Mechanizmy unikania kontaktu

Według koncepcji terapii Gestalt, ludzkie doświadczenie pojawia się w kontakcie granicznym
między jednostką i jej otoczeniem. Prowadzi ono do wzrostu, jeśli kontakt ten opiera się na
otwartości, wzajemności, szczerości, uważności i autentyczności. Zdarza się jednak tak, że taki
kontakt jest niemożliwy, gdyż pojawiają się w niem zakłócenia. Te zakłócenia można porównać do
freudowskich mechanizmów obronnych. Ich funkcją jest więc ochrona jakiegoś dotychczasowego
porządku, jednak jednocześnie uniemożliwiają one zmianę. Zakłócenia te stają się więc
problemem, gdy się usztywniają i stają się jedynym sposobem reagowania jednostki.
Wyróżniamy następujące mechanizmy unikania kontaktu:

1. Konfluencja- to taki rodzaj unikania kontaktu z samym sobą i z otoczeniem, który stapia,
zlewa osobę z otoczeniem, nie pozwalając jej na zróżnicowanie i wyodrębnienie. W efekcie
osoba staje się zależna od. otoczenia, gubi świadomość własnej odrębności bądź jej w ogóle
nie wykształca. W subiektywnym przeżyciu osoby zacierają się granice między Ja a
otoczeniem, między tym co zewnętrzne i wewnętrzne. W sferze werbalnej przejawia się
mówieniem o sobie i o innych w liczbie mnogiej, np. „my chcemy”, „my lubimy”. W sferze
emocjonalnej istnieje silna zależność własnego samopoczucia od emocji innych osób.
2. Introjekcja- to taki rodzaj unikania kontaktu z samym sobą, w którym osoba kieruje się w
przeżywaniu siebie i innych „połkniętymi” w całości ideami, regułami, przekazami, sposobem
na życia innych osób. Jednostka włącza we własny system pewne aspekty środowiska, bez
równoczesnej asymilacji. Osoba sama nie wie, czego chce, czego pragnie, nie ma własnego
zdania, bezrefleksyjnie kieruje się pewnymi „prawdami życiowymi”, np. „chłopaki nie płaczą”.
Przyjmuje osądy innych ludzi o sobie i świecie za prawdy, bez „przetrawienia” ich i znalezienia
własnego punktu odniesienia. Skupia się na spełnianiu realnych i wyobrażonych oczekiwań
innych.
3. Projekcja- mechanizm unikania kontaktu z własnymi cechami, uczuciami, zachowaniami,
które są częścią Ja, ale czego Ja nie jest świadome. Ja przypisuje daną cechę, uczucie,
zachowanie innym ludziom lub środowisku. Odbiera to jednostce odpowiedzialność za swoje
wybory, decyzje i postępowanie.
4. Retrofleksja- mechanizm unikania kontaktu, poprzez który energia naturalnie kierowana na
zewnątrz zostaje skierowana do wewnątrz osoby. Osoba kierując energię do środka robi sobie
albo dla siebie coś, co chciałaby uzyskać w kontakcie. Z innymi w procesie zaspakajania
potrzeb. Powstrzymuje się przed działaniem. Nie wyraża siebie, oraz swoich potrzeb. Np.
osoba, która tłumi swoją złość skierowaną na zewnątrz i zachowuje się autoagresywnie.
5. Defleksja- mechanizm unikania kontaktu, który polega na przesunięciu, pominięciu czegoś
istotnego, ucieczce od „tu i teraz” do wspomnień, rozważań, projektów. Metaforą może być
oglądanie ramy obrazu będąc w galerii sztuki. Zwracanie uwagi na szczegóły, detale, ale nie
spojrzenie w żadnym momencie na samo dzieło, które jest wystawiane.
6. Desensytyzacja- proces zobojętnienia na doznanie własnego ciała. W efekcie, osoba
funkcjonuje tak jakby nie czuła bólu, chłodu, dyskomfortu, głodu, zmęczenia. Łatwiej sięgnąć
jej po tabletki przeciwbólowe, niż zastanowić się nad przyczynami bólu. Najczęściej diagnoza
medyczna nie stwierdza żadnej psychopatologii organicznej w miejscach, które bolą. Taka
osoba nie jest w stanie przyjąć odniesienia bólu cielesnego do problemów psychologicznych.
7. Egotyzm- mechanizm unikania kontaktu z własną spontanicznością. W to miejsce
nadbudowywana jest ostrożność i kontrola wobec świata. Jednostka pragnie panować i
kontrolować szczególnie te sytuacje, które spostrzega jako zagrożenie, niebezpieczeństwo i
ryzyko. Głównie oddaje się aktywności myślowej, planowaniu, rozważaniu alternatyw, tak
jakby miała być przygotowana na każdą okoliczność.