በx¥‰ Bÿ‰êE KL§êE mNGST

ግብርናና ገጠር ሌማት b!é

ሇገበሬዎች ማሠሌጠኛ ማዕከሊት የተዘጋጀ

የNB XRƬ ¥St¥¶Ã m}/FText

የስራ ዓይነት፡- ንብ አርቢ

የትምህርት ዓይነት፡- ንብ እርባታ

የግብርና ኤክስቴንሽን አገሌግልት yS‰ £dT

HÄR 2001 › M
ÆHR ÄR
ሁሇተኛ ህትመት ህዳር 2001 ዓ ም
የመጀመሪያ ህትምት መስከረም 1997 ዓ ም

2
 ¥WÅ

YzT g}
mGb!Ã.................................................................................................................................................. 4
ዋና ሥራ 1. ተስማሚ የንብ ዕርባታ ቦታ መምረጥ........................................................................ 5
ዝርዝር ሥራ 1. ሇንብ ዕርባታ የሚያስፈልጉ msr¬êE ነገሮችን መሇየት.................................. 5
ዝርዝር ሥራ 2. ሇንብ ዕርባታ የሚሆን ቦታ መምረጥ................................................................. 7
ዝርዝር ሥራ 3. ሇንቦች ጠቃሚ የሆኑ የቀሰም ዕፅዋትን መሇየት ............................................... 8
ዋና ሥራ 2. ሇንብ ዕርባታ|‰ የሚያስፈልጉ መሣሪያዎቸና ተዛማጅ ቁሳቁሶችን አጠቃቀም
ማወቅና መሇየት.............................................................................................................................. 9
ዝርዝር ሥራ 1. የማነቢያ መሣሪያዎችና ቁሳቁሶችን መሇየት .................................................... 11
ዝርዝር ሥራ 2. የንብ ዕርባታ መሣሪያዎችና ተዛማጅ ቁሳቁሶች አሠራርናአጠቃቀም ማወቅ .. 14
ዋና ሥራ 3. የንብ ቀፎ አይነቶችን መሇየት................................................................................... 19
ዝርዝር ሥራ 1. የባህላዊ ቀፎ አሠራር አጠቃቀምና ከሌሎች ቀፎዎች የሚሇይባቸው ነጥቦችን
መሇየት ............................................................................................................................................ 19
ዝርዝር ሥራ 2. የሽግግር ቀፎ አሠራር፣ አጠቃቀምና ከሌሎች ቀፎዎች የሚሇይባቸው
ነጥቦችን መሇየት፡፡ ........................................................................................................................ 22
ዝርዝር ሥራ 3. የዘመናዊ ቀፎ አሰራር አጠቃቀምና ከሌሎች የሚሇይባቸው ነጥቦች መሇየት 29
ዋና ሥራ 4. የንብ በሽታዎችንና፣ ጠላቶችን የመከላከያና የ¥kM ዘዴዎችን ማወቅ ................... 34
ዝርዝር ሥራ 1. የንብ ጠላቶችና የመከላካያና የመቆጣጠሪያ ስልቶችN ¥wQÂ mtGbR ...... 34
ዝርዝር ሥራ 2. መርዛማ ውህዶችና መርዛማ ዕፅዋት በንቦች ላይ ያላቸው ተፅዕኖና
የመከላከያ ዘዴዎችን ማወቅÂ mtGbR....................................................................................... 47
ዋና ሥራ 5. የባህላዊ ቀፎ አያያዝና አጠቃቀም ¥wQÂ mtGbR ............................................... 50
ዝርዝር ሥራ 1. የባህላዊ ቀፎ Mሥራትና በትክክሇኛ ቦታው ማስቀመጥ ................................. 51
ዝርዝር ሥራ 2. የንብ መንጋዎችን kባህላዊ ቀፎ ማስገባትና ማR mq$ረጥ ............................ 55
ዝርዝር ሥራ 3. ከባህላዊ ቀፎ ወደ ሽግግር ቀፎ ንቦችን ማዛወርና የሽግግር ቀፎ አጠቃቀም
ማወቅ .............................................................................................................................................. 58
ዋና ሥራ 6- ዘመናዊ የንብ እርባታ ማካሄድ.................................................................................... 66
ዝርዝር ሥራ 1፡- የዘመናዊ ቀፎ አሰራርና ቀፎዎችን ከነውስጥ ቁሳቁሳቸው መገጣጠም........... 66
ዝርዝር ሥራ 2፡ ንብ ¥_mDÂ ወደ ዘመናዊ ቀፎ ማዛወር ..................................................... 79
ዝርዝር ሥራ 3፡- የቀፎ ቅኝት፣ ድራቢ መጨመርና መቀነስ ..................................................... 80
ዝርዝር ሥራ 4፡- የደከሙ የንብ መንጋዎች mNkÆkBና ተጨማሪ የንብ መኖ መሥጠት .... 83
ዝርዝር ሥራ 5፡- NïCN kጠ§èÒcW mk§kL ..................................................................... 85
ዝርዝር ሥራ 6፡- ¥R sM ymq$r_ y¥È‰T zÁ ......................................................... 88

3
mGb!Ã

xh#N ÆlNbT g!z@ yNB :RƬ btlÆ yXDgT dr© §Y Yg¾LÝÝ -QlL XDRgN
SNmlktW yÆH§êE yNB xrÆB X zmÂêE yNB xrÆB zÁ tBlÖ l!kfL YC§LÝÝ

yÆH§êE yNB xrÆB zÁ y¸Ãtk#rW kNïC y¸gßWN yMRT W-@T bm-qM §Y

BÒ Tk#rT Ãdrg s!çN lNïC dHNnT y¸drG _N”q&Â XNKBµs@ XMB²M
y¥Y¬YbT nWÝÝ yÆH§êE NB :RƬ ytlÃü mLK yXDgT dr©ãC s!ñ„T
xNd¾W bxdN mLK kyŵW y¸kÂwnWN y¥R ¥MrT £dT h#lt¾W XNdy
xµÆb!W ytlÃü yÆH§êE qæ bmS‰T b¥zUjT b²F §Y bmSqL wYM bmñ¶Ã
b@T xµÆb! b¥Sqm_ y¸kÂwnWN yNB XRƬ £dT nWÝÝ yz!H xYnt$ yÆH§êE yNB
xrÆB zÁ kg!z@ wd g!z@ bydr©W Xytššl wd tšl xs‰R Xyt¹Ugr Yg¾LÝÝ

l@§W ytššl wYM zmÂêE yNB xrÆÆ zÁ dGä kZQt¾ XSk kFt¾ t&KñlÖJ
bm-qM y¸kÂwN nWÝÝ Y<WM lNïC dHNnT ytšl XNKBµb@Â x-ÆbQ b¥DrG
ytššl zmÂêE yNB qæ X ytššl# yNB XRƬ mgLgà q$úq$îCN bm-qM
ytlÆ NB W-@èCN b_‰T bm-N bzmÂêE h#n@¬ b¥MrT bgbà §Y Bz#
twÄĶ lmçN y¸ÃSCL yNB XRƬ zÁ nWÝÝ

xh#N bSÍT Xyts‰bT ÃlWN yNB :RƬ zÁ wd tššl zmÂêE yxrÆB zÁ

lmlw_ y¸ÃSClWN XWqT½ Cl֬ ¼KHlÖT¼ X yÆH¶ lW_ ¥GßT
y¸ÃSClWN yNB XRƬ |‰N kÆH§êE xÃÃZ jMé XSk zmÂêE yNB xrÆB zÁ
SL-Â mS-T q$LF mFTÿ nWÝÝ

4
 ዋና ሥራ 1. ተስማሚ የንብ ዕርባታ ቦታ መምረጥ

የንብ ዕርባታ የሚቋቋምበት ቦታ ሇንብ ምግብና ማር ሇማምረት የሚያስችለ ዛፎች፣

ቁጥቋጦዎች፣ ሃረጎች፣ የሚያብቡ ሣሮች፣ ንፁህ ውሃ፣ ንፁህና ጤናማ አየር የሚገኝበት አካባቢ
መሆን ይኖርበታሌ፡፡ ሇንቦች የሚመረጡ ቦታዎች ተስማሚ የአየር ፀባይ ያሇው መሆን
አሇበት፡፡ ውርጭና ከፍተኛ ሙቀት ያሇበት ቦታ ሇንብ ዕርባታ ተስማሚ አይዯሇም፡፡
ምክንያቱም በዚህ ወቅት አበባ ሇመቅሰም ከቀያቸው ከመውጣት ይሌቅ የቀፎውን ሙቀት
ሇመጠበቅና ዕጭውን ሇመንከባከብ በውርጭ ጊዜ በመሰባሰብ ሙቀት እንዱጨምር ያዯርጋለ፡፡
በሙቀት ወቅት ዯግሞ በቀፎው ውስጥ በማርገብገብና በማናፈስ lዕጩም ሆነ ሇቀፎው
አጠቃሊይ የውስጥ ሙቀት እንዱቀንስና እንዱስተካከሌ ያዯርጋለ፡፡ ይሄም ጊዜያቸውን
ስሇሚሻማ ምርታማነታቸውን ይቀንሰዋሌ፡፡ በአጠቃሊይ ሇንብ ዕርባታ የሚሆን አካባቢ ከሊይ
የተገሇጹትን የሚያሟሊ ሆኖ የቀን ሙቀት ከ16-32 ዱግሪ ሴንቲግሬዴ ሙቀት ያሇበት አካባቢ
ይመረጣሌ፡፡

ዝርዝር ሥራ 1. ሇንብ ዕርባታ የሚያስፈልጉ msr¬êE ነገሮችን መሇየት

1.1. የማነቢያ ዕቃዎችና ተዛማጅ ቁሳቁሶችን መሇየት

የማነቢያ ቁሳቁሶች እንዯየቀፎው ዓይነት /ባህሊዊ፣ሽግግርÂ ዘመናዊ/ እና እንዯዬአካባቢው/

ዘመናዊ የንብ አረባብ ፣ የባህሊዊና በከፊሌ ዘመናዊ የንብ አረባብ ዘዳ የሚጠቀሙ /አናቢዎች
በመጠኑ የሚሇያይ ቢሆንም በአብዛኛው የሚከተለትን የማነቢያ ዕቃዎችና ተዛማጅ ቁሳቁሶችን
ይጠቀማለ፡፡

1.2. የሰምን ምንነት ማወቅ፡-

ሰም የሚመረተው በአብዛኛው ከባህሊዊና kሽግግር ቀፎ ሲሆን½ ሇዘመናዊ ቀፎ ግን እንዯ ዋነኛ
ግብዓት ያስፈሌጋሌ፡፡ ይኸውም የሰም እንጀራ ሇመጋገር የተጣራ ሰም ያስፈሌጋሌ፡፡ ሰም
በሚቀሌጥበት ጊዜ ወዯ ፈሳሽነት የሚቀየር ሲሆን ከቀዘቀዘ ዯግሞ ወዱያውነ ወዯ ጠጣርነት
የመሇወጥ ባህሪ አሇው፡፡ ሰም የመትነን ባህሪይ ያሊቸውን የኬሚካልች ጠረን የመሳብ ችልታ

5
ሲኖረው በቀሊለም በእሳት በመያያዝ ከፍተኛ ዯረጃ ይቀጣጠሊሌ፡፡ ሰም ከውሃ ጋር በቀሊለ
የማይዋሀዴ ሲሆን እንዯ ቤንዝን የመሳሰለት ኬሚካልች ግን በቀሊለ ይወሃደታሌ፡፡
ተ. የዕርባታው ዓይነት
ቁ ሇባህሊዊ ሇሽግግር ንብ ሇዘመናዊ
የዕቃው /ቁሳቁስ ዓይነት ምርመራ
ንብ ዕርባታ ንብ ዕርባታ
ዕርባታ
1 የማር ማጣሪያ - - 
2 የማር መጭመቂያ /ኘሬስ/   - ሇሽግግር ቀፎም
3 የሰም ማተሚያ - -  ሇመጀመሪያ
4 መክፈቻ ሹካ /የአይነበጏ - -  ጊዜ በማዛወር
መክፈቻ/ መጠቀም
5 ቡርሹ    ይቻሊሌ፡፡
6 መሮ /የፍሬም ማንሻ/ -  
7 ቢሊዋ /የማር እንጀራ   -
መቁረጫ/
8 የእናት ንብ mk§kà - -  በሽግግር ቀፎም
9 ÆT¶    መጠቀም
10 ማጨሻ    ይቻሊሌ
11 ቱታ   
12 አይነ ዕርግብ   
13 የውሃ መርጫ   
14 ጓንት   
15 ቦት ጫማ   
16 የማር መያዣ ኘሊስቲክ   
/ጠርሙስ/
17 ብረት ዴስት የተሇያዬ   
መጠን
18 ሻሽ /የማር ማጣሪያ/   
19 ጆንያ የሰም ማጣሪያ   -
20 ዘመናዊ ቀፎ - - 
21 የሽግግር ቀፎ -  -
22 ባህሊዊ ቀፎ  - -
23 ሚዛን /የማር መሇኪያ ባሇ 1   
ሉትር ወይም ባሇ 5 ሉትር
ዕቃ
24 የፍሬም ሽቦን ከሰም እንጀራ
ጋር ማያያዝ
 እምቤዯርብራስ
/ከነሃስየተሰራ - - 

6
 ማያያዣ
 ትራንስፎርመር - - 
ባሇ 24 ቮሌት
25 የቀፎ ማስቀመጫ አሌጋ   
26 የንብ ምግብ መመገቢያ   
27 የንብ የውሃ መጠጫ   

1.3 የሰሇጠነ የሰው ኃይሌ አስፈሊጊነት ማ ወቅ፡-

ሇንብ ዕርባታ የሚያስፈሌጉ ቁሳቁሶችን አጠቃቀም ሇይቶ የሚያውቅ የሰሇጠነ ሰው ሇንብ
ዕርባታ የሚያሰፈሌግ ሲሆን ይኸም ሇአያያዝና ከእንክብካቤ በንብ ዕርባታ ሥራ ከፍተኛ ዴርሻ
ይኖረዋሌ፡፡
1.4. በቂ የዕፅዋት ሽፋን መኖሩን ማወቅ ፡-
ንቦች ዋነኛ የምግብ ምንጫቸው አበባ በመቅሰም ስሇሆነ በኣካባቢያቸው ምቹ የሆኑና መርዛማ
ያሌሆኑ ዕፅዋት በስፋት የሚገኙበት አካባቢ ሆኖ ቢቻሌ የዕፅዋት አይነቱ ብዙና በተሇያዬ ጊዜ
የሚያብብ ቢሆን አመቱን ሙለ ቀሰም /የሚቀሰም/ አበባ እንዱያገኙ ስሇሚረዲቸው ንቦች
ምርታማ እንዱሆኑ ይረዲቸዋሌÝÝ

1.5. ከሚበKለ ወይም መርዛማ /የተፈጥሮ ወይም ሰው ሰራሽ/ ኬሚካልች የፀዲ መሆኑን
ማወቅ፡-
ንብ በምናረባበት አካባቢ የፀረ-ተባይ፣ የፀረ-አረም ኬሚካሌ በስፋት የሚረጭበት አካባቢ ባይሆን
የሚመረጥ ሲሆን መርዛማ የሆኑ አበባዎችን የሚያብቡ ዕፅዋትም በአካባቢው ባይተከለና
/የአበባ/ ችግር በሚኖርበት ጊዜ ወዯ እነዚህ መርዛማ አበቦች ሄዯው ስሇሚቀስሙና ጉዲት
ስሇሚያመጣ ጥንቃቄ ማዴረግ ያስፈሌጋሌ፡፡

1.6. በቅርብ ውሃ የሚገኝበት መሆኑን መሇየት፡ -

በቂና አመቱን ሙለ ሇንቦች የሚሆን ንፁህ ውሃ በቅርብ የሚያሰፈሌጋቸው ሲሆን በውሃው
ሊይም ሇንቦች ማረፊያ የሚሆኑ ቀጫጭንና በውሃው ገጽ ተንሳፈው የሚገኙ ዕፅዋት ያስፈሌጋለ
/ንቦች በቀጥታ ውሃው ውስጥ ገብተው እንዲይሞቱ/፡፡

ዝርዝር ሥራ 2. ሇንብ ዕርባታ የሚሆን ቦታ መምረጥ

ሇንብ ዕርባታ የሚሆን ቦታ በምንመርጥበት ጊዜ ከፍተኛ ጥንቃቄ መዯረግ ይኖርበታሌ፡፡

7
ሇዚህም የሚመረጠው ቦታ በቅርብ የቀሰም ዕፅዋት የሚገኙበት ሆኖ ቢቻሌ ከ1-2 ኪ.ሜ አማካይ
ርቀት የሆነና የሚከተለትን ዝርዝሮች የሚያሟሊ ቢሆን ይመረጣሌ፡፡
 ሇከፍተኛ yንፋስ ግፊት ያሌተጋሇጠና ሇንቦች ተስማሚ የሆነ ሙቀት ያሇው፣
 በጣም ተዲፋት ያሌሆነና በቀሊለ ውሃን ሉያፋስስ የሚችሌ ዯሌዲሌ ቦታና ውሃ የማያቁር፣
ጏርፍ የማይበዛበት መሆን ይኖርበታሌ፣
 ንፁህና ወራጅ /ያሌረጋ/ ውሃ ቢሆን ይመረጣሌ፣
 ጥሊማ የሆነ ቦታ መምረጥ በቀሊለ ንቦች bውርጭና bካባዴ ሙቀት እንዲይጏደ፣
 የንብ ዕርባታ ጣቢያው ሇመንገዴ የቀረበ መሆን ሲኖርበት ቀፎውን ግን መንገዴ ዲር
መቀመጥ የሇበትም
 ቀፎውን የምናስቀምጥበት ወይም የንብ ዕርባታውን የምናቋq$ምበት ቦታ ከፍተኛ የሰውና
የእንስሳት እንቅስቃሴ የማይበዛበት /ዘወር ያሇ/ ቦታ ሆኖ የተጠናከረ አጥር መሆን አሇበት፣
 ቦታው ጉንዲንና ምስጥ የሚበዛበት ወይም የምስጥ ኮይሳ ያሇበት መሆን የሇበትም፣

ዝርዝር ሥራ 3. ሇንቦች ጠቃሚ የሆኑ የቀሰም ዕፅዋትን መሇየት

ንቦች እንዯማንኛውም እንስሳት ሇእዴገታቸውና ሇህሌውናቸው መኖ ያስፈሌጋቸዋሌ፡፡ ሇንቦች

የሚሆን መኖ የሚገኘው ከተሇያዩ የአበባ ዕፅዋት ነው፡፡

3.1. የተሇያዩ ጠቀሜታ ያሊቸው የቀሰም /የአበባ/ ዕፅዋት ዝርያዎች፡ ንቦች ሁሇት የመኖ
አይነቶችን ከአበባ ዕፅዋት ያገኛለ፡፡ እነሱም ፈሳሽ የአበባ ወሇሊ /n@ክታር/ እና ጽጌ ብናኝ
/ፖሇን/ ናቸው፡፡

እነዚህ የመኖ ዓይነቶች ከንቦች ምግብነት በተጨማሪ ሇማር መሥሪያነት ያገሇግሊለ፡፡ ሇንቦች
መኖ የሚሆን የአበባ ወሇሊና ጽጌ ብናኝ ወይም ሁሇቱንም የሚያስገኙ ተክልች የማር ዕፅዋት
ይባሊለ፡፡ የማር ዕፅዋት በተፈጥሮ በቅሇው የሚገኙ ዯኖችና ቁጥቋጦዎች፣ የማር አይነቶች
አረሞች ወይም የሚተከለ ዛፎች፣ የሚዘሩ የሰብሌ አይነቶችና የጌጥ አበባቦች ሉሆኑ ይችሊለ፡፡
እነዚህ የቀሰም ዕፅዋት ጓሮን፣ ዯንና የተራቆቱ ቦታዎችን በዕፅዋት በመሸፈን የአፈር መሸርሸርን
ሇመከሊከሌ ማስቻሊቸው ላሊው ጠቀሜታ ነው፡፡

8
የቀሰም ዕፅዋት ዝርያዎች ፀባይ፡ - በሀገራችን መሌክዓ ምዴራዊ አቀማመጥ፣ የአየር ንብረት፣
የአፈር ዓይነቶችና የላልች ባህርያት ቅንብር በሁለም የሀገራችን ክፍልች በርካታ የማር
ዕፅዋት ዓይነቶች እንዱበቅለና እንዱገኙ ረዴቷሌ፡፡ እስከአሁን ዴረስ በተካሄዯው ጥናት
ከ8,000 አይነት በሊይ የማር ዕፅዋት ተሇየተው ታውቀዋሌ፡፡ በአገራችን በከፍተኛ የማር
ሰጭነታቸው ከሚታወቁት መካከሌ የአዯይ አበባ፣ የቅባት እህልች፣ ግራዋ፣ ባህር ዛፍ፣ ግራር፣
ዋንዛና ገተም ትቂቶች ናቸው፡፡ ሁለም የማር ዕፅዋት እኩሌ የአበባ ወሇሊና ጽግ ብናኝ
የማመንጨት ወይም የማስገኘት ብቃት የሊቸውም፡፡ አንዲንዴ የማር ዕፅዋት ከፍተኛ ፈሳሽ
የአበባ ወሇሊ አመንጪዎች ሲሆን፤ ላልች ዯግሞ በመጠኑ ያመነጫለ፡፡ ቀሪዎች የማር
ዕፅዋት ዯግሞ ጽጌ ብናኝ ብቻ ያስገኛለ፡፡ ሁሇቱንም የሚያስገኙ የማር ዕፅዋትም እንዲለ
ይታወቃሌ፡፡

3.2. ፈጥነው በማዯግ èል የሚያብቡ የቀሰም ዕፅዋት ዝርያዎች፡- በአብዛኛው አረም

መሰሌና የቅባት እህልች ፈጥነው በማዯግ ሇቀሰም ከሚዯርሱ የአበባ ዝርያዎች የሚመዯቡ
ሲሆን ከአረም መሰልች አዯይ አበባ፣ መጭ፣ ጏርጠብ/ቆርጦቤ ትቂቶች ሲሆኑ ከሰብሌ
አይነቶች ዯግሞ ኑግ፣ ጎመንዘር፣ ሱፍ፣ ተሌባ፣ ሰሉጥ፣ ላልች የቅባት እህልች ናቸው፡፡
3.3. የአበባ ወሇሊ /n@ክታር/ የሚያመርቱ የዕፅዋት ዝርያዎች፡-
ዛፎች፡- ባህር ዛፍ - ማንጎ
- ዋንዛ - አቮካድ
- ግራር - ብርቱካን
- ብሳና - ድቅማ
- ቁንድ በርበሬ - ግራዋ
ቁጥቋጦ፡- አጋም - ለኪኒያ
- ቀጋ - ሳስባንያ
- ኮሸም - ትሪለሰርን ዋና ዋናዎቹ ናቸው
በአጠቃሊይ ከሊይ የተጠቀሱት ትቂቶች ቢሆኑም ሇቆሊ፣ ወይና ዯጋና ዯጋ ተስማሚ የሆኑ
ተጨማሪ ላልች ዝርያዎች በስፋት ይገኛለ፡፡

ዋና ሥራ 2. ሇንብ ዕርባታ|‰ የሚያስፈልጉ መሣሪያዎቸና ተዛማጅ ቁሳቁሶችን አጠቃቀም

ማወቅና መሇየት

9
ሇንብ ዕርባታ የሚያስፈሌጉ መሣሪያዎችና ቁሳቁሶች እንዯዬ አናቢው አቅምና ዕውቀት
የሚሇያዩ ቢሆንም የምናመርተውን የምርት መጠንና ጥራት ሇመጠበቅ ዘመናዊ የሆኑ የማነቢያ
መሣሪያዎችና ቁሳቁሶችን መጠቀም የግዴ ይሊሌ፡፡ ምክንያቱም በአሇም ገበያ ውስጥ ገብቶ
በአምራቹ የሚመረተውን ምርት በሚፈሇገው ጥራት ሇመሸጥ የምንጠቀምባቸው ቁሳቁሶች
ጥራት ወሳኝ ናቸው፡፡ በአጠቃሊይ ቁሳቁሶች የማር ጣዕምና ጠረንን የማይቀይሩ፣ ሇአናቢው
ሇሥራ ምቹ የሆነ፣ በምንጠቀምበት ወቅት ንቦችን የማይጏደ፣ ጠንካራና በቀሊለ የማይበሊሹ
መሆን አሇባቸው፡፡

10
ዝርዝር ሥራ 1. የማነቢያ መሣሪያዎችና ቁሳቁሶችን መሇየት

እንዯዬአካባቢውና እንዯ ዕርባታው ዘመናዊነትና ኋሊቀርነት የተሇያዩ የማነቢያ ቁሳቁሶችና

መሣሪያዎችን መጠቀም የሚቻሌ ሲሆን የሚከተለት መሣሪያዎችና ተዛማጅ ቁሳቁሶች
ሇሥራው ያስፈሌጋለ፡፡
2.1. የመከሊከያ አሇባሳት
2.1.1. ባርኔጣና አይነ ርግብ፡- ባርኔጣና አይነ ዕርግብ በቀሊለ የማይተጣጠፍ እና ከፊትና
ከቆዲ ጋር የማይጣበቅ ሆኖ ንቦች አሳሌፈው እንዲይነዴፉ፣ ሾሌከው ወዯ ውስጥ እንዲይገቡ
ማሰሪያ ገመዴ ወይም በዚኘ ከቱታው ከትክሻ ከፍ ብል አንገትዬ /ክሳዴ/ ጋር መያያዝ
ይኖርበታሌ፡፡

2.1.2. ቱታ፡- ቱታ ከማንኛውም ወፈር ያሇ ቢጫ ወይም ነጭና ግራጫ ቀሇም ካሇው ጨርቅ
ማዲበሪያ ኬሻ ሉሠራ ይችሊሌ፡፡ ንቦች ጥቁር ቀሇም ያሇው አLባሳት ስሇሚያስቆጣቸው
ሇአLባሳት ባንጠቀም ይመረጣሌ፡፡

2.1.3 .ጓንትና ቦት ጫማ፡- ጓንት ከስስ የሇፋ ቆዲ ወይም ወፍራም ካኪ ጨርቅ የሚሰራ ሆኖ
ከቱታው ጋር ሊስቲክ በመዯረብ ንቦች በእጅጌው ሾሌከው እንዲይገቡ ማዘጋጀት ÝÝ ቦት ጫማ
በአብዛኛው ከሊስቲክ የተሰራ ቦት ጫማ ቢሆን
ይመረጣሌ፡፡

2.2. የመገሌገያ ቁሳቁሶች /መሣሪያዎች/

2.2.1. ማጨሻÝ ማጨሻ ከማይዝግ ብረትና /ስቴንሇስስቲሌ/ የእሳት ማያያዣ ክፍለና ከቆዲ
ወይም ከሸራ ከተሰራ ማናፊያ ሉሰራ ሲችሌ በባህሊዊው ከሸክሊና ላልች ቁሳቁቁሶች ሉሰራ
ይችሊሌÝÝ የሚሠራው ማጨሻ የኩበት መያዣ በቂ ቦታ ያሇውና በቀሊለ የእሳት ፍም
የማያንጠባጥብ እና ቀስ እያሇ እንዱጨስ ምቹ የሆነ አመደን ሇማሰወገዴም ሆነ ኩበት
ሇመጨመር በቀሊለ የሚከፈትና የሚከዯን መሆን አሇበትÝÝ

11
2.2.2. ሇቀፎ ውስጥ አገሌግልት የሚውለ ቁሳቁሶች
ቡርሽ፡- ንቦችን ሳይጏዲ በቀሊለ ከማር እንጀራው ወይም ላልች ቁሳቁሶች ሊይ ሇማንሳት
የሚያስችሌ መሆን አሇበትÝÝ ይኸውም ከወፍራም የእንስሳት ፀጉር ሉሰራ ይችሊሌ፡፡
የንቦች መመገቢያ
ሇንቦች ዯረቅ /ደቄት/ ወይም በውህዴ መሌክ ተዘጋጅቶ ሇንቦች ምግብ ሌንሰጥበት
የምንችሌበት ዕቃ ሆኖ ንቦች በቀሊለ ገብተው እንዲይሞቱ መከሊከያ ያሇው ሆኖ ቀፎው ውስጥ
ሉቀመጥ በሚችሌ መጠን መሠራት Yኖርበታሌ፡ አስፈሊጊ ሲሆንም ከቀፎው ውጭ ሉቀመጥ
ይችሊሌ፡፡
የዕናት ንብ ማገጃ
የXናት ንብ ማገጃ ንግስቲቱን ወዯ ማር ማምማረቻ /የሊይኛው/ ዴራቢ እንዲታሌፍና ከታችኛው
መራቢያ ክፍሌ ብቻ እንዴትኖር የሚያዯርግ ሲሆን ከተሇያዩ ቁሳቁሶች የተሰራ ሉሆን
ይችሊሌ፡፡ /ከሽቦ፣ ከጠንካራ ኘሊስቲክ እና ላልች የእናት ንብ መከሊከያ ስፋት እንዯ ንብ
ዝርያው የሚሇያይ ቢሆንም ከ4 ሚ.ሜ ስፋትና 3.3 ሳ.ሜ ርዝመት ቀዲዲው መብሇጥ ወይም
ማነስ የሇበትም- በተሇይም ስፋቱ ከ4 ሚ.ሜ ከሰፋ ንግስቲቱ ሌትሾሌክና ማር ከሚመረትበት
ክፍሌ ገብታ እንቁሊሌ ሌትጥሌ ትችሊሇች፡፡ ከዚህ ካነሰ ዯግሞ ሠራተኛ ንቦች ወዯ ሊይ
እንዲያሌፋ ሥሇሚያዯርግ በጥንቃቄ የሚሠራ ቁሳቁቁስ ነው፡፡
የንግስት መያዣ
የንግስት መያዣ እንዯዬ አካባቢው የተሇያየ ስያሜ የሚሠጠው ሲሆን በአጠቃሊይ ንግስቷን
በምናዛውርበት ጊዜ እንÄትወጣ ቀፎው ውስጥ ሇማቆየት የምንጠቀምበት ወይም በመኮብሇሌ
ሊይ ያሇን የንብ መንጋ ሰፍሮ ሲገኝ ወዯ አዱስ ቀፎ ስናስገባ ንግስቷን የምናቆየበት አየርና
ብርሃን የሚያስገባ ትንሽ የክብሪት ቀፎ መጠን ያሇው መያዣ ሲሆን ከሽቦ፣ ከሸንበቆ፣ ከክብሪት
ቀፎ /በመበሳሳትና ላልች ቁሳቁሶች ይሠራሌ/፡፡

የንግስት መያዣ /ማቆያ/ በምንጠቀመበት ወቅት ንግስቷን የማይጏዲና ሇመመገብና ሇአየር

ምቹ መሆን አሇበት፡፡ በምናስቀምጥበት ጊዜም ዘመናዊ ቀፎ ከሆነ ከታችኛ የመራቢያ ክፍሌ፣
የሽግግር ከሆነ ወዯ ቀፎው ጏን ጠጋ ብል መቀመጥ አሇበት ሠራተኛ ንቦች የአበባ ደቄት
ይዘው መግባት እንዯጀመሩ የመሊመዴ ምሌክት ስሇሚሆን ንግስቷን ከተቀመጠችበት ሳጥን
በጥንቃቄ እንዴትወጣ ማዴረግ ያስፈሌጋሌ፡፡

12
ማጥሇያ
ማጥሇያ ከሽቦ ወንፊት ወይም ከሻሽ ሉሠራ ይችሊሌ፡፡ ሇማር ማጣሪያ ወንፊት ወይም ሻሽ
ሰምና ላልች ባዕዴ ነገሮች ከተጣራው ማር ጋር አብረው እንዲያሌፉ ሲረዲ ሇሰም ማጣራት
ዯግሞ የቃጫ ጆንያ የቀሇጠውን የተጣራ ሰም ከቆሻሻያና x§Sf§g! kçn# ነገሮች ሇመሇየት
ይረዲሌ፡፡
የማር ማጣሪያ
እንዯየ ሃገሩ የተሇያየ የማር ማጣሪያ አይነት ያሇ ሲሆን በተሇይ በዘመናዊ ቀፎ የተመረተ
ማርን ሇማጣራት የማር ማጣሪያ ያስፈሌጋሌ፡፡ የማር ማጣሪያው ሁለም አይነት አንዴ
የሚያዯርጋቸው በከፍተኛ ፍጥነት በሚሽከረከር የማር እንጀራ የያዘ ፍሬም መያዣ ያሊቸው
ሆነው በእጅ በምንዘውርበት ጊዜ በፍጥነት ሲሸከረከር በአይነብሌጥ መክፈቻ የተከፈተው ማር
ከእንጀራው አይን ውስጥ በመውጣት በማጣሪያው ወሇሌ ሊይ ይጠራቀማሌ፡፡ ምንጊዜም
በምናጣራበት ወቅት የታሸገ የማር እንጀራውን በሹካ አይነበጏውን መክፈት አሇብን፡፡
እንጀራው /ፍሬሙ/ ሲሸከረከር በውጭ በኩሌ ስሇሆነ ማሩ የሚወጣው የእንጀራ ተሸካሚ
ፍሬሙን አዙረን በማጣሪያው የፍሬም ማስቀመጫ ሊይ በመገሌበጥ ማስቀመጥና በተመሳሳይ
በፍጥነት ማሽከርከር ይኖበታሌ፡፡ በዚህ ሁኔታ በሁሇቱም በኩሌ ያሇው ማር ከወጣ በኋሊ ላሊ
ፍሬም መቀጠሌና ማጣሪያው የፍሬም መያዣው ማሩን መንካት ሲጀምርና አሊዞር ሲሌ የማር
ማስቀመጫውን በመክፈት በተዘጋጀሇት የማር መያዣ ዕቃ መቅዲትና መሌሶ በመዝጋት
የማጣራቱን ሂዯት መቀጠሌ ያስፈሌጋሌ፡፡ በባህሊዊና በሽግግር ቀፎ ሇሚመረት የማር ምርት
በሻሽ በመሸፈን በማር መጭመቂያ በመጭመቅ ወሇሊ ማሩን ከሰሙ መሇየት ያስፈሌጋሌ፡፡

የሰም ማተሚያ
የተጣራ ሰምን በማቅሇጥ በሰም መጋገሪያ ሊይ በማፍሰስና በመክዯን የአሌኮሌ፣ ኦሞ፣ ማርና
ውሃ ውህዴ በሊዩ ሊይ በማፍሰስ ሲቀዘቅዝ በማውጣት እንጀራውን የምናዘጋጅበት መሣሪያ
የሰም ማተሚያ ይባሊሌ፡፡
የሰም ማተሚያ ከተሇያዩ ቁሳቁሶች /ዚንክ ከተቀባ ብረት/ ወይም ከላሊ የሚሰራ ሲሆን የማር
እንጀራ አይን መጠን ያሇው የሰም እንጀራ ሇመጋገር ይጠቅማሌ፡፡

13
የሰም እንጀራ

ንቦች ማር ሇመስራት ወዯ ጏን የማር እንጀራ የሚቀጥለበት መሠረት ሲሆን የሰም እንጀራ

ሇንቦች ጊዜያቸውን የሚቆጥብ በመሆኑ ሇዚህ የሚያወጡትን ጊዜ ወዯ ምርት እንዱያውለ
ይረዲቸዋሌ፡፡

ዝርዝር ሥራ 2. የንብ ዕርባታ መሣሪያዎችና ተዛማጅ ቁሳቁሶች አሠራርና

አጠቃቀም ማወቅ
2.1. ቱታና ዓይነ ዕርግብ ሇመስራት የሚያስፈሌጉ ጥሬ ዕቃዎች
2.1.1. ቱታ ሇመስራት የሚያስፈሌጉ ነገሮች
 ሇቱታ የሚሆን ወፍራም ካኪ ወይም ማዯበሪያ ኬሻ
 ሇቱታ በሚሆን መሌኩ መቁረጫ መቀስ
 የመስፊያ መኪና /ሲንጀር/ ከነክሩና፣ ቁሌፍ፣ ዚኘ
 ሜትር /መሇኪያ/
 ካታልግ /ማውጫ/ የአቆራረጥና አሰፋፍ የሚሳይ እንዯ መጠኑ በመሇያየት
2.1.2. አይነ ዕርግብ ሇመስራት የሚያስፈሌጉ ነገሮች
 የሰላን /ከላሊ ጠንከር ካሇ ነገር / የተሰራ ባርኔጣ
 በቀጭን የተሰራ ንብ የሚያስገባ የሽቦ ወንፊት
 ካኪ ጨርቅና ዚኘ /ወይም ገመዴ
 ካታልግ /ማውጫ/ ስሇ አቆራረጡና አሠፋፉ የሚያሳይ

14
2.2. የአሌባሳት /ትጥቅ / አሠራር፡-

15
16
2.3. የማጨሻ አዘገጃጀት፡-
የምንጠቀምበትን ማጨሻ በኩበት ከተሞሊ በኋሊ መሀሌ ሊይ የተወሰኑ ፍም /ረመጥ/ በመጨመር
አየር መስጠት ቀስ በቀስ ጭሱ እየጨመረ ከሄዯ በኋሊ በምንፈሌገው አቅጣጫ ንቦች እስኪሇቁ
ዘመናዊ ቀፎ ከሆነ ከሊይ ወዯታች ማጨስ፡፡ ኩበቱ በጣም ከተቀጣጠሇና የሚነዴ ከሆነ የተወሰነ
ውሃ የማጨሻውን ክዲን ዘወር ባሇ ቦታ ሊይ በመሆን መክፈት፣ መርጨትና መክዯን በመጨረሻ
ኩበቱ አገሌግልቱን ሲጨርስ በማጨሻው ውስጥ ያሇውን እሳት አፈር ውስጥ ማዲፈን አስፈሊጊ
ነው፡፡

2.4. ላልች ቁሳቁሶች

መሮ
መሮ ከብረት የተሰራ ሆኖ ጫፉ ሊይ ጠፍጠፍ ያሇ ሲሆን ዋናው አገሌግልቱ በሽግግር ቀፎና
በዘመናዊ ቀፎ ፍሬዎቹ /ቶኘ ባሮቹ/ በሰም ስሇሚያያዙ ማር በምንቆርጥበት /ቅኝት/

17
በምናዯርግበት ጊዜ በቀሊለ ባሮቹ /ፍርሞቹ/ ስሇማይነሱ ሇመፈንቀያ የምንጠቀምበት ቁሳቁስ
ነው፡፡
ቢሊዋ
ማር በምንቆርጥበት ጊዜ በተሇይም በሽግግርና በባህሊዊ ቀፎ የበሰሇናየታሸገ ማርን ካሌታሸገና
ዕጭ ካሇው የማር እንጀራ ሇመሇየት ሇመቁረጥ የምንጠቀምበት ሲሆን በባህሊዊ ቀፎ ከቀፎው
ውስጥ ቆርጠን yምናወጣውም በቢሊዋ ነው፡፡ በቢሊዋ በምንቆርጥበት ጊዜ ከሊይ ፍሬሙን
ወይም የማር እንጀራውን በመያዝ ከታች ጀምረን በመሇየት መቁረጥ ይኖርብናሌ፡፡

የውሃ መርጫ
ይህ መርጫ ከተሇያዩ ቁሳቁሶች መሥራት የሚቻሌ ሲሆን ንቦች በጣም በሚቆጡበት ጊዜ
በጣም ዯቃቅና /ብናኝ/ በሆነ የውሃ ነጠብጣብ በመርጨት ንቦች ክንፋቸው ከሰውነታቸው ጋር
ስሇሚጣበቅ በቀሊለ ስሇማይበሩ እንዲይናዯፉ ሲረዲ በምንቆርጥበት ጊዜ በምናጨሰው ጭስ
የሚጨምረውን ሙቀት እንዱቀንስ ይረዲሌ፡፡ እሳት ቢነሳም ሇማጥፊያ ይጠቅማሌ፡፡
ሹካ
ከኘሊስቲክ ወይም ከብረት የተሰራ ሹካ ሲሆን በማር የተሞሊውንና የታሸገውን የማር እንጀራ
ሇማጣራት የታሸገውን አይነበጏ በመፋቅ ከሊይ እንዱነሳና ወሇሊው በቀሊለ እንዱወጣ ይረዲሌ፡፡
ሹካ ስንጠቀም ከሊይ ከሊይ በቀስታ መፋቅ ያሇበት ሲሆን በተቃራኒው በኩሌ ያሇውን የማር
እንጀራውንም መፋቅ /አይነበጏውን መግሇጥ ያስፈሌጋሌ፡፡

የሰም ማያያዣ ንሃስ

ይህ ነሃስ በእንግሉዝኛው አጠራር "እምቤዯር" የሚባሇው ሲሆን የተጋገረውን የሰም እንጀራ
በተወጠረው የፍሬም ሽቦ ሥር በመያዝ በሽቦው ሊይ በእሳት እያጋለ በማንሸራተT ሽቦው
ሲግሌ ወዯ ሰሙ እንዱቀበርና ሽቦውን ሰሙ ውስጥ ሇመቅበሪያ የምንጠቀምበት መሣሪያ ነው፡፡
የመኪና ባትሪ ወይም ኤላክትሪክ ባሇበት አካባቢ የ  እና  ምሌክቶች ሊይ በፍሬሙ ሊይ
በተወጠሩ ሽቦዎች ሁሇት ጫፎች በማገናኘት ሽቦው ሲግሌ ሰሙ ውስጥ እንዱቀበርና እንጀራው
ከፍሬሙና ከሽቦው ጋር እንዱያያዝ ያዯርጋሌ፡፡ በኤላክትሪክ ስንጠቀም በቀጥታ ከዋናው
መስመር ጋር ማገናኘት የሇብንም የግዴ ትራንስፎርመር /አዲብተር/ መጠቀም አሇብን ይኸም
24 ቮሌት እንዱበሌጥ አይፈቀዴም ከበሇጠ ሽቦው ይቃጠሊሌ፡፡ በሰውም ሊይ አዯጋ
ይፈጥራሌ፡፡

18
ዋና ሥራ 3. የንብ ቀፎ አይነቶችን መሇየት
የንብ ቀፎ አይነቶች ባሊቸው አሠራር፣ አጠቃቀምና ዘመናዊነት በመሇየት በ3 ዋና ዋና
ክፍልች የሚመዯቡ ሲሆን እነሱም
3.1. ባህሊዊ ቀፎ
3.2. የሽግግር ቀፎ
3.3. ዘመናዊ ቀፎ ተብሇው ይሇያለ፡፡

ዝርዝር ሥራ 1. የባህሊዊ ቀፎ አሠራር አጠቃቀምና ከላልች ቀፎዎች

የሚሇይባቸው ነጥቦችን መሇየት
1.1. የባህሊዊ ንብ ቀፎና የአያያዝ ዘዳ
ባህሊዊ የንብ ዕርባታ ዘዳ በተሇያዩ አካባቢዎችና በተሇያዩ ወቅቶች ተጀምሮ እየተሰራበት
የሚገኝ ሲሆን ይህንንም በሚመሇከት በሁሇት ዓይነት የአሰራር ሁኔታዎች ከፍል ሇማየት
ይቻሊሌ፡፡

1.1.1. ባህሊዊ ቀፎን በመጠቀም በጫካ ንብ የማርባት ዘዳ

በዚህ በጫካ ንብን የማርባት ዘዳ በጣም ኋሊ ቀር ዘዳ ሲሆን አሠራሩም በቅዴሚያ ቀፎው

ይሰራሌ፡፡ ከተሰራ በኋሊ እንዱታጠን ተዯርጎ በዛፍ ሊይ ይሰቀሊሌ፡፡ ከዚህ በኋሊ ንቦች ይገባለ፡፡
የእርባታው ሥራýም ይቀጥሊሌ፡፡

በዚህ አይነት የተሰቀሇው ቀፎ ከፍተኛ ዯን ባሇበት አካባቢ በብዙ የሃገራችን አካባቢዎች

እየተሰራበት የሚገኝ ሲሆን የማር አቆራረጥ ሂዯቱ ሁሇት አይነት ሉሆን ይችሊሌ፡፡
 ማር በሚቆረጥበት ጊዜ ቀፎውን ከሊይ ወዯታች በመወርወር ንቦች ቢጏደም ማሩን
ከመሬት ከወዯቀው ቀፎ የመቁረጥ፣
 ላሊው ቀፎውን በገመዴ ከዛፍ ወዯ መሬት ካወረደ በኋሊ መሬት ሊይ ንቦችን በጭስ
ካባረሩ በኋሊ ማሩን ቆርጠው ንቦችን አራግፈው ባድውን ቀፎ ወዯ ቤታቸው
ሇሚቀጥሇው የምርት ዘመን እስኪዯርስ ይዘው ይሄዲለ፣
 በአንዲንዴ አካባቢዎች ዯግሞ ቀፎውን ከዛፍ ሊይ ወይም በገመዴ ወዯ መሬት
አውርዯው በጭስ ንቦችን በማባረር ማሩን ከቆረጡ በኋሊ ንቦችን መሌሶ በመስቀሌ

19
 ወይም ዛፍ ሊይ ከሆነ የቆረጡትን ንብ ከቀፎው ጋር በመተው ሇሚቀጥሇው አመት
እንዱቆዩ በማዴረግ ማሩን ይዘው ወዯቤታቸው ይሄዲለ፡፡

1.1.2 ባህሊዊ ቀፎን በመጠቀም በጓሮ አካባቢ ንብን የማርባት ዘዳ

ይህ ባህሊዊ የንብ ዕርባታ ዘዳ በአብዛኛው በአካባቢያችን የሚሰራበት ሲሆን ንብ አርቢዎች
ቀፎዎቻቸውን በጓሮ አካባቢ፣ በቤት ጥግ /በታዛ/ አሌፎ አሌፎም አይነብሌጡን ወዯ ውጭ
በማዴረግ በቤት ውስጥ በማስቀመጥ የሚካሄዴ የንብ ዕርባታ ዘዳ ነው፡፡

በአጠቃሊይ በጓሮ አካባቢ በሚካሄዴ ባህሊዊ የንብ ዕርባታ ዘዳ በአብዛኛው ንቦችን ከዝናብ፣
ከፀሏይ፣ ከከባዴ ንፋስ፣ ከጉንዲንና ምስጥ ከመሳሰለት የመጠበቅና የመንከባከብ ቀፎው /የንብ
መንጋው ሲባዛ /የመክፈሌና ላልች የአያያዝና yእንክብካቤ ሥራዎች የሚሠሩ ቢሆንም
በአብዛኛው አሠራሩ ባህሊዊና ኋሊ ቀር በመሆኑ ብዙ ችግሮች አለበት፡፡

1.2. የባህሊዊ የንብ ቀፎ አይነቶች

የባህሊዊ የንብ ቀፎ አይነቶች በሁሇት ዋና ዋና ክፍልች ሲከፈለ እነሱም
ሀ/ የማጥመጃ ቀፎ
ሇ/ የዕርባታÂ የምርትን ንቦችን የምናረባበት ቀፎ አይነት ነው፡፡
 የማጥመጃውም ሆነ የዕርባታው ባህሊዊ ቀፎ የሚታወቅ ወዯ 10 ዓይነት የሚሆኑ የቀፎ
አይነቶች
ሲኖሩ እነሱም½
- ከጭቃ የሚሰራ ቀፎ - የግንዴ ቀፎ /ተቦርቡሮ/
- ከሃረግ የሚሰራ ቀፎ - ከእበትና ጭቃ የሚሰራ ቀፎ
- ከሸንበቆ /ቅርቀሃ/ የሚሰራ ቀፎ - የዴንጋይና ጭቃ ቀፎ
- የቅሌ ቀፎ - ከግንዴ ቅርፊት የሚሠራ
ቀፎ
-ከስሚንቶ የሚሠራ ወዘተ
በመባሌ ይታወቃሌ

20
1.3. የባህሊዊ ቀፎ ጠቀሜታ
 በአካባቢ ቁሳቁስ መሠራቱ
 በአነስተኛወጭ መግዛት መቻለ
 ቀፎዎችን ዛፍ ሊይ በመስቀሌ ሇማጥመጃ መጠቀም ይቻሊሌ
 ብዙ ሰም ሇማምረት ያስችሊሌ
 ውዴ የሆኑ ቁሳቁሶች /የማር ማጣሪያ፣ የሰም ማተሚያ½ የፍሬም ሽቦ፣ የእናት ንብ
መከሊከያ.... ወዘተ/ አያስፈሌጉትም

1.4. የባህሊዊ ቀፎ ዯካማ ጏኖች

 የሃገራችን ባህሊዊ ቀፎዎች ሇንቦች መኖሪያና መራቢያ ተስማሚ አይዯለም
 ንቦች ሰም ሇመገንባት አመቺ አይሆንሊቸውም
 የንቦች ቁጥር ሲጨምር በቀሊለ ስሇማይጨመር ትተው ይሰዯዲለ
 የንቦችን ቀፎ ውስጥ ሇመመገብ አያመችም
 ሇንቦች የቀፎ የውስጥ ቅኝት ሇማዴረግ አያመችም /የማር መዴረስ፣ የቦታ መጥበብ፣
የበሽታ ሁኔታ..../
 ምርቱ አነስተኛ ነው
 ሇመቁረጥም ሆነ ሇመንከባከብ ሇሥራ አመች አይዯሇም
 የሚመረተው ምርት ዕጭና ከሰፈፍ ጋር ስሇሚቀሊቀሌ ምርቱ ጥራት የሇውም፡፡ በዚህ
ምክንያት የሚገኘው ምርት ዋጋ አነስተኛ ነው
 ንቦች በማር ቆረጣ ትኩረት በማነስ በብዛት ይሞታለ
 በጫካ ከሆነ ቀፎው የሚኖረው በእሳትና በዝናብ ምክንያት ትተው ይሰዯዲለ ወይም
ይሞታለ፡፡

1.5.የባህሊዊ ቀፎ አሠራር
ከሊይ የባህሊዊ ቀፎ ዓይነቶች ሁለም አሠራራቸው የተሇያዩ ሲሆኑ ሁለም ባህሊዊ
ቀፎዎች የጋራ የሆነ ክፍልች ይኖሩዋቸዋሌ፡፡
1.5.1. የባህሊዊ ቀፎ ክፍልች
ሁለም አይነት የባህሊዊ ቀፎዎች 3 ዋና ዋና ክፍልች ይኖሩዋቸዋሌ
1. አይነብሌጥ፡- ይህ ክፍሌ ንቦች የሚገቡበትና የሚወጡበት ቀዲዲ ሲሆን በአብዛኛው
ከሸንበቆ /ቀርቀሃ/፣ ከገመዴ፣ ክብ ቅርጽ ያሇው ሆኖ ከተሰራ በኋሊ መሃሌ ሊይ ቀዲዲ
በመተው በእበትና አመዴ በመሇሰን ከተሰራው የዋናው የቀፎ ክፍሌ በአንዯኛው ጫፍ
ሲሆን በአንዲንዴ ረጅም ሆነው በተሰ„ ቀፎዎች ዯግሞ ምንም መሥራት ሳያስፈሇግ
መሃሌ ሊይ ቀዲዲ ይሠራሌ፡፡
2. አፈጋን፡- ይህ ዯግሞ በአብዛኛው የባህሊዊ ቀፎ በሰፊውና በአንዴ በኩሌ ብቻ
የሚኖረው ሰፊ የሆነ ማር ሇመቁረጥም ሆነ የቀፎውን የውስጥ ክፍሌ ሇመቆጣጠርና
ሇመቃኘት የMንጠቀምበት የቀፎው አፍ ነው፡፡ በአንዲንዴ አካባቢዎች ቀፎው ረጅም
ሆኖ አይነ ብሌጡ መሀሌ ሊይ በሚሰራሊቸው ቀፎዎች በሁሇቱም በኩሌ ሉሆን ይችሊሌ፡፡
ይህ አፈጋን ተንቀሳቃሽ ሆñ ከታሰረ ሳር ወይም ቀፎውን ሉገጥም በሚችሌ ስፌት
የሚከዯን ሲሆን የንቦች ቁጥር ሲጨMርና በምርት ጊዜ ወዯ ውስጥ በመግፋትና
በማቅረብ የቀፎውን የውስጥ ስፋት ይቆጣጠሩበታሌ፡፡

3. ዋናው የቀፎ ክፍሌ፡- ይህ የቀፎ ክፍሌ ክብና ረጅም ሲሆን በአብዛኛው ንቦች የማር
እንጀራ በክብ ቅርፅ ስሇሚሰሩ ሇነሱ በሚያመች መሌኩ ቀጫጭን ሸንበቆ /ቀርቀሃ/
ወይም ሃረግ እንዯ ቋሚና ማገር መሃሌ ሊይ ማጠናከሪያ አዴርጎ በመሥራት በእበትና
በአመዴ በመሇሰን አይነ-ብሌጥና በአፈጋኑ በኩሌ ያለትን በማዘጋጀት ሙለ ቀፎ
ይሠራሌ፡፡

በዚህ ሁኔታ ሁለም ቀፎዎች እነዚህን ሶስት ክፍልች አሟሌተው ከተሰሩ በኋሊ ሇንቦች
ተስማሚ በሆኑ የጭስ ዓይነቶች ታጥኖ ሇማጥመዴም ሆነ ሇማዛወር ዝግጅት
ሆኖይሠራሌ፡፡

ዝርዝር ሥራ 2. የሽግግር ቀፎ አሠራር፣ አጠቃቀምና ከሌሎች ቀፎዎች የሚሇይባቸው

ነጥቦችን መሇየት፡፡

2.1. የሽግግር ቀፎና የአያያዝ ዘዳ

22
በዚህ የሽግግር ቀፎ የንብ ማርባት ዘዳ ከስሙ ሇመረዲት እንዯሚቻሇው ከባህሊዊ የንብ
ዕርባታ ዘዳ በባህሊዊ ቀፎ /ሇመሸጋገሪያነት የሚያገሇግሌ ከባህሊዊ የተሻሇና ወዯ ዘመናዊ
የዕርባታ ዘዳዎች ገና በተሟሊ መሌክ ያሌተሇወጠ ይዘት ያሇው የንብ ማናቢያ
የምንጠቀምበት የቀፎ አይነት ነው፡፡

2.1.1. የሽግግር ቀፎ አይነቶች እንዯየ ሃገሮች /ኬንያ፣ ታንዛንያ፣ ቦትስዋና፣ ጋና፣

ኔፖሌና ቤትናም/ በመባሌ በመጠነኛ ሌዩነት እንዯዬ ሃገሮቹ ቢሇያዩም በሚሰሩበት
ቁሳቁስም/ ከጣውሊ፣ ከእበትና አመዴ ከሸንበቆ/ ከቀርቀሃና እበትና አመዴ፣ ከጭቃ.../
በመሇያየት ሇአካባቢው በሚስማማ መሇኩ ይሰራሌ፡፡

በአጠቃሊይ በዋነኛነት በአሁኑ ሰዓት በአካባቢያችን የምንሰራበት የሸግግር ቀፎ የኬንያ

ቶኘ ባር ቀፎ በመባሌ የሚታወቀው ነው፡፡
2.1.2. የሽግግር ቀፎ ጠቀሜታ /ጠንካራ ጏኖች
የሽግግር ቀፎ በመሠረታዊነት ከባህሊዊ ቀፎ የሚሇየው ቶኘ ባር ስሊሇውና እነዚህን ቶኘ
ባሮች ከነማር እንጀራው ማንቀሳቀስ ይቻሊሌ፡፡ ሇዚህም የሚከተለት ጠቀሜታዎች
/ጠንካራ ጏኖች አለት፡፡
ከባህሊዊ ቀፎ ጋር ሲነፃፀር
 ማር ሇመቁረጥ መዴረሱንና አሇመዴረሱን በቀሊለ ቶኘ ባሮችን ከነማር
እንጀራው በማንሳት ማየት ይቻሊሌ፣
 ዕጭ መኖሩንና አሇመኖሩን ማወቅ ይቻሊሌ፣
 ያሌበሰለ የማር እንጀራዎችን እንዱቆዩ ማዴረግ ይቻሊሌ፣
 ዕጭና ማር ሳይቀሊቀሌ ንጹህ የማር እንጀራ መቁረጥ እንችሊሌ፣
 ከባህሊዊ ቀፎ በአማካይ 5 ኪ.ግ ማር የተሻሇ ምርት ከ10-13 ኪ.ግ ማር
ማግኘት ይቻሊሌ፣
 የንብ መንጋን በመክፈሌ ሇማባዛት ምቹ ነው፡፡

ከዘመናዊ ቀፎ ጋር ሲነፃፀር

23
  በቀሊሌ ወጭ ሇመስራት ይቻሊሌ፣
 ሰም ሇማምረት ያስችሊሌ፣
 የሰም ማተሚያና የማር ማጣሪያ የመሳሰለትን ውዴ q$úq$îCN አይጠይቅም፣
 የቀፎ የውስጥ ቅኝት በቀሊለ ማዴረግ ይቻሊሌ፣
 የንብ መንጋ በቀሊለ በከፈሊ ሇማባዛት ያስችሊሌ፡፡

2.1.3. የሽግግር ቀፎ ዯካማ ጏኖች

የሽግግር ቀፎ ከባህሊዊና ዘመናዊ ቀፎ ጋር ሲነፃፀር ካሇው አገሌግልት አኳያ ያሇው
ዯካማ ጏን ከባህሊዊ ቀፎ ከዋጋ አንፃር ሲታይ የተወሰነ ውዴነትና ቶኘ ባር ሇመስራት
ስሌጠና ማስፈሇጉ
 የቶኘ ባር ስፋትና ርዝመት ጠብቆ ሇመስራትና በምናጓጉዝበት ወቅት ቶኘ
ባሮች በቀሊለ ቦታቸውን ሉሇቁ መቻሊቸውና የማር እንጀራው ሉሰባበር
መቻለ
 ከዘመናዊ ቀፎ ጋር ሲነፃፀር በቀሊለ የዕናት ንብ መከሊከያ ሇመጠቀም
አሇመቻለና በአንዴ የማር እንጀራ ሊይ ዕጭና ማር ሉገኝ መቻለ ነው፡፡
ዝርዝር የሽግግር ቀፎ አሠራር
ሀ/ ከእብትና አመዴ ዴብሌቅ የሚሠራ የሽግግር ቀፎ
 ሁሇት እጅ እበትና አንዴ እጅ አመዴ በማዴረግ በውሃ ይታሻሌ፣
 ዴብሌቁ እንዱብሊሊ ይረዲሌ፣
 ቀስ በቀስ ከመሠረቱ ጀምሮ እየጠነከረ እንዱሄዴ በዯረቀው አካሌ ሊይ
እየተቀጠሇ ይሠራሌ፣
 የቀፎው ክፍተት /የአፉ ስፋት/ ወይም የቶኘ ባር ማስቀመጫ ስፋት
በተሠራው ቶኘ ባር ርዝመት ሌክ ሲሆን የመቀጠለ ሂዯት ይቋጫሌ፣
 አይነ ብሌጥና የጭስ ቀዲዲዎች ይዘጋጁሇታሌ፡፡
ሇ/ ከጭቃ የሚሰራ የሽግግር ቀፎ
 መጀመሪያ በቀሊለ መብሊሊትና መያያዝ የሚችሌ አፈር አይነት ይመረጣሌ
ሇዚህም ምስጥ ያወጣው አፈር የተሻሇ ይመረጣሌ፣

24
  የተመረጠው አፈር ከአሽዋና ከዴንጋይ የጠራ መሆን ይኖርበታሌ፣
 አፈሩ እስከሚብሊሊና አስከሚቦካ ይጠበቃሌ፣
 ተሠርቶ በተዘጋጀው የጣውሊ ፍሬም አማካይነት የቀፎውን ወሇሌ፣ የጎንና
የፊት ሇፊት ግዴግዲዎችን አያይዞ ወይም አነጣጥል በተመሳሳይ ጭቃ
መጨረሻ በማያያዝ ይሠራሌ፣
 የተሠራው ቀፎ በዯንብ ከዯረቀ በኋሊ በስሱ በትኩስ እበት ይሇቀሇቃሌ፣
 አይነ ብሌጥና የጭስ መውጫ ይዘጋጅሇታሌ፡፡

ሏ/ ከሸምበቆ፣ አጠና፣ ቀርቀሃ የሚሠራ የሽግግር ቀፎ

 ሸምበቆው /አጣናው/ ሇሁሇት ይሠነጠቃሌ
 ርዝመቱ ከ1 ሜትር ጀምሮ ሉሆን ይችሊሌ
 የቀፎው ወሇሌ ስፋት 25 ሳ.ሜ ይሆናሌ
 ቀፎው የእበቱ ቅብ እንዱይዝ ሸንበቆዎቹ /አጣናዎቹ/ ስንጥቃቸው ተሰባጥሮ
ይሠራሌ
 ተሠርቶ ካሇቀ በኋሊ በእብትና አመዴ ተሇቅሌቆ ይዘጋጃሌ
መ/ ርብራብ /ቶኘ ባር/ አሠራር
 በቀሊሌ ወጭ ከአካባቢ ቁሳቁስ ይሠራሌ፣
 ቁመቱ 48 ሳ.ሜ፣
 ስፋቱ 3.2 ሳ.ሜ ከዚህ መብሇጥ ወይም መስፋት የሇበትም፣
 የማር እንጀራ መገንቢያ ውስጠኛ አካሌ ርዝመት 43 ሳ.ሜ፡፡

2.1.4. የሽግግር ቀፎን በአካባቢ በሚገኝ ቁሳቁሶች መስራት

የሽግግር ቀፎ በማንኛውም 3.2 ሳ.ሜ ስፋት ባሇው ቶኘ ባር የእንጨት ጣውሊ በመስራት
በቀፎ ርዝመት ሌክና የሚያስፈሌገውን ያህሌ ቶኘ ባር ብዙ ጊዜ እስከ 30 ቶኘ ባሮችን
በመስራት ከጣውሊ፣ ከእብትÂ ከአመዴ፣ ከጭቃና ላልች የመስሪያ ቁሳቁሶች በተሠራው
ቀፎ ሊይ መዯርዯርÝÝ በተፈጥሮ ንቦች የማር እንጀራ የሚሠሩት ወይም የሚገነቡት ከሊይ
ወዯታች በማሳዯግ ሲሆን የሚጨርሱትም የግማሸ ክብነት ቅርጽ በአሇው ሁኔታ ነው፡፡

25
የሽግግር ቀፎ ቶኘ ባር የሚሠራው አንዯ ንቦች የማር እንጀራ አሠራር ዘዳ የታችኛው
ክፍሌ ጠባብ ያሇ ሆኖ የጀርባውና የፊት ሇፊቱ ክፍልች እስከተወሰነ ከፍታ ዴረስ
እየሰፋ በመሄዴ ከበሩ የታችኛው ክፍሌ ጋር ይገናኛሌ፡፡ በመሆኑም የቀፎ አጠቃሊይ
ቅርጽ ከስሩ ጠበብ ያሇና ወዯ ቶኘ ባር መዯርዯያው ሰፋ ያሇ ነው፡፡ ይህም ንቦች የማር
እንጀራን ሲጋገሩ ከሚፈጥሩት ቅርጽ ጋር ስሇሚመሳሰሌ ሇንቦች አመቺ ይሆናሌ፡፡

26
የሽግግር ቀፎ ክፍልችን የሚያሳይ ስዕሌ

27
28
ዝርዝር ሥራ 3. የዘመናዊ ቀፎ አሰራር አጠቃቀምና ከሌሎች የሚሇይባቸው ነጥቦች
መሇየት

3.1. ዘመናዊ ቀፎ እና ዘመናዊ የንብ አረባብ ዘዳ

ዘመናዊ ቀፎ ከአንጨት ጣውሊ የሚሠራ ሲሆን የቀፎው ክፍልች እስከ 3 እና ከዚያ
በሊይ የሚዯረቡ ክፍልች ያለት ሆኖ በእያንዲንደ ዴራቢ /ክፍሌ/ ውስጥ በአብዛኛው
አሥር ፍሬሞችን ሲይዝ እነዚህ ፍሬሞች የሰም ማጠናከሪያ ሽቦዎች የተወጠሩባቸው
ሆነው የማር እንጀራ ይሸከማለ፡፡ ከዚህ በተጨማሪ የዘመናዊ ቀፎ በአገሌግልታቸው
ከጣውሊ በተጨማሪ የዘመናዊ ቀፎ በአገሌግልታቸው ከጣውሊ ተመሳሳይ ከሆኑ ላልች
ቁሳቁሶች ሉሠራ ይችሊሌ፡፡ ሁለም አይነት ዘመናዊ ቀፎዎች የእናት ንብ መከሊከያ
በዋናነት ይጠቀማለ፡፡

ዘመናዊ የንብ ዕርባታ ዘዳ እንዯማር ማጣሪያና ሰም መጋገሪያ ያለ ውዴ የሆኑ

የማነቢያ መሣሪያዎች የሚያስፈሌጉት ከመሆኑም በሊይ ቀፎውን በቀሊለ ባሇሙያ
ባሌሆነ ሰው ሇመስራት ሉከብዴ ቢችሌም ከባህሊዊና የሽግግር ቀፎ በጥራቱም ሆነ
በመጠኑ የተሻሇ የማር ምርት ሇመግኘት ያስችሊሌ፡፡

3.2. የዘመናዊ ቀፎ አይነቶች

የዘመናዊ ቀፎ አይነቶች በአብዛኛው ተመሳሳይነት ያሊቸው ቢሆኑም እስከአሁን
በሃገራችን የሚታወቁት ሊንግስሮዝና ዛንዯርና በመባሌ ይታወቃለ፡፡ በአብዛኛው
በሃገራችን የምንጠቀምበት ዘመናዊ ቀፎ አይነት ሊንግስትሮዝ ቀፎ ነው፡፡ ይህ ቀፎ
ከማስቀመጫው ጋር ተያይዞ ያሌተሰራ በመሆኑ በእንስሳት እንዲይገሇበጥ ጥንቃቄ
ሉዯረግሇት ይገባሌ፡፡

3.3. የዘመናዊ ቀፎ የተሇያዩ ክፍልች

አንዴ የዘመናዊ ቀፎ በአብዛኛው ዋናው ሳጥን ከጣውሊ የተሰራ ሆኖ 10 ዋና ዋና
ክፍልች አለት፡፡ እነሱም፡-
 የቀፎ ማስቀመጫ እግር /ስታንዴ/

29
 የቀፎ ማስቀመጫ ጣውሊ ርብራብ /ቦተምቦርዴ/
 የንቦች ማረፊያ ወይም መንዯርዯሪያ ጣውሊ /ፍሊይቲንግ ቦርዴ/
 የታችኛው የቀፎ ክፍሌ ንግስቷ የMትቀመጥበት መራቢያ ክፍሌ /ብሩዴ
ቻምበር/
 የእናት ንብ መከሊከያ
 የማር ማምረቻ ክፍሌ /¦ኒ ሱኘር/
 ፍሬም
 yቀፎ የውስጥ ክዲን /ኢነር ከቨር/
 የቀፎ የሊይኛው ክዲን /ቶኘ ከቨር/ ሲሆኑ ዝርዝሮቹ በስዕሌ እንዯሚከተሇው
ይቀርባለ፡፡

30
31
3.4. የዘመናዊ ቀፎ ጠቀሜታ
በዘመናዊ የንብ ቀፎ የንብ ዕርባታ ዘዳ ዕጭ የሚፈሇፈሌበትንና የማሩን ክፍሌ በእናት
ንብ መከሊከያ ዘዳ ሇመሇየት ስሇሚቻሌ ጥራት ያሇው ማር ሇማምረት ይረዲሌ፡፡

በዘመናዊ የንብ ዕርባታ ዘዳ ማር በሚቆረጥበት ጊዜ የማር እንጀራ የያዘውን ፍሬም

ከነማሩ በማውጣትና በመጣሪያ በማሸከርከር ማሩን በማጣራትና እንጀራውን መሌሶ
በቀፎው ውስጥ በማስቀመጥ ሇተዯጋጋሚ ጊዜ ማር እንዱመረትበት ማዴረግ ይቻሊሌ፡፡
ይህም ንቦች የማር እንጀራ ወይም ሰፈፍ ሇመስራት የሚወስዴባቸውን ጊዜ ማር
ሇመስራት ስሇሚጠቀሙበት በአጭር ጊዜ ብዙ ማር ሇመስራት ያስችሊቸዋሌ፡፡

ዘመናዊ ቀፎ የንቦችንና የማሩን ሁኔታ ከቀፎው ውስጥ በቀሊለ ሇመቆጣጠር ያመቻሌ፡፡

የንቡ መንጋ ወይም የንቡ ኮልኒ በሚጨምርበት ጊዜ ተዯራቢ ሳጥን ስሇሚጨመርሇት
ንቦች በቦታ ጥበት ምክንያት በከፊሌ ቀፎውን ሇቀው እንዲይሄደ ያዯርጋሌ፡፡ ቀሰም
ወዯአሇበት ቦታ ቀፎውን ማዛወር በሚያስፈሌግበት ጊዜ በቀሊለ ያሇችግር ማንቀሳቀስ
ይቻሊሌ፡፡

ላሊው ከአንዴ ዘመናዊ ቀፎ የሚገኘው የማር ምርት ከላልች የተሻሇ ማሇትም ከ15-25
ኪ.ግ ምርት ይገኛሌ፡፡

3.5. የዘመናዊ ቀፎ ዯካማ ጎኖች

በዘመናዊ ንብ ዕርባታ ዘዳ ቀፎውን ሇመስራትም ሆነ ዕርባታውን ሇማካሄዴ የሰሇጠነ
ወይም ስሇአረባቡ የሚያውቅ ሰው ያስፈሌጋሌ፡፡ ይሁን እንጅ በባሇሙያ ምክር
በመታገዝ አርሶ አዯሩ በብዙ አካባቢዎች Xርባታውን እያካሄዯና እያስፋፋው መሆኑ
ይታወቃሌ፡፡

ሇቀፎ መግዣና የማርቢያ መሣሪያዎች የሚጠይቀው ወጭ ከላልች የንብ ዕርባታ

ዘዳዎች ጋር ሲነፃፀር ከፍተኛ ወጭ መታየት፡፡ ይሁን እንጂ የማነቢያ መሣሪያዎችን

32
እያዟዟሩ በጋራ በመጠቀም ወጭን መቀነስ ይቻሊሌ፡፡ ይህም በግብርና ባሇሙያዎች
ዴጋፍና አስተባÆሪነት በብዙ ወረዲዎች እየተሰራበት ይገኛሌ፡፡ ላሊው ከዘመናዊ ቀፎ
የሚገኘው /የሚመረተው/ የሰም መጠን አናሳ መሆኑ ነው፡፡
3.6. የዘመናዊ ቀፎ አሠራር
የዘመናዊ ቀፎ የተሇያዩ ክፍልች ከሊይ የተገሇጹ ሲሆን ዝርዝር አሠራራቸውን
በሚመሇከት እያንዲንቸውን ክፍልች ማየት ይቻሊሌ፡፡

የቀፎ ማስቀመጫ ዕግር፡- ይህ ቀፎውን ከመሬት በሊይ ከፍ እንዱሌ ከእንጨት ወይም

ከብrት የተሰሠራ ሆኖ ጉንዲንና ላልች ንብን የሚያጠቁ ተባዬች ወዯ ሊይ እንዲይወጡ
እንዱከሊከሌ ሆኖ ጠንካራ ከሆነ 6 ሳ.ሜ ውፍረትና ከ40-50 ሳ.ሜ ከፍታ እNዱኖረው
ሆኖ የሊይኛው ክፍሌ የቀፎውን ማስቀመጫ በትክክሌ እንዱዯግፍ ሆኖ መሠራት
አሇበት፡፡

የቀፎ ማስቀመጫ ጣውሊ /ቦተም ቦርዴ/፡- ይህ የቀፎ ማስቀመጫ እንዯየቀፎው መጠን

ቢሇያይም ከ55-88 ሳ.ሜ ርዝመት፣ ከ40-62 ሳ.ሜ ስፋትና 2.3 ሳ.ሜ ውፍረት ያሇው
ጣውሊ በዙሪያ ሌክ በቢስማር በርዝመቱ ሌክ ይመታና በኋሊ በኩሌ ዯግሞ 36.1 ሳ.ሜ
ስፋት በ2.3 ሳ0ሜ ውፍረት ያሇው ጣውሊ በቢስማር ይያያዛሌ፡፡ ከዚህ በኋሊ ቀፎው
ወዯ ጏንም ሆነ ወዯ ኋሊ መከሊከያ ስሊሇው ተንሸራቶ አይወዴቅምÝÝ

የዕጭ መፈሌፈያ /ንግስቷ የምትኖርበት ክፍሌ፡- ይህ የቀፎ ክፍሌ የታችኛው የቀፎ

ክፍሌ ሲሆን ንግስቷ እንቁሊሌ የምትጥሌበትና ዕጭ የሚፈሇፈሌበት ነው፡፡ ከዚህ ቀፎ
የታችኛው ክፍሌ ጋር የንቦች ማኮብኮቢያ/ ማረፊያ ከአይነ-ብሌጡ ፊት ሇፊት ተያይዞ
ይሠራሌ፡፡

የዕናት ንብ መከሊከያ፡- የዕናት ንብ መከሊከያ ከተሇያዩ ማቴሪያልች የሚሰራ ሲሆን

በቀሊለ በንቦችና በሙቀት ከማይጏዲ ጠንካራ ኘሊስትክና ሽቦ ወይም ላልች ሉሠራ
ይችሊሌ ይሄም ስፋቱ 4 ሚ.ሜ በ1 ሴ.ሜ ወይም 3.3 ሳ.ሜ ሲሆን ይህ ዯግሞ ሠራተኛ

33
ንቦችን እያሳሇፈ ንግስቷ እንዲታሌፍ ስሇሚያዯርጋት ወዯ ሊይ ባሇማሇፋቸውም ንፁህ
ማር ከሊይኛው ዴራቢ እንዱመረት ይረዲሌ፡፡

የማር ማመረቻ ክፍሌ /¦ኒሱኘር/፡- የዚህ ቀፎ ክፍሌ ስፋቱና ይዘቱ ከታችኛው

ተመሳሳይ ሲሆን የሚይዘው የፍሬም ብዛት 10 ሆኖ ንግስቷ ስሇማትዯRስበት ከዕጭ ነፃ
የሆነ ማር የሚመረትበት የቀፎ ክፍሌ ነው፡፡
ፍሬም፡- የቀፎ ፍሬም ከሊይና ከታች ባሮች /ርብራቦች/ ሲኖሩት Xነዚህ ርብራቦች
በሁሇቱም በኩሌ በባሊ ተያይዘው አራት ማዕዘን ሆኖ ከተሠራ በኋሊ ፍሬሞች 0.44-0.5
ሚ.ሜ ውፍረት ባሇው ሽቦ እንዱጠናከር ይዯረጋሌ፡፡

የýS_ ክዲን፡- ይህ ክዲን ከጣውሊ የተሠራ ሆኖ የዴራቢውን ወይም የታCኛውን

የመራቢያ ቀፎ እንዱገጥም ሆኖ የሚሠራ ክዲን ሲሆን መጠኑ እንዯቀፎው ስፋት
የሚሇያዩ ሲሆን ውፍረቱ እስከ 0.96 ሳ.ሜ ሉሆን ይችሊሌ፡፡

የውጭ ክዲን፡- ይህ ክዲን ውፍረቱ 0.96 ሳ.ሜ ከሆነ ጣውሊ የተሰራ ሆኖ ውጩ

በአሌሙኒም ቆርቆሮ የተሸፈ መሆን ይኖርበታሌ፡፡ ይኸም ዝናብ እንዲይገባ የሚረዲ
ሲሆን ዙሪያውን ከቀፎው የሣር ክዲንና ከዋናው ቀፎ የውጭ ክፍሌ ቢያንስ 3 ሳ.ሜ ወዯ
ውጭ ተርፎ ሉሠራ ይገባሌ፡፡

ዋና ሥራ 4. የንብ በሽታዎችንና፣ ጠላቶችን የመከላከያና የ¥kM ዘዴዎችን ማወቅ

ንቦች እንዯማንኛውም ህይወት ያሇው ፍጡር ሁለ በተሇያዩ በሽታዎችና ጠሊቶች

ሲኖሩዋቸው እስከ አሁን በዚህ ሙያ ችግሩን ሇመቋቋም በሃገራችን ብዙ የተሠራ
ባይኖርም ስሇ እያንዲንደ በሽታና ጠሊት በማወቅ ሇችግሩ መፍትሄ ሇማግኘት
ያስችሊሌ፡፡

ዝርዝር ሥራ 1. የንብ ጠላቶችና የመከላካያና የመቆጣጠሪያ ስልቶችN ¥wQÂ mtGbR

የንብ ተባዮች፡- የተሇያዩ የንብ ተባዮች ሲኖሩ በአብዛኛው በሃገራችን የሚታወቁት

34
1. ሰም በሌ ትሌ /ዋክስሞዝ/፡- የሰም በሌ ትሌ ጉዲት የሚያዯርሰው ሰምን በመመገብ
ሲሆን
አይነታቸው የተሇያዩ ቢሆኑም ዋናዎቹ ጉዲት የሚያዯርሱት ግን ሁሇት ናቸው፡፡

1.1 ትሌቁ ሰም በሌ ትሌ /ጋሇሪያሜልሊ/ ፡- ይህ የሰም ትሌ 2 ሴ.ሜ ያህሌ ርዝመት

ያሇው ሲሆን ብዙውን ጊዜ ከቀዝቃዛ አካባቢ በስተቀር በማንኛውም ቦታ ሉገኝ
ይችሊሌ፡፡
1.2. ትንሹ ሰም በሌ ትሌ /አችሮያግሪ ሴሊ/፡ - ይህ የሰም ትሌ በቀዝቃዛ አካባቢዎች
ሉገኝ የሚችሌ ሲሆን የአንዴ ሴንቲ ሜትር ርዝመት አሇው፡፡ በእነዚህ ሁሇት የሰም
ትሌ ዓይነቶች ተመሳሳይ መሌክ ያሊቸው ከመሆኑም በተጨማሪ በቀፎ ውስጥ
የሚያዯርሱት ጉዲትም ተመሳሳይ ነው፡፡ ሰም በሌ ትልች ብዙውን ጊዜ እንዯረሃብና
በሽታ የመሳሰለት ጉዲቶች ያጠቁትን የንብ ቤተሰብ የበሇጠ ያጠቃለ፡፡

በቅዴሚያ ሴቷ ቢራቢሮ በቀፎው ውስጥ ከገባች በኋሊ ከ4-10 ቀናት ጊዜ ውስጥ በማር
እንጀራው ዓይነ-በጎ፣ በቀፎው ስንጥቅና መገጣጠሚያ ቦታዎች ሊይ ከ300-600 የሚሆኑ
እንቁሊልችን ትጥሊሇች፡፡ የቀፎው የሙቀት መጠን ከ24-27 ዱግሪ ሴንትግሬዴ ከሆነ
ከ5-8 ካለት ቀናት እንዱሁም ከ27 ዱግሪ ሴንቴግሬዴ በሊይ ከሆነ ከ3-5 ቀናት ባሇው
ጊዜ ውስጥ የተጣለት እንቁሊልች ወዯ ሰም በሌ ትሌ ዯረጃ ይሇወጣለ፡፡ ይህ ትሌ
በቀፎው ውስጥ የሚገኘውን የአበባ ደቄት፣ ማር½ የማር እንጀራ /ሰም/ የንቦችን ኩስና
ቆሻሻ ነገር፣ የኩብኩባውን ቆዲ፣ የምግብ እጥረት በሚኖርበት ጊዜም የንቦችን ዕጭና
ኩብኩባ ጭምር እየተመገበ ከፍተኛ ጉዲት ከአዯረሰ በኋሊ ወዯ ኩብኩባነት ይቀየራሌ፡፡
የዚህ ሰም በሌ ትሌ የሸረሪት ዴር በመሰሇ ነገር ስሇሚሸፈን ሇንቦች ጥቃት የተጋሇጠ
አይዯሇም፡፡ ሰም በሌ ትሌ ከእንቁሊሌ እስከ ሙለ እዴገት ዯረጃ ሇመዴረስ እንዯሙቀቱ
ሁኔታ ከ1-6 ወራት ሉወስዴበት ይችሊሌ፡፡

የንቦች ኩስና ቆሻሻ ነገር፣ የኩብኩባውን ቆዲ፣ የምግብ እጥረት በሚኖርበት ጊዜም
የንቦችን ዕጭና ኩብኩባ ጭምር እየተመገበ ከፍተኛ ጉዲት ከአዯረሰ በኋሊ ወዯ

35
ኩብኩባነት ይቀየራሌ፡፡ የዚህ ሰም በሌ ትሌ የሸረሪት ዴር በመሰሇ ነገር ስሇሚሸፈን
ሇንቦች ጥቃት የተጋሇጠ አይዯሇም፡፡ ሰም በሌ ትሌ ከእንቁሊሌ እስከ ሙለ እዴገት
ዯረጃ ሇመዴረስ እንዯሙቀቱ ሁኔታ ከ1-6 ወራት ሉወስዴበት ይችሊሌ፡፡

የሰም በሌ ትሌ መከሊከያ፡- አንዴ የንብ ቀፎ ሇሰም በሌ ትሌ እንዱጋሇጥ የሚያዯርጉት

ምቹ ሁኔታዎች የሚከተለት ናቸው፡፡
 በዴርቅ ወራት ከዯከሙ የንብ ቤተሰቦች ሊይ የዴራቢ ቀፎዎች ሳያነሱ ሲቀሩ፣
 ባድ ፍሬሞችንና የማር እንጀራዎችን በጥሩ ሁኔታና በጥንቃቄ ሳንይዝ
ስንቀር፣
 በዴርቅ ጊዜ ሇንቦች ተጨማሪ ምግብ አሇመስጠት፣
 ንቦች የሚፈሇፈለበት አሮጌ የማር እንጀራ በአዱስ ሳይተካ መቅረት ሇትለ
መራባት ምቹ ሁኔታን ይፈጥራሌ፣
 የቀፎ ንጽህና መጠበቅ እና የቀፎ አይነ ብሌጥ ችግሩ ሉከሰት በሚችሇበት
ወቅት ንቦችን ከአበባ ደቄት ጋር ሉያስገባ የሚችሌ 6.5-8 ሚ.ሜ ስፋት
ያሇው ከ8-10 የሚሆኑ ቀዲዲዎችን አሇማዘጋጀት፡፡
2. የንብ አዲኞች
2.1. ጉንዲን፡- ጉንዲን ወዯ ንቦች ቀፎ በሚገባበት ጊዜ ከንቦች ጋር ከፈተኛ የሆነ
ፍሌሚያ ያዯርጋሌ፡፡ ይሁን እንጅ የጉንዲን መጠን ከንቦች ያነሰ ስሇሆነ ባገኘው ቀዲዲ
ሁለ ሸሌኮ ወዯ ቀፎ በመግባት ንቦችን ያሸንፋሌ፡፡ በጣም ጠንካራና ኃይሇኛ የሆነ የንብ
ቤተሰብ ግን ጉንዲኖችን ሉያሸንፍ ይችሊሌ፡፡ አንዲንዴ የጉንዯን ቤተሰቦች ዯግሞ
በጨሇማ ወረራ ስሇሚያዯርጉ ንቦችን ሇማሸነፍ ያመቻቸዋሌ፡፡ ጉንዲኖች ኩብኩባውን
ከአይነ በጎው እያወጡ ይመገቡታሌ ወይም እየጎተቱ ወዯ መኖሪያቸው ይወስደታሌ፡፡
ጉንዲን ሰሙን ሳይቀር በመመገብ ከፈተኛ ጉዲት ሉያዯርስ የሚችሌ ስሇሆነ ወዯ ቀፎ
እንዲይዯርስ አስቀዴመን በጥብቅ ሌንከሊከሇው የሚገባ አዯገኛ የንብ ጠሊት ነው፡፡

የጉንዲን መከሊከያ ዘዳ
 የቀፎውን አካባቢ ከማንኛውም ነገር ማጽዲት

36
  በበጋ ወቅት በቀፎው አካባቢ እርጥበት ካሇ አመዴ በመነስነስ ማዴረቅ
 የንብ ቀፎን በተስማሚው ቦታ በመስቀመጥ የቀፎ ማስቀመጫውን ከ40-50
ሳ.ሜ ከፍ አዴርጏ በማስቀመጥ በቋሚው ሥር አመዴ በመከመርና በቋሚው
እግር ዙሪያ በቆርቆሮ ወይም ካሇማዲሪ በመሇጠፍ ናፍታ፣ ግሪስ፣ የተቃጠሇ
ዘየት መቀባት ወይም የማስቀመጫዎችን እግሮች የተቃጠሇ ዘይት በያዘ ጣሳ
/ዕቃ/ ውስጥ ማቆም
 ቀፎው በተቀመጠበት ዙሪያ ቦይ ቀዶ ውሃ እንዳይሄድበት በማዴረግ ጉንዲኑ
እንዲያሌፍ ማዴረግ
 የጉንዲኑን መኖሪያ ገዯሌ በመፈሇግ ንግስቷን መግዯሌ ካሌተቻሇ
መንገዲቸውን በመቆፈር እንዱበታተኑ ማዴረግ ይህ ሁለ ካሌተቻሇ
በጉንዲኖች መምጫ አሌዴሪን ወይም ኪናዴሪን የተባለ መዴሃኒቶችን በቀስታ
በመጨመር አፈር ማሌበስ፡፡ ይሁን እንጂ ሇንቦችም ሆነ ሇሰው አዯገኛ ስሇሆነ
የመጨረሻ አማራጭ ነው መሆን ያሇበት፡፡

3. የንብ ቅማሌ /ማይት/

ይህ ጥገኛ ነፍሳት ሴቷ ማይት /ቅማሌ/ የማር እንጀራው ዓይነበጎ ከመታሸጉ በፊት
የማር እንጀራ ውስጥ ትገባሇች ከዚያም እንቁሊሌ ትጥሊሇች፡፡ እንቁሊልችም ይፈሇፈለና
የንቦችን ዕጭና የኩብኩባ ፈሳሽ እየተመገቡ ያዴጋለ፡፡ በዚህ ምክንያትም የንቦች ዕጭ
ይሞታለ ወይም ያሌተስተካከሇ የአካሌ ዕዴገትና ቅርጽ ይዘው ይፈሇፈሊለ፡፡ ይህ በሽታ
በፍጥነት የመባዛት ችልታ ያሇው ሲሆን በአጭር ጊዜ ውስጥ ሇመቆጣጠር ያስቸግራሌ፡፡

ችግሩ በሚከሰትበት ጊዜ የሚከተለት ምሌክቶች ይታያለ

 በቀፎው በርና አጠገብ ተፈጥሮአዊ ቅርጹን ያሌያዘ ክንፍ ያሊቸው መብረር
የማይችለ ንቦች ሉታዩ ይችሊለ
 በበራሪ ንቦች አካሌ ሊይ የስፒሌ ራስ የሚያክሌ የቀይ ቡናማ ነጥብ /ክብ
ምሌክት/ ሉገኝ ይችሊሌ
 በንብ ዕጭና ኩብኩባ ሊይ ይሄው ቅማሌ /ማይት/ ሉገኝ ይችሊሌ

37
  በዯንብ ያሊዯጉ ሠራተኛና አውራ ንቦች ቅርፃቸውን ያሌጠበቁ ማየት ይቻሊሌ
 በንብ መንጋ ውስጥ በሽታው በተከሰተ በአንዴና በሁሇት ዓመት ውስጥ ከንቡ
ቤተሰብ ከ10-30% የሚሆነው ሉወዴምና እዴገቱ ሉገታ ይችሊሌ

የመከሊከያ ስሌቶች
 በበሽታው በሀይሌ የተጠቃውን የንብ ቤተሰብ ሇይቶና ከላሊው የንብ ቤተሰብ
6-7 ኪ.ሜ ያህሌ አርቆ ማስቀመጥ /ቀፎውን/
 በሽታው በቅርብ ጊዜ ውስጥ የጀመረ መሆኑ ከታወቀ የአውራ ንቦችን ኩብኩባ
በየ15 ቀን እየቆረጡ ማስወገዴ በሽታውን ሇመቆጣጠር ይረዲሌ፡፡ ምክንያቱ
የንብ ቅማሎ /ባሮአማይት/ /ማይት/ እንቁሊሌ ሇመጣሌ ያውራ ንቦችን
መፈሌፈያ ዓይነ በጎ ስሇሚመርጡትና የአውራ ንቦች ኩብኩባ የበሇጠ
ስሇሚበከሌ ነው፡፡
 ከ3-6 ግራም ትነባሆ በቃ አዴርጎ በቀፎው ውስጥ በእሳት በማያያዝ ሇ5
ዯቂቃ ያህሌ ማጨስ፣ ያንንም ዴርጊት በየ5 ቀን ሌዩነት ማታ ንቦች ወዯ
ቀፎአቸው በሙለ ሲገቡ መዯጋገም
 በዴርቅ ወራት ከተከሰተ እናት ንቧን በንግስት መያዣ ውስጥ ሇሁሇት
ሳመንታት ያህሌ በማስቀመጥና አንቁሊሌ እንዯትጥሌ በማዴረግ ዕጭና
ኩብኩባ የያዘውን የማር እንጀራ ማውዯም ወይም ማቃጠሌ

የንብ በሽታዎችና ጠሊቶች

የንብ በሽታዎች
ንቦች እንዯማንኛውም ህይወት ያሇው ፍጡር ሁለ በተሇያዩ በሽታዎች ይጠቃለ፡፡
የንቦች በሽታ ሉመጣ የሚችሇው በባክቴሪያ፣ ቫይረስ፣ ፈንገስ /ሸጋታ/፣ ኘሮቶዝዋና
በውስጥና በውጭ ጥገኛ ተህዋሳት አማካኝነት ነው፡፡ እነዚህ የሚከተለት በዋነኛነት
ይጠቀሳለ፡፡
 ብዙ የንብ ቤተሰብ በአንዴ ቦታ እንዱረባ ማዴረግ፣
 ተከፍሇው በሚሄደ ንቦች /በበሽታ የተበከለ/፣

38
 የቀፎ፣ ፍሬም፣ ቶኘባር ወይንም የማር እንጀራ ሲሇዋወጥ፣
 አሮጌ ቀፎና የንብ ቤተሰብ ከላሊ አካባቢ ተገዝቶ በሚመጣበት ጊዜ፣
 ንቦች በሚሰበስቧቸው ምግቦች /የአበባ ደቄት ወዘተ/፣
 በንብ ማነቢያ መሳሪያዎችና በንብ አርቢው ሰው አማካኝነት በሽታዎች ሉዛመቱ
ይችሊለ፡፡
የንብ በሽታ ዓይነቶች
የንብ በሽታ ዓይነቶች በሁሇት ይከፈሊለ፡፡ እነሱም የእጭ በሽታና የበራሪ ንብ በሽታ
ናቸው፡፡
የእጭ በሽታ
የእጭ በሽታ ንቦች ሳይፈሇፈለ በእጭነት የእዴገት ዯረጃ ሊይ እያለ የሚያጠቃቸው
በሽታ ነው፡፡ ይህ በሽታ የአንዴ ንብ ቤተሰብ እንዲይጨምር ተፅዕኖ የሚያዯርግ
እጩን የሚያበሰብስ የበሽታ አይነት ነው፡፡ የእጭ በሽታዎች የሚከተለት ናቸው፡፡
ሀ. አሜሪካን ፍውሌ ብሩዴ
ሇ. ኤሮፒያን ፋውሌ ብሩዴ
ሏ. ሳሇ ብሩዴ

ሀ. አሜሪካን ፋውሌ ብሩዴ

ይህ የእጭ በሽታ በዓሇም ተሰራጭቶ የሚገኝ ባሲሇስ ሊርቬ በተባሇ ባክቴሪያ አማካይነት
የሚመጣ ተሊሊፊ በሽታ ነው፡፡ የሚያሳያቸው ምሌክቶች
- የእጭው ዓይነበጏ ሰርጏዴ ማሇት
- የሞተው እጭ የሙጫ /የሊስቲክ ቦት ጫማ ዓይነት መጥፎ ሽታ አሇý
- በበሽታው የተጠቃው እጭ ጥቁር ቡናማ ወይንም ጠቆር ያሇ መሌክ ይኖረዋሌ፡፡
የተበሳሳ ቀዲዲም ይታይበታሌ፡፡
- ከማር እንጀራው ውስጥ የሚሰበሰበውን እጭ በስንጥR lማንሣት ሲሞከር ቅሪቱ
የሚያጣብቅና እንዯታኘከ ማስቲካ የሚጏተት ይሆናሌ፡፡

39
- በዓይነ ብሌጡ አካባቢ የሚትዩት ንቦች ንቁና ቀሌጣፋ አይሆኑም፡፡ በቀፎው እጭ
ሊይ እንዯዚህ ዓይነት የበሽታ ምሌክት ሲታይ ከበሰበሰው የX+ ቅሪት ናሙና ወስድ
በሊቦራቶሪ በማስመርመር ውጤቱ ማወቅ ይቻሊሌ፡፡

በሽታውን የመከሊከሌ ዘዳ
 በዚህ በሽታ /አሜሪካንፋውሌ ብሩዴ/ የተበከሇ ቀፎን፣ ንቦችንና ፍሬሙን በሙለ
ማቃጠሌ፣
 ቀፎውን ማቃጠሌ ካሌተፈሇገ ቀፎውን ብቻ በማስቀረት ላሊውን ነገር ከንቡ ጋር
አቃጥል የቀፎውን ውስጥ፣ የእናት ንብ መከሊከያ ሽቦውንና ክዲኑን ፈግፍጏ ካፀደ
በኋሊ በዯምብ ማጠብና ከተወሰኑት ቀናት በኋሊ ጤናማ ንቦችን ከንፁህ ፍሬም ጋር
በማስገባት እርባታውን መቀጠሌ፣
 በበሽታው የተበከለ የማነቢያ መሣሪያዎችን አሇመጠቀም፣ ማር እንጀራውና
ፍሬም አሇመሇዋወጥና ንፅህናው ያሌተጠበቀ ማር ሇንቦች አሇመመገብ፣
 ኬሚካሊዊ መዴሀኒቶችን በመጠቀም ሇመከሊከሌ ባሇሙያ ማማከር
ሇ. ኤሮኘያን ፋውሌ ብሩዴ
ይህ የሇጋ /ያሊዯገ/ እጭ በሽታ ስትሪኘቶ÷ከS ኘለተውን ወይም መሉሶ ካሇስኘለተውን
በሚባሌ ባክቴሪያ አማካይነት የሚመጣ በሽታ ነው፡፡ በሽታው የሚያታየውና ጉዲት
የሚያዯርሰው የአበባ ደቄትና ቀሰም ሉገኝ በሚቃረብበት ወቅት ሲሆን እጭ
በማይኖርበት ወቅት በሽታው አይኖርም፡፡ ይህ ባክቴሪያ የእጩን ምግብ በመምረጥ
ብቻ እጩ በረሃብ እንዱሞት ያዯርጋሌ፡፡

የሚታዩ ምሌክቶች
 በሽታው የሚያጠቃቸው ከተፈሇፈሇ እስከ 48 ሰዓት ዕዴሜ ያሇውን lጋ እጭ ሲሆን
ከ3-4 ቀናት በኋሊ የተጠቃው እጭ በስብሶ ይፈርሶሌ፣
 በማሩ እንጀራ ሊይ የተበታታነ ብሩዴ "ፖተርን" ይኖራሌ፣ ብዙ ክፍት ዓይነ በጏዎች
እና የተወሰነ ዴፍን እጭ ይታያለ፣

40
 በበሽታው የተጠቃው እጭ ወዯ ቢጫነት፣ በመቅጠሌም ወዯ ቡናማ ጥቁር መሌክ
ይቀየራሌ፣
 የሞተው እጭ የሚሰነፍጥ /ሆምጣጣ/ ሽታ በቀፎው ውስጥ ይፈጥራሌ፣
 የተጠቃው እጭ በማር እንጀራ ዓይነበጏ ውስጥ ያሌተሇመዯ የአቀማመጥ ሁኔታ
ያሳያሌ፣
 ሠራተኛ ንቦች የሞተውን እጭ ከዓይነ በጏው ውስጥ ያወጡታሌ፡፡

የመከሊከያ ዘዳ
 በጣም የተጠቁ ፍሬሞችን ማስወገዴና በአዱስ ፍሬሞች መተካት፣
 ንግስት ንቧን በእናት ንብ መያዣ በማስገባት ከ5-10 ቀን በቀፎ ውስጥ በማስቀመጥ
እንቁሊሌ እንዲትጥሌ ማዴረግ፡፡ በዚህ ጊዜ ሠራተኛ ንቦች በበሽታው የተጠቁ
እጮችን በሙለ ከዓይነ በጏው ውስጥ ያስወግዲለ፡፡ ከዚህ በኋሊ ንግስት ንቧን
ከመያዣው መሌቀቅ፣
 ባድ ፍሬም /ቶኘባር ከነሰም እንጀራው/ በሚቀመጥበት ጊዜ በ80% አs!ትክ አሲዴ
ፍሜጋ 150 ሚሉ ሉትር ሇሁሇት ተዯራቢ ሣጥን ሂúብ ወይም ፈሳሽ ፎር¥
 ሉን በመጠቀም ፍሬሙንና የማር እንጀራው ከተዋህሲያን እንዱፀዲ ማዴረግ፣
 ፀረ-ተህዋሲያን መዴሃኒት ቴትራማይሲን፣ ሰሌፋቲያዞሌ ወዘተ.. ከስኳር ውህዴ ጋር
በማዯባሇቅ ሇንቦች መስጠት፣
 በየሳምንቱ 0.5 ግራም ስኳር ጋር በብሩዴ ፍሬሞች ሊይ መበተን፣
 ቀፎን በንፅህና መያዝ፣ የቀፎ ውስጥ ሥራን በንፅህና ማከናወንና ንቦች
የሚፈሇፈለበትን አሮጌ የማር እንጀራ በአዱስ መቀየር በጣም ጠቃሚ የሆኑ
የመከሊከያ ዘዳዎች ናቸው፡፡

ሏ. ሳሇብሩዴ
ይህ ፒካርና በሚባሌ ቫይረስ አማካኝነት የሚመጣ ያዯረገ እጭ በሽታ ነው፡፡
ምሌክቶችም የኤሮችያን ፋውሌ ብሩዴ ይመሰሊሌ፡፡ እነሱም የሚከተለት ናቸው፡-

41
  በበሸታው የተጠቃ እጭ ወዯ ቢጫነትና ከዚያም በመጨረሻ ወዯ ጥቁር ፈሳሻ
ቀሇም ይሇወጣሌ፣
 እጩ በሇጋነነቱ ይሞታሌ፣ የሞተው እጭ በጠንካራ ቅርፊት የተሸፈነ ሆኖ
በውስጡም ጥቁር ፈሳሽ ይይዛሌ፣
 የሞተው እጭ መጥፎ ሽታ የሇውም፡፡
መከሊከያ ዘዳ
 መከሊከያ ኬሚካሌ የሇውም፡፡ ስሇዚህ የሚከተለትን የንፅህና አያያዝ አሰራር
ዘዳዎች መከተሌ ጠቃሚ ነው፡-
 ያረጁ የማር እንጀራዎችን በአዱስ መተካት፣
 የንብ እርባታን በበሽታው ባLተበከሇ የንብ መንጋ መጀመር፣
 ፍሬሞችን፣ የማር እንጀራውንና ቀፎዎችንም አሇመቀያየር፣
 በጣም አነስተኛ ሇሆነ የበሽታው ክስተት ንግስት ንቧ እንቁሊሌ እንዲትጥሌ
በእናት ንብ መያዣ አዴጏ በቀፎው ውስጥ ከ5-10 ቀናት አቆይቶ መሌቀቅ፣
 የንቡን መንጋ ማጏሌበት፡፡
የበራሪ ንብ በሽታ
ብዙ ዓይነት የበራሪ ንብ በሽታዎች መኖራቸው ቢታወቅም እንዯ እጭ በሽታ ከፍተኛ
ጉዲት ግን አያዯርሱም፡፡ የበራሪ ንብ በሽታ ተብሇው የሚታወቁትም የሚከተለት
ናቸው፡፡
ሀ. ኖሴማ
ሇ. አሜባ
ሏ. ሴኘቲሴሚያ
መ. ቫሮአ
ሠ. አካራይን ናቸው፡፡
ሀ. ኖሴማ
ይህ በሽታ ኖሴማ አፒስ በሚባሌ ኘሮቶዝዋ አማካይነት የሚመጣ በሽታ ነው፡፡
በሽታው የሚባዛውም ንቦች ወዯ ውጭ መብረር በሚቸገሩበት ቀዝቃዛና ውርጫማ የአየር
ሁኔታ ወቅት ነው፡፡

42
ምሌክቶች፡- ንቦች ክንፍቸውን ይጥሊለ፣መብረርም ያቅታቸዋሌ፣ የታመሙ ንቦች
ሆዲቸው ይነፋሌ፣ ተቅማጥ ይታይባቸዋሌ፣ የተዲከሙና የሞቱ ንቦችን በቀፎው አካባቢ
ማየት ይቻሊሌ፡፡ ከ30-35 የሚሆኑ ንቦችን በመግዯሌ ከአንጀታቸው ውስጥ ናሙና
በመውሰዴ ስፖሩን በሊቦራቶር መሇየት ይቻሊሌ፡፡

መከሊከያ ዘዳ
 የንቡን መንጋ የአሌተበከሇ ፍሬምና የማር እንጀራ wዯ አሇው ቀፎ ማዛወር፣
 ቀፎውን ከባዴ የማር እንጀራ ጋር በፎርማሉንና በአs!tEክ አሲዴ መጠን እንዱሁም
የበሽታ አምጭው ስፖር በሙቀት እንዱሞት ማዴረግ፣
 ቀፎን በፋ¸ዯሉN መዴሀኒት ማጠን፣

ፋሚኒሉን፡- 200 ግራም ከ4-9 ሉትር የስኳር ውህዴ ጋር አንዴ የንብ ቤተሰብ
እንዱመገብ ማዴረግ
ኖሴማክ፡- የተባሇውን ፀረ-ተዋህሲያን መዴሀኒት 25 ግራም ከ25 ግራም ስኳር ጋር
በወፍራሙ በጥብጦ ንቦች አስከሚሻሊቸው በየቀኑ እንዱመገቡት
በማዴረግ
በሽታውን ማጥፋት ይቻሊሌ፡፡
ሇ. አሜባ
ይህ በሽታ ማሌፒጂአሜባ ሚሉፈካ በሚባሌ ኘሮቶዝዋ አማካይነት የሚመጣ በሽታ
ነው፡፡ ይህ በሽታ አብዛኛውን ጊዜ የሚያጠቃው ሠራተኛ ንቦችን ነው፡፡ ጉዲቱ
የሚጠነክረው አኖሲማ በሽታ ጋር በመዯባሇቅ ሲያጠቃ ነው፡፡ በሽታው ሇብቻው
ጉሌህ የሆነ የበሽታ ምሌክት አያሳይም፡፡

መከሊከያ ዘዳ

43
 የቀፎውን ጽዲት መጠበቅ፣ የቀፎ ውስጥ ሥራን በንጽህና በማከናወን፣ ንቦችን
በመመገብና የንብ ቤተሰቡ እንዱጏሇብት ማዴረግ፣
 አስፈሊጊ በሚሆንበት ጊዜም ፋማዱሌቢ የተባሇሙን መዴሀኒት ከስኳርና ከውሃ ጋር
ቀሊቅል ሇታመሙ ንቦች መስጠት ጠቃሚ ነው፡፡

ሏ. ሴኘቲማሴሚያ
ይህ በሽታ ሲዩይሞናስ ኤፒሴንቲካ በሚባሌ ባክቴሪያ አማካይነት በራሪ ንቦችን
የሚያጠቃ በሽታ ነው፡፡ ባክቴሪያው በንቦች መተንፈሻ አካሌ ይገባና የሇከፋቸውን
በሙለ ይገሊቸዋሌ፡፡
ምሌክቶችም፡- የንቦች ዯረት ይበሳሳሌ፣ እግሮች፣ አንቴናዎችና ክንፎች ይረግፋለ፡፡
መከሊከያ ዘዳ አሌተገኘሇትም
መ. ቫሮአ
ይህ በሽታ ቫሮአ ጃከብሳኒ በሚባሌ ትናንሽ ነፍሳት አማካይነት የሚመጣ በሽታ ነው፡፡
ሴቷ ማይት የማር እንጀራው ዓይነበጏ ከመዴፈኑ በፊት ትገባና እንቁሊልችን
ትጥሊሊች፡፡ እንቁሊልችም ይፈሇፈለና የንቦችን እጭና ኩብኩባ ፈሳሽ እየተመገቡ
ያዴጋለ፡፡ እጭዎች ይሞታለ ወይም ያሌተስተካከሇ የአካሌ እዴገትና ቅርፅ ይዘው
ይፈሇፈሊለ፡፡

ምሌክቶች
በቀፎ በርና አጠገብ ተፈጥሮአዊ ቅርፁን ያሌያዘ ክንፍ ያሊቸው መብረር የማይችለ
ንቦች ሉታዩ ይችሊለ፡፡
 የበራሪ ንቦች አካሌ ሊይ የስፒሌ እራስ የሚያክሌ የቀይ ቡናማ ነጥብ /ክብ ምሌክት/
ሉገኝ ይችሊሌ፣
 በዯንብ ያሊዯጉ ትክክሇኛ ቅርፅ ሳይዙ የተፈሇፈለ ሠራተኛና አውራ ንቦች ማየት
ይቻሊሌ፡፡ በንብ እጭና ኩብኩባ ሊይ ማይት ሉገኝ ይችሊሌ፣
 በንብ መንጋ ውስጥ በሽታው በተከሰተ በአንዴና ሁሇት ዓመት ውስጥ ከንቡ ቤተሰብ
ከ10-30% የሚሆነው ሉወዴምና እዴገቱ ሉገታ ይችሊሌ፡፡

44
የመከሊከያ ዘዳ
 በበሽታው የተጠቃውን የንብ ቤተሰብ /ቀፎውን/ ሇይቶና ከላሊው 7 ኪ.ሜ አርቆ
ማስቀመጥ፣
 በሽታው በቅርብ ጊዜ የጀመረ መሆኑ ከታወቀ የአውራ ንቦችን ኩብኩባ በየ15 ቀኑ
እየቆረጡ ማስወገዴ፣
 ከ3-6 ግራም ትምባሆ በቃ አዴርጏ በቀፎ ውስጥ በእሳት በማያያዝ ሇ5 ዯቂቃ ዘግቶ
ማጨስ፣ ይህንን ዴርጊት በየ5 ቀን ሌዩነት ማታ ንቦች ወዯ ቀፎአቸው በሙለ ሲገቡ
መዯጋገም፣
 በዴርቅ ወራት ከተከሰተ እናት ንቧን በእናት ንብ መያዣ ውስጥ ሇሁሇት ሳምንታት
ያህሌ በማስቀመጥና እንቁሊሌ እንዲትጥሌ በማዴረግ እጭና ኩብኩባ የያዘውን የማር
እንጀራ ማውዯም /ማቃጠሌ፡፡

ሠ. አካራይን
ይህ በሽታ አካራፒስ ውዱ በተባሇ ረቂቅ ነፋሳት /ማይት/ አማካይነት የሚመጣ
በሽታ ነው፡፡ በሽታውም የበራሪ ንቦችን የመተንፈሻ አካሌ በማጥቃት ጉዲት
ያስከትሊሌ፡፡ ይህ በሽታ የሚባባሰው በክረምት ወራት ነው፡፡
የበሽታው ምሌክቶች
 ንቦች ከመኖሪያቸው/ከቀፎአቸው እርቀው መብረር አይችለም፣
 ንቦች ክንፋቸውን ይጥሊለ /ትሌቁ ክንፋቸው ሉወዴቅ የተቃረበ ይመስሊሌ/፣
 የኋሊ እግራቸው ይጏተታሌ፤ በመሆኑም በመዲህ በቀፎው ውጭ ተሰብስበው
ይታያለ፣
 በሊብራቶር የንቦችን ሳምባ በመመርመር የተጣቃውን ጠቆር ያሇ ክብ ነገር
ከትራኪያቸው ሊይ ማየት ይቻሊሌ፡፡

መከሊከያ ዘዳ

45
 የንብ ቤተሰብ በሙለ ከተበከሇ ማቃጠሌ፣ ጉዲቱ በከፊሌ ከሆነ በራሪ ንቦችን ገዴል
በማስወገዴ እጩን ወዯ ጤነኛ ቤተሰብ ንብ ማዛወር፣
 በአበባ ወቅት በሽታው ያሇበትን ቀፎ አበባ ወዯ አሇበት ቦታ በማዛወር ንቦቹ
ሇቀሰም ወጥተው በዚያው እንዱሞቱ አዴርጏ ማስወገዴ፣
 በሽታው የነበረበትን ቀፎ በሚትዎናይን ወይም በክልሮቦንዚን ማጠን፣
 ንቦች እስከሚዴኑ ዴረስ ማታ ማታ በየሳምንቱ ሇሦስት ሳምንት በፎሌቤክስ ወይም
በዱሌአካን ማጠን፡፡

በአጠቃሊይ ቀፎን በየጊዜው በመከታተሌ የበሽታ ክስተቶችን በወቅቱ ማወቅና ተገቢውን

እርምጃ መýሰዴ ይገባሌ፡፡

2.1. ቁጫጭ፡- ቁጫጭ ትናንሽ የሆኑና ጥቁር መሌክ ያሊቸው ነፍሳት ሲሆኑ በቀፎ
ውስጥ ሾሌከው ከገቡ ብዛታቸው የተነሳ በአንዴ ላሉት ማሩን በሙለ መጠው
ሇመጨረስየሚችለ ሲሆን አጠቃሊይ ጉዲታቸው ከጉንዲን ጋር ተመሳሳይ ነው፡፡ ስሇሆነም
ቁጫጮችን ሇመከሊከሌ ሇጉንዲን መከሊከያ የተዘረዘሩትን ዘዳዎች መጠቀም ይቻሌሌ፡፡

2.2. ሸረሪቶች፡- ሸረሪቶች ዴራቸውን በማዴራትና ትናንሽ ነፍሳትን በማጥመዴ

የሚመገቡ ስሇሆነ በቀፎ አካባቢ የሚያጠምደት ዴር በማዴራት ንቦችን ስሇሚይዛቸው
በሸረሪት ይበሊለ ወይም ዴሩ ስሇማይሇቃቸው ይሞታለÝÝ ሇዚህ ችግር መከሊከያው በቀፎ
አካባቢ የሚገኝ የሸረሪት ዴርን በየጊዜው ማስወገዴ ነው፡፡

2.3. ወፎች፡- የተወሰኑ የወፍ አይነቶች የንብ ጠሊቶች ናቸው፡፡ የንብ ጠሊት የሆኑ
ወፎች ንቦች ሇሥ‰ በሚበሩበት ጊዜ እየጠሇፉ ይበለአቸዋሌ፡፡ በተሇይ በርሃብና በበሽታ
የዯከሙ ንቦች በቀሊለ በወፎች ሉጠቁ ይችሊለ፡፡ በተሇይም አረንጓዳ መሌክ ያሊትና
በዯረቷ ሊይ ቢጫ ምሌክት ያሊት የታወቀች የንብ ጠሊት በክረምት ወቅት በአብዛኛውን
ጊዜ በቀፎ አካባቢ በመቀመጥ ንቦች ሲወጡና ሲገቡ በመብሊት ከፍተኛ ጉዯት
ታዯርሳሇችÝÝ

46
  የመከሊከያ ዘዳ፡- አንዶ የNብ በሊ ወፍ በወጥመዴ ወይም አመቺ በሆነ
ዘዳ በመያዝ በቀፎው አካባቢ በማንጠሇጠሌ ላልች በመፍራት
እንዲይቀርቡ ማዴረግ
 ንብ በሊ ወፎች ከFተኛ ዴምጽ ስሇማይወደ የቆርቆሮ ጩኸት
በማሰማት እንዱሸሹ ማዴረግ
 የሚኖሩበትን የግንዴ አጥር ወይም ቀዲዲ በጭS በማፈን መግዯሌ
2.4. ላልች የንብ ጠሊቶች፡- ከሊይ ከተዘረዘሩት የንብ ጠሊቶች ላሊ እንዯ ጢንዝዛ፣
እንሽሊሉት፣ ጊንጥ፣ ተርብ /ተናዲፊ/፣ እንቁራሪት፣ አይጥ፣ ሸሇመጥማጥ /አራጅ/ጎርዯማ፣
የመሳሰለት በንቦች /ምርታቸው/ሊይ ጉዯት ሉያዯርሱ ይችሊለÝÝ
 መከሊከያ ፡- ትናንሽ የሰውነት መጠን ያሊቸውን ጠሊቶች ሇመከሊከሌ
ቀፎውን ከመሬት ከ40-50 ሳ.ሜ ከፍታ ባሇው ቦታ ሊይ ማስቀመጥ፣
የቀፎውን ዓይነብሌጥ ማጥበብ እንዱሁም እነዚህን ጠሊቶች
እየተጠባበቁ መግዯሌ ያስፈሌጋሌ
 እንዯ ሽሇምጥማጥ /አራጅ/፣ ጎርዯማ የመሳሰለትን ትሊሌቅ ጠሊቶች
ሇመከሊከሌ የቀፎውን ዙሪያ ጥቅጥቅ አዴርጎ ማጠር፣ በአጥሩ በር ሊይ
ጥሇቀት ያሇው ጉዴጓዴ በመቆፈር ወይም የአውሬ መያዣ
በማጥመዴና በመያዝ መግዯሌ ይቻሊሌ፡፡

ዝርዝር ሥራ 2. መርዛማ ውህዶችና መርዛማ ዕፅዋት በንቦች ላይ ያላቸው ተፅዕኖና

የመከላከያ ዘዴዎችን ማወቅÂ mtGbR

2.1. መርዛማ ዕፅዋት፡- ከታወቁት የንብ ጠሊቶች በተጨማሪ አንዲንዴ የዕፅዋት

ዓይነቶች ሇንቦችም ሆነ ሇሰው መርዛማ በመሆናቸው ንቦች በዕፅዋቱ ሊይ በሚያርፉበትና
በሚቀስሙበት ጊዜ ሉመረዙና ሉሞቱ ይችሊለ፡፡ ከእነዚህ መርዛማ ዕፅዋት ከሚቀስመው
/የሚዘጋጀውን/ ማር ሰዎች በሚመገቡት ጊዜ ሉያማቸው ወይም ሉያስታውካቸው

47
ይችሊለ፡፡ በዚህ መሠረት እስከአሁን ባሇው ጥናት ንቦችን በመግዯሌ የማሩን ጣዕም
በማምረርም ሆነ በማበሊሸት የሚታወቁት መርዛማ እጽዋት፡-
- አዞ አረግ - እንቧይ - ቅንጨ አረም
- የፈረንጅ ዴግጣ - ወተታማው ቁሌቋሌ - እንድዴ የመሳሰለት
- አስተናግር እሬት - ሰንሰሌ ናቸው፡፡
መከሊከያ፡- ስሇሆነም እነዚህ ዓይነት የንብ ዕርባታን የሚጎደ የእጽዋት አይነቶች
የንብ እርባታ አካባቢ ማስወገዴና በምትካቸው ላልች ሇንብ
ዕርባታ
ጠቃሚ የሆኑ የዕፅዋት አይነቶች ማሌማት ይገባሌ፡፡

2.2. መርዛማ ውህድች በንቦች ሊይ ያሊቸው ተፅዕኖና የመከሊከያ ዘዳዎች

በአዝዕርት ጥበቃ ስራ ሇፀረ-አረምና ፀረ-ተባይ እንዱሁም በጤና ጥበቃ ፀረ-ወባ
መርጨት የተሇመዯ ተግባር መሆኑ ይታወቃሌ፡፡ እነዚህ የሚረጩ መርዝነት
ያሊቸው ውህድች /ኬሚካልች/ ግን የታሇመሊቸውን ተባይና አረም ብቻ ሳይሆን ሰው
ጨምሮ እንስሳትንና ነፍሳትን ጨምረው ሉጏደ ይችሊለ፡፡

በዚህ መሠረት እንዯዚሁ ያለ ውህድች /ኬሚካልች/ ሲረጩ በተሇይ በንብ ቤተሰብ

ሊይ የሚዯርሱት ውዴመት በጣM ከፍተኛ ሉሆን ስሇሚችሌ ብርቱ ጥንቃቄ ማዴረግ
ይኖርብናሌ፡፡

ፀረ-ተባይ በንቦች ሊይ ያሇው ተፅዕኖና ምሌክቶች፡ - በፀረ-ተባይና ፀረ-አረም

እንዱሁም ፀረ-ወባ ርጭት በሚካሄዴበት ወቅት በንቦች ሊይ የሚዯርሰው ችግር
በሚከተለት ምሌክቶች ሉታወቅ ይቻሊሌ፡፡
- በቀፎ ፊት ሇፊት ብዙ ንቦች ሞተው ሉታዩ ይችሊለ
- በሞቱት ንቦች ውጫዊ አካሌ ሊይ ጉዯት አይታይም
- ንቦች ካሌሞቱና የተጎደ ከሆነ ሲንገዲገደ ወይም ሇጥ ብሇው ይታያለ

48
- ሠራተኛ የመስክ ንቦች በብዛት ሲሞቱ በቀፎው ውስጥ የሚቀሩት ንቦችና እጩ
በምግብ እጥረት ያሌቃለ
- የሞቱትን ንቦች በሊብራቶር በመመርመር በመርዝ የሞቱ መሆናቸውን
አሇመሆናቸውን ሇማረጋገጥ ይቻሊሌ

ፀረ-አረም በንቦች ሊይ ያሇው ጉዲት፡ - አረምን ሇመከሊከሌ የምንረጨው ፀረ-አረም

መዴሃኒት ንቦችን በተወሰነ ዯረጃ በተሇይም በመቅሰም ሊይ እያለ ከሆነ ሉጏዶቸው
ይችሊሌ፡፡
መከሊከያ፡- እርጭት በምናካሂዴበት ወቅት ንቦች ተሰባስበው ከገቡ በኋሊ ወዯ
ምሽት አካባቢ ቢሆን ይመረጣሌ፡፡

ፀረ-ነፍሳት፡- ፀረ ተባይና ፀረ-ነፍሳት በንቦች ሊይ ያሊቸው ተፅዕኖ አብዛኛውን ጊዜ

ተመሳሳይ ስሇሆነ የመከሊከያውም ተመሳሳይ ነው፡፡

የመከሊከያና Sርጭት ወቅት መዯረግ ያሇባቸው አሰራሮች

በአጠቃሊይ ፀረ-ተባይ ፀረ-ነፍሳት እና የፀረ-ወባ ትንኝ ኬሚካልች በሚረጩበት ጊዜ
በንብ ዕርባታ ሊይ ጉዲት እንዲያዯርሱ የሚከተለትን ጥንቃቄዎች ማዴረግ
ያስፈሌጋሌ

- ፀረ-ተባይ፣ ፀረ-አረMና ፀረ-የወባ ትንኝ ኬሚካልች በሚረጩበት ጊዜ ከአንዴና

ከሁሇት ሳምንት ቀዯም አዴርጏ ርጭቱን የሚያካሂደት ሰዎች አካባቢ ሇሚገኙ
አርሶ አዯሮችና ሇንብ አርቢው መረጃ ሇሚያዯርሱ አካሊትና እንዱሁም
ሇማንኛውም የአካባቢው ንብ አርቢዎች መቼ፣ የት ቦታና በስንት ሰዓት ሇምን
ያህሌ ጊዜ፣ ምን ዓይነት ኬሚካሌ እንዯሚረጭ ማሳወቃቸውን በትክክሌ
ማረጋገጥ ያስፈሌጋሌ፡፡
- ኬሚካለ የሚረጨው በ3 ኪል ሜትር ርቀት ሊይ ከሆነና ቀፎዎችን ከሚረጭበት
ቦታ ከ7 ኪል ሜትር በሊይ ወዯሚሆን ርቀት ቦታ በመውሰዴ እንዯሁኔታው ከ1-
3 ሳምንት ሇሚሆን ጊዜ ማቆየት /ማስቀመጥ/ ይኖርባቸዋሌ

49
- ኬሚካለ የሚረጨው በ3 ኪ.ሜ ርቀት ሊይ ከሆነና ቀፎዎችን ማሸሽ የማይችሌ
ከሆነ ሇ3 ቀናት ያህሌ ንቦች በቀን ከቀፎአቸው እንዲይወጡ አዴርጎ መዝጋት
/በጣም በጠኋት`ንቦች ሳይወጡ ውሃና ምግብ በቀፎው ውስጥ በማስቀመጥ
መውጫቸውን ዘግቶ ውል ማታ አየር እንዱያገኙ ከፍቶ ማዯር ወይም ንቦችን
በማያስወጣ ወንፊት ነገር ዘግቶ ማዋሌ
- ማር ሇመቁረጥ በዯረሰበት ወቀት ኬሚካሌ የሚረጭ ከሆነ ማሩን በመቁረጥ
ንቦች ሇመከሊከሌ ሲለ ከቀፎአቸው እርቀው እንዲይሄደ ማዴረግ
- የሚረጨው ኬሚካሌ ወዯ ማታ ከ11 ሰዓት በኋሊ ቢረጭ የሚከተለትን ጥቅሞች
ማግኘት ይቻሊሌ
o የሚረጭበት ተባይ በራሪ ከሆነ በማታ አይቶ ሇመብረርና ሇማምሇጥ
ስሇማይችለ በቀሊለ ይሞታሌ
o ንቦች ማታ ወዯ መስክ ስሇማይወጡ ከጉዲት ዴነው ያዴራለ
- እንዯ አትክሌትና ፍራፍሬ ያለ ዕፅዋት አበባ ከማውጣታቸው በፊት ወይም
አበባው ከረገፈ በኋሊ እንዱረጩ ቢዯረግ የሚቀስሙ ንቦች ሄዯው እንዲይሞቱ
ሇመከሊከሌ ይረዲሌ /የሚቻሌ ከሆነ/፣ የሚረጩት ኬሚካልች አነስተኛ
መርዛማነት ያሊቸው ቢሆኑ ይመረጣሌ
- በተጨማሪም ኬሚካልች በሚረጩበት ጊዜ የሚከተለትን ሁኔታዎች ማስተዋሌ
ያስፈሌጋሌ
o በተቻሇ መጠን ርጥበት ዝናብ በማይዘንብበትና ንፋስ በማይበዛበት ቀን
ቢረጭ ይመረጣሌ /ሇንብ አርቢዎች በተሇይ/
o ሇርጭት የቀረበ መዴሃኒት በአጋጣሚ በአንዴ ቦታ ሊይ በብዛት ከፈሰሰ
ወዱያውኑ አፈር አሌብሶ መቅበር /ንቦችና ላልች እንስሳቶች
እንዲይጏደ/

ዋና ሥራ 5. የባህላዊ ቀፎ አያያዝና አጠቃቀም ¥wQÂ mtGbR

ባህሊዊ የንብ ዕርባታ በባህሊዊ ቀፎ የሚከናወን የንብ ዕርባታ S‰ ሲሆን ከዚህ

የሚገኘው ምርት በብዛትና በጥራት ዯረጃም ዝቅተኛ ነው፡፡ ከአንዴ የባህሊዊ ቀፎ
በአማካይ ከ3-5 ኪ.ግ ያሌተጣራ ማር በዓመት ይሰበሰባሌ፡፡

50
በአንዲንዴ አካባቢዎች ዯግሞ የMርቱ መጠን ከዚህ በሊይ ሉሆን ይችሊሌ፡፡ ነገር
ግን በሌማቱ ሥራ ሊይ ያሇው yአገሬ ዕውቀት ዲብሮ እንዱጠቀሙበት
ከተዯረገናተጨማሪ የንቦች አያያዝ ዕውቀት ተሰጥቶት እንዱጠቀምበት ከተዯረገ
በአማካይ በዓመት ከአንዴ ቀፎ እስከ 10 ኪ.ግ ያሌተጣራ ማር ማምረት ይቻሊሌ፡፡

ዝርዝር ሥራ 1. የባህላዊ ቀፎ መሥራትና በትክክሇኛ ቦታው ማስቀመጥ

የÆህሊዊ ቀፎ አሠራርና ዓይነቶችን በተሇመከተ በዋና ሥራ 3 በዝርዝር ሥራ 1
ሆኖ በተራ ቁጥር 1.1 በተዘረዘረው መሠረት የባህሊዊ ቀፎን በሚሠራባቸው
ቁሳቁሶች በመዘርዘር ተቀምጧሌ፡፡
በመሆኑም
1.1. የባህሊዊ ቀፎ ሇመስራት የሚያስፈሌጉ ጥሬ ዕቃዎች
ከጭቃ ሇሚሠራ ቀፎ
- በቀሊለ ሉቦካ የሚችሌና ከዯረቀ በኋሊ የማይሰነጣጠቅ አፈር ቢቻሌ የምስጥ
ኮይስ ያሇው ቢሆን ይመረጣሌ
- ከጭቃው ጋር አብሮ የሚቦካ ጭዴ
- ጭቃውና ጭደ አብሮ ከተቦካ በኋሊ እስኪብሊሊ ማቆየት
- ከዚህ በኋሊ እንዯዬ አካባቢው ከአይነብሌጡ ጀምሮ ወዯ አፈ ጋኑ እየሠሩ
ማሣዯግ
- በአንዴ ቀን ሣይሆን ቀፎው ማዯግ ያሇበት በዯረቀው ሊይ በመጨመር ሲሆን
የሚፈሇገው ስፋትና ርዝመት ሲዯርስ የአይነብሌጡን ቀዲዲ በማስተካከሌ በእበት
በመሇቅሇቅ ማጠንና ሇተፈሇገው ሥራ ቀፎውን ማዋሌ

ከሃረግ ሇሚሠራ ቀፎ
- መጠናቸው /ውፍረታቸው/ ተመሣሣይ የሆነ ጠንካራ ሃረግ ማዘጋጀት
- ሇሃረጏች ቋሚ የሚሆኑ ቀጫጭን እንጨቶችን ማዘጋጀት
- ከዚህ በኋሊ ሃረጉንና እንጨቱን ዴርና ማግ በማዴረግ ቀፎውን ከመሃሌ
ከማጠናከሪያው ወፈር ያሇ ክብ ሃረግ ጀምሮ ወዯ አፈጋኑና አይነ ብሌጥ ቀዲዲ
¥údG

51
- በመጨረሻ ሇአየነ ብሌጥ የሚሆን እንዱዚሁ በክብ ቅርጽ ከተዘጋጀ በኋሊ
ሇቀፎው እንዱገጥም በማዴረግ በማያያዝ የቀፎውን አይነ ብሇጥ ቀዲዲ
በማስተካከሌ በእበት በመሇቅሇቅ /በመቀባት አስተካክል ሇአፈጋኑ በእበት
በመሇቅሇቅ /በመቀባት አስተካክል ሇአፈጋኑ የሚሆን ክዲን ከሣር ወይም ከላሊ
ቁሳቁስ በማዘጋጀት ቀፎውን አጥኖ ሇሚፈሇገው ሥራ ማዘጋጀት

ከሸንበቆ /ቀርቀሃ/ የሚሰራ ቀፎ

- የተሠነጠቀ ሸንበቆ /ቀርቀሃ/ ማዘጋጀት
- ጠንካራ ወይም ከማገሮች ወፈር ያለ ሸንበቆ/የቀርቀሃ/ ሰንጣቂዎችን ሇቋሚ
ማዘጋጀት
- ሇቀፎ ማጠናከሪያ ከዲር ከመሃሌና አይነ ብሌጡ አካባቢ የሚሆኑ ሦስት በክብ
መሌክ የሚዘጋጁ ወፍራም ቀርቀሃ ወይም ሃረግ ማዘጋጀት

ከእበትና ከአመዴ የሚሰራ ቀፎ

ከእበትና ከአመዴ ዴብሌቅ የሚሰራ ባህሊዊ ቀፎ ዝርዝር አሠራር
- ሁሇት እጅ እበትና አንዴ እጅ አመዴ በማዴረግ ይታሻሌ
- ዴብሌቁ እንዱብሊሊ ይዯረጋሌ
- ቀስ በቀስ ከመሠረቱ ጀምሮ እየጠነከረ እንዱሄደ በዯረቀው አካሌ ሊይ ይቀጥሊሌ
- የቀፎው ከፍታና-ስፋት በተዘጋጀው ቶኘባር ስፊት ሌክ ሲዯርስ አስተካክል
ይጨርሳሌ
- አይነ ብሌጥና የጭስ ቀዲዲዎች ይዘጋጁሇታሌ
ላልችም፡- በዚህ ዓይነት የሚሰሩ ከግንዴ በመቦርቦር፣ ከቅሌ፣ ከግንዴ ቅርፊት...
የሚሠሩትን የባህሊዊ ቀፎዎች አይነ ብሌጣቸውንና አፈጋናቸውን በማዘጋጀትና
በማጠን ሇማጥመጃ ወይም ሇማር ማምረቻ ሉጠቀሙባቸው ይችሊለ፡፡

1.2. የባህሊዊ ቀፎ ጠንካራና ዯካማ ጏኖች

የባህሊዊ ቀፎ ጠንካራ ጏኖች፡- የባህሊዊ ቀፎ ሇንቦች መኖሪያ ማራቢያ አመች
አይዯሇም
- ሇንቦች ተስማሚ ሆኖ አሌተዘጋጀም

52
- የቀፎው አሠራር ሇሰም መገንቢያ አያመችም
- ቅዝቃዜ ያመጣሌ /ወይም ከመጠን በሊይ ይሞ”ሌ
- ቀፎው መጠኑ ውሱን ስሇሆነ የንቦች ብዛት ሲጨምር በቂ ቦታ ሇመስጠት
ስሇማያስችሌ ቀፎውን lqý ይሄዲለ
- ሇንብ ዕርባታ ሠራተኛ አስቸጋሪ ነው
- ንቦችን በቀፎው ውስጥ እንዲለ ሇመመገብ አያመችም
- የንቦችን ጤንነት፣ የቦታ ጥበት፣ የማር መዴረስ አሇመዴረስ ሇመቆጣጠር
አያስችሌም
- በመጨረሻም የሚመረተው የማር መጠን አነስተኛ½ ጥራቱም ዝቅተኛ ነው
- ከባህሊዊ ቀፎ የሚመረተው ማር ከሰፈፍ፣ እጭና የአበባ ደቄት ጋር የተቀሊቀሇ
ስሇሆነ በተመጋቢ ዘንዴ እምብዛም አያስዯስትም፡፡ ዋጋውም ዝቅተኛ ከመሆኑም
በሊይ በቀሊለ ስሇሚበሊሽ ሇብዙ ጊዜ ሉቀመጥ አይችሌም፡፡

የባህሊዊ ቀፎ ጠንካራ ጏን
የባህሊዊ ንብ ዕርባታ ዘዳ ከሊይ የተጠቀሱት ጉÄ×ችና ችግሮች ቢኖሩትም
ከተሻሻሇው የንብ ዕርባታ ዘዳ ጋር ሲነፃፀር የሚከተለት ጥቅሞች ይኖርታሌ፡፡
- ቀፎ በአካባቢው ከሚገኙ ቁሳቁሶች በሰፈር አናጺዎች ወይም በንብ አርቢ ሉሰራ
ይችሊሌ፡፡ ወይም በቀሊለ ዋጋ ሉገዛ ይችሊሌ
- ቀፎውን ከዛፍ ሊይ በማንጠሌጠሌ ንቦችን ሇማጥመዴና /ሇመያዝ/ ይረዲሌ
- ብዙ ሰም ሇማምረት ያስችሊሌ
- በንብ አርቢው ቀፎው ቶል ቶለ ስሇማይከፈት አብዛኛውን ጊዜ አይረበሹም
- እንዯ ሰም መጋገሪያ የማር ማጣሪያ የመሳሰለት ውዴ የማነቢያ መሣሪያዎች
አያስፈሌግም

የባህሊዊ ቀፎን ሇማሻሻሌ መወሰዴ ያሇባቸው እርምጃዎች

የባህሊዊ ቀፎን በማሻሻሌ የተሻሇ ውጤት ሇማግኘት የአርሶ አዯሩን የአካባቢ
/የአገሬ/ እውቀት በማዲበርና በጫካ ሊይ የሚዯረገውን የማነብ ባህሌ /ንቦችን ከዛፍ
ወዯ መሬት በመጣሌ ማሩን የመወሰዴ/ ሇንቦች ግዴ የሇሽ በመሆን በእሳትና በላሊ

53
ምክንያት በንቦች ሊይ የሚዯርሰውን ጥፋት በመቀነስ በአጠቃሊይ ከጫካ ወዯ ጓሮ
የንብ ዕርባታውን ሂዯት ቢቀየር የተሻሇ ምርት በባህሊዊ ቀፎ ሇማምጣት ይቻሊሌ

ከዚህ በተጨማሪ በዴርቅ ሰዓት ሇንቦች ተጨማሪ መኖ የመስጠትና ንፅህናቸውንና

ከፍሳሽና ከተባይ በመከሊከሌ ምርትን አሁን ካሇው ዝቅተኛ ዯረጃ ማሣዯግ
ይቻሊሌ፡፡

የባህሊዊ ቀፎን ማስቀመጥ /መስቀሌ/

የባህሊዊ ቀፎ ብዙ ጊዜ ሇሁሇት ዋናዋና ሥራዎች አገሌግልት የሚሰጥ ሲሆN
1. ሇማጥመጃ፡- ሇማጥመጃ የምንጠቀመበት የባህሊዊ ቀፎ አነስተኛ መጠን ሲኖረው
የሚኮበሌለ ንቦችን መያዣ ሲሆን ከዛፍ ሊይ በምንሰቅሌበት ወቅት
- በቀሊለ እንዲይወዴቅ መታሰር አሇበት፣
- አይነብሌጡ ብዙ ጊዜ ንቦች በወቅታዊ እንቅስቃሴያቸው /ሲኮበሌለ/ ወዯ
ሚመጡበት አቅጣጫ መሆን አሇበት፣
- በተቻሇ መጠን ሇንቦች ግሌጽ ሆኖ የሚታይ መሆን አሇበት፣
- ቀፎው በዝናብና በፀሏይ እንዲይጏዲ መከሊከያ ከሊይ መዯረብ አሇበት፣
- ከተሰቀሇ በኋሊ ንቦች የገቡበት /የሚቃኙት/ መሆኑን ቢያንስ በሳምት 1 ጊዜ
መታየት አሇበት፣
- ቀፎው የንብ መንጋ ከገባበት በምናወርዴበት ጊዜ ወዯ ሊይ የሆነውን ክፍሌ
ምLክት በማዴረግ ወስዯን በጓሮ ወይም በተቀመጠሇት ቦታ እስክናዯርስ ዴረስ
ወዯ ሊይ በማዴረግ አቅጣጫውን መጠበቅና አይነብሌጡን በስስ ጨርቅ
መሸፈንና ቦታው ሲዯርስ መፍታት፣
- ቀፎው በቋሚነት በሚቀመጥበት ጊዜ አይነ ብሌጡን ወዯ ምስራቅ /የጥኋት
ፀሏይ ብርሃን በመጀመሪያ በረራ እንዱያገኙ/ ወይም ዯቡብ ምስራቅ ቢሆን
ይመረጣሌ፣
- ላሊው ማስቀመጫው በቀሊለ ጉንዲንና ምስጥ እንዱሁም ላልችን ተባዮች ወዯ
ቀፎው እንዲያሳሌፍ መሆን አሇበት፣
- ማስቀመጫ ሇመስራት የማያመቸን ከሆነ የቀፎውን ክብዯት የሚቋቋም ተሸካሚና
የማንጠሌጠያ ሽቦ ወይም ገመዴ መጠቀም ያስፈሌጋሌ፡፡

54
 2. የማርቢያ ባህሊዊ ቀፎ፡- ይህ ቀፎ ከማጥመጃ ቀፎ በመጠኑ ከፍ ያሇ ሆኖ
በአብዛኛው ማር ሇመሰብሰብ ንቦችን የምናረባበት የቀፎ አይነት ነው፡፡
የአቀማመጥን በተመሇከተ ከሊይ የማጥመጃ ቀፎን ወዯ ጓሮ ከወሰዴን በኋሊ
የምናዯርጋቸው ሥራዎች ሁለ ሇዚህ ቀፎም ይሠራለ፡፡

የቦታ መረጣ
- በቀሊለ እንስሳት የማይበዙበት
- ንፅህና ያሇው
- ሇተባዬችና ሇበሽታዎች ምቹ ያሌሆነ
- ብዙ ጊዜ በስተጀርባ /በጓሮ ከሆነ በመኖሪያ በር ፊት ሇፊት ባይሆን
ይመረጣሌ፡፡
ማስቀመጫ፡- እንዯ አሌጋ በርብራብ በመስራት ማስቀመጥ ይቻሊሌ ከፍታው ግን
ከ0.5-1 ሜትር ከመሬት በሊይ ቢሆን ይመረጣሌ
- በሽቦ ማንጠሌጠሌ ይቻሊሌ

ዝርዝር ሥራ 2. የንብ መንጋዎችን kባህላዊ ቀፎ ማስገባትና ማR mq$ረ ጥ

2.1. የሚኮበሌለ ንቦችን ማጥመዴ

- ሇማጥመጃ የሚሆኑ ቀፎዎችን በማዘጋጀት በአብዛኛው ንቦች በሚሄደባቸው
አቅጣጫ በሚገኙ ዛፎች ሊይ መስቀሌ
- በተሇያዩ የዛፍ ቅርንጫፎችና ጉራንጉር /ስንጥቆች/ የሚገኙ ንቦችን በካርቶን
ወይም በላሊ ዕቃ መያዝ
- በመጀመሪያ የተሻሻሇውን ማዛወሪያ የሚሆነውን ባህሊዊ ቀፎ ማዘጋጀት
- የቀፎውን ክዲን ከፍቶ የተያዙትን ንቦች ማስገባት
- የቀፎውን ክዲን መሌî መዝጋት
- የተዛወረበትን ቀፎ በተመረጠው የማስቀመጫ ቦታ ወስድ ማስቀመጥ
2.2. ትክክሇኛ የማር መቁረጫ ጊዜን መወሰን
እንዯየአካባው ሁኔታ በዓመት ከሁሇት እስከ ሶስት ጊዜ ማር ሉቆረጥ ይችሊሌ፡፡ ማር
ሲቆረጥ መዴረስና አሇመዴረሱን መረጋገጥ አሇበት፡፡ ከፍተኛ የውሃ መጠን ያሇው

55
ማር ጥራቱ ዝቅተኛ ነው ውሃ የበዛበት ማር ቶል የመብሊሊትና የመበሊሸት ባህሪይ
አሇው፡፡ ንቦች ከዕፅዋት የሰበሰቡትን የአበባ ወሇሊ የውሃ መጠን እንዱተን
በማዴረግ የውሃ መጠኑን በመቀነስና እንዱሁም ኢንዛይሞችን በመጨመር
በአይነበጏ ውስጥ በስስ ሰም ያሸጉታሌ፡፡ በዚህ መሌክ የማር እንጀራው 3/4 ¾ý
ከታሸገ ሇመቁረጥ ዯርú*ሌ ማሇት ነው፡፡
ማር ሲበስሌ በቀፎ አካባቢ የማር ሽታ ይኖራሌ፡፡ በምሽት ሰዓት ንቦች
በአይነብሌጡ አካባቢ ተከማችተው ይታያለ፡፡ ማር መዴረሱን ካረጋገጥን በኋሊ
የንብ ዕርባታ ትጥቆችንና የመገሌገያ ቁሳቁሶችን የማር መያዣዎችን ማዘጋጀት
አሇብን፡፡
በማር ቆረጣ ጊዜ መኖር ያሇበት ጥንቃቄ
- ሇመቁረጥ ከመግባታችን በፊት የተሟሊ ትጥቅ መኖሩን፣
- ያሌበሰሇ ማር ከሆነ እስኪበስሌ መጠበቅ አሇብን፣
- ሇጭስ የምንጠቀመው እሳት ቃጠል እንዲያስነሳ መጠንቀቅ፣
- የማር እንጀራ በምንቆርጥበት ጊዜ ንግስቷ እንÄትሞት መጠንቀቅ፣
- ሇንቦች የሚሆን Mግብ ማርና ላልችን ጨርሰን እንዲንቆርጥ መጠንቀቅ፣
- ዕጭ ሇንብ መንጋው መጠናከር ወሳኝ ስሇሆነ እንዲንጏዲ መጠንቀቅ፣
- ንቦች እንዲይረበሹ ዴምጽን ጫጫታን መቀነስ፡፡
የጭስ አጠቃቀም
- በማጨሻው ውስጥ ፍም፣ የጭስ ቁሳቁስ /ኩበት/ መጨመር፣ ወናፋን ጫንÂ ሇቀቅ
በማዴረግ ማቀጣጠሌና ማጨሻው በዯንብ እየሠራና ብዙ ጭስ እያወጣ መሆኑን
ማረጋገጥ፣ ከጣሣ የተሠራ ማጨሻ ከሆነ ነፋስ እንዱያገኝ በማወዛወዝ ማቀጣጠሌ
- ወዯ ቀፎው ከመግባታችን በፊት የሇበስናቸው የመከሊከያ ትጥቆች በትክከሌ
የተሠሩና የተስተካከለ መሆናቸውን ማረጋገጥ የተሇያዩ ጠረኖችን ሇመቀነስ
በሊያችን ሊይ ጭስ ማጨስ
- ንቦች እንዲይረበሹ በንቦች መግቢያና መውጫ ፊት ሇፊት አሇመንቀሳቀስ
ከቀፎው ጏን ወይም ጀርባ ቀስ ብሇን በመንቀሳቀስ መጀመሪያ በንቦች
መግቢያና መውጫ በኩሌ ማጨስ
- ጭሱን የMንጠቀመው የባህሊዊ ቀፎ ክዲኑን ቀስ አዴRጏ በመክፈት ቀስ በቀስ
በማጨስ ንቦችን ከማር እንጀራው እንዱሸሹ ማዴረግ

56
- በቀስታ ረጋ ብሇን ማጨስ ይኖርብናሌ፡፡ የእሳት ፍንጣቂ ፍም ወይም የተቃጠሇ
ትኩስ አመዴ በንቦቹና በቀፎው ሊይ እንዲያርፍ መጠንቀቅና ጭሱን ሇማብረዴ
/ሇማቀዝቀዝ/ በማጨሻው ውስጥ ተጨማሪ ኩበት /የጭስ ቁሳቁስ/ መጨመር
ይገባሌ
- ንቦች በአጋጣሚ ከነዯፉን ወይም የሇበሰነውን ትጥቅ ከነዯፉ በጥፍራችን ከሥር
ፈንቀሌ በማዴረግ ካነሳን በኋሊ የተነዯፈው ቦታ ሊይ ጭስ በማጨስ የነዯፈችንን
ንብም ብዙ መኖር ስሇማትችሌና የሷን መርዝ እያሸተቱ ላልች ስሇሚረብሹ
በማንሳት ማጨሻ ውስጥ መጨመር
- መጨረሻ ሊይ ቀፎው ýS_ እሳት እንዲይቀር ከቃኘን በኋሊ በማጨሻው ያሇውን
አመዴÂ እሳት በውሃ ማጥፋት ወይም በአፈር አዲፋነን ማጥፋት አስፈሊጊ ነው፡፡

የማር እንጀራ አቆራረጥና አወጣጥ

የባህሊዊ ቀፎውን አፈጋን በመክፈት ጭስ ካጨስን በኋሊ ንቦች እንጀራውN ሲሇቁ
የማር እንጀራ መቀበያ ዝርግ ሳሀን ወይም ስፌት ከሥር በግራ እጃችን ዘርግተን
በመጠበቅ የማር እንጀራውን ከቀኝ ወዯ ግራ ከቀፎ በማስጠጋት በመቁረጥ ከዕቃው
ሊይ እንዱያርፍ ማዴረግና እያገሊበጥን ንቦችን ከቀፎው ውስጥ እንዲለ መጥረግና
በጭስ አብረው ከላልች ጋር እንዱሸሹ በማዴረግ የተቆረጠውን የማር እንጀራ
በማስቀመጫ ዕቃ በማስቀመጥ የምንፈሌገውን ያህሌ በተዯጋጋሚ መቁረጥ ላሊው
የማር እንጀራው ክብ በመሆን ፋንታ ከኋሊ ወዯፊት የተጋገረ ከሆነ የምንዯRSበትን
ያህሌ አጋምሰን ከታች ወዯ ሊይ በመቁረጥ ከኋሊ ወዯፊት እየጎተትን ቢሊውን ወዯ
ሊይ ከቀፎው በማስጠጋት መቁረጥና በመቀበያው ዕቃ ሊይ የማር እንጀራው
እንዱያርፍ ማዴረግ፡፡ በዚህ ሁኔታ መቀጠሌ

ብዙ ጊዜ የማር እንጀራው ቁምሇቁም ከኋሊ ወዯፊት ንቦች የማር እንጀራ የሚሠሩት

ቀፎው ሠርቶ ከተጨረሰ በኋሊ ውስጡን በእበት /በእበትና በአመዴ/ ሲሇቀሇቅ
በጣታቸው ሇማስተካከሌ በሚሌ ከኋሊ ወዯፊት በሚሇሰን ጊዜ በቀፎው የሊይኛው
ግዴግዲ ሊይ መስመር የመሰሇ ነገር ስሇሚፈጥር ንቦችም ይኸን ተከትሇው የማር
እንጀራ ስሇሚቀጥለበት ሇአቆራረጥ አስቸጋሪ በሆነ መሌኩ ከክብ ይሌቅ ቁም ሇቁም

57
የማር እንጀራ ይሠራሌ፡፡ ስሇዚህ ሲሇሰን መጨረሻ ሊይ በክብ መሌክ እንጅ ከኋሊ
ወዯፊት ባይሆን ይመረጣሌ፡፡

በማር ቆረጣ ጊዜ ሇንቦች መዯረግ ያሇበት ጥንቃቄ

- ማር በሚቆረጥበት ጊዜ ንግስቷ እንዲTሞት /እንዲትጏዲ መጠንቀቅ፣
- የንቦች ጥንካሬ የሚወሰነው በተተኪ ሠራተኛ ንቦች ስሇሆነ ዕጭውን
እንዱፈሇፈሌ ጊዜ መስጠት፣
- በቀፎው ውስጥ ያሇውን ማርና የአበባ ደቄት ሙለ በሙለ አሇመቁረጥ
ሇንቦችም የተወሰነ ሉቀመጥሊቸው ይገባሌ፣
- ከሚገባው በሊይ ውሃ እንዲይረጩና በጭስ እንዲይታፈኑ ማዴረግ አስፈሊጊ ነው፣
- ብዙ ንቦች እንዲይረጋገጡና እንዲይሞቱ በግሌጽ ቦታና ዕቃ ሊይ ማራገፍ
ተመሌስው እንዱገቡ፡፡

ዝርዝር ሥራ 3. ከባህላዊ ቀፎ ወደ ሽግግር ቀፎ ንቦችን ማዛወርና የሽግግር ቀፎ

አጠቃቀም ማወቅ

3.1. ከባህሊዊ ቀፎ ወዯ ሽግግር ቀፎ ንቦችን የማዛወር ዘዳ

ንብ ሇማ ² ወር የሚያስፈሌጉ መሳሪያዎች

ንቦችን ከባህሊዊ ወዯ ሽግግር ሇማዛወር የሚከተለት የማንቢያ መሳሪያዎች

ያስፈሌጉታሌ፡፡
 ንብ የያዘ ባህሊዊ ቀፎ፣
 የተዘጋጀ የሽግግር ወይንም ዘመናዊ ቀፎ፣
 ዓይነርግብ፣ ቱታ፡ የእጅ ጓንትና ጫማ፣
 ጭስ ማጨስ፣ ጥሩ ሽታ ያሇው ጭስ ኩበት፣ የወይራ፣የጥር ሽበት፡ ጦስኝ፣ የገብስ
ገሇባ፣
 ውሃ መርጫ /ንቦችን እንዲይበሩ ሇማዴረግ፣
 ቢሇዋ /ከባህሊዊ ቀፎ የማር አንጀራ ሇመቁረጥ/ቡርሽ ወይም የሙሪኝ መጥረጊያ
ንቦችን l¥‰gF/፣
 ሰፊ ሳህን ወይንም /ትሪ ከነክዲኑ/የሚቆረጠውን የማር እንጀራ ሇማስቀመጥ

58
 የሰላን ወይንም የሸራ ምንጣፍ/ንቦችን ከባህሊዊ ቀፎ ዘርግፎ ንግስቲቱን በቀሊለ
ሇመፈሇግ እንዱያመች
 የንግስት መያዣ ሳጥን
 ቀጭን ሲባጎ፣ ገመዴ ወይንም የፍሬም ሽቦ ወዯ አዱሱ ቀፎ የምናስገባውን የማር
፣ የአበባ ደቄትና እጭ የያዘውን የማር እንጀራ በአዱሱ ቀፎ ከተዘጋጀው ፍሬም
ጋር ሇማያዝ ወይም ሇማሰር፣
 ማር ወይንም ስኳር፣ ንፁህ ውሃ በጣሳና የገብስ ገሇባ ወይም ሳር፡፡
ሇንብ ማዛወር ከቦታ መረጣ እስከ ቀፎ ዝግጅት ከተዯረገ በኋሊ ሇማዛወር መዯረግ
ያሇባቸውን ጥንቃቄዎች በማዴረግ ሇማዛወር የሚያስፈሇጉ ሰዎችን ማመቻቸትና
ትጥቃቸውን በሰውነታቸው ሊይ የተሇያዩ ጠረን ወይም ሽቶ/ ሽታ ያሇው ሳሙና
ከታጠቡ በመታጠብ እንዱያስተካክለ ማዴረግ ያስፈሌጋሌ ፡፡ በአጠቃሊይ፡-
መዯረግ ያሇባቸው ጥንቃቄዎች
 ንቦችን የያዘውን ባህሊዊ ቀፎ ወዯ አዱሱ የንብ እርባታ ጣቢያ የምናጓጉዘው
ፀሏይ ከገባች በኋሊ መሆን አሇበት፡፡ ምከንያቱም ሇሥራ የሂደት ንቦች ሁለ
ስሇሚመሇሱና ከመሸ በኋሊ በመብረር ሉያመሌጡ ስሇማይችለ ምሸት አመቸ
ጊዜ ነው፡፡
 ንብ የያዘው ባህሊዊ ቀፎ በሰው ወይንም በመኪና በሚጓጓዝበት ጊዜ በመጀመሪያ
አይነ ብሌጡን በጨርቅ ወይንም በሳር አጥብቆ በመክዯን፣ ቀጥልም ቀፎውን
ሉጠቀሌሌ የሚችሌ ስስ ጨርቅ ወይNም አንሶሊ በማስቀመጥ መጠቅሇሌና ቀስ
አዴርጎ ወዯ አዱሱ የንብ እርባታ ጣቢያ ማጓጓዝ ያስፈሌጋሌ፡፡
ምንጊዜም የቀፎው የሊይኛው ክፍሌ ምሌከት ተዯርጎ ወዯታች ወይም ወዯ ጎን
መሆን የሇበትም ምከንያቱም ብዙው ቀፎ ክብነት ስሊሇው ሉንከባሇሌ ወይም
ሉዘዋወር ስሇሚችሌ እንጀራው ሉሰበርና ንግስቲቱ ሌትጎዲ ስሇምትችሌ፡፡

3.2 የንብ ማዘወር ሥርዓት

 ንብ የምናዛውርበት ቦታ የላልች ቀፎዎች ንቦች ከአለበት ራቅ ያሇ ቦታ /ከ30
እስከ 300 ሜትር የራቀ ቦታ/መሆን አሇበት፡፡ ቦታው ቅርብ ከሆነ ግን የላልች
ቀጠፎዎች ንቦች ሇመናዯፍ ስሇሚወጡና ከነዯፉ በኋሊም ስሇሚሞቱ በመነዯፍ
ከሚዯርሰው ጉዲት ላሊ የንቦች ቁጥርም ሉቀንስ ይችሊሌ፡፡ በመቀጠሌም፣

59
 ንብ ሇማዛወር /ሇመገሌበጥ/የምንጠቀMበትን ቦታ ማጽዲትና የሰላN ወይንም
የሸራ ምንጣፍ ማንጠፍ፣
 የምንጣፉ የሊይኛው ጫፍ ንብ የሚዛወርበትን የሽግግር ወይንም ዘመናዊ ቀፎ
ማስቀመጠ፣
 የጭስ ማጨሻውን ከ10 ዯቂቃ ቀዯም ብል በእሳትና ጥሩ ሽታ በአሇው ጭስ
ሞሌቶ ማስቀመጥ፡፡ በአካባቢው የሚቀጣጠሌ ነገር ኑሮ የቃጠል አዯጋ
እንዲያስከትሌ መጠንቀቅ፡፡
 የውሃ መርጫውን በንፁህ ውሃ ሞሌቶ ማስቀመጥ
 ንብ የሚያዛውረውንና ረዲቶቹ በንብ እንዲይነዯፉ የመከሊከያ ሌብሶቻቸውን
መሌበሰ ይኖርባቸዋሌ፡፡
 ንብ የያዘውን ባህሊዊ ቀፎ ቀስ አዴርጎ በታችኛው የምንጣፍ ጫፍ ማስመቀጥ፣
 ንብ የያዘውን ባህሊዊ ቀፎ በአንዴ በኩሌ/በሰፊው በኩሌ/ በመክፈት በንቦች ሊይ
ጭስ ማጨስ፣
 በመቀጠሌም ላሊውን የባህሊዊ ቀፎ አፍ በመክፈት በወንፊት ወይንም በስØት
ዕቃ ሊይ ውሃ በመርጨትና በዚሁ ስፊት በመጨረሻ የከፈትነውን የቀፎ አፍ
እንዯመክዯን አዴረጎ ማስቀመጥ፡፡ በዚህ ጊዜ በአንዯኛው የቀፎ ጭስ ማጨስን
ስሇምንቀጥሌ ንቦች በመሸሽ ውሃ በተረጨው ስፌት ሊይ መስፈር ይጀምራለ፣
 ንቦች ሊይ ጭስ በምናጨስበት ጊዜ ንቦች ጠሊት ስሇመምጣቱ እርስ በእርስ
የሚሇዋውጡት ምሌዕክት ይሰናከሌባቸዋሌ፡፡ ጠሊት መጣብን በማሇት
እያንዲንደ ንብ የቻሇውን ያህሌ ማር ስሇሚመገብና ሆዴ ቃው ስሇሚሞሊ
መናዯፍ አይችሌም፡፡ እንዱሁም ጭሱን በመሸሽ ንቦች ወዯ ላሊው የቀፎው አፍ
በመሸሽ ከቀፎው ይወጣለ፡፡
 የንብ ማዛወሩን ሥራ ከሚያከናውኑት ሶስት ሠራተኞች አንዯኛው በባህሊዊ ቀፎ
ሰፊ አፍ በኩሌ ጭስ በማስገባትና ንቦች ወዯ ላሊው የቀፎ ጫፍ እንዱሸሹ
በማዴረግ የማር እንጀራውን በቢሇዋ እየቆረጡ ያወጣለ፡፡
ሁሇተኛው ሰው የተቆረጠውን የማር እንጀራ እየተቀበሇ ንግስቲቱ መኖር
አሇመኖሯን በማረጋገጥ ከላሇችበት በቡርሽ ወይንም በሙሪይ በአዱሱ ቀፎ ውሰጥ
ያራግፋሌ፡፡

60
በመቀጠሌም ማር ያሇበትን እንጀራ በአንዴ በኩሌ እንዱሁም እጭ፣ ኩብኩባና
የአበባ ደቄት የያዘውን የማር እንጀራ በላሊ በኩሌ በማዴረግ በሰፊ ሳህን ወይንም
ስፌት ሇይ በመቆጣጠር ንግስቲቱ ንብ መውጣቷን ይከታተሊሌ፡፡
በላሊም በኩሌ የማር እንጀራ እየተቆረጠ የሚያወጣው ሰው ከማር አንጀራው ሊይ
ንግስቲቱን ከአገኘ ጓንቱን በማውጣት /በማውሇቅ/ ቀስ አዴርጎ ዯረቷን በመያዝ
የንግስት መያዣው ውስጥ በማዴረግ በአዱሱ ቀፎ ውሰጥ ያስቀምጣሌ፡፡ ንግስቷን
በላሊ ቦታ ሊይ ከተያዘች ሌትሞት ስሇምትችሌ በጥንቃቄ ዯረቷ ሊይ ብቻ መያዝ
ያስፈሌጋሌ፡፡
የማር እንጀራ ቆራጩ ንግስቷን ከአገኘ ቀሪውን የማር እንጀራ ቶል ቶል ብል
በመቁረጥ ሉጨርስ ይችሊሌ፡፡ /ንግስቷን በመፈሇግ ጊዜ ስሇማያጠፋ/፡፡ ንቦችን
በጭስ አሽቶ በሰፊው የቆፎው ጫፍ እጁ ሉዯረስ ያሌቻሇውን የማር እንጀራ በላሊው
ጫፍ በመዘዋወር ቆርጦ ማጠናቀቅ ይኖርበታሌ፡፡
ይሁን እንጅ እየተቆረጠ በወጣው የማር እንጀራ ሊይ ንግስቷ ካሌተገኘችና የማር
እንጀራውም ተቆርጦ ከአሇቀ የቀፎውን አንዴ ጫፍ ወዯ ተነጠፈው ሰላን ወይንም
ሸራ በመዘቅዘቅ የቀፎውን ጎንና ጎን መታ መታ በማዴረግ ንቦችን በመንጣፋ ሊይ
ማራገፍና ንግስቷን መፈሇግ፡፡ ይህም ሆኖ ንግስቷ ከአሌተገኘት ቀዯም ሲሌ ውሃ
ተረጭቶ ንቦች እንዱሰፍሩበት የተዯረገውን ወንፊት ወይንም ስፌት በማንሳት
ንቦችን በምንጣፍ ሊይ ማራገፍና ንግስቷን ፈሌጎ መያዝና በንግስት ማስቀማጫው
አዴርጎ በአዱሱ ቀፎ ውሰጥ ማስቀመጥ፡፡ ቀፎው ከተራገፈ በኋሊ ባድ መሆኑን
አረጋግጦ በጨርቅ በማሰር ራቅ አዴርጎ በጨሇማ ቦታ ውሰጥ ማስቀመጥ
ያስፈሌጋሌ፡፡ ንቦች ተመሌሰው እንዲይገቡበት፡፡
 እናት ነብ ከጠፋች ማሇትም ካሌተገኘC በስØቱ ሊይና በምንጣጠፉ ሊይ ያለትን
ንቦች ወዯ ቀፎ ከማስገባት ያሇፈ አማራጭ ሊይኖር ይችሊሌ፡፡ የዚህ ዓይነት
አጋጣሚ ግን ሇንብ እርባታ ቀጣይነት አስቸጋሪ ስሇሚሆን በቅዴሚያ ንግስቷን
በጥንቃቄ በመፈሇግ ሇመያዝ ብርቱ ጥረት መዯረግ አሇበት፣
 የተያዘችው ንግስት ንብ እንቁሊሌ መጣሌ የጀመረች መሆኑ ከተረጋገጠ አንዴ
አራተኛ የሚሆነውን /ከአራት እጅ አንዴ/ የከንፋን መጠን በመቀስ በመቁረጥ
ንግስቲቱን በአዱስ ቀፎ ውስጥ ማስቀመጥ ተጨማሪ አማራጭ ዘዳ ነው፡፡

61
 እንቁሊሌ መጣሌ የጀመረቸ መሆኑ የሚረጋገጠው በነበረችበት ቀፎ አዱሰ እጭ
ወይንም እንቁሊሇ ሲታይ ነው፡፡
 ንግስቲቱ ተይዛ ወዯ አዱሱ ቀፎ ከገባች በኋሊ ንቦችም እርሷን ተከትሇው ወዯ
አዱሱ ቀፎ የሚገቡ ቢሆንም አዱስ ቀፎ ከጭቃ የተሰራ ከሆነ በስፌቱና
በመንጣፉ ሊይ ያለትን ንቦች ወዯ አዱሱ ቀፎ አራግፎ ማስገባት ያስፈሌጋሌ
 ንቦች ወዯ አዱሱ ቀፎ ገብተው እስከ ሚያበቁ ከባህሊዊ ቀፎ ተቆርጦ የወጣውን
ማር፣ ዕጭ ኩብኩባና የአበባ ደቄት የያዘውን የማር እንጀራ በአዱሱ ቀፎ
መሃከሌ ሊይ አስገብቶ ከቶፕባሩ ጋር በሲባጎ ወይንም በቀጭን ገመዴ በጥንቃቄ
ማሰር
 እጩ ከተፈሇፈሇ በኋሊ አሮጌውን የማር እንጀራ አውጥቶ በላሊ የተዘጋጀ ፍሬም
ወይንም ቶፕባር መተካት
 ባህሊዊ ቀፎው ማር ያሌተገኘበት ከሆነ ማር የያዘ የማር እንጀራ ከላሊ ቀፎ
በማውጣት ወይንም ተቆርጦ የተቀመጠ ማር በማምጣት ወይም ሰኳር በውሃ
እየበጠበጡ በአቃ ማስቀመጥና ንቦችን በየቀኑ በመመገብ ቀፎውን እንዱሇምደ
ማዴረግ ይገባሌ፡፡ ምግብ ሰናስቀምጥሊቸው በየቀኑ በተመሳሳይ ሰዓት ቢሆን
ይመረጣሌ
 ንቦች በአዱቁ ቀፎ ከገቡ በኋሊ ጥሇው እንዲይሄደ ቢያንስ ሇ3 ቀናት ያህሌ
መጠበቅና ሇመሄዴ መኩራ ከአዯረጉ ጢስ በማጤስ ወዯ ቀፎው መሌሰው
እንዱገቡ ማዴረግ ያስፈሌጋሌ
 ንቦች እስከሚሇምደና የራሳቸውን ምግብ ማዘጋጀት እስከሚጀምሩ ዴረስ ማር
ወይም ስኳር በውሃ እየበጠበጥን በየቀኑ ሌንሰጣቸው ይገባሌ፡፡ በዚህ መሰረት
በቀፎው ውስጥ የምናስቀምጥሊቸው ምግብ በጣሳ ሆኖ ነገር ግን ንቦች ተነክረው
እንዲይሞቱ ከጣሳው ውስጥ መቀመጫ የሚሆናቸው

3.3 የንብ መንጋ ወዯ ሁሇት / ሶስት/መክፈሌ በሽግግር ቀፎ

62
ይሀን አሰራር አበዛኛው የአገራችን ንብ እርባታ የሚያካሂደ የንብ መንጋቸውን
ቁጥር ሇመጨመረ የሚጠቀሙበት ዘዳ ሲሆን በተሇምድ አጠራር መቅዲት
ይለታሌ፡፡
አስፈሊጊ ሁኔታዎች
 ጠንካራ የንብ መንጋ
 ብዙ አውራ ንቦች መኖር
 በቂ ቀሰም /አበባ/አና የአበባ ደቄት
የሚሰራበት ስርዓት
 ባድ ቀፎ ከቶፕ ባር/ ፍሬም ጋር ማዘጋጀት
 የንብ መንጋ በያዘው ቀፎ ጭስ ማጨሰና ክዲኑን መክፈት
 ከ4-5 የሚሆኑ እንቁሊሌ፣ እጭ፣ ኩብኩብ፣ የአበባ ደቄት፣ ማርና /አርኪና/
የያዙ የማር እንጀራዎች ከንቦች ውስጥ ወዯ አዱሱ ቀፎ ውስጥ ማስገባት
ከማር አንጀራዎች ውስጥአንዴም የንግስት አርኪና የላሊቸው ከሆነ እንቁሊሌ ወይም
የአንዴ ቀን ዕዴሜ ያሇው ዕጭ የያዘ የማር አንጀራ ይህ ካሌሆነ ግን እስከ 3 ቀን
ዕዴሜ ያሇው ዕጭ የያዘ የማር እንጀራ ወዯ አዱሱ ቀፎ እንዱገባ ማዴረግ
 እንዯገና ከ5 ተጨማሪ የማር እንጀራዎች ሊይ ያለ ንቦችን ወዯ አዱሱ ቀፎ
ማራገፍ ብዙ ወጣት /መጋቢ/ ንቦች ወዯ አዱሱ ቀፎ መራገፋቸውን ማረጋገጥ
ያስፈሌጋሌ፡፡ ምከንያቱም የመስክ ነቦች ወዯ መጀመሪያው ቀፎአቸው
ስሇሚመሇሱ ነው
 በአዱስ ቀፎ ውስጥ በግራና በቀኝ የተረፉት ቦታዎችን በአዱስ ቶፕባር ወይም
ፍሬም መሙሊት
 የተዘጋጀውን ምግብ ቀፎው ውሰጥ ማስቀመጥና የቀፎውን ክዲን መክዯን
 ነባሩ የንብ ቀፎ ውስጥ ከ4-5 የሚሆኑ እንቁሊሌ፣ እጭ፡ ኩብኩባ…. የያዙ የማር
እንጀራዎች መኖራቸውን ማረጋገጥ፡፡ በwጡት የማር እንጀራዎች ምትክ አዱስ
ቶፕባር/ፍሬም/ መተካት የተዘጋጀ ምግብ ቀፎው ውስጥ ማስቀመጥና ቀፎውን
መክዯን፣
 የገብስ ገሇባ ወይም ላሊ በቀሊለ የማይበሰብስና ንፁህ ሳር አብሮ ጣሳው ውስጥ
እንዱቀመጥ ማዴረግ ያስፈሌጋሌ፡፡ ንቦች የራሳቸውን ምግብ ማዘጋጀት ሲጀምሩ

63
 በቀፎው ውስጥ የሚቀመጥሊቸውን ምግብ ስሇሚተውት በዚህ ጊዜ ምግብ
ማስቀመጥን ማቋረጥ ይቻሊሌ
 ንቦች ወዯ አዱስ ቀፎ ከገቡ በኋሊም የሇመደ መስሇው አዴፍጠው ይቆዩና
በዴንገት ሇቀው ሉሄደ ይችሊለ፡፡ ንቦች በአዱሱ ቀፎ ውሰጥ መሌመዲቸው
ሚረጋገጠው በቀፎው የማር እንጀራ ሊይ የማር መገንባት ወይንም መስራት
ሲጀምሩ ነው፡፡ ይህንንም ሇማዴረግ ምግብ ከውጭ እየቀሰሙ ሲያመጡ
ይታያለ፡፡ ሆኖም አዴፍጠው የሚጠብቁ ከሆነ እናት ንቧን በመያዣው ውሰጥ
እንዴትቆይ በማዴረግ ቀፎውን ውስጥ ተስማሚነት ማረጋገጥ እንዱሁም ቦታውን
መቀየር
 ንቦች በአዱሱ ቀፎ የሇመደ መሆናቸውን ከተረጋገጠ ግን አናት ንቧ በመያዥያ
ውስጥ ከተያዘችበት እንዴትሇቀቅ ማዴረግ ያስፈሌጋሌ፣
 ንብ ማርቢያው ቦታ ከአንዴ በሊይ ባህሊዊ ቀፎ ያሇውና ንብ የሚያዛውር ገበሬ
የሁለንም ባህሊዊ ቀፎ የንብ ቤተሰቦች ከአንዴ ወይንም በሁሇት ቀን ውስጥ
ማዛወር አሇበት፡፡ ይህንን ማዴረግ የማይችሌ ከሆነ ያሌተዛወረ የንብ ቤተሰብ
የያዘውን ባህሊዊ ቀፎዎች ወይንም የተዛወረ የንብ ቤተሰብ የያዘውን የተሻሻሇ
አዱስ ቀፎ ከ5-7 ኪ/ሜ በማራቅ ሇተወሰኑ ጊዜ ማቆየት ይገባዋሌ፡፡ ይህም
ካሌሆነ ግን ወዯ ተሻሻሇ አዱሱ ቀፎ የተዛወሩትን ንቦች ሁኔታው አዱስ
ስሇሚሆንባቸው ያሌተዛወረ የንብ ቤተሰብ ወዯዚያው ባህሊዊ ቀፎ ሄዯው
ሇመቀሊቀሌ የሚያዯርትጉት ሙከራ በሁሇቱ የንብ ቤተሰብ መካከሌ በሚዯረግ
መነዲዯፍ/መናከስ/ ከፍተኛ ጉዲት ሉዯርስና የንቦች ቁጥር በመመናመኑ በቂ
የማር ምርት የማይመረትበት ሁኔታ ሉፈጠር ይችሊሌ፣
 ከዚህ በኋሊ ነባሩና አዱሱን ቀፎዎች ከ5-7 ኪ/ሜ ማራራቅ፣
 በዚህ ዓይነት በአዱሱ ቀፎ ውስጥ ያለት ንቦች አዱስ ንግስት አሳዴገው
እንዴትፈሇፈሌ ያዯርጋለ፣
 ከአራት ሳምንት በኋሊ አዱሱን ቀፎ ከፍተን ስንመሇከት እንቁሊሌ፣ እጭ፣
ኩብኩባ፣ የአበባ ደቄት…. በማር እንጀራው ሊይ ከታየ የንቡ መንጋ ተዯራጅቷሌ
ማሇት ነው፡
3.4 የሽግግር ቀፎ

64
 የንብ አርቢው ገበሬ ቀፎውን ከቀፎ ማስቀመጫው ሳያንቀሳቅስ እሇታዊ ስራውን
በሚገባ ማከናወን በሚችሌበት ከፍታ ሊይ ሆኖ ከመሬት ቢያንስ 45 ሳ/ሜ ከፍታ
ሉኖረው ይገባሌ፣
 ብዙ ማር የያዘ ቀፎ ሇመሸከም የሚችሌ መሆን አሇበት፡፡ ከታች እግሮችን
በስሚንቶ ማጥበቅ ይህን ችግር ሇመከሊከሌ ይችሊሌ
 የቀፎ ማስቀመጫ እግሮቹ በቀሊለ በምስጥ ከማይጠቃና ከማይበሰብስ እንጨት
ማዴረግ፣
 እንዯ ጉንዲን የመሳሰለት የንብ ጠሊቶች ወዯ ሊይ/ ቀፎው/ ውስጥ እንዲይገቡ
ሇመከሊከሌ የሚያስችሌ ዘዳ ሇመጠቀም አመች መሆን አሇበት፣
 የቀፎው ማስቀመጫ ከአንዴ በሊይ ቀፎ እንዱይዝ እንዯ አሌጋ ወይም
ሇእያንዲንደ ቀፎ ሇብቻ ሉሰራ ይችሊሌ ሇአንደ ቀፎ ብቻ ተዯርጎ ቢሰራ ሥራን
ሇማከናወን አመች ነው፣
 ከሊይ የተጠቀሱት ሁኔታዎች ግንዛቤ ውስጥ በማስገባት በባሊ እንጨቶች ወይም
በሁሇት እንጨቶች በገመዴ በማንጠሌጠሌ መጠቀም ይቻሊሌ፣
 ምንጊዜም የአይነብሌጡ ቀዲዲ ወዯ ጥዋት ፀሏይ ብርሃን አቅጣጫ መሆን
አሇበት፡፡

3.5 ትክክሇኛ የማር መቁረጫ ጊዜን መወሰን

የማር መቁረጫ ጊዜ እንዯ አካባቢው ሁኔታ ይሇያሌ፡፡ በአገራችን ያለ የአበባ
ወቅቶች ግን ከመስከረም አስከ ህዲር እና ከግንቦት እስከ ሰኔ ያለት ወቅቶች
ናቸው፡፡ እነዚህ ሁሇተ ወቅቶች ከመኸርና ከበሌግ ዝናብ በኋሊ ከሚከሰተው የአበባ
ወቅት ጋር የሚያያዙ እንዯመሆኑ የበሌግ ዝናብ በላሇባቸው አካባቢዎች ከግንቦት
እስከ ሰኔ ባሇው ወቅት የእጽዋት አበባ በብቃት ሊይኖርና ማር ሊይመረት ይችሊሌ፡፡
ከዚህ ሇየት ባሇ ሁኔታ በአንዲንዴ አካባቢዎች በየካቲት ወር ማር ሉመረት
ይችሊሌ፡፡
ንብ አርቢዎች ማር ከቀፎው የሚያወጡበት ወይንም የሚቆርጡበት ጊዜ መዴረሱን
ሇማወቅ የሚረዲቸው የሚከተለት ምሌክቶች ናቸው
 ቀፎው ያሇበት አካባቢ ማር ማር ይሸታሌ፣
 ንቦች በጣም ብርቱ ይሆናለ፣

65
  ብዛት ያሊቸው ንቦች ሲወጡና ሲገቡ ይታያለ፣
 ንቦች ሰውን ሆነ እንስሳትን ከቀፎው 20 ሜትር ርቀት ዴረስ በመሄዴ
ይናዯፋለ፡፡ ብዙ ማር ባከማቹ ወቅት የንቦች ዋነኛ ሥራ ጠሊትን
መጠበቅና መከሊከሌ ነው፡፡ ወዯ ቀፎአቸው ሊሇማስቀረብ ይከሊከሊለ፣
 በምሽት ጊዜ ንቦች ከቀፎው ውስጥ በመሆን ወዯውሰጥ አየር እንዱገባ
በክንፋቸው ያርገበግባለ፡፡ በዚህ ዴርጊታቸው በማሩ የሚገኘው የውሃ
መጠን ይቀንሳሌ፣
 ከዚህም በተጨማሪ ፍሬሞችን ወጣ አዴርገን ሰናይ የፍሬሙ እንጨት
በጣም የወፈረ ማሇት አስከ 2.5 ሳ/ሜ የሚሆን ውፍረት ይኖረዋሌ፡፡
የማሩ እንጀራ ቢያንስ ሶስት አራተኛ የሚሆነው በንቦች ሰም ተዲፍኖ
ወይም ታሽጎ ይታያሌ፡፡ በዚህ ወቅት ቅዴመ ዝግጅት በማዴረግ
መቁረጥ ተገቢ ነው፡፡

ዋና ሥራ 6- ዘመናዊ የንብ እርባታ ማካሄድ

ይህ የንብ እርቦታ ከእንጨት፣ ከቀርቅሃ ወይም ከፎም በሚሰራ ሶስትና ከዚያ በሊይ
ተዯራራቢ ሳጥን ያሇው ሲሆን በእያንዲንደ ዴራቢ ውስጥ አስር አስር ባሇ አራት
መዕዘን ተንቀሳቃሽ ፍሬሞችን በመጠቀምና ሇማር ምርት አስፈሊጊ የሆኑ ሌዩ ሌዩ
ነገሮችን በወቅቱ በማዘጋጀት የሚከናወን የእርባታ ዘዳ ነው፡፡

ዝርዝር ሥራ 1፡- የዘመናዊ ቀፎ አሰራርና ቀፎዎችን ከነውስጥ ቁሳቁሳቸው መገጣጠም

1.1 የዘመናዊ ቀፎው የሚሰራበትን ቁሳቁስ መሇየት

ዘመናዊ የንብ ቀፎ ከተሇያዩ ጥሬ ዕቃዎች ሉሰራ ይችሊሌ አይነቱም ሉሇያይ
ይችሊሌ፡፡ በሀገራችን በጥቅም ሊይ እየዋለ ያለት የቀፎ አይነቶች ዘንዯርና
ሇንግስትሮስ የሚባለ ዘመናዊ ቀፎዎች ናቸው፡፡ አነዚህ ዘመናዊ ቀፎዎች
የሚሰሩት፡-
 ከዝግባ
 ከቀረሮ
 ከዋንዛ ወዘተ የጣውሊ እንጨቶች ይሰራለ፡፡ እነዚህ የጣውሊ እንጨቶች
በቀሊለ

66
 የማይበሰብሱና በምሰጥ የማይጠቁ የእንጨት አይነቶች ናቸው፡፡

1.2 የዘመናዊ ቀፎ
ዘመናዊ ቀፎ በተዯራራቢ ሳጥኖች መሌክ የሚዘጋጅ ቀፎ ነው፡፡ አንዴ
ዘመናዊ ከአንዴ በሊይ ተዯራራቢ ሳጥኖች ሉኖሩት ይችሊለ፡፡ እያንዯንደ
ዴራቢም አስር አስር ፍሬሞችን መያዝ የሚችሌ ነው፡፡
የዘመናዊ ቀፎ መሰራት ሳጥን ወይም ተዯራራቢ ሳጥኖች ስፍት መጠን/ እና
በሳጥኑ ውስጥ የሚገኙ ፍሬሞች ብዛትና መጠን ንቦች በተፈጥሮ
የሚፈሌጉትን የመዘዋወሪያ ቦታ ስፋት/ቢስፔስ/ ያገናዘበና መሰረት ያዯረገ
ነው፡፡ በእያንዲንደ ጎን ሇጎን የሚገኝ ፍሬም ሊይ በሚዘጋጀው የማር እንጀራ
መካከሌ ሇንቦች መዘዋወሪያ የሚያስፈሇገው ቦታ በትክክሌ መጠበቅ
ይኖርበታሌ፡፡ ሇዚህም በአንዴ ሳጥን ውስጥ ያለ ፍሬሞች ሲሰሩ እኩሌ የሆነ
የተስተካከሇ መጠን ሉኖራቸውና በቀፎው / በሳጥኑ/ ውስጥም ተስተካክሇው
ሉቀመጡ ሉዯረዯሩ ይገባሌ፡፡

1.3 የዘመናዊ ቀፎ ዝርዝር አሰራር ቅዯም ተከተሌ

የዘመናዊ ቀፎ ከተሇያዩ ቁሳቁሶች ከፎም፣ ከቀርቀሃና ላልች መሰራት
የሚችሌ ቢሆንም በሃገራችን የሚሰራው ዘመናዊ ቀፎ ግን ከተሇያዩ የእንጨት
ጣውሊዎች የሚሰራ ነው፡፡ ዝርዝር አሰራሩም፡-
 የቀፎው የታችኛው የዕጭ መፈሌፈያ ክፍሌ፡- የታችኛው ቀፎ ክፍሌ/ሳጥን
ከዝግባ፣ ኮሶ፣ ቀረሮ ወይም ዋንዛና ልልች ጣውሊዎች ውፍረታቸው 2
ሴ/ሜ እና 50 ሳ/ሜ ርዝመትና በ38 ሳ/ሜ ስፋትና 25.5ሳ/ሜ ከፍታ
በውጭ ሲኖረው በውስጥ ሲሇካ 46 ሳ/ሜ ርዝመት X 34 ስፋት X 23.5
ከፍታ ሆኖ የታችኛው የቀፎ ክፍሌ ርዝመት 50 ሳ/ሜ ስፋትና 2 ሳ/ሜ
ውፍረት ባሇው ጣውሊ ሊይ ይቀመጣሌ፡፡
 ዴራቢ ቀፎ /የማር ማምረቻ/ ክፍሌ፡- ይህ የቀፎ ክፍሌ ማር
የሚመረትበት ሲሆን ፡-
በውጭ ሲሇካ፡- ርዝመት 50 ሳ/ሜ X ስፋት 38 ሳ/ሜ X ከፍታ 25.5
በውስጥ ሲሇካ፡- ርዝመት 46ሳ/ሜ X ስፋት 34 ሳ/ሜ X ከፍታ 23.5

67
  ፍሬም፡- የሰም ተሸካሚ ሽቦዎች የሚወጠሩበት ፍሬም አሰራር
o የሊይኛው አግዲሚ ፍሬም ጣውሊ/ባር/
ርዝመት 47.8ሳ/ሜ X ስፋት 2.5 ሳ/ሜ X ከፍታ 1.5
o የታችኛው አግዲሚ ፍሬም ጣውሊ/ባር/
ርዝመት 42.2 ሳ/ሜ X ስፋት 2.5 ሳ/ሜ X ከፍታ 1.5
o የጎን ፍሬም ቋሚዎች ሁሇቱ እኩሌ ሆነው ከሊይ ወዯታች እስከ
6ሳ/ሜ 3.2 ሳ/ሜ ስፋት እና 1.8 ሳ/ሜ በመፍሇቅ እንዱጠብ
ከተዯረገ በኋሊ 12.1 ሳ/ሜ ያህሌ በ2.5 ሳ/ሜ ስፋት ቁመት
ሲኖርው በአጠቃሊይ /ከሊይ 6ሳ/ሜ + 1.8 ሳ/ሜ + 12.1/ 19.9
ሳ/ሜ ቁመት ይኖረዋሌ፡፡
 የቀፎ ክዲን፡- ውጫዊ ስፋቱ ርዝመር 66ሳ/ሜ X ስፋት53.3 ውፍረት
3ሳ/ሜ ሆኖ ከሥር ርዝመት 50.6 ሳ/ሜ X ስፋት 38.5 ሳ/ሜ X 3 ሳ/ሜ
ውፍረት ያሇው ፍሬም በሚስማር ይሇጠፍበታሌ፡፡

1.4 የፍሬም አሰራርና የሰም መጋገር ቅዯም ተከተሌ

የፍሬም አሰራር
ሇመሰረት/ ሇታችኛው የዕጭ መፈሌፈያ/ ቀፎና ሇዴራቢ የሚሆነው የፍሬም ቁጥር
ተመሳሳይ ሲሆን ZRZR አሰራሩም ተመሳሳይ ነው የቀፎ ፍሬም የሚሰራው ከ2
አግዯሚ ጣውሊዎች
ማሇትም፡- የሊይኛው ጣውሊ 47.8ሳ/ሜ X ስፋት 2.5 ሳ/ሜ X 1.5 ውፍረት
- የታችኛው ጣውሊ 42.2 ሳ/ሜ X ስፋት 2.5 ሳ/ሜ X 1.5 ውፍረት
እና 2 ቋሚ ጣውሊዎች በሁሇቱም ጎኖች የሊይኛውንና የታችኛውን አግዲሚዎች
በማገናኝት አራት ማዕዘን ያሇው ፍሬም ይሰራሌ የነዚህ ቋሚዎች ስፋት፣ ቁመት
እና ውፍረት በስዕለ ሊይ የሚገሇጽ ሲሆን ቁመታቸው 19.9 ስፋት 3.2 ውፍረት 1.5
ከ78 በታች ዯግሞ ስፋቱ 2.5 ሳ/ሜ ይሆናሌ፡፡

68
የሊይኛውና የታችኛው የፍሬም ጣውሊዎች/ አግዯሚዎች በፍሬሙ ሊይ በተወጠሩ
ሽቦዎች የተገኙ ሲሆን በአነዚህ ፍሬሞች ሊይ የሚወጠረው የፍሬም ሽቦ ርዝመት
1.5 ሜትር ነው፡፡ የዚህ ፍሬም ሽቦ ውፍረት 0.44-0.5 ሚ/ሜ ቢሆን ይመረጣሌ፡፡

የሰም አገጋገርና እንጀራ አዘገጃጀት ቅዯም ተከተሌ

ከሽግግርና ባህሊዊ ቀፎ የሚገኘው ሰም ማሇትም ማሩን በመጭመቅ ከሇየን በኋሊ
የሚቀረውን ሰም እንዱሁም ከዘመናዊ ቀፎ ሇማር ማጣራት አይነ በጎ በሹካ
ስንገሌጥ ከተሰባሰበው፣ ካረጁና ትርፍ ከሆኑ የማር እንጀራዎችና ከተሰባበሩ የማር
እንጀራዎች የሚገኘው ሠም ካሰባሰብን በኋሊ ሰሙን ማጣራት ይቻሊሌ፡፡

የማጣራት ሂዯት፡- በተሇያዬ ዘዳ ሰሙን ካሰባሰብን በኋሊ፡-

- የሰም ማቅሇጫ ብረት ዴስት፣ ሳፋ፣ ምዴጃ፣ የማገድ እንጨት፣ ብትን ጆንያና
ውሃ ማዘጋጀት
- በሰፈፍ /በሰሙ/ ውስጥ የሚገኙ ቆሻሻ ነገሮችን በእጅ መሌቀምና ማጽዲት
- የተሇቀመውን ሰም በሳፋ ውስጥ ከ12-24 ሰዓት በውሃ ውስጥ ዘፍዝፎ ማቆየት፣
የሰሙን ቀሇም ጽጌ ብናኝ እንዲያበሊሸው አሟሙቶ ሇማውጣት
- በንጹህ ውሃ እያሇቀሇቁና እያንጠፈጠፉ ሰሙን በማቅሇጫ ብረት ዴስት ውስጥ
መጨመር
- ሰሙ በሚቀሌጥበት ጊዜእንዲይቃጠሌና እሳት አንዲይፈጥር በብረት ዴስት
ውስጥ ትንሽ ውሃ መጨመር
- በምዴጃው ሊይ መጣዴና እሳቱን እየተቆጣጠሩ በዝግታ እንዱቀሌጥ ማዴረግ
- የቀሇጠውን ሰም መቀበያ ላሊ ሳፋ ማዘጋጀትና በውስጡ ላሊ ውሃ መጨመር
- ብትን ጆንያውን ሁሇት ሰዎች እንዱይዙት በማዴረግ የሚጣራው ሰም ውሃ
በያዘው ሳፋ ውስጥ እንዱጠራቀም ማዴረግ
- ጆንያውን በመጠምዘዝ ሰሙ እንዱጨመቅ ማዴረግ
- ሰሙ እንዱረጋ ማዴረግና በማግስቱ ከስር ዘቅጦ የሚገኘውንቆሻሻ ፈቅፍቆ
ማንሳት
- ላሊው በጆንያ ከረጢት በመጠቀምና ሰሙን በከረጢቱ ውስጥ ቋጥሮ ውሃ በያዘ
ብረት ዴስት ውስጥ በማቅሇጥ ሰም ማጣራትም ይቻሊሌ

69
ከዚህ በኋሊ የተጣራውንሰም በመጠኑ በማቅሇጥ የሰም እንጀራ መጋገር ይቻሊሌ

የሰም አገጋገር
- የተጣራውን ሰም በብረት ዴስት በቀስታ ማቅሇጥ ትቂት ውሃ ከሥር መጨመር
- የሰም ማተሚያውን አስተካክል በጠረጴዛ ሊይ ማስቀመጥ
- የሰም ማተሚያውን በኦሞ፣ አሌኮሌ፣ ማርና የውሃ ውህዴ በማጠብ ማሇስሇስ
ከዚህ በኋሊ ክዲኑን በመክዯን የማጽጃውን ውሃ ማንጠፍጠፍ
- በጭሌፋ የቀሇጠውን ሰም በመጨሇፍ በፍጥነት በሰም ማተሚያው ሊይ ሙለ
በሙለ በማዲረስ ማፍሰስና መቀዝቀዝ ሳይጀምር የሰም ማተሚያውን ክዲን
መክዯንና አይነ በጎው በዯንብ እንዱወጣ መጫን
- ከከዯን በኋሊ በሰም ማተሚያው ውጭ ያሇውን ሰም ወዯ ሰም ማጣራቀሚያው
ማፍሰስ /መጨመር/
- ሌክ ሰሙ መቀዝቀዝ ሲጀምር ዙሪያውን በክዲኑ ዙሪያ በቢሊዋ መቀረጥ /የሰም
እንጀራው በተወጠረው ሽቦ ሊይ ሲያርፍ ከፍሬሙ የውስጥ ትንሽ ማነስ አሇበት
ሇንቦች ማዛወሪያ ቦታ ሇማግኘት/
- ክዲኑን ቀስ አዴርጏ መክፈትና የተጋገረውን የሰም እንጀራ ቀስ አዴርጏ
ከመጋገሪያው ማሇያየትና በተዘጋጀሇት ማስቀመጫ እንዲይሰባበር ማስቀመጥ
- ከዚህ ቀጥልም አሁንም በኦሞ ውህዴ በማጽዲት የቀሇጠውን ሰም በመጨሇፍ
መጋገርና መክዯን የተረፈውን ሰም ቀዝቃዛ ውሃ በማፋሰስ በዚህ ሁኔታ መቀጠሌ
በዚህ አሠራር የተጋገረውን የሰም እንጀራ በፍሬም ሊይ ከተወጠረው የፍሬም ሽቦ
ጋር በመዯረብ በኤላክትሪክ የሚሠራ ትራንስፎርመር፣ኢምቤዯር፣ በጋሇ ቢሊዋ
ወይም ማጭዴ በመጠቀም ሽቦውን በማጋሌ በማር እንጀራው /በሰም እንጀራው
ውስጥ እንዱቀበር በማዴረግ በፍሬሙ ሊይ ተያይዞ እንዱቆም ማዴረግ፡፡

2.5 የተንቀሳቃሽ ፍሬም ጠቀሜታ

- ንቦች በቀፎው ውስጥ የሚከናወኑትን ማናቸውም ሥራ እና የሚከተሇውን ችግር
በብሌሃት ሇመቆጣጠር ያስችሊሌ
o ዕጭ መኖሩን
o የበሰሇ ማር መኖሩን

70
 o የዕናት ንብ የምትፈሇፈሌ መሆኗንና አሇመሆኗን
- ማሩ ከተጣራ በኋሊ መሌሶ የሰም እንጀራውን በንቦች ቀፎ ውስጥ በማስገባት
ሥራቸውን ሇንቦች ያፋጥንሊቸዋሌ፡፡
- ንቦችን ሇመክፈሌ /ሇማባዛት/ አመች ነው/ ዕጭ የያዘውን ፍሬም ሇማቀያየር

2.6 በፍሬሞች መካከሌ ያሇውንየንቦች መተሊሇፊያ ቦታ /ቢስፔስ/

የዘመናዊ ቀፎ መሠረት ሣጥን ወይም ተዯራራቢ ሳጥኖች ስፋት /መጠን/ እና

በሣጥኑ ውስጥ የሚገኙ ፍሬሞች ብዛትና መጠን ንቦች በተፈጥሮ የሚፈሌጉትን
የመዘዋወሪያ ቦታ /ቢስፔስ/ ያገናዘበና መሠረት ያዯረገ ነው፡፡ በእያንዲንደ ጏን
ሇጏን የሚገኝ ፍሬም ሊይ የሚዘጋጀው የማር እንጀራ መካከሌ ሇንቦች መዘዋወሪያ
የሚያስፈሌገው ቦታ በትክክሌ መጠበቅ ይኖርበታሌ፡፡ ሇዚህም በአንዴ ሳጥን ውስጥ
ያለ ፍሬሞች ሲሰሩ እኩሌ የሆነ የተስተካከሇ መጠን ሉኖራቸውና በቀፎው /በሳጥነ
ውስጥም ተስተካክሇው ሉቀመጡ /ሉዯረዯሩ/ ይገባሌ፡፡

2.7 የዘመናዊ ቀፎን ፍሬሞች ሲሰሩ ከብክሇት ሇመጠበቅ መወሰዴ ያሇባቸው

እርምጃዎች
መርዝነት ያሊቸው ኬሚካልች በተሇያዩ ጊዜ ንቦችንና ቀፎውን ቀፎው የተሰራበትን
ቁሳቁስ በመበከሌ ጉዲት ሉያዯርሱ ይችሊለ ሇዚህም መወሰዴ ያሇባቸው ጥንቃቄዎች
- ሇዘመናዊ ቀፎ የምንጠቀምበት ጣውሊ ከኬሚካሌ የፀዲ መሆኑን ማረጋገጥ
- ቀፎው ከተሰራ በኋሊ የምናስቀምጥበት ቦታም ከኬሚካሌ የፀዲ እንዱሆን
መጠንቀቅ
- ሇተባይ መከሊከያ የምንጠቀማቸው ኬሚካልች ቀፎውንና የውስጥ ፍሬሞችን
እንዲይ በክለት መጠንቀቅ
- ማር በምናጣራበት ወቅት ፍሬሞች የማር እንጀራውን እንዯተሸከሙ አጣርተን
ወዯ ቀፎው እስክንመሌስ ባሇው ጊዜ ብክሇት እንዲይኖር ጥንቃቄ ያስፈሌጋሌ፡፡

71
 2.8 የቀፎ ማስቀመጫ አዘገጃጀት
የቀፎ ማስቀመጫ በጋጣ ውስጥ ወይም ጋጣ ከላሊ ውጭ ሉሠራ ይችሊሌ፡፡ ቀፎን
በዛፍ ባሇ ሊይ በመስቀሌ ወይም በገመዴ በማንጠሌጠሌ ማስቀመጥ ይቻሊሌ፡፡ ይህ
ዓይነቱ አጠቃቀም ሇሥራ አመቺ አይዯሇም፡፡ ሇሠራ አመቺ የሆነ የቀፎ
ማስቀመጫ ሲሠራ የሚከተሇውን ማሟሊት ይኖርበታሌ፡-
- የንብ አርቢው ገበሬ ቁመት ቀፎውን ከቀፎ ማስቀመጫው ሳያንቀሳቅስ ዕሇታዊ
ሥራውን በሚገባ ማከናወን በሚችሌበት ከፍታ ሊይ ሆኖ ከመሬት ቢያንስ 45
ሳ.ሜ ከፍታ ሉኖረው ይገባሌ
- ብዙ ማር የህየዘ ወይም ተዯራቢ ያሊቸውን ቀፎዎች ሇመሸከም የሚችሌ ጠንካራ
መሆን አሇበት፡፡ ከተቻሇ እግሮቹን በሲሚንቶ ማጥበቅ ይህን ችግር ሇመከሊከሌ
ያግዛሌ
- የቀፎ ማስቀመጫ እግሮች በቀሊለ በምስጥ ከማይጠቃና ከማይበሰብስ እንጨት
ማዴረግ
- እንዯ ጉንዲን የመሳሰለትን የንብ ጠሊቶች ወዯ ቀፎ ውስጥ እንዲይገቡ
ሇመከሊከሌ የሚያስችሇ ዘዳ ሇመጠቀም አመቺ መሆን አሇበት፡፡ ሇምሳላ፡-
የተቃጠሇ ዘይት፣ ግራሶ ሌሙጥ ቆርቆሮ አግሮቹ ሊይ ማሰር
- የቀፎ ማስቀመጫ ከአንዴ በሊይ ቀፎ እንዱይዝ እንዯ አሌጋ ወይም ሇአያንዯንደ
ቀፎ ሇብቻ ሉሠራ ይችሊሌ፡፡ ሇአንዴ ቀፎ አንዴ የቀፎ ማስቀመጫ ተዯርጏ
ቢሠራ ሥራን ሇማከናወን አመቺ ነው
- ከሊይ የተጠቀሱትን ሁኔታዎች ግንዛቤ ውስጥ በማስገባት በባሊ አንጨት ወይም
በሁሇት አንጨቶች በገመዴ በማንጠሌጠሌ መጠቀም ይቻሊሌ

2.9 የንብ ጋጣ /መጠሇያ/ አሠራር

ንቦች ከዝናብና ከሀይሇኛ ፀሏይ ሇመከሊከሌና የቅርብ ክትትሌ በማዴረግ ንቦችን
ከሚተናኮለ ጠሊቶች ሇመከሊከሌና ሇንቦች የተሻሇ እንክብካቤና አያያዝ ሇማዴረግ
የሚሠራ መጠሇያ ጋጣ ይባሊሌ

የንብ ጋጣ መጠን እንዯ ቀፎው ብዛት ሉወሰን ይችሊሌ ወይም ቀፎውን ሇየብቻው
ሇማስቀመጥ በሚያመች መሌኩ ሉሠራ ይችሊሌ፡፡

72
እንዯ አካባቢው ሁኔታ በአካባቢው በሚገኝ ቁሳቁሶች ከእንጨትና ከሣር /ቆሮቆሮ/
ወይም ከዴንጋይና አፈር ሉሠራ ይችሊሌ፡፡ በሞቃታማ አካባቢ ዙሪያውን ግዴግዲ
የላሇው ሆኖ ዲስ ወይም አሞራ ክንፍ ጣሪያ ያሇው መጠሇያ ሉሆን ይችሊሌ፡፡
ብርዴ ቅዝቃዜና ውርጭ በሆነ አካባቢ ሙቀት ሇማስገኘት ሲባሌ ሇንቦች መውጫና
መግቢያ ቀዲዲ በማስቀረት ግዴግዲውና ጣሪያው ሉሸፈን ይችሊሌ፡፡ በጋጣው ውስጥ
የቀፎ ማስቀመጫ ይሠራሌ፡፡

2.10 የታችኛው ወይም የመሠረቱን ቀፎ /የዕጭ መፈሌፈያ/ የቀፎ ክፍሌ

አገጣጠም
የታችኛውን የዕጭ መፈሌፈያ የቀፎ ክፍሇ ተስተካክል በተዘጋጀበት የቀፎ
ማስቀመጫ ቦታ በማስቀመጥ አይነብሌጡ ወዯ ጥኋት የፀሀይ ጮራ አቅጣጫ ሆኖ
እንዱቀመጥና 10 ፍሬሞችን ከዯረዯርን በኋሊ ክዲን ወይም ዴራቢ ከመጨመራችን
በፊት የዕናት ንብ መከሊከያውን አስተካክል መግጠም ወይም ማስቀመጥ
ያስፈሌጋሌ፡፡

2.11 የዘመናዊ ቀፎ ሳጥን መዯረብ

በዘመናዊ የንብ ቀፎ የምንዯርበው ንቦች ቦታ እየጠበባቸው ከሄደ ከፊሌ እውዯት
እንዲያዯርጉ ሇመከሊከሌ ተጨማሪ ቦታ እንዱያገኙ በማዴረግ የንብ ቤተሰቡን ብዛት
ሇማጠናከሪያና ጥሩ ምርት ሇማግኘት ነው፡፡

ንብ ሇተዛወረበት ዘመናዊ ቀፎ አንዯኛ ዴራቢ ማሇትም ሁሇተኛ ሳጥን መዯረብ

የሚያስፈሌግ መሆን አሇመሆኑን በሚከተለት ሁኔታዎች ሇማረጋገጥ ይቻሊሌ፡፡

ንቦች በብዛት ከቀፎው ውጭ ሲታዩ፣ ቀፎው ተከፍቶ በሚታይበት ጊዜ የቦታ

መጣበብ መኖሩ ሲረጋገጥ፣ ከአስሩ ፍሬሞች ውስጥ ቢያንስ አምስቱ በዕጭ ወይም
በኮብኩባ ተሞሌተው ሲገኙና ሠራተኛ ንቦች የንግስቲቱን ቤት ሰርተው ሲገኙ
የመጀመሪያው ማሇትም አንዯኛው ተዯራቢ የቀፎ ሳጥን እንዱዯረብ ይዯረጋሌ፡፡

73
- ሳጥን /ቀፎ/ ሇመዯረብ በቅዴሚያ ሇአስሩም ፍሬሞች ሰም አትሞ ማዘጋጀት፣
ቢቻሌ ሁሇት ካሌተቻሇ አንዴ ረዲት ሰው እንዱኖር ማዴረግ፣ ሇሠራተኞች
ሙለ ትጥቅና የጭስ ማጨሻ፣ የቀፎ መክፈቻ፣ ብሩሽ ወይም ሙሪያ ማዘጋጀት
ያስፈሌጋሌ
- የሳጥን አዯራረብ ዘዳ በሁሇት ተከፍል ሉታይ የሚችሌ ሲሆን፡-
o አንዯኛው ዘዳ ፍሬም ሳይሇወጥ የሚከናወን ሲሆን
o ላሊው ፍሬም በመሇወጥ የሚከወን የአዯራረብ ዘዳ ነው በዚህ ዘዳ
መሠረት ፍሬም ሳይሇወጥ ሳጥን ሇመዯረብ የመጀመሪያውን የቀፎ ሳጥን
በመክፈት የተዘጋጀውን ተዯራቢ ሳጥን ከሊይ በማስቀመጥና ከዴኖ
በመተው ይከናወናሌ፡፡ ፍሬም በመሇወጥ ሳጥን መዯረብ ካስፈሇገ ዯግሞ
- በቅዴሚያ 10 የታተሙ ፍሬሞች የያዘውን ተዯራቢ ሳጥን ንቦች ከሚገኙበት
ቀፎ አጠገብ ማስቀመጥ
- ንብ በያዘው ሳጥን ዓይነብሌጥ በኩሌ ጭስ ማጨስ
- ከሁሇት ዯቂቃ በኋሊም ንቦችን የያዘውን ሳጥን ክዲን ቀስ በቀስ መክፈት
- 5 ወይም 6 ዕጭና ኩብኩባ የያዙ ፍሬሞችን በጥንቃቄና በየተራ በማውጣት
ንቦች ወዯ ነበሩበት ቀፎ ሳጥን በሙሪ ወይም በቡርሽ መመሇስና አምስት ባድ
ፍሬሞች ከተዯራቢው ሳጥን በማንሳት ዕጭና ኩብኩባ በያዙት ፍሬሞች
መተካት፡፡ እንዱሁም ከተዯራቢ ቀፎ የተነሱትን ባድ ፍሬሞች ንብ በያዘው
ሳጥን ውስጥ ተክቶ በማስቀመጥና ተዯራቢውን ሳጥን በነበረው ሳጥን ሊይ
አስተካክል በመዯረብ ከዴኖመተው፡፡
- የመጀመሪያው ዴራቢ ማሇትም ሁሇተኛው ሳጥን ከተዯረበ በኋሊ የንቦች ቁጥር
ሇመጨመርና ላሊ ዴራቢ የሚያስፈሌግበት ሁኔታ እስከሚፈጠር ከ15-20 ቀናት
ሉወስዴ ይችሊሌ፡፡ ሁሇተኛው ተዯራቢ /ሦስትኛውን ሳጥን/ ሇመጨመር
አስፈሊጊ የሚሆነው
o ሁለም ፍሬሞች በእንቁሊሌ፣ በዕጭ፣ በኩብኩባ፣ በአበባ ደቄትና በማር
ሲሞለ
o የንቦች መብዛትና የቀፎው መጥበብ ሲከሰት
o ሠራተኛንቦች በንግስቲቱ ቤት ሰርተው ሲገኙ ነው

74
ይሁን እንጅ ወቅቱ የአበባ ወቅት ካሌሆነ በስተቀር ሁሇተኛ ተዯራቢ ወይም
ሦስተኛው ሳጥን አስፈሊጊ ሊይሆን ስሇሚችሌ በቅዴሚያ በጥንቃቄ መታየት
ይኖርበታሌ፡፡

ሁሇተኛው ዴራቢ ሇመዯረብ በቅዴሚያ አስር ፍሬም የታተመ ሰም፣ የእናት ንብ

መከሊከያ ሽቦ፣ ቢቻሌ ሁሇት ስራውን የሚረደ ሰዎች፣ የሠራተኞች ሙለ ትጥቅ፣
ጭስ ማጨሻ ብሩሽ /ሙሪይ መጥረጊያ/፣ መሮ /ክዲኑን ፍሬሙን ሇማሊቀቅ/፣ ውሃ
ከነመርጫው ዝግጅት ይዯረጋሌ፡፡ በመቀጠሌም፡-
- ሁሇተኛውን ተዯራቢ ንብ በያዙት ሁሇት ሳጥኖች አጠገብ ማስቀመጥ
- በዓይነ ብሌጡ በኩሌ ጭስ ማጨስ
- ከሁሇት ዯቂቃ በኋሊ ንቦችን የያዘውን ቀፎ ክዲን መክፈት
- ንቦች በሊይ በኩሌ እንዲይወጡ በጢስ መከሊከሌ
- አንዯኛውን ዴራቢ /ሁሇተኛውን ሳጥን/ አንስቶ ከመጀመሪያው ሳጥን ጎን
ማስቀመጥ
- ከመጀመሪያው ሳጥን ውስጥ ያዯገ ማሇትም ዴፍን ዕጭ የያዘውን ፍሬም
በማውጣት በሦስተኛው ሳጥን ውስጥ ማስቀመጥና በወጡት ፍሬሞች ምትክ
ከሶስተኛው ሳጥን ባድ ፍሬሞች ማስገባት
- ሁሇተኛው ሳጥን መሌሶ ቀዯም ሲሌ በነበረበት ሁኔታ በመጀመሪያው ሳጥን ሊይ
ዯርቦ ማስቀመጥ
- በዚህ በሁሇተኛ ሳጥንም ያዯገ ወይም የተዲፈነዕጭ የያዘውን ፍሬሞች መርጦ
በማውጣትና በሶስተኛው ሳጥን ውስጥ በማስቀመጥ በምትኩ ባድ ፍሬሞችን
ከሦስተኛው ሳጥን አውጥቶ ከሁሇተኛው ሳጥን ውስጥ ማስቀመጥ
በዚህ መሠረት የሦስተኛው ሳጥን ከአንዯኛውና ከሁሇተኛው ሳጥኖች በተወሰደ
ዴፍን ዕጭ የያዙ ፍሬሞች ቢሞሊ የሚመረጥ ቢሆንም ካሌተቻሇ ግን በጎዯለት
ፍሬሞች ምትክ አዱስ ፍሬሞችና በዲር በዲር በማስገባት እንዱሞሊ ይዯረጋሌ፡፡
- በዚህ አሰራር ሂዯት እናት ንቧ ከሠራተኛ ንቦች ጋር ወይም ከዕጩ ጋር ወዯ
ሁሇተኛው ሳጥን አንዯትገባ ጥነቃቄ ሇማዴረግ እንዱቻሌ በቅዴሚያ ንቦችን
ከዕጩ ሊይ በቡርሽ ወዯየነበሩበት ቀፎ መመሇስ ያስፈሌጋሌ፡፡

75
- ከዚህ በኋሊ በመሠረት ሳጥን ሊይ የእናት ንብ መከሊከያ ሽቦ በማስቀመጥ
ሁሇተኛውና ሦስተኛው ሳጥን ሥር በአንዯኛው ዴራቢ ሥር ይቀመጥና በሁሇቱ
ዴራቢወች የተጣራ ማር ማምረት ይቻሊሌ፡፡

2.12 የዴራቢ ቅነሳ

- በዴርቅ ወቅት የአበባ ዕፅዋቶች በማይኖሩበት ወቅት ሇንቦች የሚሆን ተጨማሪ
ምግብ በማዘጋጀት መመገብና ዴራቢ የቀፎ ሳጥን መቀነስና የእናት ንብ ማገጃ
ማውጣት ያስፈሌጋሌ
- ዴራቢውን ሇማንሳት ሇመዯረብ የሚያስፈሌገውን ያህሌ ብዙ ጊዜ ሊይወስዴ
ይችሊሌ፡፡ ምክንያቱም ከሊይ ከፍተን በምናይበት ጊዜ ንቦች ንግስቷ
ወዯምትገኝበት ወዯታችኛው መሠረት ቀፎ ስሇሚወርደ አስፈሊጊ ከሆነ
በሥርዓት ከከፈትን በኋሊ መጠነኛ ጭስ ከሊይ በማጨስ ንቦች ወዯታች ሲሸሹ
ዴራቢውን ጭስ ከሊይ በማጨስ ንቦች ወዯታች ሲሸሹ ዴራቢውን ማንሳትና
የተሻሇ ማር ያሇው የሰም እንጀራ ካሇ ከታችኛው ፍሬም በማውጣት ካየን በኋሊ
የላሊው ወይም በማር ይዘቱ የሚያንስ ፍሬም ካገኘን በመተካት ካጠናቀቅን
በኋሊ በጥንቃቄ ክዲኑን በመክዯን የዴራቢውን ማንሳት ሥራን ሌናከናውን
እንችሊሇን፡፡

2.13 የእናት ንብ መከሊከያ አቀማመጥ

ምንጊዜም የእናት ንብ መከሊከያ በመሠረት ቀፎና በመጀመሪያው ዴራቢ መሏሌ
ሲሆን መቀመጥ ያሇበት ንቡ እንዱጠናክር /እንዱበዛ/ የምንፈሌግ ከሆነ በ2ኛውና
በሦስተኛው ዴራቢ መሀሌ ማዴረግ ወይም ከነጭራሹ የእናት ንብ መገኛውን ሌናነሳ
እንችሊሇን፡፡ የተጣራ ማር ሇማምረት ግን በመሠረት ቀፎውና በአንዯኛው ዴራቢ
ማዴረግ ይመረጣሌ፡፡

2.14 የሰም እንጀራ አዘገጃጀትና በፍሬም ሽቦ ሊይ ማያያዝ

ሰም ሇማተም፡ ሰም ማተሚያ፣ ንፁህ /የተጣራ/ ሰም፣ ብረት ዴስት ጭሌፋ፣ ውሃ፣
የውሃ መያዣ ዕቃዎች፣ ጠረጴዛ፣፣ አሌኮሌ፣ የደቄት ሳሙና ማር ከተገኘ የማግድ
እንጨት ያስፈሌጋሌ፡፡

76
አሌኮሌ፣ ኦሞና ማር /ከተገኘ/ ከውሃ ጋር በማቀሊቀሌ /በማዋሃዴ/ የምናዘጋጀው
ፈሳሽ የሰም ማተሚያውን ሇማቀዝቀዝ፣ የምናትመው ሰም ከማተሚያው ሊይ በቀሊለ
እንዱሊቀቅናበሰም እንጀራው ንቦችን የሚስብ ጥሩ ሽታ /ማዕዛ/ እንዱኖረው
ይረዲሌ፡፡ በዚህ መሠረት የተዘጋጀውን የሰም እንጀራ ንቦች ተቀበሇውት
ሥራዎችን ቶል እንዱጀምሩ ይረዲሌ፡፡
ውህደን ሇማዘጋጀት፡-
- አንዴ ሉትር ውሃ
- ከ10-15 ሲ.ሲ አሌኮሌ
- ከ20-25 ግራም ኦሞ እና
- 20 ግራም በማር /ከተገኘ/ ከአንዴ ሊይ በማቀሊቀሌ እና አረፋ እስኪወጣ ዴረስ
በመበጥበጥ ማዘጋጀት ይቻሊሌ፡፡ ወይም አንዴ ሾርባ ማንኪያ ኦሞ፣ አሌኮሌና
ማር በሁሇት ሉትር በመበጥበጥ ማዘጋጀት ይቻሊሌ፡፡
ከዚህ በኋሊ የሰም እንጀራውን በሚከተሇው ቅዯም ተከተሌ ማተምና ማዘጋጀት
ይቻሊሌ፡-
1. ንፁህ ሰምና ትንሽ ውሃ በብረት ዴስት ውስጥ ጨምሮ በእሳት ሊይ ጥድ
ማቀሇጥ
2. አሌኮሌ፣ ኦሞና ማር ከውሃ ጋር በማቀሊቀሌ ማሇስሇሻ ፈሳሽ ማዘጋጀት
3. የማከናወኛ ጠረጴዛ ማዘጋጀት
4. የሰም ማተሚያውን ማፅዲትና አስተካክል በጠረጴዛው ሊይ ማስቀመጥ
5. የማተሚያውን ክዯን በመክፈት የተዘጋጀውን ማሇስሇሻ ውህዴ በጆግ ቀዴቶ
ማተሚያው ሊይ ማፍሰስና መሌሶ በመከዯን ውህደን ወዯ ዕቃው
በማንጠፍጠፍ መመሇስ
6. ሰሙ ከቀሇጠ በኋሊ በመጨሇፍ በሚያመች ቦታ ሊይ ብረት ዴስቱን ጋዯሌ
አዴርጎ ማስቀመጥ
7. የሰም ማተሚያውን ክዲን ግማሽ ከፍቶ በአንዴ እጅ በመያዝ በላሊኛው እጅ
ዯግሞ የቀሇጠውን ሰም ከብረት ዴስቱ በጭሌፋ በመውሰዴ በማተሚያው
ውስጥ በመጨመር ሙለ በሙለ በማዲረስ ማፍሰስ /የሰም እንጀራ ማስፋት/
መጋገር/

77
 8. ወዱያውኑ የሰም ማተሚያውን መክዯንና ሰሙ የአይነ በጎ ቅርፅ እንዱያወጣ
ክዲኑን መጫንና በማተሚያው ጠርዝ ሊይ ተርፎ የሚታየውን የቀሇጠ ሰም
እንዲይባክን ወዯ ማቅሇጫው ብረት ዴስት መመሇስ
9. የሰም ማተሚያው እያጋሇ ከሄዯ ከተዘጋጀው ውህዴ ማተሚያው ሊይ
በመጨመር እናውህደን ወዯ ዕቃው በመመሇስ ማተሚያውን ማቀዝቀዝ
10. የሰም ማተሚያውን ክዲን ቀስ ብል በመክፈት የታተመውን የሰም እንጀራ
ከማተሚያው ማሊቀቅ አሌሊቀቅ ካሇ በስንጥር ማሊቀቅ፡፡ በብረት ነክ
ማተሚያውን መንካት የማተሚያውን ቅርፅ ስሇሚያበሊሽ መጠቀም
አያስፈሇግም፡፡ ሇእያንዲንደ ሰም እንጀራ ውህዴ መጠቀም ያስፈሌጋሌ፡፡
የሰም እንጀራ ከፍሬምና ሽቦው ጋር ማያያዝ
1. የፍሬም ሽቦ በፍሬሞች ሊይ በሚገባ መወጠር
2. የሰም እንጀራውን ከፍርሞች ትንሽ አነስ አዴርጎ በቢሊዋ መቁረጥ
3. ተስተካክል የተቆረጠውን የሰም እንጀራ በፍሬም ሽቦው ሊይ ማስቀመጥ፡፡
ስናስቀመጥ ከፍሬሙ ሁሇት ጏኖችና ከታች በኩሌ በፍሬሙ እንጨትና
በሰሙ እንጀራ መካከሌ ንቦችን ሉያሳሌፍ የሚችሌ ትንሽ ክፍተት ቦታ
እንዱኖር በማዴረግ የሰም እንጀራው ተስተካክል ቢቆረጥና ቢቀመጥ ሇንቦች
ሥራ ምቹ ሁኔታን ይፈጥራሌ
4. ከዚህ በኋሊ በማያያዣ /ኢምቤዯር/ ወይም በጋሇ ብረት /ቢሊዋ/ በመጠቀም
ሽቦውን የሰም እንጀራው በተገኘበት ቦታ ሊይ በመተኮስ የፍሬም ሽቦውንና
የሰም እንጀራው እንዱያያዙ ማዴረግ ይቻሊሌ፡፡ ትራንስፎርመርና የመኪና
ባትሪ የምንጠቀምበት ከሆነ ዯግሞ በሁሇቱ ዲርና ዲር ያለ የፍሬም ሽቦ
ጫፎች ሊይ ከትራንስፎርመሩ ወይም ከመኪና ባትሪው የሚወጡ ሁሇት
የኤላክትሪክ ሽቦዎች በማገናኘት ሽቦው ሲግሌ ሰሙ ውስጥ እንዱቀበር
በማዴረግ ማያያዝ ይቻሊሌ፡፡ በሁሇቱም መንገዴ በምንሰራበት ጊዜ ሽቦው
ግል የሰም እንጀራውን እንዲይቆርጠው ወይም ሳይግሌ ቀርቶ ሳይቀበር
እንዲይቀር ሽቦው መሀሌ ሊይ እንዯተዲፈነ ወዱያውኑ ሙቀት መስጠቱን
በማቋረጥ ጥሩ ሆኖ እንዱያያዝ ማዴረግ ይቻሊሌ፡፡ ከዚህ በኋሊ በዚህ ሁኔታ
የተዘጋጀውን ፍሬም ወዯ ቀፎ በአግባቡ እንዲይሰበር አዴርጎ ማስገባት፡፡

78
ዝርዝር ሥራ 2፡ ንብ ¥_mDÂ ወደ ዘመናዊ ቀፎ ማዛወር
ንቦች ከሚኖሩበት ቦታ ሇቀው ወዯ ላሊ ቦታ ሲሄደ እውዯት ይባሊሌ፡፡ ይህ
እውዯትም በሁሇት ይከፈሊሌ፡፡
1. ንቦች በከፊሌ ተከፍሇው ሲሄደ ከፊሌ እውዯት
2. ጠቅሊሊ ንቦች ቀፎውን ጥሇው ሲሄደ ጠቅሊሊ እውዯት ይባሊሌ
እነዚህ በሁሇቱም ምክንያቶች የሚሄደ ንቦች ሇማጥመጃ በተዘጋጀው ቀፎ ይገባለ
ወይም ዛፍ ሊይ ወይም ላሊ መጠጊያ በመፈሇግ ሰፍረው ይገኛለ፡፡ እነዚህን ንቦች
በማጥመዴ ወይም በመያዝ ወዯ ዘመናዊ ቀፎ የማሸጋገር ሥራ በአዯን የተያዙ የንብ
መንጋዎችን ወዯ ዘመናዊ ቀፎ ማሸጋገር ይባሊሌ፡፡
2.1 ንቦችን ከማዛወራቸን በፊት መወሰዴ ያሇባቸው ጥንቃቄዎች
- የዘመናዊ ቀፎውን ማስቀመጫ ቦታ ማዘጋጀት
- ቀፎውን በሚገባ ማፅዲትና ቢቻሌ ንብች በሚወደት ጭስ ማጠን
- በቀፎ ውስጥ ያለትን ንቦች ወይም በአዯን የተያዙትን ንቦች የያዝንበትን ዕቃ
ንቦች ወዯ ሚዛወሩበት ቀፎ መውሰዴ
2.2 የቦታ መረጣና ሌየታ ማካሄዴ፡- ቀፎው የሚቀመጥበትን ቦታ መምረጥና
አስፈሊጊውን ቅዯመ ዝግጅት ማዴረግ፡፡ ይህ በዋና ሥራ 1 በዝርዝር
ሥራ ሁሇት ሊይ በዝርዝር ተገሌጿሌ፡፡
2.3 የንብ መንጋውን ጥንካሬና ዕዴሜ መገምገም፡- ከማዛወራችን በፊት የንብ
መንጋው ባለት የአውራና የሠራተኛ ንቦች ብዛት በመገምገም
የምናዛውርበትን የቀፎ ሁኔታና ማዴረግ ሇሚገባን እንክብካቤ /ተጨማሪ
ምግብ/ ይረዲናሌ፡፡
2.4 የማዛወሪያ ቁሳቁሶችን ማዘጋጀት፡- በአጠቃሊይ የሚያስፈሌጉ አንዯ
ሰላን ምንጣፍ ወይም ሸራ፣ የውሃ መርጫ፣ ማጨሻ፣ የንግስት መያዣ
ከሙለ ትጥቅ ጋር ማዘጋጀት
2.5 የዘመናዊ ቀፎውን አይነብሌጥና የታችኛውን የቀፎ ክፍሌ ማጥናት፡ -
አይነብሌጡን ወዯ ሚዛወርበት ቀፎ በማዛወር የዘመናዊ ቀፎውን
በምንጣፍ ጫፍ ማስቀመጥ እና የመሠረት ቀፎው በትክክሌ በፍሬም
የተሞሊ መሆኑንና ሇንቦች በቂ መሆኑን ማየትና አይነ ብሌጡ በትክክሌ
መከፈቱን መገምገም፡፡

79
 2.6 የጭስ አጠቃቀም፡- ንብ የያዘውን ባህሊዊ ቀፎ ቀስ አዴርጎ በታችኛው
የምንጣፍ ጫፍ ከዘመናዊው ቀፎ አይነብሌጥ ፊት ሇፊት በመሆን
የባህሊዊ ቀፎውን በሰፊው በኩሌ ቀስ አዴርጎ ጭስ ማጨስ
2.7 እያንዲንደ የማር እንጀራ በጥንቃቄ ማውጣት፡ - በባህሊዊ ቀፎ ሰፊ አፍ
በኩሌ ጭስ በማስገባትና ንቦች ወዯ ዘመናዊው ቀፎ ሲሸሹ የማር
እንጀራውን በቢሊዋ በመቁረጥ ማውጣት የማር እንጀራውን በምናወጣበት
ጊዜ ንግስቷ አብራ እንዲትወጣ በቡርሽ ወይም በሙሪ መጥረግ
ያስፈሌጋሌ
2.8 የሚዛወረውን ቀፎ ምቹ አዴርጎ ማዘጋጀት፡- ሁሇቱን ንብ የያዘውን
ባህሊዊ ቀፎና የሚዛወርበትን ዘመናዊ ቀፎዎች በተዘጋጀው ምንጣፍ
ወይም ሸራ ሊይ አይነብሌጣቸውን ትይዩ በማዴረግ ሁሇቱንም በሁሇቱ
የምንጣፍ ጫፍ አዴርጎ ሇማዛወር ማዘጋጀት
2.9 የእናት ንቧ እንዲትጎዲ ጥንቃቄ ማዴረግ፡ - ጭስ በማጨስ ንቦች ከባህሊዊ
ቀፎው ወዯ ዘመናዊው እንዱሄደ በማዴረግ በባህሊዊ ቀፎው ውስጥ
የሚኖረውን የማር እንጀራ ቆርጠን ካወጣን በኋሊ የባህሊዊ ቀፎውን
ምንጣፍ ሊይ በአፋ በኩሌ በማራገፍ ንግስቷን ከመፈሇግ ንግስቷን ስናይ
ጓንት በማውሇቅ በጣታችን ዯረቷን በመያዝ በንግስት መያዣ ማስገባትና
ዘመናዊ ቀፎው ውስጥ ማስቀመጥ
2.10 ንግስቷን ወዯ ዘመናዊ ቀፎ ካስገባን በኋሊ ንቦቸ እንዲይወጡ ክትትሌ
ማዴረግና ንቦች የአበበባ ደቄት ማስገባት ከጀመሩ ንግስቷን ከእናት ንብ
ማስቀመጫው ማውጣት ይቻሊሌ፡፡
- በአጠቃሊይ በማጥመጃ ቀፎ ወይም ሰፍረው የተገኙ ንቦችን የማዛወር ሥራ
ከባህሊዊ ቀፎ ወዯ ሽግግር ወይም ዘመናዊ ቀፎ'የማዛወር ሥራ ጋር
ተመሳሳይነት ያሇው እንዯሆነና ይኸም በንብ ማዛወር ሥርዓት ሊይ
ተዘርዝሯሌ፡፡

ዝርዝር ሥራ 3፡- የቀፎ ቅኝት፣ ድራቢ መጨመርና መቀነስ

80
የቀፎ ቅኝት፡- ንቦችን ከነባር ቀፏቸው ወይም በማጥመዴ የተያዙትን ወዯ አዱስ
ቀፎ ካሸጋገርን በኋሊ በየጊዜው ክትትሌ እና የቀፎ ግምገመ በማዴረግ /የወስጥና
የውጭ ቅኝት/ አስፈፊሊጊው አርምጃ መውሰዴ ያስፈሌጋሌ፡፡
የውጭ ቅኝት
- በየቀኑ ጠኋትና ማታ ውጫዊውን የቀፎ ክፍሌ በመመሌከት የንቦችን ጥንካሬና
እንቅስቃሴ ማወቅ በንቦች መግቢያና መውጫ እንቅፋቶች ካለ ማስወገዴ፣ የሞቱ
ንቦች ከታዩ ምክንያቱን ማጥናት ያስፈሌጋሌ፡፡ ይህንን ሥራ በምናከናውንበት
ጊዜ በንቦች እንዲንነዯፍ በንቦች መውጫና መግቢያ በኩሌ አሇመቆም፣
እንቅስቃሴያችንን በቀስታ ማዴረግ፣ ሱፍነት ያሊቸውን ሌብሶች አሇመሌበስ፣
ንቦችን የሚያስቆጣ ሽታ ያሇው ነገር ይዞ አሇመቅረብ፣ ሇምሳላ፡- እንዯ ሽቶ፣
የገሊ ሳሙና፣ አሌኮሌ የመሳሰለት ንቦችን ያስቆጣሌ

የውስጥ ቅኝትና፣ የቅኝት ዴግግሞሽ

- ንብ አርቢው የቀፎውን የውስጥ ሁኔታ በተወሰነ ጊዜ ውስጥ በጥንቃቄ
በመመሌከት በየጊዜው መከታተሌ ይኖርበታሌ፡፡ የቀፎ የውስጥ ፍተሻ መዯረግ
የሚኖርበት ጊዜ ግን ቢያንስ ከሁሇት ሳምንት ባነሰ ጊዜ ውስጥ መሆን
የሇበትም፡፡ ፍተሻውን ሇማከናውን የንብ መከሊከያ መሌበስ አስፈሊጊ ከመሆኑም
በሊይ መከናወን ያሇበትም በማታ ነው፡፡ የቀፎ ውስጥ ፍተሻ በሚዯረግበት ጊዜ
ንግስቷ ንብ መኖሯን፣
o በቂ እንቁሊሌ መኖሩን፣
o ዕጭና ኩብኩባ መኖሩን፣
o የበሽታ ክስተት ምሌክቶች፣
o ንቦች ሇበቂ እውዯት መዘጋጀታቸውን፣
o ሇንቦች በቂ ቦታ መኖሩንና በቂ ምግብ መከማቸቱን መቃኘት
ያስፈሌጋሌ
ዴራቢ መጨመር፡- የቀፎውን የውስጥ ቅኝት በምናካሂዯበት ጊዜ ብዙ ንቦች ከቀፎ
ውጭ የሚታዩ ከሆነ እና በመሰረተ ቀፎ ውስጥ የሚገኙ ፍሬሞች በዕጭና በማር
የተሞለ ከሆነ አንዯኛ ዴራቢ ሳጥን መዯረብ ያስፈሌጋሌ፡፡

81
አንዯኛ ዴራቢ የምንዯርበው የንብ ቤተሰቡን ሇማጠናከር ከሆነ የእናት ንብ ማገጃ
ማስገባት ሊያስፈሌግ ይችሊሌ፡፡ የንብ ቤተሰቡ በጣም ከጠነከረና የማር አበባ
ዕፅዋቶች በብዛት ያበቡበት ወቅት ከሆነ ብዙ የማር ምርት ሇማምረት ሁሇተኛ
ዴራቢ ሳጥን በማዘጋጀት መዯረብ ይችሊሌ፡፡

ዴራቢ መቀነስ፡- ሇመጨመር መታየት ያሇባቸው ጉዲዮች በሙለ በተቃራኒ

መሌኩ ማሇትም የንብ መንጋው እየተዲከመ ከሄዯ በተቃራኒ መሌኩ ማሇትም የንብ
መንጋው እየተዲከመ ከሄዯ፣ ከፍተን በምናይበት ጊዜ በቂ አንቁሊሌና ዕጭ ከላሇ፣
ብዙ ምግብ /ማር እና የአበባ ደቄት/ ከላሇ አብዛኛው የማር እንጀራ ባድና በንቦች
ያሇተያዘ ከሆነ ዴራቢውን መቀነስ ያስፈሌጋሌ፡፡ ላሊው ንቦች በአንዴ ሊይ
ስሇሚሰባሰቡ በባድ ቦታ የሰም ትሌ ቢራቢሮ እንዲይገባና ሇመከሊከሌም
ያስችሊቸዋሌ፡፡

የመቃኛ ጊዜና ዴግግሞሽ፡- የመቃኛ ጊዜ አብዛኛውን ጊዜ የውጭ ቅኝት ከሆነ

ንቦች በሚወጡና በሚገቡበት ጊዜና ማታ ሲሆን ሇውስጥ ቅኝት ግን በማታ ቢሆን
ይመረጣሌ፡፡ ላሊው ዴግግሞሽ ንቦችን በተዯጋጋሚ በመክፈት እንዲይረበሹ
ከሳምንት ባነሰ ጊዜ ማዴረግ የሇብንም
በቅኝት ጊዜ መዯረግ ያሇበት አሇባበስ፡- ንቦችን ሉያስቆጣ የሚችሌ ጥቁርና ሱፍ
እንዱሁም ፀጉራማ የሆነ አሇባሳትንና የተሇዬ ጠረን ያሇው /ሽታ ያሇው/ ነገር
ተቀብተንም ሆነ ተረጭተን ቀፎ መክፈትም ሆነ መቃኘት አያስፈሌግም
በቅኝት ወቅት የቀፎ አከፋፈት፡- አይነ ብሌጡ የተወሰነ ጭስ ካጨስን በኋሊ ቀስ
በቀስ ክዲኑን በመክፈት የቅኝት ሥራችንን መቀጠሌ
ዴራቢው ውስጥ ሉኖር የሚገባውን የፍሬም ቁጥር መወሰን፡- ንቡ ጠንካራና ብዙ
ማር ሇመስራት የሚችሌ ከሆነ በዴራቢው ውስጥ አስከ 10 ፍሬም በማስቀመጥ
መሙሊት
ከታችኛው የቀፎ ክፍሌ በማንሳት ወዯ ሊይኛው ዴራቢ ማዛወር፡- ከተዯራቢው ሳጥን
የተወሰኑ ፍሬሞችን አንዴ አንዴ እያሇፉ በማንሳት እና በምትካቸው ከመሠረታዊ
ቀፎው መካከሌ በማተካካት ከዚያም የአናት ንብ ማገጃ በማዴረግና ዴራቢውን
አስትካክል በማስቀመጥ መዯረብ ይቻሊሌ፡፡

82
ዴራቢው ንብ ከላሊው ሉያስከትሌ የሚችሇው ጉዲት፡- ጉዲት ባንዴ ወቅት
የዯረብነው ዴራቢ በላሊ ጊዜ ተከታትሇን ማንሳት ሲገባን በወቅቱ ካሊነሳነው
ሇተባይና ላልች /የሰም በሌ ትሌ ቢራቢሮ፣ ሸረሪት/ የመሳሰለት ሉጠጉበት
ይችሊሌ፡፡ ይህ ዯግሞ ንቦችን ሇከፋ መዲከም ስሇሚዲርጋቸው እየተከታተለ
ዴራቢው መነሳት ባሇበት ጊዜ ማንሳት ያስፈሌጋሌ፡፡

ዝርዝር ሥራ 4፡- የደከሙ የንብ መንጋዎች mNkÆkBና ተጨማሪ የንብ መኖ

መሥጠት

4.1 የዯከሙ ንቦችን በመቀሊቀሌ ማጠናከር፡- የምግብ እጥረት በሚኖርበት ጊዜ

የንቦች ቁጥር ስሇሚቀንስና ስሇሚዲከሙ የዘመናዊ ቀፎ ዴራቢዎች ባድ ሉሆኑ
ይችሊለ፡፡ በዚህ መሠረት የ3ኛውና የሁሇተኛውን ዴራቢ እየከፈትን በምናይበት
ጊዜ ባድ ከሆነ በቡርሽ እየጠረግን ወዯታች በማራገፍ ወዯ አንዯኛው /መሠረት ቀፎ
እንዱወርደ ይዯረጋሌ፡፡
በሌዩ ሌዩ ምክንያቶች የንቦች ቁጥር በሚቀንስበት ጊዜ ከሁሇትና ከዚያ በሊይ የሆኑ
ቀፎዎች የያዙትን አነስተኛ የንብ ቁጥር ያሊቸው የቀፎ ንቦች በመቀሊቀሌ አንዴ
ጠንካራ ቁጥር ያሇው የንብ ቤተሰብ መመስረት ይቻሊሌ፡፡ ይህ አሰራር ንግስት
የላሇው ወይም ከዋናው የንብ መንጋ ተነጥል የሚገኝ የንብ ቤተሰብን ከላሊው
ንግስት ያሇው የንብ መንጋ ጋር በመቀሊቀሌ የንብ መንጋውን ሇማጠናከር
ያስችሊሌ፡፡
ሁሇት የንብ መንጋዎች ንግስት ያሊቸው ሆነው ግን በጣም ዯካማ ከሆኑ አንዯኛዋን
የማይፈሇግ ፀባይ ያሊትን ንግስት ከ24 ሰዓት በፊት በማስወገዴ በተሇይ በዴርቅ
ጊዜ ከሆነ ከአንዴ ወይም ከሁሇት ቀን ቀዯም ብል የሁሇቱንም የንብ መንጋዎች
ማር ወይም ስኳርና ውሃ በእኩሌ መጠን ቀሊቅል በምግብነት እንዱሰጣቸው
ማዴረግ፡፡ በመቀጠሌም ዯካማውን /ንግስት የላሇውን/ የንብ መንጋ የያዘውን ቀፎ
የተሻሇ መንጋ እና እናት ንብ ወዯያዘው ቀፎ በማስጠጋት ሁሇቱ መንጋዎች
እንዱቀሊቀለ ማዴረግ ይቻሊሌ፡፡ በዚህ ዓይነት የተቀሊቀለ የዯከሙ ንቦች
እስኪሇምደ ዴረስ መከታተሌና የሚጣለ /የሚናከሱ/ ከሆነ ምግብ ወይም ውሃ
በመርጨት ጠቡን ማብረዴ ይቻሊሌ፡፡

83
4.2 ሇንቦች ተጨማሪ ምግብ አሠጣጥ /መመገብ/፡ - ንቦች እነዯላልቹ የቤት
እንስሳት እንዴንመግባቸው የማይመርጡ ቢሆንም በተሇያዩ ከአቅማቸው በሊይ በሆኑ
ምክንያቶች ሇርሃብና ሇአዯጋ በሚጋሇጡበት ጊዜ በህይወት ሇመቆየት
የሚያስችሊቸው ምግብ ሌናቀርብሊቸው ይገባሌ፡፡

በዚህ መሠረት ንቦች የረሃብ ችግር በሚያጋጥማቸው ጊዜ ማር በቀፎአቸው ውስጥ

በማስቀመጥ፣ ማር ወይም ስኳር በውሃ በመበጥበጥ፣ ዯረቅ ስኳር በስስ ሻሻ ጨርቅ
በመቋጠር፣ ከረሜሊ ቀፎው ውስጥ በማስቀመጥ ወዘተ.. ሌንመግባቸው እንችሊሌ፡፡
እነዚህን ተጨማሪ ምግቦች ሇማቅረብ ካሌተቻሇ የበሰሇ ፖፖያ ሰንጥቆ"መስጠት፣
ሽሮ ከትንሽ በርበሬ ጋር ቀይጦ ማቅረብ፣ ገብስ ወይም በቆል እንዯበሶ አዘጋጅቶ
ማቅረብ፣ የተፈጨ ተሌባ፣ የተፈጨ ኑግ ከዲቦ ጋር ዯባሌቆ፣ የቦሇቄደቄት፣ የሽንኮራ
አገዲ ጭማቂ ወተት ወዘተ.. በማቅረብ ከረሃብ ጉዲት ሌናዴናቸው እንችሊሇን፡፡

ተጨማሪ የንብ መኖ አይነቶች

- ማር፣ ስኳር በውሃ የተበጠበጠ - በሶ ሽሮና ትቂት በርበሬ
- ዯረቅ ስኳር - የገብስ ወይም የበቆል በሶ
- የተከፈተ ፖፖያ - የተፈጨ ተሌባ ወዘተ..

ሇንቦች ተጨማሪ መኖ የሚያስፈሌግባቸው ወቅቶች

- በጣም በዯረቅ ወቅት -ታህሳስ፣ ጥር፣ የካቲት
- በጣም በክረም ወቅት -ሰኔ፣ ሏምላ፣ ነሏሴ
የአበባ ደቄት ስሇማይኖርና በተሇይ በክረምት ቢኖርም ባሇው ዝናብና እርጥበት
ምክንያት ዞር ሇመቅሰም ስሇሚቸገሩና የአበባ ደቄት ስሇሚታጠብ እርጥበትም
ስሇሚኖረው መቅሰም ስሇሚቸገሩ፡፡

ሇንቦች የሚሰጥ ንፁህ ውሃና አሠጣጥ

84
 ንቦች በቀን በቀን ንፁህ ውሃ ያስፈሌጋቸዋሌ፡፡ በአካባቢው የማያቋርጥ ውሃ መኖር
አሇበት፡፡ ንቦች የሚያመሊሌሱት ውሃ ከአንዴ ሉትር በሊይ በመሆኑ ሥራቸውን
ይቀንሰዋሌ፡፡ ቢቻሌ የውሃ አቅርቦት ከ0.5-1 ኪ.ሜ ቢሆን ይመረጣሌ፡፡

ሇንቦች በቀፎእቸው አካባቢ ውሃ ስናቀርብ ንቦቹ ፈሳሹ ውስጥ ከጠሇቁ እንዲይሞቱ

ሣር ወይም ቅጠሊቅጠሌ ውሃ በማቅረቢያው ውስጥ ማዴረግ ሇንቦች እንዯማረፊያና
መወጣጫ ያገሇግሊቸዋሌ፡፡

የዯከሙ የንብ መንጋዎች መገሇጫ

- የንብ መንጋው ቁጥር በፊት ከነበረው መቀነስ
ሇምሳላ፡- በተስማሚ ወቅት ከ20000-80000 የሚሆኑ ንቦች በችግር /በርሃብ
ጊረዜ ወዯ 6000- 10000 ይዯርሳሌ፡፡
- በመሠረት ቀፎው ውስጥ ዕጭ ወይም እንቁሊሌ ይቀንሳሌ ወይም አይታይም
- ንቦች ዴራቢያቸውን በመሌቀቅ ቦታ ይሰፋሌ ይህ ዯግሞ ሇሸረሪትና ሇሰም በሌ
ትሌ መራቢያ ይሆናሌ
- ከቀፎው ተከፍቶ ሲታይ በቂ ምግብ ማርና የአበባ ደቄት አይኖርም እና ላልች
ሇንቦች መንጋ መዲከም ምክንያት የሚሆኑ ነገሮች
- በተሇያዩ በሽታዎችና ጠሊቶች መጠቃት
- በዴርቅ ምክንያት የቀሰም ዕፅዋት መቀነስ ወይም መጥፋት
- ማር በምንቆርጥበት ጊዜ ሇንቦች የሚሆን ምግብ ሳናስቀር በሙለ መቁረጥ
- የንግስት ማርጀት ወይም መሞት እና ላልች

ዝርዝር ሥራ 5፡- NïCN kጠ§èÒcW mk§kL

የንቦችን ከጠሊቶቻቸው የመከሊከሌያ ዘዳዎች መሇየት፡- ንቦች ከበሽታ በተጨማሪ

አጥቂዎችና ጠሊቶች አሎቸው፡፡ የንብ ጠሊቶች ከቦታ ቦታ ይሇያያለ፡፡
በአጠቃሊይ አነጋገር የንብ ጠሊቶች ማር፣ ዕጭ፣ ኩብኩባ፣ የአበባ ደቄት፣ ሰምና
በራሪ ንቦችን ስሇሚበለ ከፍተኛ ጉዲት ያዯርሳለ፡፡

85
5.1 ንቦችን ከአጥቂዎችና ከጉንዲኖች መከሊከሌ
ጉንዲን፡- በቀፎ ውስጥ ማር፣ ጽጌ ብናኝ፣ ዕጭና እንቁሊሌን በመመገብ ወይም ወዯ
ጉዴጓዴ እና በቀፎ ውስጥ በመንቀሳቀስ ንቦችን የሚረብሽና ቀፏቸውን እንዱሄደ
የሚያዯርግ ዋነኛ ጠሊት ነው፡፡

የመከሊከያ ዘዳ፡-
 በቀፎ አካብቢ ሣርና ቅጠሊቅጠሌ እንዲይበቅሌ ማጽዲት
 ቀፎውን ከመሬት ከፍ አዴርጏ ማንጠሌጠሌ
 በቀፎ ማስቀመጫ እግሮች ሊይ የሚያንሸራትት ሌሙጥ ቆርቆሮ መሇጠፍ፣
የተቃጠሇ ዘይት ወይም ግራሶ መቀባት
 የቀፎ ማስቀመጫ እግሮችን የተቃጠሇ ዘይት በተሞሊ ጣሣ ውስጥ
ማስቀመጥ
 ውሃ ገብ አካባቢ ከሆነ በቀፎ ዙሪያ አካባቢ የውሃ ቦይ መሥራት
 በጉንዲኖች መንገዴ ሊይ ጋዝ /ናፍታ/መርጨት
 በሇጋ ባህር ዛፍ ቅጠሌ አካባቢውን መምታት ወይም ቅጠለን መረብረብ
 በቀፎ ማስቀመጫ እግር ዙሪያ አመዴ መነስነስ
 የንብ ቤተሰቡን ማጠናከር
 የጉንዲን ቤተሰብ የሚኖርበትን ጉዴጓዴ ፈሌጏ እናት /ንግስት/ጉንዲኖችን
ፈሌጏ በማግኘት ከእነእንቁሊልቻቸውና እጮዎቻቸው ማቃጠሌ
ጉንዲኖችን ሇማጥፋት ዘሊቂ መፍትሄ ነው፡፡

ወፎች፡- ንብ በሌ ወይም ማር በሌ ወፎች በንቦች ሊይ የሚያዯርሱትን ጥቃት

በሚከተለት ዘዳዎች መቀነስ ይቻሊሌ
- ንቦችን በማጠናከር
o በንብ እርባታ አካባቢ የንብ በሌ ወፎች ጏጆዎችን በማፈራረስና ወፎችን
በወንጭፍ በማባረር እንዱሸሽ ማዴረግ
o ከተቻሇ ወፎች የሚፈሌጉትን ላሊ የምግብ ዓየነት በማስቀመጥ ትኩረታቸውን
እንዱሇውጡ ማዴረግ

86
ቀፎ ዯፊ፡- ጭራውን ወዯ ቀፎ ውስጥ በማስገባት ወይም ቀፎውን በመዴፋት
የሚፈሇገውን ሁለ የሚበሊ ጅራታም የደር እንስሳስት ነው፡፡ የጅራቱን ፀጉር በጣም
ረጅም ስሇሆነ ንቦች ነዴፈው ጉዲት አያዯርሱበትም፡፡

የመከሊከያ ዘዳዎች፡- አውሬውን እንዲያስገባ አዴርጏ የቀፎው ዙሪያውን

ማጠር
- በወጥመዴ መያዝና መግዯሌ
- ውሻ በማሳዯግ እንዱያባርረው ማዴረግ
ሰም በሌ ትሌ፡- ይህ የንብ ጠሊት የእሳት እራት ዕጭ ነው፡፡ ከፍተኛው ጉዲት
የሚያዯርሰውም በዕጭነት ዯረጃ ሊይ እያሇ ነው፡፡ ትለ በማር እንጀራዎች ሊይ
የተከማቸውን ጽጌ ብናኝ፣ የንብ ዕጭ፣ ሰም ሇመመገብ ሲሌ እንጀራውን እየበሳሳ
በቀፎው ውስጥ በሚዘዋወርበት ጊዜ የምግብ ማከማቻና የእንቁሊሌ መጠያ
አይነበጏውን ስሇሚያበሊሸው ንቦች እየተመናመኑ ሄዯው ቀፎውን ይሇቃለ፡፡
መከሊከያ፡- ንቦች የማይከታተሎቸውን ያረጁና የጠቆሩ እንጀራዎችን መቀየር ወይም
ማስወገዴ
- ንቦች የማይኖሩበት ከሆነ ዴራቢ ቀፎ መቀነስ
- በሰም በሌ ትሌ የተጠቁ የሰም እንጀራዎችን አቅሌጦና እንዯገና በመጋገር
መጠቀም
- በሰም በሌ ትሌ የተጠቁ ቀፎዎችን፣ ፍሬሞችን ማጽዲት
- ንቦችን ማጠናከር፡ ምግብ በመስጠት፣ የዯከሙ ንቦችን በመቀሊቀሌ ወዘተ...
- በተቀነሱ ቀፎዎች የሚገኙ የሰም እንጀራዎችን በሰም በሌ ትሌ እንዲይጠቁ
በንፅህና ማስቀመጥ

5.1.2 ንቦችን ከፀረ-ተባይ፣ ፀረ ነፍሳትና ፀረ አረም መጠበቅና የመከሊከያ ዘዳዎች

- ፀረ-ተባይ፣ ፀረ-አረምና፣ ፀረ-የወባ ትንኝ ኬሚካልች በሚረጩበት ጊዜ መረጃው
አስቀዴሞ እንዱዯርስ ማዴረግ
- ኬሚካለ የሚረጨው በ3 ኪ.ሜ ርቀት ሊይ ከሆነና ቀፎዎችን ማሸሽ የማይቻሌ
ከሆነ ሇ3 ቀናት ያህሌ ንቦች በቀን ከቀፎአቸው እንዲይወጡ አዴርጎ መዝጋት
/በጣም በጠኋት ንቦች ሳይወጡ ውሃና ምግብ በቀፎው ውስጥ በማስቀመጥ

87
 መውጫቸውን ዘግቶ ውል ማታ አየር እንዱያገኙ ከፍቶ ማዯር ወይም ንቦችን
በማያስወጣ የሽቦ ወንፊት ነገር ዘግቶ ማዋሌ
- ማር ሇመቁረጥ በዯረሰበት ወቀት ኬሚካሌ የሚረገጥ ከሆነ ማሩን በመቁረጥ
ንቦች ሇመከሊከሌ ሲለ ከቀፎአቸው እርቀው እንዲይሄደ ማዴረግ
- የሚረጨው ኬሚካሌ ወዯ ማታ ከ11 ሰዓት በኋሊ ቢረጭ የሚከተለትን ጥቅሞች
ማግኘት ይቻሊሌ
o ንቦች ማታ ወዯ መስክ ስሇማይወጡ ከጉዲት ዴነው ያዴራለ
o እንዯ አትክሌትና ፍራፍሬ ያለ እጽዋት አበባ ከማውጣታቸው በፊት አበባው
ከረገፈ በኋሊ እንዱረጩ ቢዯረግ የሚቀስሙ ንቦች ሄዯው እንዲይሞቱ ሇመከሊከሌ
ይረዲሌ
ላሊው በዚሁ መጽሏፍ በስፋት ስሇንብ በሽታዎች፣ ጠሊቶችና ጏጅ ውህድች
የተገሇጹ ሥሇሆነ ይመሌከቱ

5.1.3 ንቦችን መርዝነት ካሊቸው ዕፅዋት መጠበቅ

አንዲንዴ የዕፅዋት አይነቶች ሇንቦችም ሆነ ሇሰው መርዛማ በመሆናቸው ንቦች
በዕፅዋቱ ሊይ በሚያሌፉበትና በሚቀስሙበት ጊዜ ሉመረዙና ሉሞቱ ይችሊለ፡፡
ከነዚህም መርዛማ ዕፅዋት የሚቀሰመውን ማር ሰዎች በሚመገቡበትጊዜ ሉታወኩ
ይችሊሌ፡፡

በዚህ መሠረት እስከአሁን ባሇው ጥናት ንቦችን በመግዯሌ የማሩን ጣዕም

በማምረርና በማበሊሸት የሚታወቁት መርዛማ ዕፅዋት አዞ ሀረግ፣ የፈረንጅ ዴግጣ፣
አስተናግር፣ እሬት፣ እንቧይ፣ ወተታማው ቁሌቋሌ፣ ሰንሰሌ፣ ቅንጨአረም፣ እንድዴ
የመሳሰለት፡፡ ስሇሆነም እንዯዚህ ዓይነት የንብ ዕርባታ የሚጎደ የዕፅዋት አይነቶች
የንብ ዕርባታ አካባቢ ማስወገዴና በምትካቸው ላልችን ጠቃሚና ሇንብ እርባታ
ተስማሚ የሆኑ የቀሰም እጽዋት ማሌማት ያስፈሌጋሌ፡፡

ዝርዝር ሥራ 6፡- ¥R sM ymq$r _ y¥È‰T zÁ

ማርና ሰም የአመራረትና የማጣራት ዘዴ ማወቅ

88
 እንዯየአካባቢው ሁኔታ በዓመት ከሁሇት እስከ ሶስት ጊዜ ማር ሉቆረጥ ይችሊሌ ማር
ሲቆረጥ መዴረስና አሇመዴረሱ መረጋገጥ አሇበት፡፡ ከፍተኛ የውሃ መጠን ያሇው
ማር ጥራቱ ዝቅተኛ ነው፡፡ ውሃ የበዛበት ማር ቶል የመብሊሊተና የመበሊሸት ባህሪይ
አሇው ንቦች ከእጽዋት የሰበሰቡትን የአበባ ወሇሊ የውሃ መጠን አንዱተን በማዴረግ
የውሃ መጠኑን በመቀነስና እነዱሁም ኢንዛይሞችን በመጨመር በአይነበጎ ውሰጥ
በስስ ሰም ያሽጉታሌ፡፡ በዚህ መሌኩ የማር እንጀራው ከ2/3-3/4 ከታሸገ ሇመቁረጥ
የዯረሰ መሆኑን ያሳያሌ፡፡

6.1 የማርን ምንነት መሇየት

ማር በንቦች የሚዘጋጅ ተፈጥሯዊ ጣፍጭ ምግብ ነው፡፡ ንቦች ከተሇያዩ የማር
እፅዋት ፈሳሽ የአበባ ወሇሊን በመቅስም ወዯ ቀፎአቸው በመውሰዴና በማር
እንጀራው ውሰጥ በማጠራቀም በውስጡ የሚገኘው ውሃ እንዱተንና መጠኑ
እንዱቀንስ በማዴረግ ያዘጋጁታሌ፡፡
ማር በውስጡ የተሇያዩ ሇሰውነት ጠቃሚ የሆኑ ከ100 በሊይ ንጥረ ነገሮች ይይዛሌ፡፡
ከነዚህም ነጥረ ነገሮች ዋና ዋናዎቹ፡-
 ካርቦሃይዴሬት
 ማዕዴን
 ኢንዛይም የመሳሰለትን ይይዛሌ
በአብዛኛው በሀገራችን ማር ከዚህ በታች የተዘረዘሩትን ንጥረ ነገሮች ይይዛሌ፡፡
ይህም ከዓሇም አቀፍ ጋር ሲነፃፀር ይህን ይመስሊሌ፡፡

በማር ውስጥ የሚገኙ ንጥረ ነገሮች ዓይነትና መጠን

የንጥረ ነገሮች ዓይነት መሇኪያ የኢትዮጵያ የማር የዓሇም ማር
ዯረጃ ዯረጃ
ውኃ % 15-32 18-29
ስኳር
 ስክሮስ % 0.01-13 3-20
 ግሌኮስናፍሩክቶስ % 59-77 0-70

89
  ላልች % 17-95
አሲዴ ሜጋኪልግራም 17-95 5-54
ማዕዴን % 0.1-1.2 0.25-1
ኢንዛይም ግዝ ስኬሌ 1.5-21.4 3-10

 በማር ውስጥ የሚገኘው የውሃ መጠን ሇማር የጥራት ዯረጃ መሇኪያ ነው

 በዓሇም ገበያ ሇገበታ በሚቀርበው ማር ውስጥ መገኘት የሚገባውን የውሃ መጠን
ከ17.5-18.5 በመቶ ነው
 የውሃ መጠኑ ከዚያ በሊይ ከሆነ ማሩ ሇፋብሪካዎች በጥሬ ዕቃ እንዱውሌ ይዯረጋሌ
 በአብዛኛው የአገራችን ማር ውሃ መጠን ከዓሇም ዯረጃ በሊይ ስሇሚሆን በዓሇም
ገበያ ሇመወዲዯር ያሇው ብቃት ዝቅተኛ ነው
 በማር ውስጥ የውኃው መጠን ከበዛ ማሩ ቶል ይብሊሊሌ ይኮመጥጣሌ፣ ቀሇሙንና
ጣዕሙንም ይቀይራሌ
ስኳር
 በማር ውስጥ ከሚገኙ ንጥረ ነገሮች ከ78 በመቶው በሊይ የሚሆነው ስኳር ነው
 በማር ውስጥ ከሚገኙ የስኳር ዓይነቶች ግሌኮስና ፋሩስቶክ የተባለት ከፍተኛውን
ዴርሻ ይይዛለ
 እነዚህ የስኳር ዓይነቶች ሇማሩ መጣፈጥ፣ ከአየር ርጥበት ሇመሳብ ሇኃይሌ
ሰጭነትና ሇላልች ባህርያት መገኘት አስተዋጽኦ አሊቸው
አሲዴ
 ማር ውስጥ አሲዴ የሚገኝ ሲሆን የአሲዴ መኖርም ማሩ በተሇያዩ ረቂቅ
ተህዋስያን እንዲይበሊሽ ይረዲሌ፡፡ ሆኖም የአሲዴ መጠን ከፍ ካሇ ማሩን
ሉያኮመጥጠው ይችሊሌ፡፡
ኢንዛይም
 በማር ውስጥ ከሚገኙ ንጥረ ነገሮች ውስጥ ኢንዛይም ይገኛሌ
 የዚህ ንጥረ ነገር መኖር ማር ከላልች ጣፋጭ ነገሮች እንዱሇይ ረዴቷሌ
 በማር ውሰጥ የተሇያዩ ኢንዛይሞች ይገኛለ፡፡ እነሱም ዱያስትዝ፣ ኢንቨርቴዝና
ግልኮስ አክሲዱዝ የተባለት ዋነኞቹ ናቸው

90
 እነዚህ ኢንዛይሞች ከመቀሰመው የአበባ ወሇሊ የሚገኙ ሳይሁን ወሇሊውን ቀስመው
ወዯ ቀፎአቸው በሚመሇሱበት ጊዜ በበረራ ሊይ እንዯለ ንቦች ከራሳቸው አፍሌቀው
የሚጨምሯቸው ናቸው
ማዕዴን
 በማር ውስጥ ፖታሲየም፣ ብረት፣ መዲብ፣ ክልሪንና ፎስፈረስ ናቸው
 ንቦች እነዚህን ማዕዴናት የሚያገኙት አበባ ከሚቀስሙበት የአፈር ዓይነት ነው

6.2 ፊዚካሊዊ የማር ፀባይ

ማር በርካታ ንጥረ ነገሮችን የያዘ በመሆኑ የተሇያዩ ባህርያት አለት፡፡ ከነዚህም
ባህርያት መካከሌ ዋነኞቹ ከአካባቢው አየር ርጥበት የመሳብ፣ የመርጋት፣
የመዝሇግሇግና የመቅሇም ወዘተ ናቸው፡፡
ማር የመርጋት ወይም ወዯ ጠጣርነት የመሇወጥ ባህሪይ ሲኖረው ሇረጅም ጊዜ ከቆየ
ከፈሳሽነት ወዯ መሇስተኛ ጠጣርነት በመጨረሻም ወዯ ጠጣርነት ይሇወጣሌ፡፡
ሁለም የማር ዓይነት የአበባ ወሇሊ ከሚያመነጭ እጽዋት የተሰራ ማር ከቀፎው
ሳይቆረጥ ወይም ሳይመረት ባሇበት ረግቶ ሉገኝ ይችሊሌ፡፡ ከአዲንዴ ዕፅዋት
የሚዘጋጅ ማር ዯግሞ ሳይረጋ ሇአንዴ ወርና ከዚያም በሊይ ሉቆይ ይችሊሌ
ጊዜው ዯርሶ መይም በስል የተመረተ ማር የውሃ መጠኑ በሚፈሇገው ዯረጃ
ስሇሚገኝ ከአንዴ የመያዣ ዕቃ ወዯ ላሊ በሚጋባበት ጊዜ የመዝሇግሇግ ባህሪ
አሇው፡፡ በላሊ በኩሌ ማሩ የተቀመጠበት ክፍሌ ሙቀት ያሇበት ከሆነ ስሇሚቀሌጥና
በጣም ፈሳሽ ስሇሚሆን የመዝሇግሇገ ጠባዩ ሉቀንስ ይችሊሌ፡፡

ማር የተሇያዩ ቀሇሞች ሲኖሩት በአሀገራችን የተሇመደ የማር ቀሇሞች ቀይ፣ ነጭ፣

ቡናማ፣ ቢጫ ሲሆኑ በቀሇም የመሇያዩቱ ዋነኛው ምክንያት ባይታወቅም የማሩ
ምንጭ የሆነው ፈሳሽ የአበባ ወሇሊ የበቀሇበት አፈርና ወሇሊው በመነጨበት ጊዜ
የነበረው የአየር ንብረት አስተዋጸኦ እንዯሚያዯርጉ ታውቋሌ፡፡ ከዚህ በተጨማሪም
በአመራረትና አያያዝ ጉዴሇት የማር ቀሇም ሉሇወጥ ይችሊሌ፡፡ ማር በሚረጋበት
ጊዜ ፈሳሽ ሆኖ ከነበረው ቀሇም በመሇወጥ ነጣ ያሇ መሌክ ሉይዝ ይችሊሌ፡፡

6.3 ከማር የሚገኝ ጥቅም

91
6.3.1 ሇምግብነት
ማር በቀሊለ ከሰውነት ሉዋሃደ የሚችለ ከፍተኛ ኃይሌ ሰጭ ንጥረ ምግቦች /ካርቦ
ሃይዴሬት/ አና ማዕዴናትን የያዘ ነው ማር ብቻውን ወይም እንዯማጣፈጫ ሆኖ
ከላልች ምግቦች ጋር ሉበሊ ይችሊሌ፡፡
6.3.2 ሇመዴሃኒትነት ፡ - ማር ቁስሌና የተሇያዩ በሸታዎችን /አስም፣ ጉንፋን
የጉሮሮ ህመም፣ የአንጀት ቁስሇት መዴሃኒት ሲሆን ሇአፍጠረን ሇምግብ ፍሊጎትና
ሇጥሩ እንቅሌፍ ይረዲሌ ሇማከምና ሇመከሊከሌ አንዯሚጠቅም ይታመናሌ፡፡ ማር
የአሲዴነት ባህርይ ያሇውና በውስጡም ኢንዛይሞችና ከፍተኛ የስኳር ክምችት
ያሇው በመሆኑ ጎጂ ተህዋሲያንን የመግዯሌና በውስጡም አንዲይራቡ/
እንዲይባዙ/የማዴረግ ችልታ አሇው፡፡

6.3.3 ሇፋብሪካ ጥሬ እቃነት

በፋብሪካ የተሇያዩ ምግቦችን ሇማሸግ፣ ቅባቶችንና አሌኮሌ መጠጦችን ሇማዘጋጀት
ይጠቅማሌ፡፡
6.3.4 የገቢ ምንጭንና የውጭ ምንዛሪ
ማር እንዯዋና መተዲዯሪያም ሆነ በተጨማሪ ሥራነት በማምረት ገቢ በማግኘት
ራስንና ቤተሰብን ብልም የሃገርን ኢኮኖሚ በመገንባት ከፍተኛ አስተዋጽኦ አሇው፡፡

6.4 ማር ማምረትና ማጣራት

ማር ከመቆረጡ በፊት መዴረስና አሇመዴረሱ መረጋገጥ አሇበት፡፡ ከፍተኛ የውሃ
መጠን ያሇው ማር ጥራቱ ዝቅተኛ ሲሆን ይሄም ቶል የመብሊሊትና የመበሊሸት
ባህሪይ አሇው፡፡ ንቦች ከእጽዋት የሰበሰቡትን የአበባ ወሇሊ የውሃ መጠን እንዱተን
በማዴረግ የውሃ መጠኑን በመቀነስና እንዱሁም ኢንዛይሞችን በመጨመር
በአይነበጎ ውሰጥ በስስ ሰም ያሽጉታሌ፡፡ በዚህ መሌኩ የማር እንጀራው ከ2/3-3/4
ከታሸገ ሇመቆረጥ ዯረሷሌ ማሇት ነው፡፡
ከዘመናው ቀፎ ማር መቁረጥ
ከመገሌገያ ቁሳቁሶች በተጨማሪ ፍሬም ያሌያዘ ባድ ሳጥን ማዘጋጀትና
በሚቆረጠው ቀፎ በአይነብሌጡ በኩሌ ጭስ በማጨስ የማር አቆራረጥ የሚከተለት
ቅዯም ተከተልች ይኖሩታሌ፡፡

92
 በመቀጠሌ የቀፎ ክዲኑን ማንሳትና ጭስ ማጨስ፣ ክዲኑን መሌሶ ከዴኖ ሇዯቂቃ
ማቆየት
 ክዲኑን አንስቶ ማስቀመጥ ንቦች እንዱሸሹ ወዯ ቻች ጭስ ማጨስ፣
 ማር የያዙትን ፍሬሞች በመሮ/በቢሇዋ/ በመፈንቀሌ ማውጣትና ንቦችን ወዯ ቀፎ
ውስጥ እየጠረጉ ፍሬሙን በባድው ሳጥን ውሰጥ ማስቀመጥ/ ሳጥን ከላሇ እንጀራው
እንዲይሰበር በማዴረግ ትሪ ሊይ ማስቀመጥ
 ንቦችን ወዯ መሰረተ ቀፎው በጭስ በማሸስ ዴራቢ ቀፎውንና የእናት ንብ
ማገጃውን ማንሳት
 በተመሳሳይ ማር ከተገኘ መቁረጥ ፡፡ የእናት ንብ ማገጃውን አስተካክል
በማስቀመጥ ተዯራራቢ ሳጥኖችን በመዯረብ ቀፎውን መክዯን
 ማሩ በማር ማጣሪያ ከተጣራ በኋሊ በእሇቱ ወይም በማግስቱ የተጣሩትን ፍሬሞች
ወዯ ቆፎ መመሇሰ፡፡
ማር ማጣራት፡- ከዘመናዊ ቀፎ ውስጥ የተመረተ ማር ትኩሱን በማር ማጣሪያው
ማሽን መጣራት አሇበት፡፡ የታሸገውን አይነበጎ በሹካ በመግሇጥና ፍሬሙን
በማጣሪያው ውስጥ አስገብቶ በማሽከርከር ወሇሊው ሙለ በሙለ ከማር እንጀራው
እስኪወጣ ዴረስ በማሽከርከር ማጣራት፡፡ በተመሳሳይ ፍሬሙን ገሌብጦ ማር
ያሇውን ገጽ ወዯ ውጭ/ ወዯማጣሪያው ግዴግዲ/ በማዴረግ ማሽከርከርና ማሩ
በሁሇቱም በኩሌ ከወጣ በኋሊ ፍሬሙን ቀስ አዴርጎ በማውጣት በተዘጋጀሇት ቦታ
ማስቀመጥ፡፡ የምናጣራው ፍሬም ብዙ ከሆነ ከማጣሪያው ውስጥ የተጣራው ማር
ክምችት እየጨመረ ሲሄዴ ፍሬሙን ይዞ የሚሽከረከረውን ተሸካሚ አሊስዞር ስሇሚሌ
የማር መያዣ ዕቃውን በማዘጋጀት ከማጣሪያው ማር የምንቀበሌበትን ጡት/የማር
ማወጫ/ አስተካክሇን በማጣሪያው እያሇፈ በማጠራቀሚያው እንዱገባ መክፈት ማሩን
ማጠራቀምና በማጣሪያው ሊይ የሚቀሩ የሰም ሰብርባሪዎችን በአንዴ ዕቃ
ማጠራቀም፡፡ ማሩ በሙለ ከማጣሪያው ወዯ ማር መያዣው ከገባ በኋሊ መቀጠሌ
ወይም የማጣራት ሥራውን ከጨረስን አጽዴቶ ማስቀመጥ፡፡
በማር መያዣው ዕቃ ውስጥ የተጠራቀመው ማር የተጣራ ቢሆንም ከረጋ በኋሊ
ከሊይ የሚታይ አረፋ ስሇሚኖር ቀስ አዴርጎ በማንኪያ ማንሳት አስፈሊጊ ነው፡፡
በመጨረሻም የተገኘውን የተጣራ ማር ሇክቶ/ መዝኖ/ ማስቀመጥ ወይም ሇገበያ
ማዋሌ ያስፈሌጋሌ፡፡

93
6.5 የማር ዯረጃ ማውጣትና ማስቀመጥ
የማር ጥራት ዯረጃ ሇማውጣት የሚከተለትን የጥራት ዯረጃ የሚወስኑ ነገሮች ማየት
ያስፈሌጋሌ
 በማር ውስጥ የሚገኙ የውሃ መጠን፡- በአሇም ገበያ ሇገበታ/ሇምግብነት የሚውለ
ማር በውስጡከ17.5-18.5 በመቶ ነው፡
6.6 የማር አስተሻሸግ
በማር ማጣሪያው ማሩ ተጣርቶ ከወጣ በኋሊ በተዘዋዋሪ ሙቀት በሰፊ ብረት ዴስት
ሩብ ያህለን ውሃ በመሙሊት ማር የያዘውን ላሊ ብረት ዴስት በውሃው ሊይ
በማስቀመጥ በቀስታ በማሞቅ ማሩን ካቀሇጥን በኋሊ ማሩን በዴርብ ሻሽ በማጣራት
በተዘጋጀሇት የማር መያዣ ንፁህ ዕቃ ማስቀመጥ፡፡ የማር መያዣው የማይዝግና
ጠብቆ ሉከዯን የሚችሌ መሆን አሇበት ከዚህ በኋሊ በዕቃው ሊይ የሚከተለትን
ዝርዝሮች በመያዣው ሊይ መፃፍ/ ጽፎ መሇጠፍ አሇበት
o የምርቱ ልት ቁጥር /የዙር ቁጥር/_________
o የታሸገበት ቀን _________
o ክብዯት _________
o የተመረተበት ቦታ_________
o ከተቻሇ የመጠቀሚያ ጊዜ_________ ከዚህ በሊይ ያለትን ዝርዝሮች በወረቀት
ጽፈን በዕቃው ሊይ ቢሇጠፍ ይመረጣሌ፡፡

6.7 የሰምን ምንነት መሇየት

 ሰም ንቦች በቀፎ ውስጥም ሆነ ሇመኖሪያነት በሚመርጡት ቦታ ሇአጭር
መራቢያ፣ ሇዴጌብናኝ ማከማቻና ሇማር ማጠራቀሚያ የሚሆናቸውን የማር እንጀራ
ሇመገንባት የሚጠቀሙበት ንጥረ ነገር ነው፡፡ ሰም በሰራተኛ ንቦች ሰውነት ውስጥ
በሚገኙ ዕጢዎች አማካኝነት ሲሆን የሚመረተው በውስጡም ከ200 በሊይ የሚሆኑ
ንጥረ ነገሮች ይይዛሌ፡፡ የነዚህ ንጥረ ነገሮች መኖር የንብ ሰም ከላልች የሰም
ዓይነቶች የተሇያዩ ባህሪያት እንዱኖሩት ያዯርገዋሌ፡፡ ከነዲጅ ዘይት ተረፈ ምርት
ከሚገኘው ሰም የተሻሇ ይዘት ስሊሇው በጥራቱ ቀዲሚውን ዯረጃ ይይዛሌ፡፡

94
6.8 ፊዚካሊዊ የሰም ፀባይን ማወቅ
 ሰም በሚቀሌጥበት ጊዜ ወዯ ፈሳሽነት ሲሇወጥ በተመሳሳይ በሚቀዘቅዝበት ወቅት
ዯግሞ ወዱያውኑ በመርጋት ወዯ ጠጣርነት የመሇወጥ ባህሪ አሇው፣
 ሰም የመትነን ባህሪ ያሊቸውን ኬሚካልች የመሳብና የመቀጣጠሌ፣ እንዯቤንዝንና
ኢተር የመሳሰለት ኬሚካልች ጋር በቀሊለ የሚዋሃዴ ሲሆን ከውሃ ጋር በቀሊለ
ሇመዋሏዴ አይችሌም፣
6.9 የሰምን ጥቅም ማወቅ
በዘመናዊ ቀፎ የሰም ምርት አንዯ ዋና ምርት የሚያዝ ባይሆንም ከሰም ምርት
የሚገኙ ዋና ዋና ጥቅሞች
 ወዯ ዘመናዊ ቀፎ ሇሚዛወሩ ህብረንቦች የሰም እንጀራ ሇማዘጋጀት፣ ሇጧፍና
ሇሻማ ማዘጋጃ ሇፋብሪካዎች ጥሬ ዕቃነትና ሇመሳሰለት ይጠቅማሌ

6.10 የሰም አመራረትና የማጣራት ሂዯት መሇየት፡- ሰምን በእሳትና በፀሏይ ሃይሌ
በማቅሇጥ ማጣራት ይቻሊሌ
ሰም አመራረት ፡- የሰም ምርት እንዯዋና ምርት የሚመረተው በባህሊዊና የሸግግር
ቀፎ ቢሆንም ከዘመናዊ ቀፎ ከተሰባበሩ የማር እንጀራዎች፣ የታሸጉ የማር እንጀራ
አይነበጎዎችን በምንገሌጥበት ጊዜ ከሚገኙና ካረጁ የማር እንጀራዎች በመጠኑም
ቢሆን ሰም ማግኝት ይቻሊሌ፡፡
የሰም ማጣራት ዝርዝር አሰራር፡ - በመጀመሪያ ሰምን ሇማጣራት የሚያስፈሌጉ
ብረት ዴስት፣ ሳፋ፣ ምዴጃ፣ ብትን ጆንያና ውሃ ማዘጋጀት፡፡ እነዚህ ቁሳቁሶች
ከተዘጋጁ በኋሊ
 በሰፈፍ/ሰሙ/ ውስጥ የሚገኙ ቆሻሻ ነገሮችን በእጅ በመሌቀምና በማጽዲት በሳፋ
ውስጥ ከ12-24 ሰዓት በውሃ ውስጥ ዘፍዝፎ ማስቀመጥ፡፡ የተዘፈዘፈው ሰም
በማንጠፍጠፍ በሰም ማቅሇጫ ብረት ዴስት ውስጥ መጨመር፡፡ ሰሙ በሚቀሌጥበት
ጊዜ እንዲይቀሌጥና እሳት እንዲይፈጥር በብረት ዴስቱ ውስጥ የተወሰነ ውሃ
መጨመር፡፡ ከዚህ በኋሊ፡-፡-
 በምዴጃው ሊይ በመጣዴና እሳቱን አየተቆጣጠሩ በዝግታ እንዱቀሌጥ ማዴረግ
 የቀሇጠውን ሰም መቀበያ ላሊ ሳፋ በማዘጋጀት በውስጡ ውሃ መጨመር

95
 ብትን ጆንያውን ሁሇት ሰዎች እንዱይዙት በማዴረግ የቀሇጠውን ሰም በጆንው
ሊይ በማዴረግ የሚጣሇው ሰም ውሃ በያዘው ሳፋ ውስጥ እንዱጠራቀም ማዴረግ፣
 የቀሇጠውን ሰም በጆንያው እየተጣራ እንዱያሌፍ ካዯረግን በኋሊ ጆንያውን
በመጠምዘዝ ሰሙ እንዱጨመቅ ማዴረግ፣
 በመጨረሻም ሰሙ እንዱረጋ በማዴረግ በማግስቱ ከስር ዘቅጦ የሚገኘውን ቆሻሻ
ፈቅፍቆ ማንሳት፣
 የሰም ዯረጃ ማውጣትና ማስቀመጥ፡- የሰም ዯረጃ በአዘገጃጀት ወቅት የሚኖረውን
ጥራትና በውስጡ በሚይዘው የንጥረነገር ብዛት የሚወሰን ሲሆን ከሊይ
እንዯተገሇፀው ከነዲጅ ዘይት ተረፈ ምርት ከሚገኘው ሰም ይሌቅ ከንብ የሚገኘው
ሰም የበሇጠ ጥራት /ዯረጃ/ አሇው፡፡
 ሰም ከተጣራ በኋሊ እንዲይሻግትና እንዲይቆሽሽ በጨርቅ ወይም በጆንያ
በመጠቅሇሌ ንፁህና ዯረቅ ቦታ ማስቀመጥ ያስፈሌጋሌ፡፡
 ሰምን አሽጎ ማስቀመጥ፡- ሇመጨረሻ የተጣራውን ሰም እንዯገና በመጠኑ
በተመሳሳይ ሁኔታ እንዱቀሌጥ ከተዯረገ በኋሊ በሚፈሇገው ቅርጽና ክብዯት
መጠን በማተም/ በማዘጋጀት/ እንዱቀዘቅዝ ማዴረግ ከዚህ በኋሊ በተሸፈነበት
ጨረቅ ወይም ጆንያ ሊይ የሚከተለትን ዝርዝርሮች በመፃፍ /ጽፎ መሇጠፍ/
o የምርቱ ልት /የዙር ቁጥር/_________
o የታሸገበት ቀን _________
o ክብዯት _________
o የተመረተበት ቦታ_________ አዘጋጅቶ በንፁህ ቦታ ማስቀመጥ

96
 :ZL
ytlÆ yNB ¥nb!à q$úq$îC

yXÂT NB mk§kÃ

yFÊM >ïN ksM XNj‰ UR ¥ÃÃÏ µýüXb@dR

97
¥=š

B„>

ÙNT

98
 ;Yn RGBÂ t$¬

y¥R ¥È¶Ã

99
y¥R mÃÏ

100
kP§StEK

k¥YZG BrT

101
የማር ማqnባበሪያ መሳሪያ /ማሽን/
የየየየማ

102