Home / English

Hammattoo sfmb.pdf
School
Addis Ababa University*
*We are not endorsed by this school
Course
ENGLISH MISC
Pages
69
Upload Date
May 15, 2024
Uploaded by CaptainKoupreyMaster1054
Download Helpful Unhelpful

Hammattoo SagantaaFooyya' iinsa Manneen

Barnootaafi Sadarkeessa Manneen Barnootaa

Biiroo Barnootaa Oromiyaa

Muddee, 2014
Fiffinnee
 Baafata
Qabiyyee Fuula
Seensa.......................................................................................................................................................................
1
Kutaa 1-Kaayyoo, Barbaachisummaafi Hojiirra Oolmaa Sagantaa FMBfi Hammattoo Sadarkeessa ..............2MB
1.1.Kaayyoo Gooroo.............................................................................................................................................
2
1.2. Kaayyoolee Gooree ........................................................................................................................................
2
1.3. Barbaachisummaa Sagantaa FMBfi Hammattoo Sadarkeessa Mana Barnootaa ..........................................
3
1.4. Doomeenotaafi Elemantoota ..........................................................................................................................
3
Kutaa 2 - Tartiiba Karoorri Sagantaa FMBfi Sadarkeessa Manneen Barnootaa'uItti................................. qophaa 8
2.1. Hubannoo dhimmamtootaa cimsuu ...............................................................................................................
8
2.2. Koree sagantaa FMB hogganu hundeessuu ...................................................................................................
9
2.3. Of madaaluu raawwachuu ..............................................................................................................................
9
2.3.1. RagaaWalitti qabuu .................................................................................................................................
9
2.3.2. Ragaa walitti qabame qindeessuufi xiinxaluu .......................................................................................
12
2.3.3. Ciminaafi hanqina adda baasuu ............................................................................................................
14
2.3.4. Sadarkeessa Mana Barnootaa ...............................................................................................................
15
2.4.Dhimma dursi kennamuuf adda baasuu ........................................................................................................
17
2.5. Qophii karooraa fooyya'iinsa mana barnootaa ............................................................................................ 18
2.6. Hordoffiifi Madaallii....................................................................................................................................
20
2.7. Itti fufiinsa marsaa .......................................................................................................................................
21
Kutaa 3 -Istaandaardotaafi Mul'istoota ................................................................................................................. 22
3.1.Dhimmoota Ijoo (Domain) 1: Baruu barsiisuu .............................................................................................
22
3.2. Dhimmoota Ijoo (Domain) 2- Haalaafi Naannoo Manneen Barnootaa.......................................... Mijataa 26
3.3. Dhimmoota Ijoo /Domain/ 3- Hoggansa mana barnootaa ...........................................................................
28
3.4. Dhimma ijoo (Domain) 4- Hirmaannaa hawaasaa .......................................................................................
30
Kutaa 4 -Unka Hoggansa mana barnootaafi Koree Fooyya'iinsafi Sadarkeessa MBtiin Guutamu..................52

Seensa
Ministeerri Barnootaa qaqqabummaa, walgitiinsa fi gahumsa barnootaa fooyyessuuf jecha Imaammata
Barnootaafi Leenjii, sanadoota raawwii imaammataa, qajeelfama raawwii karoora Misooma Damee
Barnootaa (ESDP I-V), qajeelfamoota, manuwaaloota, hammattoowwan garagaraafi kkf dabalatee
qopheessee bu'aa mul'atu galmeessuu danda'eera .

Haala kanaan manneen barnootaa sadarkaa tokkoffaafi ffaa hundaaf

2 barnoota haqa qabeessaafi
qulqullina qabu akka kennamu mirkaneessuufi f hiika qabu fiduuf bara 1999 E.C (2006/07)
ooyya'iinsa
mootummaan Sagantaa Fooyya'iinsa Qulqullina Barnoota Waliigalaa (GEQIP) qopheessuufi qulqullina
ffaa ffaa
xiyyeeffannoo
barnootaa fooyyessuuf
addaa ittikeessumaayyuu,
kennamee hojjetamaa
sagantaawwan
tureera. misooma damee
Haaluma kanaan, qaamolee GEQIP keessaa tokko kan ta'e Sagantaa Fooyya'iinsa barnootaa
fi 5 keessatti
Manneen 4
Barnootaa
(SIP) hojiirra oolchuudhaan, akkasumas hammattoo f manneen barnootaa irratti hundaa'uun
ooyya'iinsa
of madaaluu gaggeessuudhaan; manneen barnootaa karoora tarsimaa'aa waggaafi waggaa sadii
qopheessu.Haalli kun bu'aa barnootaa fi amala barattootaa irratti f 'iinsa fiduuf akkasumas galma
ooyya
barnootaa biyyaalessaa akka waliigalaatti galmaan ga'uuf gumaacha taasisaa jiru.

Bara 2000E.C (2007/08GC) irraa eegalee, hammattoo f manneen barnootaa irratti

ooyya'iinsa
hundaa'uun manneen barnootaa of madaaluu kan raawwatan yoo ta'u, gama biraa tiin ammoo bara 2005

Kutaa Tokko
Kaayyoo, Barbaachisummaafi Hojiirra Oolmaa Sagantaa
Fooyya'iinsa Manneen
Barnootaafi Hammattoo Sadarkeessa Manneen Barnootaa
1.1.Kaayyoo Gooroo
Haala qabatamaafidoomeenoota mana barnootichaa irratti hundaa'uun of -madaallii gaggeessuun,
karoora tarsimaa'aafi waggaa ragaa irratti hundaa'e qopheessuufi argama galtee fi adeemsa barumsaa
fooyyessuudhaan bu'aa barnootaafi amala barattootaa guddisuu.
1.2. Kaayyoolee Gooree
 Barachuubarattootaa, bu'aawwan barnootaafi amala barattootaa caalmaatti fooyyessuuf
 Karoora koorniyaa ilaallatu qopheessuufi hojiirra oolchuun Walgitiinsa barnootaa cimsuu
 Bulchiinsafi bulchiinsa manneen barnootaa giddugaleessummaa malee kan manneen barnootaa
ofiin of bulchuu bal'aa qaban ijaaruu
 Manneen barnootaa hunda istaandaardota walfakkaataa
irratti hundaa'uun madaaluu fi sadarkaa
isaanii murteessuudhaan sadarkaa manneen barnootaa ol guddisuuf, akkaataa istaandaardii
inspeekshiniitiin
 Manneen barnootaa carraaqqii isaanii hunda akka taasisan jajjabeessuuf manneen barnootaa
raawwii ol'aanaa qaban kanneen akka moodeela kilaastaraatti tajaajilan adda baasuu
 Gareewwan adda addaa barnootaa cimsuun bu'a qabeessummaa manneen barnootaa guddisuu
 Dandeettii manneen barnootaa karoora manneen barnootaa haala qabatamaa isaanii irratti
hundaa'uun qopheessisuu guddisuu, hojiirra oolchuuf madaallii dhuunfaa gaggeessuuniifi qooda
fudhattoota hirmaachisuun.
 Dhimmoota mana barnootichaa keessatti xiyyeeffannoo barbaadan irratti odeeffannoo yeroon
kennuudhaan hirmaannaa maatii, barsiisotaa, barattootaafi qooda fudhattoota biroo cimsuufi
qulqullina barnootaa fooyyessuuf tattaaffii manni barnootichaa godhu keessatti hirmaachisuu.
 1.3. BarbaachisummaaSagantaa Fooyya'ii nsa MBfi Hammattoo Sadarkeessa Mana Barnootaa
fi sadarkaa isaanii eeggatan fayyadamuun of-madaallii gaggeessuufi karoora
Mul'istoota ifa ta'anii
mana barnoot
aa ragaa irratti hundaa'e kan d himmoota walgittiinsa barnootaafi hirmaannaa qooda
fudhattoota dhimmi ilaallatu hundamul'isu qopheessuu, hojiirra oolchuufi hordofuudhaan
bu'aa
.
barachuu barattootaafi amala barattootaa fooyyessuu
1.4. Doomeenotaafi Elemantoota
barumsaafi bu'aa barachuu
Qorannoo irratti hundaa'uun, doomeenotni manneen barnootaa haala
barattootaa irratti dhiibbaa guddaa
eeyyantaa ta'e qaban adda baafamaniiru. Doomeenotni afran haala
armaan gadiitiin gurmaa'anii jiru:

1. Baruu- barsiisuu
2. Hooggansa mana barnootaa
3. Naannoo barnootaaf mijataa
ta'e uumuu

4. Hirmaannaa hawaasaa
Doomeenota kanneen jalatti elemantoota hedduutu hammatamee jira. Tokkoon tokkoon elementii,
istaandaardii amala isaanii ibsu qabu. Hariiroon doomeenota afran kanneenii akka armaan gadiitti
agarsiifameera.
Doomeenotaafi Elemantoota
Baruu barsiisuu Haalaafi naannoo barnootaaf mijaawaa ta'e
 Gocha barsiisuu
 Barachuufi madaallii  Faasilitii mana barnootaa
 Sirna barnootaa  Barataa gahumsa horachiisuu
  Deeggarsa barataaf godhamu

Amalaafi bu'aa
barachuu barattootaa

Hooggansaafi bulchiinsa mana barnootaa Hirmaannaa ummataa

 Mul'ata tarsiimawaa  Maatii wajjiin hojjachuu

 Amala hooggansaa  Ummata hirmaachisuu
 Bulchinsa mana barnootaa  Hojii barnootaa beeksisuu
3

Akkuma asii olitti hubatamuunda'u

da hojiiwwan walitti hidhamaniifi wal-dabalatanii kaayyoo
fooyya'iinsa mana barnootaa tokkoomsu tokkotti kan geessan ta'uu isaaniiti.

SagantaaFooyya'iinsa Manneen Barnootaafi Hammattoo Sadarkeessa

Manneen Barnootaa
Hammattoon Sagantaa Fooyya'iinsa Manneen Barnootaafi Sadarkeessa Manneen Barnootaa sirna
meeshaaleefi adeemsota manni barnootaa bu'aa barachuu barattootaafi amala fooyyessuu keessatti
hangam ga'um sa akka qabu hordofanii
fi sakatta'an of keessaa qabuudha.
adda baasuu
Hammattoon
kaayyoo qabuunkun sadarkaa
fi bu'aa manneen
qabatamaa amma
barnootaa
irra jiraniin
gosa akkamiikarooraafi
of madaaluu,
galmaan qajeelfama
ga'uuf
hojiirra gara
akka oolmaafuulduraatti
barbaadan
bu'uura
isaanrag aamaal
qabatamaa
gochuu
dandeessisu ni akka qaban
kenna. Dabalataaniis, unkaan meeshaalee gurguddoo armaan gadii of keessaa qaba:
1. Meeshaaleemadaallii manneen barnootaaof madaaluufi akkaataa doomeenii manneen
barnootaatiin sadarkaa isaanii amma irra jiran akka murteessan dandeessisan (cheekliistii sanadoota

Marsaa adeemsaFooyya'iinsa Manneen Barnootaa

Waggaa 1ffaa Waggaa 2ffaa

 Of madaaluu Of madaaluu
 Karoorsuu Karoorsuu
 Raawwachuu Raawwachuu
 Hordofuufi too'achuu /deeggaruu Horddofuu fi too'achuu
 Gabaasuu Gabaasuu

Waggaa 3ffaa
Of madaaluu waggaa waggaadhaan

Karoorsuu

Raawwachuu

 Hordoffii fi madaalli
 Mirkaneessa alaa
Adeemsa marsaa kanaa hubannoo gaarii argachuuf, ibsa asii gaditti dhiyaate ilaaluun faayidaa qaba:
A. Sagantaa waggaa tokkoo
1. Qophii
 Koree fooyya'iinsa mana barnootaafi sadarkeessa mana barnootaa akkaataa hojiirra oolmaa
hammattoo sagantaa f
ooyya'iinsa mana barnootaa nimurteessa.
 Koreen ofoyya'iinsa manneen barnootaa sadarkaa hundatti argaman manneen barnootaa hojiirra
oolmaa hammattoofi hojii qophii isaanii keessatti deeggarsa nikennu.
2. Doomeenii manneen barnootaatiin ragaa walitti qabuu
: adda durummaan manneen barnootaa
akkaataa doomeenii afraniitiin raawwii isaanii nimadaalu
5
3. Of madaaluu raawwachuu
Of madaaluun madaallii raawwii hojii yeroo ammaa mana barnootichaa ilaalcha qooda fudhattoota
hunda ilaalchisee; jechuunis barattoota, barsiisota, fi maatii.onQoranno
kun hojii barbaachisaa ta'ee fi
manneen barnootaa gama doomeenii afraniitiin
yaada kennuu ykn walitti qabuu danda'aniidha , gocha
ijoo bira hin darbamneedha
4. Sadarkaa Manneen Barnootaa Murteesuu/Irratti Waliigaluu
Raawwii hojii amma mana barnoot ichaa irratti murtiin/waliigaltee kan irra ga'amu bu'uura of
eeggannoodhaanqorachuufi ragaalee qindaa'an mirkaneessuudhaan ta'a . Adeemsa waggaa
waggaadhaan of madaaluu mana barnootichaa keessatti qooda fudhattoonni ijoo mana barnootichaa
nihirmaatu. Qaamoleen ijoo biroos adeemsa mirkaneessuufi murtii kennuu irrattis nihirmaatu. Akkaataa
kanaan, hojiirra oolmaan hammattoo f manneen barnootaa hojii baruu barsiisuu waliin akka
ooyya'iinsa
walitti hidhamu ta'a.
5. KarooraFooyya'iinsa Manneen Barnootaa Qopheessuu.
ii
Bu'uura madaallii raawwii hojii ammaa (ragaa) irratti hundaa'uun karoorri waggoota sadan dhufan
koree of oyya'iinsa manneen barnootaafi sadarkeessa manneen barnootaatiin qophaa'a. ni
Karoorrichi galmawwaan tarreeffama kaayyoolee akkasumas dhimmoota dursi kennamuuf kan
hammatuta'a. Karoorri waggaa waggaan fooyya'uu nidanda'a, yeroo jijjiiramni haaraan haala mana
barnootichaa keessatti uumamu tartiiba
haaraa kaa'uu of keessaa qabu. Karoorrii irra deebiin
fooyyeefamuu kun dubartootaaf xiyyeefannoo kennuun qophaa'uutu irra jiraata.
6. KarooraFooyya'iinsa Manneen Barnootaa Hojii Irra Oolchuu
Hojiirra oolmaan karoorichaa kan jalqabu qophiin gahaan
ta'uu isaa koree n fooyya'iinsa mana
barnootaafi sadarkeessa mana barnootaatiin yoo amanamudha. Kunis karoora duraanii irraa gara
karoora haaraa walgittinsa barnootaa ilaalutti milkaa'inaan ce'uu gaafata.

7. HordoffiifiToo'annaa
Koreen kun koreewwan xixiqqaa isa jalatti hundeeffamaniin hirmaachisuunfi to'annoo
hordoffii
nigaggeessa.
8. Raawwii Hojii Gabaasuu
Koreen mana barnootichaa gabaasa waggaa hawaasa mana barnootichaafi qaamolee dhimmi
ilaallatu biroof nidhiyeessa.
6

B. Sagantaa Waggaa Lammaffaa

1. Manneen barnootaaooyya'iinsa
f qabatamaa galmootaafi wantoota dursi kennameefii karoora
keessatti kaa'aman waliin wal bira qabuun madaallii raawwii hojii niraawwatu.
2. Mul' istoonni raawwii hojii waggaa jalqabaa keessatti hin raawwatamne yoo jiraatan adda
baafamu
3. Dhimmoonni dursi kennamuufii qabu yoo jiraatan adda bahu. Haaluma kanaan karoorsuun,
raawwachuun, hordofuu
fi too' achuun hojiiirra oolu.

4. Gabaasni koree mana barnootichaa nidhiyaata.

C. Sagantaa Waggaa Sadaffaa
1. Mana barnootichaa irratti
fooyya' iinsi qabatamaan argame of madaallii gaggeessaniin adda
a. baha.
 Kutaa Lama
Tartiiba Karoorri SagantaaFooyya'iinsa Mannneen Barnootaafi Sadarkeessa
Manneen Barnootaa Itti qophaa'u
Hammattoon fooyya'e kun adeemsaalee gurguddoo 6'n qophii karoora fooyya'iinsa manneen
barnootaafi gochaalee ijoo tokkoo tokkoo adeemsa keessatti raawwatamuu qaban ibsa.
TartiibaKaroorri Sagantaa Faayya'insa Mannneen Barnootaa Itti Qophaa'u
2.1. Hubannoo dhimmamtootaa cimsuu
2.2. Koree sagantaa FMB hogganu hundeessuu
 Koreen kun adeemsa qophii fi hojiirra oolmaa karoorichaa ni hoggana.
2.2.1. Ergamaafi itti gaafatamummaa koree kaa'uu
2.2.2.Hojiif qophaa'uu / Qophii koreen qabu mirkaneeffachuu
2.3. Of madaaluu
2.3.1. Ragaa walitti qabuu
2.3.2. Ragaa qindeessuufi qaaccessuu
2.3.3. Ciminaafi hanqina jiru adda baasuu, akkasumas carraafi sodaa jiru /SWOT analysis/
2.3.4. Mana barnootaa sadarkeessuu
2.4. Dhimmoota dursa argachuu qaban adda baasuu
2.5. KarooraFooyya'iinsa mana barnootaa qopheessuu
2.6. Hordoffii, Deeggarsa fi madaallii
2.1. Hubannoo dhimmamtootaa cimsuu
Hoggansi manneen barnootaafi koreen f manneen barnootaa jalqaba irratti dhimmoota
ooyya'iinsa
raawwachuu qaban keessaa sagantaa hubannoo barsiisotaa, barattootaa, maatii, hojjettoota deeggarsaafi
hawaasaa, akkasumas dhaabbilee mootummaafi miti mootummaa biroo, dhaabbilee amantii waliin
hiikkoo sagantichaa, kaayyoo isaafi barbaachisummaa sagantichaa, qindoominafi hirmaannaa
dhimmamtoota hundaa irratti hubannoo jiru cimsuu
ta'a. Kanaafuu,
 a) Manni barnootichaa wajjira barnootaa aanaafi ogeeyyii jiran waliin qunnamtii taasisuun
adeemsa qophii karooraa irratti deeggarsa argachuu.
b) Hirmaannaaho'aa barsiisotaa, hojjettoota deeggarsaafi dhimmamtoota biroo argachuuf
tarsiimoo bocuu (dhimmamtootni hundi karoorri mana barnootaa gocha yeroo tokkoo akka hin
taane hubachuu qabu, adeemsa walitti fufaafiakka
marsaa
ta'e hubachuu qabu.)

2.2. Koree sagantaa FMB hogganu hundeessuu

Koreen of oyya'iinsa manneen barnootaa
baay'ina barattootaa irratti
hundaa'uun meseensota 5-9
kan ofkeessatti qabateedha. Miseensotni kunneenis kan filataman barsiisota, barattoota, hojjettoota
deeggarsaa, maatiifi hawaasa keessaa
ta'ee dura bu'aa mana barnootaan qindeeffama /koorniyaan
miseensota koree lakkoofsa dhiiraafi dubartootaa hubannoo keessa kan ta'uu galche
qaba).
Akkasumas, koreen kuni barsiisaa muuxannoo qabuun qindeeffamuu nidanda'a. Koreen kun
barbaachisaadha jedhee yoo itti amane ofjalatti koree isaaf waamamu hundeessuu
danda'a. ni
2.2.1. Ergamaafi ittigaafatamummaa koree
kaa' uu

Koreen kun waltajjii gaggeessuun, ergamaafi itti gaafatamummaa korichaa irratti

mar'achuun
iftoomina uumuu. Dabalataan, koreen kun hawaasa mana barnootaa waliin marii gaggeessuun
ergamaafi itti gaafatamummaa qabanfi maaltu hawaasicha irraa akka eegamu beeksisuu qaba.
2.2.2. Hojiifqophaa'uu / Qophii koreen qabu mirkaneeffachuu/
Koreen ofoyya'iinsa mana barumsaa adda durummaan naamusa ittiiin bulmaata hojimaata walgahii
isaa bocuufi karoora hojii bal'aa qopheessuun i tti gaafatamummaa isaa jalqabuufi fudhachuu qaba.
Kana malees, koreen kun qophiin karoora fooyya'iinsa mana barnootaatiif maal akka taasifamu,

barbaachisummaa ragaan amanamaa ta'ee fi ragaan akkamittifi eenyu irraa akka sassaabamu

barattootaaf, barsiisotaafi maatiif ibsuu qaba.

2.3. Of madaaluu raawwachuu
2.3.1. RagaaWalitti qabuu
Kaayyoon sagantaaooyya'iinsa
f mana barnootaa barachuu barattootaa
fi bu' aa barachuu haalaan
fooyyessuudha. Haala kanaan adeemsi of madaaluu barattoota hundafi (dhiiraafi dubara akkasumas
barattoota fedhii addaa qaban) dhimmoota adda addaa manahaabarnootic
keessatti bu'aa barattootaa fi
barachuu barattootaa irratti dhiibbaa geessisan ilaaluuBu'aqaba.
qabeessummaan of m adaallii
iftoomina, amanamummaafi walamantaa
irratti hundaa'a.

Kaayyoon waliigalaa of madaallii kanaa istaandardoota ibsamaniifi gucawwan dhiyaatan irratti

hundaa'uun raawwii hojii mana barnootichaa madaaluun sa darkaa isaanii murteessuudha. Mul'istonni
tokkoon tokkoon doomeenii unka of madaallii jalatti tarreeffaman raawwii hojii yeroo ammaa mana
barnootichaa mul'istoota waliin walbira qabuuf kan oolu ta'a .

Haala kanaan sagantaaooyya'iinsa

f manneen barnootaa ooyerqophaa'u agarsiistonni manneen
barnootaa dhimmoota dursa argachuu qaban akka filataniif nidandeessisu.
Kanaafuu, bu'aa xiinxala odeeffannoo adeemsa of -madaallii keessatti walitti qabame fayyadamuun:

 Ciminiifi hanqinoonni ijoo eessa akka jiran madaaluu

 Sadarkaa mana barnootichaa murteessuuf
 Dhimmoota gurguddoo dursa argachuu qaban adda baasuuf
 Hojiilee fooyya'iinsa qabatamaa fiduu danda'an karoor suufi hojiirra oolchuu.
Bu'a qabeessummaa of -madaallii sakatta'uuf manneen barnootaa qabxiilee armaan gadii ila aluu
qabu.
1. Kaayyoon of madaallii inni jalqabaa bu'aa barachuu barattootaafi amala barattootaa fooyyessuu
ta'uu qaba
5. Of madaalliifi karoorri qophaa'uu qabu hirmaannaafi yaada qooda fudhattoota ijoo (barattoota,
barsiisota, maatiifi hawaasaa) koorniyaafi fedhii addaa tilmaama keessa galchuun ta'uu qaba.

Koreen ofoyya'iinsa manneen barnootaafi sadarkeessa enmanne barnootaa waliin ta'uun ragaa walitti
qabuun ciminaalee gurguddoo, hanqinaafi dhimmoota dursa qaban adda baasuun murtii kennuudhaaf
itti gaafatamummaa qaba. Kanneeniin alatti miseensonni hoggansa gandaafi aanaa walqixa
barbaachisoo waan ta'aniif adeemsa of madaallii mana barnootichaa barsiisota, barattoota, maatiifi
dhaabbilee deeggarsaa waliin ta'uun hirmaachuu qabu. Haala kanaan madaalliin raawwii hojii waggaa
mana barnootichaa,gaaffii,
af- bu'aa madaallii fi mariin ilaalamuu qaba.
6. Of-madaalliin galmaisoomaa
m yeroo dheeraa galmaan ga'uuf kan gargaaru ta'uu qaba
Adeemsa karoora bocuu keessatti hojiiwwan dursi kennameef qaama karoora waggaa ta'uu danda'ani ifi
hojiiwwan yeroo dheeraa qaama karoora tarsimaa'aa ta'uu qaban adda baasuun barbaachisaa dha.
Fooyya'iinsa itti fufiinsa qabu galmaan ga'uuf karoorri waggaa 3 -5 caalaatti bu'a qabeessa ta'a.
Karoorri tarsimaa'aa dhimmi korniyaafi barnoota huna hammattoota'ekaraa en agarsiisuu
ifa qaba.
Unka of madaallii guutuu
Ragaaleen mul'istuu tokkoof walitti qabaman sanadootaafi qaboo yaa'ii adda addaa, galmee mana
barnootaa, gabaasa hordoffiifi madaallii, reetii harcaatii, reetii irra deebiibu'aa barachuu
, galmee
sadarkaa kutaafi gabaasa daawwannaa daree irraa walitti qabamuu qaba.
Dabalataan, odeeffannoon walitti qabamu kun tilmaamaan 25% barattoota irraafi baay'ina (korniyaa
barattootaa tilmaama keessa galchuun), 50% barsiisota irraa, hoggansa mana barnootaafi hojjettoota
deeggarsaa irraafi 25% maatiifi dhimmamtootairraa
biroota'uu qaba.
 Murtoon ragaa irratt
i hundaa'eefi haala mana barnootichaa irratti hundaa'uun of eeggannoo fi
ogummaadhaan ta'uu qaba
 Gulantaa mul'istuu (sadarkaa-1,2, 3 yookiin 4) maalummaa odeeffannoocheekliistii
sakatta'iinsaa, sanadoota, marii yookiin daawwannaa irraa walitti qabaman irratti hundaa'uun
murteessuu ni danda'ama.
 Murtoon kennamu hundi odeeffannoo qabatamaan deeggaramuu qaba.
barnootaa, paarlaamaa barattootaa, barattoota shamarranii
Adeemsa odeeffannoo walitti qabuu keessatti, barattoota irraa: bakka bu'oota gumiiwwanii, daree
, bakka bu'oonni barattootaa hammatamuu
qabu.
Odeeffannoon barsiisota irraa walitti qabamuu qaba: hoggantoota daree tokkoon tokkoo, bakka bu'aa
waldaa barsiisotaa, barsiistuu dubartii
fi bakka bu'oota koreewwan adda addaa mana barnootichaa
keessa jiran bak
ka bu'uu qabu . Akkasumas odeeffannoon maatii irraa (dhiirafi dubartii) fi bakka
bu'oota GMBB irraa walitti qabama. Kana malees, namoonni dhuunfaa sochii mana barnootaafi qooda
fudhattoota biroo irratti dammaqinaan hirmaatan ilaalamuu qabu.
2.3.2. Ragaa walitti qabame qindeessuufi xiinxaluu
Koreen ofoyya'iinsa manneen barnootaafi sadarkeessa manneen barnootaa ragaa walitti qabame irratti
marii gaggeessuufi ragaa doomeenii manneen barnootaa 4fi elementoota doomeenii tokkoon tokkoon
isaanii jala jiran irrattihundaa'uun qindeessuun koreen kun ragaa dabalataa wa litti qabuun barbaachisaa
ta'uufi dhiisuu isaa sakatta'uu qaba.

Dhimmoota xiyyeeffannoo addaa barbaadan keessaa:

 Ragaa galmee (umrii barattootaa, koorniyaa, haala maatii, barattoota fedhii addaa qaban)fi
gahumsa barsiisotaa
 Odeeffannoo adeemsa baruu barsiisuufi sagantaalee barnootaa biroo
 Galteen barnootaa guutuu
 Qabxii sadarkaa kutaa barattootaa koorniyaafi gosoota barnootaatiin adda bahee (Qormaata
sadarkaa biyyoolessaa, naannoofi daree).
 Odeeffannoo gahaa reetii harcaatii, barfachuun kanneen seenan, haftee, irra deebiifi kkf
 Hirmaannaa hawaasaa
 Ragaaleen armaan olitti walitti qabaman hundi haala dhimma koorniyaafi hunda hammattoo
dabalateexiinxalamuu isaa mirkaneeffachuu qabna.
Kana malees, koreen kun odeeffannoo dabalataa walitti qabuuf gosaafi madda ragaa adda baasuuf
murteessuukan danda'u yoo ta'u, maalummaafi bu'aa isaanii hawaasa mana barnootichaa beeksisuu
qaba. Walgahiin miseensota hawaasa mana barnootichaa hunda hirmaachisu walitti fufiinsaan
gaggeeffamuu qaba. Hawaasa mana barnootichaa irraa kutannoo olaanaafi deeggarsa cimaa argachuuf
adeemsichi iftoominaa kan qabuu
fi hirmaachisaa ta'uu qaba.

Ibsa Gabaabaa akkaataa itti fayyadama unka of madaallii irratti

Manneen barnootaa sagantaa f nsa mana barnootaa sirnaan karoorfachuufi hojiirra oolchuu kan
ooyya'ii
danda'an doomeenota afran irratti hundaa'uun ragaa qabatamaafi amanamaa ta'e walitti qabuun
Gulantaa isaanii murteessuuf iskeelii
sadarkaa raawwii isaanii murteessuu yoo danda'an qofaadha.
madaallii fayyadamuu qabu. Haala kanaan, hammattoon kun doomeenotafi elementoota sagantaa
fooyya'iinsa manneen barnootaafi tarreewwan istaandaardiifi elementoota ibsitoota isaanii waliin
manneen barnootaa sadarkaa raawwii isaanii akka murteessan dandeessisu
Manneenibsa.
barnootaa
sadarkaa raawwii isaanii murteessuuf ibsitoota agarsiistotaafi odeeffannoo qabatamaa cheekliistii,
sanadoota, daawwannaafi kkf irraa argaman fayyadamuun dirqama.
Unka of madaallii mana barnootaa fayyadamuufi guutuu
Of madaalliin mana barnootaa doomeenota manaaabarnoot
afran irratti hundaa'uun ramadama.
 Baruu- barsiisuu
 Naannoo mana barnootaa mijataa ta'e
 Hoggansafi bulchiinsa mana barnootaa
 Hirmaannaa hawaasaa
Tokkoo tokkoo doomeenii mana barnootaa jalatti elementoota, istaandaardota ul'istoota fi
tu mjiru.
 Adeemsa Xiinxallii Ragaa
Cheekliistii irratti hundaa'uun marii qooda fudhattoota waliin taasifameen ragaan erga walitti qabamee
booda ragaaleen sanadoota walqabatan ilaaluun mirkanaa'uu qaba. Sana booda, daataa akka armaan
gadiitti ni qindaa'a. Fakkeenya
Doomeenii Mana Barnootaa: Baruu- barsiisuu
Elementii:Hojii barsiisuu
Gabatee 1: Ragaa Qindeessuu
IStaandardii AgarsiistuuRagaa qaamota kana irraa argame Madda Ragaa murtii kennuudhaaf
Avereejii
Barattoota barsiisotaMaatii dokumantoota Mariiwwan Daawwannaa
1.1.1
1.1.2
1
1.1.3
1.1.4
1.1.5
Avereejii
 IstaandardootaMul'istoota
fi biroof haala walfakkaatuun hojiirra oola
2.3.3. Ciminaafi hanqina adda baasuu
Jalqaba koreen fooy ya'iinsa manneen barnootaafi sadarkeessa manneen barnootaa bu'aa sadarkaa
mul'istootaa argame irratti waliigaltee irra gahuu qabu.
Sana booda, koreen bu'aa argame tokkoon
tokkoon doomeeniifi elementoota mana barnootaa jalatti qindeessuu qaba. Sana booda, b
u'aa of
madaallii tokkoon tokkoon mul'istootafi istaandaardiif haala manaichaabarnootirratti hundaa'uun
ciminaafi hanqina adda baasuuti itti fufa, dhimmoota dursa kennaniif filachuuf. Kunis manni
Barnootichaa hanqina jiru fooyyessuufi cimina jiru itti fufsiisuu irratti xiyyeeffannoo akka kennu kan
dandeessisu ta'a. Hojiirra oolmaa salphisuuf, tooftaan kun gabatee armaan gadii keessatti caalaatti
bal'inaan ibsameera:

14
 Gabatee 2.mana
Doomeenii Ciminaafi hanqina
barnootaa addaIstaandaardii
Elementii baasuu Mul'istuu Cimina Hanqina Yaada

2.3.4. Sadarkeessa Mana Barnootaa

Iskeelii ibsitoota keessatti argaman irratti hundaa'uun mul'istuu tokkoon tokkoo isaaniif qabxii erga
ramadee booda, walitti qabaan qabxiilee tokkoon tokkoon mul'istuu istaandardicha jalatti kennaman
qabxii istaandardichaaf ta'a. Haaluma walfakkaatuun, walitti qabaan qabxiilee istaandaardii tokkoon
tokkoon elementii jalatti kennaman qabxii elementii ta'a.

Sana booda qabxiin giddugaleessaa elementoota qabxii tokkoon tokkoon doomeenii mana barumsaa
ta'a. Dhumarratti qabxiin waliigalaa qabxii manni barnootichaa
argate ta'a. Kunis akka armaan gadiitti
ibsameera.
Doomeenii mana barnootaa: Baruu Barsiisuu
Elementii: Gocha barsiisuu
Gabatee 3: Sadarkaa mana Barnootichaa murteessuu (School Classification)
Doomeenii Elementii Istaandardii Mul'istuu Qabxi Ragaaleen murtiifYaada
Mana i oolu
barnootaa
Istaandardii1: Manni 1: Dura bu'oonni fi
1 Elementii 1 Barnootichaa dura Barsiisonni hundi
bu'aa, barsiisotaa fi hayyama kan qaban
hojjettoota deeggarsaayoo ta'u, ragaa
gahaa, bakkaaf malaniifiwaraqaa ogummaa
gahumsa qaban qaba beekamtii fi
mirkanaa'e kan qaban
ta'uu ibsameera
2
3
Avreejjii

3
4
Avreejjii
Standard 3: 1
2
Avreejjii
Avreejjii
Element 2 Standard 4: 1
2
Avreejjii
Standard 5: 1
2

3
4
Avreejjii
Avreejjii
Standard 6: 1
2
3
Avreejjii
Standard 7: 1
2
3
Avreejjii
Avreejjii
Avreejjii
Mul'istoota, istaandaardii, elementootafi domeenii hunda irrattis kanumatu raawwatama.
Haala kanaan, qabxiin giddugaleessaa akka armaan olitti ibsametti erga gabaabfamee booda qabxiin
giddugaleessaa doomeenii afran qabxii mana barnootichaa ta'a. kana bu'uura godhachuun sadarkaan
mana barnootichaa akka armaan gadiitti kan murtaa'u ta'a.
B u'uura kanaan sadarkaan mana barnootaa akka armaanmurtaa' gadiittia.
16
Gabatee 4: Gulantaa mana Barnootichaa murteessuu
Gahumsa % Sadarkaa gahumsaa Ibsa
(Gulantaa mana barnootaa)
3.6 ol (90% fi isaa ol)Gulantaa4 Istaandardii ol
2.8-3.6 (70- 89.9%) Gulantaa3 Istaandardii kan guutee
2.0-2.79 (50- 69.9%) Gulantaa2 Fooyya'aa kan jiru
2 gadi (50% gadi) Gulantaa1 Istaandardii gadi
2.4.Dhimma dursi kennamuuf adda baasuu
Adeemsa dhimmoota dursa kennaniif adda baasuu keessatti naannoo mana barnootaa mijataa taasisuun,
bu'aa barattootaa, amala barattootaa foyyeessuu irratti xiyyeeffannoon kennamuu qaba.
Manneen barnootaa elemantii sadan doomeenii baruu barsiisuu jala jiran ilaaluun elemantii 3n irratti
xiyyeeffachuu qabu sababiin isaas naannoowwan dursa kennaniif adda baasuu keessatti waan
gargaaruuf. Mul'istoonni doomee niiwwan sadan hafan keessatti argaman milkaa'inaafi bu'a
qabeessummaa hojii baruu barsiisuu mana barnootichaa keessatti galtee ta'u. Kunis, tooftaaleefi
raawwii karooraooyya'iinsa
f mana barnootaa qopheessuu keessatti fayyadaman qindeessuun qaama itti
gaafatamummaa qabuufi yeroo murteessuu keessatti meeshaa barbaachisaa dha. Dhimmoota dursi
kennamuu qaban murteessuu keessatti humna namaa, meeshaalee, baajatafi kkf jiran ilaaluun waan
hubatamuu qabuudha. Adeemsa dhimmoota dursa kennaniif adda baasuufi filachuu keessatti lakkoofsifi
sadarkaan armaan gadii nigargaara. Lakkoofsi 1,3fi 5
A. Barbaachisummaa sochii f
ooyya'iinsa fiduu keessatti qabu
 Olaanaa - 5
 Giddugaleessa - 3
 Gadaanaa - 1
B. Haalli mijataa jiraachuu
fi gocha raawwachuuf salphaa ta'uu
 Olaanaa - 5
 Giddugaleessa - 3
 Gadaanaa - 1
C. Barbaachisummaa hojii kanaa barnoota shamarraniifi barattoota fedhii addaa qaban deeggaruu
keessatti
 Olaanaa - 5
 Giddugaleessa - 3
 Gadaanaa - 1

17

Ulaagaaleenfi qabxiileen armaan olitti ibsaman yeroo qophiifi karoora f mana barnootaa
ooyya'iinsa
nida
ariifannaa
barachuu. barattootaa
nda'a Hojiileen
dhimmoota gochichaa lama
dursa kennaniif qabxii
filachuufwalfakkaataa
wajjin
irratti
caalaatti walqabatuyoo
hundaa'uun baay'ee
manni barnoot ichaa
Kana
argatan,
tartiiba
nifilatama.
gargaara. malees,
gochi
raawwii
haala
f hojiiwwanii
ooyya'iinsa manabarattootaafi
bu'aa barnootichaafi
murteessuu
Gabatee armaan gadii irratti shaakala dhimma dursi kennamuf filachuu agarsiisa
Doomeenii mana barnootaa: baruu barsiisuu
Elementii: Gocha Barsiisuu
Gabatee 5: Shaakala dhimmota dursi kennamuuf
Hojii dursi BarbaachisummaaKaraa salphaan Barbaachisummaa hojiin Fedhii Tartiiba
kennamuu sochii ofoyya'iinsa hojjechuuf haala barnoota shamarraniifi dursaa dursa
fii qabu fiduu keessatti mijataan jiru barattoota fedhii addaa (giddu kennuu
qabu qaban deeggaruu keessattigaleessa) (tartiiba
raawwii)
1.1.1 5 (olaanaa) 5 (olaanaa) 5 (olaanaa) 5 1
1.1.2 1 (low) 5 (olaanaa) 3(Giddugaleessa 3 3
1.1.3 3(Giddugaleessa) 5 (olaanaa 3(Giddugaleessa) 3.66 2
2.5. Qophii karooraa foo
yya'iinsa mana barnootaa
Koreen ofoyya'iinsa mana barnootaafi sadarkeessa mana barnootaa dhimmoota dursa kennuu qaban
erga filatee booda karoora qopheessuu itti fufuu danda'a. Karoora waggaafi tarsimaa'aa qopheessuuf
guca adda addaatiin fayyadamuun ni Haa ta'u malee, guca armaan gadii manneen barnootaa
danda'ama.
akka itti fayyadaman yaada dhihaate kunis galmoota waliigalaa, kaayyoo, dursa, tarsiimoo (mala)
raawwii, bu'aa eegamu, yeroo, qaama itti gaafatamummaa qabuf hordoffiifi madaallii of keessaa qaba.
Dabalataanis, karoorri gabaasa hojii hordoffiifi madaallii irraa maddisiifame ir yeroo fi
ratti hundaa'uun
mala irra deebiin karoorsuu of keessatti hammachuu qaba.

Ibsa
Galma Bu'aa waliigalaa fi sadarkaa olaanaa hojiirra oolmaa hojiileetiin galma gahuu
danda'u
Kaayyoo Ifa kan ta'e, safaramuu kan danda'u, yeroon kan daangeffamefi galma ga'uu kan
danda'u
Bu'aa eegamu Bu'aa qabatamaa, yerootiin kan daangeffame, safaramuu kan danda'u, bu'aa bira
gahamuu danda'amu
Tarsiimoo Mala(wwan) kaayyoo galmaan ga'uuf itti fayyadaman
Galtee Hojii kana hojiirra oolchuuf baajata, meeshaalee, humna namaafi kkf
barbaachisan
Yeroo Yeroofi guyyaa/ji'a/kurmaana hojiirra oolmaa
Qaama itti Kutaa ykn nama mana barnootichaa keessatti gochicha raawwachuu keessatti itti
gaafatamummaa qabugaafatamummaa qabu
Tarsiimoo hordoffiifi Adeemsaaawwii,
r bu'aa argame, qormaataa fi carraa yeroo raawwii keessatti
madaallii mul'ate hordofuu fi madaaluuf tarsiimoo itti fayyadamuu qabu

Domeenii _____________________
Elementii_____________________
Gabatee 6: Qophii karoora waggaa
fi tarsimaa'aa qopheessuuf guca fakkeenyaa

Galma
Kaayyoo
Hoji Tarsiimo Galtee Bu'aa Yeroo raawwii Qaama Tarsiimoo Yeroo irra deebiin
i o raawwii eegamu waggaa waggaa waggaa ittigaafata hordoffiifi karoora baasuuf
1 ffaa 2ffaa 3ffaa mu madaallii murtaa'e

19

2.6. Hordoffiifi Madaallii

Hordoffiifi madaalliin fooyya' i insi yaadame bu'aa barachuu barattootaa irratti taasifamu karaa
daawwannaa kutaa daree,nxala xii bu'aa madaallii galmootaafi kaayyoowwan kaa'aman ilaalchisee
adeemsa irra jiraachuu isaa sakatta'uu dandeessisa. Kanaafuu, bu'aan hordoffii fi madaallii kanaa
kanneen armaan gadii irratti xiyyeeffachuu qaba: -
 Hojiirra oolmaan karoorichaa mana barnootichaa xiyyeeffannoon kennamuufi dhiisuu isaa,

 Foyya'insi eegamu akkaataa karoorichaatiin galma ga'uu fi dhiisuu isaa,

 Bu'uurri adeemsa fooyya'iinsa a dandeessisu hundeeffamuufi dhiisuu isaa

 Barsiisonni, hojjettoonni bulchiinsaa,attoonni,

bar maatii bu'aa argame akka galmaan ga'uuf
akka carraaqan kakaasuu.
Manni barnootichaa
deemaa
madaalliin
jiraachuu
hojiiwwanisaa
dhimmoota
f adda baafachuuf
ooyya'iinsa yaadameetti
itti xiyyeeffate
tooftaalee
geessan
galmaan
hordoffiifi
fooyyaa'insa
gahuufmadaallii
daandii
manneenqabaachuu
sirriisirrii
fi saffisa barnootaa qabakeessatti
ta'een Hordoffiifi

2.7. Itti fufiinsa marsaa

Manneen barnootaa adeemsa jijjiirama itti fufiinsa qabu keessa jiraachuu Kana qabu.
jechuun, yeroo
hunda bakkiooyya'iinsa
f a nijiraata jechuudha. Kanaafuu, koreen f afi sadarkeessa manneen
ooyya'iinsa
barnootaa galmaawwan qaqqabaman kanneen birootiin bakka buusu, muuxannoowwan gaggaarii
hojiirra oolmaa karoora duraanii irraa argatan itti dabalu, karoora duraanii keessa
debi'uun fooyyessuun
karoora haaraa qopheesuun marsichi akka itti fufu Haalataasisa.kanaan, karoorriooyya'iinsa
f mana
barnootaa bu'aa of madaallii mana barnootaa waggaa waggaadhaankennamu irratti
hundaa'uun fooyya'uu qaba.
 Kutaa Sadii
IstaandaardotaafiMul'istoota
3.1.Dhimmoota Ijoo (Domain) 1: Baruu barsiisuu
Istaandaardii 1: Manni barnootichaa dura bu'oota, barsiisota fi hojjettoota deeggarsaa gahaa
haala barbaadameenleenji'an qaba /4%/
Mul'istoota
1.1. Dura bu'oonniifi barsiistonni hundi hayyama ogummaa akkasumas ragaa sartifikeetii beekamitii
qabuufi mirkanaa'e qabu/1.5%/
1.2. Manni barnootichaa hojjettoota deeggarsaa akkaataa istaandardiittin sartafikeetii kan qaban
qaba/1%/
1.3. Manni barnootichaa ogeessa qajeelchaafi gorsaa (guidance and counselling) qaba/0.5%/
1.4. Manni barnootichaa barsiisota barnoota fedhii addaatiin eebbifan qaba/1%/
Istaandaardii 2: Barachuufi hirmaannaan barattootaa dabalee jira /3%/
Mul'istoota
2.1. Barattoonni qabxii isaanii fooyyessuuf galma
kaa'atanii jiru /0.5/
2.2. Barattoonni gaaffachuufi deebii kennuu irratti hirmaannaa
hoo'aa taasisanii jiru/1%/
2.3. Barattoonni gurmaa'insa barnootaa fayyadamuun walgargaaru (0.5%)
2.4. Barattoonni hunduu gumiiwwan adda addaa keessatti si'aa'inaan ni hirmaatu (0.5%)
2.5. Barattoonni shamarranii gumii koorniyaa keessatti
si'aa'inaan hirmaataniiru/0.5/
2.6. Barattoonni paarlaamaa
daa'immaniifi kaawunsilii barattootaa keessatti hirmaachuun murtee
kennuuf keessatti qooda fudhataniiru/0.5%/
Istaandaardii 3: Barattoonni barnoota isaaniitiin
ooyyaf 'iinsa agarsiisanii jiru /3%/
Mul'istoota
3.1. Barattoonni yeroo barnootaa isaanii osoo hin qisaasessin sirritti itti fayyadamaniiru/1%/
3.2.Barattoonni waa uumuuf, qorannoo gaggeessuufi rakkoo isaaniitiifi kanneen naannoo isaanii jiru
hiikuufkaka'umsa agarsiisaniiru /0.5%/
3.3.Barattoonni barbaachisummaan gosa barnootaa baratan hundaa walqixa hubataniiru /0.5%/
3.4.Barattoonni qorumsa walirraa garagalchuun qaanessaa
ta'uu hubatanii jiru /1%/

Istaandaardii 4: Barattoonni mana barnootaa isaaniitiif ilaalcha gaarii qabu /2%/

Mul'isto ota
4.1. Barattoonni tajaajila manni barnootichaa kennuufitti quufanii jiru /0.5%/
4.2.Barattoonni hojii mana barnootaatiif deeggarsa nitaasisu /0.25%/
4.3.Barattoonni barsiisaa/tu isaanii sirriitti madaaluu
danda'anii jiru /0.5%/
4.4.Barattoonni hawaasa mana barnootichaa hundaa nikabaju /0.25/
4.5.Barattoonni qajeelfamootaafi dambiiwwan mana barnootichaa fudhachuun hojiirra oolchanii jiru
/0.5%/
Istaandaardii 5: Barsiisuun sirriitti karoorfamee jira, meeshaalee deeggarsa barnootaa mijatoo
ta'an ittini fayyadamu akkasumas qabxii olaanoo galmeessisuuf kan kaayyeffateedha /3%/
Mul'istoota
5.1. Karoorri barnootaa barsiisotaa kaayyoo barnootaa, qabiyyee, malaafi kkf sirnaan of keessatti
qabateedha /0.5%/
5.2.Barsiisonni meeshaalee deeggarsa barnootaa oomishanii itti fayyadamanii jiru /0.5%/
5.3.Barsiisonni odeeffannoo teekinoolojii barnootaa sirriitti fayyadamanii jiru (raadiyoo, TV,
kompiitara kkf) /0.5%/
5.4.Barsiisonni kiitii saayinsii/laaboraatortii sirriitti itti fayyadamanii jiru /0.5/
5.5.Barsiisonni akka barattoonni meeshaalee naannotti argaman fayyadamuun barnoota saayinsiitiifi
teekinoolojiibu'a qabeessa akka ta'u jajjabeessanii jiru /0.5/
5.6.Barsiisonni barattonni barnoota isaaniitiin
akka milkaa'anfi bu'aan barachuu barattootaa akka
fooyya'uuf barnoota dabalataa kennaaniifii jiru/0.5%/
Istaandaardii 6: Barsiisonni gosa barnootaa barsiisan irratti beekumsa gahaa qabu /3%/
Mul'istoota
6.1. Barsiisonni gosa barnootaa barsiisan irratti beekumsaa fi dandeettii gahaa qabu /1%/
6.2.Barsiisonni qabiyyee barnootaa barsiisanii jechoota salphaa muuhubata
danda'u fayyadamuun ni
ibsuuf /1%/
6.3.Barsiisonni yaad-rimeewwan ijoo barattoota isaaniif
karaa ifa ta'een ibsuun dhiyeessu /1%/

23
Istaandaardii 7: Barsiisonni mala baruu
barsiisuu mijaawaa fi ammayyaa ta'e fayyadamuun
hirmaannaa barattoota hunda guddisuuf gargaareera /3%/
Mul'istoota
7.1. Barsiisonni mala baruu barsiisuu adda addaa fayyadamuun barattoonni akka qoratan, akka
kalaqan, rakkoo furuuf
ofdanda'anii akka yaadan jajjabeessan /1%/
7.2.Barsiisonni hojii cimdii, garee fi hojii dhuunfaa yeroo barbaachis
aa ta'etti fayyadamaniiru . /1%/
7.3.Barsiisonni rakkoo baruu-barsiisuu furuuf qorannoo gochaa gaggeessanii jiru /1%/
Istaandaardii 8: Manni barnootichaa ragaa barattoota shamarraniifi barattoota barnoota fedhii
addaa qabachuun deeggarsa addaa ni kenna /3%/
Mul'istoota
8.1. Manni barnootaa ragaa barattoota barnoota fedhii addaa qabanii galmeessee ni qaba/0.5%/
8.2. Manni barumsichaa galma ga'iinsa barattoota barnootaa fedhii addaa qaban guddisuuf deeggarsa
addaa taasiseera /1%/
8.3. Manni barnootichaa galma ga'iinsa barat toota shamarranii guddisuuf deeggarsa addaa taasiseera
/0.5%/
Istaandaardii 9: Barsiisonni, dura bu'oonniifi supparvaayizaroonni sagantaa dagaagina
ogummaa walitti fufaa qabu /2%/
Mul'istoota
9.1. Barsiisonni, dura bu'oonni fi supparvaayizaroota buleeyy iin rakkoolee mana barumsichaa dursa
kennuudhaan moojuulota qopheessuun waggaatti yoo xiqqaate sa'aatii 60f hojiiwwan misooma
ogummaa walitti fufiinsa qabu mijaawaa ta'an hojjetaniiru . /1%/
9.2.Barsiisonni haaraan koorsii madaqiinsaa
meentoriiisaanii waliin hojjachuun xumuranii jiru/1%/
Istaandaardii 10: Barsiisonni sirna barnootaa nimadaaluu, sirni barnootichaas hiika kan qabu,
hirmaachisaafi sadarkaa guddinaafi fedhii barattoota kan guutuu
ta'uu isaa duubdeebii nikennu
akkasumas nifooyyessu /2%/
Mul'istoota
10.1. Barsiisonni sirna barnootaa mana barnootichaa amma jiru sirriitti beeku /0.5%/
10.2.Karoorri barannoo barsiisonni qopheessan sirna barnootaa biyyoolessaa, akkasumas dhimmoota
koorniyaa fi fedhii addaa waliin walsimu /1%/
10.3.Silabasii fi meeshaaleen sirna barnootaa biroo sadarkaa guddinaa fi fedhii barattoota dhuunfaa
ilaalcha keessa galchuu fi dhiisuu isaanii irratti yaadni kennameera/0.5%/
24
argatanii
Istaandaardii
jiru /3%/
Mul'istoot a
11: Iyyaaffannoon hojii barattootaa sirriidha, barattoonni duubdeebiita'esirrii
11.1. Manni barnootichaa qormaata/ battallee haala sirna barnootaatiifimurtaa'aatiin
gabatee / Table of
Specifications/qopheessa /0.5%/
11.2. Barattoonni qormaata bulchiinsa naannoo/magaalaa,zoonii/magaalaaxiqqaa, aanaa fi
wiirtuuwwan CRCqophaa'aniin madaalamu /0.5%/
11.3. Barsiisonni hojii madaallii walitti fufaa barattootaa haala barachuu barattoota isa xiqqaatiin yoo
gaggeessan yaadiddamaafi gocha walmadaalchisuu
/0.5%/
11.4. Barsiisonni xiinxala qabxii barattootaa irratti
bu'ureeffachuun deeggarsa nikennu /0.5%/
11.5. Barsiisonni barattootaaf
akkaataa raawwii hojii isaanii fooyyessuu danda'an irratti qajeelfama ni
kennu /0.5%/
11.6. Manni barnootichaa waa'ee galma ga'iinsa barattootaa maatiif gabaasa dhiyeessa, yaada isaaniis
ni argatu/0.5%/
Istaandaardii 12:Manni barnootichaa galmoota sagantaa qaqqabummaa barnootaa ,biyyoolessaa
/10%/ jira
gahumsa keessoo fi misooma damee barnootaa milkeessee
Mul'istoota
12.1. Daa'imman umriin isaanii barnootaaf gahe hundi mana barnootichaatti galmaa'anii jiru /2%/
12.2. Manni barnootichaa reetii simannaa dilboo karoorfate milkeessee jira /2%/
12.3. Manni barnootichaa reetii simannaa qulqulluu karoorfate milkeessee jira /1%/
12.4. Manni barnootichaa reeshiyoo koorniyaa karoorfate milkeessee jira /1%/
12.5. Manni barnootichaa harcaatii barattootaa haala karoorfateenhir' isee jira /2%/
12.6. Reetiin irra deebii barattootaa haala karooraatiin
' ateehir
jira / 2%/
Istaandaardii 13:Bu'aan qormaata daree, naannoo fi biyyaalessaa barattootaa galmoota naannoo fi
biyyaalessaa wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu Fooyya'iinsa agarsiiseera. /8%/
Mul'istoota
13.1. Barattoonni daree gosa barnootaa hundaanuu qabxii qorumsa daree 50%fi ol agataniiru/2%/
13.2. Deeggarsa addaa manni barnootichaa taasiseen barattoonni shamarranii hundi gosa barnootaa
hundaanuu qabxii qorumsa daree 50%fi ol agataniiru. /2%/
13.3. Sababa manni barnootichaa deeggarsa addaa taasiseen barattoonni fedhii addaa gosa barnootaa
barachaa turan hundaanuu qabxii qorumsa daree 50%fi ol agataniiru. /2%/
13.4. Firiiwwan barattoonni qorumsa naannoofi biyyoolessaatiin galmeessisan karoora qabameen

Istaandaardii 14: Barattoonni amala itti gaafatamummaa qabu, sonaawwan gaarii, aadaa waa
hubachuufi naannoo ofii eeguu agarsiisaniiru. /10%/
Mul'istoota
14.1. Barattoonni naamusa gaarii horachuun hawaasa mana barnootichaa ni kabaju, Walkabajuu, walis
ni gargaaru, akkasumas, gochoota hojimaata badaafi malaamaltummaasaa'u irratti/2%/
ni qab
14.2. Barattoonni qabeenyawwan mana barnootaa isaanii ni eegu/2%/
14.3. Barattoonni Sonaawwan, seerotaafi dambii mana barumsichaa hojirra oolchuudhaan
bu'aa

qabatamaa galmeessaniiru/2%/
14.4. Aadaan waliin jiraachuufi garaagarummaa
ul'atanmmariin hiikuun barattoota gidduutti jira/2%/
14.5. Barattoonni mana barnootaafi naannoo isaanii ni eegu/2%/
3.2. Dhimmoota Ijoo (Domain) 2- Haalaafi Naannoo Manneen Barnootaa Mijataa
Istaandaardii 15: Manni barnootichaa istaandaardoota daree barnootaa, gamoowwan biroo,
faasilitiiwwan, handhuura gabbisa barnootaafi sanadoota hojiirra oolmaa
kaa'aman guutee jira, waliinis kan walsimu ta'uu ibsameera . /4%/
Mul'istoota
15.1. Gamoowwan mana barnootaa istaandaardi
qophaa'e irratti kanhundaa'an ( ifaa gahaa
, bal'innifi
lafti keessoo mijaawaa waanta'eef) fedhiiwwan barattoota barnoota fedhii addaa kan
guutaniidha/1%/
15.2. Manni barumsichaa hira barataa-kitaabaa, hira daree-barataa, qajeelcha barsiisaa, kitaabolee
wabiifi Bireelii istaandaardii jiruun guuttateera. /0.5%)
15.3. Manni barnootaa istaandaardii: mana kitaabaa, laaboraatoorii, kutaa tajaajila gorsaa, handhuura
gabbisa barnootaa, lafa barattoonni itti taphataniifi faasilitiiwwan biroo guuteera. /1%/
15.4. Manni barnootichaa dokimeentii: imaammata barnootaafi leenjii, biluu piriintiwwan,
sagantaaleefi hammattoowwan naannoofi biyyoolessaa, heera Mootummaa Feederaalawaa
Dimokiraatawaa Itoophiyaa qajeelfamoota barbaachisoofi dambii ittiin bulmaataa mana
barnootichaa ni qaba/1/
15.5. Manni barnootichaa meeshaalee teekinoolojii quunnamtii kaayyoo baruu-barsiisuuf oolan
kanneen akka (raadiyoo, teeppii, kompitaraafiargachuu
kkf.) fi itti fayyadamuu ni danda'a /0.5%/

26
Istaandaardii 16: Manni barnootichaa adeemsa baruu barsiisuu fooyyessuufi hojiiwwan dursa
kennaniif raawwachuuf humna maallaqaa guutee jira/4%/
Mul'istoot a

16.1. Manni barnootichaa akkaataa

baay'ina barattootaatiin deeggarsa bilookii graantii argatee sirnaan
itti fayyadamee jira /1%/
16.2. Manni barnootaa isataandaardii
taa'een baajata school grantii fudhatee sirnaan hojirra
Oolcheera/1%/
16.3 Manni barnootichaa qabeenya (maallaqaan, meeshaafi humna namaatiin) maatiifi hawaasa,
Dhaabbata Miti Mootummaa (NGO), namoota dhuunfaa/jiraataa barattoota duraanii fi kkf irraa
walitti qabeera/1%/
16.4. Manni barnootichaa humna faayinaansii isaa cimsuuf madda galii uummateera. /0.5%/
16.5. Manni barumsichaa sanadoota faayinaansii haala gaariin qindaa'an qaba. /0.5%/
Istaandaardii 17:Manni barnootichaa naannoo hojii baruu barsiisuuf mijataa, nageenyi isaa
mirkanaa'e hawaasa mana barnootichaaf uumeera/4%/
Mul'istoota
17.1. Bal'inni lafa mana barnootichaa haaluma istaandaardiitaa'etiin/ 0.5%/
17.2. Manni barnootaa raga abbaa qabeenyummaa mirkanaa'e qaba /0.5%/
17.3. Manni barnootichaa doorsisaafi tutuqaa koorniyaahir'iseera/ 0.25%/
17.4. Gamoowwan mana barumsaa namoota miidhama qaamaa qaban dabalatee barattoota hundaaf kan
mijatudha /0.5%/
17.5. Manni barnootichaa dallaadhaan daangeefameera /0.5%/
17.6. Manni barnootichaa naga qabeessaafi wantoota adeemsa baruu-barsiisuu jeeqan irraa bilisa /.25%/
17.7. Manni barnootichaa kutaaleefi meeshaalee qulqullinaa barattoota shamarranii deeggaran qaba
/0.5%/
17.8. Manni barnootaa mana fincaanii istaandaardii eeggate, barattoota dhiiraafi shamarranii hojjattoota
deeggarsaa dabalatee barsiisota dhiiraaf idubartootaaf adda baheefi guyyaa guyyaan bishaaniifi
saamunaanqulqullaa'u qaba /0.5%/
17.9 Manni barumsichaa bishaan gahaa, qulqulluu fi qulqullaa'e barattoota hundaaf n i kenna. /0.5%/

27
Istaandaardii
Mul'istoota 18:gurmaa
Manni'anbarnootichaa
uumuun akkagareewwan barnootaa
gareetti hojjechuun adda addaa
guddateera . /3%/ haala gaariin
18.1 Manni barumsichaa kaayyoo fi ergama isaarrahojii oolchuuf sirna galtee, gurmaa'insaa fi
bulchiinsa barbaachisaa ta'e diriirsee jira . /1%/
18.2 Manni barumsichaa gareewwan barnootaa adda addaa kanneen kaayyoo, galma fi ergama mana
barumsichaa hubatanii fi raawwachuuf qophaa'oo ta'an uumeera. . /0.5%/
18.3 Murtee kennuu irratti hirmaachuun supparviizyinii keessootiin wal deeggaraa turaniiru/0.5/
18.4 Hoggantoonni mana barnootichaa, barsiisonni, barattoonni fi hojjettoonni deeggarsaa, naamusa
kan qaban, kabaja ogummaa kan qabaniifi mana barumsichaa tajaajiluuf kutannoo kan qaban
ta'uu ibsameera/0.5%/
18.5. Hojiiwwan bu'a qabeessa ta'an raawwachuuf dandeettii ogummaa fi gahumsa hoggansa
barbaachisaa ta'e uumamee jira/0.5%/

3.3. Dhimmoota Ijoo /Domain/ 3- Hoggansa mana barnootaa

Istaandaardii 19: Manni barnootaa
Mul'ata, Ergamaafi Sonaawwan Waliinii Qaba /3%/

Mul'istoota

19.1. Manni barnootichaa dhimmamtoota hirmaachisuun

ul'ata, m
ergamaafi sona isaa
qopheeffateera /2%/
19.2. Ittiin bulmaatinni mana barnootichaa sanadoota imaammataa barnootaafi leenjii biyyoolessaa
waliin kan deemaan, qajeeltoowwan fi sonaawwan mana barnootichaa wajjin ta'ee
kan walsiman
hojiirra akka oolu ta'eera. /1%/
Istaandaardii 20: Manni barnootichaa karoora
Fooyya'iinsa mana barnootaa hirmaachisaa
ta'e
qopheesse jira/3%/
Mul'istoota
20.1. Manni barnootaa dhimmamtoota hirmaachisuun dhimmoota dursa argachuu qaban adda baasee
jira /1%/

Istaandaardii 21:Hoggansi mana barnootichaa fi qaamoleen itti gaafatamummaa qaban

qophii adda addaa karoorri akka yeroo, qulqullina
a fi baay'ina barbaadamuun hojiirra
ooluu fi dhiisuu isaa hordofa
. /2%/
Mul'istoota

21.1. Hawaasni mana barnootichaa karoorri gurmaa'insa mana barnootichaa sirnaan karoorfamee
hojiirra ooluufi dhabuu isaa ni hordofa; rakkooleef furmaata nikenna /0.5%/
21.2. KoreenFooyya'iinsa mana barnootaa hojirra oolmaa sagantaa mana barnootichaa ni-hordofa;
deeggarsa adda addaas nitaasisa/0.5/
21.3. Koreen madaallii DOW karaa itti fufiinsa qabuun hojirra ooluu isaa nihordofa; qaawwolee
fooyya'uu qaban adda baasa; deeggarsa ni kenna. /0.25%/

21.4. Hoggansi mana barnootichaa adeemsa baruu-barsiisuufi hojirra oolmaa karoora gummiiwwanii ni
hordofa; deeggarsa nikenna. /0.25%/
21.5. Manni barnootaa qaamoleebu'aa gaarii galmeessisan ni jajjabeessa; beekamtii ni kenna. /0.5%/

Istaandaardii 22: Manni barnootichaa sirna qabeenya namaa, maallaqaa fi meeshaa sirnaan itti
fayyadamuu danda'u diriirsee hojiirra oolcheera ./3%/
Mul'istoota
22.1. Manni barnootichaa sirna odeeffannoo walitti qabuu, kuusuu fi itti fayyadamuu diriirsee hojiirra
oolcheera /0.5%/
22.2. Barsiisonni mana barnootichaa gosa barnootaa ittiin eebbifaman barsiisaa jiru/0.5%/
22.3. Dura bu'oonnifi hojjattoonni deeggarsaa gosa barnoota ittiin eebbifamaniin hojjachaa jiru/0.5%/
22.4. Gamoowwan, faasilitiiwwaniifi ciicatoonni dabalataa sirnaan faayidaaf oolaa jiru/0.5%/
22.5. Baajanni mana barnootichaa karoora Fooyya'iinsa mana barnootaa keessatti dhimmoota dursa
argachuu qabaniif akkataa murteewwan qaamolee dhimmi ilaallatuun sirnaan hojirra oolaa jira/0.5%/
22.6. Manni barnootichaa ciicatoota Sirni itti fayyadama wiirtuu leecalloo waliiniifi ciicatoota
dhaabbilee hawaasummaa naannoo waan diriireef adeemsi baruu-barsiisuu
fooyya'eera /0.5%/

29
Istaandaardii 23: Barsiisota, hoggantootaafi hojjattoota mana barumsaa gidduutti waliigaltee
gaarii; miirri ittigaafatamummaafi gochoota malaammaltummaaqabsaa
irratti 'uu n ni jira/6%/
Mul'istoota
23.1. Hoggansi, barsiisotnifi hojjattoonni deeggarsaa mana barnootichaa barattoota isaaniif jaalalaafi
simannaa gaarii waan taasisaniif barachuun barattootaa dabalee jira/2%/
23.2. Aadaan walgargaaruufi waliin hojjachuu hoggantoota, barsiisotaafi hojjattoota deeggarsaa mana
barnootichaa gidduu ni jira/2%/
23.3. Hoggantootni, barsiisotnifi hojjattootni deeggarsaa mana barumsaa gochi malaammaltummaa
qaanessaata'uu hubatanii miira itti gaafatamummaan hojjatu/2%/
3.4. Dhimma ijoo (Domain) 4- Hirmaannaa hawaasaa
Istaandaardii 24: Manni barnootichaa maatiifi hawaasa
naannoo waliin tumsa bu'a qabeessa ta'e
qaba/3%/
Mul'istoota
24.1. Manni barnootichaa maatiin adeemsa baruu barsiisuu keessatti akka hirmaatan ni jajjabeessa;
akkasumas sadarkaa mana barumsaafi dareetti hirmaannaa akka taasisan maatii ni jajjabeessa/0.5%/
24.2. Manni barnootichaa maatiifi hawaasa naannoof dhimmoota barachuu barattootaafi kanneen biroo
irratti odeeffannoo wayitaawaa sagantaa idileetiin ni kenna; duub-deebii ni fudhata/0.5%/
24.3. Ijoolleen barnoota isaaniin akka ciman maatiin mana keessatti ni jajjabeessu; ni gargaaru/0.5%/
24.4. Maatiiwwan barattootaa hojii gamtaa maatii, barsiisotaafi barattootaatti ni hirmaatu/0.5%/
24.5. Manni barnootichaa hawaasa naannoo akka wiirtuu fakkeenyummaatti tajaajila/0.5%/
24.6. Maatiiwwan raawwii mana barnootichaatti quufuu isaanii ragaan agarsiisu ni jira/0.5%/
Istaandaardii 25: Manni barnootichaa maatiiwwan, hawaasa naannoofi dhimmamtoota wajjin
walitti dhufeenya cimaa uumuu isaatiin deeggarsa itti fufiinsa qabu argachuu
danda'eera /6%/
Mul'istoota
25.1. Manni barnootichaa maatiiwwan, hawaasa naannoofi dhaabbilee biroo wajjin walitti dhufeenya
cimaa uumuu isaatiin deeggarsa argatee jira/3%/
25.2. Hirmaannaan maatiiwwaniifi hawaasa naannoo dabalaa waan dhufeef miira abbummaan mana
barnootaa hoogganuu uumamee jira/3%/

30

Dhimmoota Ijoo Hundaaf gulantaa kennuuf kan Gargaaran (Rating Scale)

ooyya'iinsa
 Raawwiin
Manni
fudhatama
Adeemsabarnootichaa
ittikaroora
qabufufiinsa
akkabaasuu,
qabu
karoora
gaariitti
jiraachuu
fyaadeeragaaleen
a qopheessee
qooda fudhattoota
gamaaggamuufi agarsiisan
qaba. yeroo
madaallii jiru.
hundaan
yerootti
4. Istaandaardii ol taasifamu keessatti qooda fudhattoonni hundi nihirmaatu. Tarsiimoon
sadarkaa bu'uuraatti hojiirra oola.
Ragaan itti fufiinsa sagantaa f
ooyya'iinsa mana barumsaa agarsiisan
ragaa amanamaa irratti hundaa'a ( of madaalliin qooda fudhattoota
dhimmi ilaallatu waliin gaggeeffame jijjiirama amala
baay'ee gaarii
agarsiisa.)
Manni barnootichaa hojiiwwan baay'ee haala karoorfateen hojjjetee jira.
Karaa tarsiima'aa ta'een hanqinootaa fi ciminoota jiran adda baasee
3.IStandardii kan guuteragaan deeggaramuun hojjechaa jira. (of madaalliin dhimmamtoota
ilaallatu wajjin taasifames gaariiagarsiisa.)
bu'aan argame sadarkaa

Manni barnootaa ciminootaafi gochoota jijjiiramaa amala gaarii adda

2. Fooyya'aa kan Jiru
1.Istaandaardii Gadi
bahan xiyyeeffannoo keessa galchuun karoora qopheeffatee jira;
tarsiimoo raawwiis qopheessuuisaatiif ragaaniqaba; hojiiwwan
fooyya'iinsa fiduu danda'an tokko tokko jalqabamanii jira. (Of
madaalliin dhimmamtoota ilaallatu wajjin taasifames
bu'aan argame
giddu-galeessa agarsiisa).
Manni barnootichaa dhimmoota fooyya'iinsa barbaadan adda b aasuu
akka jalqabe ragaaleenmul'isu. ni Haa ta'u malee, hanga ammaatti
karoorri fooyya'iinsaa hin jiru ( of madaalliin qooda fudhattoota dhimmi
ilaallatu waliin gaggeeffame bu'aa n argame giddugaleessaa gadi

Istaandaardii 1: Manni barnootichaa dura bu'oota, barsiisotafi hojjettoota deeggarsaa gahaa haala barbaadameen leenji'an qaba /4%/
Mul'is toota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
'

1.1. Dura bu'oonniifi Durabu'aafi barsiisotni Durabu'aafi barsiison Dura bu'aafi barsiisonni Dura bu'aafi barsiisonni
barsiistonni hundi hayyama Walakkaa ni 50%-69% ta'an 70%-89% ta'an waraqaa 90%fi olta'an waraqaa
ogummaa akkasumas ragaa waraqaa gadii ta'an
raga gahumsaafiwaraqaa raga ragaagahum saa fi
sartifikeetii beekamitii qabuufibeekamtii agarsiisu gahumsaafi beekamtiibeekamtii agarsiisu raga gahumsaafi beekamtii
agarsiisu qabaachuu
mirkanaa'e qabu /1.5%/ qabaachuu agarsiisu qabaachuu qabaachuu
1.2. Manni barnootichaa Manni barnootaa Manni barnootaa Manni barnootaa
hojjettoota deeggarsaa akkaataa hojjettoota deeggarsaa 50%- hojjettoota deeggarsaahojjettootaa deeggarsaa Manni barnootaa hojjettoota
istaandardiittin sartafikeetii kanragaa
50% gadi ta'an waraqaa
69% ta'an
waraqaa raga %70-%89 ta'an waraqaa deeggarsaa 90%fi
olta'anwaraqaara gaaistaandaardii
qaban qaba /1%/ istaandaardiin taa'e
qabaachuu istaandaardiin taa'e
raga istaandaardiin taa'e
qabaachuu ntaa'eqabaachuu
qabaachuu
1.3. Manni barnootichaa Manni
ogeessa qajeelchaafi gorsaaManni barnootaa ogeessaManni barnootaa Manni barnootaa ogeessabarnootaaogeessakaawunsiliingiil
ogeessa fookaalii gaayidaansiifi eenjiigahaa fi ogummaaqabuqaba.
(guidance and counselling)gaayidaansiifi
kaawunsiliingii hin qabu gaayidaansiifi kaawunsiliingii leenjii Ogeessa kana
qaba/0.5%/ kaawunsiliingii qaba gahaafi ogummaa qabuqabafayyadameedeeggarsahawaasanaa
nnoo mana barnootaaftaasise.
1.4. Manni barnootichaa Manni barumsaa barsiisaaManni barnootaa
barsiisaa fookaalii Manni barnootaa barsiisaa
barsiisota barnoota fedhii barnoota fedhii addaa barnoota fedhii addaaManni barnootaa barsiisaabarnoota fedhii addaa (BFA)
barnoota fedhii addaa leenji'e qaba. Ogeessa kana
addaatiin eebbifan qaba/1%/(BFA) leenji'e hin qabu. Ogummaafi
(BFA) qaba. Garuu, (BFA)
leenjii hin tiin leenji'eqaba. fayyadamee deeggarsa hawaasa
qabu. naannoo mana barnootaaf taasise.

32
Istaandaardii 2: Barachuufi hirmaannaan barattootaa dabalee jira /3%/
Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
2.1. Barattoonni qabxii isaanii Barattoonni irra caalaan Barattoonni irra caalaan isaaniiBarattoonni hundiisaanii Barattoonni hundi hojiii saanii cimanii
fooyyessuuf galma kaa'atanii jiru isaanii hojii isaanii hojiii saanii cimanii nihojjetan hojiii saanii cimanii nihojjetan. Cimanii hojjechuun mana
/0.5/ cimanii hin hojjetan. nihojjetan. barnootaa biroof modeelatti ilaalama.
2.2. Barattootni gaafii gaafachuufi Barattoonni hedduu Barattoonni hedduu Barattoonni hunduu Barattoonni hunduu gaafachuufi
deebisuu irratti si'aa'inaan hirmaatu gaafachuufi deebisuu gaafachuufi deebisuu irratti gaafachuufi deebisuu irratti deebisuu irratti si'aa'inaan hirmaatu.
(1%) irratti baay'inaan hin baay'inaan hirmaatu. si'aa' inaan hirmaatu. Sababa kanaaf bu'aan barattootaa
hirmaatan baay'ee gaariifi waldorgommii gaafiifi
deebii manneen barnootaa biroo irratti
qabxii gaarii galmeessu.
2.3. Barattoonni gurmaa'insa Barattoonni gurmaa'insa Barattoonni hedduu Barattoonni hunduu Manni barnootaa qajeelfama addaa
barnootaa fayyadamuun walgargaaru barnootaa fayyadamuun gurmaa'insa barnootaa gurmaa'insa barnootaa uumuun barattoonni gurmaa'insa
(0.5%) wal hin gargaaran fayyadamuun walgargaaruu fayyadamuun walgargaaru. barnootaa fayyadamuun akka
jalqabanii jiru. walgargaaran taasisee jira.
2.4. Barattoonni hunduu gumiiwwanBarattoonni baay'een Barattoonni walakkaan Barattoonni baay'een Manni barnootaa barattoota hunda
adda addaa keessatti si'aa'inaan ni gumiiwwan garagaraa gumiiwwan garagaraa keessatti gumiiwwan garagaraa gumiiwwan adda addaa keessatti
hirmaatu (0.5%) keessatti hin hirmaatan nihirmaatu. keessatti nihirmaatu. hirmaachisa niijiru. Hirmaannaan
isaanii kun mana barnootaa kana akka
moodeelaatti kan biroof ta'ee ilaalama.
2.5. Barattoonni shamaranii gumii Barattoonni shamarranii Barattoonni shamarranii Barattoonni shamarranii irra Manni barnootaa barattoota shamarranii
koornayaa keessatti si'aa'inaan hedduu isaanii gumii walakkaa ta'an gumii caalaan isaanii gumii hunda gumiiwwan adda addaa keessatti
hirmaatu (0.5%) koornayaa irratti hin koornayaa irratti hirmaatu koornayaa irratti nihirmaatanhirmaachisuun moodeela ta'eera.
hirmaatan
2.6.Barattoonni paarlaamaa Barattoonni baay'een Barattoonni baay'een Barattoonni hunduu Manni barnootaa barattoota hundaa
daa'im maniifi kaawunsilii gumiiwwan Paarlamaa gumiiwwan Paarlamaa gumiiwwan Paarlamaa gumii paarlaamaa daa'immaniifi
barattootaa keessatti daa'immaniifi kaawunsilii da a'immaniifi kaawunsilii daa'immaniifi kaawunsilii kaawunsilii keessatti miseensa
hirmaachuun murtee barattootaa keessatti hin barattootaa keessatti barattootaa keessatti taasiseera. Barattoonni hunduu dhimma
hirmaatan hirmaachuun adeemsa baruu hirmaachuun adeemsa baruubaruu barsiisuu irratti akka hirmaatan
kennuuf keessatti qooda barsiisuu ilaalchisee murtee barsiisuu murtee kennuu taasisa. Kun immoo mana barnootaa
fudhataniiru/0.5%/ kennuu keessatti si'aa'inaan
nihirmaatu.
keessatti si'aa'inaan
nihirmaatu.
kan biroof akka moodeelaatti ta'ee
ilaalama.

33

Istaandaardii 3: Barattoonni barnoota isaaniitiin

Fooyya'iinsa agarsiisanii jiru /3%/

Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
3.1. Barattoonni yerooBarattoonni hedduu Barattoonni muraasni Barattoonni hunduu yerooBarattoonni hunduu yeroo
barnootaa isaanii osooyeroo isaanii seeraan yeroo isaanii seeraan isaanii seeraan itti isaanii seeraan itti fayyadamu.
hin qisaasessin sirrittiitti hin fayyadaman. itti hin fayyadaman. fayyadamu. Kana gochuun isaanii mana
itti fayyadamaniiru barnootaa kana gaarii taasisee
/1%/ jira.
3.2. Barattoonni waa Barattootni ofiii Barattootni ofiii Barattootni ofiii saaniitiin Barattootni ofiii saaniitiin
uumuuf, qorannoo saaniitiin kaka'umsa saaniitiin kaka'umsa kaka'umsa fudhatanii kaka'umsa fudhatanii waan
gaggeessuufi rakkoo fudhatanii waan haaraafudhatanii waan haaraawaan haaraa uumuu, haaraa uumuu, qorannoo
isaaniitiifi kanneen uumuu, qorannoo uumuu, qorannoo qorannoo gaggeessuufi gaggeessuufi rakkoolee naannoo
naannoo isaanii jiru gaggeessuufi gaggeessuufi rakkoolee naannoo isaaniitti argamu hiikuufi fala
hiikuuf kaka'um sa rakkoolee naannoo rakkoolee naannoo isaaniitti argamu hiikuufi kaa'un baay'ee gaarii ta'anii
agarsiisaniiru /0.5%/ isaaniitti argamu isaaniitti argamu fala kaa'u amaleeffatan. jiru.
hiikuufi fala kaa'u hin hiikuufi fala kaa'u
danda'an. jalqaban.
3.3. Barattoonni Barattoonni hedduu Barattoonni hedduu Barattoonni hunduu Barattoonni hunduu barnoota
barbaachisummaan barnoota baratan barnoota baratan barnoota baratan hunda baratan hunda faayidaa walqixaa
gosa barnootaa baratan hunda faayidaa hunda faayidaa faayidaa walqixaa kennaniifii baratu. Inni kun
hundaa walqixa walqixaa kennaniifii walqixaa kennaniifii kennaniifii baratu. manneen barnootaa keessatti
hubataniiru /0.5%/ hin baratan. baratu. baratamaadha.
3.4. Barattoonni Barattoonni Barattoonni hedduu Barattoonni hunduu hojii Barattoonni hunduu hojii daree,
qorumsa walirraa Qormaataa/madaallii amala hojii daree, hoji-daree, hoji-manee, hoji-manee, qormaataafi hojii
garagalchuun wal irraa garagalchuunmanee, qormaataafi qormaataafi hojii pirojektii
pirojektii ofiiisaanii hojjetu.
jibbisiisaa akka ta'e hojii pirojektii ofiiisaanii hojjetu. Sababa kanaaf, kan biroo irraa
hubatanii jiru /1%/ hubannoo qabu. /%1/ hin ofiiisaanii hojjechuu waraabuun hawaasa hunda
qaanessaa ta'uu
qaban. biratti jibbisiisaa ta'ee ilaalama.

34
 Istaandaardii 4: Barattoonni mana barnootaa isaaniitiif ilaalcha gaarii qabu /2%/
Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
4.1. Barattoonni manni
Barattoonni hedduu tajaajilaBarattoonni hedduu tajaajilaBarattoonni hunduu Barattoonni hunduu tajaajila manni
tajaajila manni barnootaa kennuuf manni barnootaa kennuuf tajaajila manni barnootaa barnootaa kennuuf gahumsa
barnootichaa gahumsa barsiisaa, hanqina gahumsa barsiisaa, kitaabakennuuf gahumsa barsiisaa,barsiisaa, kitaa babarataa, kitaabilee
kitaaba barataa, hanqina barataa, kitaabilee wabii kitaaba barataa, kitaabileewabii bulchiinsa mana barnootaa
kennuufitti
quufanii jiru kitaabilee wabii bulchiinsa bulchiinsa mana barnootaawabii bulchiinsa mana irratti gammadoodha.
mana barnootaa irratti irratti gammadoodha. barnootaa irratti
Inni kun
manneen barnootaa biroof akka
/0.5%/ gammadoomiti. gammadoodha. moodelatti fudhatama.
4.2. Barattoonni Barattootni muraasni Barattootni baay'een Barattootni hunduu Barattootni hunduu hojiiwwan
hojii mana hojiiwwan misoomaa, suphaa,hojiiwwan misoomaa, hojiiwwan misoomaa, misoomaa, suphaa, naamusaafi
naamusaafi qabeenya mana suphaa, naamusaafi suphaa, naamusaafi qabeenya mana barnootaa keessa
barnootaatiif barnootaa keessa jiruuf qabeenya mana barnootaaqabeenya mana barnootaajiruuf deeggarsa nitaasisu. Mana
deeggarsa
nitaasisu /0.25%/ deeggarsa nitaasisu. keessa jiruuf deeggarsa keessa jiruuf deeggarsa barnootaa kana akka modeelaatti
nitaasisu. nitaasisu. fudhatama.
4.3.Barattoonni Barattoonni hedduu barsiisotaBarattoonni walakkaa ta'an Barattoonni hedduu Barattoonni hunduu barsiisota
barsiisaa/tu isaaniidanda'an
isaanii haalaan madaaluu hinbarsiisota isaanii haalaan barsiisota isaanii haalaan isaanii haalaan madaaluu danda'an.
Adeemsi iftoominaan barsiisota
sirriitti madaaluu madaaluu hin danda'an madaaluu danda'an.
isaanii madaalan akka muuxannoo
danda'anii jiru
/0.5%/ gaariitti manneen barnootaa biroof
ilaalamuu danda'ama.
4.4.Barattoonni Barattootni hedduu hawaasaBarattootni walakkaan Barattootni hedduu Barattootni hedduu hawaasa
hawaasa mana naannoo mana barnootaan alahawaasa naannoo mana hawaasa naannoo mana naannoo mana barnootaan ala
barnootichaa jiraniif kabaja hin qaban. barnootaan
kabaja qabu.
ala jiraniif barnootaan ala jiraniif jiraniif kabaja qabu. Haalli kun
kabaja qabu. mana barnootaa kana akka
hundaa nikabaju modeelaatti ilaalama.
/0.25/
4.5. Barattoonni Barattoonni qajeelfama manniBarattoonni walakkaan Barattoonni irra caalaan Barattoonni hunduu qajeelfama
qajeelfamootaafi barnootaa kennu hin fudhatan;
isaanii qajeelfama manni qajeelfama manni manni barnootaa kennu fudhatanii
dambiiwwan mana hojii irra hin oolchan barnootaa kennu fudhataniibarnootaa kennu fudhataniihojii irra oolchan. Kana gochuu
barnootichaa hojii irra oolchan hojii irra oolchan isaaniitiin barattoota mana
fudhachuun hojiirra barnootaa biroo jiraniif akka
oolchanii jiru fakkeenya gaariitti fudhataman.
/0.5%/
35

Istaandaardii 5: Barsiisuun sirriitti karoorfamee jira, meeshaalee deeggarsa barnootaa mijatoo ta'an ittini fayyadamu akkasumas qabxii
olaanoo galmeessisuuf kan kaayyeffateedha /3%/
Mul'istoota
5.1. Karoorri barnootaa
1.Istaandaardii Gadi
Barsiisonni baay'een
2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
Barsiisonni hedduun Barsiisonni hunduu karoora Barsiisonni hunduu karoora barsiisuu fi
barsiisotaa kaayyoo barnootaa,karoora guyyaa qabaatan karoora guyyaa kaayyoo, barsiisuu fi kaayyoo, qabiyyee fikaayyoo, qabiyyee fi maloota barsiisuu
qabiyyee, malaafi kkf sirnaan ofillee kaayyoo, qabiyyee fi qabiyyee fi maloota maloota barsiisuu sirritti of keessa sirritti of keessa qabu niqabu. Barsiisaan
keessatti qabateedha /0.5%/ mala barsiisuu of keessatti barsiisuu sirritti qo phaa'e qabu niqabu shaakallii akkasi qabu kanneen biroof
kan sirnaan hamate miti niqabu fakkeenyadha
5.2. Barsiisonni meeshaalee Barsiisonni hedduun Barsiisonni baay'een Barsiisonni hunduu meeshaalee Barsiisonni hunduu meeshaalee gargaarsa
deeggarsa barnootaa oomishanii meeshalee deeggarsa maloota gargaarsa gargaarsabarnootaaqopheessuunbarnootaa qopheessuun daree keessatti
itti fayyadamanii jiru /0.5%/ barnootaa hin qopheeffatanbarnootaa qopheessanis itti daree keessatti nifayyadamu nifayyadamu. Shaakalliin barsiisaas
hin fayyadama kanneen biroof fakkeenya ta'ee ra
5.3. Barsiisonni odeeffannoo Barsiisoonni baay'een Bariisonni walakkaan Barsiisonni harki caalaan Barsiisonni hunduu odeeffannoo fi
teekinoolojii barnootaa sirriitti odeeffannoo fi teekinoloojiiodeeffannoo fi odeeffannoo fi teekinoloojii teekinoolojii komunikeeshiniitti haala
fayyadamanii jiru (raadiyoo, komunikeeshiniitti haala teekinoloojii komunikeeshiniitti haala sirriin sirriin nifayyadamu.anarraa K kan ka'e
TV, kompiitara kkf) /0.5%/ sirriin hin fayyadaman komunikeeshiniitti haala nifayyadamu fedhiin barachuu barattootaa baay'ee
sirriin nifayyadamu dabaleera
5.4.Barsiisonni kiitii Barsiisonni harki caalaan Barsiisonni harki Barsiisonni harki caalaan Barsiisonni hunduu kiitiwwan
saayinsii/laaboraatortii sirriitti kiitiwwan walakkaan kiitiwwan kiitiwwan saayinssi/laaboratoriittisaayinssi/laaboratoriitti qixa sirrin
itti fayyadamanii jiru /0.5/ saayinssi/laaboratoriitti qixasaayinssi/ laaboratoriitti qixa sirrinni fayyadamu nifayyadamu. Kun immoo manneen
sirrin hin fayyadaman qixa sirrin nifayyadamu barnootaa biroof moodela ta'eera
5.5.Barsiisonni akka barattoonniBarsiisonni hedduun Barsiisonni hedduun Barsiisonni hundinuu barattoonniBarsiisonni hundinuu barattoonni waantota
meeshaalee naannotti argamanbarattoonni waantota barattoonni waantota waantota naannoo isaanitti naannoo isaanitti argaman fayyadamanii
fayyadamuunbarnoota naannoo isaanitti argaman naannoo isaanitti argamanargaman fayyadamanii barnootabarnoota saayin sii fi teekinoloojii bu'a
saayinsiitiifi teekinoolojii bu'a fayyadamanii barnoota fayyadamanii barnoota saayinsii fi teekinoloojii bu'a qabeessa akka ta'anif nijajjabeessu.
qabeessa akka ta'u saayinsii fi teekinolojii bu'a saayinsii fi teekinoloojii qabeessa akka ta'anifnijajjabeessu Kanarra kan ka'e manni barnootaa bu'aa
jajjabeessanii jiru /0.5/ qabeessa akka ta'uuf hin bu'a qabeessa akka ta'anif qabatamaa galmeessire.
jajjabeessan nijajjabeessu
5.6. Barsiisonni barattonni Barattoonni barnoota isaaniiBarattoonni barnoota Barattoonni barnoota isaanii akkaBarattoonni barnoota isaanii akka
barnoota isaaniitiin akka akka fooyyeffataniifi bu'aa isaanii akka fooyyeffataniifi bu'aa qabeessa fooyyeffataniifi bu'aa qabeessa akka
milkaa'anfi bu'aan barachuu qabeessa akka ta'aniif fooyyeffataniifi bu'aa akka ta'aniif barsiisonni hunduu ta'aniif barsiisonni hunduu barnoota
barattootaa akka fooyya'uuf barsiisonni barnoota qabeessa akka ta'aniif barnoota dabalataa nikennu dabalataanikennu. Kanarraa kan ka'e,
barnoota dabalataa kennaaniifiidabalataa hin kennine barsiisonni hedduun barattoonni qabxii gaarii galmessissuun,
jiru/0.5%/ barnoota dabalataa garaagarumman qabxii isaaniis xiqqatera
nikennu

36
Istaandaardii 6: Barsiisonni gosa barnootaa barsiisan irratti beekumsa gahaa qabu /3%/
Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa k an Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
6.1. Barsiisonni gosa Barsiisonni hedduun Barsiisonni hedduun Barsiisonni hedduun gosa Barsiisonni hedduun gosa
barnootaa barsiisan gosa barnoota gosa barnoota barnoota barsiisanii barnoota barsiisanii
irratti beekumsaa fi barsiisanii beekumsaabarsiisanii beekumsaabeekumsaa fi dandeettii beekumsaa fi dandeettii
dandeettii gahaa qabufi dandeettii gahaa hinfi dandeettii gahaa hingahaa qabu gahaa qabu. Kanarraa kan
/1%/ qaban qaban ka'e, baratto onni itti
quufinsa bu'aa barsiisaa
isaanii ibsu
6.2. Barsiisonni Barsiisonni hedduun Barsiisonni Barsiisonni hunduu jechootaBarsiisonni hunduu jechoota
qabiyyee barnootaa jechoota salphaa ta'e walakkeessi jechoota salphaa ta'e fayyadamuun salphaa ta'e fayyadamuun
barsiisanii jechoota fayyadamuun qabiyyeesalphaa ta'e qabiyyee barnootaa isaaniiqabiyyee barnootaa isaanii
salphaa hubatamuu barnootaa isaanii fayyadamuun qabiyyeebarattoota isaaniif ni ibsu barattoota isaaniif niibsu.
danda'u fayyadamuun barattoota isaaniif hin barnootaa isaanii Kanarraa kan ka'e, fedhiin
ni ibsuuf /1%/ ibsan barattoota isaaniif ni barattootaa barnootaaf
ibsu qaban dabaleera
6.3. Barsiisonni yaad-Barsiisonni hedduun Barsiisonni Barsiisonni hedduun Barsiisonni hunduu yaadota
rimeewwan ijoo yaadota ijoo barattootawalakkeessi yaadota yaadota ijoo barattoota ijoo barattoota isaaniif
barattoota isaaniif isaaniif sirriitti hin ijoo barattoota isaaniifisaaniif sirriitti ni ibsu sirriitti ni ibsu. Kanarraa
karaa ifa ta'een ibsuun ibsan sirriitti hin ibsan kan ka'e, hirmaannaa fi
dhiyeessu /1%/ fedhiin barachuu barattootaa
dabaleera

37

Istaandaardii 7: Barsiisonni mala baruu barsiisuu mijaawaa fi ammayyaa ta'e fayyadamuun hirmaannaa barattoota
hunda guddisuuf gargaareera /3%/
Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
7.1. Barsiisonni mala Barsiisonni hedduun Barsiisonni hedduun Barsiisonni hunduu malootaBarsiisonni hunduu maloota
baruu barsiisuu adda mala baruu barsiisuu maloota baruu baruu barsiisuu baruu barsiisuu dadammaqina
addaa fayyadamuun aadaatti fayyadamuunbarsiisuu dadammaqina qabu qabu garaagaraa
barattoonni akka barsiisu dadammaqina qabu garaagaraa fayyadamuun fayyadamuun barattonni akka
qoratan, akka kalaqan, garaagaraa barattonni akka qoratan, qoratan, akka kalaqan, rakkoo
rakkoo furuuf fayyadamuun akka kalaqan, rakkoo furaniifuranii fi of danda'anii
ofdanda'anii akka barattonni akka fi of danda'anii yaadan yaadan
yaadan jajjabeessan qoratan, akka kalaqan,nijajjabeessu nijajjabeessu.Kanarraa kan
/1%/ rakkoo furanii fi of- ka'es, hirmaannaan
danda'anii yaadan barattootaa dabaleera
nijajjabeessu
7.2. Barsiisonni hojii Barsiisonni hedduun Barsiisonni hedduun Barsiisonni hunduu yeroo Barsiisonni hunduu yeroo
cimdii, garee fi hojii hojii cimdii, hojii yeroo barbaachisaa barbaachisaa ta'etti hoj ii barbaachisaa ta'etti hojii
dhuunfaa yeroo garee fi hojii dhuunfaata'etti hojii cimdii, cimdii, hojii garee fi hojii cimdii, hojii garee fi hojii
barbaachisaa ta'e tti hin fayyadaman hojii garee fi hojii dhuunfaa nifayyadama dhuunfaa nifayyadama.
fayyadamaniiru. /1%/ dhuunfaa nifayyadama Kanarraa kan ka'e,
hirmaannaan barattootaa
dabaleera.
7.3. Barsiisonni rakkooBarsiisonni hedduun Barsiisonni Barsiisonni hunduu rakkoo Barsiisonni hunduu rakkoo
baruu-barsiisuu furuufrakkoo baruuf walakkeessi rakkoo baruu barsiisuu furuuf baruu barsiisuu furuuf
qorannoo gochaa barsiisuu furuuf baruu barsiisuu furuufqorannoofi qo'annoo gochaa qorannoofi qo'annoo gochaa
gaggeessanii jiru /1%/qorannoofi qo'annoo qorannoofi qo'annoo nigaggeessu nigaggeessu. Gochaan kun
gochaa hin gaggeessangochaa nigaggeessu immoo manneen barnootaa
biroof fakkenya ta'ee
argameera

38
Istaandaardii 8: Manni barnootichaa ragaa barattoota shamarraniifi barattoota barnoota fedhii addaa qabachuun
Deeggarsa addaa ni kenna /3%/
Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
8.1. Manni barnootaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa karaa Manni barnootichaa ragaalee
ragaa barattoota ragaalee waa'ee karaa guutuu ta'een guutuu ta'een ragaalee waqtaawaa barattoota barnoota
barnoota fedhii addaabarattoota barnoota ragaalee waa'ee waa'ee barattoota barnoota fedhii addaa qindeesse niqaba,
qabanii galmeessee nifedhii addaa qindeessebarattoota barnoota fedhii addaa qindeesse akkasumas teekinoloojii
qaba/0.5%/ hin qabu fedhii addaa qindeesseniqaba hammayyaa fayyadamuun raga
hin qabu niqabata
8.2. Manni Manni barnootichaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa barattoota
barumsichaa galma barattootabarnoota barattoota barnoota barattoota barnoota fedhii barnoota fedhii addaaf
ga'iinsa barattoota fedhii addaaf fedhii addaaf deeggarsaaddaafdeeggarsa addaa deeggarsa addaa taasisuun
barnootaa fedhii addaadeeggarsa addaa addaa taasisuun taasisuun milkaa'ina milkaa'ina barattoota dabaluuf
qaban guddisuuf taasisuun milkaa'ina milkaa'ina barattoota barattoota dabaluuf tattaaffitattaaffi cimaani taasisa. Sirna
deeggarsa addaa barattoota dabalaa hindabaluuf tattaaffi cimaa nitaasisa kanas diriirse jira
taasiseera /1%/ jiru muraasa nitaasisa
8.3. Manni Manni barnootichaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa
barnootichaa galma hirmaannaa barattootahirmaannaa barattoota hirmaannaa barattoota hirmaannaa barattoota
ga'iinsa barattoota shamarranii dabaluuf shamarranii dabaluuf shamarranii dabaluuf shamarranii dabaluuf
shamarranii guddisuufdeeggarsa addaa deeggarsa muraasa deeggarsa addaa cimaa ta'e deeggarsa addaa cimaa ta'e
deeggarsa addaa taasisa hinjiru. nitaasisa nitaasisa nitaasisa. Sirna kanas diriirse
taasiseera /0.5%/ jira

39

Istaandaardii 9: Barsiisonni, dura bu'oonniifi supparvaayizaro onni sagantaa dagaagina ogummaa walitti fufaa qabu /2%/
Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
9.1. Barsiisonni, dura Barsiisonni buleeyyii, Barsiisonni buleeyyii, Barsiisonni buleeyyii, duraBarsiisonni buleeyyii, dura
bu'oonni fi dura bu'aawwanii fi dura bu'aawwanii fi bu'aawwanii fi bu'aawwanii fi
supparvaayizaroota supparvaayizaroonnihesupparvaayizaroonni supparvaayizaroonni supparvaayizaroonni
buleeyyiin rakkoolee mana dduun sagantaa hedduun sagantaa hunduu sagantaa hunduu sagantaa
barumsichaa dursa dagaagina ogummaa dagaagina ogummaa dagaagina ogummaa dagaagina ogummaa
kennuudhaan moojuulota walitti fufaa (CPD) kanwalittifufaa (CPD) walittifufaa (CPD) kan walittifufaa (CPD) sa'aa
qopheessuun waggaatti yoohin fudhanne. sa'aa 60f waggaa fudhatan 60f waggaa waggaadhan
xiqqaate sa'aatii 60f waggaadhan kan fudhatan jiru. Kanarraa
hojiiwwan misooma fudhatan kan ka'e, dandeetti
ogummaa walitti fufiinsa barsiisummaa isaanii
qabu mijaawaa ta'an fooyyeffatan jiru
hojjetaniiru. /1%/
9.2. Barsiisonni haaraan Barsiisonni haaraan Barsiisonni haaraan Barsiisonni haaraan Barsiisonni haaraan
koorsii madaqiinsaa meentoriimuraasni qofti koorsii hedduun koorsii hunduu koorsii hunduu koorsii
isaanii waliin hojjachuun madaqiinsaa meentoriimadaqiinsaa meentoriimadaqiinsaa meentorii madaqiinsaa meentorii
xumuranii jiru/1%/ isaanii waliin isaanii waliin isaanii waliin fudhachuu isaanii waliin fudhachuu.
fudhachuu fudhachuu Kanarraa kan ka'e,
dandeettiin barsiisummaa
fooyya'u u fi sirni isaas
hundeeffamuu isaa

40
 Istaandaardii 10: Barsiisonni sirna barnootaa nimadaaluu, sirni barnootichaas hiika kan qabu, hirmaachisaafi sadarkaa
guddinaafi fedhii barattoota kan guutuu ta'uu isaa duubdeebii nikennu akkasumas nifooyyessu /2%/

Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
10.1. Barsiisonni sirna Barsiisonni heddduunBarsiisonni heddduun Barsiisonni hunduu sirna Ragaan barreeffamaa qubsaa fi
barnootaa mana sirna barnootaa yeroosirna barnootaa yeroo barnootaa yeroo ammaa qaboon yaa'ii barsiisonni
barnootichaa amma ammaa mana ammaa mana barnootaamana barnootaa jiru hunduu sirna barnootaa yeroo
jiru sirriitti beeku barnootaa jiru sirriitti jiru sirriitti hubatanii jirusirriitti hubatanii jiru ammaa mana barnootaa jiru
/0.5%/ yoo hin hubanne ta'e sirriitti hubachuu isaanii ibsu
nijira
10.2. Karoorri Karoorri waggaa fi Karoorri waggaa fi Karoorri waggaa fi guyyaaKaroorri waggaa fi guyyaa
barannoo barsiisonni guyyaa barsiisonni guyyaa barsiisonni barsiisonni hunduu barsiisonni hunduu baafatan
qopheessan sirna hedduun baafatan sirnahedduun baafatan sirnabaafatan sirna barnootaasirna barnootaa biyyoolessaa fi
barnootaa barnootaa barnootaa biyyoolessaabiyyoolessaa fi kan kan naannoo waliin kan
biyyoolessaa, biyyoolessaa fi kan fi kan naannoo waliin naannoo waliin kan walsimuu fi dhimmi koorniyaa
akkasumas dhimmootanaannoo waliin kan walsimuu fi dhimmiwalsimuu fi dhimmi fi fedhii addaahammate ta'uu
koorniyaa fi fedhii walsimuu dhabuufi koorniyaa fi fedhii addaakoorniyaa fi fedhii addaa isaa. Akkasumas karoorichi
addaa waliin walsimu dhimmi koorniyaa fi hammate ta'uu isaa hammate ta'uu isaa teekinoloojii hammayyan kan
/1%/ fedhii addaa deeggarame dha
hammachuu dhabuu
isaa
10.3.Silabasii fi Barsiisonni hedduun Barsiisonni hedduun Barsiisonni hunduu Barsiisonni hunduu silabasii fi
meeshaaleen sirna silabasii fi meeshaaleesilabasii fi meeshaalee silabasii fi meeshaalee meeshaalee sirna barnootaa
barnootaa biroo sirna barnootaa sirna barnootaa kanneensirna barnootaa kanneen kanneen biroo irratti sadarkaa
sadarkaa guddinaa fi kanneen biroo irratti biroo irratti sadarkaa birooirratti sadarkaa jijjiiramafi fedhii barattootaa
fedhii barattoota sadarkaa jijjiirama fi jijjiirama fi fedhii jijjiirama fifedhii giddu galeessa kan godhate
dhuunfaa ilaalcha fedhii barattoota kan barattootaa barattootaa giddu galeessa
ta'uu isaa yoo kan ta'uu
keessa galchuu fi giddu galeessa godhate giddugaleessa kan kan godhate ta'uu i saa yoo dhiisuu isaa duubdeebii
dhiisuu isaanii irratti ta'uu isaa yoo kan godhate ta'uu isaa yoo kan ta'uu dhiisuu isaa nikennu. Dabalataanis, ragaan
yaadni kennameera ta'uu dhiisuu isaa kan ta'uu dhiisuu isaa duubdeebii nikennu barsiisotaan duubdeebiin
/0.5%/ duubdeebii hin duubdeebiini kennu kennamefudhatama
kennan. qabaachuu ibsu jiraachuu isaa
mul'isu jira

41

Istaandaardii 11: Iyyaaffannoon hojii barattootaa sirriidha, barattoonni duubdeebii sirrii ta'e argatanii jiru /3%/
Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
11.1. Manni barnootichaa Madaalliin mana barumsichaa Madaalliin mana barumsichaa Madaalliin mana barumsichaa Madaalliin mana barumsichaa keessatti
qormaata/ battallee haala sirnakeessatti qopha
a'u sirna keessatti qophaa'u garricaalu sirna keessattiqophaa'an hundi qophaa'an hundi isaanii sirna
barnootaatiifi gabatee barnootichaa bu'uura kan barnootichaa bu'uura kan isaanii sirna barnootichaa barnootichaa bu'uura kan godhatanii fi
murtaa'aatiin/ Table of godhate miti. godhatanii fi gabateemurtaa'aatiin bu'uura kan godhatanii fi gabatee murtaa'aatiin /Table of
Specifications/ qopheessa /Table of specification/ kan gabatee murtaa'aatiin specification/ kan qophaa'anidha.
/0.5%/ qophaa'anidha. gaaffiileetiin /Table of Manneen barnootaa kan biroof
specification/ kan
qophaa'anidha.
fakkeenya ta'anii jiru.

11.2. Barattoonni qormaata Barattoonni qorumsa sadarkaaBarattoonni mana barumsichaa Barattoonni qorumsa sadarkaaBarattoonni qorumsa sadarkaa
bulchiinsa naannoo/magaalaa,naannoo, godina, aanaa fi qorumsa gosa barnootaa adda addaa naannoo, godina, aanaa fi naannoo, godina, aanaa fi Wiirtuu
zoonii/magaalaa xiqqaa, aanaaWiirtuu Gurmuu Manneen sadarkaa Wiirtuu Manneen Wiirtuu Gurmuu Manneen Gurmuu Manneen Barumsaatti gosa
fi wiirtuuwwan CRC Barumsaatti qophaa'aniin hin Barumsaatti qophaa'aniin Barumsaatti gosa barnoota adda
barnootaa adda add aaf qophaa'aniin
qophaa'aniin madaalamu /0.5%/ madaalamne. madaalamanii jiru. addaaf qophaa'aniin madaalamanii jiru.Qabxiin isaaniis
madaalamanii jiru. qaacceffamee teknoloojii ammayyaan
qindaa'uunii fi deggarsa gochuun
barattoonni sadarkaa irra jiran irraa
gara sadarkaa fooyya'aatti akka ce'an
gochuun danda'amee jira.
11.3. Barsiisonni hojii madaallii Barsiisonni garri caalu haala Barsiisonni garri caalu haala Barsiisonni hundi haala Barsiisonni hundi haala gahumsa isa
walitti fufaa barattootaa haala gahumsa isa xiqqaa (MLC) gahumsa isa xiqqaa (MLC) qabxii gahumsa isa xiqqaa (MLC) xiqqaa (MLC) qabxii barattootaa
barachuu barattoota isa qabxii barattootaa madaaluuf barattootaa madaaluuf kaa'ameen qabxii barattootaa madaaluuf madaaluuf kaa'amee n bifa yaad-
xiqqaatiin yoo gaggeessan kaa'ameen bifa yaad -hiddamaa bifa yaad-hiddamaa fi gocha kaa'ameen bifa yaad -hiddamaa hiddamaa fi gocha ilaalcha keessa
yaadiddamaafi gocha fi gocha ilaalcha keessa ilaalcha keessa galcheen madaalliifi gocha ilaalcha keessa galcheen madaallii walittifufaatti waan
walmadaalchisuu/0.5%/ galcheen madaallii walitti walitti fufaatini fayyadamu. galcheen madaallii walitti fayyadamaniif qabxiin barattootaa
fufaatti hin fayyadaman. fufaatti nifayyadamu. fooyya'ee jira.
11.4. Barsiisonni xiinxala qabxiiBarsiisonni garri caalu qabxii Barsiisonni garri caalu Barsiisonni hundi qabxii Barsiisonni qabxii barattootaa
barattootaa irratti barattootaa qaaccessuun qabxii barattootaa qaaccessuun barattootaa qaaccessuun teknoloojii ammayyaatti fayyadamuun
bu'ureeffachuun deeggarsa deeggarsi barattootaaf taasisanii
deeggarsi barattootaaf taasisanii deeggarsi barattootaaf taasisanii
raga niqabatu. Qabxii barattootaa
nikennu /0.5%/ hin jiran jiru. jiru. qaaccessuun deeggarsa barbaachisaa
ta'e nitaasisu.
11.5. Barsiisonni barattootaaf Barsiisonni garri caalu Barsiisonni garri caalu barattoonniBarsiisonni hundi barattoonni Barsiisonni hundi barattoonni qabxii
akkaataa raawwii hojii isaanii barattoonni qabxii isaanii akkaqabxii isaanii akka fooyyeffatan qabxiii saanii akka fooyyeffatanisaanii akka fooyyeffatan dub-deebii
fooyyessuu danda'an irratti fooyyeffatan dub-deebii hin dub-deebii nikennu. dub-deebii nikennu. waan kennaniif qabxiin barattootaa
qajeelfama ni kennu /0.5%/ kennan. fooyya'ee jira.
11.6. Manni barnootichaa Qabxiin barattoota mana Manni barumsichaa qabxii Manni barumsichaa qabxii Manni barumsichaa qabxii barattootaa
waa'ee galma ga'iinsa barumsichaa tooftaa maatii ittiinbarattootaa dhuma semisteera barattootaa semisteera maatii ijoolleef ji'aji'aanbeeksisuun
barattootaa maatiif gabaasa beeksisu hin diriirsine. lamaanuu irratti maatii barattootaasemisteeraan yeroo lama maatiidub-deebii nifunaana.
dhiyeessa, yaada isaaniis ni beeksisuun dub-deebii nifunaana.barattootaa beeksisuun dub-
argatu/0.5%/ deebii nifunaana.

42
Istaandaardiijir/10%/
milkeessee
Mul'istoota 12:Manni barnootichaa
1.Istaandaardiigalmoota
Gadi sagantaa qaqqabummaa
2. Fooyya 3. IStandardii
guute
'aa kan Jiru barnootaa , gahumsa
kan keessoo
biyyoolessaa 4. Istaandaardii
fi misooma damee
ol barnootaa
12.1. Daa'imman Daa'imman naannawaa Daa'imman naannawaa Daa'imman naannawaa Daa'imman naannawaa mana
umriin isaanii mana barumsichaatti mana barumsichaatti mana barumsichaatti barumsichaatti argamanii fi umriin isaanii
barnootaaf gahe hundi argamanii fi umriin isaanii argamanii fi umriin isaanii argamanii fi umriin barnootaaf gahe guutumaa guutuutti gara
mana barnootichaatti barnootaaf gahe hundi garabarnootaaf gahe hundi garaisaanii barnootaaf gahemana barumsaa akka dhufan taasifamee
galmaa'anii jiru /2%/ mana barumsaa akka dhufan mana barumsaa akka guutummaa guutuutti jira. Itti fufiinsa isaa mirkaneessuuf sirni
sochiin godhame hinjiru. dhufan sochiin hanga ta'e gara mana barnootaa amansiisaan diriiree jira.
godhamee daa'imman akka dhufan taasifamee
mana barnootaa akka galanjira.
taasifamee jira.
12.2. Manni Hirmaannaan dilboo mana Hirmaannaan dilboo manaHirmaannaan dilboo Manni barumsichaa galma hirmaannaa
barnootichaa reetii barumsichaa haala barumsichaa haala mana barumsichaa haaladilboo milkeessuuf kaawwate caalaa
simannaa dilboo karoorichaanFooyya'iinsa karoorichaanFooyya'iinsa karoorichaan milkaa'ee milkeessee jira. Sirni itti fufiinsa
karoorfate milkeessee hin agarsiisne. agarsiisee jira. jira. mirkaneessu diriirfamee jira
jira /2%/
12.3. Manni Hirmaannaan qulqulluu Hirmaannaan qulqulluu Hirmaannaan qulqulluu Manni barumsichaa hirmaannaan
barnootichaa reetii mana barumsichaa haala mana barumsichaa mana barumsichaa haalaqulqulluu mana barumsichaa haala
simannaa qulqulluu karooraanFooyya'iinsa hin Fooyya'iinsa muraasa karooraan milkeessee karoorfateen ol milkeessee jira. Itti
karoorfate milkeessee agarsiisne. agarsiisnee jira. jira. fufiinsa isaas mirkaneessuuf sirna diriirsee
jira /1%/ jira.
12.4. Manni Reetiin garaagarummaa Reetiin garaagarummaa Manni barumsichaa Manni barumsichaa karoora reetii
barnootichaa reeshiyookoorniyaa mana koorniyaa mana karoora reetii garaagarummaa koorniyaa fooyyessuuf
koorniyaa karoorfate barumsichaa haala barumsichaa muraasa garaagarummaa qopheeffate karooraan ol milkeessee jira.
milkeessee jira /1%/ karooraatiinFooyya'iinsa Fooyya'iinsa agarsiisee jira.koorniyaa fooyyessuun Ittifufiinsa isaa mirkaneessuuf sirni
hin agarsiisne. galma geessisee jira. diriiree jira.
12.5. Manni Reetiin harcaatii barattootaa
Reetiin harcaatii Reetiin harcaatii Reetiin harcaatii barattootaa mana
barnootichaa harcaatii mana barumsichaa haala barattootaa mana barattootaa mana barumsichaa haala karooraatiin ol galma
barattootaa haala karooraatiinFooyya'iinsa barumsichaa muraasa barumsichaa haala gahee jira. Ittifufiinsa isaa mirkaneessuuf
karoorfateen hir'isee hin agarsiisne. Fooyya'iinsa agarsiisee jira.karooraatiin galma sirni diriiree jira.
jira /2%/ gahee jira.
12.6. Reetiin irra deebii Reetiin irra deebii Reetiin irra deebii Reetiin irra deebii Reetiin irra deebii barattootaa karooraan
barattootaa haala barattootaa haala barattootaa muraasa barattootaa haala ol milkaa'ee jira. Ittifufiinsa isaa

Istaandaardii 13:Bu'aan qormaata daree, naannoo fi biyyaalessaa barattootaa galmoota naannoo fi biyyaalessaa wajjin wal bira qabamee
yoo ilaalamuFooyya'iinsa agarsiiseera. /8%/
Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Ji ru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
13.1. Barattoonni Barattoonni garri caalu Barattoonni garri caalu Barattoonni hundi Barattoonni hundi
daree gosa barnootaaqorumsa dareetiin gosa qorumsa dareetiin gosa qorumsa dareetiin gosa qorumsa dareetiin gosa
hundaanuu qabxii barnootaa tokkoo tokkoon barnootaa tokkoo tokkoon barnootaa tokkoo barnootaa tokkoo
qorumsa daree 50%fiirratti qabxiin isaanii 50% irratti qabxiin isaanii 50% fitokkoon irratti qabxiin tokkoon irratti qabxiin
ol agataniiru/2%/ gadidha. sanaa olidha. isaanii 50%fi sanaa isaanii 60% fi sanaa ol
olidha. ta'ee jira.
13.2. Deeggarsa Mana barumsichaa keessatti Deeggarsa addaa manni Deeggarsa addaa manniDeeggarsa addaa manni
addaa manni gosa barnoota hundaan brumsichaa barattoota brumsichaa barattoota brumsichaa barattoota
barnootichaa deeggarsi addaa waan hin shamarraniif taasiseen shamarraniif taasiseen shamarraniif taasiseen qa
taasiseen barattoonnitaasifamneef qabxiin barattoota
barattootni shamarranii garriqabxiin barattoota bxiin barattoota
shamarranii hundi shamarranii 50% gadidha. caalu qabxiin isaanii gosa shamarran hundaa gosashamarran hundaa gosa
gosa barnootaa barnootaa hundaan 50%fi barnootaa hundaan 50%barnootaa hundaan 60%
hundaanuu qabxii sanaa ol ta'ee jira. fi sanaa ol ta'ee jira. fi sanaa ol ta'ee jira.
qorumsa daree 50%fi
ol agataniiru. /2%/
13.3. Sababa manni Mana barumsichaa keessatti Deeggarsa manni Deeggarsa manni Deeggarsa manni
barnootichaa gosa barnootaa tokkoon barnootichaa taasiseen barnootichaa taasiseen barnootichaa taasiseen
deeggarsa addaa tokkoon irratti deeggarsi waanqabxiin barattoota fedhii qabxiin barattoota fedhiiqabxiin barattoota fedhii
taasiseen barattoonnihin godhamneef qabxiin addaa qabanii garri caalu addaa qaban hundaa gosa addaa qaban hundaa gosa
fedhii addaa gosa barattoota fedhii addaa qabanii gosa barnootaa tokkoon barnootaa tokkoon barnootaa tokkoon
barnootaa barachaa garri caalu 50% gadi dha. tokkoon 50%fi sanaa ol tokkoon 50%fi sanaa ol tokkoon 60% fi sanaa ol
turan hundaanuu ta'ee jira. ta'ee jira. ta'ee jira.
qabxii qorumsa daree
50%fi ol agataniiru.
/2%/
13.4. Firiiwwan Firiin qorumsaa naannoo fi Firiin qorumsaa naannoo Firiin qorumsaa Firiin qorumsaa
barattoonni qorumsabiyyoolessaa kan barattoota fi biyyoolessaa kan naannoofi biyyoolessaa naannoofi biyyoolessaa
naannoofi haalakaroora mb fooyyaa'ee barattootaabaay'ee haala kan barattootaa hundaakan barattootaa hunaa
biyyoolessaatiin hin jiru. karoora mana barnootichaan haala karoora mana karoora mana
galmeessisan karoora Fooyya'iinsa agarsiisee jira. barnootichaan galma barumsichaatiin ol
qabameen gahee jira. milkaa'ee jira.
Walsima/2%/
44
 Istaandaardii
Mul'istoota
14: Barattoonni amala Gadi
1.Istaandaardii itti gaafatamummaa qabu, sonaawwan3.gaarii,
2. Fooyya'aa kan Jiru
aadaakan
IStandardii waaguute
hubachuufi naannoo ofiiol eeguu agarsiisaniiru. /10%/
4. Istaandaardii
14.1. Barattoonni naamusaBarattoonni mana Barattoonni mana barumsichaa Barattoonni mana barumsichaa Barattoonni mana barumsichaa
gaarii horachuun hawaasabarumsichaa keessatti baratankeessatti baratan garri caalu naamusa keessatti baratan hundi naamusakeessatti baratan hundi naamusa
mana barnootichaa ni garri caalu hawaasa mana kan qaban, hawaasa mana kan qaban, hawaasa mana kan qaban, hawaasa mana
kabaju, Walkabajuu, walis barumsichaa kabajuu, ofiii barumsichaa kan kabajan, ofiii barumsichaa kan kabajan, ofiii barumsichaa kan kabajan,
ni gargaaru, akkasumas, saaniis walkabajuu fi saaniis kan walkabajanii fi saaniis kan walkabajanii fi ofiiisaaniis kan walkabajaniifi
gochoota hojimaata walgargaaruu akkasumas walgargaaran akkasumas hojimaatawalgargaaran akkasumas walgargaaran akkasumas
badaafi malaamaltummaa hojimaata badaafi badaafi malaammaltummaa irratti hojimaata badaafi hojimaata badaafi
irratti ni qabsaa'u /2%/ malaammaltummaa irratti kan qabsaa'a n dha. malaammaltummaa irratti kan malaammaltummaa irratti kan
qabsaa'uu ilaalchis ee hanqinni qabsaa'an ta'anii jiru. qabsaa'an waan ta'eef mana
irratti mul'ata. barumsaa naannootti argamaniif
fakkeenya ta'anii jiru.
14.2. Barattoonni Barattoonni mana Barattoonni mana barumsichaa garriBarattoonni mana barumsichaa Barattoonni mana barumsichaa
qabeenyawwan mana barumsichaa garri caalu caalu qabeenya mana barumsichaani hundi qabeenya mana hundi qabeenya mana
barnootaa isaanii ni eegu qabeenya mana barumsichaakunuunsu. barumsichaa nikunuunsu. barumsichaa kunuunsuu aadaa
/2%/ hin kunuunsan. godhatanii jiru.
14.3. Barattoonni Barattoonni mana Barattoonni mana barumsichaa garriBarattoonni mana barumsichaa Barattoonni mana barumsichaa
Sonaawwan, seerotaafi barumsichaa garri caalu caalu sonawwan, danbiiwwanii fi garri caalu sonawwan, garricaalu sonawwan,
dambii mana barumsichaasonawwan, danbiiwwanii fi qajeelfamoota mana barumsichaa danbiiwwanii fi qajeelfamoota danbiiwwanii fi qajeelfamoota
hojirra oolchuudhaan bu'aa qajeelfamoota mana beekanii hojiiirra oolchanii jiru. mana barumsichaa beekanii mana barumsichaa beekanii
qabatamaa galmeessaniirubarumsichaa beekanii hojiiirra hojiiirra oolchuudhaan bu'aa hojiiirra waan oolchaniif manneen
/2%/ hin oolchine. qabatamaa argamsiisanii jiru. barumsaa naannootti argamaniif
fakkeenya ta'anii jiru.
14.4. Aadaan waliin Barattoota mana barumsichaaBarattoota mana barumsichaa garaBarattoota mana barumsichaa Barattoota mana barumsichaa
jiraachuufi garaagarummaagara caalu gidduutti aadaan caalu gidduutti aadaan waldanda'uu hunda gidduutti aadaan hunda gidduutti aadaan
mul'atan mariin hiikuun waldanda'uu fi rakkoo fi rakkoo uumamu mariidhaan hiikuuwaldanda'uu fi rakkoo uumamu waldanda'uu fi rakkoo uumamu
barattoota gidduutti jira uumamu mariidhaan hiikuu dagaagee jira. mariidhaan hiikuu dagaagee jira.mariidhaan hiikuu waan
/2%/ hin dagaagne. dagaageef manni barumsichaa
manneen barumsaa biroof
fakkeenya ta'ee j ira.
14.5. Barattoonni mana Barattoonni garri caalu sochiiBarattoonni garri caalu sochii manaaBarattoonni hundi manaa fi Barattoonni hundi hawaasa wajjin
barnootaafi naannoo manaa fi naannoo isaanii fi naannoo isaanii kunuunsuuf naannoo isaanii kunuunsanii jiru.tumsuun sochiiwwan mana
isaanii ni eegu/2%/ kunuunsuuf godhamu keessatti godhamu keessatti hirmaatanii jiru. barumsaa fi naannoo isaanii
hin hirmaanne. kunuunsuuf taasifaman keessatti
hirmaatanii jiru. Manneen
barumsaa kan biroofis fakkeenya
ta' anii jiru.

Istaandaardii 15: Manni barnootichaa istaandaardoota daree barnootaa, gamoowwan biroo, faasilitiiwwan, handhuura gabbisa barnootaafi sanadoota hojiirra
oolmaa kaa'aman guutee jira, waliinis kan walsimu ta'uu ibsameera. /4%/

Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
15.1. Gamoowwan mana barnootaa Manni barumsichaa hanqina daree Manni barumsichaa Manni barumsichaa Manni barumsichaa gamoowwanfi
istaandaardi qophaa'e irratti kan fi gamoo ulaagaa guutan ol'aanaa gamoowwanfi daree barnootaa figamoowwanfi daree barnootaa fidaree barnootaa fi tajaajila adda addaaf
hundaa'an (ifaa gahaa, bal'innifi qaba tajaajila adda addaaf oolan garatajaajila adda addaaf oolan haalaoolan istaandardii kaa'ameen ol
lafti keessoo mijaawaa waan ta'eef) caalu guuttatee jira. istaandardiitiin guuttatee jira guuttatee jira.
fedhiiwwan barattoota barnoota fedhii
addaa kanguutaniidha/1%/
15.2. Manni barumsichaa hira barataa-Manni barmsiichaa meeshaaleenManni barumsichaa meeshaaleenManni barumsichaa meeshaaleenMeeshaaleen baru-barsiisuuf oolan
kitaabaa, hira daree-barataa, qajeelchabaru-barsiisuuf oolan kitaaba baru-barsiisuuf oolan kitaaba baru-barsiisuuf oolan kitaaba kitaabni barataa, qajeelchi barsiisaa,
barsiisaa, kitaabolee wabiifi Bireelii barataa, qajeelcha barsiisaa, barataa, qajeelcha barsiisaa, barataa, qajeelcha barsiisaa, kitaabilee wabii fi bireeliin mana
istaandaardii jiruun guuttateera. /0.5%)kitaabilee wabii fi bireelii kitaabilee wabii fi bireelii gara kitaabilee wabii fi bireelii haala barumsichaa teknooloojii
ilaalchisee hanqina olaanaa qaba.caalu guuttatee jira. istaandardiitiin guuttatee jira. hammayyaatiin kan deeggarame dha.
15.3. Manni barnootaa istaandaardii: Manni barumsichaa mana Manni barumsichaa mana Manni barumsichaa mana Manni barumsichaa mana kitaabaa,
mana kitaabaa, laaboraatoorii, kutaa kitaabaa, mana yaalii kitaabaa, mana yaalii kitaabaa, mana yaalii mana yaalii (laaboraatorii), wiirtuu
tajaajila gorsaa, handhuura gabbisa (laaboraatorii), wiirtuu (laaboraatorii), wiirtuu (laaboraatorii),wiirtuu TQO/ICT/, handhura gabbisa barnootaa
barnootaa, lafa barattoonni itti TQO/ICT/, handhura gabbisa TQO/ICT/, handhura gabbisa TQO/ICT/, handhura gabbisa fi dirree ispoortii akkasumas
taphataniifi faasilitiiwwan biroo barnootaa fi dirree ispoortii barnootaa fi dirree ispoortii barnootaa fi dirree ispoortii faasiliitiiwwan kan biroo istaandardii
guuteera. /1%/ akkasumas faasiliitiiwwan kan akkasumas faasiliitiiwwan kan akkasumas faasiliitiiwwan kan kaa'ameen ol guuttatee jira.
biroo haala istaandardiitiin guutuubiroo haala istaandardiitiin gara biroo haala istaandardiitiin
irratti hanqina olaanaa qaba. caalu guuttatee jira. guuttatee jira
15.4. Manni barnootichaa dokimeentii:Manni barumsichaa kallattii Manni barumsichaa kallattii Manni barumsichaa kallattii Manni barumsichaa kallattii dame
imaammata barnootaafi leenjii, biluu damee barnootaa hubachuun akka damee barnootaa hubachuun akka damee barnootaa hubachuun akka barnootaa hubachuun akka danda'amu
piriintiwwan, sagantaaleefi danda'amu Imaammata danda'amu Imaammata danda'amu Imaammata Imaammata Barnootaa fi Leenjii
hammattoowwan naannoofi Barnootaafi Leenjii, sagantaaleeBarnootaafi Leenjii sagantaalee Barnootaafi Leenjii sagantaalee sagantaalee barnoota biyyoolessaa fi
biyyoolessaa, heera Mootummaa barnoota biyyoolessaafi naannoobarnootaa biyyoolessaafi naannoo barnoota biyyoolessaafi naannoonaannoo akkasumas hammattoowwan
FeederaalawaaDimokiraatawaa akkasumas hammattoowwan akkasumas hammattoowwan akkasumas hammattoowwan qajeelfamootaa fi seera ittiin bulmaataa
Itoophiyaa qajeelfamoota qajeelfamootaafi seera ittiin qajeelfamootaafi seera ittiin qajeelfamootaafi seera ittiin dhimmoonni hojii barnootaan
barbaachisoofi dambii ittiin bulmaataabulmaataa guuttachuu irratti bulmaataa gara caalu ni qaba. bulmaataafi dhimmoonni hojii walqabatan tooftaa hammayyaatti
mana barnootichaa ni qaba /1/ hanqina olaanaa qaba. Hojiiirras oolchee jira. barnootaan walqabatan bifa fayyadamuun gurmaa'anii
guutuu ta'een hojiiirra oolchee dhimmamtoonni akka beekan gochuun
jira. akka ittifayyadamantaasiseem
15.5. Manni barnootichaa meeshaaleeWanti karoorfataniifi RaawwatanManni barumsichaa gartokkoon Manni barumsichaa guutumaa MManni barumsichaa guutumaa
teekinoolojii quunnamtii (ICT) kaayyoohinjiru. Meeshaalee TQO kaayyoo baruu-guututti meeshaalee ICT guututti Meeshaalee ICT
baruu-barsiisuuf oolan kanneen akka barsiisuuf oolu kennuudhaan fayyadamuun /Raadiyoo, Teephii,fayyadamuun/Raadiyoo, Teephii,
(raadiyoo, teeppii, kompitaraafi kkf.) tajaajila kennuu eegaleera. Kompiitara, /Kaayyoo baruu Kompiitara, / kaayyoo Baruu barsiisuuf
argachuu fi itti fayyadamuu ni danda'a barsiisuuf bay'ina barattoota baay'ina barattoota mana barumsaatiin
/0.5%/ mana barumsaatiin tajaajila Tajaajila kennaa jiru. Barattoota mana
kennaa jiru. Itti quufinsa guddaa uumee
jira.barumsichaa gidduutti,

46
 Istaandaardii 16: Manni barnootichaa adeemsa baruu barsiisuu fooyyessuu fi hojiiwwan dursa kennaniif raawwachuuf humna maallaqaa guutee jira/4%/
Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
16.1. Manni barnootichaa akkaataaManni barumsichaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa deeggarsa Manni barnootichaa deeggarsa
baay'ina barattootaatiin deeggarsadeeggarsa bilookii graantiideeggarsa bilookii graantiibilookii graantii fudhate bilookii graantii fudhatee hojiirra
bilookii graantii argatee sirnaan hin arganne fudhatu iyyuu, dhimma dhimmoota hojjachuuf duursaa oolche cinaatti deggarsa dabalataa
itti fayyadamee jira /1%/ karoorfate irra hin oolchinekenneef irra haala guutuu ta'een bakka garaagaraa irraa argachuun
hojiiirra oolchee jira seeraan ittifayyadame
16.2. Manni barnootaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa baajata Manni barnootichaa baajata
isataandaardii taa'een baajata baajata deggarsa mana baajata deggarsa mana deggarsa mana barnootaa fudhate deggarsa mana barnootaa fudhate
school grantii fudhatee sirnaan barnootaa hin fudhanne barnootaa fudhatu iyyuu, hojii hojjatamuuf duursi hojii hojjatamuuf duursi kennameef
hojirra oolcheera/1%/ dhimma karoorfate irra hinkennameef irra oolche irra oolche, isa cinaattis madda
oolchine baajataa bakka garaagaraa irraa
barbaaduun argate seeraan itti
fayyadame
16.3 Manni barnootichaa qabeenyaGalii maddisiisuuf Tattaaffiin maatiifi Sababa sosochii uummataa irrattiSababa boqonnaa tokko malee
(maallaqaan, meeshaafi humna tattaaffiin taasifame hawaasni deggarsa akka tattaaffii taasiseen, manni sosochii uummataa uumuuf
namaatiin) maatiifi hawaasa, hinjiru; maatii fi hawaasni godhu hubannoo uumuun barnootichaa maatii fi hawaasa tattaafateef manni barnootichaa
Dhaabbata Miti Mootummaa maallaqaan, meeshaa fi galii maddisiisuuf irraa (maallaqaan, meeshaa fi karoora isaatii ol maatii fi hawaasa
(NGO), namoota dhuunfaa/jiraataahumnaan akka deggaran taasifame laafaadha. humnaan) galii maddisiise. irraa (maallaqaan, meeshaa fi
barattoota duraanii fi kkf irraa hubannoon hin kennamne.Kanaaf, deggarsi argames humnaan) galii maddisiiseera.
walitti qabeera/1%/ Kanaaf, deggarsaan galiin gadi aanaadha.
argame hin jiru.
16.4. Manni barnootichaa maallaqaaManni barnootichaa Manni barumsichaa Manni barnootichaa humna Manni barnootichaa humna baajataa
humna faayinaansii isaa galii baayyeeisaadaangeffame
guddisuuf dandeettii faayinaansii isaabaajataa horachuuf galii
guddisuuf galii argachuuf maddisiisuuf karoorfate guutumaa
horachuuf galii maddisiisuuf
karoorfate ol galii maddisiise
cimsuuf madda galii argamsiiseera karoorfate keessaa harka guutuutti galma gaheera
uummateera. /0.5%/ caalu guutee jira
16.5. Manni barumsichaa ragaawwan Manni barnootichaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa ragaawwanManni barnootichaa ragaawwan
faayinaansii ragaawwan faayinaansii faayinaansii kan akka naga'ee
sanadoota faayinaansii haalakan akka naga'ee galii kan akka naga'ee galii galii baajata deggarsa mana faayinaansii kan akka naga'ee galii
baajata deggarsa mana barnootaa,
baajata deggarsa mana baajata deggarsa mana barnootaa, hirmaannaa hawaasaa
hirmaannaa hawaasaa fi madda galii
gaariin qindaa'an qaba. barnootaa, hirmaannaa barnootaa, hirmaannaa fi madda galii adda addaa adda addaaa garsiisu nidhiyeessa;
/0.5%/ hawaasaa fi madda galii hawaasaa fi maddagalii agarsiisu nidhiyeessa; kana kana malees siistema faayinaansii
adda addaa agarsiisu adda addaa agarsiisu malees isteetimantii galii hammayawaa hundeeffateera
dhiyeessuu dadhabe dhiyeessu iyyuu, qindaawaa niqaba.
istetimantii galii
dhiyeessuu dadhabe
42

Istaandaardii 17: Manni barnootichaa naannoo hojii baruu barsiisuuf mijataa, nageenyi isaa mirkanaa'e hawaasa mana barnootichaaf uumeera /4%/
1.Istaandaardii 3. IStandardii kan 4. Istaandaardii ol
Mul'istoota
Gadi
17.1. Bal'inni lafa ma na Bal'inni mana
2. Fooyya'aa kan Jiru
Bal'inni mana barnootichaa
guute
Bal'inni mana barnootichaa Bal'inni lafa mana barnootichaa istandardii
barnootichaa haaluma barnootichaa istaandaardii eegamuun 51% - istaandaardii eegamu kan ol kana malees bal'ina lafichaas haala
istaandaardiitiin jira /0.5%/ istaandaardii 70% kan ta'ee dha guutee dha gaariin itti fayyadame
eegamuun 50% ykn
isaa gadi
17.2. Manni barnootaa raga Manni barnootichaa Manni barnootichaa ragaa abbaaManni barnootichaa ragaa Manni barnootichaa raga abbaa
abbaa qabeenyummaa ragaa abbaa qabeenyummaa mirkaneessu abbaa qabeenyummaa qabeenyummaa mirkaneessu niqaba; kana
mirkanaa'e qaba/0.5%/ qabeenyummaa argachuuf tattaafachaa jira mirkaneessu niqaba malees daangaa isaa adda baafateera
mirkaneessu hin qabu
17.3. Manni barnootichaaManni barnootichaa Manni barnootichaa tuttuqiifi Sababa hawaasaa fi dhaabbilee Sababa hawaasaa fi dhaabbilee biroo waliin
doorsisaafi tuttuqii tuttuqiifi doorsisa doorsisa koorniyaahir'isuuf biroo waliin walta'ee walta'ee dhimmoota koornayaa irratti
koorniyaa hir'isuuf hawaasa waliin hojjachuu dhimmoota koornayaa irratti hojjateef manni barnootichaa tuttuqiifi
koorniyaa hawaasa waliin eegalleera hojjateef manni barnootichaa doorsisa koorniyaa kan bara darbeerra 75%
hir'iseera/0.25%/
hojjachuu hin eegalle tuttuqiifi doorsisa koorniyaa hir'isee jira
kan bara darbeerra 50%
hir'isee jira
17.4. Gamoowwan mana Gamoowwan Gamoowwan hedduun barattoota Gamoowwan mana Gamoowwan mana barnootichaa hundi
barumsaa namoota miidhama barattoota fedhii fedhii addaatiif mijataadha barnootichaa hundi barattootabarattoota fedhii addaa dabaalatee hundaaf
qaamaa qaban dabalatee addaatiif mijataa miti fedhii addaa dabaalatee mijataadha. Istandardii barbaadamuun ol
barattoota hundaaf kan hundaaf mijataadha ta'uu isaa ragaan niagarsiisa.
mijatudha
/0.5%/
17.5. Manni barnootichaa Mooraan mana Bakki mana barumsichaa dallaaDallaan mana barnootichaa Dallaan mana barnootichaa istandardii
dallaadhaan daangeefameera barnootichaa dallaa qabaatus daangaan isaa haaluma istandardiitiin eegamu oliin ijaarameera
/0.5%/ hinqabu guutummaatti hin eegamne ijaarame

43

1.Istaandaardii 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol

Mul'istoota
Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru
17.6. Manni barnootichaa Manni barnootichaa Manni baarnootichaa Manni barnootichaa waan Manni barnootichaa waan hawaasa naannoo isaa
naga qabeessaafi wantootanagaan isaa amansiisaanagaa eegsiisuu fi hawaasa naannoo isaa waliin waliin ta'uun hojjatee nagaa amansiisaa fi
adeemsa baruu-barsiisuu miti adeemsi baruu- adeemsa baruu-barsiisuuta'uun hojjateef nagaa wantoota adeemsa baruu-barsiisuu jeeqan irraa
jeeqan irraa bilisa /.25%/ barsiisuus jeequmsa jeequmsa irraa bilisa amansiisaa fi wantoota adeemsa
bilisa ta'eera. Bu'aa qabatamaan mul'ates hawaasa
irraa bilisa miti gochuuf hawaasa naannoobaruu-barsiisuu jeeqan irraa naannoof fakkeenya ta'eera.
isaa waliina'uun
t irratti bilisa ta'eera
hojjatuu iyyuu, bu'aan
argame quubsaa miti
17.7. Manni barnootichaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa kutaaManni barnootichaa kutaa Manni barnootichaa kutaa qulqullinni ittieegamuu
kutaaleefi meeshaalee kutaa barattootni isaa niqaba,garuu qulqullinni itti eegamuu fi fi meeshaalee barbaachisan barattoota shamarranii
qulqullinaa barattoota shamarranii qulqullina meeshaalee qulqullinaa meeshaalee barbaachisan deggaruuf niqaba. Manneen barnootaa biroofis
shamarranii deeggaran qabaisaanii itti eegan hin barbaachisaniin hin barattoota shamarranii fakkeenya nita'a.
/0.5%/ qabu guutamne deggaruuf niqaba
17.8. Manni barnootaa manaManni barnootichaa Manni barnootichaa manaManni barnootichaa manneen Manni barnootichaa manneen fincaanii baay'inan
fincaanii istaandaardii mana fincaanii fincanii baay'inaan gahaa fincaanii baay'inan gahaa, gahaa, bishaanii fi saamunaa kan qabu, barsiisota
eeggate, barattoota dhiiraafisadarkaa isaa eeggate,ta'u iyyuu, barsiisota bishaanii fi saamunaa kan qabu,shamarranii fi dhiiraa; barattoota shamarranii fi
shamarranii hojjattoota guyyaa guyyaan shamarranii fi dhiiraa barsiisota shamarranii fi dhiiraa;dhiiraa bakka garaagaraati. Barattoota fedhii addaa
deeggarsaa dabalatee qulqullaa'u, bishaanii akkasumas barattoota barattoota shamarranii fi dhiiraaqabaniif xiyyeeffannoo kan kenne.Isaanis guyyaa
barsiisota dhiiraaf fi saamunaa qabu shamarranii fi dhiiraatiif bakka garaagaraati. Barattootaguyyaan qulqullaa'u. Kana malees barattoota
idubartootaaf adda baheefilakkoofsa gahaa hin bakka garaagaratti kan fedhii addaa qabaniif shamarraniif paadii qulqullinaa nidhiyeessa
guyyaa guyyaan bishaaniifiqabu. adda bahe miti. Barattootaxiyyeeffannoo kan kenne.
saamunaan qulqullaa'u qaba fedhii addaa qaban Isaanis guyyaa guyyaan
/0.5%/ ilaalacha keessa kan qulqullaa'u.
galche miti. Kana malees
bishaanii fi saamunaa hin
qabu; guyyaa
guyyaadhanis hin
qulqullaa'u.
17.9. Manni barnootichaabishaan
Manni barnootichaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa bishaan Manni barnootichaa bishaan gahaa dhugaatiif
hin dhiyeessu bishaan qabaatuiyyuu, gahaa dhugaatiif qulqul
bishaan gahaa, qulqulluu
fi qulqullaa'e barattoota
laa'e
dhugaatiif kan oolumiti. barattoota hundaaf ni dhiyeessa
qulqullaa'e barattoota hundaaf nidhiyeessa. Kana
malees kuusaa bishaanii niqaba.
hundaaf ni kenna. /0.5%/

44
 ddateera. /3%/
1.Istaandaardii Gadi ru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
Istaandaardii 18: Manni barnootichaa gareewwan barnootaa adda addaa haala gaarii gurmaa'an uumuun akka gareetti hojjechuun gu
Mul'istoota 2. Fooyya'aa kan Ji
18.1. Manni barumsichaa Manni barnootichaa ciicatootaManni barnootichaa ciicatoota fi Manni barnootichaa ciicatootaaManni barnootichaa ciicatootaa fi
kaayyoo fi ergama isaa barbaachisoo ta'an gurmaa'insa gahaa kaayyoo fi fi gurmaa'insa gahaa fi gurmaa'insa gahaa fi Siisteemni hoggansaa
hojiirra oolchuuf sirna galtee,gurmaa'insaa fi siisteema ergama ittiin hojiirra oolchu Siisteemni hoggansaa kaayyoolee fi ergamoota ittiin hojiirra
gurmaa'insaa fi bulchiinsa hoggansaa kaayyoowwanii fi qabaatuiyyuu, siisteema hoggansaa kaayyoolee fi ergamoota ittiin oolchu hundeesseera. Manni barnootichaa
barbaachisaa ta'e diriirsee ergamoota ittiin raawwatu lafagaruu hin hundeeffanne. hojiirra oolchu hundeesseera. naannoo isaatti akka moodelaatti ilaalama.
jira. /1%/ hinkaawwatne.
18.2. Manni barnootichaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa gurmaa'insa Manni barumsichaa Manni barumsichaa gurm aa'insa barnootaa
gareewwan barnootaa adda gurtmaa'i nsa barnootaa barnootaa kayyoo, galmaa fi gurmaa'insa barnootaa kayo o, kayyoo, galmaafi ergama mana
addaa kanneen kaayyoo, kayyoo, galmaa fi ergama manaergama mana barnootichaa galmaa fiergama mana barnootichaa hubatanii ittin hojachuuf
galma fi ergama mana barnootichaa hubatanii ittin hubatanii ittin hojachuuf qophaa'an barnootichaa hubatanii ittin qophaa'an uumee hojiitti geeddarrun
barumsichaa hubatanii fi hojachuuf qophaa'an hin uumuuf adeemsa irra jira. hojachuuf qophaa'an uumee jira modeela ta'ee jira.
raawwachuuf qophaa'oo ta'an uumne.
uumeera /0.5%/
18.3.Murtee kennuu irratti Hirmaannaan dura bu'oota Dura bu'oonni, barsiisoni, Hawaasni mana barnootaa Hawaasni mana barnootaa hundi: Dura
hirmaachuun supparviizyinii manneen barnootaa, barsiisotaa, barattooni, fi hojjettoonni hundi: Dura bu'oota, barsiisota, bu'oota, barsiisota, barattootaa fi hojjettoota
keessootiin wal deeggaraa barattootaafi hojjettota deeggarsaa harki irra caalan barattoota fi hojjettoota deegarsaakan gurmaa'insa barnootaa adda
turaniiru deggarsaagurmaa'insa gurmaa'insa barnootaa adda addaa deegarsaa gurmaa'insa keessatti gurma a'anii fi murtiiwwan mana
/0.5/ barnootaa adda addaa kessattikessattigurmaa'an , murteemanni barnootaa adda keessatti barnootichaa keessatti hirmaatan,
qaban baay'ee xiqqaadha. barnootichaa bu'aa barattootaa fi gurmaa'ani fi murtii dhimma suparviizyinii kessootiin wal- deegaraa jiru.
naamusa fooyyessuuf kennuu mana barumsichaa keessatti Akkasumas, bu 'aa ol'aanaa fakkenyummaa
hirmaatan, suparviizyinii qabu galmeesisanii jiru.
keessatti ni hirmaatu. kessootiin wal-deegaraa jiru.
18.4. Hoggantoonni mana Dura bu'oonni, barsiisonni, Dura bu'oonni, barsiisonni, Dura bu'oonni, barsiisonni, Dura bu'oonni, barsiisonni, barattoonni fi
barnootichaa, barsiisonni, barattoonni fi hajjattoonni barattoonni fi hajjattoonni barattoonni fi hajjattonni hajjattonni deeggarsaa mana barnootichaa
barattoonni fi hojjettoonni deeggarsaa mana barnootichaadeeggarsaa mana baruumsichaa deeggarsaa mana barnootichaahundi naamusaa fi kabaja ogummaa kan
deeggarsaa, naamusa irraa calaan isaanii naamusa fiirra caalaan isaanii naamusaa fi hundi naamusaa fi kabaja qaban akkasumas mana barnootichaa
kan qaban, kabaja ogummaakabaja ogummaa kan kabaja ogummaa kan qaban ogummaa kan qaban akkasumas tajaajiluf kuttannoo kan qabaniidha.Haala
kan qabaniifi mana hinqabanee, akkasumas manaakkasumas mana barnootichaa mana barnootichaa tajaajiluf kannanis, manni barnootichaa mannen
barumsichaa tajaajiluuf barnootichaa tajaajiluf kuttannotajaajiluf kuttannoo kan kuttannoo kanq abaniidha. barnootaa birootif modeela ta'ee jira.
kutannoo kan qaban ta'uu kan hin qabaneedha. qabaniidha.
ibsameera /0.5%/
18.5. Hojiiwwan bu'a Manni barnootichaa hojiiwwanDandeettii ogummaa fi gahumsa Dandeettii ogummaa fi Dandeettii ogummaa fi gahumsa hoggansa
qabeessa ta'an raawwachuuf bu'a qabeessa ta'an hoggansa barbaachisaa ta'ee fi gahumsa hoggansa barbaachisaa barbaachisaa ta'ee fi hojiiwwan bu'a
dandeettii ogummaa fi raawwachuuf dandeettii hojiiwwan bu'a qabeessa ta'an ta'ee fi hojiiwwan bu'a qabeessa ta'an raawwachuu dandees sisu
gahumsa hoggansa ogummaa fi gahumsa hoggansa raawwachuu dandeessisu uumuuf qabeessa ta'an raawwachuu uumamee jira.Manni barnootichaa
barbaachisaa ta'e uumamee barbaachisaa ta'e hin uumne. haal dureen xumuramee jira dandeessisu uumamee jira moodeela ta'eera .
jira/0.5%/

45

Istaandaardii 19: Manni barnootaa Mul'ata, Ergamaafi Sonaawwan Waliinii Qaba /3%/
Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
19.1. Manni barnootichaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa mul'ata, Manni barnootichaa mul'ata, Manni barnootichaa mul'ata, ergamaa fi soona
isaa hin qopheeffanne qopheessee jiraatus yeroo qopheessee jira.yeroo qophii barnootichaahundi Hawaasni mana
dhimmamtoota mul'ata, ergamaa fi Soonaergamaa fi soona isaa ergamaa fi soona isaa isaa qopheessee jira.
hirmaachisuun mul'ata,
ergamaafi soona isaa qophii kanaatti qooda kanaatti qooda fudhattoota barnootichaa gara fuula kallattii mana
qopheeffateera /2%/ fudhattoota hirmaachisee hinhirmaachisee jira. duraa irratti hubannoo
turre ifa ta'e qaba/Roadmap/

19.2. Ittiin bulmaatinni Manni barnootichaa Manni barnooticha Manni barnootichaa sirna ittiinManni barnootichaa akkaataa imaammata
mana barnootichaa imaammata barnootaa fi qajeelfamoota keesso isaa bulmaata keessoo isaa yeroo Biyyolessaa fi Naannotiin dhimmoota dursa
sanadoota imaammataa leenjii biyyaalessaa, fi qopheessee jira. Haa ta'uu yeroon madaaluu fi fooyyessuubarbaadaniif tooftaa ittin hojjetu qopheesse
barnootaafi leenjii qajeeltoowwan malee Akkasumas dandeessisu hojiirra oolcheera.jira, akkasumas sirna barnootaa, barnootaa fi
biyyoolessaawaliin kan gurmaa'insaa fi sona haalawwan biyyollessafi lenjii, yeroo qormaataa haaala qabatamaa
deemaan, qajeeltoowwan mana
fi barnootichaa wajjinnaannoo wajjin waliin madaaluudhaan qajeelfamoota kessoo
sonaawwan mana hojimaata mijataa ta'e qorachuudhan foyyyeessuf isaa yeeroodhan foyyeessaa jira, sadarkaa
barnootichaa wajjin kan qopheessuu hin jalqabne.tarkaanfiwwan barbachisan barbadamuutnis ittin fayyadamaa jira.
walsiman ta'ee hojiirra fudhachaatii jira.
akka oolu ta'eera. /1%/
Istaandaardii 20: Manni barnootichaa karoora
Fooyya'iinsa mana barnootaa hirmaachisaa ta'e qopheesse jira/3%/
Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
20.1. Manni barnootaa Manni barnootichaa hojii Manni barnootichaa hojii Manni barnootichaa hojii dursiManni barnootichaa hojii dursi kennamuufii
dhimmamtoota dursi kennamuufii qabu dursi kennamuufii qabu addakennamuufii qabu adda baafatee qabu siritti adda baafatee jira, dhimmamtootaas
hirmaachisuun dhimmootaadda hinbaafanne baafatee jira.Garuu jira, dhimmamtootaas hirmaachisee jira.hojichiis akka moodelaatti
dursa argachuu qaban dhimmamtoota hin hirmaachisee jira. caqasamee jira.
adda baasee jira /1%/ hirmaachisne.
20.2. Manni barnootichaaManni banootichaa Manni barnootichaa karooraManni barnootichaa Manni barnootichaa dhimmamtoota
waggaa sadii fi waggaa karoora waggaa
karoora tarsimaa'aa kan tarsiimawaa waggaa sadiifi dhimmamtoota
kan waggaa dhimma
hirmaachisuudhaan karoora tarsiimawaa
hirmaachisuudhaa n karoora waggaa sadifi kan waggaa dhimma koorniyaafi
tokkoo qooda fudhattootaqopheeffate jiru ta'us, koorniyaafi
karoora tarsiimawaa hammattoo qabate hunda tarsiimawaa waggaa sadifi kan
hunda hammattoo qabate qopheeffatee
hirmaachisuun dhimma waggaa sadi waggaa dhimma koorniyaafi jira.hojichiis akka moodeelaatti caqasamee jira.
koorniyaafi barnoota koorniyaafi hunda qopheeffatee jira. Garuu hunda hammattoo qabate
hunda hammattoo dhimmamtoota hin qopheeffatee jira.
dabaluun qopheessee hammattoo qabate hin hirmaachisne.
qopheeffanne.
jira/2/

46
Istaandaardii 21: Hoggansi mana barnootichaafi qaamoleenatamummaa
itti gaaf qaban qophii adda addaa karoorri akka yeroo, qulqullinaa fi baay'ina barbaadamuun hojiirra ooluufi
dhiisuu isaa hordofa. /2%/
Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
21.1. Hawaasni mana Hawaasni mana Karoorri garee barnootaa adda Karoorri garee barnootaa adda Karoorri garee barnootaa adda addaa sirnaan
barnootichaa karoorri barnootichaa karoorri addaa sirnaan karoorfamee addaa sirnaan karoorfamee karoorfamee hojiirra oolee jira, haa ta'u malee
gurmaa'insa mana barnootichaa garee barnootaa adda hojiirra oolee jira, haa ta'u hojiirra oolee jira, haa ta'u malee rakkoolee mudataniif furmaata kenneera.
sirnaan karoorfamee hojiirra addaa sirnaan malee rakkoof furmaata hin rakkoolee mudataniif furmaata Dabalataanis rakkolee walfakkaatan ittisuuf sirni
ooluufi dhabuu isaa ni hordofa;karoorfamee hojiirra kennu kenneera diriiree jira.
rakkooleef furmaata nikenna ooluu fi dhiisuu isaa hin
/0.5%/ hordofu
21.2. Koreen Fooyya'iinsa Koreen FMB hojiiirra Koreen FMB hojiiirra Koreen FMB hojiiirra oolmaa Koreen FMB hojiiirra oolmaa sagantaa
mana barnootaa hojirra oolmaaoolmaa sagantaa oolmaa sagantaa Fooyya'iinsa sagantaa Fooyya'iinsa manneen Fooyya'iinsa manneen barnootaa madaalee jira,
sagantaa mana barnootichaa ni-Fooyya'iinsa manneen manneen barnootaa madaaleebarnootaa madaalee jira, deeggarsa barbaachisus kennee jira. Dabalataanis
hordofa; deeggarsa adda addaasbarnootaa hin madaale jira. Ha ta'u malee deeggarsadeeggarsa barbaachisus kenneesirnaa gamaaggamaafi deeggarsaas diriirsee jira.
nitaasisa/0.5/ deeggarsas hin kennine.hin kennine jira.
21.3. Koreen madaallii DOW Manni barnootichaa Manni barnootichaa Koree Manni barnootichaa Koreen Manni barnootichaa KoreenDOW hundeessee
karaa itti fufiinsa qabuun Koreen DOW hin DOW kan hundeesseefi DOW hundeessee jira. jira. Dabalataanishojiiirra oolmaadagaaginna
hojirra ooluu isaa nihordofa; hundeesine. karoora kan qopheeffate Dabalataanis hojiiirraoolmaa ogummaawalittifufaadhaabbataanmadaaluun
qaawwolee fooyya'uu qaban ta'uus, hordooffiifi deeggarsadagaaginnaogummaa wantoota fooyya'uuqabanaddabaasuun
adda baasa; deeggarsa ni hintaasisne walittifufaa dhaabbataan deeggarsataasisee jira.Muuxanno kunis akka
kenna. /0.25%/ madaaluunwantoota fooyya'uu moodeelatti manneen barnootaa birootif
qabanadda baasuundeeggarsa caqafamaa jira.
taasiseejira
21.4. Hoggansi mana Hooggansimana Hooggansi mana barnootichaaHooggansimanabarnootichaa Hooggansi mana barnootichaa haala baruu
barnootichaa adeemsa baruu-barnootichaahaala haala baruu barsiisuufi haala baruu barsiisuufi hojiiirraa barsiisuufi hojiiirraa oolma karooraa gumilee bifa
barsiisuufi hojirra oolmaa baruu barsiisuufi hojiiirraa oolma karooraa oolma karooraagumilee bifa walittifuufiinsa qabuun ykn dhaabbataa ta'een
karoora gummiiwwanii ni hojiiirraa oolma gumilee madaaluun deeggarsa walittifuufiinsaqabuunykn madaale deeggarsas taasisee jira. Sirna hordoffiifi
hordofa; deeggarsa nikenna. karooraagumilee taasisee jira. Garuu haala dhaabbataata'eenmadaale deeggarsaa walittifufiinsa qabu diriirsuun
/0.25%/ madaaluuf hanga tokkoowalittifuufiinsa qabu ykn deeggarsastaasiseejira. danda'amee jira
tattaaffiitaasiseejira dhaabbataa ta'een miti.
21.5. Manni barnootaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa qaamooleeManni barnootichaa qaamoolee raawwii
qaamolee bu'aa gaarii qaamoolee raawwii qaamoolee raawwii fooyya'aaraawwii fooyya'aa galmeesisaanfooyya'aa galmeesisaan karaa walitti fufiinsa
galmeessisan ni jajjabeessa; fooyya'aa galmeesisaan galmeesisaan jajjabeessaa fikaraa walittifufiinsa qabuun qabuun jajjabeessaafi beekamtiis kennaa jira.
beekamtii ni kenna. /0.5%/ jajjabeessaa fi beekamtiibeekamtii kennaa kan jiru jajjabeessaa jira. Akkasumas Dabalataanis Sirna jajjabeessuufi beekamtii
kennaa hinjiru. ta'us, karaa walittifufiinsa beekamtiis kennaa jira kennuu diriirsuun danda'amee jira
qabuunimiti.

47

Istaandaardii 22: Manni barnootichaa sirna qabeenyaa,nama

maallaqaa fi meeshaa sirnaan itti fayyadamuu danda'u diriirsee hojiirra oolcheera./3%/
Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
22.1. Manni barnootichaa sirnaManni barnootichaa sirnaManni barnootichaa sirna Manni barnootichaa sirna Manni barnootichaa sirna daataa walitti
odeeffannoo walitti qabuu, daataa walitti qabauu, daataa walittiqabauu, kuusuudaataa walitti qabauu, kuusuuqabauu, kuusuu fi itti fayyadamuu
kuusuu fi itti fayyadamuu kuusuu fi ittifayyadamuu fi ittifayyadamuu kan fi ittifayyadamuu hundeesseehundeessee hojiiirras oolchee jira. Sirnichis
diriirsee hojiirra oolcheera hinhundeesine, hojiiirras hundeesse ta'us, hojiiirraa hinhojiiirras oolchee jira. teeknolojiidhaan akka deeggaramu
/0.5%/ hinoolchine oolchine taasifamee jira.
22.2. Barsiisonni mana Barsiiston hedduun gosa Barsiistota jiran keessaa Barsiiston hedduun gosa Barsiiston hundinu gosa barnootaa ittin
barnootichaa gosa barnootaa barnootaa ittin walkaan gosa barnootaa ittinbarnootaa ittin eebbifamaniineebbifamaniin barsiisaa jiru. Mana
ittiin eebbifaman barsiisaa eebbifamaniin barsiisaa eebbifamaniin barsiisaa jiru.barsiisaa jiru. barnootichaa keessaa sirni qisaasinna ittin
jiru/0.5%/ hinjiran. dhabamsiisaan hundeefamee jira
22.3. Dura bu'oonnifi Daarkterootnifi Daarkterootaafi hojjattoota Daarkterootaafi hojjattootni Daarkterootaafihojjattootni deeggarsaa
hojjattoonni deeggarsaa gosa hojjatootni deeggarsaa deeggarsaa jiran keessaa deeggarsaa hedduun gosa hundinuu gosa barnootaa eebbifamaniin
barnoota ittiin eebbifamaniin hedduun gosa barnootaawalkaan gosa barnootaa barnootaa eebbifamaniin hojjachaa jiru Mana barnootichaa keessaa
hojjachaa jiru/0.5%/ eebbifamaniin hojjachaa eebbifamaniin hojjachaa jiruhojjachaa jiru sirni qisaasinna ittin dhabamsiisaan
hinjiran hundeefamee jira
22.4. Gamoowwan, Gamoo mana barnooticha,Gamoo mana barnooticha, Gamoo mana barnooticha, Gamoon mana barnooticha, faasilitiiwwan fi
faasilitiiwwaniifi ciicatoonni faasilitiiwwanfi ciicatootafaasilitiiwwanfi ciicatootni faasilitiiwwanfi ciicatootni ciicatootni dabalataan argaman hundumaa
dabalataa sirnaan faayidaaf dabalataan argaman dabalataan argaman hedduudabalataan argaman sirnaan itti fayyadamaa jiru. Dabalataanis
oolaa jiru/0.5%/ sirnaan itti fayyadamaa sirnaan ittif ayyadamaa jiru hundumaa sirnaan itti mani barnooticha dhaabbataan
hin jiran fayyadamaa jiru lakkaawwii/inventory geggeessaa jira.
22.5. Baajanni mana Baajatni mana Baajatni mana barnootichaaBaajatnimana barnootichaa Baajatni mana barnootichaa hojii FMB dursi
barnootichaa karoora barnootichaa hojii FMB hojii FMB dursi kennamuufi hojii FMB dursi kennamuufi kennamuufi qaban jedhamanii adda
Fooyya'iinsa mana barnootaa dursi kennamuufi qaban qaban jedhamanii adda qaban jedhamanii adda bahaaniif sirnaan oolee jira. Mana
keessatti dhimmoota dursa jedhamanii adda bahaaniifbahaaniif kan ramadame bahaaniif sirnaan oolee jira barnooticha sirna baasii qusatanii sirnaan
argachuu qabaniif akkataa hojii irraa hinoolle. ta'us, sirnaan hojii irra ittifayyadaman hojiiirraa waan oolcheef
murteewwan qaamolee dhimmi hinoole. qisaasinni tokko illee hin galmoofne
ilaallatuun sirnaan hojirra oolaa
jira/0.5%/
22.6. Manni barnootichaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa Manni barnootichaa dhaabbilee barnootaa
ciicatoota Sirna itti fayyadamadhaabbilee barnootaa dhaabbilee barnootaa biyyaadhaabbilee barnootaa biyyaabiyyaa keessa jiraniifi ogeeyyii leenjii
wiirtuu leecalloo waliiniifi biyyaa keessa jiraniifi keessa jiraniifi ogeeyyii keessa jiraniifi ogeeyyii qaban irraa qabeenya argamu hojii
ciicatoota dhaabbilee ogeeyyii leenjii qaban leenjii qaban irraa qabeenyaleenjii qaban irraa qabeenyabarnootaaf bu'an guddaa kan qabu ta'uu
hawaasummaa naannoo waanirraa qabeenya argachuunargachuun akka danda'amu argamu fooyya'ina hojii baruuhubachuun hanga barbaachise
diriireef adeemsi baruu- akka danda'amu nibeeka.hubachuu irraa kan ka'e barsiisuuf gumaacha gaarii ittifayyadamaa jira.sirna qaama karoora isaa
barsiisuu fooyya'eera/0.5%/ Garuu qabeenya kana sochii muraasa kan qaama akka qabu beekamti kennuunittin taasisu uumee jira
argachuuf karoora xiyyefannoo karoorichaa ta'ekaroora qopheefachuun hojii
hinqopheefanne. jalqabee jira. eegalee jira.

48
 Istaandaardii 23: Barsiisota, hoggantootaafi hojjattoota mana barumsaa gidduutti waliigaltee gaarii; miirri ittigaafatamummaafi
gochoota malaammaltummaa irratti qabsaa'uun ni jira/6%/

Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
23.1. Hoggansi, Bulchiinsi manneen Bulchiinsi manneen Bulchiinsi manneen Bulchiinsi manneen barnootaa,
barsiisotnifi hojjattoonni barnootaa, barsiistonniifi barnootaa, barsiistonniifi barnootaa,barsiistonniifi barsiistonniifi hojjattootni
deeggarsaa mana hojjattootni deeggarsaa hojjattootni deeggarsaa hojjattootni deeggarsaa deeggarsaa hundi walitti
barnootichaa barattoota hedduun walitti dhufeenyaamuraasni walitti hedduun walitti dhufeenyaafi kabajaa gaarii
isaaniif jaalalaafi simannaafi kabajaa gaarii dhufeenyafi kabajaa gaariidhufeenyaafi kabajaa gaariibarrattootaaf qabau, akka
gaarii waan taasisaniif barrattootaaf hin qaban, barrattootaaf qabau, akka barrattootaaf qabau, akka barataniis nidadamaqisu.kana
barachuun barattootaa akka barataniis hin barataniis nidadamaqisu. barataniis irraas kanka'e fedhin barachuu
dabalee jira/2%/ dadamaqisan. nidadamaqisu.kana irraas barattotaa dabalaa dhufee jira.
kanka'e fedhin barachuu Kunis manneen barnoota birootif
barattotaa dabalaa dhufeefakkeenya gaarii ta'uun danda'ee
jira jira.
23.2. Aadaan Bulchiinsa manneen Bulchiinsa manneen Bulchiinsa manneen Bulchiinsa manneen barnootaa,
walgargaaruufi waliin barnootaa, barsiistotaafi barnootaa, barsiistotaafi barnootaa, barsiistotaafi barsiistotaafi hojjattoota
hojjachuu hoggantoota, hojjattoota deeggarsaa hojjattoota deeggarsaa hojjattoota deeggarsaa deeggarsaa gidduu aadaan
barsiisotaafi hojjattoota gidduu Walitti dhufeenyi walkaa gidduu Walitti gidduu aadaan gamtaadhaan hojjachuufi
deeggarsaa mana hojii gaariinhin jiru dhufeenyi hojii gaariin jira gamtaadhaan hojjachuufi walittidhufeenyi hojii gaariin jira.
barnootichaa gidduu ni walitti dhufeenyi hojii Manneen barnootaa birootifis
jira/2%/ gaariin jira modeela ta'uun danda'amee jira
23.3. Hoggantootni, Barsiistonni mana Barsiistonni mana Barsiistonni mana Barsiistonni mana barnootichaa,
barsiisotnifi hojjattootni barnootichaa, bulchiinsiifi barnootichaa, bulchiinsiifi barnootichaa, bulchiinsiifi bulchiinsiifi hojjattootni
deeggarsaa mana barumsaa hojjattootni deeggarsaa hojjattootni deeggarsaa hojjattootni deeggarsaa deeggarsaa hundi ilaalchaafi gocha
gochi malaammaltummaa hedduun ilaalchaafi gochaawalakaa ta'an ilaalchaafi hedduun ilaalchaafi gochaakiraa sassabummaa nijibbu, miira
qaanessaa ta'uu hubatanii kiraa sassabummaa gocha kiraa sassabummaakiraa sassabummaa nijibbu,itti gaafatamummaa qabuun irratti
miira itti gaafatamummaanhinjibban,miira itti nijibbu, miira itti miira itti gaafatamummaa nihojjatu. Manneen barnootaa
hojjatu/2%/ gaafatamummaa qabuunisgaafatamummaa qabuun qabuun irratti nihojjatu birootifi hawaasaafmodeela ta'uun
irratti hin hojjatan irratti nihojjatu danda'amee jira

Istaandaardii 24: Manni barnootichaa maatii fi hawaasa naannoo waliin tumsa bu'a qabeessa ta'e qaba /3%/
Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
24.1. Manni barnootichaa maatiin Mannni barnootaa maatiinManni barumsaa, maatiin Manni barumsaa, maatiin Manni barumsaa, maatii jajjabeessuun
adeemsa baruu barsiisuu keessatti baay'' een dammaqinaan dammaqinaanadeemsa hundi walittifufiinsaan sochii waliigalaa adeemsa baruuf
akka hirmaatan ni jajjabeessa; adeemsa baruu barsiisuu baruuf barsiisuu keessatti adeemsa baruuf barsiisuu barsiisuu keessatti walitti fuffinsaafi
akkasumas sadarkaa mana barnootaafi keessattii akka akka hirmaataniif tattaaffi keessatti dammaqinaan dammaqinaan akka hirmaataniif
dareetti hirmaannaa akka taasisan hirmaataniif hin muraasa taasiisuu akka hirmaataniif tattaaffii tattaaffi taasiseera. Mana barumsaa
maatii ni jajjabeessa/0.5%/ jajjabeessine jajjabeessera taasiseera biroof fakkeenya ta'eera.
24.2. Manni barnootichaa maatiifi Manni barumsaa dhimmaaManni barumsaa dhimma Manni barumsaa Mannii barnootaa odeeffannoo idilee
hawaasa naannoof dhimmoota barattootaa, barumsa, barattootaa,barumsaa,amala oddeeffannoo idilee dhimmadhimma barattoota, barumsaa, amalaa,
barachuu barattootaafi kanneen birooamala, ittifayyadama itti fayyaadama mallaqa fi barattoota, barumsaa amalaaitti fayyadamaa mallaqaa fi kan biro
irratti odeeffannoo wayitaawaa maallaqaa fi dhimmoota kanneen biroo irratti fi ittifayyadama mallaqaa maatiifi hawaasa naannoof kan
sagantaa idileetiin ni kenna; duub- biroof odeeffannoo oddeeffannoo idilawaa maatii fi hawaasa naannoofdhiyyeessuu ta'u. Akkasumaas, duub-
deebii ni fudhata/0.5%/ idilawaa maatii fi hawaasadhiyyeessuus haqina kan dhiyyeessu fi duub- deebii kan fudhatudha.akkasumas, mala
naannootiif hin dhiyeessuwalfakkaatu kan qabuudhadeebii kan fudhatu ta'u walittifufaa uumeera.
isaatti
24.3. Daa'imma barnoota isaaniin Akka maatiin barachuu Walakkaan maatii, Akkamaatin, manatti Akkamaatiin, hundi, manatti barachuu
akka ciman maatiin mana keessatti daa'imma
ni isaanii manatti barachuudaa'imma isaanii barachuudaa'imman isaaniif daa'immaniif deeggarsa taasiisan
jajjabeessu; ni gargaaru/0.5%/ jajjabeessanii fi deeggaran,manatti deeggarsa deeggarsa taasiisaniif ragaanragaan fakkeenyuma qabu jira.
ragaan hinjiru. keessattuunitaasisu.keessattuu agarsiisu jira.keessattuu keessattuu barattoota shamarraniifi
barattoota shamarraniifi barattoota shamarraniifi barattoota shamarraniifi fedhii addaa kan qaban
fedhii addaa kan qaban fedhii addaa kan qaban fedhii addaa kan qaban
24.4. Maatiiwwan barattootaa hojii Walakkaan maatii, sochii Maatii baay' een, sochii Maatiin hunduu sochii Maatiin hundi sochii Gamtaa maatii
gamtaa maatii, barsiisotaafi Gamtaa Maatii Gamtaa maatii barattootafiGamtaa Maatii barattoota fiBarattootafi barsiisota keessattii
barattootaatti ni hirmaatu/0.5%/ barattootaafi barsiisota barsiisotaa Keessatti barsiisota Keessatti dammaqinaan nihirmaatu. Shaakalliin
(GMBB) Keessatti hirmaanna xiqqaa taasisu.dammaqinaan nihirmaatu. kunis kanneen biroofirra deddeebiin
hirmaanna xiqqaa taasisu akka fakkenyati fudhatameera
24.5. Manni barnootichaa hawaasa Manni barumsaa Manni barumsaa faayidaa Akkaata walittii dhiyyatuun,Akkaata walitti dhiyaatuun manni
naannoo akka wiirtuu gonkumaa hawaasaa hawaasaa naannoof manni barumsaa hawaasa barumsaa, hawaasanaannoof gidduu
fakkeenyummaatti tajaajila/0.5%/ naannoo fakka giddu galagiddugala beekumsaa ta'uu naannoof gidduugala gala beekmsaata'uun tajaajila. Yeroo
beekumsaatti tajaajila isaa hubachuun karoora beekumsaata'un tajaajila. amma manni barumsaamanneen
hinkeennine gochaa hundeessera barnoota biroof moodela ta'eera
24.6. Maatiiwwan raawwii mana Maatiin baay' een rawwii Maatii hedduun rawwii Maatii hundi rawwii hojii Maatii hundi rawwii hojii mana
barnootichaatti quufuu isaanii ragaanhojii mana barumsaatti hojii mana barumsaati akkamana barumsaati akka barumsaatii akka gamadan ibsu.
agarsiisu ni jira/0.5%/ akka hin gammadne ibsu gamadan ibsu gamadan ibsu Deeggarsii isaanii mb taasisan
agarsiistuu gammachuu isaaniti

50
 Istaandaardii 25: Manni barnootichaa maatiiwwan, hawaasa naannoofi dhimmamtoota wajjin walitti dhufeenya cimaa uumuu isaatiin
deeggarsa itti fufiinsa qabu argachuu danda'eera /6%/

Mul'istoota 1.Istaandaardii Gadi 2. Fooyya'aa kan Jiru 3. IStandardii kan guute 4. Istaandaardii ol
25.1. Manni Sababa mana barumsaaManni barumsaa Manni barumsaa hariiroo Mannii barumsaa, sababa
barnootichaa hariiroo laafaa sababa hariiroo murta'a cimaa maatii, hawaasa hariiroo cimaa maatii, hawaasa
maatiiwwan, hawaasa maatii,hawaasa maatii,hawaasa naannoofi dhaabbilee waliinnaannoofi dhaabbilee waliin
naannoofi dhaabbilee naannoofi dhaabbilee naannoofi dhaabbilee hojjetu waliin waan qabuuf hojjetuu waliin qabuuf
biroo wajjin walitti gargaarsa waliin qabuufwaliin hojjetu waliin deeggarsaa argachuu deegarsa murteessa
dhufeenya cimaa uumuudeeggarsa argachuu hinqabachuun deeggarsadanda'eera argateera.Tarsiimon kunis
isaatiin deeggarsa dandeenye muraasa argate deeggarsaa walittifufaa
argatee jira/3%/ mirkaneessera.
25.2. Hirmaannaan Miira abbummaatin Miira abbumaatin manaMiira abbummaatiin mana Miira abbummaatiin mana
maatiiwwaniifi hawaasaMana barnootaa barnootaa geggeessuunbarnootaa geggeessuun barumsaa geggeessuunf
naannoo dabalaa waan geggeessuun yaaluun yaaluun gabbifama jirayaaluun gabbifameera yaaluun kan gabbifameefi
dhufeef miira sababa hirmaannaa kunis mana barnootaa biroof
abbummaan mana maatiifi hawaasa fakkeenya ta'eera
barnootaa hoogganuu naannoo laafaa ta'een
uumamee jira/3%/ hin jiru

Kutaa Afur
Unka Hoggansa mana barnootaafi Koree
Fooyya'iinsa fi Sadarkeessa Mana
Barnootaatiin Guutamu
Unkaa 1: Hojilee walduraa duubaa jiruuf karoora baasuu (bulchiinsa mana barumsaatiin kan
guutamu)
Tartiiba gochaalee Qaama itti Hamma baajataYeroo itti raawwatu
raawwataman gaafatamummaanbarbaachisu Guyyaa itti jalqabu Guyyaa itti xumuramu
raawwatu

Guyyaa________________
Bu'aa eegamu: ______________________________________________________________

Tooftaalee madaallii:__________________________________________________________
Yaada miseensota koree: ______________________________________________________
Unka 2: Karoora hojii
Dhimma ijoo (domains):
______________________________________________________
Dhimma xiqqaa (elements): ___________________________________________________
Galma: ___________________________________________________________________
Kaayyoo: _________________________________________________________________

52
Tartiiba hojilee Qaama Itti Tarsiimoo Yeroo
bara kana Tarsiim Baajata Madda Bu'aa Yeroo Gaafatamu hordoffii fi karoora irra
keessatti hojiirra oolee barbaac
hisu baajataa eegamu murta
a'e mmaa madaallii deebi'anii
ooluu qabu Qabu ilaaluu

Ibsa
Galma Hojii raawwatamu irraa bu'aa eegamu ilaalchisee ibsa (statement) ifaa ta'e.

Tooftaa Kaayyoo galmaan gahuuf tarkaanfii fudhatamu

Galteewwan Meeshaa yookiin maalaqa hojicha raawwachuuf barbaachisu
Yeroo itti raawwatu Yeroo hojichi fudhatu
Kan Raawwatu Nama (qaama) hojichaa raawwachuuf itti gaafatmummaa fudhatu
Tooftaalee madaalli Fooyya'iinsa yookiin bu'a qabeessumma hojichaa mirkaneessuuf hordoffifi
madallii gaggeeffamu.
Yaadannoo-
- Kaayyoowwan addaa istaandaardii domeeniifi elementoota walfakkaatan jalatti
bal'inaan ibsaman waliin walqabatee dizaayinii/dizaayini i gochuun barbaachisaadha.
- Baay'inaafi haala/gosa agarsiistota hojii irratti hundaa'uun istaandaardii tokkoof
kaayyoo tokkoo ol kaa'uun ni danda'ama.
Unka 3. Meeshaa odeeffannoo walitti qabuu Sagantaa
Fooyya'iinsa Manneen
Barnootaa
Barsiisota Ilaalchisee
1. Maqaa mana barnootaa______________________ sadarkaa m/b___________
2. Aanaa________________________________________________
3. Baayy'ina Barsiisotaa
A) Dhiira ________________
B) Dubara _______________
Ida'ama _______________
4. Hojiiwwan gurguddoo barsiisaan
raawwii hojii barattootaa fooyyessuuf raawwatu (bu'aa)

53

1. Gochaalee qisaasina barnootaahir' isuun walqabatan (Irra deebiifi harcaatii)

___________________________________________________________________
2. Muuxannoo/shaakala wayitii qisaasa'e bakka buusuu (make up Classes)
3. Barnoota
___________________________________________________________________
dabalataa kennuu ilaalchisee
___________________________________________________________________
4. Barnoota walmaddeessaa hogganuufi keessatti miseensa ta'uu n hirmaachuu
ilaalchisee
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
5. Meeshaalee deeggarsa barnootaa qopheessuufi yeroo hunda handhuura gabbisa
barnootaatti fayadamuu waliin walqabatee
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
6. Barattoonni yeroo hunda mana dubbisa kitaabaa akka fayadaman deeggaruufi
jajjabeessuu ilaalchisee
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
7. Barattoota shamarraniifi barnoota fedhii addaa deeggaruuf hojiilee hojjataman
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
8. Barattoonni sagantaa barnoota saatalaayitii televiizhiinii akka hubataniif deeggarsa
taasifameefi raawwii kaayyolee barsiisaan adda bahanii sagantaa tamsaasa pilaazimaa
duraafi booda raawwataman ilaalchisee.
___________________________________________________________________

11. Raawwii karoora hojii barnootaa keessatti hirmaannaa barsiisotaa

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
12.Uwwisa sagantaalee barnootaa raadiyooakka fi TVbabal'atuufi dagaagu gumaacha
barsiisotaa ilaalchisee
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
13. Barsiisonni mana barumsichaa madaallii walitti fufaafi adeemsa si'aa'inaan barchuu
barattootaa akka dagaaguuf hojilee hojjataman
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
______________________
14.Manni barnootichaafi barsiisonni naamusa barattootaa fooyyeessuuf hojiilee hojjatan
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
15.Yeroo ammaa mana barumsaa keenyatti maal hojjechaaBu'aa jirra?barattoota
keenyaa ilaalchisee /ciminaafi laafinsa jiru/
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
 a. Barsiisaan kan keessatti hirmaate jiraa? Haa ibsamu
___________________________________________________________
b. Beekumsaleenjii DOW irraa argame.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
c. Muuxannoo leenjii irraa argame barsiisota biroof qooduuf yaaluu
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
20.Hojiilee supparviizyiniin walqabatan keessatti hirmaannaa barsiisaa ilaalchisee
_____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
21.Yeroo gamaaggamaa fi deeggarsa hiriyaadhaaf ramadame ilaalchisee
_____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
22.Dorgommii gaaffii fi deebii barattoota isaaniif qopheessuu keessatti raawwii hojii
barsiisotaa ilaalchisee
_____________________________________________________________________
________________________________________________________________
23.Barsiisonni barattootni misooma naannoo irratti hirmaachisuu keessatti hojiiwwan
hojjatan
__________________________________________________________________
24.Bu'aa eegamu barattootaan kan galma ga'u karoora qabxii barattootaa fi sadarkaa

milkeessuuf gochaalee asiin olii raawwachuu isaanii ilaalchisee

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
25.Milkaa'inoonni biroo yoo jiraatan haa ibsamu
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
 Guca4
(raawwii
. Sadarkaa
karooraakutaa
olii fifi gadi)
gosa barnootaa irratti hundaa'uun raawwii karooraa madaaluu
T Gosa Kutaafi Qabxii Karoora Raawwii Karoora Akkamitti Karooraa Sababa
. Barnootaa Daree G/galeessaa ol akka gadi karooraa
L yeroo darbe milkaa'e gadita'e

Maqaa mana barnootaa____________________Aanaa ___________Naannoo ______

Guca 5: Barattoota Barnoota fedhii addaa adda baasuu
Maqaa barsiisaa_________________kutaafi daree___________gosa barnootaa___________
T.L Maqaa Korniyaa Umrii Gosa Gosa Dheerina yerooBu'aa Yaada
guutuu Fedhii deeggarsa deeggarsa argame
barsiisaa addaa taasifamee kennamee

Guca 6: Guca dagaagina ogummaa walitti fufaa (DOW) ittiin hordofam

T Baay'ina Baay'ina Baay'ina Gosa Kaa Baay'ina Yeroo
. barsiisota barsiisota barsiisota leenjii yyoo hirmaattotaa leenjiin
L a mb haaraa gorsitoota DOW Buleeyy Haaraa fudhate
qacaramanii mb kennamee ii Yaada
M F T M F T MFT MF T
Leenjiin sirritti gaggeeffamuu isaa yoo ilaalle mirkaneessuu

Unka 7: Hordoffii barnoota walmaddeessaafi Hojiilee Sagantaa Adda Addaa

Gosa barnoota walmaddeessaa________________________________
Maqaa bakka bu'aa gumii/qindeessaa sagantichaa ___________________mallattoo________
T.L Baay'ina Bu'aa Yaada
miseensotaa hawaasa
etahduf ihcijoh ooreY

etahduf iijneel ooreY

aasaabag aayyuG

hojicha keessattinaannoot Qaama gabaasicha

hirmaatan iif mirkaneesse
Baratto Barsiiso argamsii
iijoh asoG

ota ta se
aayyuG

MFTMFT Maqaa Mallattoo

Rakkoolee yeroo hojii qunnaman ______________________________________

_______________________________________________________
B. Tarkaanfii rakkoolee hiikuuf fudhatame
___________________________________________________________
C. Yaada koree deeggartoota barnootaafi mallattoo

__________________________________________________________

58
 Unka 8:Hordoffii bu'aa barachuu Barattootaa
Maqaa Mana barnootichaa_________________bara bu'aan argame _____________
Semisteera______________ sadarkaa kutaa _________
T. 0-49 50-74 75-100 Waliigala baay'ina yaada
L Gosa barattootaa
barnootaa Dhi Dub Ida Dhi Dub Ida Dhi Dub Ida

A. Yaada bakka bu'aan muummee barnootichaa bu'aa barattootaa bara ba rnootaa

darbee waliin walbira qabuun kenname _________________________________
__________________________________________________________
B. Rakkoolee mudatan____________________________________________
__________________________________________________________
C. Furmaata kennaman__________________________________________
__________________________________________________________
D.Yaadni dabalataa yoo jiraate__________________________________________
Maqaa fi mallattoo hoogganaa gabaasicha mirkaneessee
__________________________________________________________
Unka9: To'annoo barnoota dabalataa mana barumsaa___________________
1. / Maqaa barsiisaa/ttuu___________________gosa barnootaa_________________
Sadarkaa fi daree barattootaabarnoota dabalataa irratti hirmaatan: baay'ina:
dhi_____dub_________ida'ama_________
2/ Kaayyoo barnoota dabalataa___________________________________________
________________________________________________________________________
3/ Qabiyyee barumsa dabalataa______________________________________________
_______________________________________________________________________
4/ Yeroo barumsichi dabalataa fudhate_________________________________
5/ Tooftaalee barsiisichi/tuttiin barnooticha dabalataaf itti fayyadame/tte
________________________________________________________________________
______________________________________________________________________
6/ Rakkoo yeroo kenniinsa barnootaa muudate _______________________________
_______________________________________________________________________
7/ Furmaata kennaman___________________________________________________
8/Bu'aa barnooticharraa argame__________________________________
__________________________________________________________________
Yaadaa fi Mallattoo qaama mirkaneessee_________________________________
59
 Unka10:Hordoffii gabaasaooyya'iinsa
f qabxiifi guddina ijoollee isaanii ilaalchisee maatiif
dhiyaatee yaada ijaarsaa maddisiisuu.
T. Guyyaa Baay'ina maatii Baay'ina maatii Baay'ina maatii Firii Tooftaa Jijjiirama yaada
L itti gabaasicharratti duubdeebii gabaasicha Waliigal mana argame
maatiif argamanii kennan deeggaran aa irra barumsii
gabaafa dhi dub ida dhi dub Ida dhi dub Ida gahame chaan
me diriire

Unka 11: Hordoffii Sirnni barnootaa madaalamuu isaa

Maqaa mana barnootichaa______________________________ maqaa birkiilee
barnootaa/muummeewwanii________________________
T Gosa Maqaa Firii Yeroo itti Yaada waa'ee yaada
. barnootaa barsiisaa/ttuumadaallichaadhiyaate madaalichaaf
L madaalameemadaalee/ttee kenname

Unka12:xiyyeeffannoo addaa barattoota dubaraaf kenname sakatta'uuf

T. Sad. Gosa Baay'ina Gosa Baay'ina barattoota Yeroo Fooyya'iinsa yaada
L kutaa barno barattoota xiyyeeffannoo dubaraa irra kan darbe
otaa dubaraa daree addaa xiyyeeffannoon deddee irraa argamee
sana keessa jirankennamee addaa kennameef biin fi bu'aa isaa
fudhata
mu

60

MPOWER® Study Abroad Loan

Quick & Easy Application That Can Cover Up
To 100% Of Expenses. Start Now
mpowerfinancing.com

Unka13: Hordoffii naamusa barattootaa

T Maqaa Sadarka umrii saala Sababa Dhorkuun dura TattaaffiiDheerina Qaama Dhiibbaa yaada
. guutuu a kutaa dhurka godhame/tarkaanfiiwwan
Yeroo murtii dhaabbii
L barataa meef fudhataman/ykn dhorkam kenne kanaa
hojiiwwan raawwatamanee

Unka14: Hordoffii manni barnootichaa barattoonni bulchiinsa mana barumsichaa irratti akka
 t.lhirmaatan
mana carraa kennuu
Gumiiwwan
Tarreeffam isaa
Gumiiwwan
Tarreeffam
barattoonni Baay'ina
dhi dub Ida Tarkaanfii
Barattootafudhatame
aangessuuf(dhiibbaa)
Bu'aan isaa

barumsichaa bulchiinsa irratti

keessa jiran hirmaatan

MPOWER® Study Abroad Loan

Quick & Easy Application That Can Cover Up
To 100% Of Expenses. Start Now
mpowerfinancing.com

Unka 16:Baay'ina maatii /guddistoota mana barnootichaa deeggarsa kennan

T. Waltajjiiwwan Baay'ina maatii Deggersa kenname yaada
L mana barumsichaahirmaatan
fi hawaasa gidduuttidhibbeentaadhaanMeeshaan maallaqaan humnaa Ogummaan
walitti hidhamiinsa n
uumuuf qopheessan

Unka 17: Akkaataa Madaallii

Maqaa mana barnooticha______________________________________
Dhimma ijoo_______________________________________________
Dhimma xiqqaa___________________________________
Hubachiisa: tokkoon tokkoon istaandaardiidhaaf unka kana fayyadamuun bu'aa
giddugaleessaa argachuu dandeenya.
T.L Istaandaardii Mul'istoota Sadarkaa hojiin Ragaa sadarkaa hojiiYaada
amma irra jiru mana barumsaa amma
jiru ilaalchisee murtii
deeggaruuf oolu
Gidugaleessa

62

Page 69 of 69
RESOURCES
Study Guides
Documents Sitemap
Questions Sitemap
FAQ
LEGAL
Copyright, Community Guidelines, DSA & other Legal Resources
Honor Code
Terms
Academic Integrity
Privacy Policy
Cookie Policy
Do not Sell or Share My Personal Info
SUBJECTS
Accounting
Aerospace Engineering
Anatomy
Anthropology
Arts & Humanities
Astronomy
Biology
Business
Chemistry
Civil Engineering
Computer Science
Communications
Economics
Electrical Engineering
English
Finance
Geography
Geology
Health Science
History
Industrial Engineering
Information Systems
Law
Linguistics
Management
Marketing
Material Science
Mathematics
Mechanical Engineering
Medicine
Nursing
Philosophy
Physics
Political Science
Psychology
Religion
Sociology
Statistics

SOCIAL

© Learneo, Inc. 2024

*College Sidekick is not sponsored or endorsed by any college or university.