VỘI VÀNG

I/ Tìm hiểu chung:

1. Tác giả: Xuân Diệu (1916-1985)
- Có bút danh là Trảo Nha.
- Ông là nghệ sĩ lớn, nhà văn hóa lớn có sức sáng tạo mãnh liệt, bền bỉ và sự
nghiệp văn học phong phú.
2. Tác phẩm:
- Xuất xứ: Rút từ tập “Thơ thơ” (1938), tập thơ đầu tay cũng là tập thơ khẳng
định vị trí của Xuân Diệu – thi sĩ “mới nhất trong các nhà thơ mới”.
- “ Vội vàng ” là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất của Xuân Diệu trước
Cách mạng tháng Tám.
3. Bố cục:
- Đoạn 1: (13 câu đầu): Tình yêu tha thiết đối với cuộc sống.
- Đoạn 2: (16 câu tiếp: 14->29): Băn khoăn của tác giả về thời gian.
- Đoạn 3: (Còn lại): Lời giục giã, vội vàng để tận hưởng tuổi thanh xuân của
mình.
II/ Đọc – hiểu:
1. Tình yêu cuộc sống tha thiết:
- Khát vọng kì lạ đến ngông cuồng: “tắt nắng”, “buộc gió” -> trái với quy luật
tự nhiên.
- Đại từ nhân xưng “tôi”: thể hiện cái tôi trước cuộc đời
- Động từ mạnh: tắt, buộc -> thể hiện tư thế chủ động trước cuộc đời.
- Điệp ngữ “tôi muốn”: khát vọng muốn đoạt quyền của tạo hóa, khát vọng níu
giữ màu sắc hương vị của tự nhiên, của cuộc đời.
 Thể hiện cái tôi cá nhân, khao khát chế ngự thiên nhiên (“màu đừng nhạt”,
“hương đừng bay”) đoạt quyền của tạo hóa, cưỡng lại quy luật tự nhiên, những
vận động của đất trời để giữ lại những vẻ đẹp tinh túy nhất của cuộc sống và của
thiên nhiên -> Những ước muốn, khao khát ấy được bộc lộ 1 cách chân thành,
mãnh liệt bởi nó bắt nguồn từ tình yêu tha thiết đối với cuộc sống
 Tuyên ngôn và khát vọng của Xuân Diệu cũng là của người nghệ sĩ trước
“cái đẹp”. Đó là tình yêu đối với cái đẹp, là thiên chức của người nghệ sĩ là
khám phá và tôn vinh cái đẹp
- Mở rộng với thơ Việt Nam của giai đoạn trung đại hay thơ Đường: Vũ trụ,
thiên nhiên chi phối số mệnh cong người, là quyền lực tối cao nhất.
“Bắt phong trần phải phong trần
Cho thanh cao mới được phần thanh cao”
Khác với Xuân Diệu, điều này báo hiệu ý nghĩa nhân văn và quan điểm nhân
sinh của Xuân Diệu.
Trở lại với những câu thơ của Xuân Diệu, sở dĩ Xuân Diệu có khát vọng kì lạ đó
bởi dưới con mắt thi sĩ, mùa xuân đầy sức hấp dẫn, đầy sự quyến rũ.
- Bức tranh mùa xuân hiện ra như một khu vườn tràn ngập hương sắc thần tiên ,
như một cõi xa lạ:
+ Màu sắc: xanh rì, xanh non(cành tơ), vàng của ánh sáng
+ Âm thanh: khúc tình si
+ Ánh sáng: ánh sáng chớp hàng mi
+ Hình ảnh: hoa đồng nội, cành tơ phơ phất, chim yến anh , ánh sáng chớp hàng
mi, thần Vui gõ cửa, ngon như một cặp môi gần.
+ Trạng thái: tuần tháng mật.
 Vạn vật đều căng tràn sức sống, giao hòa sung sướng. Cảnh vật quen thuộc
của cuộc sống, thiên nhiên qua con mắt yêu đời của nhà thơ đã biến thành chốn
thiên đường, thần tiên. Nhà thơ đã phát hiện ra một thiên đường có thật ngay
trên mặt đất, thiên đường ấy giống nhưu một mâm cỗ được bày sẵn, dâng đón,
mời chào, giục giã mọi người hãy đón lấy, hãy tận hưởng những hoa thơm, trái
ngọt mà cuộc đời đã ban tặng.
+ Điệp ngữ “này đây” (liệt kê một loạt cảnh đẹp của thiên nhiên) kết hợp với
âm thanh, hình ảnh, màu sắc, ánh sáng,… -> Bức tranh mùa xuân diễm lệ, mơ
màng, rộn ràng và đầy sức sống..
 Thiên nhiên rạo rực, tràn trề sức sống. Người đọc như thấy được cả cái háo
hức của chính tâm hồn nhà thơ, một nhà thơ ham sự sống nên luôn nhìn sự sống
trong trạng thái sinh sôi, nảy nở và tràn đầy sức sống nhất.
 Xuân Diệu đã nhìn thiên nhiên qua lăng kính của tình yêu, qua cặp mắt của
tuổi trẻ  Cảnh vật đều nhuốm màu tình tứ, tràn nhập xuân tình. Đó là cái nhìn
lấy con người làm chuẩn mực cho thiên nhiên, quy chiếu thiên nhiên vể vẻ đẹp
của giai nhân.
+ So sánh: “Tháng Giêng ngon như một cặp môi gần” – hình ảnh so sánh rất
mới mẻ, táo bạo, gợi liên tưởng mạnh mẽ về tình yêu đôi lứa, hạnh phúc tuổi
trẻ.
 Sáng tạo mới của Xuân Diệu: Tháng Giêng như một cặp môi mọng đỏ. Xuân
Diệu không chỉ cảm nhận, hưởng thụ bữa tiệc xuân bằng mắt, bằng cảm xúc mà
còn bằng tất cả các giác quan. Cách so sánh táo bạo, rất Xuân Diệu, gợi ra một
vẻ đẹp quyến rũ, trần thế. Tháng Giếng mơn mởn, non tơ, tràn đầy sức sống
thanh tân. Xuân Diệu cụ thể cảm nhận về tháng Giêng và thi vị hóa nó như cặp
môi của người thiếu nữ đang gần kề mời mọc con người hưởng thụ. Xuân Diệu
sử dụng cảm giác của tình yêu, sức quyến rũ của một người tình, một người yêu
rạo rực, trinh nguyên để cảm nhận về cái đẹp nhất của mùa xuân. Mùa xuân như
một thiếu nữ đắm say, mơn mởn.
 Thể hiện quan niệm của tác giả khác với người thời xưa. Người xưa lấy thiên
nhiên làm thước đo cho vẻ đẹp của con người:
“Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang
Hoa cười ngọc thốt đoan trang…”
 Sự phong phú bất tận của thiên nhiên, đã bày ra một khu địa đàng ngay giữa
trần gian “một thiên đàng trần thế”.
- “Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa” được nhắt nhịp 3/5 với một dấu
chấm câu ở giữa tạo nên sự đứt gãy của câu thơ, Trong niềm vui đã len lỏi nỗi
buồn, sự lo lắng.
- Tâm trạng đầy mâu thuẫn nhưng thống nhất: Sung sướng >< Vội vàng. Không
chờ đợi sang hạ mới tiếc mùa xuân đi qua. Tác giả muốn sống gấp, sống vội,
tranh thủ thời gian.
2. Băn khoăn của tác giả về thời gian:
- Thời hiện địa, yếu tố về sự hiện hữu của cái tôi cá nhân kéo theo sự thay đổi
quan niệm về thời gian.
- Ở các nhà thơ mới, đặc biệt là XD, cảm thức về thời gian vô cùng nhạy bén.
Người theo Tây học như XD nhận thức thời gian theo chiều tuyến tính, đã qua
đi là không bao giờ trở lại.
- Đối với thi sĩ, mỗi giây phút cuộc đời là vô cùng quý giá, nên XD lúc nào
cũng như chạy đua với thời gian, giục giã mình và mọi người: “Mau lên chứ,
vội vàng lên với chứ!”
- XD cảm thấy thời gian đang chảy trôi vùn vụt trong mùa xuân của đất trời:
“Xuân đương tới” -> “Xuân đương qua”
“Xuân còn non” -> “Xuân sẽ già”
Quan điểm này xuất phát từ cái nhìn biện chứng về vũ trụ và thời gian, rất nhạy
cảm trước sự chảy trôi nhanh chóng của nó. XD đã lấy quỹ thời gian hữu hạn
của đời người, lấy khoảng thời gian quý giá nhất của mỗi cá nhân là tuổi trẻ làm
thước đo thời gian.
+ Phép điệp + phép đối được phát huy triệt để trong cấu trúc câu thơ làm tăng
sức biểu hiện
- Nhận thấy con người hoàn toàn chịu sự chi phối của dòng chảy đó.
“Xuân hết” -> “tôi mất”
“Lòng rộng” -> nhưng “lượng trời cứ chật”
“Không cho dài thời trẻ của nhân gian
- Cái đẹp của thiên nhiên là mùa xuân, cái đẹp của con người là tuổi trẻ. Mùa
xuân của đất trời còn có thể tuần hoàn, nhưng tuổi xuân của đời người nếu đã
trôi qua đi thì mất đi vĩnh viễn, chẳng bao giờ “thắm lại”.
 Nghịch lí nhưng cũng là quy luật tất yếu.
- Cảm nhận sâu sắc và có phần đau đớn về sự một đi không trở lại của tuổi xuân
khiến thi nhân nhìn đâu cũng thấy mầm li biệt:
+ Giọng thơ trở nên xót xa: “Còn trời đất nhưng chảng còn tôi mãi” -> cái còn
mãi ở đây là thời gian nhưng cái mất đi sẽ là tuổi trẻ, là sức sống của con người.
+ Cảm giác quan được huy động tối đa dẫn đến những cảm nhận độc đáo: “mùi
tháng năm…”: (thời gian được cảm nhận bằng khứu giác) mỗi khoảnh khắc trôi
qua là một sự mất mát, chia lìa. “Rớm” (khứu giác đã chuyển thành thị giác).
“Vị chia phôi” (vị giác) -> Nhà thơ sử dụng phép chuyển đổi cảm giác rất
nhuồn nhuyễn và tinh tế.
 Hiện tại đang lìa bỏ để trở thành quá khứ, được hình dung như một cuộc chia
li. Hình ảnh thiên nhiên và cuộc sống được cảm nhận qua lăng kính thời gian.
+ Mỗi sự vật trong vũ trụ đang từng giây, từng phút ngậm bùi chia li, tiễn biệt 1
phần đời của mình: “Cơn gió xinh – hờn bay đi”.
+ Âm thanh réo rắc, ríu rít của tiếng chim cũng vụt tắt…
- Hai câu kết: “Chẳng bao giờ, ôi… chiều hôm” đã mở ra một tâm thế giục giã,
kêu gọi tận hưởng, chạy đua với thời gian. Đó là cách thể sống “vội vàng”..
 Cách cảm nhận về thời gian như vậy là do sự thức tỉnh sâu sắc về cái tôi cá
nhân, về sự tồn tại có ý nghĩa của mỗi cá nhân trên đời, nâng niu trân trọng từng
giây phút của cuộc đời, nhất là những năm tháng của tuổi trẻ. Mỗi khoảng khắc
trong cuộc đời con người đều quý giá, thiêng liêng. Con người phải biết quý
từng giây, từng phút của đời mình, biết làm cho từng khoảng khắc của đời mình
tràn đầy ý nghĩa.
3. Lời giục giã, vội vàng để tận hưởng tuổi xuân của mình:
- Chính vì bất lực trước quy luật khắc nghiệt của thời gian: không thể níu giữ
thời gian, XD giục giã, vội vàng:
“Mau đi thôi! Mùa chưa ngả chiều hôm”
- Thơ XD luôn luôn đầy ắp những từ ngữ thể hiện sự giục giã:
“Mau với chứ vội vàng lên với chứ
Em em ơi tình non đã già rồi
Con chim hồng trái tim nhỏ của tôi
Mau với chứ! Thời gian không đứng đợi”
Hay
“Gấp đi em, anh rất sợ ngày mai”
- Quan niệm sống gấp gáp, vội vàng, cuống quýt của XD là một quan niệm mới
mẻ, tích cực. Thể hiện sự trân trọng và ý thức về giá trị sự sống, cuộc sống, biết
quý đời mình.
- TG giục giã mọi người tận hưởng tất cả những gì đẹp đẽ nhất trên thế gian
này:
+ Sự sống… mơn mởn
+ Mây đưa… gió lượn
+ Cánh bướm… tình yêu
+ Mùi thơm
+ Ánh sáng
 Cảm nhận được sâu sắc cái đẹp của sự sống đang độ xuân thìm cũng như cái
đẹp của đời người khi đang còn trẻ khiến TG vô cùng tiếc nuối khi biết rằng tất
cả rồi sẽ tàn phai.
- Tình cảm đắm say, tha thiết đến cuồng nhiệt đối với sự sống một lần nữa lại
trào lên ở cuối bài thơ:
+ Bằng điệp cú: ta muốn (ôm, siết, say, thâu, cắn)
+ Bằng những động, tính từ mạnh mẽ: riết, say, thâu, chuếnh choáng, đã đầy, no
nê…
+ Điệp liên từ: và…và
 Cảm xúc tràn trề, ào ạt, vồ vập, hăm hở. Sử dụng động từ mạnh, tăng tiến
dần “muốn ôm – muốn riết – muốn say – muốn thâu – muốn cắn”… Một chuỗi
câu lặp lại: “ta muốn… ta muốn…” thể hiện sự ham muốn, yêu đời, khao khát
hòa nhập của tác giả với thiên nhiên và tình yêu tuổi trẻ.
+ Đại từ “ta”: khát hoa hòa nhập với cuộc đời của nhà thơ, hóa cái “tôi: cá nhân
với cái “ta” của cộng đồng.
+ “Chuếnh choáng, đã đầy, no nê”: nhà thơ luôn muốn cảm nhận cuộc sống ở
độ tràn trề, viên mãn nhất.
 Hạnh phúc của sự sống là mùi thơm, ánh sáng, thanh sắc. Tận hưởng cuộc
đời chính là có được cảm nhận về những điều ấy ở độ tràn trề nhất. XD muốn
tận hưởng cuộc sông cho đến “no nê, chuếch choáng, đã đầy”.
+ Lên đến cao trào qua hình ảnh thơ táo bạo: “Hỡi xuân hồng ta muốn cắn vào
ngươi”. XD thể hiện khát vọng, khao khát cuộc sống bằng tất cả tâm hồn và thể
xác. Cuộc sống được XD coi như một người tình. XD yêu nó bằng một tình yêu
rất đỗi con người, đắm say, mãnh liệt. Đó là tình yêu có khả năng chiến thắng
thời gian bởi tình yêu là sự sống bất tử, là “sự sống chẳng bao giờ chán nản”.
 Đó là cách bộc lộ cảm xúc vô cùng mãnh liệt, độc đáo và mởi mẻ chỉ có ở
XD. Là niềm khát khao sống sôi nổi, mãnh liệt của thanh niên, của tuổi trẻ.
* Triết lý sống vội vàng mà XD thể hiện trong tác phẩm:
- Phải vội vàng tận hưởng hạnh phúc và niềm vui mà cuộc đời ban tặng cho con
người khi còn trẻ vì thời gian không chờ đợi.
- Phải vội vàng thâu nhận những vẻ đẹp của sự sống vì cái đẹp cũng giống như
tuổi trẻ sẽ qua đi rất nhanh, không bao giờ trở lại.
- Phải vội vàng lên, phát huy tận độ mọi giác quan để cảm nhận cuộc đời, để
nhân gấp nhiều lần sự sống. Vội vàng là để tăng chất lượng cuộc sống chứ
không phải là sống gấp.
III/ Tổng kết:
1. Nội dung:
2. Nghệ thuật: đây cũng la những nét nghệ thuật đặc sắc thể hiện phong cách
thơ của XD trước CMT8
- Nhịp thơ: biến đổi uyển chuyển linh hoạt theo dòng cảm xúc dồn dập, sôi nổi,
hối hả, cuồng nhiệt.
- Nét riêng của giọng thơ XD được thể hiện rất rõ trong tác phẩm, đã truyền
được trọn vẹn cái đắm say trong tình cảm của tác giả  tác phẩm đã tìm được
con đường ngắn nhất đến với trái tim người đọc,
- Tác giả dùng dồn dập những động từ mạnh, tăng tiến chỉ sự đắm say; nhiều
danh từ chỉ vẻ đẹp thanh tân tươi trẻ; nhiều tính từ chỉ xuân sắc; nhiều điệp từ,
điệp câu…
* Quan niệm sống của XD:
- XD đã thể hiện 1 quan niệm mới, tích cực, thấm đượm tinh thần nhân văn về
cuộc sống, về tuổi trẻ và hạnh phúc.
+ Đối với XD: thế giới này đẹp nhất, mê hồn nhất là vì có con người giữa tuổi
trẻ và tình yêu.
+ Thời gian quý giá nhất của mỗi đời người là tuổi trẻ, mà hạnh phúc lớn nhất
của tuổi trẻ là tình yêu.
+ Biết hưởng thụ chính đáng những gì mà cuộc sống dàn cho mình, hãy sống
mãnh liệt, sống hết mình, nhất là những tháng năm tuổi trẻ.