Anadolu’nun İlk Çiftçileri, Tarımı Benimseyen Yerel

Avcı Toplayıcılardı Yazar: Erman Ertuğrul

Avrupa’ya tarımı getiren ve günümüzdeki Avrupalıların en büyük atasal

bileşenini oluşturan Anadolu’nun ilk tarımcıları, bölgenin yerel avcı
toplayıcılarının soyundan gelmiş.

Yani tarım ilk olarak Bereketli Hilal’de keşfedilmiş, daha sonra Anadolu’daki
avcı toplayıcılar herhangi bir göç almadan tarımı benimsemiş ve Avrupa’ya göç
ederek tarımı götürmüşlerdi.

15.000 yıllık bir Anadolu avcı toplayıcısının mezarı. C: Prof. Douglas Baird

Max Planck İnsan Tarihi Bilim Enstitüsü’nden bilim insanları tarafından

yönetilen ve İngiltere, Türkiye ve İsrail’den bilim insanları ile işbirliği içinde
olan uluslararası bir ekip, 15.000 yıllık bir Anadolu avcı toplayıcısının genom
verisi de dahil olmak üzere, tarih öncesinden sekiz kişiyi analiz etti. Sonuçlar,
ilk Anadolu çiftçilerinin, doğrudan yerel avcı toplayıcıların soyundan geldiğini
ortaya koydu.

(Orta Anadolu’da Tarım Göçmenlerle Değil Yerlilerle Başladı)

Bu bulgular, çiftçiliğin, başka bir bölgeden geniş bir insan göçüyle gelmesi
yerine, geçim stratejilerini değiştiren yerel avcı toplayıcılar tarafından
benimsendiği ve geliştirildiğini gösteren diğer arkeolojik kanıtlara destek
sağlıyor.

İlginçtir ki, çalışma 7.000 yıl boyunca Anadolu avcı toplayıcı gen havuzunun
uzun süreli kalıcılığını gösterirken, aynı zamanda komşu gruplarla genetik
etkileşim modeline de işaret ediyor.

Tarım yaklaşık 11.000 yıl önce bugünkü Irak, Suriye, İsrail, Lübnan, Mısır ve
Ürdün’ün yanı sıra, Anadolu’nun güneydoğusu ve İran’ın batısını içeren bir
bölge olan Bereketli Hilal’de geliştirildi. MÖ 8.300’lerde bugünkü Orta
Anadolu’ya yayıldı. Bu erken dönem Anadolu çiftçileri, daha sonra Avrupa’ya
göç etti ve bu yeni geçim stratejisini ve genlerini Avrupa’ya getirdi. Bugün
günümüz Avrupalılarının soylarının en büyük bileşeni, bu Anadolu
çiftçilerinden geliyor.

Ancak uzun süredir tarımın Bereketli Hilal’den bir grup göçmen çiftçi tarafından
Anadolu’ya getirilip getirilmediği ya da Anadolu’daki avcı toplayıcıların tarım
uygulamalarını komşu gruplardan benimseyip benimsemediği tartışılıyor.

(8.000 Yıl Önce Avrupa’ya İlk Tarımı Egeliler Getirdi)

Nature dergisinde yayımlanan yeni çalışma, Anadolu’daki avcı toplayıcıların

gerçekten de kendilerinin tarıma geçtiğini ve daha sonra Anadolu çiftçilerinin
7.000 yıldan fazla bir süre boyunca istikrarlı kalan bir gen havuzunun soyundan
geldiğini gösteren arkeolojik kanıtları doğruluyor.

Yerel avcı toplayıcılar, tarıma dayalı yaşam tarzını

benimsedi
Bu çalışma için araştırmacılar, sekiz kişiden antik DNA’yı analiz etti ve ilk defa
15.000 yıllık bir Anadolu avcı toplayıcısından elde edilen bütün genom
verilerini elde etmeyi başardı. Bu genom verileri, bu bireyin DNA’sını, daha
sonraki Anadolu çiftçileriyle ve komşu bölgelerden gelen bireylerle nasıl ilişkili
olduğunu belirlemek için karşılaştırılmasını sağladı.

Araştırma ekibi ayrıca yeni analiz edilen bu bireyleri, daha önce analiz edilmiş
587 antik birey ve 254 günümüz bireyi ile karşılaştırdı.

(Ege’de Neolitik Dönem Göçlerle Başlamamış Olabilir)

Araştırmacılar, erken dönem Anadolu çiftçilerinin atalarının büyük

çoğunluğunun (~%90), araştırmadaki Anadolu avcı toplayıcısına bağlı bir
popülasyon olduğunu buldu.

Michal Feldman, “Bu durum, iklim ve geçim stratejisindeki değişikliklere

rağmen, orta Anadolu’da 5.000 yıldan uzun bir süre boyunca genetik bir istikrar
olduğunu gösteriyor.” diyor.

Araştırmanın eş yazarı Choongwon Jeong, “Sonuçlarımız, daha önceki

arkeolojik kanıtlara genetik destek sağlamasına ek olarak; Anadolu’nun, erken
dönem çiftçilerin Bereketli Hilal’den Avrupa’ya geçişinde yalnızca bir basamak
taşı olmadığını gösteriyor. Bunun yerine Anadolu, yerel avcı toplayıcıların
tarımsal geçim ekonomisine yol açan fikirleri, bitkileri ve teknolojiyi
benimsedikleri bir yerdi.” diyor.

Komşularla genetik etkileşimleri anlamak için daha

fazla çalışma gerekiyor
Araştırmacılar, Anadolu atalarının ana bileşeninin uzun sürekli istikrarına ek
olarak, aynı zamanda komşuları ile bir etkileşim modeli olduğunu ortaya koydu.
MÖ 8.300-7.800 yılları arasında Anadolu’da çiftçiliğin kök saldığı tarihte, yerel
halkın bugünkü İran ve komşu Kafkasya’da yaşayan nüfustan %10 civarında
genetik katkı aldığı bulundu. Geri kalan tüm %90 ise Anadolu avcı
toplayıcılarından geliyordu.

Bununla birlikte, Anadolu çiftçileri MÖ 7.000-6.000 yılları arasında, atalarının

yaklaşık %20’sini Levant bölgesinde yaşayan nüfustan almıştı.

Araştırmanın baş yazarı Johannes Krause, “Halihazırda çalışma için elimizde

olan genomlarda, hem zaman hem de coğrafya olarak bazı büyük boşluklar var.
Bu boşluklar, kısa vadeli yüksek sayıda insan hareketleriyle mi, yoksa daha
sıklıkla ama az etkileşim gibi daha detaylı genetik etkileşimlerin nasıl
gerçekleştiğini belirlemeyi zorlaştırıyor.” diyor.

Araştırmacılar, burası ve komşu bölgelerdeki daha fazla araştırmanın, bu

soruları cevaplamaya yardımcı olabileceğini umuyor.