TOŻSAMOŚĆ I ROLA ARTYSTY

NA PRZESTRZENI WIEKÓW
AUTORKI: INŻ. ARCH. JULIA STADLER, INŻ. ARCH. ALICJA MARZEC
 PERIODYZACJA HISTORII SZTUKI
STAROŻYTNOŚĆ ŚREDNIOWIECZE NOWOŻYTNOŚĆ NOWOCZESNOŚĆ WSPÓŁCZESNOŚĆ

IX w. p.n.e. - 476 r. od 476 r. od II poł. XV w. od pocz. XIX w. po 1945 r.

do II poł. XV w. do pocz. XIX w. do poł. XX w.

Obejmuje sztukę: Obejmuje sztukę: Obejmuje: Obejmuje m. in.: Obejmuje m. in.:

● egipską ● wczesnochrześci- ● renesans ● impresjonizm ● pop-art
● mezopotamską jańską ● manieryzm ● kubizm ● op-art
● egejską ● bizantyjską ● barok ● fowizm ● konceptualizm
● grecką ● przedromańską ● rokoko ● ekspresjonizm ● action painting
● etruską ● romańską ● klasycyzm ● abstrakcję ● minimal-art
● rzymską ● gotycką ● romantyzm ● dadaizm ● street art
● surrealizm
● futuryzm
STAROŻYTNOŚĆ
STAROŻYTNOŚĆ
Tożsamość i rola artysty w starożytności były
ściśle związane z funkcjami społecznymi
i religijnymi.

Artysta w starożytności często działał anonimo-

wo, jego praca była postrzegana jako rzemiosło
służące wyższym celom.

Już w starożytności artyści zastanawiali się nad

zagadnieniem piękna, twórczość nadawała
artyście sławę i nieśmiertelność. W myśl hasła
„Non omnis moriar”, nawet po śmierci poety
(artysty) pamięć po nim pozostanie, ponieważ
jego dzieło, niczym niezwykle trwały pomnik, bę-
Domniemany portret Horacego na reliefie rzymskim z ok. 50 roku
dzie o nim przypominać przez kolejne stulecia.
STAROŻYTNOŚĆ - EGIPT I GRECJA
W starożytnym Egipcie artyści pełnili ważną rolę
w tworzeniu monumentalnych grobowców i świą-
tyń, często pracując na zlecenie faraonów i ka-
płanów. Ich prace miały na celu nie tylko
estetykę, ale przede wszystkim zapewnienie
wieczności duszy zmarłych oraz oddanie czci
bogom.

Z kolei rzeźbiarze czy malarze starożytnej Grecji

tworzyli dzieła, które miały edukować, inspiro-
wać oraz upamiętniać bohaterów i bogów.

Fidiasz - Posąg Zeusa, wyobrażenie

posągu z 1815 r.
ŚREDNIOWIECZE
AD MAIOREM DEI GLORIAM
Artysta średniowieczny pełnił funkcję przewodni-
ka, wskazującego drogę oraz nauczyciela, po-
kazującego jak żyć, by po śmierci cieszyć się
życiem wiecznym w niebie

Zwykło się mówić, że w kulturze średniowiecza

dokonania artystyczne i naukowe najczęściej nie
były sygnowane imieniem twórcy, lecz pozo-
stawały anonimowe, a to wszystko ku chwale
Bożej (łac. ad maiorem Dei gloriam - na większą
chwałę Boga). Twórca uważany był jedynie za
pośrednika pomiędzy Bogiem a odbiorcą jego
przekazu lub komunikatu.
Inskrypcja przy wejściu do kościoła św. Benedykta w Stambule
AD MAIOREM DEI GLORIAM - ALE CZY NA PEWNO?
„[Mnisi] pracowali oczywiście na chwałę Bożą,
ale nie zapominali o własnej” – podkreśla Jacek
Kowalski w książce “Średniowiecze. Obalanie
mitów”. Nawet w przepisywanych księgach umie-
szczali „skromne lub nieskromne” noty o autor-
stwie nie tyle tekstu, co samej jego kopii. A cza-
sem także autoportrety w formie kunsztownych
miniatur.

Twórca tak zwanego Psałterza Eadwina z XII w.

nie tylko wystylizował się na Ewangelistę, ale do-
dał też cały wiersz na swoją cześć.

Portret Eadwina
AD MAIOREM DEI GLORIAM - ALE CZY NA PEWNO?
Podobnie „podpisywano” budynki. Na cokole tran-
septu paryskiej katedry Notre-Dame umiesz-
czona została inskrypcja:

Roku pańskiego 1257 dwunastego lutego,

budowlę tę ku chwale Chrystusowej Rodzicielki
rozpoczął stawiać (…) mistrz kamieniarski Jan Inskrypcja na cokole transeptu katedry Notre-Dame w Paryżu

z Chelles.

Podobne napisy można znaleźć także w kate-

drach w Amiens, Strasburgu, Modenie, Ferrarze,
Weronie i w wielu innych miejscach rozsianych po
całej Europie.
NOWOŻYTNOŚĆ
NOWOŻYTNOŚĆ
W nowożytności tożsamość i rola artysty uległy
znacznym zmianom, odchodząc od anonimo-
wości na rzecz indywidualnej ekspresji i sławy -
artysta stał się centralną postacią w kulturze,
kształtując wartości i idee swoich czasów.

Upadek Konstantynopola
(1453, uważany za początek nowożytności)
https://pl.wikipedia.org/wiki/Nowożytność#/media/Plik:Zonaro_GatesofConst.jpg
RENESANS - “OBUDZIĆ DUCHA ANTYKU”
Renesans odwoływał się przede wszystkim do
antyku i jego harmonicznych form, a artyści
z dużym uporem usiłowali “obudzić ducha
antyku”.

Przyniósł on artystom, takim jak Leonardo da

Vinci czy Michał Anioł, status geniuszy i twór-
ców, których prace były cenione zarówno za
technikę, jak i za oryginalność. Artyści zaczęli
być postrzegani jako intelektualiści, których
prace mogły komentować i kształtować rzeczy-
wistość społeczną, polityczną i kulturową.
Katedra Santa Maria del Fiore,
https://www.cuddlynest.com/blog/santa-maria-del-fiore-cathedral-guide/
BAROK
W baroku artyści zyskali wyższy status
społeczny w porównaniu do wcześniejszych
epok. Byli nadal związani z Kościołem i czuli się
odpowiedzialni za kulturę katolicką, a ich prace
charakteryzowały się dramatyzmem i dynamiką.

Wielu artystów baroku było nie tylko malarzami

czy rzeźbiarzami, ale również architektami,
projektantami i scenografami. Na przykład Gian
Lorenzo Bernini był zarówno wybitnym
rzeźbiarzem, jak i architektem, co pozwoliło mu
na realizację złożonych projektów, takich jak
Plac św. Piotra w Watykanie.

Ekstaza św. Teresy, Giovanni Lorenzo Bernini

KLASYCYZM I OŚWIECENIE
Klasycyzm odrzucał barokowy przepych i orna-
mentację na rzecz prostoty i klarowności formy,
ponownie odwołując się do antyku.

Tożsamość artystów tego okresu była ściśle

związana z ich intelektualnymi i moralnymi
aspiracjami. Dążyli do tworzenia dzieł, które
odzwierciedlały wartości racjonalizmu, prostoty,
moralności i patriotyzmu.

Z kolei Romantyzm w XIX wieku wzmocnił ideę

artysty jako wizjonera i buntownika, a w poezji
nawet wieszcza i proroka.
Jacques-Louis David, Przysięga Horacjuszy, 1784
https://pl.wikipedia.org/wiki/Jacques-Louis_David
NOWOCZESNOŚĆ
NOWOCZESNOŚĆ
Nowoczesny artysta po raz pierwszy w pełni zdał
sobie sprawę z tego, że jest artystą, i że przed-
miotem sztuki może być nie tylko otaczający go
świat ducha i materii, ale również to, co dzieje się
w jego umyśle i w jego duszy. Poszukiwanie
nowego porządku świata i hierarchii nowych
wartości stworzyło kilka postaw, których wyrazem
stały się trzy główne nurty w sztuce: realizm,
symbolizm i ekspresjonizm.

Krzyk, Edvard Munch, 1893

DADAIZM
Dadaizm cechowała dowolność wyrazu artystycz-
nego, zerwanie z wszelką tradycją i swoboda
twórcza odrzucająca istniejące kanony.

Wszystkich artystów dadaizmu łączyła chęć

toczenia aktywnej walki z ówczesną sytuacją na
świecie, obracającą się wokół tematów znisz-
czenia, agresji i śmierci. W związku z tym każdy
z twórców był w pewnym stopniu zaangażowany
w sytuację geopolityczną.

Artyści w dadaizmie nie bali się reakcji

publiczności, chcieli wywoływać chęć interakcji
krytyków z dziełem.
Fontanna, M. Duchamp,1917
WSPÓŁCZESNOŚĆ
WSPÓŁCZESNOŚĆ
We współczesności rola sztuki i artysty uległa
zmianie.

Artysta przestał być rzemieślnikiem w dziedzinie

dekoracji i architektury, a stał się interpretatorem
świata, twórcą szukającym odpowiedzi na istotne
pytania i rozwiązującym własne problemy wew-
nętrzne.

Estetyczne satysfakcje odbiorcy coraz rzadziej

motywują twórców. Hasło „sztuka dla sztuki” było
pierwszym sztandarowym wezwaniem do wyzwo-
lenia sztuki od uzależnień rynkowych.
Action painting - Jackson Pollock
WSPÓŁCZESNOŚĆ
Artyści dla swoich poszukiwań znajdują różne
środki wyrazu. Do najwcześniej wprowadzonych
nowatorskich rozwiązań należą abstrakcje, col-
lage, fotomontaż, manifest, obiekt. W czasach
drugiej awangardy (neoawangardy) pojawiają się
także instalacje, happening, fluxus, videoinsta-
lacje, performance.

Performance - Marina Abramović

BANKSY
Banksy to brytyjski artysta street art, działający
pod pseudonimem artystycznym ukrywając
swoją tożsamość, która od lat pozostaje
przedmiotem spekulacji. Jego prace pojawiają
się na ulicach Londynu i w innych miejscach na Podpis Banksy’ego (jeden z wariantów)
https://pl.wikipedia.org/wiki/Banksy#/media/Plik:Banksy_signature.p
świecie. ng

Ogólny przekaz jego dzieł jest antywojenny,

antykapitalistyczny i pacyfistyczny.
“DZIEWCZYNKA Z BALONIKIEM”
- Londyn, 2002 r.
- Jedno z najbardziej optymistycznych prac
Banksy’ego - oryginalnemu muralowi towa-
rzyszyły słowa „Zawsze jest nadzieja”.
- Obraz kojarzy się również z utratą miłości,
szczęścia, bezpieczeństwa czy dziecięcej
niewinności

Girl with Balloon

“MIŁOŚĆ JEST W KOSZU”
- "Dziewczynka z balonikiem" była ostatnim
dziełem sztuki wystawionym na sprzedaż
w domu aukcyjnym w Londynie.
- Został wylicytowany za ok. 1 milion funtów
- Krótko po zakończeniu aukcji rozległ się
alarm, a obraz nagle zaczął przechodzić
przez niszczarkę ukrytą w ramie. Oczom
zszokowanej publiczności zaczęły
ukazywać się jedynie wąskie paski płótna.
- "Obraz stał się pierwszym dziełem
sztuki w historii, które powstało na
żywo podczas aukcji"
“Love is in the bin”
“I CAN’T BELIEVE YOU MORONS ACTUALLY BUY THIS SHIT”

- Nawiązując do sprzedawanych bardzo

drogo obrazów stworzył pracę z napisem
"Nie wierzę, że wy idioci kupujecie takie
gówno.”
- Sprzedane na aukcji za 10 000 funtów

“I Can’t Believe You Morons Actually Buy This Shit”

DI-FACED TENNER
- 2004r.
- Oprócz obrazów Banksy stworzył na
przykład własną serię banknotów z
wizerunkiem księżnej Diany. Postanowił
także zmienić nazwę Banku Anglii w tytule
na "Banksy of England"
- Banknoty o nominale 10 funtów Banksy
rozrzucił w tłumie podczas karnawału.

“Di-faced tenner”
BANKSY - MOTYW SZCZURA
BANKSY - INNE PRACE
“Bezdyskusyjnie najważniejszy “Malowanie ścian wewnątrz wagonu metra to
współczesny artysta.” żadna sztuka tylko zwykły wandalizm.”

CZY BANKSY JEST ARTYSTĄ?

“Malowanie szablonowe? Wypełnić “Jego dzieła są ścierane, bo według służb

farbą miejsca w gotowym szablonie dbających o czystość w mieście oszpecają
potrafi każdy.” mury czy ściany.”
ŹRÓDŁA
● http://www.gazetakulturalna.zelow.pl/imag
es/stories/pdf/7_2017_15.pdf
● https://pl.wikipedia.org/wiki/Horacy_(poeta)
● https://pl.wikipedia.org/wiki/Pos%C4%85g_
Zeusa_w_Olimpii
● https://pl.wikipedia.org/wiki/Anonimowo%C
5%9B%C4%87
● https://wielkahistoria.pl/anonimowosc-w-sr
edniowieczu-czy-artysci-naprawde-tworzyli
-tylko-na-chwale-boza/
● https://matura100procent.pl/starozytnosc-i-
sztuka-antyku-opis-epoki/
● https://www.historiasztuki.com.pl/strony/00
1-05-00-NOWOZYTNOSC.html
● https://www.historiasztuki.com.pl/strony/00
1-07-00-W19-PREMODERNIZM.html
● https://pl.wikipedia.org/wiki/Dadaizm#Cele
_i_dzia%C5%82alno%C5%9B%C4%87
● https://onebid.pl/pl/article/45/co-to-jest-dad
aizm
● https://pl.wikipedia.org/wiki/Sztuka_wsp%
C3%B3%C5%82czesna
● https://collectionapi.metmuseum.org/api/co
llection/v1/iiif/482447/1004984/restricted
● https://thevision.com/cultura/marina-abram
ovic-rhythm-0/
● https://www.artlife.com/news/10-of-banksy
s-most-famous-works
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ!