Bµi 3.

QUY LUËT l«gÝc

1. §Æc ®iÓm cña quy luËt l«gÝc
1.1. TÝnh kh¸ch quan cña quy luËt l«gÝc
Quy luËt nãi chung lµ mét d¹ng liªn hÖ mang tÝnh bÒn v÷ng, bªn trong,
b¶n chÊt vµ tÊt yÕu gi÷a c¸c ®èi t−îng, lu«n lÆp l¹i kh¾p n¬i ë nh÷ng ®iÒu kiÖn
x¸c ®Þnh.
T− duy còng cã tÝnh chÊt liªn hÖ. §ã lµ mèi liªn hÖ gi÷a c¸c t− t−ëng ®Ó
t¹o ra c¸c h×nh thøc l«gÝc. Nh−ng c¸c h×nh thøc l«gÝc còng liªn hÖ víi nhau. §ã
chÝnh lµ mèi liªn hÖ l«gÝc trong t− duy.
Mét sè mèi liªn hÖ l«gic ®Æc biÖt hîp thµnh quy luËt cña t− duy. Chóng
còng mang ®Çy ®ñ c¸c tÝnh chÊt chung nh− ë mäi lo¹i quy luËt, trong ®ã cã tÝnh
kh¸ch quan.
C¸c quy luËt c¬ b¶n cña t− duy l¹i ®−îc ph©n ra lµm hai nhãm: c¸c quy
luËt t− duy h×nh thøc vµ c¸c quy luËt t− duy biÖn chøng. C¸c quy luËt t− duy
h×nh thøc c¬ b¶n lµ luËt ®ång nhÊt, luËt m©u thuÉn, luËt bµi trung, luËt lý do ®Çy
®ñ.

1.2. TÝnh phæ biÕn cña quy luËt l«gÝc. NÕu c¸c quy luËt cña t− duy nªu
trªn l¹i t¸c ®éng ë mäi h×nh thøc t− duy, chi phèi toµn bé ho¹t ®éng t− t−ëng,
th× chóng lµ nh÷ng quy luËt c¬ b¶n cña t− duy.
Gäi lµ c¸c quy luËt c¬ b¶n v×, chóng cã tÝnh chÊt chung, tæng qu¸t ®èi víi
mäi t− duy, lµm c¬ së cho sù vËn hµnh cña toµn bé t− duy ë mäi m¾t kh©u, mäi
h×nh thøc, mäi tr×nh ®é, cÊp ®é cña nã. V× c¸c quy luËt Êy ph¶n ¸nh nh÷ng
thuéc tÝnh, nh÷ng mèi liªn hÖ c¨n b¶n, s©u s¾c vµ chung nhÊt cña thÕ giíi kh¸ch
quan vµ ®ã còng lµ lý do lµm ta gäi chóng lµ phæ biÕn. Thø hai, chóng quyÕt
®Þnh sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kh¸c, kh«ng c¬ b¶n nh−, quy luËt tû lÖ nghÞch
gi÷a néi hµm vµ ngo¹i diªn cña kh¸i niÖm, luËt chu diªn cña c¸c thuËt ng÷ trong
ph¸n ®o¸n, c¸c quy t¾c x©y dùng suy luËn v.v..

42
 C¸c quy luËt c¬ b¶n cña t− duy l¹i ®−îc ph©n ra thµnh hai nhãm: c¸c quy
luËt l«gÝc h×nh thøc vµ c¸c quy luËt l«gÝc biÖn chøng, chóng kh«ng hoµn toµn
t¸ch rêi nhau, mµ cã quan hÖ x¸c ®Þnh víi nhau.
1.3. Ph¹m vi t¸c ®éng cña c¸c quy luËt l«gÝc h×nh thøc
Nhãm thø nhÊt ®−îc gäi lµ c¸c quy luËt l«gÝc h×nh thøc v× chóng chØ chi
phèi t− duy trong qu¸ tr×nh ph¶n ¸nh ®óng ®¾n ®èi t−îng ë mÆt h×nh thøc cña
nã. Quy luËt l«gÝc h×nh thøc t¸c ®éng trong t− duy h×nh thøc ph¶n ¸nh ®èi t−îng
ë phÈm chÊt x¸c ®Þnh.
ViÖc tu©n thñ c¸c quy luËt c¬ b¶n cña t− duy h×nh thøc sÏ ®¶m b¶o cho
nã cã ®−îc c¸c tÝnh chÊt c¬ b¶n cña t− duy ®óng ®¾n ph¶n ¸nh ch©n thùc hiÖn
thùc kh¸ch quan lµ: tÝnh nhÊt qu¸n, tÝnh phi m©u thuÉn, tÝnh x¸c ®Þnh trong qu¸
tr×nh ph¶n ¸nh vµ tÝnh cã c¬ së cña nh÷ng t− t−ëng ph¶n ¸nh.
Trong ph¹m vi ch−¬ng tr×nh nµy chóng ta chØ nghiªn cøu nhãm quy luËt
l«gÝc h×nh thøc c¬ b¶n lµ: ®ång nhÊt, cÊm m©u thuÉn, bµi trung, lý do ®Çy ®ñ.
2. C¸c quy luËt l«gÝc h×nh thøc c¬ b¶n
2.1. LuËt ®ång nhÊt
a) C¬ së kh¸ch quan cña quy luËt lµ tÝnh æn ®Þnh t−¬ng ®èi, tr¹ng th¸i
®øng im t−¬ng ®èi cña c¸c ®èi t−îng. Quy luËt ®ång nhÊt quy ®Þnh tÝnh x¸c ®Þnh
cña ý nghÜ, cña t− t−ëng vÒ ®èi t−îng nhÊt ®Þnh ë phÈm chÊt x¸c ®Þnh, cßn b¶n
th©n ý nghÜ tu©n thñ quy luËt nµy ph¶n ¸nh sù ®ång nhÊt trõu t−îng cña ®èi
t−îng víi chÝnh nã.
b) Néi dung vµ c«ng thøc cña quy luËt: Trong qu¸ tr×nh suy nghÜ, lËp
luËn, th× t− t−ëng ph¶i lµ x¸c ®Þnh, mét nghÜa, lu«n ®ång nhÊt víi chÝnh nã.
C«ng thøc cña quy luËt: “a lµ a”, ký hiÖu: “a≡a”, trong ®ã a lµ mét t−
t−ëng ph¶n ¸nh vÒ ®èi t−îng x¸c ®Þnh nµo ®ã. Nãi kh¸c, mçi ý nghÜ ®Òu ®−îc
rót ra tõ chÝnh nã vµ lµ ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ cho tÝnh ch©n thùc cña nã. “a → a”.
LuËt ®ång nhÊt trë thµnh quy t¾c cho tõng ý nghÜ: mét ý nghÜ kh«ng thÓ
võa lµ nã võa lµ kh«ng ph¶i nã. Nã ph¶i ®ång nhÊt víi nã vÒ gi¸ trÞ l«gÝc. LuËt
®ång nhÊt yªu cÇu khi ph¶n ¸nh vÒ mét ®èi t−îng ë mét phÈm chÊt x¸c ®Þnh
43
(tån t¹i trong kho¶ng thêi gian, kh«ng gian vµ mét quan hÖ x¸c ®Þnh), khi ®èi
t−îng tån t¹i víi t− c¸ch lµ nã th× t− duy kh«ng ®−îc tuú tiÖn thay ®æi ®èi t−îng
ph¶n ¸nh; kh«ng ®−îc thay ®æi néi dung cña t− t−ëng hay ®¸nh tr¸o ng«n tõ
diÔn ®¹t t− t−ëng. ChÝnh ®iÒu nµy thÓ hiÖn tÝnh x¸c ®Þnh vµ nhÊt qu¸n cña t−
t−ëng khi ph¶n ¸nh vÒ ®èi t−îng x¸c ®Þnh. Cã thÓ ph©n tÝch sù t¸c ®éng cña luËt
®ång nhÊt trong t− duy qua c¸c yªu cÇu cô thÓ sau:
c) C¸c yªu cÇu cña luËt ®ång nhÊt vµ nh÷ng lçi l«gÝc cã thÓ m¾c ph¶i khi
vi ph¹m chóng.
Yªu cÇu 1: Ph¶i cã sù ®ång nhÊt cña t− duy víi ®èi t−îng vÒ mÆt ph¶n
¸nh, tøc lµ trong lËp luËn vÒ mét ®èi t−îng x¸c ®Þnh nµo ®ã, t− duy ph¶i ph¶n
¸nh vÒ nã víi chÝnh nh÷ng néi dung x¸c ®Þnh ®ã. C¬ së cña yªu cÇu nµy lµ:
Thø nhÊt, c¸c ®èi t−îng kh¸c nhau th× ph©n biÖt víi nhau, v× thÕ t− duy
ph¶n ¸nh ®èi t−îng nµo ph¶i chØ râ ra ®−îc nã lµ g×? Kh«ng ®−îc lÉn lén víi ®èi
t−îng kh¸c.
Thø hai, c¸c ®èi t−îng lu«n vËn ®éng, biÕn ®æi; b¶n th©n chóng cã nhiÒu
h×nh thøc thÓ hiÖn trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau. T− duy khi ph¶n
¸nh ®èi t−îng ph¶i ý thøc ®−îc nã ®ang ph¶n ¸nh ®èi t−îng ë h×nh thøc nµo, ë
giai ®o¹n ph¸t triÓn nµo, chø kh«ng ®−îc lÉn lén c¸c h×nh thøc vµ giai ®o¹n ph¸t
triÓn kh¸c nhau cña ®èi t−îng. Cã thÓ s¬ ®å ho¸ yªu cÇu nµy nh− sau:
Lçi Ngé biÖn
TD ≡ SV TD ≠ SV
Ph¶n ¸nh ®óng Ph¶n ¸nh sai Nguþ biÖn
(Tu©n theo quy t¾c) (Kh«ng tu©n theo quy t¾c).
- Lçi ngé biÖn (sai mµ kh«ng biÕt): x¶y ra khi trong t− duy do v« t×nh mµ
kh¸i qu¸t nh÷ng hiÖn t−îng ngÉu nhiªn thµnh tÊt nhiªn hoÆc do tr×nh ®é nhËn
thøc cßn thÊp (ch−a ®ñ ®iÒu kiÖn, ph−¬ng tiÖn, c¬ së ®Ó nhËn thøc, ®¸nh gi¸,
xem xÐt sù vËt) nªn ph¶n ¸nh sai hiÖn thùc kh¸ch quan.

44
 - Lçi nguþ biÖn (biÕt sai mµ cø cè t×nh m¾c vµo): x¶y ra khi v× mét lý do,
®éng c¬, môc ®Ých vô lîi nµo ®ã mµ ng−êi ta cè t×nh ph¶n ¸nh sai lÖch hiÖn thùc
kh¸ch quan, nh»m biÕn sai thµnh ®óng, v« lý thµnh hîp lý.
Yªu cÇu 2: Ph¶i cã sù ®ång nhÊt gi÷a t− t−ëng víi ng«n ng÷ diÔn ®¹t nã.
C¬ së kh¸ch quan cña yªu cÇu nµy lµ mèi liªn hÖ gi÷a t− duy vµ ng«n ng÷ diÔn
®¹t. Mét t− t−ëng, mét ý nghÜ bao giê còng ph¶i ®−îc “vËt chÊt ho¸” ra ë ng«n
ng÷. V× thÕ, t− t−ëng, ý nghÜ thÕ nµo? vÒ c¸i g×? ng«n ng÷ diÔn ®¹t ph¶i thÓ hiÖn
®óng nh− vËy, tr¸nh t¹o ra tr−êng hîp t− t−ëng, ý nghÜ ph¶n ¸nh vÒ ®èi t−îng
nµy, nh−ng ng«n ng÷ diÔn ®¹t l¹i cho thÊy kh«ng ph¶i ®èi t−îng Êy mµ lµ ®èi
t−îng kh¸c hay cã thÓ lµ ®èi t−îng ®ã mµ còng cã thÓ lµ ®èi t−îng kh¸c (tøc
kh«ng x¸c ®Þnh). Cã thÓ s¬ ®å ho¸ yªu cÇu nµy nh− sau:
Lçi Sö dông tõ ®a nghÜa
TD ≡ Ng«n ng÷ TD ≠ N.N Sö dông tõ kh«ng râ nghÜa
(DiÔn ®¹t ®óng) (DiÔn ®¹t sai). Sö dông sai cÊu tróc ng÷ ph¸p
Tãm l¹i, kh«ng ®ång nhÊt c¸c t− t−ëng kh¸c nhau vµ kh«ng coi nh÷ng t−
t−ëng ®ång nhÊt lµ kh¸c nhau.
C¸c lçi l«gÝc t−¬ng øng th−êng m¾c khi vi ph¹m c¸c yªu cÇu cña luËt
®ång nhÊt nhÊt lµ ®¸nh tr¸o ®èi t−îng, vµ ®¸nh tr¸o kh¸i niÖm, nhÇm lÉn c¸c
kh¸i niÖm.
d) VÝ dô vÒ c¸c tr−êng hîp vi ph¹m yªu cÇu cña luËt ®ång nhÊt.
2.2. LuËt m©u thuÉn
a) C¬ së kh¸ch quan luËt cÊm m©u thuÉn. C¬ së cña luËt ®ång nhÊt lµ
tÝnh x¸c ®Þnh vÒ chÊt cña c¸c ®èi t−îng ®−îc b¶o toµn trong kho¶ng thêi gian
nhÊt ®Þnh. Tõ ®ã suy ra, nÕu cã ®èi t−îng nh− thÕ, th× nã ®ång thêi kh«ng thÓ
kh«ng tån t¹i; nã kh«ng thÓ cã c¸c thuéc tÝnh x¸c ®Þnh vÒ chÊt nh− thÕ nµy vµ
®ång thêi l¹i kh«ng cã chóng, kh«ng thÓ võa n»m võa kh«ng n»m trong quan hÖ
nµo ®ã víi c¸c ®èi t−îng kh¸c. §Æc ®iÓm ®ã cña giíi hiÖn thùc lµ c¬ së kh¸ch
quan cña luËt m©u thuÉn.

45
 b) Néi dung vµ c«ng thøc cña luËt cÊm m©u thuÉn. M©u thuÉn l«gÝc lµ
hiÖn t−îng cña t− duy, khi nªu ra hai ph¸n ®o¸n lo¹i trõ nhau vÒ mét ®èi t−îng
®−îc xÐt trong cïng mét thêi gian vµ cïng mét quan hÖ. M©u thuÉn l«gÝc lµm lé
râ mét tÝnh quy luËt lµ: Hai ph¸n ®o¸n ®èi lËp hoÆc m©u thuÉn nhau vÒ mét ®èi
t−îng, ®−îc xÐt trong cïng mét thêi gian, cïng mét quan hÖ, kh«ng thÓ cïng
ch©n thùc, Ýt nhÊt mét trong chóng gi¶ dèi.
C«ng thøc cña quy luËt: 7(a ∧ 7a).
c) Yªu cÇu phi m©u thuÉn cña t− t−ëng vµ c¸c lçi l«gÝc th−êng cã trong
thùc tiÔn t− duy. Sù t¸c ®éng cña luËt m©u thuÉn trong t− duy yªu cÇu con ng−êi
kh«ng m©u thuÉn trong c¸c lËp luËn, trong viÖc liªn kÕt c¸c t− t−ëng. §Ó lµ
ch©n thùc th× c¸c t− t−ëng ph¶i nhÊt qu¸n, phi m©u thuÉn. Mét t− t−ëng sÏ lµ
gi¶ dèi khi cã chøa m©u thuÉn l«gÝc.
Do yªu cÇu ®· nªu mµ ®«i khi luËt m©u thuÉn cßn ®−îc gäi lµ luËt cÊm
m©u thuÉn. Gäi lµ luËt cÊm m©u thuÉn cã nghÜa lµ ®ång nhÊt nã víi yªu cÇu do
con ng−êi ®Þnh h×nh lªn trªn c¬ së cña quy luËt (“nguyªn t¾c phi m©u thuÉn”).
Yªu cÇu cÊm m©u thuÉn l«gÝc ®−îc triÓn khai cô thÓ nh− sau:
- Thø nhÊt: kh«ng ®−îc cã m©u thuÉn trùc tiÕp trong lËp luËn khi kh¼ng
®Þnh mét ®èi t−îng vµ ®ång thêi l¹i phñ ®Þnh ngay chÝnh nã.
- Thø hai, kh«ng ®−îc cã m©u thuÉn gi¸n tiÕp trong t− duy, tøc lµ kh¼ng
®Þnh ®èi t−îng, nh−ng l¹i phñ nhËn hÖ qu¶ tÊt suy tõ nã
d) VÝ dô vÒ c¸c tr−êng hîp vi ph¹m
2.3. LuËt bµi trung
LuËt nµy g¾n liÒn víi luËt m©u thuÉn, víi sù cÇn thiÕt ph¶i lo¹i bá c¸c
m©u thuÉn l«gÝc trong t− duy. Nh− ®· nªu, luËt m©u thuÉn kh¼ng ®Þnh: hai t−
t−ëng m©u thuÉn kh«ng thÓ cïng ch©n thùc. Nh−ng kh«ng cho biÕt, chóng cã
thÓ cïng gi¶ dèi kh«ng.
LuËt bµi trung tr¶ lêi c©u hái Êy. Theo nghÜa nµy, cã thÓ coi nã lµ sù bæ
sung cho luËt m©u thuÉn (vµ suy ra, cho c¶ luËt ®ång nhÊt). Sù t¸c ®éng cña nã
còng bÞ chÕ ®Þnh bëi tÝnh x¸c ®Þnh cña t− duy, tÝnh nhÊt qu¸n vµ phi m©u thuÉn
46
cña nã. Nh−ng luËt bµi trung cßn cã tÝnh ®éc lËp t−¬ng ®èi, cã lÜnh vùc t¸c ®éng
vµ vai trß riªng cña m×nh.
a) C¬ së kh¸ch quan cña luËt bµi trung. Còng chÝnh lµ tÝnh x¸c ®Þnh vÒ
chÊt cña c¸c ®èi t−îng, mét c¸i g× ®ã tån t¹i hay kh«ng tån t¹i, thuéc líp nµy
hay líp kh¸c, nã vèn cã hay kh«ng cã tÝnh chÊt nµo ®ã v. v. chø kh«ng thÓ cã
kh¶ n¨ng nµo kh¸c.
b) Néi dung cña luËt bµi trung: “Hai ph¸n ®o¸n m©u thuÉn nhau vÒ cïng
mét ®èi t−îng, ®−îc kh¶o cøu trong cïng mét thêi gian vµ trong cïng mét quan
hÖ, kh«ng thÓ ®ång thêi gi¶ dèi: mét trong chóng nhÊt ®Þnh ph¶i ch©n thùc, c¸i
cßn l¹i ph¶i gi¶ dèi, kh«ng cã tr−êng hîp thø ba”.
C«ng thøc: “a v 7a”,
LÜnh vùc t¸c ®éng cña luËt bµi trung hÑp h¬n so víi luËt m©u thuÉn: ë ®©u
cã luËt bµi trung, ë ®ã nhÊt thiÕt cã luËt m©u thuÉn, nh−ng ë nhiÒu n¬i luËt m©u
thuÉn t¸c ®éng, nh−ng luËt bµi trung l¹i kh«ng. LuËt bµi trung t¸c ®éng trong
quan hÖ gi÷a c¸c ph¸n ®o¸n m©u thuÉn (A - O; E - I), ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ luËt
bµi trung dïng ®Ó lo¹i bá nh÷ng m©u thuÉn trong tr−êng hîp nªu ra nh÷ng ph¸n
®o¸n tr¸i ng−îc nhau ë mét trong ba kiÓu: (A – E, ®¬n nhÊt); (A – O); (E –
I).
Trong c¶ ba tr−êng hîp, theo luËt bµi trung mét ph¸n ®o¸n nhÊt ®Þnh ph¶i
ch©n thùc, cßn ph¸n ®o¸n kia lµ gi¶ dèi.
Nh−ng nã kh«ng t¸c ®éng trong c¸c mèi quan hÖ qua l¹i gi÷a c¸c ph¸n
®o¸n ®èi lËp (A – E, toµn thÓ), dï luËt m©u thuÉn t¸c ®éng c¶ ë ®©y: chóng
kh«ng thÓ ®ång thêi ch©n thùc, nh−ng cã thÓ ®ång thêi gi¶ dèi, v× vËy mµ kh«ng
nhÊt thiÕt tu©n theo luËt bµi trung.
d) Nh÷ng yªu cÇu cña luËt bµi trung vµ c¸c lçi khi vi ph¹m chóng. LuËt
bµi trung yªu cÇu ph¶i lùa chän – mét trong hai – theo nguyªn t¾c “hoÆc lµ,
hoÆc lµ” (kh«ng cã gi¶i ph¸p thø ba). §iÒu ®ã cã nghÜa lµ: trong viÖc gi¶i quyÕt
vÊn ®Ò mang tÝnh gi¶i ph¸p th× kh«ng ®−îc l¶ng tr¸nh c©u tr¶ lêi x¸c ®Þnh;
kh«ng thÓ t×m c¸i g× ®ã trung gian, ®øng gi÷a, thø ba.
47
 Sù vi ph¹m yªu cÇu lùa chän th−êng biÓu hiÖn kh¸c nhau. NhiÒu khi
chÝnh vÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra, ®−îc ®Þnh h×nh kh«ng ph¶i theo c¸ch gi¶i ph¸p m©u
thuÉn nhau. Nãi chung, luËt bµi trung chØ t¸c ®éng ë c¸c mÖnh ®Ò m©u thuÉn
nh− ®· nªu trªn, nh−ng chóng còng ph¶i lµ nh÷ng mÖnh ®Ò cã nghÜa.
NÕu c©u hái ®−îc nªu ra thÝch hîp d−íi d¹ng t×nh thÕ ph¶i lùa chän, th×
viÖc l¶ng tr¸nh c©u tr¶ lêi x¸c ®Þnh, cè t×m c¸i g× ®ã thø ba, sÏ lµ sai lÇm.
2.4. LuËt lý do ®Çy ®ñ
a) C¬ së kh¸ch quan vµ néi dung cña luËt lý do ®Çy ®ñ. Sù phô thuéc lÉn
nhau trong tån t¹i kh¸ch quan cña c¸c ®èi t−îng lµ c¬ së quan träng nhÊt cho sù
xuÊt hiÖn vµ t¸c ®éng trong t− duy luËt lý do ®Çy ®ñ.
b) Néi dung cña luËt: “mäi t− t−ëng ®· ®Þnh h×nh ®−îc coi lµ ch©n thùc
nÕu nh− ®· râ toµn bé c¸c c¬ së ®Çy ®ñ cho phÐp x¸c minh hay chøng minh tÝnh
ch©n thùc Êy”. C«ng thøc cã thÓ lµ: “a ch©n thùc v× cã b lµ c¬ së ®Çy ®ñ”.
C¬ së l«gÝc liªn quan chÆt chÏ víi c¬ së kh¸ch quan, nh−ng còng kh¸c
víi nã. Nguyªn nh©n lµ c¬ së kh¸ch quan, kÕt qu¶ t¸c ®éng cña nã lµ hÖ qu¶.
Cßn c¬ së l«gÝc cã thÓ lµ viÖc viÖn dÉn nguyªn nh©n, mµ còng cã thÓ hÖ qu¶ ®Ó
suy ra mét kÕt luËn kh¸c.
LuËt lý do ®Çy ®ñ lµ kÕt qu¶ kh¸i qu¸t thùc tiÔn suy luËn. LuËt nµy biÓu
thÞ quan hÖ cña nh÷ng t− t−ëng ch©n thùc víi nh÷ng t− t−ëng kh¸c – quan hÖ
kÐo theo l«gÝc, xÐt ®Õn cïng, lµ ®¶m b¶o sù t−¬ng thÝch cña chóng víi hiÖn
thùc. Cã nghÜa lµ, kÕt luËn lu«n cã ®Çy ®ñ c¬ së trong lËp luËn ®óng. Do vËy,
lÜnh vùc t¸c ®éng cña quy luËt nµy tr−íc hÕt lµ ë suy luËn, råi sau ®ã lµ ë chøng
minh. Ngay sù tån t¹i cña chøng minh ®· chøng tá cã quy luËt nµy
c) Nh÷ng yªu cÇu cña luËt lý do ®Çy ®ñ vµ c¸c lçi do vi ph¹m chóng.
LuËt lý do ®Çy ®ñ ®Æt ra cho t− duy nh÷ng yªu cÇu sau: mäi t− t−ëng ch©n thùc
cÇn ph¶i ®−îc luËn chøng, hay: kh«ng ®−îc c«ng nhËn mét t− t−ëng lµ ch©n
thùc, nÕu ch−a cã c¬ së ®Çy ®ñ cho viÖc c«ng nhËn Êy. Nãi kh¸c, ch−a nªn tin
vµo bÊt cø c¸i g×: cÇn ph¶i dùa trªn c¬ së c¸c d÷ kiÖn tin cËy vµ c¸c luËn ®iÓm
®· ®−îc kiÓm chøng tõ tr−íc. LuËt nµy chèng l¹i c¸c t− t−ëng phi l«gÝc, kh«ng
48
liªn hÖ víi nhau, v« tæ chøc, thiÕu chøng minh; lý thuyÕt trÇn trôi; c¸c kÕt luËn
thiÕu søc thuyÕt phôc, c¸i nµy kh«ng ®−îc suy ra tõ c¸i kh¸c.
Lçi l«gÝc quan träng nhÊt do vi ph¹m c¸c yªu cÇu cña luËt lý do ®Çy ®ñ lµ
lçi “kÐo theo ¶o”. Nã béc lé ë n¬i thùc ra kh«ng cã mèi liªn hÖ l«gÝc ®Çy ®ñ
gi÷a c¸c tiÒn ®Ò vµ kÕt luËn, luËn ®Ò vµ c¸c luËn cø, nh−ng ng−êi ta l¹i cø t−ëng
lµ cã mèi liªn hÖ Êy.
Tãm l¹i, kÕt thóc nghiªn cøu c¸c quy luËt cña l«gÝc h×nh thøc, chóng ta
nhËn thÊy, viÖc tu©n theo c¸c yªu cÇu cña chóng lµ quan träng vµ cÇn thiÕt, v×
chóng ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh nhËn thøc tÝnh nhÊt qu¸n, tÝnh x¸c ®Þnh, tÝnh phi
m©u thuÉn l«gÝc, tÝnh cã c¬ së vµ ®−îc chøng minh.

C©u hái th¶o luËn vµ «n tËp

1) ThÕ nµo lµ quy luËt cña t− duy, quy luËt cña t− duy h×nh thøc. Nªu c¸c
®Æc ®iÓm chÝnh vµ sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt t− duy h×nh thøc trong mét h×nh
thøc t− duy tù chän.
2) Tr×nh bµy c¬ së kh¸ch quan, néi dung, c«ng thøc vµ nªu c¸c yªu cÇu
cña luËt ®ång nhÊt ®èi víi t− duy. Cho vÝ dô vÒ c¸c tr−êng hîp sai lÇm khi t−
duy vi ph¹m c¸c yªu cÇu nµy.
3) Tr×nh bµy c¬ së kh¸ch quan, ph¸t biÓu néi dung, viÕt c«ng thøc vµ nªu
c¸c yªu cÇu cña luËt cÊm m©u thuÉn ®èi víi t− duy. Cho vÝ dô vÒ c¸c tr−êng hîp
sai lÇm khi t− duy vi ph¹m c¸c yªu cÇu nµy.
4) Tr×nh bµy c¬ së kh¸ch quan, ph¸t biÓu néi dung, viÕt c«ng thøc vµ nªu
c¸c yªu cÇu cña luËt bµi trung ®èi víi t− duy. Cho vÝ dô vÒ c¸c tr−êng hîp sai
lÇm khi t− duy vi ph¹m c¸c yªu cÇu nµy.
5) Tr×nh bµy c¬ së kh¸ch quan, ph¸t biÓu néi dung vµ nªu c¸c yªu cÇu
cña luËt lý do ®Çy ®ñ ®èi víi t− duy. Cho vÝ dô vÒ c¸c tr−êng hîp sai lÇm khi t−
duy vi ph¹m c¸c yªu cÇu nµy.
6) Trong mét giê häc v¨n t¹i tr−êng phæ th«ng, thÇy gi¸o yªu cÇu: C¸c
em h·y ph©n tÝch ý nghÜa c©u ca dao “ yªu nhau mÊy nói còng trÌo, mÊy s«ng

49
còng léi mÊy ®Ìo còng qua”. Mét häc sinh khi ®−îc yªu cÇu ®· tr¶ lêi nh− sau:
Th−a thÇy, c©u nµy ý muèn nãi giao th«ng ngµy x−a ch−a ph¸t triÓn ¹.
Hái : t×nh huèng trªn ®· vi ph¹m quy luËt l«gÝc nµo? H·y ph©n tÝch.
7) Mét ng−êi khi ®−îc hái t¹i sao l¹i biÕt t¸c phÈm “ ChÝ PhÌo” cña Nam
Cao lµ mét t¸c phÈm næi tiÕng, «ng ta tr¶ lêi: v× nã ®−îc nhiÒu ng−êi ®äc.
Hái: t×nh huèng trªn ®· vi ph¹m quy luËt l«gÝc nµo? H·y ph©n tÝch.
8) C¸c nhµ lý luËn thÇn häc cña nhµ thê Vatican thêi thung cæ lu«n
kh¼ng ®Þnh r»ng Chóa trêi lµ toµn n¨ng vµ cã thÓ s¸ng t¹o ra mäi thø. Nhµ thÇn
häc Cao-ni-l« ®· hái hä r»ng:
- Th−îng ®Õ toµn n¨ng ®ã cã thÓ s¸ng t¹o ra mét hßn ®¸ mµ m×nh kh«ng
nhÊc næi kh«ng?
GÇn mét ngµn n¨m qua c¸c nhµ thÇn häc vÉn kh«ng cã c¸ch nµo ®Ó tr¶
lêi c©u hái nµy? T¹i sao?

50