ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Η αφήγηση είναι πράξη επικοινωνίας με την οποία παρουσιάζεται, προφορικά

ή γραπτά, μια σειρά γεγονότων πραγματικών ή φανταστικών.

Πομπός-------- Μήνυμα-------Δέκτης
(αφηγητής) (αφηγηματικό περιεχόμενο) (αποδέκτης αφήγησης)

Αφηγηματικές τεχνικές είναι :

1) Ο αφηγητής
2) Το είδος της αφήγησης (οι αφηγηματικοί τρόποι)
3) Η οπτική γωνία/ Η εστίαση
4) Ο χρόνος της αφήγησης
5) Το ύφος

1.Ο ΑΦΗΓΗΤΗΣ

 ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΤΗ

Στις καθημερινές αφηγήσεις πραγματικών γεγονότων είναι φανερό ποιος

αφηγείται.Για παράδειγμα,σε μια μαρτυρική κατάθεση ο αφηγητής ταυτίζει με
το πρόσωπο που καταθέτει τη μαρτυρία του γραπτά ή προφορικά.

Στη λογοτεχνία,όμως,δεν συμβαίνει το ίδιο.Ο αφηγητής εδώ ΔΕΝ ταυτίζεται με

τον συγγραφέα

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ:Είναι πραγματικό πρόσωπο που βρίσκεται έξω από την ιστορία την
οποία κατασκευάζει,όπως κάνει με τους ήρωες\ πρόσωπα

ΑΦΗΓΗΤΗΣ:Είναι το επινοημένο από τον συγγραφέα πρόσωπο που αναλαμβάνει

να αφηγηθεί την ιστορία.Είναι πλασματικό ,μη πραγματικό πρόσωπο.Πρόκειται
για το υποκείμενο της αφήγησης,το οποίο είναι δυνατό να αφηγείται σε
πρώτο,δεύτερο ή τρίτο πρόσωπο.
ΤΥΠΟΙ ΑΦΗΓΗΣΗΣ
Η αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο δίνει ζωντάνια και αληθοφάνεια στην αφήγηση.

Η αφήγηση σε δεύτερο πρόσωπο αποτελεί μονόλογο, γιατί το δεύτερο

πρόσωπο υποκρύπτει ένα «εγώ». Δίνει δραματικότητα στην αφήγηση.

Η αφήγηση σε τρίτο πρόσωπο αποδίδει, συνήθως, την απόλυτη παντογνωσία ή

τη σχετική γνώση του αφηγητή. Δίνει αντικειμενικότητα στην αφήγηση.

ΤΥΠΟΙ ΑΦΗΓΗΤΗ(με κριτήριο τη συμμετοχή στην ιστορία)

Α. ΟΜΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ: Ο αφηγητής συμμετέχει στην ιστορία που αφηγείται

- ως πρωταγωνιστής(αυτοδιηγητικός)

-ή ως παρατηρητής

-ή ως αυτόπτης μάρτυρας

Β.ΕΤΕΡΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ: Ο αφηγητής δεν συμμετέχει καθόλου στην ιστορία

που αφηγείται

 ΤΥΠΟΙ ΑΦΗΓΗΤΗ(με κριτήριο τη φωνή που μιλάει)

Α. ΕΞΩΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ: Ο βασικός αφηγητής που διηγείται την ιστορία.
Τοποθετείται έξω από την ιστορία και συνήθως αγνοούμε την ταυτότητα
του.
Β. ΕΝΔΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ: Ο αφηγητής διηγείται μια ιστορία στο πλαίσιο μιας
άλλης ιστορίας. Στη περίπτωση αυτή έχουμε το φαινόμενο του
ΕΓΚΙΒΩΤΙΣΜΟΥ. Η βασική ιστορία διακόπτεται, για να παρουσιαστεί μιας
μικρότερης έκταση ιστορία και όταν αυτή ολοκληρωθεί, επανερχόμαστε
στην αφήγηση της κύριας ιστορίας.
2.ΕΙΔΟΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ – ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ

ΟΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ

 ΑΦΗΓΗΣΗ: Ο αφηγητής μας μεταφέρει τα διάφορα γεγονότα ή

καταστάσεις της αφήγησης όσο και τα λόγια των προσώπων(χωρίς να
παραθέτει αυτούσια τα λόγια τους).
 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Ο συγγραφέας αναπαριστά λεπτομερειακά τόπους
,καταστάσεις, αντικείμενα, πρόσωπα: σκιαγραφεί το σκηνικό αναλυτικά
και την εμφάνιση των ηρώων.
 ΔΙΑΛΟΓΟΣ: Τα πρόσωπα συνομιλούν και ο αφηγητής παραθέτει αυτούσια
το λόγο των προσώπων με τη χρήση εισαγωγικών και παύλας.
 ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΣ ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ: Ο εσωτερικός μονόλογος είναι χωρίς ακροατή,
εκφράζει σκέψεις ενδόμυχες, συνειρμικές σε α’ και β’ πρόσωπο και σε
χρόνο ενεστώτα.
 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ: Ο αφηγητής μεταφέρει σκέψεις, λόγια,
συναισθήματα ενός προσώπου, χωρίς να χρησιμοποιεί ρήματα εξάρτησης.
 ΕΓΚΙΒΩΤΙΣΜΟΣ: ένθετη αφήγηση ενσωματωμένη σε εκτενέστερη αφήγηση

3. ΕΣΤΙΑΣΗ/ΟΠΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ(ποιος βλέπει στην ιστορία)

Α.ΑΦΗΓΗΤΗΣ-ΘΕΟΣ (ΜΗΔΕΝΙΚΗ ΕΣΤΙΑΣΗ): Ο αφηγητής γνωρίζει

περισσότερα από τα πρόσωπα της ιστορίας
Β.ΑΦΗΓΗΤΗΣ-ΑΝΘΡΩΠΟΣ(ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΕΣΤΙΑΣΗ) : Ο αφηγητής γνωρίζει
τόσα,όσα και το πρόσωπο από την οπτική γωνία του οποίου αφηγείται την
ιστορία
Γ.ΑΦΗΓΗΤΗΣ-ΠΡΑΓΜΑ(ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΕΣΤΙΑΣΗ): Ο αφηγητής γνωρίζει
λιγότερα από ο,τι τα πρόσωπα της ιστορίας
4.ΧΡΟΝΟΣ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ

Χρόνος της ιστορίας – Χρόνος της αφήγησης

Σε κάθε λογοτεχνικό κείμενο υπάρχουν δύο μορφές χρόνου: ο χρόνος της

ιστορίας, που συνιστά τον πραγματικό χρόνο στο πλαίσιο του οποίου
εκτυλίχθηκαν τα γεγονότα της αφήγησης και αντιστοιχεί στην πραγματική τους
διάρκεια, και ο χρόνος της αφήγησης που περιλαμβάνει τη διάρκεια που
αποκτούν τα ίδια γεγονότα στο πλαίσιο της αφήγησης και τη σειρά με την οποία
παρουσιάζονται.

Ο χρόνος ως προς τη σειρά παρουσίασης των γεγονότων:

Ευθύγραμμη αφήγηση: Τα γεγονότα παρουσιάζονται στην αφήγηση με τη σειρά

που συνέβησαν. Πρόκειται για μια επιλογή που δεν είναι ιδιαίτερα συνηθισμένη,
εφόσον καθιστά την αφήγηση μονότονη και λιγότερο ενδιαφέρουσα.

Αφήγηση με αναχρονίες: Η παρουσίαση των γεγονότων δεν ακολουθεί την

πραγματική τους σειρά και στην αφήγηση παρατηρούνται αναλήψεις και
προλήψεις.

Ανάληψη (ή αναδρομή): Ο αφηγητής προχωρά σε αναδρομική αφήγηση

γεγονότων του παρελθόντος, διακόπτοντας την πορεία της αφήγησης (flashback).

Πρόληψη: Ο αφηγητής παραβιάζει τη χρονική σειρά και παρουσιάζει γεγονότα

που θα γίνουν σε κάποιο μελλοντικό σημείο, προοικονομώντας κατ’ αυτό τον
τρόπο μεταγενέστερες εξελίξεις.

Ο χρόνος ως προς τη διάρκεια των γεγονότων

Στο πλαίσιο της αφήγησης παρατηρείται συνήθως ανισοχρονία ανάμεσα στον

χρόνο της ιστορίας και τον χρόνο της αφήγησης.
Α.Ο χρόνος της αφήγησης είναι μικρότερος από το χρόνο της ιστορίας.

Οι τεχνικές που σχετίζονται με τον περιορισμό του χρόνου της αφήγησης είναι οι
ακόλουθες:

Επιτάχυνση: Ο χρόνος της αφήγησης διαρκεί λιγότερο από τον χρόνο της
ιστορίας είτε γιατί ο αφηγητής παρουσιάζει με συντομία γεγονότα που έχουν
μεγάλη διάρκεια (περίληψη), είτε γιατί δεν τα αναφέρει καθόλου (έλλειψη).

Περίληψη: Ο αφηγητής παρουσιάζει συνοπτικά κάποια γεγονότα που

μεσολαβούν ανάμεσα σε κρίσιμα σημεία της ιστορίας.

Έλλειψη ή αφηγηματικό κενό: Ο αφηγητής επιλέγει να παραλείψει ένα μέρος της

ιστορίας ή κάποια γεγονότα, που είτε εννοούνται εύκολα είτε δεν συμβάλλουν
ιδιαίτερα στην πλοκή.

Β. Ο χρόνος της αφήγησης είναι μεγαλύτερος από τον χρόνο της ιστορίας.

Οι τεχνικές που σχετίζονται με τη διεύρυνση του χρόνου της αφήγησης είναι οι

ακόλουθες:

Επιβράδυνση: Ο αφηγητής επιβραδύνει την αφήγηση των γεγονότων είτε

παρεμβάλλοντας στοιχεία περιγραφής ή σχόλια, είτε παρουσιάζοντας διεξοδικά
τις σκέψεις και τις αντιδράσεις των προσώπων σε ό,τι αφορά ένα γεγονός που
πιθανώς διήρκεσε ελάχιστες μόλις στιγμές. Ειδικότερα, στο πλαίσιο της
αφήγησης ενδέχεται να έχουμε «παύση» ή «επιμήκυνση».

Παύση έχουμε όταν ο αφηγηματικός χρόνος συνεχίζεται, ενώ ο χρόνος της

ιστορίας έχει διακοπεί πλήρως. Ο αφηγητής, δηλαδή, διακόπτει την εξέλιξη της
ιστορίας και συνεχίζει την αφήγηση με περιγραφές (τοπίων / προσώπων), με
προσωπικές σκέψεις και σχόλια ή με παρεκβάσεις που δεν σχετίζονται με την
εξέλιξη της ιστορίας.
Επιμήκυνση έχουμε όταν ο αφηγητής χωρίς να έχει διακόψει την αφήγηση της
ιστορίας προχωρά ωστόσο στην αναλυτική παρουσίαση άλλων εσωτερικών
κυρίως διαδικασιών που επεκτείνουν αρκετά το χρόνο της αφήγησης έναντι του
χρόνου της ιστορίας.

Γ.Σκηνή: Ο χρόνος της αφήγησης και ο χρόνος της ιστορίας εξισώνονται όταν
καταγράφεται ο διάλογος μεταξύ προσώπων ή ο εσωτερικός μονόλογος ενός
ήρωα.

Ο χρόνος ως προς τη συχνότητα παρουσίασης των γεγονότων

Μοναδική αφήγηση: Στην αφήγηση παρουσιάζονται μία φορά γεγονότα της

ιστορίας που συνέβησαν μία φορά.

Θαμιστική αφήγηση: Με τη χρήση κυρίως Παρατατικού ο αφηγητής παρουσιάζει

μία φορά γεγονότα που γίνονταν κατ’ επανάληψη στο παρελθόν.

Επαναληπτική αφήγηση: Γεγονότα που συνέβησαν μία φορά δίνονται

αφηγηματικά περισσότερες φορές είτε από τον ίδιο αφηγητή είτε από
διαφορετικά πρόσωπα της ιστορίας με διαφοροποιήσεις στην εστίαση.

5.ΤΟ ΥΦΟΣ

Α.ΤΑ ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

1) Λεξιλόγιο(το ιδίωμα,η γλωσσική ιδιοτυπία του αφηγητή, λεξιλόγιο
επίσημο, εξεζητημένο, λαϊκό, με ιδίωμα κ.λ.π)
2) Γραμματικοί τύποι (ρηματικοί χρόνοι, εγκλίσεις, και πρόσωπα)
3) Στίξη (ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούνται τα σημεία στίξης)
4) Εικόνες (οπτικές, ηχητικές, οσφρητικές)
5) Σχήματα λόγου
ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΛΕΞΕΩΝ
Πρόληψη
 Έλξη
Καθολικό-μερικό
Κατά το νοούμενο
Ανακόλουθο
Υπαλλαγή
ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΣΤΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
Πολυσύνδετο
Αναστροφή
Χιαστό
Πρωθύστερο
Κύκλος
Οξύμωρο
Παρήχηση
Ομοιοτέλευτο
Υπερβατό
Ασύνδετο

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ

Αλληγορία

Ειρωνεία

Λιτότητα

Ευφημισμός

Μεταφορά

Μετωνυμία

Παρομοίωση

Συνεκδοχή

Σχήμα κατεξοχήν
Υπερβολή

Προσωποποίηση

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΠΛΗΡΟΤΗΤΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Αναδίπλωση

Αναφώνηση

Βραχυλογία

Ζεύγμα

Αποσιώπηση

Άρση-θέση

Επανάληψη-επαναφορά

Υποφορά-ανθυποφορά

Παραλληλία

Πλεονασμός

Ρητορικά ερωτήματα

Τα συχνότερα σχήματα λόγου:

 Παρομοίωση π. χ. κορίτσι σαν ρόδο

 Μεταφορά π. χ. η αγκαλιά του φωλία
 Μετωνυμία-συνεκδοχή
π. χ. Κάτσε να πιούμε ένα ποτήρι (αντί για κράσι)
 Οξύμωρο π. χ. ζωντανοί νεκροί

Β. ΥΦΟΣ ΛΟΓΟΥ

1. Λιτό (απλό λεξιλόγιο, μικρές προτάσεις)

2. Λυρικό/ποιητικό/γλαφυρό(εικόνες,συναισθήματα)
3. Σκοτεινό (η αφήγηση γίνεται με τρόπο που δεν
κατανοεί ο αναγνώστης, απαιτητικό λεξιλόγιο,
μακροπερίοδος λόγος)
4. Υψηλό/μεγαλοπρεπές/ηρωικό)
5. Νοσταλγικό
6. Υποβλητικό
7. Επιτηδευμένο/εξεζητημένο
8. Χιουμοριστικό/εύθυμο
9. Ειρωνικό

10.Συμβουλευτικό/προτρεπτικό

11.Εξομολογητικό/βιωματικό