Dış Ticarete Giriş

Öğrenme Çıktısı

1 Dış ticarete ilişkin teslim şekillerini açıklayabilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

İthalat ve ihracatçıların öde-

Taşıma giderlerinin dış ti-
Tüm taşıma modlarında me yükümlülüklerini yerine
carete konu olan mallar ve
kullanılan teslim şekillerini getirmemelerinin dış ticaret
üretim yeri seçimi üzerinde-
araştırın. hacmini ve kazançlarını na-
ki etkisini inceleyin.
sıl etkilediğini açıklayın.

Yaşamla İlişkilendir

Türkiye’de yapılan ihracat işlemlerinde tes-
lim şekillerini dikkate almayan ve hatalı kulla-
nan çok sayıda dış ticaret firması bulunmaktadır.
Türkiye’nin ilk 1000 ihracatçısının bulunduğu
firma listesi kontrol edilse bile ihracatta teslim
şekillerini hatalı kullanan yüzlerce firma ortaya
çıkacaktır. Bu kapsamda ele alınabilecek en yay-
gın yanlış kullanım karayoluyla yapılan ihracatta,
FOB, CIF, CFR gibi teslim şekillerinin kullanıl-
masıdır. Incoterms (2010) kitapçığında bu teslim
şekillerinin sadece deniz yolu taşımacılığında
kullanılabileceği açıkça belirtilmiştir. Kalıp ola-
rak değerlendirildiğinde FOB yerine FCA, CIF
yerine CIP, CFR yerine CPT’nin kullanılması
daha uygun olacaktır. Karayolu ile gönderilen bir
malın faturasının FOB olarak kesilmesinin nede-
nini anlamak mümkün değil. Herhangi bir sorun
ve uyuşmazlık durumunda bu hatalı kullanımlar
ihracatçıları zor durumda bırakacaktır.
Dış ticarette kullanılan standart nitelikli tes-
lim şekillerini yanlış kullananlar sadece firmalar
değildir. Doğrusunu söylemek gerekirse çoğu
gümrük idaresi de bu konuda firmalar gibi dav-
ranmaktadır. Gümrükte teslim şekillerinin doğru
kullanılıp kullanılmadığı kontrol edilmemek-
tedir. Şekil olarak faturada herhangi bir teslim
şeklinin yazılı olması yeterli kabul edilmektedir.
Gümrük idarelerinde bu teslim şekli bu taşıyıcı
için kullanılamaz şeklinde bir uyarı yapılmamak-
tadır. Küçük bir plaka veya faturadaki şekil hata-
sı konusunda son derece titiz davranan gümrük
idarelerinin teslim şekilleri konusunda da gerekli
hassasiyeti göstermeleri firmaların yanlış kulla-
nımlarının azalmasına katkı sağlayacaktır.
Değinilmesi gereken diğer bir konu da ihra-
catta sıklıkla kullanılan EXW ile ithalatta kulla-
nılan DAP teslim şekilleridir. İhracat beyanna-
melerinin yaklaşık %32’sinde EXW teslim şekli
yer almaktadır. FCA teslim şekli dış ticaret için
daha uygun olmasına rağmen, EXW’nin kulla-
nımının daha yaygın olması ilginçtir. Türkiye’de
gümrük işlemlerinin tamamı ihracatçı firmalar
tarafından gerçekleştirilmektedir. EXW teslim
şekline göre mallar normal şartlarda ihracatçıda
veya belirlenen bir depoda hazır tutulmaktadır.
EXW’ye göre malı depoda hazır bir şekilde teslim
alan ithalatçının tüm riskleri üstlenmesi gerek-
mektedir. Fakat Türkiye’de EXW kullanılırken
nakliye aracının getirilmesi, malın yüklenmesi,
bir hasar oluşursa karşılanması vb. gibi sorumlu-
lukların hepsini ihracatçı firma üstlenmektedir.
Bu nedenle Türkiye için uygun olan EXW değil,
FCA’dır ve buna dikkat edilmesi ihracatçıların
yükünü azaltacaktır.

89
 Dış Ticarette Teslim ve Ödeme Şekilleri

İthalatta en çok kullanılan D grubu teslim
şekli olan DAP, Türkiye’deki ithalatçı firmaların
yurtdışına gereksiz yere para ödemelerine yol aç-
maktadır. DAP teslim şekline göre ithalatçının
gümrüklemesi tamamlanmış malları teslim alma-
sı gerekmektedir. Oysa Türkiye’de gümrükleme
hizmetleri ithalat yapan firmalara verilmekte ve
bu hizmetlerin bedelleri sembolik olarak ta olsa
yurt dışına gönderilmektedir. Gelen mallar ant-
repo veya geçici depolama sahasına boşaltılmak-
ta, gümrükleme işlemlerini yapan ithalatçı daha
sonra malları alıp kendi firmasına taşımaktadır.
İthalat maliyetlerini azaltmak açısından CIP veya
CIF teslim şekilleri daha uygun olmasına rağ-
men Türkiye’deki ithalatçılar neden DAF kulla-
nıyorlar acaba? Çünkü Türkiye’nin mevzuatı ile
Avrupa ülkelerinin mevzuatları uyumlu değil.
Bu nedenle dış ticarette en uygun teslim şeklini
kullanmak zor hale geliyor. Mevzuatların uyum-
lu hale getirilmesi ve ihracatta EXW teslim şek-
linden FCA veya FOB teslim şekline geçilmesi;
ithalatta DAP teslim şeklinden CIF veya CIP tes-
lim şekline geçilmesi yabancı firmaların ödemesi
gereken masrafların Türkiye’deki firmalar tarafın-
dan ödenmesini azaltacaktır. Böylece gereksiz bir
şekilde yurtdışına aktarılan paralar ülke içinde
kalacaktır.
Hatalı kullanımların önüne geçmek için
hem firmaların hem de gümrük idarelerinin bel-
ge kontrollerini dikkatli bir şekilde yapmaları
gerekmektedir. İncelenen belgelerin sadece şekil
olarak değil, içerik olarak ta ele alınması ve ge-
rekli uyarıların yapılması ileride karşılaşılabilecek
büyük sorunların şimdiden önünün kesilmesine
katkı sağlayacaktır…
Kaynak: Kırdök, K.G. (2013), “Dış Ticaret-
te Hatalı Kullanılan Teslim Şekilleri”, https://
www.dunya.com/gundem/dis-ticarette-hatali-
kullanilan-teslim-sekilleri-haberi-215205, (E.T.
14.11.2019).

DIŞ TİCARETTE GÜVENE DAYALI ÖDEME ŞEKİLLERİ

Farklı ülkeler arasında yapılan dış ticarette birçok riskle karşılaşıldığı için farklı ödeme şekilleri bulun-
maktadır. Bir dış ticaret işleminde hangi ödeme şeklinin kullanılacağı ticari taraflar arasındaki görüşmeler
sonrasında belli olmaktadır. Ödeme şekillerinden hangisinin kullanılacağını belirleyen faktörler arasında;
ticari taraflar arası güven, yerleşik ticari gelenekler, malların kıtlık durumları, ülkelerin ekonomik ve siyasi
durumları, tarafların ekonomik güçleri, döviz kuru değişmeleri vb. gibi birçok unsur yer almaktadır. Bu
başlık altında tarafları arası güvene dayalı olarak ortaya çıkan ödeme şekilleri hakkında bilgi verilmektedir.
Bu kapsamda karşı (bağlı) ticaret, garantisiz peşin ödeme, konsinye ihracat, mal karşılığında ödeme (açık
hesap) ve belge karşılığında ödeme şeklindeki yöntemler tanımsal ve kavramsal bazda ele alınmaktadır.

Karşı (Bağlı) Ticaret

Ticari taraflar arasında yapılan sözleşme gereğince, ihracatçının yurtdışına sevk ettiği malın/hizmetin
bedelinin hemen ve/veya belli bir süre sonra ithalatçı tarafından mal/hizmet olarak gönderilmesi duru-
munda bir satış/ihracat işlemi karşılığında bir alış/ithalat işlemi yapılmaktadır. Karşı (bağlı) ticaret olarak
bilinen bu yöntem, yeterli dövizi olmayan fakat mal ihraç etmek isteyen ya da serbest dövizle satılması zor
olan malları olan özel firma veya kamu kurumu niteliğindeki ithalatçılar için oldukça uygundur. Karşı
(bağlı) ticaretin; takas, kliring, aktarma ticareti, karşı satınalım, geri satınalım ve dengeleme (offset) anlaş-
ması gibi çeşitleri bulunmaktadır.
Takas: İhraç edilen bir mal, hizmet veya üretim faktörü bedelinin tamamen veya kısmen mal, hizmet
veya (hizmet karşılığı) döviz ile karşılanması işlemidir. Takas işlemi, özel takas ve bağlı muamele olarak
ikiye ayrılmaktadır. Özel takasta (iki yanlı takas), bir ithalatçı ile bir ihracatçı firma karşılıklı olarak mal
ve/veya hizmet alış verişi yapmakta ve ülkeler arasında para transferi olmadan ticari işlem tamamlanmış
olmaktadır. Ticarete katılan firma sayısına göre takas iki, üç veya dört taraflı olabilmektedir. İkiden faz-
la taraf arasında yapılan takas işlemine bağlı muamele denilmektedir. Takas ve bağlı muameleye ilişkin
karşılıklı ödeme yükümlülüklerinin eşit olması ve ticaret konusu işlemlerin her ülkede tek bir aracı banka
tarafından yapılması gerekmektedir. Buna göre örneğin A malını ihraç, B malını ithal etmek isteyen iki fir-

90