CHỦ ĐỀ 7

TỪ NGUYÊN LÝ TỒN TẠI XÃ HỘI QUYẾT ĐỊNH Ý THỨC XÃ HỘI, BÀN

VỀ TRIÊT LÝ DÂN GIAN: “PHÚ QUÝ SINH LỄ NGHĨA, BẦN HÀN SINH
ĐẠO TẶC”

Người thực hiện: NGUYỄN NHẬT GIANG

Mã sinh viên: 2307070018
Lớp: TH39 – ST6
Dân gian có câu: “Phú quý sinh lễ nghĩa, bần hàn sinh đạo tặc”. Để hiểu rõ và
đưa ra nhận xét đúng đắn về câu nói dân gian theo góc độ triết học dựa trên
nguyên lý tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội, ta cần phải hiểu khái lược về
Nguyên lý tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội của triết học Mác Lê-nin.

Tồn tại xã hội là khái niệm của triết học Mác-Lênin dùng để chỉ phương thức
và điều kiện sinh hoạt vật chất của xã hội trong một giai đoạn lịch sử nhất định.
Ví dụ: Môi trường tự nhiên là tiền đề vật chất đầu tiên của sự tồn tại xã hội.
Môi trường tự nhiên tác động đến sự phát triển của xã hội cả về mặt tích cực và
tiêu cực như khí hậu, đất đai, nguồn tài nguyên thiên nhiên,... có tác động đến
sự phát triển kinh tế, xã hội của một quốc gia. Ý thức xã hội bao gồm toàn bộ
đời sống tinh thầncủa xã hội như tâm lý, tình cảm, tập quán, truyền thống và hệ
thống các quan điểm tư tưởng được đúc kết trong các hình thái ý thức xã hội
như: chính trị, Pháp luật, Khoa học, Đạo đức, Tôn giáo, Văn hóa, Triết
học,...Ví dụ: Quan điểm là cách nhìn nhận, cách đánh giá của con người về một
vấn đề nào đó. Quan điểm có thể là đúng hoặc sai, tích cực hoặc tiêu cực.

Tồn tại xã hội là nguồn gốc, cơ sở, điều kiện và động lực cho sự hình thành
phát triển của ý thức xã hội, còn ý thức xã hội chỉ là sự phản ánh của tồn tại xã
hội, phát triển phụ thuộc vào tồn tại xã hội. Khi tồn tại xã hội thay đổi thì ý
thức xã hội sớm muộn cũng phải thay đổi theo. Để minh họa cho vấn đề này,
Mác viết: “Trước hết con người ăn, uống, ở và mặc, nghĩa là phải lao động,
trước khi có thể đấu tranh để giành quyền thống trị, trước khi có thể hoạt động
chínhtrị, tôn giáo, triết học”. Do tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội nên khi
muốn thẩm định, đánh giá một hình thái ý thức xã hội, phải xuất phát từ những
điều kiện vật chất phát sinh ra hình thái đó. Nếu không sẽ rơi vào tình trạng
quy kết một cách chủ quan, võ đoán. Vì tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội,
nên mọi mong ước, dự định của con người phải dựa trên tiền đề vật chất, cơ sở
thực tiễn, tránh tư tưởng chủ quan duy ý chí. Ý thức xã hội cũng có thể phản
ánh xuyên tạc, sai lệch, có hiện tượng này là do: Nhu cầu của thực tiễn, quyền
lợi, mục đích giai cấp, trình độ nhận thức của con người, tính tồn tại độc lập
tương đối của ý thức xã hội. Ví dụ về sự tác động của văn hóa đến ý thức xã
hội. Văn hóa là tổng thể những giá trị vật chất và tinh thần của một xã hội. Văn
hóa có vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách con người, thúc đẩy
sự phát triển của ý thức xã hội. Ví dụ, trong một xã hội có nền văn hóa tiên
tiến, người dân sẽ có tư tưởng tiến bộ, tích cực. Ngược lại, trong một xã hội có
nền văn hóa lạc hậu, người dân sẽ có tư tưởng tiêu cực, lạc hậu.

“Phú quý’’có nghĩa là giàu sang, sung túc, đầy đủ về vật chất. “Lễ nghĩa” tức
là những quy tắc, chuẩn mực về cách cư xử, ứng xử trong xã hội. “Bần hàn” là
chỉ sự nghèo khó, thiếu thốn về vật chất. “Đạo tặc” là người cướp của, giết
người, làm những việc trái đạo đức. Câu "Phú quý sinh lễ nghĩa, bần hàn sinh
đạo tặc" là một câu tục ngữ của người Việt Nam, được lưu truyền từ lâu đời.
Câu tục ngữ này có nghĩa là khi con người có cuộc sống giàu sang, sung túc thì
sẽ có xu hướng cư xử lễ phép, lịch sự, tôn trọng người khác. Ngược lại, khi con
người sống trong cảnh nghèo khó, bần hàn thì sẽ có xu hướng phạm pháp,làm
những việc trái đạo đức. Câu tục ngữ "Phú quý sinh lễ nghĩa, bần hàn sinhđạo
tặc" thể hiện một quan điểm mang tính chất quy luật của xã hội. Theo quan
điểm này, cuộc sống vật chất của con người có ảnh hưởng đến tư tưởng, đạo
đức của con người. Khi con người có cuộc sống giàu sang, sung túc thì sẽ có
điều kiện để học tập, nâng cao trình độ, tiếp thu những giá trị văn hóa tốt đẹp
của xã hội. Từ đó, con người sẽ có xu hướng cư xử lễ phép, lịch sự, tôn trọng
người khác. Ngược lại, khi con người sống trong cảnh nghèo khó, bần hàn thì
sẽ có tâm lý bất an, lo lắng, dễ dẫn đến những hành vi trái đạo đức, phạm pháp.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng câu tục ngữ này chỉ mang tính chất tương đối, không
phải tuyệt đối vì trên thực tế, có rất nhiều người giàu có nhưng không có đạo
đức, ngược lại, cũng có nhiều người nghèo khó nhưng vẫn sống lương thiện, có
đạo đức. Nguyên nhân của sự khác biệt này là do nhiều yếu tố khác nhau,
chẳng hạn như gia đình,môi trường sống, giáo dục,...Câu tục ngữ là một lời
nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức cho con người,
đặc biệt là trong bối cảnh xã hội hiện nay đang có nhiều biến động. Chúng ta
cần tạo điều kiện để mọi người, đặc biệt là những người nghèo khó, có cơ hội
học tập, nâng cao trình độ, tiếp thu những giá trị văn hóa tốt đẹp của xã hội. Từ
đó, góp phần xây dựng một xã hội giàu đẹp, văn minh.

Đối với nhận thức, câu tục ngữ này cho chúng ta thấy rằng cuộc sống vật chất
của con người có ảnh hưởng đến tư tưởng, đạo đức của con người. Khi con
người có cuộc sống sung túc, đầy đủ thì sẽ có điều kiện để học tập, nâng cao
trình độ, tiếp thu những giá trị văn hóa tốt đẹp của xã hội. Từ đó, con người sẽ
có xu hướng cư xử lễ phép, lịch sự, tôn trọng người khác. Ngược lại, khi con
người sống trong cảnh nghèo khó, thiếu thốn thì sẽ có tâm lý bất an, lo lắng, dễ
dẫn đến những hành vi trái đạo đức, phạm pháp. Đối với đời sống, câu tục ngữ
này có ý nghĩa nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức
cho con người, đặc biệt là trong bối cảnh xã hội hiện nay đang có nhiều biến
động. Chúng ta cần tạo điều kiện để mọi người, đặc biệt là những người nghèo
khó, có cơ hội học tập, nâng cao trình độ, tiếp thu những giá trị văn hóa tốt đẹp
của xã hội. Từ đó, góp phần xây dựng một xã hội giàu đẹp, văn minh.

Với tư cách là một sinh viên, là một thanh niên đang sống trong thời đại hội
nhập, em nhận thức được rằng câu tục ngữ "Phú quý sinh lễ nghĩa, bần hàn
sinh đạo tặc" vẫn còn nguyên giá trị trong xã hội hiện nay. Em luôn ý thức
được rằng bản thân cần phải nỗ lực học tập, rèn luyện đạo đức để trở thành một
người có ích cho xã hội. Em sẽ cố gắng học tập thật tốt, nâng cao trìnhđộ hiểu
biết của mình về mọi mặt. Đồng thời, em sẽ tích cực tham gia các hoạt động xã
hội, giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn. Em tin rằng, bằng những
hành động cụ thể của mình, tôi sẽ góp phần xây dựng một xã hội văn minh,
giàu đẹp. Em sẽ cố gắng học tập thật tốt, nâng cao trình độ hiểu biết của mình
về mọi mặt, về các lĩnh vực khác nhau. Em sẽ học tập những tấm gương đạo
đức tốt đẹp trong xã hội, từ đó rèn luyện cho mình những đức tính tốt như lễ
phép, lịch sự, tôn trọng người khác,...Em sẽ tích cực tham gia các hoạt động xã
hội, giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn, các chương trình thiện
nguyện, tình nguyện do các CLB trong trường và Nhà trường tổ chức, các
chiến dịch thiện nguyên của các công ty tư nhân…để giúp đỡ những người
kém may mắn hơn mình.