Jak pracować z pacjentem, który

żyje w ciągłym lęku i zamartwianiu?

dr Andrzej Śliwerski
certy ikowany psychoterapeuta
poznawczo-behawioralny (PTTPB, nr 267)

www.instytutschemat.pl
f
 Harmonogram

• Zaburzenie lękowe uogólnione

• Zamartwianie w przebiegu innych zaburzeń i zamartwianie na co dzień
• Cele pracy z zamartwianiem się
• Konceptualizacja, a cele i metody pracy
• Metody pracy z lękiem i zamartwianiem się
• Praca z wzorcami reagowania i trybami
• Zamartwienia a sen
 Zaburzenie lękowe uogólnione (GAD)
ICD-11 (6B00)

• Zaburzenie lękowe uogólnione charakteryzuje się wyraźnymi objawami lęku, które

utrzymują się przez co najmniej kilka miesięcy, przez większą liczbę dni niż zwykle,
objawiające się:
• ogólnym lękiem (tj. lękiem wolnopłynącym)
• nadmiernym zamartwianiem się, skoncentrowanym na wielu codziennych
wydarzeniach, najczęściej dotyczących rodziny, zdrowia, inansów, szkoły lub pracy
• z dodatkowymi objawami: napięciem mięśniowym lub niepokojem ruchowym,
nadmierną aktywnością autonomicznego układu współczulnego, subiektywnym
uczuciem zdenerwowania, trudnością w utrzymaniu koncentracji, drażliwością lub
zaburzeniami snu.

f
 Czy tylko GAD się martwi?
• Hipochondria - zamartwienia dotyczące stanu
zdrowia;
• neurastenia - chroniczne zmęczenie;
• Lęk paniczny - niepokój o to, czy kolejny napad
się pojawi;
• Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne - niepokój
związany z natręctwami;
• Fobia społeczna - niepokój związany z
możliwością negatywnej oceny przez innych;
• Depresja - chroniczne zmęczenie; zaburzenia
snu i łaknienia; problemy z koncentracją uwagi;
somatyzacje;
• Zaburzenia somatyzacyjne - objawy
pochodzące z różnych układów i narządów;
Dlaczego jesteś na
tym warsztacie?
• Jaka była Twoja motywacja?
• Z czym chciałeś_aś sobie poradzić?
 Jaki cel pracy z
klientem?
Czego chcesz nauczyć się na
tym warsztacie?

• Cel emocjonalny - jak się

będzie czuć?
• Cel wyniku - co osiągnie?
• Cel behawioralny - jak się
będzie zachowywać?
 Marek
„To mnie wykończy”

• Marek (l.26) pracuje z bazami danych w jednej z dużych

korporacji
• Martwi się nieustannie, że kogoś urazi; popełni błąd,
który trudno będzie odkręcić; że ktoś będzie znowu z
niego niezadowolony; że jego mamie bądź tacie coś się
stanie; że jego pies źle się czuje; że dziewczyna znowu
coś zaniedba; że przez swoje zachowanie na lotnisku
będzie przechodził dodatkowe kontrole itd.
 Krzysiek
„Muszę mieć wszystko pod kontrolą”

• Krzysiek (l.32), szef działu marketingu w irmie produkcyjnej.

• Lubi jak świat jest przewidywalny. Denerwuje się gdy coś idzie nie po jego
myśli. Nieustannie pilnuje, by nic się nie zniszczyło; by nie złamać żadnych
przepisów (w tym celu czyta ustawy i regulaminy); by dobrze
wybrać miejsce na wakacjach; by zrobić wszystko przed wyjazdem, aby
nic nie zaniedbać; woli zrobić różne rzeczy sam, niż powierzyć to innym;
• Nie może spać; boli go często żołądek i serce.
f
 Zamartwianie się
Niepokój
• Niepokój pojawia się, gdy doświadczając wątpliwości co do przyszłych zdarzeń,
traktujemy te wątpliwości jak zagrożenie.
• Jeśli wątpliwość traktujemy jak zagrożenie, to staramy się tę wątpliwość zwalczyć:
• unikając myślenia
• szukając otuchy
• wery ikując informacje
• tworząc plan awaryjny
• starając się zapobiec tragedii
• …
f
 Identy ikowanie zamartwaiania się
Zamartwianie się typu 1

• Czy problem aktualnie istnieje w otaczającym cię świecie zewnętrznym?

• Czy możesz zrobić coś co natychmiast go rozwiąże?
• „Jeszcze nie, ale przez nieuwagę mogę coś zrobić”
• „Jeśli nie zachowam czujności, może się zdarzyć…”
• „Prawdopodobnie nie, ale gwarnacji nie mam”
• „Jeśli temu nie zapobiegnę, to wtedy tak”
f
 Identy ikowanie zamartwaiania się
Emocjonalne uzasadnienia

• „Czuję, że coś złego się wydarzy”; „Mam przeczucie, że mamie nie zostało
już wiele czasu”

• Czy ta myśl jest stała czy zmienna? Czy nasila się i słabnie?

• „Myślę, że coś złego się wydarzy i czuję lęk”

• „Myślę, że mamie zostało niewiele czasu i czuję smutek”
f
 Czy dyskutujemy z
myślami?
Restrukturyzacja poznawcza

• Osoby zmartwiające się, albo wiedzą, że

ich zamartwienia są przesadzone, albo
wchodzą w dyskusję z terapeutą_tką, by
uzyskać od terapeuty_ki otuchę.
• Dyskusja z tymi myślami, jest błędem.
• To czym się ludzie zamartwiają jest mniej
istotne niż ich stosunek do tych
zamartwień.
 Kreatywny brak nadziei

• Czego próbowałeś i jak to działało?

• Bardzo się starałeś_aś tego uniknąć i pozbyć się (…)

• i znalazłeś_aś mnóstwo sposobów by uzyskać krótkoterminową ulgę (…)
• które jednak nie zadziałały na dłuższą metę (…)
• i kosztowały Cię (…)
• Twoje życie się pogarsza, a nie polepsza (…)
• czy jesteś więc gotowy_a na coś zupełnie innego?
 Co próbowałem robić?
Krótkoterminowe metody radzenia sobie z zamartwieniami

• Podważam zamartwienia • Poszukuję otuchy u eksperta/rodziny/

• Upewniam się, że nieszczęście nie
nadejdzie
• Kłócę się z zamartwieniami
• Odwracam uwagę
• Wkładam dużo wysiłku w
zapobieganie tragedii / przygotowuję
się
• Szukam informacji
przyjaciół
• Unikam
• Powstrzymuję myśli
• Wspomagam się używkami
• Biorę leki uspokajające / nasenne
• Jem na poprawę nastroju
• Oswajam się z nadchodzącą tragedią
 Identy ikowanie skutków zamartwiania się
Zamartwianie typu 2
• Co się stanie, jak nic się nie zmieni w Twoim zamartwianiu?
• „Stanę się wrakiem człowieka; Nie będę w stanie normalnie
funkcjonować”; „Ja za dużo się martwię”
• Co by stało się najgorszego, gdybyś nie próbował kontrolować swoich
zmartwień?
• „Nie mógłbym przestać się martwić”; „Nie spałbym już w ogóle”;
„Skończył bym w szpitalu psychiatrycznym”
• Są ludzie, którzy często się martwią i nie odbierają tego jako coś
dokuczliwego.
• „Ale mnie to przygnębia i męczy”
f
 Model GAD
„Co jeśli… „

„Nie potra ię sobie poradzić”

„Nie mogę przestać się martwić”
„Nie będę mógł_a funkcjonować”

Emocje
Kontrolowanie
Zachowanie Reakcje
myśli
izjologiczne

Uproszczony model GAD Wellsa (2010)

f
f
 Model GAD Pozytywne przekonania
dotyczące zamartwiania się
„Co jeśli… „

Negatywne przekonania
„Nie potra ię sobie poradzić” dotyczące zamartwiania się
„Nie mogę przestać się martwić”
„Nie będę mógł_a funkcjonować”

Emocje
Kontrolowanie
Zachowanie Reakcje
myśli
izjologiczne

Uproszczony model GAD Wellsa (2010)

f
f
 Nasz stosunek do
zamartwiania się
• Jaki masz stosunek do
własnego lęku?
• Co chciałbyś zrobić ze swoim
lękiem?
• Co robisz gdy się martwisz?
 Nasz stosunek do
zamartwiania się
• Jaki masz stosunek do
własnego lęku?
„Czemu ty się, zła godzino,
• Co chciałbyś zrobić ze swoim
lękiem? z niepotrzebnym mieszasz lękiem?
• Co robisz gdy się martwisz? Jesteś - a więc musisz minąć,
Miniesz - a więc to jest piękne”
W.Szymborska „Nic dwa razy”
 Nasz stosunek do
zamartwiania się
• Unikanie lęku sprawia, że lęk
jest podtrzymywany.
• Im bardziej nie chcesz się
denerować, tym bardziej się
denerwujesz.
• Do momentu kiedy będziesz
walczyć z napięciem, to
napięcie nie zniknie.
Użyteczne metafory

• Walka z hydrą
• Oglądanie horroru
• Gaszenie pożaru benzyną
• Cień
• Wariograf
Jak mam nie walczyć z moimi Co jeśli…?
zamartwieniami?
Praca z przekonaniami

• Czy myśli są niebezpieczne?

• Praca z (nie)myśleniem
• Liczenie zmartwień
• Kotwica
• 25 słów
• Kamokawa
• Martwienie się o konkretnej
godzinie
 Kotwiczenie
ACE

• Acknowledge - zauważ swoje

emocje i myśli
• Come back into your body -
wróć do swojego ciała
• Engage in what you are doing
- zaangażuj się w ważne dla
Ciebie działania (jeśli to
konieczne, zabierz swoje
zmartwienia ze sobą)
 25 słów
Napisz swoje zmartwienie używając 25 słów

• „A co jeśli zapytacie mnie o coś, a ja nie będę

potra ił Wam tego wytłumaczyć?
• „A co jeśli kogoś urażę?” [5]
• „A co jeśli kogoś urażę i zepsuje to relacje w
całej irmie” [12]
• „A co jeśli kogoś urażę i zepsuje to relacje w
całej irmie, a mnie przez to będzie ciężko
chodzić do pracy i się załamię” [25]
• „A co jeśli kogoś urażę i zepsuje to relacje w
całej irmie, a on mnie pozwie za obrazę i będę
musiał zaciągnąć kredyt na odszkodowanie” [25]
f
f
f
f
 Kamo-kawa

• „Co jeśli popełniłem błąd?”

• „Kaco kajekaśli
kapokapełkanikałem kabłąd?”
 Martwienie się na godzinę

• Nie łączymy martwienia się i rozwiązywania problemów/dodawania

otuchy
• Jeśli zauważysz, że się martwisz, to:
• natychmiast zaaranżuj dziesięciominutowe spotkanie z niepokojem
poświęcone kwestii, którą właśnie się zajmujesz
• odrocz zamartwianie się do najbliższego zaplanowanego spotkania z
niepokojem.
Użyteczne metafory

• Umysł jest jak znudzony

szczeniak
• Potwór nad przepaścią
• Odtwarzanie horroru na nowo
• Szef działu w korporacji

• Ganianie szczeniaka; marudzenie

nastolatków; poślizg; bagno…
 Wróćmy na początek!
Jaki cel pracy z klientem?

• Cel emocjonalny: „Nie zadręczać się”; „Panować nad zmartwieniami”;

„Nie martwić się”; „Nie być tak zmęczonym i wycięczonym”; „Cieszyć się
każdym dniem”; „Być szczęśliwym” itp.
• Cel wyniku: „Skończyć projekt”; „Wziąć ślub”; „Awansować w pracy”;
„Skończyć terapię”;
• Cel behawioralny: „Mówić innym, jak się czuję i co myślę”; „Rozmawiać w
pokoju socjalnym”; „Oglądać seriale z dziewczyną”; „Przygotowywać się
do egzaminu”; „Wykonywać powierzone zadania”
 Praca z oddechem i
uważnością

• Bardzo ważny element pracy z

lękiem
• Trzeba uważać, żeby nie został
wykorzysatny jako element
unikania lęku
• Warto zastosować po
wprowadzeniu kotwicy
Czy problem nie
leży głębiej?
 Dlaczego Marek się zamartwia?
Wartości

• „Martwię się o to, czy kogoś nie urażę”

• Jaka wartość za tym stoi? O co starasz się dbać? Jak traktujesz siebie i
innych ludzi?

• Jakie doświadczenia z przeszłości sprawiły, że jest to dla Ciebie

ważne?
Mama, którą Ciężko spełnić
Tata alkoholik łatwo urazić oczekiwania

Bycie rozjemcą/ Wiem jak to jest, gdy

negocjatorem ktoś się ze mną nie liczy
 Jakie wartości stoją za Twoimi zmartwieniami?

• Jakie wartości stoją za Twoimi zmartwieniami?

• Które wartości zostają pominięte?

Asertywność Autentyczność Bliskość

Zaufanie Wyzwanie Przestrzeganie zasad Równość Bezpieczeństwo

Odwaga Elastyczność Szczerość Wytrwałość

Dlaczego Krzysztof się zamartwia?
Doświadczenia z przeszłości

Kontrolujący „drzwi
Przemocowy ojciec muszą być otwarte”

Bije matkę, również za

błędy dzieci

Bije za jedzenie
chipsów w łóżku
Wymaga pedantycznej
czystości

„Zaraz przyjdzie
Uległa mama ojciec, musisz mi pomóc
„Dobrze, że Ciebie sprzątać”
mam, bez Ciebie bym sobie
nie poradziła”
 „Nie zasnę”
• Sen należy do tych stanów, którym pozwalamy
zaistnieć, zamiast je wywoływać/powodować.
• Wysiłek wkładany w wiele czynności przynosi
swój efekt (np. aktywność izyczna,
trenowanie psa itp.) - w śnie jest odwrotnie.
• Warto zastanowić się co zależy od nas w śnie -
zaśnięcie vs. przygotowanie odpowiednich
warunków
• „Co jeśli… „
• Uważność na sen
• Jak zostaje się strażakiem?
f
Dziękuję za uwagę!
Zapraszam na szkolenia i warsztaty!
Szczegóły na:
https://instytutschemat.pl/