Đại học Quốc gia TP.

HCM – Trường Đại học Bách Khoa

MÔN HỌC

KỸ THUẬT ĐO LƯỜNG
TRONG NHIỆT LẠNH

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 1
Môn học Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh

CHƯƠNG 4

ĐO LƯU LƯỢNG

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 2
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

CHUẨN ĐẦU RA
LEARNING OUTCOME (L.O.)

L.O.1_Nắm vững các vấn đề cơ bản về đo lường

nhiệt và sai số trong đo lường.
L.O.2_Nắm vững phương pháp đo các thông số vật
lý nhiệt cơ bản như nhiệt độ, áp suất, lưu lượng.

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 3
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

NỘI DUNG
1. Định nghĩa
2. Các phương pháp đo lưu lượng
2.1 Đo lưu lượng theo lưu tốc
2.2 Đo lưu lượng theo dung tích
2.3 Đo lưu lượng theo khối lượng
2.4 Đo lưu lượng theo tiết lưu
2.5 Đo lưu lượng theo siêu âm
2.6 Đo lưu lượng theo nguyên lý chênh áp
NGUYỄN THỊ MINH TRINH
ĐHBK.HCM – 01.2022 4
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

ĐỊNH NGHĨA
 Lưu lượng vật chất là lượng chất ấy chảy qua
tiết diện ngang của ống dẫn trong một đơn vị thời gian.

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 5
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

CÁC LOẠI LƯU LƯỢNG

V
 Lưu lượng thể tích (m3/s, l/s, m3/h): Qv 

G
 Lưu lượng khối lượng (kg/s, kg/h): Qm 

 Mối quan hệ: Q m  .Q v

Với  là khối lượng riêng của dòng lưu chất, kg/s

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 6
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

1. Đo lưu lượng theo lưu tốc

Nguyên lý: Xác định vận tốc trung bình ωtb (m/s) của
dòng môi chất và tiết diện F (m2).
- Lưu lượng của môi chất:
Q = F. ωtb (m3/s)

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 7
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

1. Đo lưu lượng theo lưu tốc (tt)

Thiết bị đo vận tốc dòng chảy lỏng:

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 8
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

1. Đo lưu lượng theo lưu tốc (tt)

Xác định lưu tốc bằng Xác định lưu tốc bằng ống pito:
ống đo áp suất động:

2
 gh h
1

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 9
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

1. Đo lưu lượng theo lưu tốc (tt)

Thiết bị đo lưu lượng dòng khí ra khỏi miệng gió

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 10
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

2. Đo lưu lượng theo dung tích

 Nguyên lý: môi chất vào đầy buồng đong với dung tích
xác định  tác động lên cơ cấu công tác tạo nên chuyển
động có tính chu kỳ.

 Đếm số chu kỳ chuyển động trong khoảng

thời gian   xác định được lưu lượng

 Các loại lưu lượng kế theo phương

pháp dung tích như: kiểu pittông,
kiểu đĩa tròn, kiểu bánh công tác…
NGUYỄN THỊ MINH TRINH
ĐHBK.HCM – 01.2022 11
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

2. Đo lưu lượng theo dung tích (tt)

Dạng đĩa tròn: Dạng bánh công tác:

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 12
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

2. Đo lưu lượng theo dung tích (tt)

Dạng cánh trượt: Dạng pittông:

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 13
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

2. Đo lưu lượng theo dung tích (tt)

Đầu ra

Đầu vào 14
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

2. Đo lưu lượng theo dung tích (tt)

Nhược điểm của nhóm đo lưu lượng dung tích là độ chính

xác của chúng phụ thuộc vào quá nhiều yếu tố: nhiệt độ,
độ nhớt, áp suất, hình thái dòng chảy

Trong thực tế không thể có được dòng chảy tầng lý tưởng

nên hình thái dòng chảy được khuyến cáo nên sử dụng là
dòng chảy rối đều (Uniform turbulent flow), còn dòng
chảy rối loạn (Non-uniform turbulent flow) thì không nên
dùng vì nó ảnh hưởng rất lớn đến kết quả đo.

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 15
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

3. Đo lưu lượng theo khối lượng (tt)

 Nguyên lý: Ứng dụng lực Coriolis để xác định khối
lượng môi chất chuyển động qua tiết diện dòng đang xét
trong một đơn vị thời gian.

𝐹𝑐 = 2 · ∆𝑚 (𝜈 · 𝜔)
𝐹𝑐 : Lực Coriolis
∆m: Khối lượng vật chất dịch chuyển trên một đơn vị
thời gian.
ω: vận tốc quay.
ν: vận tốc thẳng (xuyên tâm) trong một hệ quay hoặc
dao động.
NGUYỄN THỊ MINH TRINH
ĐHBK.HCM – 01.2022 16
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

3. Đo lưu lượng theo khối lượng (tt)

Nguyên lý đo Coriolis:
https://www.youtube.com/watch?v=A4nwpHhLT_4&t=15s

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 17
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

3. Đo lưu lượng theo khối lượng (tt)

Nguyên lý Coriolis

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 18
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

3. Đo lưu lượng theo khối lượng (tt)

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 19
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

3. Đo lưu lượng theo khối lượng (tt)

Đo lưu lượng theo khối lượng có kết quả đo chính xác
hơn đo lưu lượng thể tích vì phép đo này không phụ
thuộc vào nhiệt độ , hình thái dòng chảy , áp suất , độ
nhớt, khối lượng riêng của lưu chất... Được sử dụng chủ
yếu để đo chất lỏng hoặc chất sệch dạng bùn (slurry) chứ
hiếm khi dùng để đo chất khí hoặc hơi.

Được sử dụng chủ yếu để đo chất lỏng hoặc chất sệch

như mật ong hoặc dạng bùn (slurry) chứ hiếm khi dùng
để đo chất khí hoặc hơi.

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 20
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

4. Đo lưu lượng theo tiết lưu

Thiết bị tiết lưu là gì ?
Là những vật đặt trong đường ống làm dòng chảy có hiện tượng
thu hẹp cục bộ.
Kết quả của hiện tượng tiết
lưu là gì ?
Sự thu hẹp dòng chảy làm
tăng lưu tốc ở tiết diện dòng
chảy bị thu hẹp  tăng động
năng  kèm theo giảm thế
năng  áp suất tĩnh tại tiết
diện đó giảm (có một độ chênh
áp giữa phía trước và phía sau
vật chắn tiết lưu ).
NGUYỄN THỊ MINH TRINH
ĐHBK.HCM – 01.2022 21
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

4. Đo lưu lượng theo tiết lưu (tt)

Nguyên lý đo theo các dạng tiết lưu khác nhau:
https://www.youtube.com/watch?v=oUd4WxjoHKY

Vòng chắn tiết lưu Ống phun Ống Venturi qui chuẩn

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 22
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

4. Đo lưu lượng theo tiết lưu (tt)

Xác định lưu lượng:
- Dựa vào phương trình Bernoully tìm được tốc độ trung bình
dòng tại tiết diện đo.
- Dựa vào phương trình liên tục có Q = 𝐹𝜔 = 𝑐𝑜𝑛𝑠𝑡

1 2 1 2
p1  1  p 2  2
2 2
1 F2

2 F1

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 23
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

5. Đo lưu lượng theo siêu âm

Là phương pháp đo không tiếp xúc lưu chất, thuận tiện cho
việc đo các môi chất có tính áp suất cao, nhiệt độ cao, dễ
cháy nổ; không cần lắp thiết bị đo cố định trong hệ thống
ống dẫn lưu chất.

Nguyên lý hoạt động: Sử dụng mối quan hệ giữa vận tốc

truyền sóng với tần số, độ dài sóng theo công thức:
C0= f.
Từ đó xác định được vận tốc dòng lưu chất.
https://www.youtube.com/watch?v=fWaObPacLf4

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 24
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

5. Đo lưu lượng theo siêu âm (tt)

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 25
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

5. Đo lưu lượng theo siêu âm (tt)

L t2  t1
v
cos  t1.t2
ν: vận tốc dòng lưu chất (m/s)
L: khoảng cách giữa 2 cảm biến siêu âm (m)
t1: thời gian tín hiệu sóng phát ra đi từ cảm biến 1 đến cảm
biến 2 (s)
t2: thời gian tín hiệu sóng đi về đi từ cảm biến 2 đến cảm
biến 1 (s)
NGUYỄN THỊ MINH TRINH
ĐHBK.HCM – 01.2022 26
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

5. Đo lưu lượng theo siêu âm (tt)

Cảm biến 1 gửi xung cho cảm biến 2. Cảm biến 2 trả lời
bằng 1 xung cho cảm biến 1 và làm cho cảm biến 1 phát đi
1 xung. Tần số f1 của cảm biến 1 và f2 của cảm biến 2 lần
lượt được đo:

1 C0  v.cos  1 C0  v.cos 
f1   f2  
t1 L t2 L
2v cos 
f1  f 2 
L

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 27
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

6. Đo lưu lượng theo nguyên lý chênh áp

Rotameter
Cấu tạo:
1. Ống hình nón có thể làm bằng thủy tinh
hay kim loại (ống thủy tinh hạn chế với áp
suất 𝑃 < 5 𝑘𝑔/𝑐𝑚2 ;𝑡 < 100℃)
2. Phao có thể làm bằng thép, nhôm, đồng…
và dạng hình chóp.

Khi phao cân bằng, ta có:

G+N = F+W

28
Kỹ thuật đo lường trong nhiệt lạnh Chương 4_Đo lưu lượng

6. Đo lưu lượng theo nguyên lý chênh áp

Rotameter

NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐHBK.HCM – 01.2022 29
 Đại học Quốc gia TP.HCM – Trường Đại học Bách Khoa

THÔNG TIN LIÊN HỆ GIẢNG VIÊN

Nguyễn Thị Minh Trinh

Bộ môn Công Nghệ Nhiệt Lạnh
Khoa Cơ Khí
Trường Đại học Bách Khoa
Đại học Quốc gia TP.HCM

Email: ngtmtrinh@hcmut.edu.vn

• NGUYỄN THỊ MINH TRINH

ĐKBK.HCM – 1.2022 30