Professional Documents
Culture Documents
Türkiye’de Buğday Yetiştiriciliğinde Karşılaşılan Problemler
Türkiye’de Buğday Yetiştiriciliğinde Karşılaşılan Problemler
Özet
Bu çalışma Türkiye’de buğdayın ekiminden hasadına kadar olan dönemde görülen problemleri tespit etmek amacıyla
2009-2012 yıllarında Türkiye genelinde yürütülmüştür. Gerekli veriler Tarım İl ve İlçe Müdürlüklerinde görev yapan teknik
elemanlardan anket yoluyla toplanmıştır. Problemler; tohumluk, ekim, gübreleme, sulama, hastalık ve zararlılar ve hasat gibi
konu başlıkları altında toplanmış; Türkiye geneli ve tarım bölgeleri bazında ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Araştırma
sonuçlarına göre; buğdayda sertifikalı tohumluk kullanım oranı %50’nin altındadır. Buğday ekiminde görülen problemlerin
başında; gereğinden fazla tohum atılması gelmektedir. Buğday üreticilerinin %46’sı toprak tahlili yaptırmamaktadır.
Bölgelerin çoğunda önemli ölçüde sulama ihtiyacı vardır. Hastalık ve zararlılar yeterince tanınmamaktadır. Hastalıklar ve
zararlılar içinde en önemli yeri sarı pas ve süne işgal etmektedir. Dane kayıpları ve anızların yakılması hasat ve sonrasında
görülen önemli problemlerdir.
Anahtar Kelimeler: Buğday, tohumluk, ekim, gübreleme, sulama
GİRİŞ
büyümüştür. Serin İklim Tahılları Üretiminde ürünlerde % kaç oranında görüldüğü sorulmuş
çeşit ile yetiştirme teknikleri ilişkisi hala ayrıca anketlerde seçilen ürünlerin o ilçedeki
yeterince dikkate alınmamaktadır. Üretiminin üretim miktarlarının yazılması istenmiştir. 74
artırılmasında çeşitlerin, hatta cins ve türlerin ilden toplam 347 anket doldurularak
sahip oldukları özellikleri tam gösterebilecekleri Enstitümüze geri gönderilmiştir. Anketlerin
ekolojilerde yaygınlaştırılması verimin yanında bölgelere dağılımı ise şöyledir: Ege 60,
kalitenin de artırılmasına önemli katkı Ortakuzey 55, Ortagüney 44, Akdeniz 40,
sağlayacaktır. Girdilerin pahalı olması Marmara 37, Ortadoğu 34, Karadeniz 31 ve
kullanımını azaltmaktadır, ancak girdilerin Güneydoğu 28 adet.
doğru kullanılmaması da oldukça yaygındır Anketler tarım bölgeleri ve Türkiye geneli
(Kınacı ve ark., 2010). esas alınarak değerlendirilmiş ve analiz
Her sektörde olduğu gibi tarım sektöründe de edilmiştir. İlk önce anketlerdeki problemlerin %
geleceğe dair plan ve projelerin hazırlanmasında görülme oranı ile o ilçelerdeki üretim miktarları
mevcut durumun bilinmesi önem arz etmektedir. çarpılarak yüzdelik rakamlar miktara çevrilmiş,
Türkiye’de tarım kesiminde karşılaşılan durum daha sonra bu miktarlar Tarım Bölgeleri ve
tespitine yönelik çalışmalar geçmişte yapıldığı Türkiye genelinde toplanmış ve son aşamada ise
gibi günümüzde de devam etmektedir. bu miktarlar toplam üretim rakamlarına
Günümüzde şartların hızlı bir şekilde değiştiği bölünerek yeniden yüzdelik rakamlara çevrilmiş
göz önüne alındığında durum tespitine yönelik böylece her problemin genel ortalamaya o
yapılan çalışmaların da belirli dönemlerde ilçedeki üretim miktarı oranında yansıması
güncellenmesi gereklidir. Bu çalışmada önemli sağlanmıştır. Aynı konu başlığı altında yer alan
bir ürün olan buğdayın yetiştirme tekniği ile problemler ayrı ayrı tablo haline getirilmiş,
ilgili olarak karşılaşılan problemler tablolarda yer alan problemler Türkiye
incelenmiştir. Araştırmada kullanılan veriler genelindeki yüzde oranlarına göre yüksek
anket yoluyla Gıda Tarım ve Hayvancılık puandan daha az puana göre sıralanmıştır.
Bakanlığı İl Müdürlüklerinden toplanmıştır.
Elde edilen veriler Türkiye geneli ve tarım BULGULAR
bölgeleri bazında ayrı ayrı değerlendirilmiştir.
Tohumluk
MATERYAL VE METOT Buğdayda sertifikalı tohumluk kullanım oranı
%50’nin altındadır. Sertifikalı tohum kullanım
Bu çalışma 2009-2012 yıllarında Türkiye oranı en az Ortagüney Tarım Bölgesinde, en
genelinde yürütülmüştür. Çalışmanın esas fazla ise Marmara Bölgesindedir. Sertifikalı
materyalini, Türkiye’deki tarımsal yayım tohum kullanmama sebepleri arasında en başta
kuruluşlarının başında gelen Gıda Tarım ve gelenleri; üreticilerin ihtiyacı olan tohumu
Hayvancılık Bakanlığı İl ve İçe Müdürlüklerinde kendilerinin üretmesi, sertifikalı çeşitlerin
görev yapan teknik elemanlardan (mühendis, fiyatları üretici tarafından pahalı bulunması ve
tekniker, teknisyen vb) 2009 yılında anket ürün para etmediği için sertifikalı çeşitlere fazla
yoluyla toplanan veriler oluşturmuştur. Ayrıca ödeme yapılmak istenmemesidir (Tablo 1).
konuyla ilgili olarak yayınlanmış istatistikler ve Görüldüğü üzere sertifikalı tohum kullanımının
araştırma sonuçlarından da yararlanılmıştır. az olmasındaki en önemli nedenler ekonomiktir.
Çalışmada ilk önce; buğday yetiştiriciliğinde Kınacı ve ark. (2010), Türkiye’de serin iklim
görülmesi muhtemel olan problemlerle ilgili bir tahıllarında sertifikalı tohum kullanma oranının
anket formu hazırlanmıştır. Anket formunun istenilen düzeyde olmadığını, bunun da en
hazırlanmasında birinci aşamada; tohumluk, önemli sebebinin sertifikalı tohumluk
ekim, gübreleme, sulama, hastalık ve zararlılar fiyatlarının üretici tarafından pahalı bulunması
ve hasat gibi konu başlıkları altında problem olduğunu belirtmişlerdir. Arısoy ve Oğuz
envanteri hazırlanmıştır. Hazırlanan anketler (2005), Konya yöresinde sertifikalı tohum
2009 yılında Gıda Tarım ve Hayvancılık kullanım oranının %33,33 olduğunu; bunun en
Bakanlığı İl ve İlçe Müdürlüklerine gönderilmiş, önemli sebeplerinin ise sırasıyla; sertifikalı
anketlerin her ilçe için 1 adet olmak üzere, tohumların pahalı bulunması, bilgi eksikliği,
bilgisayar ortamında doldurularak, Karadeniz yeterli tohum bulunamaması, mevcut
Tarımsal Araştırma Enstitüsüne gönderilmesi tohumlardan memnun olma ve arazilerin kıraç
istenmiştir. Anketlerde her bir problemin seçilen olması olduğunu bildirmişlerdir.
TARIM BÖLGELERİ
I II III IV V VI VII VIII IX TÜRKİYE
PROBLEMLER
Orta kuzey Ege Marmara Akdeniz Kuzey doğu Güney doğu Karadeniz Orta doğu Orta güney
Sertifikalı
tohumluk 73,80 54,69 38,57 67,16 74,64 69,72 59,42 65,69 75,09 64,30
kullanılmaması
Sertifikalı tohumluk kullanımını azaltan faktörler
Üreticilerin
ihtiyacı olan
tohumu 52,73 29,47 30,04 49,26 61,68 25,83 41,09 51,79 42,42 41,06
kendilerinin
üretmesi
Sertifikalı
çeşitlerin
fiyatları üretici
52,33 40,63 27,81 55,81 44,12 62,03 49,27 54,26 56,39 39,65
tarafından
pahalı
bulunması
Ürün para
etmediği için
sertifikalı
çeşitlere fazla 52,17 33,49 14,34 41,71 34,56 44,90 47,53 40,77 40,48 38,89
ödeme
yapılmak
istenmemesi
Sertifikalı
tohumlukların
sertifikasızlara
göre
30,40 11,27 9,53 22,46 40,55 45,15 20,13 33,62 18,32 24,74
üstünlükleri
konusunda
üreticilerin
bilinçsiz olması
Üreticilerin
ihtiyacı olan
tohumları 29,69 21,10 6,95 27,20 23,51 17,00 20,18 33,27 31,32 23,64
birbirlerinden
temin etmeleri
Kara ve ark. (2008), Kuzeydoğu Anadolu tarlanın iyi hazırlanmaması sonucu ekim
Bölgesinde buğday üreticilerinin ancak derinliğinin farklı olması gibi problemler diğer
%4,8’inin tescilli çeşit kullandığını; tescilli çeşit yaygın görülen problemlerdir (Tablo 2). Kara ve
kullanmama sebepleri arasında ise; fiyat ark. (2008), Kuzeydoğu Anadolu Bölgesinde
yüksekliği ve zamanında temin edememe buğday üreticilerinin ancak %2,9’unun mibzerle
olduğunu belirtmektedirler. Çelik ve Özalp ekim yaptığını, %27’sinin ise toprağı işlemeden
(2011), Türkiye’de 2009 yılında üretilen buğday tohumu toprak yüzeyine serperek daha sonra
tohumluğu miktarının ihtiyacı karşılama pullukla sürüm yaptıklarını belirtmektedirler.
oranının %42 olduğunu bildirmişlerdir. Konyalı ve Gaytancıoğlu (2007), Trakya
Bölgesinde birçok üreticinin münavebeye
Ekim uymadığını bildirmişlerdir.
Buğday ekiminde görülen problemlerin Buğday ekiminde Türkiye genelinde
başında; gereğinden fazla tohum atılması işletmelerin yaklaşık %28’inde mibzer
gelmektedir. Münavebe yapılmadan üst üste kullanılmamaktadır. Mibzer kullanımının en
ekim yapılması, sonbaharda yağışların düşük olduğu bölge; Kuzeydoğu Bölgesi olup bu
yetersizliğinden dolayı ekimlerin gecikmesi ve bölgeyi Karadeniz Bölgesi takip etmektedir.
TARIM BÖLGELERİ
I II III IV V VI VII VIII IX TÜRKİYE
PROBLEMLER Orta Kuzey Güney Orta Orta
Ege Marmara Akdeniz Karadeniz
kuzey doğu doğu doğu güney
Gereğinden fazla
tohum atılması
31,06 32,68 33,95 16,35 22,67 31,64 26,80 28,25 34,55 30,59
Münavebe
yapılmadan üst
25,19 22,59 15,00 27,84 38,23 41,04 18,12 16,19 37,40 26,92
üste ekim
yapılması
Sonbaharda
yağışların
yetersizliğinden 16,58 18,29 14,88 11,15 26,01 27,69 21,18 14,00 21,80 18,45
dolayı ekimlerin
gecikmesi
Tarlanın iyi
hazırlanmaması
sonucu ekim 19,95 16,40 7,74 13,36 29,48 24,85 24,05 11,99 21,69 17,60
derinliğinin farklı
olması
Ekim derinliğinin
12,75 13,86 2,73 13,57 8,03 14,24 13,53 8,31 14,45 11,34
fazla olması
TARIM BÖLGELERİ
I II III IV V VI VII VIII IX TÜRKİYE
PROBLEMLER Orta kuzey Ege Marmara Akdeniz Kuzey doğu Güney doğu Karadeniz Orta doğu Orta güney
Yağışlar bitkinin
yıllık su
ihtiyacını
54,91 44,86 13,97 24,84 57,65 71,73 48,85 56,64 66,70 49,17
karşılamaması,
sulama ihtiyacı
olması.
Yağışlar yetersiz
olduğu halde
55,67 43,09 25,49 28,20 48,78 47,68 58,04 36,71 53,67 43,82
sulama
yapılmaması
Sulama yapılmamasının sebepleri
Yeterli su
kaynağı 46,27 31,11 11,73 19,48 35,68 48,25 42,76 44,12 52,20 37,73
olmaması
Sulama için
gerekli altyapının 39,07 24,57 8,52 14,61 52,01 37,07 41,08 38,21 30,98 29,36
olmaması
Üreticilerde
sulama için
gerekli ekipman 34,44 8,30 5,38 9,67 39,45 21,08 20,62 21,62 27,04 20,43
ve işgücü
yetersizliği
Suların
kirlilikten ya da
tuzluluktan 5,33 2,20 2,08 1,18 1,52 2,94 7,86 2,21 3,79 3,24
dolayı sulamada
kullanılamaması
TARIM BÖLGELERİ
I II III IV V VI VII VIII IX TÜRKİYE
PROBLEMLER Orta Kuzey Güney Orta Orta
Ege Marmara Akdeniz Karadeniz
kuzey doğu doğu doğu güney
Sarı Pas (Puccinia
15,35 13,14 13,76 11,06 2,23 30,03 23,14 16,25 21,38 17,55
striiformis West)
Kahverengi Pas (P.
recondita tritici Rob. 8,29 7,33 24,42 5,02 1,79 21,26 22,76 18,11 5,30 12,98
et Desm.)
Tahıl Küllemesi
(Erysiphe graminis 5,97 7,14 22,70 8,32 0,17 20,24 6,15 4,70 3,45 10,07
"DC." Wint.)
Buğday Sürme
Hastalığı (Tilletia
foetida "Wallr." Liro; 14,12 8,48 2,53 4,99 3,38 12,50 18,69 11,90 6,38 9,11
Tilletia caries "DC."
Tul)
Kara Pas (P. graminis
tritici Eriks. Et 8,01 2,98 3,48 3,58 2,02 22,46 8,88 8,41 2,31 7,31
Henn.)
Buğday Rastık
Hastalığı (Ustilago 11,54 6,81 2,49 5,64 1,70 8,61 6,01 5,31 8,75 7,21
nuda tritici Schaffn.)
TARIM BÖLGELERİ
I II III IV V VI VII VIII IX TÜRKİYE
PROBLEMLER Orta Kuzey Güney Orta Orta
Ege Marmara Akdeniz Karadeniz
kuzey doğu doğu doğu güney
Süne (eurygaster spp.
25,04 16,03 42,51 11,92 1,13 47,85 1,90 12,93 24,08 25,88
Hem.:Scutelleridae)
Kımıl (Aelia spp.,
18,89 3,23 4,82 3,13 1,13 18,55 4,17 4,57 13,21 10,33
Hem.: pentatomidae)
Ekin kambur böceği
(Zabrus spp., 12,39 5,51 4,59 3,75 0,72 21,92 7,05 8,04 12,58 10,13
Col.:Carabidae)
Ekin bambul böceği
(Anisoplia Spp., Col.: 11,41 3,01 2,18 2,60 0,93 7,11 2,33 9,20 12,32 7,17
Scarabaeidae)
Hububat hortumlu
böceği (Pachytychius
8,64 5,99 3,82 2,24 0,72 12,46 4,86 7,69 4,96 6,52
Hordei Brulle,
Col.:Curculionidae)
Ekin güvesi
(Syringopais
8,18 4,41 1,62 2,85 0,69 6,56 7,37 6,17 2,67 4,75
temperatella Led.,
Lep.: Scythridae)
Ekin koşnili
(Margarodes tritici
4,16 1,42 0,84 1,03 0,76 14,80 2,45 1,94 2,26 3,82
Bod. Hom.:
Margarodidae)
Buğdayda en önemli genel zararlı tarla etkisini dikkate almama, tohum satın alırken
faresidir. Bunu yabani domuz takip etmektedir. sertifika aramama, ilaçların bakiye etkisini
Yabani domuz kuzey bölgelerinde daha yoğun dikkate almama, ilaçlama aletlerinde kalibrasyon
olarak görülmektedir. Diğer zararlıların görülme ayarı yapmama ve sürekli aynı ilaçları kullanma
oranı nispeten daha düşük seviyededir (Tablo 6). en fazla görülen problemlerdir. Problemlere göre
Buğdayda zirai mücadelede görülen değişmekle birlikte bölgeler arası değerler
problemler ilaçlama esnasında alınacak genelde birbirine yakındır (Tablo 7).
tedbirlere uymama, ilaçların sıcakkanlılara
TARIM BÖLGELERİ
I II III IV V VI VII VIII IX TÜRKİYE
PROBLEMLER Orta Kuzey Güney Orta Orta
Ege Marmara Akdeniz Karadeniz
kuzey doğu doğu doğu güney
Tarla fareleri (Microtus
spp.) (Rodentia: 19,79 19,06 10,02 4,93 5,43 18,69 14,80 21,39 15,15 15,57
Muridae)
Yabani domuz (Sus
17,42 9,41 2,51 2,59 4,65 1,25 20,55 23,19 3,01 8,81
Scrofa)
Ambar ve depolardaki
fare ve sıçanlar (Rattus
ratus L., Rattus
10,62 1,82 5,08 3,49 1,33 6,92 13,22 5,00 3,97 5,93
norvegicus Berk., (Mus
musculus L.) (Rodentia:
Muridae)
Zararlı kuşlar Corvus
spp. (Passeres:
Corvidae)Passer spp. 6,32 1,07 4,21 3,00 2,08 13,89 4,82 9,20 1,13 5,46
(Passeres:Passeridae)
Sturnus vulgaris
Zararlı Çekirgeler
(Orthoptera: Acrididae,
7,14 2,56 2,26 1,98 3,27 6,40 13,34 6,86 1,73 4,56
Catantopidae,
Tettigoniidae, Gryllidea)
Gelengi (Citellus citellus
L.) (Rodentia: 3,72 0,32 1,12 0,31 0,42 1,34 3,08 8,99 5,25 3,08
Sciuridae)
Körfare Spalax leucodon
Nordmann, 1840 5,76 0,14 0,52 1,34 3,08 2,45 4,89 5,85 1,89 2,83
(Rodentia: Spalacidae)
TARIM BÖLGELERİ
I II III IV V VI VII VIII IX TÜRKİYE
Orta Kuzey Güney Orta Orta
Ege Marmara Akdeniz Karadeniz
PROBLEMLER kuzey doğu doğu doğu güney
İlaçlama esnasında
gerekli tedbirlere 37,58 33,01 27,18 34,05 32,91 40,93 37,06 35,50 36,46 35,14
uyulmaması
İlacın sıcakkanlılara
karşı zehirliliğinin (LD
34,03 24,51 17,47 26,62 26,10 44,24 30,64 34,73 32,32 30,74
değeri) dikkate
alınmaması
Tohum satın alırken
21,19 22,39 12,90 21,50 49,70 46,59 26,76 21,91 31,08 26,05
sertifika aranmaması
İlaçların ürünlerde
bırakacağı bakiye
26,69 17,87 17,74 25,33 24,17 31,90 26,44 16,24 30,42 24,52
(tolerans değeri) dikkate
alınmaması
İlaçlama aletlerinde
kullanım öncesi
19,97 30,32 14,70 28,84 24,76 25,49 29,14 19,95 32,92 24,35
kalibrasyon ayarının
yapılmaması
Sürekli aynı ilaç
kullanımı ile zararlılarda
oluşması muhtemel
bağışıklık durumuna 20,52 13,61 18,51 24,86 25,69 41,68 27,32 22,48 26,13 24,29
dikkat edilmemesi
dolayısıyla ilaçlamanın
fayda sağlamaması
İlaçlamada hava
şartlarına yeterince 13,88 15,75 5,37 19,20 12,18 23,47 14,32 14,88 21,54 15,92
dikkat edilmemesi
yetistiricilik/ hububat_yetistiriciligi/
bugday_yetistiriciligi/)
Arısoy, H., Oğuz, C. (2005). Tarımsal
Araştırma Enstitüleri Tarafından Yeni
Geliştirilen Buğday Çeşitlerinin Tarım
İşletmelerinde Kullanım Düzeyi ve Geleneksel
Çeşitler İle Karşılaştırmalı Ekonomik Analizi-
Konya İli Örneği, T.C. Tarım ve Köyişleri
Bakanlığı Tarımsal Ekonomik Araştırma
Enstitüsü Yayınları, Yayın No: 130, ISBN: 975-
407-174-8, Mart 2005 Ankara.
Çelik, İ., Özalp, R. (2011). Türkiye’de Tarla
Bitkileri Tohumculuğu. IV. Tohumculuk
Kongresi. 14-17 Haziran 2011. Samsun. 2. Cilt
s. 9-16.
Çolakoğlu, H., İrget, M. E. (2008).
Ülkemizde Kimyasal ve Organik Gübre
Kullanımında Yapılan Yanlışlar ve Düzeltilme
Yolları. 4. Ulusal Bitki Besleme ve Gübre
Kongresi 8-10 Ekim 2008, Konya s. 20-23
Esengün, K., Karkacıer, O., Akçay, Y.
(1994). Seçilmiş Bir Bölgede Tarımsal
Araştırma Kuruluşlarınca Önerilen Gübre
Kullanımı İle Üretici Uygulamalarının
Karşılaştırılması ve Optimal Gübre Kullanım
Düzeyinin Belirlenmesi (Tokat İli Örneği).
Türkiye 1. Tarım Ekonomisi Kongresi, 8-9 Eylül
1994, Cilt:2, E.Ü. Basımevi, İzmir, s.141-149.
Güler, M. (2008). Tahıl Tarımında Anız
Yakmanın Etkileri. Ülkesel Tahıl Sempozyumu,
2-5 Haziran 2008, Konya. s. 948-953.
Kara, A., Kadıoğlu, S., Küçüközdemir, Ü.,
Yıldırım, T., Olgun, M., Küçük, N. (2008).
Kuzeydoğu Anadolu’da Buğday Tarımı ve
Sorunları. Ülkesel Tahıl Sempozyumu, 2-5
Haziran 2008, Konya. s. 802-815.
Kınacı, E., Kınacı, G., Birsin, M. A., Alp, A.,
Kutlu, İ. (2010). Serin İklim Tahılları Üretiminin
Arttırılması Olanakları. VII. Türkiye Ziraat
Mühendisliği Teknik Kongresi. TMMOB Ziraat
Mühendisleri Odası. 11-15 Ocak 2010, Ankara.
(http://www.zmo.org.tr/yayinlar/kitap_goster.ph
p? kodu=82)
Konyalı, S., Gaytancıoğlu, O. (2007).
Türkiye’de Buğdayda Uygulanan Tarım
Politikaları ve Trakya Bölgesi Buğday
Üreticilerinin Sorunları. T.Z.F Dergisi Yıl 2007-
4 sayı (3) (http://jotaf.nku.edu.tr/
makaleler/z2.pdf)