दे श लोक सेवा आयोग, कणाल दे श

दे श नजामती सेवा अ तगत िश ा सेवा, िश ा शासन समूह, अं ज

े ी, गिणत, व ान, नेपाल र सामािजक
िश ा उपसमूह, अ धकृत तर सातौ तह, िश क पदको खुला तयो गता मक पर ाको पा य म र
पर ा योजना

पा मको परे खाः यस पा य म योजनालाई तीन चरणमा वभाजन ग रएको छ ।

थम चरणः ब तुगत पर ा (Objective Test) पूणा ः १००
तीय चरणः वषयगत पर ा (Subjective Test) पूणा ः २००
अि तम चरणः (क) सामू हक पर ण (Group Test) पूणा ः १०
(ख) अ तवाता (Interview) पूणा ः ४०

पर ा योजना (Examination Scheme)

१. थम चरणः ब तुगत पर ा (Objective Test) पूणा ः १००

प वषय ख ड पूणा उ ीणा पर ा णाल नसं याxअ समय

General व तुगत (Objective)
General knowledge १ घ टा
थम Subject & General १०० ४० वहुवैकि पक १००x१=१००
३० मनेट
Ability Test न(MCQs)

२. तीय चरणः- वषयगत पर ा (Subjective Test) पूणा ः २००

प वषय पूणा उ ीणा पर ा णाल नसं या xअ समय

तीय General वषयगत छोटो उ र ४x५=२०
Technical १०० ४० लामो उ र
३ घ टा
(Subjective) ८x१०=८०
Subject
तृतीय Service-Group वषयगत छोटो उ र ८x५=४०
Specific Subject १०० ४० ३ घ टा
(Subjective) लामो उ र ६x१०=६०

३. अि तम चरणः- सामू हक पर ण (Group Test) र अ तवाता (Interview) पूणा ५०

प / वषय पूणा पर ा णाल समय

सामू हक पर ण (Group Test) १० सामू हक छलफल (Group Discussion) ३० मनेट

अ तवाता (Interview) ४० बोड अ तवाता (Board Interview)

1
 यः

१. यस पा मलाई थम चरण, तीय चरण र अि तम चरण (सामू हक पर ण र अ तवाता) मा वभाजन

ग रएको छ ।
२. लिखत पर ाको मा यम भाषा नेपाल वा अं ज
े ी अथवा नेपाल र अं ज
े ी दुवै हुनेछ ।
३. व तुगत बहुवैकि पक (Multiple Choice) ह को गलत उ र दएमा येक गलत उ र बापत २०
तशत अ क ा ग रनेछ । तर उ र न दएमा यस बापत अ दइने छै न र अ क ा प न ग रने छै न ।
४. बहुवैकि पक ह हुने पर ामा ा कुलेटर योग गन पाइने छै न ।
५. वषयगत ह को हकमा तो कएको अ मा एउटा लामो वा एउटै का दुई वा दुई भ दा बढ भाग
(Two or more parts of a single question) वा एउटा अ तगत दुई वा बढ ट पणीह (Short
notes) सो न स कनेछ ।
६. पर ामा सो धने सं या, अ र अ भार यथास भव स बि धत प / वषयमा दईए अनुसार हुनेछ ।
७. वषयगत हुने प / वषयका येक भाग/ख डका ला ग छु ाछु ै उ रपुि तकाह हुनेछन् । पर ाथ ले
येक भाग/ख डका ु नछ ।
ह को उ र सोह भाग/ख डको उ रपुि तकामा ले प
८. यस पा म अनुसारका प / वषयका वषयव तुमा जुनसुकै कुरा लेिखएको भए ताप न पा ममा परे का
कानून, ऐन, नयम तथा नी तह पर ाको म त भ दा ३ म हना अगावै सं शोधन भई कायम रहेका
वषयव तुलाई यस पा ममा परे को स झनु पदछ ।
९. थम चरणको व तुगत पर ाबाट छनौट भएका उ मेदवारह लाई मा तीय चरणको लिखत पर ामा
सि म लत गराइनेछ ।
१०. थम चरणको व तुगत पर ामा ा गरे को ा ा को शत तशत अ तथा तीय चरणको लिखत
पर ाको कुल ा ा को आधारमा लिखत पर ाको न तजा कािशत ग रनेछ ।
११. तीय चरणको लिखत पर ामा छनौट भएका उ मेदवारह लाई मा अि तम चरणको सामू हक पर ण र
अ तवातामा सि म लत गराइनेछ ।
१२. लिखत पर ा र अि तम चरणको सामू हक पर ण र अ तवाताको कुल ा ा को आधारमा अि तम
पर ाफल कािशत ग रनेछ ।
१३. पा म लागू हुने म तः २०७९।०६।२५

2
 थमप (Paper I): General Subject
v08­s : - ;fdfGo1fg / jf}l4s k/LIf0f (60 Marks)

!= ;fdfGo1fg / ;d;fdlos ljifo (30×1 Mark = 30 Marks)

!=! g]kfnsf] ef}uf]lns, ;fdflhs, ;fF:s[lts / cfly{s cj:yf

!=@ s0ff{nL k|b]zsf dxTjk"0f{ k|fs[lts >f]tx?
!=# s0ff{nL k|b]zsf] ef}uf]lns ljljwtf / xfjfkfgLsf] cj:yf
!=$ cfw'lgs g]kfnsf dxTjk"0f{ 36gf, ;fdflhs, ;fF:s[lts / cfly{s cj:yf
!=% kGw|f}+ of]hgf, s0ff{nL k|b]zsf] k|yd cfjlws of]hgf, aflif{s ah]6, gLlt tyf sfo{qmdx?
!=^ bLuf] ljsf;, hnjfo' kl/jt{g /h}ljs ljljwtf
!=& ;o'St /fi6«;+3 / ;fs{ ;DaGwL ;fdfGo hfgsf/L
!=* g]kfnsf] ;+ljwfg
!=( ;+3, k|b]z / :yfgLo txsf] zf;g k|0ffnL / ;'zf;g, gful/s a8fkq / u'gf;f] Joj:yfkg
!=!) lghfdtL ;]jf P]g, @)$(-;+zf]wg ;lxt_ / lgodfjnL @)%) -;+zf]wg ;lxt_
!=!! :yfgLo ;/sf/ ;~rfng P]g, @)&$-;+zf]wg ;lxt_
!=!@ ;fj{hlgs ;]jf k|jfx M cjwf/0ff, dxTj / tl/sfx?
!=!# ;fj{hlgs gLltM cjwf/0ff, p2]Zo / dxTj
!=!$ Joj:yfkgsf ljleGg kIfx?M of]hgf, ;+u7g, lgb]{zg, lgoGq0f, ;dGjo, lg0f{o lgdf{0f,
pTk|]/0ff / g]t[Tj
!=!% /fli6«o / cGt/f{li6«o :t/sf dxTjk"0f{ 36gf tyf jt{dfg ;jfnx?

=2. General Ability Test (30×1 Mark = 30 Marks)

2.1 Verbal Ability Test (10×1 Mark = 10 Marks)
Jumble words, Series, Analogy, Classification, Coding-Decoding, Matrix,
Ranking Order Test, Direction and Distance Sense Test, Common Sense Test,
Logical Reasoning, Assertion and Reason, Statement and Conclusions

3
 2.2 Numerical Ability Test (10×1 Mark = 10 Marks)
Series, Analogy, Classification, Coding, Arithmetical reasoning/operation,
Percentage, Ratio, Average, Loss & Profit, Time & Work, Data interpretation &
Data verification
2.3 Non-verbal/Abstract Ability Test (10×1 Mark = 10 Marks)
Figure Series, Figure Analogy, Figure Classification, Figure Matrix, Pattern
Completion /Finding, Analytical Reasoning Test, Figure Formation and
Analysis, Rule Detection, Water images, Mirror images, Cubes and Dice
&Venn-diagram
#= g]kfndf lzIff -Education in Nepal) 40 ×1 Mark = 40 Marks
#=! g]kfndf lzIffsf] Oltxf; / g]kfnsf dxTjk"0f{ z}lIfs 36gfx?
#=@ ;+3Lo / s0ff{nL k|b]zsf lzIff ;DaGwL sfg'gx?
#=# ;+3, k|b]z / :yfgLo txsf]lzIff k|zf;gsf] ;+/rgf
#=$ g]kfnsf] lzIffsf d'Vo of]hgf / cfof]usf k|ltj]bg / l;kmfl/zx?M /fli6«o lzIff k4ltsf]
of]hgf @)@*, /fli6«o lzIff cfof]u, @)$( / pRr:t/Lo /fli6«o lzIff cfof]u, @)%%
#=% lzIffsf cfw'lgs k|j[lQx?
#=^ lzIffsf] cy{, kl/efiff, p2]Zo / sfo{
#=& lzIff / ;dfh M lzIff / ;fdflhs k|lqmof, lzIff / ;fdflhs Gofo
#=* lzIff / bz{gaLrsf] ;DaGw -klZrdL / k"j]{nL bz{g_
#=( lzIff dgf]lj1fgsf] cy{, dfgj j[l4 / ljsf;sf] kl/ro / leGgtf
#=!) dfgj ljsf;sf ljleGg cj:yf / ljz]iftfx? M jfNofj:yf, of}jgfj:yf / lszf]/fj:yf
#=!! l;sfO M cjwf/0ff, k|efj kfg]{ tTjx? / l;4fGtx?
#=!@ /fli6«o lzIff gLlt, @)&^ / /fli6«o kf7\oqmdsf] k|f?k, @)&^ / :yfgLo kf7\oqmd ljsf; tyf
sfof{Gjog dfu{bz{g, @)&^
#=!# kf7\oqmdsf] cy{, kl/efiff, tTj, k|efj kfg]{ tTjx?, 9fFrf jf k|sf/, kf7\oqmd ljsf;sf]
gd"gfx?, g]kfndf kf7\oqmd ljsf;sf] k|lqmof, PsLs[t kf7\oqmd
4
#=!$ lzIfs lgb]{lzsf, kf7\ok':ts, ax'kf7\ok':ts / ;Gbe{ ;fdu|L
#=!% d"Nof+sgsf] cy{, kl/efiff, k|sf/, ;fwgx?, k/LIff / d"Nof+sg, k/LIffsf k|sf/, d"Nof+sgsf
;fwgsf ljz]iftfx?, k/LIf0f, glthf ljZn]if0f, ljlzi6Ls/0f tflnsf
#=!^ ljBfno txsf] kf7\oqmdsf] cEof;, lg/Gt/ ljBfyL{ d"Nof+sg / n]6/ u|]l8ª lgb]{lzsf, @)&*
#=!& hLjgf]kof]uL lzIff / Jojxf/ s'zn ;Lkx?
#=!* ljBfno ;'k/Lj]If0fM cy{, dxTj, k|sf/ / z}nLx?
#=!( lzIf0f ljlw / z}lIfs ;fdu|LM kl/ro / k|sf/
#=@) s0ff{nL k|b]zdf dxfdf/Ldf l;sfOnfO{ lg/Gt/tf ug{sf nflu k|of]u ug{ ;lsg] j}slNks
ljlwx?
#=@! PsLs[t z}lIfs Joj:yfkg tyf ;"rgf k|0ffnL / lzIffdf ;"rgf tyf ;~rf/ k|ljlw
#=@@ z}Ifl0fs of]hgfx?M aflif{s sfo{tflnsf, sfo{of]hgf, PsfO of]hgf, kf7of]hgf, ;dotflnsf,
lzIf0f÷l;sfO ;'wf/ of]hgf
#=@# z}lIfs of]hgf tyf sfo{qmdx?M k|f/lDes sIff k9fO sfo{qmd, ljBfno ;'wf/ of]hgf, ljBfno
lzIff If]q ljsf; of]hgf
#=@$ z}Ifl0fs ;+u7gM sIff lzIf0f, ljifo lzIf0f, ax'sIff lzIf0f / ax'sIff ax':t/ lzIf0f
#=@% z}lIfs cg';GwfgM cjwf/0ff, sfo{d"ns cg';Gwfg / dfdnf cWoog
#=@^ lzIfssf] ;Ifdtf, lzIfssf] k];fut bIftf ljsf; / z}lIfs g]t[Tj
#=@& lzIffdf k]zfut g}ltstf / cfr/0f, lzIfs / ljBfyL{sf] cfrf/;+lxtf
#=@* z}lIfs Joj:yfkg M sIffsf]7f Joj:yfkg, ljljwtf Joj:yfkg, ljkb\ Joj:yfkg, ;do
Joj:yfkg, åGå Joj:yfkg / tgfj Joj:yfkg
#=@( z}lIfs ;'zf;g M cjwf/0ff / tTjx?, u'gf;f] Joj:yfkg / gful/s a8fkq
#=#) s0ff{nL k|b]zsf lzIff;DaGwL ;d;fdlos ljifox?M cfjf;Lo ljBfno, 3'DtL ljBfno,
5fqj[lQ

5
 तीयप (Paper II) : General Technical Subject
Section (A)-िश ा र मनो व ान 30 Marks

१. िश ाको प रचय र िश ाका आधु नक वृि ह

१.१ िश ाको अथ, प रभाषा र व प

१.२ िश ाका उ े यह : यि गत र सामािजक
१.३ िश ाका कायह ः यि गत, रा य, अ तरा य, सामािजक, आ थक, सां कृ तक र राजनै तक
१.४ िश णको अथ र प रभाषा, िश णकला र व ानको पमा, िश णका नमुनाह
१.५ िश ाका आधु नक वृि ह ः मानव अ धकार र िश ा, बालअ धकार र िश ा, व ालय शाि त े को
पमा, नर तर िश ा, खुला सकाइ, मानव मू यमा आधा रत िश ा, िश ामा समान अवसर र समतामूलक
ँ च
पह ु , िश ा र सामािजक याय, आ थक लगानीका पमा िश ा, अ नवाय तथा नःशु क िश ा, रा य
एकताका ला ग िश ा, अ तरा य समझदार का ला ग िश ा
१.६ िश ामा अनुस धानः अथ, मह व, कारह -आधारभूत, ायो गक र कायमूलक अनुस धान_
१.७ कणाल दे शमा अवल वन गन स कने घु ती, बहुक ा बहु तर िश ा र आवासीय िश ाको अवधारणा,
अ यास र आव यकता
१.८ छा वृि ः अवधारणा, उ े य र कणाल दे शबाट दान ग रने छा वृि को कार
१.९ व ालय वा य र पोषण काय मः व ालय नस काय म, दवा खाजा काय म

२. िश ाको समाजशा ीय र दाश नक आधारह

२.1. समाज र समुदायको धारणा, िश ा र समाजबीचको स ब ध

२.2. व ालय समाजको उप- णाल को पमा
२.3. सामािजक या र िश ा
२.३.१ सामािजक करण: अवधारणा, त रका र सामािजक करणका नकायह
२.२.२ सामािजक अ तर याः अथ, व प र क ाकोठामा सामािजक अ तर या
२.२.३ सामािजक प रवतन र ग तशीलताः अथ, स ा त र यसको िश ासँगको स ब ध
२.4. िश ाको दशनका व भ न प सँग स ब ध र तनीह को भाव तथा काया वयन
२.४.१आदशवाद, कृ तवाद, यथाथवाद, योजनवाद र अि त ववाद
२.४.२ पूव य दशन र िश ा

6
३. शै िणक व ध र व ध तथा साम ी

३.1. शै िणक व ध र प तको अथ, प रभाषा र त वह

३.2. िश ण र सकाइ बीचको अ तरस ब ध, िश ण सकाइमा िश क, वषय व र सुप रवे कको भू मका
३.3. सकाइमा सूचना तथा स ार व धको मह व र योग
३.4. िश ण सकाइमा योग ग रने व ाथ के त, िश क के त र अ तर या मक िश ण व धह
३.5. वपदको समयमा योग गन स कने िश ण सकाइका वैकि पक व धह
३.6. शै िणक योजनाः िश ण सुधार योजना, पाठ योजना, एकाइ÷ वषय शीषक (Theme) योजना, बा षक
काययोजना, बा षक कायपा ो र दै नक समयता लका
३.7. शैि क साम ीको अवधारणा, कार, छनौट, तयार तथा योग

४. िश ा मनो व ान

४.1. िश ा मनो व ानको अथ, े , आव यकता र मह व

४.2. मानव वकास
४.२.१ वृ र वकासको अवधारणा, मानव वकासका स ा त र वशेषताह
४.२.२ मानव वकास अ ययन गनको उ े य, मह व तथा अ ययनका व धह
४.२.३ मानव वकासका चरणह
४.3. वा याव थाः प रचय, पूववा याव था र उ र वा याव थाका वशेषताह , वकासा मक कायह , शार रक,
सामािजक र सं वेगा मक प रवतन
४.4. यौनवनाव थाः प रचय, वशेषताह , वकासा मक कायह , शार रक, सामािजक र संवेगा मक प रवतन
४.5. कशोराव थाः प रचय, वशेषताह , वकासा मक कायह , शार रक प रवतन, सामािजक र संवेगा मक
प रवतन, िचह र उनीह मा दे खापन मु य यवहारह

Section (B) – सकाई र पा म तथा मू यांकन 25 Marks

५. सकाई र यसका स ा तह

५.1. सकाईको प रचयः सकाइको अथ, व प र सकाइका अपवाद, प रप वता र सकाई

५.2. सकाइ र बु म ा, बु म ाका स ा तह , वहु– बु म ा, सं वेगा मक बु म ा
५.3. सकाइका स ा तह ः वशेषता र शैि क उपयोग
५.३.१ शा ीय स ब धन

7
 ५.३.२ कायपरक स ब धन
५.३.३ य न र भूल सकाई
५.३.४ अ तर सकाई स ा त
५.३.४ िजन पयाजे र लेव भगो सीका सकाइ स ा तह
५.३.५ या नेको तहगत स ा तह
५.३.६ बा दुराको सामािजक सकाई स ा त
५.4. सकाइमा भाव पान त वह
५.४.१ सकाइको थाना तरणः अवधारणा, कार, स ा त र भाव पान त वह
५.४.२ मरण र व मरणः मरणको अवधारणा, कार, मापन या र मृ त मतामा सुधारका
व धह
५.४.३ व मरणको अवधारणा र कारणह
५.४.४ उ रे णाः अवधारणा, कार र सकाइमा योग ग रने उ रे कह
५.४.५ अ यासः अवधारणा, कार र उपयोग
५.४.६ पुनवलः अवधारणा, कार र उपयोग

६. पा य म र पा साम ीको वकास र यव थापन

६.1. पा य मः अवधारणा, त व र आव यकता

६.2. पा य मको ढाँचा र नमुना
६.२.१ ढाँचाः वषय– केि त, याकलाप– केि त, जीवन प रि थ तमा आधा रत र मु य पा य म
६.२.३ पा य म वकासका नमूनाह ः ता कक, च य र ग तशील नमुना
६.3. नेपालको व ालय तहको पा य म वकास या
६.4. पा य म नमाणमा भाव पान त वह ः व ाथ , समकाल न समाज तथा सँ कृ त, वषयव तु, दशन र
मनो व ान
६.5. रा य पा मको ा प २०७६ र थानीय पा म वकास तथा काया वयन मागदशन २०७६
६.6. व ालय तहको वतमान प रमािजत पा म स ब धी जानकार
६.7. पा म वकासका आधु नक वृि ह ः एक कृत पा म, सुष ु पा म र थानीय पा म
६.8. पा पु तक, िश क नदिशका र स दभ साम ीः प रचय, मह व र योग
६.9. नेपालमा पा य म र पा यसामा ी वकासमा व भ तह र नकायको भू मका

७. मू या नको प रचय र योजन

७.1. मापन र मू या नको अवधारणा, मू यांकनका कार

8
 ७.2. मू यांकनका साधनह र मू या नका साधनमा हुनपु न वशेषताह
७.3. पर णको अथ र कारः मानक र मापद डमा आधा रत, वषयगत र व तुगत, तर कृत र गैर– तर कृत
अथवा िश क न मत पर ण
७.4. व ाथ मू यांकनः प रचय, नर तर व ाथ मू यांकन र लेटर े डङ प त
७.5. व ाथ मू यांकनको ला ग सं रचनागत यव था तथा सं घीय यव थामा व भ न नकायको भू मका
७.6. व ाथ उपलि ध पर णः प रचय, उ े य, या, न तजाको व लेषण र यसको उपयोग
७.7. ारि भक क ा पढाइ पर ण र व ालयको कायस पादन पर णः प रचय, उ े य, मह व, न तजाको
व ले षण र यसको उपयोग
७.8. पर ण वकास याः उ े य नधारण, वषयव तुको छनौट, विश ीकरण ता लकाको वकास,
नह को लेखन, नह को व ले षण र स पादन, व वसनीयता र वैधता नधारण, अि तम नप को
नमाण, साँ कृ तक आधारमा पर णको समायोजन, पर ण– सं चालन, पर ण र न तजा व ले षण
७.9. सामा य सांि यक य व लेषण
७.९.१ त यांकको सं कलन, व लेषण र तुतीकरण
७.९.२ के य वृि को मापनः म यक, मि यका र रत
७.९.३ त यांकको तुलना मक ि थ तको गणनाः तशता र ामािणक ा ा
७.९.४ वचरणिशलताको मापनः त यांकको व तार र तर य भ नता

Section (C) - शैि क शासन र यव थापन 25 Marks

८. िश ा शासन र शैि क यव थापन

८.1. रा य िश ा नी त २०७६ र कणाल दे शको िश ा स ब धी नी त

८.2. नेपालको सं घ, दे श र थानीय िश ा शासन स ब धी यव था
८.3. नेपालमा िश ाको सं रचनाः अनौपचा रक, नर तर िश ा, ारि भक बाल वकास र िश ा, व ालय िश ा,
ा व धक तथा यावसा यक िश ा र ता लम तथा उ च िश ा
८.4. िश ा आयोगका तवेदनह तथा योजनाह मा व ालय िश ाको सं रचना, तहगत उ े य, पा य म,
िश क र व ाथ मू यांकन स ब धी सुझावह

९. व ालय यव थापन

९.1. व ालय यव थापनः अथ, उ े य, कार र मह व

९.2. व ालयमा सकारा मक अनुशासन र व ालयले पालना गन'पन शतह
९.3. व ालय सुशासनः सामािजक पर ण, गुनासो सुनव
ु ाई, नाग रक बडाप
9
 ९.4. व ालय थापना वा क ा थपका आधारह ः जनसं या, भौगो लक अव था, सामािजक बनौट, त लो तहको
व ालयह , व ालय छनौटको अवसर, लागत र कुशलताको न, समता र गुण तरको न
९.5. सामुदा यक र सं थागत व ालयको यव थापनः सेवा े को अवधारणा, सामुदा यक र सं थागत व ालय
थापनाका फरक आधारह
९.6. व ालय तर करण तथा वग करण
९.7. व ालय यव थापन स ब धमा व भ न तहको भू मकाः नी त नमाण र तर नधारण, ोत प रचालन,
अनुम त तथा दै नक काय स चालनको यव थापन

१०. व ाथ र िश क स ब धी यव थापन

१०.1. व ाथ भना र समूह वभाजनका आधार

१०.2. समता तथा यि को पूण मता वकास गन वषयः व ाथ लाई व भ न समूहमा रा ने आधार
(उपलि धका आधारमा वा मि त) र यसका फाइदा र वेफाइदाह
१०.3. व ाथ को नेत ृ व वकासमा व ालयको भ ु मकाः व ालयमा जाताि क अ यासको अवसर, नेत ृ व
लने अवसर, बहु– तभाको खोिज, िचनार र वकासको अवसर
१०.4. िश क यव थापनः अवधारणा र मह व
१०.5. िश क स मता र िश क तयार , िश क अ यापन अनुम त प
१०.6. िश क सेवाको गठन र प रचालनः पदको वीकृ त, माग र तयार , पदका आधारमा भना गन प त,
तहगत पमा िश क तयार र भना, िश कको स वा र बढु वाको यव थापन
१०.7. िश क पेशागत वकासः सं रचना, नी त र काय मह
१०.8. कायमूलक अनुस धानः अवधारणा, मह व र च

Section (D) –सावज नक यव थापन र कायालय स ालन 20 Marks

११. सावज नक यव थापन

११.1. कमचार यव थापनका व वध प ह ः काय व लेषण, काय ववरण, कायमू या न, भना, छनौट, नयुि ,
पद थापन, बढु वा, तलब सु वधा, उ रे णा, बृ त वकास र अवकाश
११.2. सावज नक यव थापनमा नदशन, नय ण, पदसोपान, नणय या, नेत ृ व, सम वय, अ धकार
यायोजन र न ेपण, सुप रवे ण, अनुगमन तथा मू यांकन
११.3. सावज नक सेवा वाहको अथ, मह व र सेवा वाह गन त रका÷मा यमह
११.4. सावज नक सेवा वाहमा क युटर, इ टरनेट, सामािजक स जाल, भच ुअल सकाइ सूचना तथा स चार
व धको योग, अवसर तथा च ुनौतीह

10
 ११.5. नै तकता, यवसा यकता, अनुशासन र आचार– सं हता
११.6. सावज नक नी त तजुमा, काया वयन र मू यांकन

१२. कायालय यव थापन तथा लेखा

१२.1. कायालय काय व धः ट पणी, िच ीप र तवेदन
१२.2. अ भलेख यव थापन र िज सी यव थापन
१२.3. लेखा णाल र लेखापर णको प रचय, वशेषता, उ े य र आधारभूत स ा त
१२.4. बजेटको अथ, स ा त, कार र मह व
१२.5. बे जु र बे जु फछय ट स ब धी यव था
१२.6. सावज नक खर द स ब धी कानुनी यव था र काय व ध

11
 दे श लोक सेवा आयोग, कणाल दे श
दे श नजामती सेवा अ तगत िश ा सेवा, िश ा शासन समूह, गिणत उपसमूह, अ धकृत तर सातौ तह,
िश क पदको खुला तयो गता मक पर ाको पा य म र पर ा योजना
t[tLo kq (Paper III): Technical Subject
Section A- 30 Marks
1. Introduction to Mathematics Education
1.1 History of mathematics in ancient civilization (Babylonean, Egyptian, Greek,
Chinese and Hindu)
1.2 Development of mathematics
1.3 Goals, nature and structure of mathematics
1.4 Philosophy of Mathematics Education
1.5 Place of mathematics in school and utilitarian/social value of mathematics
1.6 Practical mathematics and integrated approach

2. Learning theories and their implication in teaching and learning mathematics

2.1 Issues of learning in Mathematics
2.2. Piaget's theory of intellectual development
2.3. Bruner's theory of instruction
2.4. Robert Gagne's theory
2.5. Van Hiele's Model of learning
2.6. Ausbel's theory of meaningful learning
2.7 Social Constructivism theory
2.8 Multiple Intelligence theory
2.9 Major problems in teaching learning mathematics

3. Study of school level mathematics curricula and Textbooks

3.1. Curriculum structure
3.2 Different models of Curriculum Development
3.3. Overview of Basic and secondary school mathematics curriculum and
textbooks of Nepal
3.4. Nature and need for change in curriculum
3.5 In-depth grade-wise study of school level textbooks
3.5.1 Textbooks of compulsory mathematics
12
 3.5.2 Textbooks of optional mathematics
3.5.3 Consistency of textbooks with reference to the curriculum
3.5.4 Report on the analysis of textbooks
3.6. Study of school level mathematics curriculum of SAARC countries
Section B- 20 Marks
4. Instructional strategies
4.1. Problems of instruction in mathematics
4.1.1 Teaching for understanding
4.1.2 Teaching for assimilation
4.1.3 Teaching for transfer
4.1.4 Teaching for permanence
4.2. Methods of teaching mathematics
4.2.1 Expository method
4.2.2 Inductive and deductive methods
4.2.3 Analytic and synthetic methods
4.2.4 Discovery and guided discovery methods
4.2.5 Problem solving method
4.2.6 Co-operative teaching method
4.3 Culturally diverse teaching strategy
4.4 Mathematical anxiety in students
4.5 Use of media and technology in mathematics teaching
5. Development of Instructional Materials in teaching mathematics
5.1. Types of teaching materials: literature, audio-visual aids, models and
manipulative materials
5.2. Collection and construction of teaching materials
5.2.1 Collection of different types of teaching materials for school level
mathematics
5.2.2 Construction of different teaching materials such as charts,
graphs, paper folding, models, geoboard, circle board, ten-gram
etc.
5.3. Use/application of teaching materials
5.3.1 Local resources and environment in mathematics teaching
5.3.2 Use of Black ∕ white ∕ smart board
13
 5.3.3 Use of different prepared and collected materials
5.3.4 Use of Math-Lab
5.4. Evaluation of teaching materials in school level mathematics classroom
Section C- 30 Marks
6. Planning for classroom Teaching
6.1. Needs of planning in teaching
6.2. Annual, unit and daily lesson plans
6.3. Classroom management in mathematics teaching and principles of
motivation
6.4. Strategies in planning for improving mathematics teaching
6.5 Action research in teaching mathematics

7. Evaluation in mathematics Education

7.1 Assessment types and techniques
7.2 Planning of a test
7.3 Construction of test items (specification chart, marking scheme etc)
7.4 Construction of different test items
7.5 Validity of test item
7.6 Analysis and reporting the test

8. Supervision and Training

8.1 Supervision of mathematics teaching
8.1.1 Needs of supervision
8.1.2 Techniques of supervision in mathematics teaching
8.1.3 Supervision tools in mathematics teaching
8.2 Mathematics teachers training program in Nepal

Section D- 20 Marks
9. Teaching selected topic
9.1 Teaching Arithmetic (sets, ratio and proportion and percentage, unitary
method, profit and loss, simple and compound interest, commission and
discount, home arithmetic, mensuration, symbolic logic)

14
 9.2 Teaching Algebra (algebraic expressions, equation and inequalities, linear
equations and simple inequalities, quadratic equations and simple inequalities
in two variables, relations and function, matrices, vectors, groups, linear
programming)
9.3 Teaching Geometry (axioms and postulates, classification of polygons,
similarity and congruency of two triangles and their applications,
Parallelogram, area of triangles and quadric laterals, bearing and scale
drawing, surface and volume of solids, coordinate geometry, transformation
geometry)
9.4 Teaching Trigonometry (trigonometric functions, properties of trigonometric
functions, values of trigonometric ratios, sine, cosine and tangent graphs, area
of triangles using trigonometric ratios)
9.5 Teaching Statistics and probability (graphical presentation of data, measure of
dispersion, correlation and regression, empirical definition of probability,
dependent and independent events, conditional probability, permutation and
combination, probability distribution)
9.6 Teaching Calculus (limit and continuity, derivatives, application of derivatives
and integration)
10. Diagnostic and remedial Teaching
10.1 Problems faced by students in learning mathematics
10.2 Remedial instruction
10.3 Counseling with parents/guardians
10.4 Application and Understanding of basic mathematics in everyday life
तृतीय प को सं या ता लका

Section A B C D

Unit 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Short Questions 1 1 2 1 1 1 1

Long Questions 1 1 1 1 1 1

15
 सामू हक पर ण
सामु हक पर ण यि व पर णको एक अंश हो । दे श नजामती सेवाको े व तार तथा काय प त
प रवतन समेत भैरहे को स दभमा कणाल दे श सरकारको नी त, योजना, काय म लगायत शासन यव था
स व धी समसाम यक वषय मा थ वचार– वमश, छलफल गर तनको अझै बढ भावकार तथा काया वयन
यो य समाधान प ह याउने स ब धमा उ मेदवारह को मता प हचान गनु यस पर णको मूल मम हो ।
यसको ला ग छलफल, वचार– वमश गर प रि थ त बु न स ने, नणय दने, जनतालाई याशील बनाउने, िच
बुझाउने, नधा रत ल य अनुसार काम गन/गराउने, ज ता कामका ला ग ले खन मताका साथसाथै सम यालाई
यथाथपरक ढं गले प हचान गनस ने, वाकपटुता, िश ता, तकशि को प न आव यकता पदछ ।

यसैले यस पर णमा उ मेदवारह को वौ क मता, सं चार सीप, समूह ग तिशलता, यवहार, यि व, मनोवृ त,
याशीलता, नणयशि , सम या समाधान मता, नेत ृ व मता, समय यव थापन तथा यि वमा भएका अ य
गुणह को आंकलन अथात पर ण र मू या न गनको ला ग उ मेदवारह लाई कुनै समसाम यक
वषय/सवाल/सम यामा सामू हक छलफल गर सम या समाधान के त भावकार र काया वयन यो य
समाधान नका न दइ छ ।
यस योजनको ला ग ग रने पर ण १० पूणा र ३० मनेट अव धको हुनछ
े जुन नेता व हन सामू हक
छलफलको पमा अवल वन ग रनेछ । दइएको वा Topic का वषयमा पालै पालोसँग न द समय भ
समूहवीच छलफल गद येक उ मेदवारले यि गत तु त गनुपनछ । यस पर णमा मू या नको ला ग
दे हाय अनुसार क तीमा तीन जनाको स म त रहनेछ ।
आयोगका अ य वा अ य ले तोकेको सद य – अ य
आयोगका सद य – सद य
मनो व ानवे ा – सद य
द /व (१ जना) – सद य

16