1.

Dandys, hrabia, nieprzymusowa emigracja - obywatel świata

2. Mocny konserwatysta
a. Stawia na wartości odziedziczone, szlacheckie, rolę przewodnią arystokracji i
szlachty
b. Tradycja, religia
c. Idzie to w parze z lękiem nihilistycznym, przed nicością - nicość zawsze
pojawia się u niego jako coś negatywnego
i. Nihilizm przedniczeański - lęk przed nicością/bycie pociąganym przez
nicość, negowanie Boga, próba stworzenia świata bez Boga,
samozbawienia
ii. Mówi się jednak o nim nie jako o poecie histerii, ale historii
3. Historyzm
a. Mechanizmy rewolucji - “Irydion”, “Nie-Boska komedia”
i. Oprócz wyparcia się Boga, do nihilizmu zalicza też rewolucję - chce
zachowywać pewne struktury, burzenie porządku prowadzi tylko do
zamiany miejsc
b. Listy do Adama Sołtana - kuzyna, który uczestniczył w powstaniu
listopadowym (miał z nim problem przez właśnie dobrych powstańców), listy
do ojca (próbuje przekonać go do swoich planów, np. powrotu do Polski i
udziału w powstaniu, ale ostatecznie poddaje się woli ojca)
4. Kobiety
a. Joanna Bobrowa - dedykował jej “Nie-Boską” - dość znaczące, bo pokazuje
przecież zniszczoną relację Henryka z Marią, która szaleje, chce być poetą
(r.m.), dorównać mu, zsyła na syna przekleństwo
i. Burzliwy, namiętny romans
ii. Nie mógł liczyć na poparcie ojca, bo ona była rozwódką
b. Delfina Potocka
i. Najważniejsza kochanka
ii. Poznali się w Wigilię 1838 r.
iii. Zbiór listów - stwarza w nich koncepcje miłości
iv. Rozwódka, kobieta z przeszłością, miała wielu adoratorów
v. “Przedświt” - pojawia się jako Beatrycze poety “Ja miałem Beatryczę
moją” - dwoje kochanków wypływa na jezioro (byli tam razem) i
nawzajem się napędzają, wspólne natchnienie (ona gra na harfie, on
wywołuje wizje przeszłości Polski); “nie ma podrzędnicy” - kobieta
jest równoprawną partnerką
c. Eliza z Branickich Krasińska
i. Zmuszony do ślubu z nią przez ojca
ii. Inteligenta, oczytana, piękna
iii. Dramatyczny ślub - protesty, rzucanie się po ziemi bez ubrania
iv. Małżeństwo udane - 3 dzieci
v. Potrafił dobudować sobie do tej sytuacji rodzaj ideologii miłości
romantycznej i przekonał kobiety do życia w trójkącie - budowanie
idei do trudnych warunków
 d. Najważniejsze dzieła
i. “Nie-Boska komedia” i “Irydion”
1. Powstały blisko siebie
2. Są naznaczone skłonnością do przedstawiania momentów
schyłkowych, walenia się systemów, cywilizacji
3. Są odpowiedzią na powstanie listopadowe, w którym Krasiński
nie wziął udziału - w żadnym nie występuje ono bezpośrednio
4. Nie-Boska - św. Trójca - poza czasem, poza realiami, nie
związane z żadnym wydarzeniem
5. Są rodzajem głosu w sprawie powstań/rewolucji (jedno i to
samo dla nich) - głosy krytyczne próby zamiany miejsc tylko
po to, by się dokonała
6. Irydion - krytyka zemsty - bohater się pomylił - wybrał drogę
nieetyczną gubiąc własną siostrę i Kornelię - jak Słowacki w
Kordianie pokazuje niedoskonałość myślenia narodowo-
wyzwoleńczego zemsta za wszelką cenę “mimo Boga”,
zostanie ocalony w dokończeniu, w którym ocali go miłość
ukochanej i do ojczyzny, ale będzie musiał (metempsychoza)
narodzić się po raz drugi w kraju krzyży (Polsce) i będzie
musiał naprawić swoje błędy, czyli przeżyć życie inaczej, nie
poddając się szatańskiej proweniencji, bezwzględnej idei
zemsty
a. Był odczytywany wbrew idei Krasińskiego, czyniąc z
Irydiona przykład do naśladowania
ii. 2 kategorie/instancje, które pozwalają, są odpowiedzią na potrzebę
wyjaśnienia, dlaczego historia jest niewinna, pomagają interpretować
jej znaczenie
1. Fatum - szczególnie u Irydiona, gdzie w przedmowie fatum jest
przedstawione jako szatana; nic nie można wobec niego,
historia jest chaosem, zapadnięciem się sensów
2. Opatrzność - uzasadnia, pokazuje, że to, co się dzieje w historii,
nawet jeśli jest niezrozumiałe, ma jakiś sens, choć nie mieści
się w naszym rozumieniu, ale mieści się w planie boskim,
którego my nie widzimy - w tym kierunku będzie szedł
Krasiński
5. “Nie-Boska”
a.

b. Poczucie jak u Kordiana - powinności, świadomość potencjału, ale wszystko

zwichnięte, nieudane
c. Można mówić o niej w kategorii moralitetu - zawsze Hrabia dokonuje złych
wyborów, polega na wszystkich możliwych polach
d. Zapowiedź I części, gdzie ostro rozprawia się z poezją romantyczną jako
iluzją (jeżeli miarą poety jest autentyczność, to hrabia polega, bo jest tylko
naczyniem, przez które płynie piękność, ale sam pięknością nie jest)
e. Wizja dziewicy - sławy - orła - ciągłe bieganie za złudzeniem, któremu ulega
bohater
f. Kobiety - miłość romantyczna ulega dekompozycji, bo ani rzeczywistość,
czyli Maria nie wystarcza, ani ułuda miłości nie wystarczy, bo okaże się
kościotrupem, czyli iluzją, nieprawdą (kategoria autentyczności), która
dodatkowo odciąga go od autentyczności
i. Nie-Boska jako wariant Boskiej - nie ma Beatrycze - żona czy
kościotrup? - żadna nie jest wystarczająco inspirująca
ii. Nie jest to boska komedia, bo nie ma w tym świecie Boga -
przekonanie o samozbawieniu krytykowane
g. Dramat metafizyczny - element świata transcendentnego wyraźnie się pojawia
i. Nakłada się z planem realistyczny - jednocześnie chrzest Orcia i
kuszenie Hrabiego
ii. Głos szatana “dramat układasz”
h. Poezja zachowuje wymiar ocalający, którego poza romantyzmem nie miała i
mieć nie będzie
i. 2 poetów - Hrabia i Orcia, który jest autentyczny, ale to też jest zgubne, bo
jego poezja niszczy
j. Rewolucja
 i. Racje Pankracego tak jak i Hrabiego są cząstkowe - rewolucja nie jest
dobra, ale nie pokazuje jednostronnych argumentów
ii. Wszyscy odwrócą się od Hrabiego i dla niego nie ma zbawienia -
ponosi porażkę na każdym polu
iii. Rodzajem wyjścia poza pesymistyczny wymiar jest pojawienie się
Chrystusa - pozwala to czytać to jako komedię (szczęśliwe
zakończenie)
iv. Wszyscy buntownicy mają swoje argumenty - lata ciemiężenia,
powodowne to słusznym gniewem, ale nie jest to według Krasińskiego
odpowiedź ostateczna, tylko ubranie starych zbrodni w świeże szaty
v. Wzajemna demaskacja Hrabiego i Pankracego - ich prawdziwych
motywacji, które ukrywają pod argumentami
vi. Tekst fundacyjny polskiego antysemityzmu - przechrzty szykują
kolejny przewrót - negatywni bohaterowie
6. “Irydion”
a.

b. Dlaczego starożytny Rzym

i. Próba uchwycenia mechanizmu, zasad obowiązujących w historii -
historia Rzymu jako historia świata
ii. Elementy wielokulturowości antycznego Rzymu są reprezentowane w
Irydionie: Grecja wraz z filozofią (Amfiloch, Masynissa, Irydion),
chrześcijanie, Rzym zdegenerowany - Heliogabal i szlachetny -
Aleksander, plemiona północne
iii. 3 imiona Irydiona łączące 3 plemiona (tradycja pn. i pd.)
c. Grecja-Polska, Rzym-Rosja
d.

i. Fatum - po stronie Masynissy

e. Irydion gotowy poświęcić wszystko, by zniszczyć Rzym jest wpisany w walkę
dobra ze złem
i. Masynissa - zło w historii, wykorzystuje Irydiona jako swoje narzędzie
do celów przeciwnych niż Irydiona - szatan potrzebuje zwątpienia, by
skłócić pierwszych chrześcijan, to jest jego cel, on błogosławi Rzym,
gdy zostaje sam
ii. Poświęcenie Elsinoe i Kornelii
1. Uwiedzenie Kornelii opartego na omamach erotyczno-
religijnych - bierze go ona za Chrystusa nawołującego do walki
i rozpoczyna rozłam w chrześcijaństwie
f. Aleksander - chce odbudować Rzym, przywołać szlachetność =/= Irydionowi
chodzi o destrukcję - Krasiński ideowo byłby po stronie Aleksandra