Henri de Toulouse-Lautrec – ojciec współczesnego

plakatu

Henri de Toulouse-Lautrec – ojciec współczesnego plakatu

 Henri de Toulouse-Lautrec – ojciec współczesnego
plakatu

Ważne daty
24 XI 1864 – narodziny Henriego de Toulouse‐Lautreca w Albi (Francja)

1882 – Toulouse‐Lautrec rozpoczyna naukę u Leona Bonnata w Paryżu

1889 – powstanie obrazu Toaleta

1891 – powstanie plakatu Moulin Rouge: La Goulue

1892 – powstanie plakatu Ambassadeurs: Aristide Bruant

9 IX 1901 – śmierć Toulouse‐Lautreca w Saint‐André‐du‐Bois (Francja)

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych.
Uczeń:

13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech
formalnych:

c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni,

kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości
lub jej deformacji;

14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło
z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;

18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.

2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;

3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej,

a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy
wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty
powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;

5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym

autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze
sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna),
martwa natura, akt;

9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie

charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je
właściwym autorom;

III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk

plastycznych. Uczeń:

1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;

2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli

poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne,
z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;

3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie,

w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki
nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym
środowisku artystycznym;

4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków

formalnych;

5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy

twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Gio o, Jan van Eyck,
Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Bo celli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea
Mantegna, Piero della Francesca, Rafael San , Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintore o, Pieter
Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi,
Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego
Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain,
Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Del ,
Antoine Wa eau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova,
Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William
Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet,
Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne,
Henri de Toulouse-Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí,
Edward Munch, Henri Ma sse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet
Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René
Magri e, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein,
Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson,
Victor Vasarelly, Alberto Giacome , Constan n Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank
Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz,
Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belo o, Marceli Bacciarelli,
Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Gro ger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef
Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef
Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk
Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski,
Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów,
przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski,
Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka,
Magdalena Abakanowicz);
 IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami
sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:

2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego

i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu
kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;

4. rozróżnia techniki sztuk plastycznych, jak:

b) w grafice: techniki druku wypukłego (drzeworyt, linoryt), techniki druku wklęsłego

(miedzioryt, akwaforta, akwa nta), techniki druku płaskiego (litografia, sitodruk-serigrafia),

6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;

V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie

i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła
sztuki. Uczeń:

3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.

Nauczysz się

rozpoznawać cechy stylistyczne obrazów i plakatów Toulouse‐Lautreca;

omawiać tematykę dzieł oraz charakteryzować użyte przez artystę środki warsztatowe;

rozpoznawać najważniejsze dzieła Toulouse‐Lautreca.

Malarstwo Toulouse-Lautreca
Znakomitym przykładem jest malowidło Marcelle Lender tańczy bolero w operetce
Chilpéric z 1895 roku.

1
1

1.

Henri de Toulouse-Lautrec, „Marcelle Lender tańczy bolero w operetce Chilpéric”, 1895, Na onal Gallery of Art, Waszyngton,
Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna

Malowidło W Moulin Rouge przedstawia wnętrze słynnego kabaretu, otwartego w 1889

roku.

Henri de Toulouse-Lautrec, „W Moulin Rouge”, 1892-1895, Art Ins tute of Chicago, Chicago, Stany Zjednoczone Ameryki,
wikimedia.org, domena publiczna

Toulouse‐Lautrec należał do jego stałych bywalców od samego początku, wielokrotnie

przedstawiał na swoich obrazach życie w tym klubie nocnym. Kompozycja jest przez widza
oglądana zza barierki widocznej po lewej stronie. W centrum znajduje się grupa pięciu osób
siedzących przy stoliku, za nimi stoją inni klienci kabaretu. Warto zaznaczyć, że wszystkie
przedstawione na obrazie postacie są silnie zindywidualizowane, można rozpoznać stałych
bywalców lokalu; wśród nich samego Toulouse‐Lautreca – niskiego mężczyznę stojącego na
dalszym planie w środku kompozycji. Po prawej stronie na pierwszym planie ukazana
została z kolei angielska piosenkarka May Milton. Jej białozielonkawa twarz szokuje widza.
Co ciekawe, sam twórca dzieła lub handlarz sztuką posiadający dzieło wyciął tę postać
z płótna: być może jej upiorny wygląd odstraszał potencjalnych kupców malowidła.
Usunięty fragment szczęśliwie zachował się i przytwierdzono go z powrotem w 1914 roku.

Bardziej kameralnym dziełem jest akt Toaleta (zwany też Rudowłosa), który powstał w 1889
r. i przedstawia młodą dziewczynę myjącą się w misie. Scena wydaje się być podejrzaną
jakby przez dziurkę od klucza, ulotną chwilą na szybko naszkicowaną przez malarza. Taki
sposób ekspresji, podkreślający kontur i linię, określany niekiedy jako „rysunek przy użyciu
farb”, był charakterystyczny dla Toulouse‐Lautreca. Należy przy tym podkreślić, że pomimo
iż obraz przedstawia intymną czynność, nie mamy wrażenia naruszenia prywatności,
odczuwa się szacunek i sympatię do modelki ze strony twórcy.

Henri de Toulouse-Lautrec, „Toaleta”, 1889, Musée d’Orsay, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna

Plakaty Toulouse-Lautreca
Istotną dziedziną twórczości Toulouse‐Lautreca były barwne litografie – plakaty wydarzeń,
które miały miejsce w kabaretach na Montmartre. Zamówienia te, początkowo traktowane
lekceważąco przez innych artystów, dawały Lautrecowi dodatkowe źródło zarobku, ale
także zapewniały miejsca w pierwszym rzędzie na przedstawieniach, a nawet okazjonalne
wystawy prac w klubach nocnych. Plakaty zazwyczaj przedstawiają prawdziwe gwiazdy
ówczesnych scen kabaretowych, jak na przykład Louise Weber, słynną tancerką kankana
używającą scenicznego pseudonimu „La Gouloue”, zwaną też „Królową Montmartre”. Afisz
zapraszający na jej występy w klubie Moulin Rogue z 1891 roku jest pierwszym dziełem
w technice litografii, jakie wykonał Toulouse‐Lautrec.

Henri de Toulouse-Lautrec, „Moulin Rouge: La Goulue”, 1891, Indianapolis Museum of Art, Indianapolis, Stany Zjednoczone
Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna

Ulubioną modelką Lautreca była Jane Avril. To ona wyciąga nogę podczas tańczenia
kankana na afiszu reklamującym jej pokaz w lokalu Jardin du Paris w roku 1893. Plakat
uderza ciekawym rozwiązaniem kompozycyjnym w postaci fragmentu kontrabasu
umieszczonego na pierwszym planie i stanowiącego ramę dla głównej sceny
przedstawienia: tańczącej na scenie Jane Avril. Jej postać ukazana została w oszczędny
sposób, poprzez mistrzowskie operowanie dużymi plamami barw: czerwonej, żółtej, białej
i czarnej. Diagonalna dominanta w postaci wyciągniętej nogi dodaje przedstawieniu
dynamiki. Jane Avril była także członkinią „Trupy Mademoiselle Eglantine”: grupy tancerek
z paryskich klubów występujących w 1896 roku w Londynie. Plakat reklamowy wykonał
oczywiście Toulouse‐Lautrec. Ponownie przy użyciu skromnych środków znakomicie
oddał on dynamikę tańca kankan. Monochromatyczna kompozycja, w której zastosowano
jedynie biel i odcienie żółtego, zdynamizo‐wana została przez diagonalnie ustawione nogi
występujących na scenie artystek, ubranych w czarne pończochy.


Henri de Toulouse-Lautrec, „Jane Avril w Jardin de Paris”, 1893, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork, Stany
Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna
Henri de Toulouse-Lautrec, „Divan Japonais”, 1892, Muzeum Narodowe, Kraków, Polska, wikimedia.org, domena publiczna

Henri de Toulouse-Lautrec, „La Revue blanche”, 1895, Milwaukee Art Museum, Milwaukee, Stany Zjednoczone Ameryki,
wikimedia.org, domena publiczna

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DyRKE3mog

Henri de Toulouse-Lautrec, „Ambassadeurs: Aris de Bruant”, 1892, Victoria & Albert Museum, Londyn, Wielka Brytania,
wikimedia.org, domena publiczna

Zadania
Ćwiczenie 1
Źródło: Bartłomiej Łyczak.
Ćwiczenie 2
Wskaż kim była Jane Avril – ulubiona modelka Toulouse-Lautreca.

 tancerką

 malarką

 piosenkarką

Źródło: Bartłomiej Łyczak.

Ćwiczenie 3
Źródło: Bartłomiej Łyczak.

Ćwiczenie 4
Źródło: Bartłomiej Łyczak.

Ćwiczenie 5
Źródło: Bartłomiej Łyczak.

Ćwiczenie 6
Źródło: Bartłomiej Łyczak.

Ćwiczenie 7
Wskaż jak nazywa się historyczna dzielnica Paryża słynąca z bujnego życia nocnego, miejsce
zamieszkania Toulouse-Lautreca i sceneria niemal wszystkich jego dzieł.

 Opéra

 Montmartre

 Montparnasse

Źródło: Bartłomiej Łyczak.

Polecenie 1

Scharakteryzuj plakat Moulin Rouge: La Goulue w oparciu o podane kryteria.

Henri de Toulouse-Lautrec, „Moulin Rouge: La Goulue”, 1891, Indianapolis Museum of Art, Indianapolis, Stany Zjednoczone
Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna

Kompozycja i relacje przestrzenne:

Kolorystyka:

Środki artystyczne:
Słownik pojęć
Atelier

pracownia malarza, rzeźbiarza lub fotografika.

Litografia

1. technika plastyczna, w której rysunek wykonuje się na kamieniu litograficznym

bezpośrednio lub stosując przedruk. Cały kamień poddaje się działaniu słabego kwasu
azotowego, który – spływając z tłustej powierzchni rysunku – zabezpiecza miejsca
niezarysowane przed przyleganiem farby drukarskiej. Następnie – po przemyciu wodą –
powierzchnię kamienia gumuje się. Po przesuszeniu zmywa się całość terpentyną
i wodą, a następnie nadaje farbę drukarską, która przylgnie do kamienia tylko
w miejscach, gdzie wykonano rysunek. 2. odbitka wykonana tą techniką.

Monochromatyzm

zastosowanie wąskiej gamy barwnej, opartej na tonach bliskich sobie.

Źródło:

K. Zwolińska, Z. Malicki, Mały słownik terminów plastycznych, Warszawa 1990

Galeria dzieł sztuki

 

Henri de Toulouse-Lautrec, „Marcelle Lender tańczy bolero w operetce Chilpéric”, 1895, Na onal Gallery of Art,
Waszyngton, Stany Zjednoczone Ameryki, wikimedia.org, domena publiczna

Bibliografia
C. Ackroyd, Toulouse‐Lautrec , London‐Richmond 1989

M. Arnold, Henri de Toulouse‐Lautrec , Warszawa 2003

S. Bartolena, Toulouse‐Lautrec , Warszawa 2016

N. Harris, Lautrec , Warszawa 1995

http://www.artic.edu/aic/collections/artwork/61128