตาม าบอก ร านวนเท่ากับ 1 วามหมายโดย ช ากริยา ดถกตอง ตามทานอง
ดน อย่างนอย 4 กริยา
 า่ น  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น
วด วด วด วด ...... วด .............

80 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

 ด้าน ด้านการเคลื่อนไหว ด้านการใช้กล้ามเนื้อมัดเล็ก ด้านการเข้าใจภาษา ด้านการใช้ภาษา ด้านการช่วยเหลือตัวเองและสังคม
Gross Motor และสติปัญญา Receptive Language Expressive Language Personal and Social
อายุ (GM) Fine Motor (FM) (RL) (EL) (PS)

ด น 71. ขวาง กบอ ขนาดเ ็ก ด 74. สน งนิทาน ดนาน 7 . เด็กร ักรอ หถงรอบของตนเอง
ปี โดยยกมอขนเหนอ ร ะ 5 นาท นการเ ่นโดยม ห ่ อยบอก
ด น  า่ น  ม่ ่าน  ่าน  ม่ ่าน  า่ น  ม่ ่าน
วด วด วด .............
75. วางวัตถุ ว ขางบน
แ ะ ขาง ต ตาม าสัง ด
 ่าน  ม่ ่าน
วด
ด น 90. ยนขาเดยว 5 วินาท 92. แยกร ทรงเรขา ณิต ด แบบ 95. วางวั ต ถุ วขางหนาแ ะ 97. พดถงเหตุการณทเพิง ่าน 99. บอกเพ ของตนเอง ดถกตอง
ปี ขางห ัง ดตาม าสัง หม่ ด
ด น  า่ น  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น  า่ น  ม่ ่าน
วด วด วด . วด ........ วด .........
9 . ระกอบชินส่วนของร าพทถก
ตัดออกเ น ชิน ด
 ่าน  ม่ า่ น
วด
91. ชแขนรับ กบอ ด 94. เขยนร วงก มตามแบบ ด 9 . เ อก ดั ก มุ่ วัตถุตาม 9 . พด ขอ หรอ ขอบ ุ ณ 100. ส่เสอ ่าหนา ดเองโดย ม่ตอง
ระเ ท าพเสอ า ด หรอ ห ดเอง ติดกระดุม
 า่ น  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น  า่ น  ม่ ่าน
วด วด วด วด . ....... วด ...........
ด น 117. เดินต่อเทาเ นเสนตรง 11 . อกร  120. ับ วามเมอ งนิทาน 122. อ่านออกเสยงพยั ชนะ 124. แสดง วามเห็นอกเห็น เมอ
ปี ขางหนา ด หรอเรองเ ่า ดถกตอง 5 ตัว ดังน ก ง เห็นเพอนเ ็บหรอ ม่สบาย
ด น ย
 า่ น  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น  า่ น  ม่ ่าน
ว ด ................................ ว ด ................................. ว ด ............................... ว ด ................................. ว ด .................................
119. วาดร น ด ส่วน 121. นับกอน ม 5 กอน 12 . ร ักพดอย่างมเหตุ
 ่าน  ม่ า่ น  ่าน  ม่ ่าน  ่าน  ม่ า่ น
ว ด ................................. ว ด ............................... ว ด .................................

คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 81

 อุปกรณ์ส�ำหรับคัดกรองและส่งเสริมพัฒนำกำรเด็กปฐมวัย
อายุ 9 เดือน อายุ 18 เดือน อายุ 30 เดือน อายุ 42 เดือน อายุ 60 เดือน
(1 ปี 6 เดือน) (2 ปี 6 เดือน) (3 ปี 6 เดือน) (5 ปี)

82 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

9 ย่างเพือ่ สร้างลูก สถาบันพัฒนาอนามัยเด็กแห่งชาติ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข App Khunlook
โทร. 02-590-4417 www.nich.anamai.moph.go.th