PANITIKAN SA PANAHON NG AMERIKANO

PANIMULA- miles
Ang mga Pilipinong mapanghimagsik ay nagwagi laban sa mga Kastila na sumakop sa atin nang higit sa tatlong
daang taon. Naiwagayway ang ating bandila noong ika-12 ng Hunyo 1898, tanda ng pagkakaroon natin ng
kalayaan.Nahirang si Hen. Emilio Aguinaldo noon bilang unang pangulo ng Republika ng Pilipinas, subalit ang
kalagayang ito’y naging panandalian lamang sapagkat biglang lumusob ang mga Amerikano. Nagkaroon ng
digmaang Pilipino-Amerikano na siyang naging sanhi ng pagsuko ni Hen. Miguel Malvar noong 1903. Gayun pa
man, ang kilusang pangkapayapaan ay nagsimula noong pang 1900.

KALIGIRANG KASAYSAYAN-miles
Ang kapangyarihan ng mga Kastila ay nagtapos upang magpalit lamang ng ibang panginoon.
Ang bagong panginoon, ay naging taliwas sa dating panginoon. Naging mapagbigay ang
Amerika at ipinalasap sa mga Pilipino ang kalayaan ng demokrasya. Ang mga Amerikano ay
nagbukas ng mga paaralan at ginanyak ang mga Pilipino na mag-aral, ipinaturo ang Ingles,
pinagbuti ang kalinisan at kalusugang pambayan at ang mga mamamayan ay unti-unting
pinahawak ng mga tungkulin sa pamahalaan.

MGA KATANGIAN NG PANITIKAN-Abegail

Cabiling

1. HANGARING MAKAMIT ANG KALAYAAN

Noong panahon ng mga Amerikano, naging isa sa mga katangian ng panitikan ang hangaring makamit ang kalayaan
dahil sa sumusunod na mga dahilan:

A. Kolonyal na Konteksto

Matapos ang tatlong siglo ng pananakop ng mga Espanyol, ang Pilipinas ay nasakop ng mga Amerikano noong
1898. Ang paglipat mula sa isang kolonyal na kapangyarihan patungo sa isa pa ay nagdulot ng patuloy na
paghahangad ng mga Pilipino para sa tunay na kalayaan. Ang mga manunulat ay nagkaroon ng inspirasyon mula sa
kanilang mga karanasan sa ilalim ng kolonyal na pamamahala at ginamit ang kanilang mga obra upang ipahayag ang
kanilang pagnanasa para sa kalayaan.

B. Nasyonalismo

Ang diwa ng nasyonalismo ay patuloy na lumaganap sa panahon ng mga Amerikano. Ang mga manunulat at makata
tulad nina Jose Rizal, Andres Bonifacio, at Apolinario Mabini ay nagpasiklab ng nasyonalistikong damdamin sa
mga Pilipino. Ang kanilang mga akda ay nagbigay ng inspirasyon sa mga sumunod na henerasyon ng mga
manunulat na ipagpatuloy ang laban para sa kalayaan at kasarinlan.

C. Sensura at Pagbabawal

Ang mga Amerikano ay nagpatupad ng mga patakaran upang kontrolin ang mga anyo ng pagpapahayag na
naglalaman ng mga ideyang kontra-kolonyal. Sa kabila ng mga pagbabawal at sensura, maraming manunulat ang
nagpatuloy sa paglikha ng mga akda na nagtataguyod ng kalayaan, gamit ang alegorya at simbolismo upang
iparating ang kanilang mga mensahe.

D. Edukasyon at Pahayagan

Sa ilalim ng mga Amerikano, nagkaroon ng malaking pagbabago sa sistema ng edukasyon sa Pilipinas. Ang
pagkakatatag ng mga pampublikong paaralan at ang paglaganap ng edukasyon ay nagbigay daan sa higit na literasi
at kamalayan sa mga ideya ng demokrasya at kalayaan. Ang mga pahayagan at publikasyon ay nagsilbing
plataporma para sa mga manunulat upang ipahayag ang kanilang mga pananaw at adhikain.

E. Impluwensiyang Banyaga

Ang ideya ng kalayaan at demokrasya mula sa mga Kanluraning bansa, partikular sa Estados Unidos, ay nagkaroon
ng malalim na impluwensya sa mga Pilipinong manunulat. Ang mga prinsipyo ng kalayaan, karapatan, at kasarinlan
ay naging bahagi ng kanilang pampanitikang tema, habang kritikal nilang sinusuri ang mga kontradiksyon ng
kolonyal na patakaran ng Estados Unidos.

F. Kultural na Pagpapalaya

Ang hangaring makamit ang kalayaan ay hindi lamang politikal kundi kultural din. Ang mga manunulat ay nagsikap
na buhayin at palakasin ang kultural na identidad ng mga Pilipino sa pamamagitan ng kanilang mga akda. Ang
pagpapanatili at pagpapayaman sa wikang Filipino, tradisyon, at kultura ay naging bahagi ng kanilang adhikain para
sa kalayaan.

Ang hangaring makamit ang kalayaan ay naging pangunahing tema sa panitikan noong panahon ng mga Amerikano
dahil sa kanilang nasyonalistikong adhikain, mga karanasan sa ilalim ng kolonyal na pamamahala, at ang
impluwensya ng mga bagong ideyang Kanluranin. Ang mga akdang ito ay nagbigay-inspirasyon sa mga Pilipino
upang ipagpatuloy ang laban para sa kanilang kalayaan at kasarinlan.

2. MARUBDOB NA PAGMAMAHAL SA BAYAN

Noong panahon ng pananakop ng mga Amerikano, ang marubdob na pagmamahal sa bayan ay naging isa sa mga
katangian ng panitikan ng Pilipinas dahil sa ilang mahahalagang dahilan:

A. Reaksyon sa Kolonyalismo

- Panahon ng Transisyon: Ang Pilipinas ay galing sa rebolusyon laban sa Espanya, at biglang nakaranas ng bagong
kolonyal na kapangyarihan sa ilalim ng mga Amerikano. Ang mga manunulat ay nagre-react sa pagbabago at sa
patuloy na pakikibaka para sa kalayaan.
- Pagmulat at Paglaban: Ginamit ng mga manunulat ang kanilang mga akda upang ipahayag ang kanilang galit,
hinanakit, at pagnanais na muling makamit ang kalayaan mula sa bagong mananakop.

B. Pagpapanatili ng Identidad at Kultura

- Pagpapalakas ng Kamalayang Pilipino: Sa harap ng pananakop, ang mga manunulat ay nagtrabaho upang itaguyod
at ipreserba ang kulturang Pilipino, binibigyang-diin ang kahalagahan ng sariling wika, kaugalian, at kasaysayan.
- Simbolismo sa Panitikan: Ang mga akda ay puno ng mga simbolismo ng kalayaan, katapangan, at pag-ibig sa
bayan, na naglalayong magbigay-inspirasyon sa mga mambabasa upang ipagpatuloy ang laban para sa pambansang
kalayaan at pagkakakilanlan.

C. Paglinang ng Nasyonalismo

- Nasyonalismong Filipino: Ang mga ideya ng nasyonalismo ay naging mas matindi at mas organisado. Ang mga
manunulat ay tumulong sa pagpapalaganap ng mga ideyang ito sa pamamagitan ng kanilang mga tula, dula,
sanaysay, at nobela.
- Mga Bayaning Tauhan: Sa mga akda, karaniwang ipinapakita ang mga bayaning tauhan na handang magsakripisyo
para sa bayan, na nagiging halimbawa ng mga mambabasa.

D. Pagtugon sa Propaganda ng mga Amerikano

- Kolonyal na Edukasyon: Ang edukasyong dala ng mga Amerikano ay naglalayong gawing tapat ang mga Pilipino
sa bagong pamahalaan. Bilang tugon, ginamit ng mga manunulat ang panitikan upang labanan ang ganitong
propaganda at ipakita ang tunay na kalagayan ng bayan.
- Pagsalungat sa Amerikanisasyon: Ang mga manunulat ay nagsulat upang ipakita ang kahalagahan ng pagiging
Pilipino at ang pagsalungat sa mga patakarang layuning gawing Amerikanisado ang kultura at pamumuhay ng mga
Pilipino.

E. Inspirasyon mula sa Nakaraang Rebolusyon

- Mga Bayaning Inspirasyon: Ang mga bayani ng Rebolusyong Pilipino laban sa Espanya, tulad nina Jose Rizal at
Andres Bonifacio, ay patuloy na nagsilbing inspirasyon. Ang kanilang mga sakripisyo at mga sinulat ay nagbigay ng
lakas ng loob sa mga manunulat na ipagpatuloy ang pag-aaklas sa pamamagitan ng panitikan.

F. Pagbuo ng Kolektibong Kamalayan

- Pagkakaisa sa Layunin: Ang panitikan ay nagsilbing daan upang pag-isahin ang mga Pilipino sa iisang layunin:
ang kalayaan ng bayan. Ang mga akda ay nagbigay-daan sa pagkakaisa at sama-samang pakikibaka laban sa
kolonyal na paghahari.
- Pagsusulong ng Demokrasya: Bagamat kolonyal na pamahalaan, sinamantala ng mga manunulat ang ilang
kalayaang ipinahintulot ng mga Amerikano upang ipahayag ang kanilang mga adhikain sa pamamagitan ng
demokrasya at malayang pamamahayag.

Ang marubdob na pagmamahal sa bayan sa panitikan noong panahon ng mga Amerikano ay isang natural na
reaksyon sa kolonyalismo, isang paraan ng pagpapalakas ng pambansang identidad, at isang sandata sa patuloy na
pakikibaka para sa kalayaan. Ang mga manunulat ay naglayong pag-isahin ang mga Pilipino, palakasin ang kanilang
loob, at ipaglaban ang kanilang mga karapatan at kalayaan sa pamamagitan ng makapangyarihang salita at
malikhaing pag-iisip.

3. PAGTUTOL SA KOLONYALISMO AT IMPERIALISMO

Ang panahon ng mga Amerikano sa Pilipinas, na nagsimula noong 1898 matapos ang Treaty of Paris at matapos ang
kasunduan ng Espanya at Amerika, ay nagdulot ng malaking pagbabago sa buhay ng mga Pilipino, kabilang na ang
larangan ng panitikan. Ang mga manunulat noong panahon ng mga Amerikano ay nagpakita ng pagtutol sa
kolonyalismo at imperyalismo dahil sa mga sumusunod na dahilan:

A. Pagkawala ng Kalayaan
Matapos makamit ng Pilipinas ang kasarinlan mula sa Espanya, dumating ang mga Amerikano at muli nilang
sinakop ang bansa. Ang pagnanais para sa tunay na kalayaan at kasarinlan ay naging sentral na tema sa panitikan.
Ang mga manunulat tulad nina Jose Corazon de Jesus, Lope K. Santos, at Aurelio Tolentino ay naghayag ng
kanilang pagkadismaya at galit sa muling pagsakop ng bansa.

B. Paglabag sa mga Karapatang Pantao

Maraming ulat ng pang-aabuso at karahasan na ginawa ng mga pwersang Amerikano sa mga Pilipino, lalo na sa
panahon ng Philippine-American War. Ang mga kaganapang ito ay nag-udyok sa mga manunulat na magsulat laban
sa kolonyalismo at imperyalismo upang maipahayag ang kanilang pagtutol sa mga di-makatarungang pagtrato sa
kanilang mga kababayan.

C. Pagtatanggol sa Kultura at Identidad

Ang mga Amerikano ay nagdala ng kanilang kultura, sistema ng edukasyon, at pamahalaan na nagbunsod ng
pagbabago sa tradisyonal na pamumuhay ng mga Pilipino. Ang mga manunulat ay nagsikap na ipreserba at
ipaglaban ang sariling kultura at identidad ng Pilipinas laban sa impluwensya ng mga dayuhan. Ang mga tula, dula,
at sanaysay na isinulat sa panahon na ito ay nagsilbing paraan upang ipakita ang yaman ng sariling kultura at
labanan ang pagtanggal nito ng mga kolonyalista.

D. Paglaban sa Propaganda
Ang mga Amerikano ay gumamit ng propaganda upang bigyang-katwiran ang kanilang pamamahala sa Pilipinas, na
sinasabing ang kanilang layunin ay ang "benevolent assimilation" o mapagkalingang pagsasanib. Ang mga
manunulat ay nagtangkang ibunyag ang tunay na motibo ng mga Amerikano at ipakita na ang tunay na layunin ng
kolonyalismo ay ang pagsasamantala sa likas na yaman at lakas-paggawa ng bansa.

E. Inspirasyon mula sa Kilusang Makabayan

Ang mga akda ng mga naunang bayani at makabayan tulad nina Jose Rizal at Andres Bonifacio ay nagbigay
inspirasyon sa mga manunulat noong panahon ng mga Amerikano. Ang kanilang mga sinulat ay nagsilbing gabay at
inspirasyon upang ipagpatuloy ang laban para sa kalayaan at katarungan.

F. Pagtugon sa Mga Kontemporaryong Isyu

Ang mga manunulat ay tumugon sa mga kontemporaryong isyu ng kanilang panahon, tulad ng pagsasamantala sa
mga manggagawa, ang hindi pantay na pagtrato sa mga Pilipino, at ang pag-aalis ng lupain mula sa mga magsasaka.
Ang kanilang mga akda ay sumasalamin sa mga hinaing ng lipunan at naglalayong gisingin ang kamalayan ng
publiko tungkol sa mga isyung ito.

Ang panitikan noong panahon ng mga Amerikano ay naging isang mabisang instrumento para sa pagpapahayag ng
damdamin at ideya ng mga Pilipino laban sa kolonyalismo at imperyalismo. Ang mga akda ng panahong ito ay
nagpakita ng malalim na pagmamahal sa bayan, pagkondena sa pang-aabuso, at pagnanais para sa tunay na kalayaan
at kasarinlan.

DIWANG NANAIG-Angelynne Villapando Delgado

1. NASYONALISMO
-Ang mga diwang ito ay nanaig sa mga Pilipino noong panahon ng mga Amerikano dahil sa mga
sumusunod na kadahilanan:

 REAKSYON SA KOLONYALISMO: Ang nasyonalismo ay lumitaw bilang tugon sa patuloy na

pagsakop ng mga dayuhan. Matapos ang mahabang panahon ng kolonyal na pamamahala ng
Espanya, dumating ang mga Amerikano, na nagpatuloy sa pag-angkin sa Pilipinas. Ang mga Pilipino
ay nagsimulang magising sa ideya ng pagkakaroon ng isang malaya at nagsasariling bansa.

 INSPIRASYON MULA SA MGA BAYANI: Ang mga ideya ng nasyonalismo ay pinalakas ng

mga sinulat at aksyon ng mga naunang bayani tulad nina Jose Rizal, Andres Bonifacio, at Emilio
Aguinaldo. Ang kanilang mga sakripisyo at adhikain ay nagbigay inspirasyon sa mga Pilipino upang
ipagpatuloy ang laban para sa kalayaan.

 PAGKAKAISA LABAN SA DAYUHANG PAGHAHARI: Ang pagdama ng pang-aabuso at

pagsasamantala sa ilalim ng mga Amerikano ay nag-udyok sa mga Pilipino na magkaisa at
ipagtanggol ang kanilang kultura, tradisyon, at karapatan.
2. KALAYAAN SA PAGPAPAHAYAG
 PAGTUTOL SA SENSURA: Sa panahon ng mga Amerikano, bagaman may ilang antas ng
kalayaan sa pamamahayag, nagkaroon pa rin ng mga hakbangin upang kontrolin ang mga pahayagan
at mga publikasyon na kumakalaban sa kolonyal na pamahalaan. Ang kalayaan sa pagpapahayag ay
naging isang mahalagang diwa upang maipahayag ang mga hinaing at opinyon laban sa kolonyal na
pamahalaan.

 PAGPAPALAGANAP NG EDUKASYON: Ang edukasyong ipinakilala ng mga Amerikano ay

nagbigay-daan sa mas malawak na pag-access sa impormasyon at ideya. Ang mga bagong
henerasyon ng mga edukadong Pilipino ay naghangad ng mas malayang pagpapahayag ng kanilang
mga pananaw at ideya.

 PAGSILANG NG MGA PAHAYAGAN: Ang panahong ito ay nakita ang pag-usbong ng mga
pahayagan at publikasyon na nagbigay-boses sa mga Pilipino. Ang mga pahayagang ito ay naging
plataporma para sa malayang talakayan at pagbibigay-alam tungkol sa mga isyung panlipunan at
pampolitika.

3. PAGLAWAK NG KARANASAN
 PAGBUKAS SA PANDAIGDIGANG IDEYA: Ang pananakop ng mga Amerikano ay nagdala ng
mas malawak na ugnayan sa labas ng Pilipinas. Ang mga Pilipino ay nakaranas ng mga bagong ideya
at konsepto mula sa Kanluran na nagdulot ng mas malawak na pag-unawa sa iba't ibang aspekto ng
buhay, mula sa pulitika hanggang sa kultura.

 PAGKAKATAON PARA SA PAG-AARAL: Ang mga Amerikano ay nagtatag ng mga paaralan at

unibersidad na nagbigay-daan sa maraming Pilipino na makapag-aral at makaranas ng edukasyon na
hindi nila naranasan sa ilalim ng mga Espanyol. Ang bagong kaalaman na kanilang natutunan ay
nagpalawak ng kanilang pananaw at karanasan.

 PAG-USBONG NG BAGONG KABUHAYAN: Sa pagdating ng mga Amerikano, nagkaroon ng

mga bagong oportunidad sa ekonomiya at kabuhayan. Ang mga Pilipino ay nagsimulang makilahok
sa bagong mga industriya at negosyo, na nagpalawak sa kanilang karanasan sa mga larangan ng
kalakalan at pamamahala.

4. PAGHANAP AT PAGGAMIT NG BAGONG PAMAMARAAN

 MODERNISASYON: Ang panahon ng mga Amerikano ay nagdala ng mga makabagong
teknolohiya at pamamaraan sa Pilipinas. Ang mga Pilipino ay naghanap ng mga bagong paraan
upang mapaunlad ang kanilang kabuhayan at pamumuhay sa pamamagitan ng paggamit ng mga
bagong teknolohiya at ideya mula sa Kanluran.

 PAGKILOS PARA SA REFORMANG PANLIPUNAN: Ang mga Pilipino ay nagsimulang mag-

eksperimento sa mga bagong paraan ng pamahalaan at pagpapatupad ng batas na kanilang natutunan
mula sa mga Amerikano. Ang demokrasya, mga karapatang sibil, at iba pang mga konseptong
demokratiko ay naging bahagi ng kanilang layunin para sa pagbabago.
 PAGSIBOL NG BAGONG PANITIKAN AT SINING: Ang mga makata, manunulat, at artistang
Pilipino ay nagsimulang magpahayag ng kanilang mga ideya sa mas makabagong anyo. Ang
pagsasalin ng mga banyagang akda at paglikha ng mga bagong anyo ng sining at panitikan ay naging
bahagi ng kanilang paghanap ng sariling identidad sa harap ng mga pagbabago.

Ang mga diwang nasyonalismo, kalayaan sa pagpapahayag, paglawak ng karanasan, at paghanap

ng bagong pamamaraan ay naging prominente sa panahon ng mga Amerikano dahil sa mga
pagbabago at hamon na kinaharap ng mga Pilipino sa ilalim ng bagong kolonyal na pamahalaan.
Ang mga diwang ito ay nagbigay-daan sa mas malalim na pag-unawa sa kanilang sariling
kultura, karapatan, at kinabukasan bilang isang malayang bansa.

MGA IMPLUWENSYA SA PANANAKOP NG MGA

AMERIKANO-ARJAY

1. Pagpapatayo ng mga paaralan

-Ang pagtatayo ng mga paaralan ay nagpapakita ng layunin ng mga Amerikano na pamunuan
ang sistema ng edukasyon sa Pilipinas. Ito ay isang paraan upang makontrol nila ang
pagpapalaganap ng kaalaman at ideolohiya sa bansa.

2. Binago ang sistema ng edukasyon

-Ang pagbabago sa sistema ng edukasyon ay naglalayong palakasin ang impluwensya ng mga
Amerikano sa kaisipan at kultura ng mga Pilipino. Ito ay nagdulot ng pagbabago sa pananaw at
kaugalian ng mga mamamayan patungkol sa mga halaga at kaalaman.

3. Pinaunlad ang kalusugan at kalinisan

-Ang pagpinaunlad ng kalusugan at kalinisan ay isang paraan ng mga Amerikano upang
mapanatili ang kontrol sa mga aspeto ng buhay ng mga Pilipino. Ito ay nagbibigay sa kanila ng
kapangyarihan at impluwensya sa pang-araw-araw na buhay ng mga mamamayan.

4. Ipinagamit ang wikang Ingles

-Ang paggamit ng Ingles bilang opisyal na wika ng pamahalaan at edukasyon ay nagpapakita ng
dominasyon ng mga Amerikano sa Pilipinas. Ito ay nagbibigay sa kanila ng kapangyarihan na
magpatupad ng kanilang mga polisiya at kagustuhan sa bansa.
5. Pagpapalahok sa mga Pilipino sa pamamalakad ng pamahalaan
-Ang pagpapalahok sa mga Pilipino sa pamamalakad ng pamahalaan ay nagpapakita ng pagiging
maaksyon ng mga Amerikano sa pamamahala ng Pilipinas. Ito ay isang paraan upang mapanatili
nila ang kanilang kontrol at kapangyarihan sa bansa.

6. Kalayaan sa pagpapahayag na may hangganan

-Ang pagkakaroon ng kalayaan sa pagpapahayag na may hangganan ay nagpapakita ng
diskriminasyon at pagpapalakas ng kapangyarihan ng mga Amerikano sa Pilipinas. Ito ay
nagbibigay sa kanila ng kakayahang kontrolin at pigilan ang mga opinyon at pananaw ng mga
mamamayan.

MGA PAHAYAGAN SA PANAHON NG

AMERIKANO-MAICA

1. EL GRITO DEL PUEBLO (Ang Sigaw/Tinig ng Bayan) itinatag ni

Pascual Poblete noong 1900

-Isang pangunahin at napakasipag na peryodista, makata, at tagasalin si Pascual H. Poblete (Pas·kwál

Pob·lé·te) at aktibo mulang panahon ng Kilusang Propaganda hanggang panahon ng Americano. Nagsulat
siya sa Español at sa Tagalog at naging tagasalin sa dalawang wika.

-Itinatagniya ang El Grito del Pueblo at ang Ang Kapatid ng Bayan, na naging pahayagan ng
Partido Nacionalista at nabuhay noong1899 hanggang 1907. Noong 1909, isinalin niya ang Noli
me tangere, ang unang salin ng nobela ni Rizal sa Tagalog. Isinalin din niya ang Conde ng
Monte Cristo, at ang ibang mga akda ni Rizal.

-Sinulat din niya ang dulàng El Amor Patrio na ipinatigil ng mga Americano, ang nakatutuwang
tulang pasalaysay na Ang Caguilaguilalas na Buhay ni Juan Soldado, at ang awit na ang Buhay
ni San Vicente Ferrer. Kasáma sina Isabelo de los Reyes at Gregorio Aglipay, itinatag nilá ang
Iglesia Filipina Independiente at isinulat ang tinatawag ngayong Pasyong Poblete. Namatay siyá
sa atake sa puso sa Maynila noong 5 Pebrero 1921.

2. EL NUEVO DIA (Ang Bagong Araw) itinatag ni Sergio Osmena noong 1900
-Ang pagsikat ni Don Sergio Osmeña sa pambansang katanyagan ay nagsimula sa kanyang
pagiging isang mamamahayag. Ang kanyang karera bilang isang mamamahayag ay nagsimula
noong Abril 16, 1900 sa unang pagpapakita ng El Nuevo Dia, ang unang araw-araw na
pahayagan sa Cebu.

-Ang kanyang mga co-editors ay sina Rafael Palma (isa ring abogado, nahalal siyang senador
noong 1916 na kumakatawan sa 4th Senatorial District at pang-apat na Pangulo ng Unibersidad
ng Pilipinas, isang kalye sa Cebu City na ipinangalan sa kanya) at Jaime C. De Veyra (isang
kalye sa Cebu City ay ipinangalan sa kanya, siya ay mula sa Leyte, at naging Gobernador ng
Leyte, Kinatawan ng Pambansang Asamblea).

-Nalathala ang El Nuevo Dia noong mga unang araw ng pananakop ng mga Amerikano kung
saan ginamit ang censorship ng media bilang kasangkapan upang pigilan at itigil ang pag-aalsa
ng mga Pilipino laban sa mga bagong kolonisador. Ang unang araw-araw na pahayagan sa Cebu
ay may sukat na 21x12 pulgada. Huminto ito sa pag-imprenta noong 1902 ngunit ipinagpatuloy
bilang isang triweekly na papel sa halip na bilang pang-araw-araw noong Hunyo 19, 1902. Ang
kapitalista ni Don Sergio para sa pahayagan ay si Don Nicasio Chiong Veloso na naging biyenan
niya noong Abril 10, 1901 pagkatapos niyang pakasalan si Estefania Chiong Veloso (ang
kanyang ina ay si Genoveva Rosales). Estefania ay mas kilala bilang Doña Pepang.

3. EL RENACIMIENTO (Muling Pagsilang) itinatag ni Rafael Palma noong 1900

-Nagsimula ang paglalathala ng El Renacimiento noong Setyembre 3, 1901 hanggang Enero 17,
1910 nang isara ito sa pagpapatupad ng sikat na kaso ng libelo sa Worcester. Nagsimula ang
paglalathala ng La Vanguardia nang magsara ang El Renacimiento. Nang maglaon ay nakuha ito
ni Alejandro Roces at ginawang isang independiyenteng pahayagan kung saan si Pedro Anuario
ang sumulat ng mga editoryal at isang anak na babae ni Ocampo sa mga tauhan.

-Noong Oktubre 30, 1908, inilathala ng El Renacimiento ang isang editoryal na isinulat ni Fidel
A. Reyes, ang editor nito sa lungsod, na pinamagatang Aves de Rapiña (Mga Ibong Mandaragit),
na tumuligsa sa isang opisyal ng Amerika sa pagsasamantala sa kanyang opisina sa mga
mapagkukunan ng bansa para sa kanyang pansariling pakinabang.

4. Manila Daily Bulletin-1900

-Ang Manila Bulletin ay itinatag noong 1900 ni Carlson Taylor bilang isang shipping journal.
Noong 1957, ang pahayagan ay nakuha ng Swiss expatriate na si Hans Menzi. Mula 1938
hanggang sa kanyang kamatayan noong 2002, sumulat si Jose Guevara ng isang kolum ng
pampulitikang komentaryo para sa pahayagan. Sa mga pagkakataon ang patakarang editoryal ng
Manila Bulletin ay nakatagpo ng pagtutol mula sa mga awtoridad ng sibil.

3 PANGKAT NG MGA MANUNULAT-JANINE

Noong panahon ng mga Amerikano sa Pilipinas, nagkaroon ng tatlong pangkat ng mga
manunulat na kinabibilangan ng mga Maka-Kastila, Maka-Ingles, at Maka-Tagalog dahil sa iba't
ibang salik na panlipunan, kultural, at politikal.

1. Maka-Kastila
- Ang Pilipinas ay nasa ilalim ng pamamahala ng Espanya sa loob ng higit sa tatlong siglo bago
dumating ang mga Amerikano. Sa panahong iyon, ang wikang Kastila ay naging opisyal na wika
ng gobyerno, edukasyon, at literaturang Pilipino. Maraming manunulat ang nasanay at patuloy
na nagsusulat sa wikang Kastila dahil ito ang kanilang pangunahing midyum sa pagpapahayag.

-Maraming Pilipino, lalo na ang mga edukadong elit at ilustrado, ang nagkaroon ng edukasyon sa
wikang Kastila at nagpatuloy sa paggamit nito sa kanilang mga sinulat bilang pagtanaw ng utang
na loob sa kanilang nakagisnang kultura at edukasyon.

2. Maka-Ingles
-Sa ilalim ng mga Amerikano, ipinakilala ang wikang Ingles bilang bagong opisyal na wika ng
edukasyon at pamahalaan. Ang mga Amerikanong edukador ay nagpatupad ng sistemang
pampaaralan na nakabatay sa wikang Ingles, na nagresulta sa pagdami ng mga Pilipinong
natutong magsalita at magsulat sa Ingles.

-Ang paggamit ng Ingles ay nagbigay-daan sa mga Pilipino upang makakuha ng akses sa mas
malawak na literaturang pandaigdigan at bagong kaalaman. Ang mga manunulat na Maka-Ingles
ay nagkaroon ng pagkakataon na sumulat sa wikang ito upang mas makapagpahayag ng kanilang
mga ideya sa mas malaking mambabasa.

3. Maka-Tagalog
-Ang mga manunulat na Maka-Tagalog ay nagsusulong ng pambansang identidad sa pamamagitan ng
paggamit ng sariling wika. Sa harap ng dalawang kolonyal na puwersa (Espanyol at Amerikano), ang
paggamit ng wikang Tagalog ay naging simbolo ng pagkakakilanlan at pagnanais para sa kalayaan at
sariling wika ng mga Pilipino.

-Ang panawagan para sa isang pambansang wika ay lumakas noong panahon ng mga Amerikano. Ang
mga manunulat na Maka-Tagalog ay nagsusulat upang palaganapin ang paggamit ng sariling wika at
itaguyod ang kulturang Pilipino.

-Ang mga manunulat na Maka-Tagalog ay nag-ambag sa pag-unlad ng panitikang Pilipino sa sariling

wika, na nakatulong sa paglikha ng mga akda na mas madaling maunawaan ng mas nakararaming
Pilipino.
MGA DULANG IPINATIGIL-SHIENA/EDER
1. KAHAPON, NGAYON AT BUKAS – sinulat ni Aurelio Tolentino
-Isinulat niya ang dula noong 1903, sa kasagsagan ng pananakop ng mga Amerikano sa bansa.
Ang dula ay isang makasaysayang pagninilay at komentaryo sa sitwasyon ng Pilipinas noong
panahong iyon, na naghahangad ng kalayaan mula sa dayuhang pamumuno

A. Pagsusuri ng Obra Bilang Likhang-Sining

Ang pagsusuri ng akda bilang isang likhang-sining ay nakatuon sa artistikong anyo, estruktura, at
estetika nito. Ang dula ni Tolentino ay nagpapakita ng malikhaing pagkakabuo ng mga eksena,
paggamit ng simbolismo, at metapora. Ang estruktura ng "Kahapon, Ngayon at Bukas" na
sumasalamin sa tatlong panahon ay isang epektibong paraan ng pagkukuwento, na nagpapakita
ng ebolusyon ng pakikibaka ng mga Pilipino mula sa kolonyal na panahon hanggang sa kanilang
mga aspirasyon para sa hinaharap.

B. Pagtukoy sa Konteksto ng Likhang-Sining

Ang dula ay isinulat sa panahon ng pananakop ng mga Amerikano sa Pilipinas. Ang tema ng
kalayaan at pagmamahal sa bayan ay makikita sa mga karakter tulad ni Inang Bayan, na
sumasagisag sa Pilipinas, at sa mga kalaban na kumakatawan sa mga mananakop at
kolaborasyonistang Pilipino. Ang mga elemento ng dula ay naglalarawan ng mga karanasan at
adhikain ng mga Pilipino sa panahon ng kolonyalismo.

C. Paglalahad sa Naging Dating ng Likhang-Sining sa Manonood o Mambabasa

Ang "Kahapon, Ngayon at Bukas" ay nagpasiklab ng damdamin ng nasyonalismo at pagkakaisa

sa mga Pilipino. Ang matapang na pagtalakay sa mga isyu sa lipunan at pagpapakita ng
kagitingan ng mga karakter ay nagbigay-inspirasyon sa mga manonood na magkaisa at ipaglaban
ang kanilang kalayaan.

D. Pagbasa sa mga Kahulugan ng Likhang-Sining sa Lipunan Gamit ang mga Teoryang Banyaga
o Lokal at Pagtimbang sa Likhang-Sining sa Pananaw ng Kamalayang Pilipino na Maka-TAO

Ang pagbasa ng akda gamit ang iba't ibang teoryang pampanitikan ay nagbibigay ng mas
malalim na pag-unawa sa kahulugan nito sa lipunan. Sa pamamagitan ng post-kolonyal na
teorya, makikita kung paano inilalarawan ng dula ang epekto ng kolonyalismo at ang pakikibaka
ng mga Pilipino para sa kalayaan. Sa pananaw ng Kamalayang Pilipino na Maka-TAO, ang
"Kahapon, Ngayon at Bukas" ay nagpapakita ng kolektibong adhikain para sa kalayaan at
katarungan. Ang mga sakripisyo ng mga tauhan para sa Inang Bayan ay sumasalamin sa halaga
ng pakikipaglaban para sa dignidad at karapatan ng mga Pilipino.
2. TANIKALANG GINTO- ni Juan Abad
Noong 7 Hulyo 1902 ay itinanghal sa Dulaang Libertad ang Tanikalang Ginto, isang dulang
nagtutulak sa mga Pilipino na maghimagsik laban sa mga Amerikano.

A. Pagsusuri ng Obra Bilang Likhang-Sining

Ang obra ni Abad ay isang halimbawa ng mataas na antas ng sining sa panitikang Pilipino, na
may masining na paghawak sa mga dramatikong elemento at simbolismo. Ang pagkakabuo ng
mga eksena, paggamit ng metapora sa tanikala bilang sagisag ng pagkaalipin, at ang matinding
emosyon na ipinapahayag ng mga tauhan ay nagpapakita ng malalim na pagkaunawa ni Abad sa
sining ng dula.

B. Pagtukoy sa Konteksto ng Likhang-Sining

Isinulat ito ni Juan Abad noong panahon ng mga Amerikano sa Pilipinas, isang panahon ng
malalim na paghahangad ng kalayaan at pagsasarili. Ang dula ay isang malinaw na reaksyon sa
kolonyal na pamahalaan, na ipinapakita sa pamamagitan ng tema ng kalayaan at pakikibaka
laban sa pang-aapi. Ang mga karakter at pangyayari sa dula ay nagbibigay-diin sa mga adhikain
ng mga Pilipino na makawala sa tanikala ng kolonyalismo.

C. Paglalahad sa Naging Dating ng Likhang-Sining sa Manonood o Mambabasa

Ang dula ay nagbigay inspirasyon sa damdamin ng nasyonalismo at pagkakaisa sa mga Pilipino.

Sa pamamagitan ng matapang na pagtalakay sa mga isyu ng kalayaan at karapatan, nagawa ng
dula na pukawin ang mga damdamin ng mga manonood at mambabasa, nag-udyok ng
pagmumuni-muni sa kanilang sariling kalagayan, at nagbigay-inspirasyon upang ipaglaban ang
kanilang mga karapatan at kalayaan.

D. Pagbasa sa mga Kahulugan ng Likhang-Sining sa Lipunan Gamit ang mga Teoryang Banyaga o Lokal
at Pagtimbang sa Likhang-Sining sa Pananaw ng Kamalayang Pilipino na Maka-TAO

Sa pamamagitan ng post-kolonyal na teorya, malinaw na ipinapakita ng dula ang mga epekto ng

kolonyalismo at ang pakikibaka ng mga Pilipino para sa kalayaan. Sa pananaw ng Kamalayang
Pilipino na Maka-TAO, ang dula ay nagpapakita ng halaga ng pagkakaisa at pakikibaka para sa
katarungan at dignidad ng bawat Pilipino. Ang simbolismo ng tanikala bilang sagisag ng
pagkaalipin at ang pagbagsak nito bilang simbolo ng kalayaan ay nagbibigay-diin sa kolektibong
adhikain ng mga Pilipino para sa isang makatarungan at malayang lipunan.

3. MALAYA –ni Tomas Remegio

A. Pagsusuri ng Obra Bilang Likhang-Sining
Ang nobela ay nagpapakita ng maayos na pagkakabalangkas ng mga kabanata at mahusay na
paggamit ng mga simbolismo at metapora upang maipahayag ang tema ng kalayaan. Ang mga
tauhan, tagpuan, at mga pangyayari ay masining na inilatag upang ipakita ang pakikibaka ng mga
Pilipino para sa kanilang kalayaan. Ang pagkakagamit ng wika at mga dialogo ay nagbibigay
buhay sa mga karakter at sa kanilang mga karanasan.

B. Pagtukoy sa Konteksto ng Likhang-Sining

Isinulat ito ni Tomas Remegio sa panahon kung kailan ang Pilipinas ay nasa ilalim ng kolonyal
na pamamahala. Ang nobela ay sumasalamin sa mga karanasan ng mga Pilipino sa ilalim ng
pananakop at ang kanilang pagnanais na makamit ang tunay na kalayaan.

Ang mga karakter sa akda ay naglalarawan ng iba't ibang sektor ng lipunan at ang kanilang mga
kontribusyon sa laban para sa kalayaan.

Ang mga historikal na pangyayari, kultura, at mga isyung panlipunan noong panahong iyon ay
nagbibigay konteksto sa mga aksyon at desisyon ng mga tauhan.

C. Paglalahad sa Naging Dating ng Likhang-Sining sa Manonood o Mambabasa

Ang akda ay nagbigay-inspirasyon sa mga mambabasa na pahalagahan ang kalayaan at magkaisa

para sa isang mas makatarungan at malayang lipunan. Ang mga sakripisyo at tagumpay ng mga
tauhan ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng pagkakaisa, determinasyon, at pagmamahal sa
bayan. Ang nobela ay nagkaroon ng malaking impluwensya sa pagpapalawak ng kamalayan sa
mga isyung panlipunan at politikal ng bansa.

D. Pagbasa sa mga Kahulugan ng Likhang-Sining sa Lipunan Gamit ang mga Teoryang Banyaga o Lokal
at Pagtimbang sa Likhang-Sining sa Pananaw ng Kamalayang Pilipino na Maka-TAO

Gamit ang post-kolonyal na teorya, makikita kung paano inilalarawan ng akda ang epekto ng
kolonyalismo sa indibidwal at kolektibong kamalayan ng mga Pilipino. Ang tema ng kalayaan,
karapatan, at katarungan ay mga pangunahing elemento na sumasalamin sa adhikain ng
Kamalayang Pilipino na Maka-TAO. Ang nobela ay nagtatampok ng mga karakter na
nagpapakita ng iba't ibang paraan ng paglaban para sa kalayaan, mula sa armadong pakikibaka
hanggang sa tahimik na rebolusyon sa kaisipan at kultura.

4. WALANG SUGAT – ni Severino Reyes

A. Pagsusuri ng Obra Bilang Likhang-Sining

Ang dula ay gumagamit ng mga elementong musikal, sayaw, at dramatikong pagsasalaysay

upang ipakita ang mga tema ng pag-ibig, sakripisyo, at pakikibaka para sa kalayaan. Ang
estruktura ng dula ay nagpapakita ng malinaw na paghahati sa mga yugto ng kuwento, mula sa
masayang simula, sa mga pagsubok na hinarap ng mga tauhan, hanggang sa kanilang tagumpay.
Ang paggamit ng wika ni Reyes ay makulay at makapangyarihan, na nagpapahayag ng
emosyonal na lalim ng bawat karakter.

B. Pagtukoy sa Konteksto ng Likhang-Sining

Ang "Walang Sugat" ay isinulat sa panahon ng kolonyal na pamumuno ng mga Kastila sa

Pilipinas, partikular sa panahon ng rebolusyon ng mga Pilipino laban sa mga Kastila. Ang
konteksto ng akda ay nagpapakita ng mga pagsubok na hinarap ng mga Pilipino sa kanilang
pakikibaka para sa kalayaan. Ang mga tauhan tulad nina Tenyong at Julia ay kumakatawan sa
mga ordinaryong Pilipino na nagpakita ng katapangan at determinasyon sa gitna ng kaguluhan.
Ang tema ng pag-ibig sa dula ay hindi lamang tungkol sa romantikong pag-ibig kundi pati na rin
sa pagmamahal sa bayan.

C. Paglalahad sa Naging Dating ng Likhang-Sining sa Manonood o Mambabasa

Ang "Walang Sugat" ay may malalim na epekto sa mga manonood at mambabasa dahil sa
kanyang makabayang mensahe at emosyonal na kwento. Ang pagtatanghal ng dula ay
nagpasiklab ng damdamin ng pagmamahal sa bayan at nasyonalismo sa mga Pilipino. Ang
pagsasakripisyo ni Tenyong para sa kanyang bayan at ang matatag na pag-ibig ni Julia ay
nagsilbing inspirasyon sa mga manonood na ipaglaban ang kanilang kalayaan. Ang kombinasyon
ng musika, sayaw, at dramatikong pagsasalaysay ay nagdulot ng malalim na damdamin at
pagninilay-nilay sa mga nanood.

D. Pagbasa sa mga Kahulugan ng Likhang-Sining sa Lipunan Gamit ang mga Teoryang Banyaga
o Lokal at Pagtimbang sa Likhang-Sining sa Pananaw ng Kamalayang Pilipino na Maka-TAO

Sa pamamagitan ng mga teoryang pampanitikan tulad ng post-kolonyalismo, ang "Walang

Sugat" ay maaaring basahin bilang isang akdang naglalarawan ng epekto ng kolonyalismo sa
mga Pilipino at ang kanilang pakikibaka para sa kalayaan. Ang mga tema ng kalayaan,
sakripisyo, at pagmamahal sa bayan ay nagsisilbing mahalagang bahagi ng naratibo ng Pilipinas
bilang isang bansang naghangad ng sariling kalayaan. Sa pananaw ng Kamalayang Pilipino na
Maka-TAO, ang dula ay nagpapakita ng mga halaga ng pagiging makatao, pagmamahal sa
kapwa, at paggalang sa dignidad ng bawat tao. Ang karakter ni Tenyong, na handang
magsakripisyo para sa bayan, at si Julia, na nagpapakita ng walang hanggang pag-ibig at suporta,
ay mga halimbawa ng mga katangiang Pilipino na dapat ipagmalaki at pahalagahan.

E.

PANITIKAN SA KASTILA- Cydrick

1. CECILIO APOSTOL- may pinakamabuting tulang papuri kay
Jose Rizal ; OBRA-MAESTRA- A Rizal
A. Pagsusuri ng Obra Bilang Likhang-Sining

Ang "A Rizal" ni Cecilio Apostol ay kilala sa kanyang mataas na antas ng wika at masining na
paggamit ng mga metapora at talinghaga. Ang tula ay may malinaw na estruktura at ritmo, na
nagpapakita ng husay ni Apostol sa pagsulat ng tula. Ang paggamit ng malalim na mga salita at
makabayang tema ay nagbibigay-diin sa kanyang pagpapahalaga kay Rizal bilang inspirasyon ng
kalayaan at pagmamahal sa bayan.

B. Pagtukoy sa Konteksto ng Likhang-Sining

Isinulat ni Cecilio Apostol ang tula noong panahon ng kolonyal na pamamahala ng mga
Amerikano sa Pilipinas. Ang tula ay isang reaksyon sa mga pangyayari ng panahon, at
nagbibigay-pugay kay Rizal, na isinakripisyo ang kanyang buhay para sa kalayaan ng bayan.
Ang pag-alala at pagpupugay kay Rizal ay isang paraan upang palakasin ang damdaming
makabayan at hikayatin ang mga Pilipino na ipagpatuloy ang pakikibaka para sa kalayaan.

C. Paglalahad sa Naging Dating ng Likhang-Sining sa Manonood o Mambabasa

Ang tula ay nagbigay-inspirasyon sa mga Pilipino na tularan si Rizal sa kanyang walang pag-
iimbot na pagmamahal sa bayan. Ang makabayang mensahe ng tula ay nagpatibay ng damdamin
ng nasyonalismo at pagkakaisa sa mga Pilipino. Ang paggamit ni Apostol ng mga makabayang
simbolismo at wika ay nagbigay ng matinding emosyonal na epekto sa kanyang mga
mambabasa, na nagbigay-daan sa mas mataas na antas ng kamalayang panlipunan at politikal.

D. Pagbasa sa mga Kahulugan ng Likhang-Sining sa Lipunan Gamit ang mga Teoryang Banyaga
o Lokal, at Pagtimbang sa Likhang-Sining sa Pananaw ng Kamalayang Pilipino na Maka-TAO

Maaaring gamitin ang post-kolonyal na teorya upang suriin kung paano inilalarawan ng tula ang
epekto ng kolonyalismo at ang pagnanais ng mga Pilipino para sa kalayaan. Sa pananaw ng
Kamalayang Pilipino na Maka-TAO, ang tula ay isang patunay ng mataas na pagpapahalaga sa
dignidad at karapatan ng mga Pilipino. Ang mga sakripisyo ni Rizal, na inilalarawan sa tula, ay
sumasalamin sa kolektibong adhikain ng mga Pilipino para sa katarungan at kalayaan.

2. FERNANDO MA. GUERRERO- unang hari ng panulaan sa

Kastila; OBRA-MAESTRA-Crisalidas (Mga Higad)
A. Pagsusuri ng Obra Bilang Likhang-Sining

Ang "Crisalidas" ni Fernando Ma. Guerrero ay isang koleksyon ng mga tula na nagpapakita ng
husay sa paggamit ng wika at poetikong anyo. Sa pagsusuri ng akda bilang likhang-sining,
mahalagang pagtuunan ng pansin ang mga teknik ng pagsulat ni Guerrero, tulad ng paggamit ng
metapora, simbolismo, at mga alusyong klasikal at biblikal. Ang mga tula ay nagtataglay ng
malalim na emosyon at masining na paglalarawan ng mga karanasan at damdamin ng makata.
Ang anyo at estruktura ng mga tula ay nagpapakita ng pagkamalikhain ni Guerrero sa paggamit
ng tradisyonal na poetikong anyo habang nagbibigay ng sariling interpretasyon.

B. Pagtukoy sa Konteksto ng Likhang-Sining

Ang koleksyon ay isinulat sa panahon ng pag-usbong ng kamalayang nasyonalista sa Pilipinas

noong huling bahagi ng ika-19 na siglo at unang bahagi ng ika-20 siglo. Si Guerrero ay isang
kilalang makata at nasyonalista na nagtataguyod ng kalayaan at kasarinlan ng Pilipinas. Ang mga
tula sa "Crisalidas" ay naglalaman ng mga pahiwatig ng pag-asa, pagbabago, at pagsilang muli,
na sumasalamin sa mga adhikain ng mga Pilipino sa panahon ng kolonyal na paghahari ng mga
Espanyol at Amerikano.

C. Paglalahad sa Naging Dating ng Likhang-Sining sa Manonood o Mambabasa

Ang epekto ng "Crisalidas" sa mga mambabasa ay makikita sa malalim na emosyon at

inspirasyong dala ng mga tula. Ang mga tula ni Guerrero ay nagbigay-daan upang magising ang
damdamin ng nasyonalismo at pagmamahal sa bayan sa mga mambabasa. Ang paggamit ng mga
talinghaga at imahen ng pagbabago at muling pagsilang ay nagbigay-inspirasyon sa mga Pilipino
na ipaglaban ang kanilang kalayaan at kasarinlan. Ang akda ay nagtanim ng pag-asa at
pananampalataya sa kakayahan ng bansa na bumangon mula sa kolonyal na paghahari.

D. Pagbasa sa mga Kahulugan ng Likhang-Sining sa Lipunan Gamit ang mga Teoryang Banyaga
o Lokal, at Pagtimbang sa Likhang-Sining sa Pananaw ng Kamalayang Pilipino na Maka-TAO

Sa pamamagitan ng post-kolonyal na teorya, ang mga tula ay maaaring basahin bilang mga
pahayag ng paglaban sa kolonyalismo at paghahangad ng kalayaan. Ang mga imahe ng higad na
nagiging paruparo ay sumisimbolo sa proseso ng pagbabago at pagsilang muli ng isang bansa. Sa
pananaw ng Kamalayang Pilipino na Maka-TAO, ang "Crisalidas" ay nagpapakita ng
kolektibong adhikain ng mga Pilipino para sa katarungan, kalayaan, at dignidad. Ang mga tula
ay naglalarawan ng mga pangarap at mithiin ng isang bansa na nagnanais ng tunay na kasarinlan.

3. JESUS BALMORI – “Batikuling”; OBRA-MAESTRA- El

Recuerdo y el Olvido; nahirang siyang “poeta laureado” sa wikang
Kastila
A. Pagsusuri ng Obra Bilang Likhang-Sining
Ang pagsusuri ng "El Recuerdo y el Olvido" bilang isang likhang-sining ay nakatuon sa
artistikong anyo, estilo, at estruktura ng balagtasan. Ang balagtasan ay kilala sa paggamit ng
sukat at tugma, na nagpapakita ng husay sa paggamit ng wika at retorika. Sa "El Recuerdo y el
Olvido," ang mga makata ay nagtatalo sa kahalagahan ng alaala at pagkalimot, gamit ang
matalinghagang wika at mga simbolismo upang maipahayag ang kanilang mga punto. Ang
pagtatanghal ng balagtasan ay nagtatampok din ng ritmo at ekspresyon, na nagbibigay-buhay sa
talakayan at nagpapakita ng kagalingan sa pagtula.

B. Pagtukoy sa Konteksto ng Likhang-Sining

Ang balagtasan ay isang uri ng pagtatalong patula na lumitaw noong panahon ng mga
Amerikano sa Pilipinas. Ang "El Recuerdo y el Olvido" ay isinulat sa ganitong konteksto, kung
saan ang mga makata ay naglalayong pukawin ang damdamin ng mga tagapakinig at magbigay-
liwanag sa mga isyung panlipunan at kultural. Ang balagtasan ay nagsilbing plataporma para sa
malayang pagpapahayag at diskusyon sa mga mahahalagang paksa, tulad ng kahalagahan ng
alaala at ang pagpili kung alin ang dapat alalahanin at alin ang dapat kalimutan.

C. Paglalahad sa Naging Dating ng Likhang-Sining sa Manonood o Mambabasa

Ang balagtasan ay idinisenyo upang pukawin ang damdamin at kaisipan ng mga tao sa
pamamagitan ng mapanlikhang pagtatalo. Sa kasong ito, ang debate tungkol sa alaala at
pagkalimot ay maaaring magdulot ng introspeksyon sa mga tagapakinig tungkol sa kanilang
sariling mga karanasan at pananaw. Ang madamdaming pagsasalita ng mga makata ay nag-iiwan
ng malalim na impresyon, na nagpapalakas ng kamalayan sa mga isyung tinalakay at nag-uudyok
ng mas malalim na pagninilay-nilay.

D. Pagbasa sa mga Kahulugan ng Likhang-Sining sa Lipunan Gamit ang mga Teoryang Banyaga
o Lokal, at Pagtimbang sa Likhang-Sining sa Pananaw ng Kamalayang Pilipino na Maka-TAO

Gamit ang post-kolonyal na teorya, maaaring suriin kung paano tinatalakay ng balagtasan ang
mga epekto ng kolonyalismo sa identidad at kultura ng mga Pilipino. Sa pananaw ng
Kamalayang Pilipino na Maka-TAO, ang balagtasan ay nagsisilbing plataporma para sa pag-
usisa sa mga karanasan ng tao, partikular sa mga Pilipino, sa kanilang pakikibaka sa alaala at
pagkalimot. Ang mga argumento ng mga makata ay maaaring magbigay-liwanag sa mga
pangangailangan at aspirasyon ng lipunan, na nag-aambag sa mas malawak na diskurso sa
kultura at kasaysayan.