Professional Documents
Culture Documents
Jean Paul Sartre Varolusculuk
Jean Paul Sartre Varolusculuk
sartre
VAROLUŞÇULUK
(existentialisme)
• •
çeviren : A S IM BEZİRCİ
• /V j •
VAROLUŞÇULUK
VAROLUŞÇULUK
( existentiaîisme)
Çeviren
Asım Bezirci
say
ASIM BEZİRCİ NİN
ÇEVİRİLERİ
Asım Bezirci
Gaetan Picon
Laffont Bompiani
Jearı Paul Sartre
J.P. Sartre
(1905 - 1980)
ÖNSÖZ
Asım Bezirci
VAROLUŞÇULUĞUN TANIMI
Varoluşçuluk nedir?
Şimdiye değin çeşitli karşılıklar verilmiş bir so
rudur bu. Sözgelişi, Weil’e göre varoluşçuluk bir bu
nalım, Mounier’ye göre umutsuzluk, Hamelin’e göre
bunaltı, Banfi’ye göre kötümserlik, Wahl’a göre baş-
kaldırış, Marcel’e göre özgürlük, Lukacs’a göre ide
alizm (düşüncülük), Benda’ya göre usdışıcılık (irrati-
onalisme), Foulquie’ye göre saçmalık felsefesidir.
Bu değişik karşılıklar varoluşçuluğu gereğince ta
nıtıyor mu bize? Eski deyişle, «agyârım mâni, efrâdmı
câmi» bir tanıma (tarife) varıyor mu? Sanmıyorum.
Çünkü onlar, tanımlamaktan çok, varoluşçuluğun belli
bir yanına parmak basıyorlar. Belli bir özelliğini ya
da belirtisini ortaya koyuyorlar. Üstelik abartarak,
büyüterek...
Acaba varoluşçuluğun bütün temel özelliklerini ku
caklayan bir tanımı yapılamaz mı? Jean-Paui Sartre’a
sorarsanız, bundan kolay bir şey yoktur:
«Varoluşçuluğu okurlara tanımlamak mı? Çok ko
lay bir iştir bu! Felsefe terimleriyle söylersek, her
nesnenin bir özü, bir de varlığı vardır. Öz, sürekli ni
telikler topluluğu demektir. Varlık (ya da varoluş) ise
dünyada etkin (actif) olarak bulunuş demektir. Çoğu
kimseler özün önce, varoluşun sonra geldiğine inanır
lar. Örneğin, bezelyeler bir bezelye düşüncesine göre
yerden biter, yuvarlaklaşırlar. Hıyarlar, ancak hıyar
lık özüne uyarak hıyar olurlar: Bu düşünüş köklerim
dinden alır. Bir ev kurmak isteyen kimsenin, ne bi
çim bir nesne yaratmak istediğini iyice bilmesi gere
kir: Burada öz, varoluştan önce gelir. İnsanları Tan
rının yarattığına inanan kimseler ise şöyle düşünür
ler: Tanrı, insanları kendindeki insan düşüncesine,gö
re var eder. Öte yandan, inançsız kimseler de şu gele
neksel görüşe bağlanırlar: Nesne, ancak özüne uydu
ğu zaman var olur. Nitekim XVIII. yüzyıl hep şuna
inandı: Bütün insanlara özgü (has) ortak bir Öz var
dır; bu değişmez özün adı insan doğası’dır.
«Varoluşçuluk ise tam tersini Öne sürer bunun: İn
sanda —ama yalnız insanda— varoluş özden önce ge
lir. Bu demektir ki, insan önce vardır; sonra şöyle ya
da böyle olur. Çünkü b, özünü kendi yaratır. Nasıl mı?
Şöyle: Dünyaya atılarak, orada acı çekerek, savaşa
rak yavaş yavaş kendini belirler. Bu belirlenme yolu
hiç kapanmaz, her zaman açıktır...»(1).
Görüldüğü gibi, gerçekte, Sartre da tanımını yap
mıyor varoluşçuluğun. Onun birkaç ana özelliğini açık
lamakla kalıyor. Tümel bir tanıma ulaşmıyor. Ulaş-
saydı, «varoluş özden önçe gelir» ilkesi apayrı yorum
lara uğramazdı(2). Jaspers, Heidegger ve Sartre gibi
önde gelen varoluşçular ana konularda anlaşmazlığa
düşmezlerdi. O kadar ki, varoluşçuların çoğu bu adı
dahi benimsememiştir. Örneğin, Heidegger derslerin
den birinde ona karşı konuşmuştur. Jaspers, varoluş
çuluğun varoluş felsefesini öldürdüğünü öne sürmüş-
tür (3).
Peki, varoluşçuluk tanımlanamaz mı? Heinemann
bu soruyu olumsuzca cevaplandırıyor: Hayır! «Var
oluşçuluğun gerçek bir tanımı yapılamaz. Çünkü var
oluşçuluk sözcüğünü kucaklayan tek bir öz, tek ve de
ğişikliğe uğramayan tek bir felsefe yoktur. Bu sözcük,
aralarında derin ayrımlar bulunan çeşitli felsefeleri
gösterir.» Nitekim, varoluşçu sayılan Kierkegaard,
Heidegger, Marcel, Jaspers, Sartre, Nietzche gibi fi
lozofların «üzerinde anlaştığı bir ilkeler topluluğu yok
tur. Hegel’cilerinkiyle karşılaştırılabilecek iyi tanım
lanmış bir yöntemden de yoksundurlar. Ama yine de
belli bir topluluk olarak ortadadırlar. Aynı çağın ço
cukları olup aynı sorunları ve güçlükleri cevaplandır
mak zorundadırlar. Cevapları özdeş olmasa bile, ayııı
yöne çevriktir ve aralarında içten içe bir bağlılık var
dır. Başka bir deyişle, varoluşçuluk sözcüğü belli bir
düşünme biçimini, özel bir davranışı, ruhsal bir akımı»
göstermektedir(4). Daha doğrusu, Jean Wahl’m deyi
şiyle, «belli bir iklimi ve ortak bir havayı» belirtmek
tedir (5).
Bu ortak iklim ve havanın temel eğüimleri şöyle
özetlenebilir: Bireyciliğe (ferdiyetçiliğe) aşırı yer ver
mek, kişioğlunun varoluş sorununa büyük ügi göster
mek ve «herhangi bir düşünce okulundan olmamak,
herhangi bir inançlar kümesini, özellikle sistemleri ye
tersiz görmek; sığlığını, bügiçliğini, yaşamdan yok
sunluğunu ileri sürerek gelenekçi felsefeyi açıkça kü
çümsememek— bütün bunlar, Kierkegaard’m, Jaspers’
İn, Heidegger’in olduğu gibi, Nietzche’nin de belli baş
lı özellikleri» ve «varoluşçuluğun çıkış noktalarıdır.»(6)
VAROLUŞÇULUĞUN KÖKENİ
VAROLUŞÇULUĞUN ÇEŞİTLERİ
VAROLUŞÇULUĞUN ELEŞTİRİSİ
SARTRE’IN SAVUNMASI
TÜRKİYE’DE VAROLUŞÇULUK
VAROLUŞÇULUK VE SARTRE
Asım Bezirci
VAROLUŞÇULUĞUN TANIMI
VE KÖKENİ
VAROLUŞÇULUĞUN ÇEŞİTLERİ
VAROLUŞÇULUĞUN ELEŞTİRİSİ
TÜRKİYE’DE VAROLUŞÇULUK
28
VAROLUŞÇULUK VE S'ıRTBE
«VAROLUŞÇULUK
BİR İNSANCILIKTIR»
Asım Bezirci
FELSEFE
ROMAN — HİKÂYE
ANI
SENARYO
1946 Les Jeux sont faits (İş İşten Geçti, çeviren Ziibeyr
Bensan, 1955, Varlık Yayınları / Oyunlar Oynandı
çeviren Ferdi Merter, 1968, Damlacık Yayınevi)
1949 L’Engrenage (Siyaset Çarkı, çeviren Güzin Sayar,
1963, Ataç Kitabevi / Çark, çeviren Tahsin Saraç,
1964, Toplum Yayınları)
DENEME — ELEŞTİRİ
Gaetan Picon
YAŞAMI VE KİŞİLİĞİ
ESERLERİ VE DÜŞÜNCELERİ
KİŞİLERİ
Lcıffont Bompiani
(L’Exi$tentialisme
est un humanisme)
J. P. Sartre
VAROLUŞÇULUĞA
YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER
KATOLİKLERÎN ELEŞTİRİLERİ
KÖTÜMSERLİK VE VAROLUŞÇULUK
DOĞALCILIK VE VAROLUŞÇULUK
ULUSLARIN BÎLGELÎĞÎ
VAROLUŞÇULUK MODASI
Varoluşçuluk nedir?
Bu sözcüğü kullananların çoğu, onu savunurken
oldukça güçlük çekiyorlar şimdi. Çünkü bu sözcük
moda oldu artık. O kadar ki, Clartes’nin dedikodu ya
zarı bile fıkrasının altına «Varoluşçu» diye imza atı
yor, falanca ressamın ya da müzikçinin bile varoluşçu
olduğundan dem vuruluyor. Hem de büyük bir sevinç
duyuluyor bunun söylenmesinden. Diyeceğimiz, var
oluşçuluk sözcüğü öylesine yayıldı, anlamı öylesine
genişledi ki, artık hiçbir anlamı kalmadı desek yeri
dir. Görünürde gerçeküstücülüğe (surrealisme) benzer
bir öncü akım da bulunmadığı için olacak, aylaklık ve
rezalete düşkün kimseler, varoluşçuluğa dört elle sa
rıldılar. Oysa, bu felsefe hiçbir şey getirmiyor onlara.
Çünkü, rezalete en az elverişli bir öğretidir o. Oldukça
kuru ve sıkı bir öğreti. Daha çok uzmanlara ve filozof
lara özgü bir öğreti...
m YÜZYIL FİLOZOFLARINDA
TANRI VE İNSAN
TANRITANIMAZ VAROLUŞÇULUK
VAROLUŞÇULUĞUN
İNSAN KAVRAYIŞI
TASARI (PROJET)
SEÇİŞ
BİREYSEL EDİMLER
BÜTÜN İNSANLIĞI BAĞLAR
BUNALTI
BUNALTI VE YALANCILIK
BUNALTI VE SORUMLULUK
LAİK AHLAK
KÖKTENCİLİK
DOSTOYEVSKİ VE VAROLUŞÇULUK
İNSAN ÖZGÜRLÜKTÜR
BIRAKILMIŞLIK
DEĞER VE DUYGU
UMUTSUZLUK VE OLANAKLAR
UMUTSUZLUK VE EYLEM
VAROLUŞÇULUK
EYLEMSİZLİĞE KARŞIDIR
İNSAN OLMASI
GEREKEN ŞEYDİR
KÖTÜMSERLİK
YA DA İYİMSERLİKTE SERTLİK
İNSANIN SORUMLULUĞU
VAROLUŞÇULUK
İYİMSER BİR ÖĞRETİDİR
ÖZNELLİK
«DUŞUNUYORUM,
ÖYLEYSE VARIM» (COGITO)
VAROLUŞÇULUK VE MADDECİLİK
DESCARTES’ÇI ÖZNELLİK
İLE VAROLUŞÇU ÖZNELLİK
BAŞKASININ VARLIĞI
TARİHSEL DURUM
VE İNSANIN DURUMU
BAĞLANMA
SEÇİŞ VE ÖZELLİK
DURUM
SEÇİŞ VE GİDE’İN
GEREKÇESİZ EDİMİ
AHLÂK VE ESTETİK
VAROLUŞÇU AHLÂK
İNSAN BAŞKASINA
GÖRE KENDİNİ SEÇER
ÖZGÜRLÜK
BAŞKASININ ÖZGÜRLÜĞÜ
VAROLUŞÇU DEĞERLER
İNSANCILIK
KLASİK İNSANCILIK
VAROLUŞÇU İNSANCILIK
VAROLUŞÇULUK
VE TANRITANIMAZLIK
S
SONUÇLAR
J. P. Sartre — P. NaviHe
VAROLUŞÇULUĞUN
HALKÇJLLAŞTIRILMASINA
t
KARŞI
SEÇME OLAYI
VAROLUŞÇU BAĞLANMANIN
ANLAMI
VAROLUŞÇULUK
VE KÖKTENCİLİK
VAROLUŞÇULUK
VE YENİ LİBERALİZM
EVRENSELLİĞİN SARSILMASI
ÖN BAĞLANMA
\
\
\ NESNEL İNSAN
İNSANCILIK
VE LİBERALİZM
İNSAN VE ÇEVRE
NESNELLİK
DIŞLAŞMA VE NESNELLİK
VAROLUŞÇULUK VE DEVRİM
VAROLUŞÇULUK HANGİ
TOPLULUĞUN FELSEFESİDİR?
VAROLUŞÇULUK VE SİYASET
VAROLUŞÇU BEKLEYİŞÇİLİK
MARKSÇI FELSEFENİN
ELEŞTİRİLMESİ
NEDENSELLİK
BİLİMSEL DOĞRULUK
Sartre’m Eserleri.................................................... 33
AÇLIK
Knut Hamsun
Çeviren Esat Nermi
İNSANLARIN DÜNYASI
A. S. Exupery
Çeviren Vedat Günyol
VEBA
Âlbert Carmış
Çeviren Oktay Akbal
MARTI
Richard Bach
Çeviren Nuran Akgören
ÖLÜM GEMİSİ
Traven
Çeviren Adalet Cimcoz
İNSANLARI SEVECEKSİN
E. M. Remârque
Çeviren Burhan Arpad
BİR POLİTİKACININ PORTRESİ
Stefan Zıoeig
Çeviren Burhan Arpad
BEN ANNEMİ SEVİYORUM
William Saroy an
Çeviren Tarık Dursun K.
KANDİD YA DA İYİMSERLİK ÜSTÜNE
Voltaire
Çeviren Server Tanilli
ACIMAK
Stefarı Zıveıg
Çeviren Burhan Arpad
İLK GENÇLİK YILLARI (DEMİAN)
Hermann Hesse
Kâmuran Şipal
AT
Ali Özgentürk
ESTETİK BEĞENİ
İsmail Tunalı
BALIK AVCILIĞI VE YEMEKLERİ
Sıtkı İİner
SPOR TOTO (Garanti Formülleri)
İhsan Bincik
DİN İLE BİLİM
Bertrand Russell
Çeviren Akşit Göktürk
EPİK TİYATRO
Bertolt Brecht
Çeviren Kâmuran Şipal
PSİKANALİZ ÜZERİNE
F reud
Çeviren A. Avni Öneş
CİNSİYET ÜZERİNE
A. Avni Öneş
YENİ BİR İNSAN YENİ BİR TOPLUM
Erich Fromm
Çeviren Necla Arat
SEVME SANATI
Erich Fromm
Çeviren Işıtan Gündüz
m
BİLİM AHLAK}
Albert Bayet
Çeviren Vedat Giînyol
DENEMELER
Albert Camus
Çeviren Vedat Günyoi
SİBERNETİK
Norbert' Wiener
Çeviren İbrahim Keskin
SEVGİLİ MİLENA
Kafka
Çeviren Adalet Cimcoz
DAVRANIŞLARIMIZIN KÖKENİ
Serol Teber
DENEMELER
Jearı Paul Sartre
Çeviren Sabahattin Eyuboğlu, Vedat Günyol
İNSANLAR ARASINDAKİ
EŞİTSİZLİĞİN KAYNAĞI
J. J. Rousseau
Çeviren Rasih Nııri İleri
KENDİNİ SAVUNAN İNSAN
Erich Fromm
Çeviren Necla Arat
ESTETİK
H-egel
Çeviren Nejat Bozkurt
DÜŞÜNCELER
Bertrand Russel
Çeviren S. Eyüboğlu, Vedat Günyol
OYUNCULUK SANATI VE DEKOR
Bertolt Brecht
Çeviren Kâmuran Şipal
BİLİNÇ VE BİLİNÇALTININ İŞLEVİ
C. G. Jung
Çeviren Engin Büyükinal
JUNG PSİKOLOJİSİNİN ANA HATLARI
Frieda Fordkam
Çeviren Aslan Yalçıner
EVLİLİK VE AHLAK
Bertrand Russell
Çeviren Vasıf Eranus
AYLAKLIĞA ÖVGÜ
Bertrand Russell
Çeviren Mete Ergin
AŞKIN ANATOMİSİ
A. Krich
Çeviren Mehmet Harmancı
ECCE HOMO
(Kişi Nasıl Kendisi Olur)
Nietzsche
Çeviren Can Alkor
PSİKANALİZ VE UYGULAMA
Freud
Çeviren Muammer Sencer
FELSEFENİN İLKELERİ
Descartes
Çeviren Mesut Akın
KİŞİLİK BOZUKLUKLARI VE
TOPLUMSAL BÜTÜNLEŞME
Alfred Adler
Çeviren Belkıs Çorakçı
YERYÜZÜ CENNETLERİ KURMAK
(Ütopyalar)
Doç, Dr. Nail Bezel
YERYÜZÜ CENNETLERİNİN SONU
(Ters Ütopyalar)
Doç. Dr. Nail Bezel
ONÜÇÜNCÜ KABİLE
Arthur Koestler
Çeviren Belkis Çorakçı
Bugünün Diliyle HAYYAM
A. Kadir
EĞİTİM ÜZERİNE
Bertrand Russell
İNSANLIĞIN TARİHİ
Antke Ribard
Çevirenler Erdoğan Bagar, Şiar Yalçın, Halil Berktay
BATI FELSEFESİ TARİHİ
Bertrand Russell
Çeviren Muammer Sencer
TOPLUMBİLİMLERİNDE YÖNTEM
Muzaffer Sencer, Yakut Irmak
TÜRK HALK HAREKETLERİ VE DEVRİMLER
Çetin Yetkin
YÜZYILLARIN GERÇEĞİ VE MİRASI
İnsanlık Tarihine Giriş
Server Tanilli
HALKIN EKMEĞİ
Bertolt Brecht
Çeviren A. Kadir - A. Bezirci
EDEBİYAT ÜSTÜNE SÖYLEŞİLER
Alain
YAŞAMA SANATI
Alfred Adler
İLKTOPLUMLARIN DEĞİŞİMLERİ
Serol Teber
VAROLUŞÇULUK (EXISTENTIALISME)
Jean Paul Sartre
Çeviren Asım Bezirci