Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 9

OMUSOMOGUNOGUTEGEKEDDWA:SSEKI MWANYIMUSA

(
MUSOMESA MUKYADDONDOSECONDARYSCHOOL–MATUGGA
0777023795/0705332705)

EMPI
SAY’
OKUYI
GGA.
Gunomul i
mugwabasaj j
an’
abal
enziabat
ootot
o.Gukol
ebwang’
omul i
mungabanoonya
enva ate erudda guba muzannyo ogunyumi
ra abato n’
abakulu, naddal
a nga
bakwasi
zzaayoakant
u.

Ensonga endal
a eyat wal
anga abantu okuyi
gga ne bal eka eka ensol
o ezir
undi
bwa
ng’
embuzi,ent
e,endiga,obumyun’endal
a,kwabangakuterekeraezoezir
undibwa,emi
kol
o
emiral
ang’
okwanjula,embaga,abagenyi
,ennyi
mben’enkii
ko.

EMI
RIMUEGI
SOOKAOKUYI
GGA.
1. OKUGOGOLAENŊŊWANYU
Eŋŋwanyuobaolugwanyububabutibutonot
ono,bugumu,buwanvu,
ngabwenkanankana.
Babukozesaokut
imbakoobaokutegekakoekit
imba.Busongol
wawansigyebabufumit
ir
a
muttakangatebannabut
imbako(
okutegako)eki
ti
mba.

2. OKULUKAEBI TI
MBA.
Baal
ukanga ebi
ti
mba ebitega ensol
o ennene nga bi
ba n’
amaaso manene nga bi
no
bi
yit
ibwamiguwa.Binobyayinzangaokul
uki
bwamubi bowabowaebi
yit
ibwaebi
nsambwe.
Kunokwavaakon’ol
uger
ool ugambanti:
-

Bakul
agi
ri
raeddagal
aer
it
taengabi
,oyokyabi
nsambwe?”

Baal
ukangan’
ent
uula,ngabwebut
imbaobw’amaasoamatonoobutegaobusol
oobutono,
ng’
omusu,empeewo n’eff
umbe.Ent
uul
a zaal
ukibwanga mu Bugwogwa nga bal
anga
obugwogwabubi
riobut
ono.

3. EŊŊOMBEN’ AMALENGE.
Abayizzibaabeerangan’
eŋŋomben’amalenge.Eŋŋombezaakol
ebwangamumayembega
nsolongagawummuddwamuebi tuli
.Omubweyazi gangaensol
ong’agi
rabi
ddeddal
a
w’esuze,n’
alyokaakomawokukyalon’af
uuwaeŋŋombeobaeddengebonnanebawul i
ra.

Abayizzibonnangabakuŋŋaanye,n’al
yokaababuulir
aeri
nnyaly’
akasol
ok’azi
ze.Bwe
kabakatonong’omusu,ngabatwalaentuula,wabul
aensol
obw’ebaennenengabaleet
a
emiguwa.Abayizzi
,bul
iomu,beet
ikkaebit
imbabyabwenebagendan’oyoabazi
zeensol
o
(Omuzizi)
.

OKUZI
GAENSOLO.
Okuzi
ga,kwekunoonyan’
okuzuul
aawal
iensol
ogyemwagal
aokuyi
gga.Azi
gaensol
o
ayi
ti
bwamuzizi
.

Omuziziagenda ku nsi
ko n’agoba obuwuf
u bw’
ensol
o w’
eyi
se.Obuwuf
u obw’

omusu
buyi
ti
bwakyole,ateobw’ensoloennenebuyi
ti
bwal
ugendo.

Okuzi
ga ensol
o kyet
aagi
sa kukeer
a nnyo ku nsi
ko ng’
omusul
o gukyal
iko. Ki
no

1
Bya.Sseki
mwanyiMusa–0705332705
kyayambangaokulabaobulungiebiger
eby’ensol
ogyebi
razeer
aamanyeobayakagenda
obayagenzedda,n’ol
uddagyebitunudde.

Omuzizi bw’
ogoba obuwufu n’alaba ng’ensol
o yayingidde eki
bir
a oba ekisaka,
akyet
ool
oolaokulabaobangaddal at ef
ulumyeki zi
go.Kino aki
kol
ampolang’asooba
ensol
oeremekufubut
uka.Kyebaavabagambant i,

Att
aeki
zigo,
asooba”
.

Omuzizing’
amazeokulabaensol oweyayingir
iddeensikoobaekisaka,al
inaokulambawo
asobol
eokumanyisabayizzibannentiensol
oemazeokuzi gi
bwa.Kinobaki yi
taokuzi
biki
ra
ensol
o.Eraki
kol
ebwang’ omuziziaki
ikaobut
imul ugendolw’ensol
o.

Ol
umuensoloeyinzaokubang’
eful
umakuki
zigoat
en’
eddayo,awow’
ekomyen’
eddayo
wayi
ti
bwakyekoono.

OKUSALAEKI
ZIGO.
Kunokwekukolaoluwendaokwet
oolool
aensikogy’
asuubir
aokubaakoensol
o.At
eekwa
okwegender
ezaennyoal
emekubuusansolon’
egendangatategedde.

OKUBAGULIZAKUBAYI ZZIABALALA
Omuzizibw’
amalaokusal
aekizi
go,addayoekaokugober
erabayi
zzibanne,ng’
afuuwa
eŋŋombeobaeddenge.

Awongbul iomuyeebagaj jaomuggo,ef


fumu,ekit
imbaneŋŋwanyukugendaeŋŋombe
gy’
evugi
ra.Embwanazot ezaasi
gal
angannyuma;songaat
en’ ebi
denabyobabi
twal
ramu
nkwawaobamubi kondoolo.

EMPI
SAY’
OKUKI
ZIGO
Omuzi
ziy’
akulemberabannengabagendakuki
zigoer
angabat
ambul
akasi
ri
senga
t
ewabaawoayogera.

Wabulaagendaasuulaobusubin’
obukool
aokulagir
irabayi
zzibanneabajj
aekikeer
ezi
,
nabo basobol
eokut
uukaku kizi
go.Obusubiobusuulibwaokulagi
ri
raabayi
zziabal
ala
buyi
ti
bwabuwa.Erabwebaagendangabagobaokutuukakubannaabwe.

Abayi
zziabajj
aoluvannyumanebwebasangang’ensolobamazeokugi
tt
a,bagabanaku
nnyamaey’obugoba;nebwekabakatonokatya,tekazi
rwa.Kunokwekwavaenj oger
a
egambanti,

Kat
onokabuyi
zzi
,tekagaani
bwa.

Abayizzibat
uukakuki
zigongabasi
ri
sebecce!Ngat ewal
iwaddeakol
olangan’
enswagi
ro
ntonoddala.Embwanazokinozibazi
kimanyi
.;ensol
oeremekubawul
irakuf
ubut
uka.Kye
bavabagambant i
:

Anat
taeki
zigoasooba”

Ku kizi
go,omuzizi al
aga banne ow’ okut
ega era bat
ega mu kaama akayi
tir
ivu.
Baazi
ngulul
angaebi
ti
mbanebaggyamueŋŋwangunebagendangabazi f
umitamut t
aka
bager
aageranyaEmir
ambaaloegi r
imuki ti
mba.Omulambaaloogumugwenkanankana
obuwanvubw’omunt
ung’agasseekoobuwanvubw’omukonogweomugol
olewaggul
u.

Abayi
zzibat
andi
kaokut
imbaobaokutegaebi
ti
mbakuŋŋwanguzebaafumiseeddamu
t
takanezinywer
a.Omuw’ akomaokut
egaomulal
aasuul
awoebbangaett
onotononaye

2
Bya.Sseki
mwanyiMusa–0705332705
n’
ategaeki
kye.

Okuva ku ki
ti
mba ekimu okutuuka ku ki
ti
mba ekiddako bal
ekawo ebbanga er
iyi
ti
bwa
empungu.Mu mpngu muno,bannannyi nibiti
mba mwe bayi mir
ir
a nga basiri
se;
okuggyakong’ensol
oereegeddemumpungu.Ol woomuyi zziagyamir
aesoboleokutoola
(okugwa)muki t
imba.

Ekif
o abayizzi we bakoma okutega ebi
ti
mba wayi
tbwa mukoober
o.Abasazzi
,oba
abasagguzi oba abakubir
izibayimi
ri
ra okuva ku mukoober
o ogumu okut
uuka ku
mukoober ooluddaol
ulal
angabayimir
ir
akumukumun’ emi
ggo.Wanowonnangakakyali
kasi
rise.

Nga bamaze okutega ebi


ti
mba.Omuyi zzial
ina embwa aj
ja mu luwenda eki
sol
o we
kyayi
ngir
iddekunsikoenkulu,ng’
asi
byemumbwazeebyumaebi vugaennyookukanga
eki
solokir
yokeki
dduke.

Embwazi gendangazi
wunyi
ri
zaol
usul
w’eki
sol
o,nganennannyi
nizobw’azi
goberer
anga
bw’ayasi
raokuzi
waamaanyinti“
Ayil
ya!Kwatanyaabul
a!”n’
ebi
ral
abingiby’
alaamir
iza
okwongeraembwaobukambwe.

Abayizziabat
ali
nabit
imbaabalala,bobababakubiri
rakunsi
koey’ebbal
iebit
imbagye
byakomye (mukoober
o),naye ng’abalimu bi
timba (
mu mpungu)tebayoger
a wabul
a
okusir
ikaobusi
ri
s.Wanowewaavaenj oger
anti
;

Bakusaggi
raokol
ola;ak’
obugobak’
oyagal
a?”

Ekisol
obwekigugumuka,ki
ddukakiddakul uddaetevalwogool
o(ewal
iebit
imba).Awo
ngakigwamuki ti
mbangabaki fumit
a.Ekisoloekyagwangamuki t
imbangateki
sobol
o
kuvaamukubangaeki
ti
mbakikibuut
iki
rakyonna.

OKUFUMI
TAENSOLO
Ensol
obw’ egwamuki t
imba, bagif
umi tanebagit
ta.
Oyoasookaokugifumi t
aalayir
ant i
,“KulwaKabaka!”
Obanti“
Ngi wadde!”obanti“Ebikoto,ebikot
o!”
Owokubi
rialayi
ranti,“
Kul w’
ebikya”
Owookusatumukuf umit
aalayiranti“Kul w’
amayi
ŋŋaanyi

Obanti“
Olulenge!”

ENGERIY’
OKUGABANAENNYAMA.
1. NANNYI NIKI
TIMBA.
Oyoat wal
aamaguluabi r
i,n’
agabanan’
eki
tundukubyenda.Omuyizzibw’
abang’eki
ti
mba
yakyeyazi
sebweyazi
si,erayeagabananganannyiniki
ti
mba.Bw’addayobagabanir
aeyo
ekaewaabwenenannyi nikyoomutuuf
u.

2. OMUZI ZI
Onoatwalaokugul
ukumuokwennyuma,
eki
gongo,
omut
wen’
eddi
bawamu n’
eki
tunduku
byenda.

3. OMUGOBEREZI
(
Onoy’
ayi
ngi
ramuki
zigon’
omuzi
ziokusaggul
aensol
o)Yeat
wal
aol
uuyil
w’eki
fuba.

3
Bya.Sseki
mwanyiMusa–0705332705
4. Asookaokuf
umi
takunsol
oagabanal
uuyil
wokka.

5. Omuwuzi(
onoy’addi
ri
raomussi)at
wal
aobaagabanaNSI
KYA.Babal
aembi
ri
izibbi
rieza
waggul
unezi
gendan’ensi
ngo.

6. Addir
ir
aomuwuziat
wal
amayi
ŋŋaanyi
.Onoagabanaeki
rengeng’
atwal
iddekoakanyama
n’
olubi
ri
zil
umu.

7. Ow’embwaeyanonangaensolokukizi
go,yat
wal
angakokifuba,
eranebwebataabeer
anga
nambwa,abantuabaagobererangaensol
okukzigo,baabawangakoki
fubanebagabana
ekyo.

8. Abo bwe baamalanga okugabana,n’


abayi
zziabal
ala bonna ne bal
yoka bagabana
ennyamaey’
omukonoogusigaddewo.

9. Bwe baabeeeranga bayi


zze f
fumbe embwa n’
eri
kwat
a,nga nnanyi
nimbwa at
wal
ako
amaguluasatuolw’
embwazeokul i
kwata.

10. Kunnyamaey’
omuyi
ggoembwazaal
yangakobyendan’
amagumba.

11. Omwaminannyi
ninsi
koagabanakigongo.Bwebat
aamuwangang’
abagaanaokuyi
ggi
ra
kunsi
koyeomul
undiomul
ala.Er
akunokwekwavan’ol
uger
ool
ugambanti
,

Atabubi
ransi
koye,
tal
ii
ra.

12. Omuyi
zzibweyabeer
angaomwamingabw’at
taef
fumbe,embwazir
yakokugul
un’
ensi
kya,
n’
omut
we.Bwezaaabeerangazi
sseamaf
umbeabiri
,ngazi
ryakoer
imu.

OKUDDAEKAOLUVANNYUMALW’
OMUYI
GGO.
Bwe battanga,abayi
zzibaddangayo bafuuwa eŋŋombe nti“kolokot
a Ensaka” ng
n’
obuluul
uokwokwebat adde.Boabeekaobaaboomuli
raanongababakuli
saayo(
abayi
zzi
)
nt
i“Buswagu”.Bongabaddamunt i“
Nnyama, Ddunguayi
zze!

Nga batuuse eka omuyizing’


asooka kubuuza mukaziwe mmere ya mbwa ze.
Bw’et
eebeerangawo,ng’
omukazit
alyaer
ang’ akubwaemiggo.Wanowewaavaenj
oger
a
egambanti,

Sir
ivawano,
gwambwagwegumuggyawo”

Omuyi
zziyat
erangaokuweerezakumunneat
aasobol
angakwenyi
gir
amumuyi
ggoogwo.
Er
awanowewaavaenj oger
ant i

Omuyi
zziaswaguzagw’
alyanaye.

Bw ebaabangat ebasse,bwebaabukulisangayobaddangamunt
i,“
Bikampa”
.Ebi
kampa
byebisubiebi
sigalangat ebi
yiddeng’
oluyi
ir
alusi
ri
sse.

WEETEGEREZE:
Ensol
obweyabalemangan’edduka,baayoger
angamazi
manti“Yagenze,et
ulemye;naye
mugir
eket
uli
git
taol
ulal
a.”
Oluger
okyeluvalugambant
i,“Omuyi
zzit
afa,akasolokekafa.

Si
ngaensol
oeyool
aeki
ti
mbawabulaneyeeyambul
aomuguwangat
ewal
iagi
fumi
senaye
n’
efumi
ti
bwamubbangakunokwebayi
taOKUFUMITAOBUTANGA.

Si
nga ensol
o eyool
a eki
ti
mba wabul
a ne yeet
aggul
uza n’
erema abayi
zziokugi
fumi
ta

4
Bya.Sseki
mwanyiMusa–0705332705
omuyi
ggogunogwebayi
taMWABUKI
RABUSA;er
agul
ikon’
oluger
ool
ugambant
i:

Oyi
ggang’
ott
a,omwabuki
rabusasimuyi
ggo.

Si
ngaomuyizziavamumuguwa/kiti
mbakyen’agendaaf
umi
ti
raensol
omumuguwaoba
mukit
imbabyamunne,abaaweekuddenannyi
niki
ti
mbaomubamufumit
iddwaensol
o.

EBI
WANUUZI
BWAKUKUYI
GGA.
1. Abayi
zzibwebaal
abangat
ebat
tabi
sol
omukuyi
ggakwabwe,baagendangaewal
ubaal
e
Ddungunebal
agul
wa.

2. Si
nga,ngabamazeokul
agul
wa,baagendanganebattaensol
o,ngabatool
akunnyama
y‘
ebi
sol
ogyebassenebat
wal
ayoobweyamool waLubaal
eokul
agulaobul
ungi
.

3. Abayizibwebat tangaembogo,omut wegwayobaagul i


ir
angamunsiko,er
yokeereme
okubalulumi
ri
ra.Ekiwangakyayo,baaki
teekangamumasabogabal ubaalebaabwe,er
a
ngabat yaomuzimugw’ embogookubal
ulumiri
raokubal
waza.

4. Bwe baabeer
anga batwal
a ennyama ewa Lubaale Ddungu, baat
wal
angayo eki
fi
ky’
eki
gongoer
angabatwali
rakon’
enkuz’
obusaana.

OBUKULUBW’
OKUYI
GGA

(
Naawebi
rambul
ulet
otuul
abut
uuzi
)
1. Tuf
unamuennyama(
eky’
okul
ya)

2. MuzannyoeragusanyusannyoneSsaabasaj
jaKabaka
y’
ensongal
wakiyagwenyi
girangamu.

3. Kyabuwangwaki
kul
unnyonaddal
awanomuBuganda.

4. Ennyambaol
uusiet
undi
bwaol
wonet
wef
uni
rakunsi
mbi
.

5. Ol
w’okubant
iomul
imugunogul
imuokuddukawanonawal
i
,
gukuumir
addalaoyoagw’
enyi
gir
amungamulamubulungi
.

6. Abant
uokukuŋŋaani
rakoawamukyonger
aenkol
aganawakat
i
waabwe.

7. Omul
imugut
uyi
gir
izaokugabaol
w’engabanay’
ennyamagye
t
ulabyewaggul
u.

8. N’
ebi
ral
angabw’
obaddeomanyi
.

ENGEROKUKUYI
GGA
1. Af
uuyeŋŋombeng’
akasol
otekannaf
a.

5
Bya.Sseki
mwanyiMusa–0705332705
2. Afuuyeŋŋombengat alagaanyenabayi zzi.
3. Agamyukaomut ezigegamyukan’ akasol o.
4. Akat abaganokat taomut ezin’ omwoki
5. Akanyi igoakakwat aembwaomuyi zzitakamanya.
6. Akusuut asuut aakul ii
saengo.
7. Amal agat eebabw’ ayiggakuki zi goavaayobukumbu.
8. Atannabambul at omuyi ta“ kabaaga- mbwa. ”
9. Attaeki zigoasooba.
10. Ayeemanyiamal wal iret akuba/t ayi ggangabi .
11. Ayoger akaat ing’ omuyi zziamazeokut ega.
12. Bakusaggi raokol olaey’ obugobagy’ oyagal a?
13. Bakul agirir
aeddagal aer ittaengabi ,oyokyabi nsambwe?
14. “Baloembogoyamut ta”KoNnampul i
razzi bi,ntibw’
atyobw’azi
fumit
a.”
15. Buswaguoswaguzanegw’ olyanaye.
16. Embwabw’ ebul aagyasi rat eyigga.
17. Embwabw’ eggwaamaanyingan’ amaddugawedde.
18. Embwaenj izziezaal ankol ya.
19. Embwaennyi ngizi wabyaomusu.
20. Embwaeyi ggi r
agaayo, n’ agamukamawaayo.
21. Abal ungimbwayannamaasobw’ et ebban’ eyigga.
22. Embwazaaf aamagunj ugayi naayi na.
23. Emyasi reebi rigi wabyaembwa.
24. Engabieneef at ewul iraŋŋombe.
25. Engabit ekooyer awat aliki bira.
26. Engabiey’ ewal ay’ ekal ubyaennyama.
27. Enkasukaennungiy’ ezzaomusu.
28. Guttaent onegut asubwa( omuyi ggo) .
29. Lindaki ggweeyo, af umi tamuki ra.
30. Lutimbal ukadde, luttiran’ awat al iggi ra.
31. Muyi zziagezzat tutuma.
32. Nnyamant ono, okayanaer imunkwawa.
33. Nnyi nikitimba/f fumut asubwannyama.
34. Olangaj jang’ af umi t
aeki taliibwa.
35. Olikasobezangamuyi zziagambaembwa“ Mut t
eomulye!
’aten’agi
waakoamagumba.
36. Omukaddeayi gga, olutabaal oat enguwal utenguwe.
37. Omuyi zziakumma, n’akunyumi zaomuyi ggo.
38. Omuyi zzitaf a,kasol okekaf a.
39. Omuyi zziat abubi ransi koyet aliira.
40. Omwamiki ti
mba;at ti
ran’ awat al iggi ra
41. Ow’ akajujubat akwasamut ego.
42. Oyiggangaot taomwabuki rabusasimuyi ggo.
43. Sikut t
akul onda
44. Tekoobeddeeguddemukyayo.

6
Bya.Sseki
mwanyiMusa–0705332705
45. Tot
ta(Tobukuta)kibengat onnakikenenyendusu.
46. Vaeriengabitasimir
ambwal umonde.
47. Weeyogezang’ ow’amali
buayi ggaayasira.
48. Mbwazaaf a,amagunj ugayinaayir
a.

EMI
TEGO
Ensol
oezit
aasobolangakuyi
ggibwanabi t
imbaobant
uul
a,baasookangakuzi
tegami
tego.
Binoby’
ebi
kaby’emitegogyebaakozesanga.

1.OBUYA
Kinokibakinnyaeki
simwamukkubol y’
ensol
o.Wagguluki
baki
gaziensol
ong’
egyamu
bulungiat
ewansingakif
undangabw’
egwamut egyamu.

Baki
bikkakoobusubiateet
takaer
ivaamunebal
iyi
wawal
a.Ensol
obw’
ej
jang’
etambul
a,
ng’
egwamuki nnya(okugamuBuya).

Obuyabut egekebwakuttansama,mbogonnanyaaziobaensol oendal


ayonnaennene.
Bwebababat egaembogo,mubunnyabasookamuenkobazi sali
bwamuddibaly’
embogo.
Enkoba ezo ze bakozesa okuyi
ggya mu bunnya ng’
efudde.Awo we waava ol
uger
o
ol
ugambant i
:

Nkobazambogozeggyazokkamubunnya.

2.EKIGU
Ki
nobaddi
rangaol
ukomaol
uzi
towaennyonebal
uwangamueki
fumuekyogiennyowakat
i
waal
wo.

Baaki
wanikanga( Ol
ukoman’eki
fumu)ng’
ekif
umukitunuddewansikutt
aka;ol
ukomanga
l
ulikukalebwerebwe(kawuzi
).Baasi
bangakoakaguwaak’empul
utt
uli
zonebakategamu
kkubol
y’ensol
o.

Ensol
oolukal
innyako,ng’
oli
komalulil
ugwakunsol
o;eki
fumueki
tunuddewansin’obwogi
bwakyo,ngakigif
umi t
amumugongo,enki zing’
ekut
uka.Eki
gukitegebwakutt
anvubu,
mbogo,mpologoma, nj
ovun’engo.

3.OMUKOLI GOOBAOMULI ITI


Baatemangaomut iomumpiogw’amaanyiat
engamuzi
to,gwantangannya.Gut
erakuba
gwaki gaal
i
.Bagugalami
zakuttaakanebaleet
aomuguwaogw’amaanyi
,nebagusibaku
ndulieyonegunywerannyo.

Ku muguwa baasibangako enkat


a ey’
amaggwa amawanvu nga mangi
.Enkata eyo
baal
ukangandukengabagendabagi si
mbamuamaggwaago;n’ essi
bwamukinnyaekir
i
mukkuboly’
ensol
o.

Ensolo bw’
egwa mu kinnya omul
ienkata ng’
enkat
a eyambuka waggulu ng’
amaggwa
gafumit
aokugulu okul
inyeemu.Ensol
o bw’eddukang’ekkol
igo l
ikubaensol
o amagul
u
g’
emabegangagamenyeka.

4.EMMASUKA

7
Bya.Sseki
mwanyiMusa–0705332705
Baatemanga omutiomuwanvu omugumu obul ungine bagusi
mba mu tt
aka ne
bagunywezannyonnyo.Waggulugyegukomanebagusibakoomuguwaogw’amaanyi
.
Omut ibaguwet
a,omuguwanebagusi
bakoemmanduso.

Ensolo ol
uli
nnya ku mmanduso,ng’
omut
igumasuka.Omuguwa nga gusi
ba okugul
u
okul
innyemumpul utt
uli
zoy’
omuguwa.

5.EKYAMBI KA
Baalanganga omuguwa omugumu ddal
a ne bagutega mu kkubo l
y’ensol
o mu ki fo
eki
funda,ngaguzi
ngiddwa,
gul
ikon’
empul
utt
uli
zo,er
angagumal ayoobugazibw’akakubo.

Erudda omuguwa gusi


bwa ku mutiomugumu ennyo.Ensol
o ol
uyi
ngi
za omut
we mu
ŋŋangoy’omuguwa,ng’
emputt
uli
zoeta,
omuguwangagusibaobul
agobw’
ensol
o.

Gy’ekomaokul
wana,n’
omuguwagyegukomaokuginyweza.Kunokwekwavan’enj
oger
a
eyogerwakumuntuobaeki
ntueki
takuwami
r i“
embent Ki
kufuuki
ddeekyambi
ka.

6.AMAKANDA
Omuguwagut egebwakut t
akangagul i
koempulut
tul
izongagwakukwat amagulu.Era
ensol
o ol
uli
nnyamu ng’esi
bwa amagulu.Bagi
sanga ku mugwa ogul
iku nkondo nga
nnamu,kubanga Abaganda tebaayagal
anga kul
ya kalannamye (
Ennyama y’ensol
o
esangi
bwang’efudde)
.

WET: Okusi
mbaamakandaki
tegeezakunywer
a.

7.EKYAMBI KAEKITONO.
Gunogwami su.Gukwatabul
ago.Obugoogwabwebwabul anga,ng’omuguwabagul
angisa
ebyayiebi
nnyikiddwamumazzinebi weweera.Olw’ebyayiokukakanyal
a,ol
wawul
iranga
akakubye,nga mbi r
o bat
erebasangenga tegunnakutuka.Kuno kwekwava enjogera
egambant i
,

Osi
tuki
ddemung’
eyat
egaogw’
ekyayi
.

8.EMMASUKAENTONO.
Gunogwakol
ebwangamumut
iomut
onot
onon’
obugwaobut
onookul
iempul
utt
uli
zo.Guno
ngagut
egabunyonyi
.

9.EKIGUEKI TONO.
Gunogumukumi tegogy’
Abaganda.Eki
gubaki
rukamummul iobaobutiobutonot
ononga
bakozesa ebyayioba ebinsambwe.Nga kiwedde okul
uka ki
ba ng’eki
ntu eki
sobol
a
okusaani
kir
a(bbokisi
).

Ngabat ega,basi
mbaobut iobw’
amakabyobubi
ri
,ngabusuul
aganyebulikamuokuvaku
kal
ala.Bafunaakatiakalal
anebakaganzi
kamumakabyowakati.Akat
ikanokwebateger
a
eki
gungakyasaami r
idde.

Enogyeki komawansibayiwayoebyokulyaebisi
kir
izakyebat
eze,er
abweki
ryaebi
ntu
ebi
tegeddwakong’
eki
gukigwa,ngaki
bikkaebit
egeddwa.

10.
OLUKA.
Lunolukozesebwamukukwat ankwalenankof u.Omutezialukaobuguwabunginga
kul
ikoeŋŋango.Asi
mbaobutin’ayambazzakoakagwaokulieŋŋangoeyasamye.Enkof
u
obaenkwalebwezij
jangazambalaemiguwaeraokwokwebazisanga.

8
Bya.Sseki
mwanyiMusa–0705332705
11.OKUSAGGULA( OKUYIGGAOKW’ OKWANDAAZA).
Okuyiggaokw’enger
ienot ekubeer
akoki
fokyassimbawekukolebwa.Abayi
zzibagenda
basaggula n’okunoonya awasuubirwa ensolo. Bw’
efubut
uka nga bagi si
mbako
n’
okugikasuuki
raamafumu.

Mu kuyiggaokw’ okwandaaza,ol
uusibakozesangugo.Okukol
aengugo,bakuŋŋaanya
omusulo gw’abantu n’
ogw’ensol
o oguwer
a.Bateekamu omunnyo mungine bat
ereka
okumalaebbangal yamyezingaesatu.

Oluvannyumal w’
ebbangaeryo,baguggyayonebagendangabaguyiwaawantunaddalaku
bi
swa.Empewo bw’ efuuwa,engabioba ensolo endal
a ne ziwunyi
ri
za,zij
ja zi
goba
okuwunyakunogyekuvaokut uukamuki foki
nongazi tandi
kakuguga( kul
ya).Olwo
abayizzingabazi
fumita.

ENGEROKUMI
TEGO
1. Amansonyi nsonyi gassaol ugave.
2. Ategaakwasat eyeekaanyakul ambul a.
3. Ategaemi ngiat egaat egulula.
4. Ategaogumut ali
ira.
5. Asit
uki ddemung’ eyategaogw’ ekyayi .
6. Bwangunabwangung’ omuteziw’ enkwale,ky’ajj
eategeng’ at
egul
ula.
7. Empi siy’amadduef akiteteme.
8. Ensower aey’ amadduy’ efakigu.
9. Mbugaekwagal aeki r
aemi t
egogyonna.
10. Kabizzikat okasi guliraenkuluekkol i
go.
11. Nneesi ttaddekuj ji
njanguddekul wayi.
12. “Nsimbit ezeeyamba”Omut egoazi t
egagumu.
13. Obugezagezabwat t
assossol ye.
14. Obusol obwakunot ebuf a,ategagumu.
15. NkobazaMbogozeggyazokkamubunnya.
16. Obutalyakuki mubwassawaj j
ii
bwa.
17. Omut egool abagukwasaegging’ akalinaobulagot ekaayit
e.
18. Akali
naabi riotegakal aba.
19. Ow’akabukut a( akozesaamaanyi )takwasamut ego.
20. Ow’akaj ujuba( atalimugumi nki
riza)takwasamut ego.
21. Ow’oluyi ringi(nannyi nimut egogw’ ebyennyanja)tali
iramaluma.
22. Kateeyani rakaf aomut ego.
23. Ssemut egot egulwal amugongongakyebaagut umat egunnaki
kwasa.
24. Togayaki gal ami ddeemmanvuet taenswa.

9
Bya.Sseki
mwanyiMusa–0705332705

You might also like