Historia myśli psychologicznej

1. Przykłady zniekształceń danych historycznych

a) utracone,
b) utajnione,
c) zniekształcone,
d) stronnicze

2. Czynniki kontekstowe, które przyczyniły się do rozwoju psychologii

a) ekonomiczne,
b) wojenne,
c) uprzedzenia i dyskryminacje.

Warunki ekonomiczne

-Do 1900r rozwój psychologii był bardzo dynamiczny

-Studenci z USA przyjeżdżali do Wundta, wracali i zakładali własne kierunki na
uczelniach -> wrost imigrantów
-Mało możliwości na znalezienie pracy na uniwersytetach
-Brak funduszy
-Psychologia teoretyczna →praktyczna
-Od 1890 do 1918 liczba uczniów w USA wzrosła o 700%
-W tym czasie najwięcej było pieniędzy na edukacje (w USA)

Wojny

-Rozwój psychologii praktycznej

-Selekcja ludzi do armii(I)
-Psychologia inżynieryjna (I)
-Testy osobowościowe, testy na inteligencję
-Urazy powojenne, traumy (II)
-Odnawia się psychologia kliniczna (II)
Uprzedzenia i dyskryminacje
-Dyskryminacja kobiet (odmawiano przyjęcia na uczelnie, gorsze, intelektualnie
niedojrzałe)

James McKeen Cattell

zaczął przyjmować kobiety na studia i do APA (1905 MAry CAlkins przewodnicząca

jako pierwsza kobieta), kobiety zaczęły zakładać centra psychologiczne

-Dyskryminacja etniczna:

a) żydzi

Julian Rotter - psycholog osobowości, koncepcja wewnątrz/zewnątrzsterowności

Abraham Maslow - nie zgodził się na zmianę imienia

b) afroamerykanie

Francis Summer - pierwszy afroamerykanin z tytułem doktora psychologii

Keneth Clark - pokazywanie dziewczynkom lalek o odmiennym kolorze skóry

Rosa Parks - usiadła na miejscu dla białych

Martin Luter King

Zeitgeist – Klimat czasu, duch dziejów /epoki. Wyrażenie to odnosi się do

intelektualnego i kulturalnego klimatu epoki.

3. Koncepcja personalistyczna i naturalistyczna w historycznym rozwoju

psychologii naukowej.

Personalistyczna – Postęp jest przypisany roli poszczególnych osób (pojedynczym

jednostkom), które samodzielnie zmieniły bieg historii. Gdyby nie pojawiła się dana
osoba coś by się nie wydarzyło. Jednostka powoduje dramatyczne zmiany w
 historii.Teoria ta ma zalety, lecz kulturowy klimat bardzo wpływa na to, czy dana
koncepcja przyjmie się w społeczeństwie czy też nie.

Naturalistyczna – Kiedy żyjemy w podobieństwie kulturowym i w tym samym czasie

kilka osób może myśleć w podobny sposób, wpaść na ten sam pomysł, mimo
wybitnej jednostki było za wcześnie i za szybko na pewne zmiany, postęp i zmiana w
historii są wynikiem działania Zeitgeist, który sprawia, że kultura jest wrażliwa na
pewne idee, czyli ważny jest tutaj postęp w społeczeństwie związany z „duchem
czasu”. Ugruntowana teoria może wpływać na uwzględnienie nowych punktów
widzenia, systematyzacji czy analizy danych, dopuszczenia ich do publikacji.
Zeitgeist może działać hamująco w nauce (metody badawcze, definicja przedmiotu),
ma on charakter nie fizyczny a intelektualny ale także podlega zmianom.

4.Filozoficzne zwiastuny psychologii

Mechanicyzm – Wszystkie zjawiska dają się wyjaśnić za pomocą praw fizyki i chemii.
Wszechświat to układ składający się z poszczególnych atomów,każdy fizyczny skutek
wynika z bezpośredniej przyczyny, ponieważ skutek podlega pomiarowi powinien być
przewidywalny- KAŻDY SKUTEK MA SWOJĄ PRZYCZYNĘ (Galileusz, Newton)
- Obserwacja, introspekcja - Pomiar
- Eksperymentowanie - Przypisywanie zjawiskom wartości liczbowych

- ludzie są maszynami, aczkolwiek maszynami światłymi, jak zegarek, który nakręca

swoje wskazówki,
-koncepcja człowieka działającego jak maszyna wraz z naukową metodą, za pomocą
której można badać jej funkcjonowanie, ciała zostały porównane do maszyn
-dominował naukowy punkt widzenia, a życie było poddane prawom mechaniki. Na
elementarnym poziomie mechanicznym zastosowano także do psychicznego
funkcjonowania człowieka. W rezultacie powstała maszyna, która rzekomo potrafiła
myśleć

1) determinizm - każdy aktualny stan rzeczy jest powodowany przez przeszłe

zdarzenia
* determinacja (Freud): “tacy jacy jesteśmy w dorosłości jest konsekwencją tego, co
przeżyliśmy w dzieciństwie” -> doświadczenia z przeszłości determinują to jacy
jesteśmy w dorosłości

2) redukcjonizm - mówi, że każdy złożony układ może być wyjaśniony na podstawie

 jego części
-struktualizm: przyglądanie się poszczególnym częściom

3) empiryzm - doktryna filozoficzna, która głosi, że źródłem ludzkiego doznania są

wyłącznie bodźce zmysłowe, poznanie opiera się na doświadczeniu, wiedza
oparta jest na eksperymentowaniu i obserwacji
-behawioryzm
EZJUSZ JOHN LOCKE

funkcjonowanie poznawcze- sposoby

nabywania wiedzy przez umysł
● odrzucił idee wrodzonych
po umiejętności,wiedzy
umysł oddziaływuje na ciało, ● człowiek rodzi się bez wiedzy,
ale ciało ma doświadczenie jej dostarcza (tabula
rasa) ● pozornie możemy mieć wrodzony
znacznie większy wpływ na
umysł -> relacja charakter
wzajemnego
oddziaływania
->psychosomatyka

problem psychofizyczny- związek pomiędzy umysłem i

funkcjonowaniem ciałą

przed

powszechnie
przyjmowano, że związek
pomiędzy umysłem a
ciałem jest
jednokierunkowy ->umysł
wpływa na ciało
ciało ma minimalny wpływ
na umysł
(ręka-marionetka)

John Locke i empiryzm.

John Locke – syn prawnika, studiował na uniwersytetach w Londynie i Oksfordzie. W
1656r. otrzymał tytuł bakałarza, a wkrótce potem stopień magistra. Przez kilka lat
wykładał na Oksfordzie, nauczając greki, sztuki pisania i filozofii, a następnie zajął się
praktyką lekarską. Główną pracą Johna Locke’a znaczącą dla psychologii są
„Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego”, które były zwieńczeniem 20 lat badań.
Wyznacza ona formalny początek brytyjskiego empiryzmu. Locke interesował się
głównie sposobami nabywania wiedzy przez umysł. Dowodził, że ludzie rodzą się bez
jakiejkolwiek wiedzy. Locke przyznawał, że pewne pojęcia – takie jak idea Boga – mogą
nam, dorosłym ludziom wydawać się wrodzone, ale dzieje się tak, ponieważ
przyswoiliśmy je w dzieciństwie i nie pamiętamy momentu nieświadomości. Umysł
nabywa wiedzę poprzez doświadczenie. Locke wyróżniał dwa rodzaje doświadczeń:
jedne pochodzące z wrażenia zmysłowego a drugie z refleksji. Idee mające swoje
źródło we wrażeniu zmysłowym – są prostymi wrażeniami zmysłowymi. W rozwoju
człowieka wrażenia zmysłowe pojawiają się jako pierwsze. W procesie refleksji
przypominamy sobie dawne wrażenia zmysłowe i łączymy je z sobą, tworząc pojęcia
abstrakcyjne i idee wyższego rzędu. Locke wyróżniał idee proste i złożone. Idee proste
mogą mieć swoje źródło zarówno we wrażeniu zmysłowym, jak i refleksji i są biernie
odbierane przez umysł. Idee proste są niepodzielne i pochodzą z wrażenia zmysłowego
i refleksji; idee złożone są ideami pochodnymi, które składają się z idei prostych i
dlatego mogą być poddawane analizie lub redukowane do prostych składników.
Asocjacjonizm – pogląd, że wiedza pochodzi z łączenia lub kojarzenia prostych idei i
tworzenia z nich idei zmysłowych.
Jakości pierwotne i wtórne – jakości pierwotne to takie cechy jak wielkość i kształt, które
istnieją w przedmiocie niezależnie od tego, czy je spostrzegamy; jakości wtórne to takie
cechy jak barwa i zapach, które istnieją w naszej percepcji przedmiotu.

Rene' Descartes i jego rola w powstaniu współczesnej psychologii.

* Rene Descartes- KARTEZJUSZ- francuski filozof, matematyk i fizyk, ojciec filozofii
nowożytnej
* Kartezjusz uważał, że umysł i ciało to odmienne substancje; odszedł jednak od
tradycji, definiując na nowo ich związek.
W jego koncepcji dotyczącej oddziaływania między umysłem a ciałem, umysł wpływa na
ciało, a ciało wywiera większy wpływ na umysł (niż zakładano wcześniej). Relacja
między nimi nie jest jednokierunkowa, lecz raczej polega na wzajemnym oddziaływaniu.
Była to radykalna idea w XVII (ma ważne implikacje dla psychologii). Naukowcy i
filozofowie zaczęli przypisywać większe znaczenie fizycznemu czy materialnemu ciału,
funkcje wcześniej przypisywane duszy zostały uznane za funkcje ciała. Uważano, że
umysł jest odpowiedzialny nie tylko za myślenie i rozumowanie, ale także za
rozmnażanie, spostrzeganie i ruch. Kartezjusz podważył to przekonanie, dowodząc, że
jedyną funkcją umysłu jest myślenie. Wszystkie inne procesy - według niego- zależne
od ciała,
- ujęcie starego problemu psychofizycznego koncentrujące się na dualizmie świata
fizycznego i psychicznego (naukowe badanie umysłu i procesów umysłowych), -
rewolucyjna idea Kartezjusza stanowiła, że umysł i ciało, choć odrębne, są zdolne do
wzajemnego oddziaływania w obrębie ludzkiego organizmu
Teoria idei:
* umysł wytwarza dwa rodzaje idei:
- nabyte- wytwory wrażeń zmysłowych
- wrodzone- mają swoje źródło w umyśle lub świadomości
Dokonania Kartezjusza, które miały wpływ na "nową" psychologię:
-mechanistyczna koncepcja ciała,
- teoria działania odruchowego
- koncepcja oddziaływania psychofizycznego,
- umiejscowienie funkcji psychicznych w mózgu,
- teoria idei wrodzonych
4) pozytywizm - jedyną prawdziwą wiedzą jest wiedza naukowa która może być
zdobyta tylko dzięki pozytywnej weryfikacji teorii za pomocą empirycznej metody
naukowej
A.Kant: najważniejsze są fakty, które można obiektywnie obserwować, powinno się
porzucić pytania metafizyczne i oprzeć się jedynie na obserwowalnych faktach
August Comte i pozytywizm
W połowie XIX w. myśl filozoficzną natchnął nowy duch: pozytywizm. Termin i koncepcja
są dziełem francuskiego filozofa Auguste Comte’a. Dokonał on systematycznego
przeglądu całej ludzkiej wiedzy. Aby uczynić to zadanie wykonalnym, postanowił
ograniczyć swą pracę do niewątpliwych faktów. Jego pozytywistyczne podejście
odnosiło się do systemu opartego wyłącznie na faktach dających się obiektywnie
obserwować i niepodważalnych. Wszystko co miało charakter spekulacyjny uznał za
złudzenia i odrzucił. Comte był przekonany, że nauki filozoficzne osiągnęły stadium
pozytywistyczne i nie muszą już odwoływać się do nieobserwowalnych sił czy religijnych
przekonań w celu wyjaśnienia zjawisk naturalnych. Jeśli jednak nauki społeczne mają
osiągnąć bardziej zaawansowane stadium rozwoju to muszą oprzeć się jedynie na
obserwowalnych faktach. Idee Comte’a oddziałały tak silnie, że pozytywizm stał się
rozpowszechnionym i dominującym czynnikiem w europejskim Zeitgeist w drugiej
połowie XIX w. Comte nigdy nie zajmował formalnego stanowiska akademickiego.
Dochody z publikacji wystarczały mu niemal wyłącznie na zaspokajanie podstawowych
potrzeb. Żył też z honorariów za publiczne wykłady i podarków od wielbicieli. Był
niezwykle przenikliwy ale zaburzony i zmagał się z częstymi okresami otępienia. Jego
życie pokazuje w jaki sposób upór, poświęcenie i ciężka praca mogą przezwyciężyć
trudności. Powszechna akceptacja pozytywizmu oznaczała, że uczeni brali pod uwagę
dwa rodzaje zdań. Historyk opisał je następująco: „Jedno odnosi się do przedmiotów
zmysłowych i jest stwierdzeniem naukowym. Drugie jest nonsensem!”. Wiedza
pochodząca z metafizyki i teologii była „nonsensem”. Jedynie wiedzę zaczerpniętą z
nauki uważano za prawomocną.

5. Fizjologiczne zwiastuny psychologii

Filozofowie empiryści dyskutowali o subiektywnym charakterze ludzkiej percepcji,
dowodząc, że nie zawsze zachodzi odpowiedniość między naturą przedmiotu a
naszymi spostrzeżeniami. Naukowcy zostali zmuszeni do skupienia się na roli
obserwatora w celu pełnego wyjaśnienia rezultatów swoich eksperymentów. W
konsekwencji naukowcy zaczęli badać narządy zmysłów człowieka – te fizjologiczne
mechanizmy, za pomocą których obieramy informacje na temat naszego świata – żeby
poznać psychologiczne procesy odbierania wrażeń zmysłowych i spostrzegania. Gdy
fizjologowie zaczęli badać w ten sposób wrażenia zmysłowe, do powstania psychologii
jako nauki pozostał już tylko mały i nieuchronny krok. Badania fizjologiczne, które
zainspirowały i ukierunkowały nową psychologię, były produktem pracy naukowej z
końca XIX w. Opierała się ona na wcześniejszych pracach, stanowiących jej zapowiedź.
Fizjologia stała się dyscypliną ukierunkowaną eksperymentalnie w latach 30. XIX w.,
głównie pod wpływem niemieckiego fizjologa Johannesa Mullera, który był rzecznikiem
stosowania metody eksperymentalnej. Muller zajmował prestiżowe stanowisko
profesora anatomii i fizjologii na uniwersytecie w Berlinie. Publikował średnio jedną
uczoną rozprawę co siedem tygodni. Muller zapisał się także w historii fizjologii i
psychologii teorią swoistych energii nerwowych. Twierdził on, że pobudzenie
określonego nerwu zawsze prowadzi do powstania charakterystycznego wrażenia,
ponieważ każdy nerw zmysłowy ma własną, swoistą energię. Pogląd ten był inspiracją
dla licznych badań mających na celu umiejscowienie czynności układu nerwowego i
dokładne określenie zasady działania receptorów zmysłowych w peryferyjnych
częściach organizmu.
 1) badania nad czynnościami mózgu
a) Marshall Hall - pionier badań nad czynnościami, zachowaniami
odruchowymi, stosował metodę ekstyrpacji (usunięcie lub zniszczenie
części mózgu i obserwowanie zmian behawioralnych będących ich
następstwem
b) Paul Broca - przeprowadził sekcję zwłok człowieka, który nie mógł mówić
w sposób zrozumiały dla ludzi -> ujawnienie lezji w 3 zakręcie czołowym
lewej półkuli mózgowej -> ośrodek mowy Broca

9. Ernst Weber i Gustaw Fechner.

Ernst Weber – syn profesora teologii, urodził się w Wittenberdze w Niemczech. W
1815r. zdobył tytuł doktora na uniwersytecie w Lipsku i od 1817r. uczył ta anatomii i
fizjologii aż do przejścia na emeryturę w 1871r. Głównym przedmiotem jego
zainteresowań badawczych była fizjologia narządów zmysłów i w tej dziedzinie miał
wybitne dokonania. Eksperymentalne metody wykorzystywane w fizjologii zastosował
do problemów o charakterze psychologicznym. Weber przebadał nowe obszary, w
szczególności czucie skórne i wrażenia mięśniowe.
Dwupunktowy próg – próg, przy którym można odróżnić dwa różne punkty stymulacji.
Ledwie dostrzegalna różnica – najmniejsza różnica między dwoma fizycznymi
bodźcami, jaka może być dostrzeżona.
Badania Webera wykazały, że nie ma bezpośredniej odpowiedniości między fizycznym
bodźcem a jego spostrzeżeniem. Weber był zainteresowany wyłącznie procesami
fizjologicznymi i nie doceniał znaczenia swojej pracy dla psychologii. Rozwinął on
metody badania relacji między ciałem a duszą – między bodźcem a odpowiadającym
mu wrażeniem. Był to zasadniczy przełom.
Gustav Theodor Fechner – był uczonym, który parał się rozmaitymi intelektualnymi
zajęciami podczas bardzo aktywnego życia. Był fizjologiem, fizykiem, psychofizykiem,
eksperymentalnym estetykiem, filozofem. 22.10.1850r. to znacząca data w historii
psychologii. Leżąc rano w łóżku, Fechner doznał nagle olśnienia dot. Związku między
psychiką a ciałem. Stwierdził, że można go znaleźć w ilościowym stosunku między
wrażeniem psychicznym a materialnym bodźcem. Wzrost natężenia bodźca nie
powoduje takiego samego wzrostu natężenia wrażenia. Bodźce opisuje szereg
geometryczny, wrażenia natomiast – szereg automatyczny. To proste i zarazem
genialne odkrycie oznacza, że ilość wrażenia zmysłowego (jakość psychiczna) zależy
od ilości stymulacji (jakość fizyczna).
Próg absolutny – poziom wrażliwości, poniżej którego żadne wrażenie nie może być
dostrzeżone, a powyżej którego wrażenia mogą być doświadczone. Próg różnicy –
poziom wrażliwości, na którym najmniejsza zmiana bodźca powoduje zmianę
wrażenia.
Psychofizyka – naukowe badanie związku między procesami psychicznymi i fizycznymi.

6. Wilhelm Wundt jako twórca formalnej dyscypliny naukowej

● zorganizował pierwsze laboratorium 1879r

● wydał pierwsze czasopismo
● zapoczątkował psychologię eksperymentalną jako naukę
● psychologia stała się niezależną dyscypliną na uniwersytecie Heidelberg ●
psychologia miała pełnić funkcję pomocniczą dla nauki medycyny w leczeniu
ciała i duszy
Wkład Wundta w utworzenie współczesnej psychologii wynika nie tyle z jakiegoś
unikatowego odkrycia naukowego, ile z energicznego propagowania przez niego
systematycznej aktywności eksperymentalnej. Celem Wundta było propagowanie
psychologii jako nowej nauki.
➢ aspekty działalności:

○ Etnopsychologia /Psychologia kulturowa – Zajmuje się psychologiczną

charakterystyką zbiorowości ludzkich, bada wybrane wytwory z życia
psychicznego przejawiające się w: mowie, religii, prawie, sztuce, polityce a
także poszukuje i analizuje skutki oddziaływania na siebie kultur różnych
ludów lub narodów.

○ metodologia - stworzenie metod laboratoryjnych, którymi można badać

prostsze funkcje psychiczne

○ istota badania, którą jest świadome doświadczenie

○ metoda introspekcji - badanie własnych stanów psychicznych

○ Apercepcja –synteza twórcza, która przez łączenie elementów tworzy

nowe właściwości

○ Badanie świadomego doświadczenia – Odkrywanie faktów świadomości,

połączeń między tymi faktami, odkryć prawa, które rządzą relacjami i
połączeniami między nimi.
 wg Wundta świadomość składa się z wielu różnych części i mo być badana za
pomocą analizy i redukcji

Świadomość – ogólna suma faktów, których jesteśmy świadomi, jest czymś więcej niż
tylko zestawieniem części składowych.

Każde świadome zdarzenie ma dwa aspekty:

1. Treść doświadczenia – przedmioty lub zdarzenia dostępne obserwatorowi
2. Rozumienie – Interpretacja treści przez doświadczającą jednostkę

Każde doświadczenie jest zjawiskiem złożonym z:

a) Wrażeń - wywoływane w nas za każdym razem, gdy zmysł zostanie pobudzony
b) Skojarzeń
c) Uczuć - subiektywne dopełnienia wrażeń, ale nie pochodzą od narządów zmysłu
7.Herman Ebbinghaus i jego wkład w badania psychologiczne
● pierwszym psychologiem, który podjął eksperymentalne badania nad uczeniem
się i pamięcią. Dzięki nim zmienił sposób badania procesów kojarzenia, czyli
uczenia się

● Opierał się w psychologii na ścisłych i systematycznych pomiarach

● Jego podstawowym celem było zastosowanie metody eksperymentalnej do

wyższych procesów psychicznych.

● Mierzył pamięć, licząc próby lub powtórzenia potrzebne do nauczenia się

materiału.

● Badał wpływ długości materiału do nauczenia się na liczbę powtórzeń

koniecznych do jego bezbłędnego odtworzenia.

● Badania nad wpływem czasu doprowadziły do ustalenia krzywej zapominania

Ebbinghausa, która pokazuje, że materiał jest zapominany szybko w ciągu
pierwszych kilku godzin po uczeniu się i wolniej w późniejszym czasie.

8. Edward Titchener i założenia strukturalizmu

● Według Titchenera przedmiotem psychologii jest świadome doświadczenie jako
zależne od osoby, która faktycznie jest jego podmiotem
● cała ludzka wiedza pochodzi z dośwaidczenia - nie ma innego źródła poznania

● Opisał on różnicę między doświadczeniem zależnym a niezależnym.

○ doświadczenie niezależne od jakiejkolwiek osoby, niezależnie od tego, że

jest ktos kto doświadcza (punkt widzenia fizyczny)

○ doświadczenie całkowicie zależne od danej osoby (punkt widzenia

psychologiczny)

■ przestrzeń fizyczna

■ czas fizyczny

■ masa fizyczna

aspekty zawsze i wszędzie takie same, są różne z punktu widzenia

fizycznego i psychicznego
● Przestrzegał, aby w badaniach świadomego doświadczenia nie popełnić tzw.
Błędu bodźca (pomieszanie badanego procesu psychicznego z obserwowanym
bodźcem lub przedmiotem)

● Titchener przedstawił przed psychologią trzy zasadnicze zadania: 1.

Zredukowanie świadomych procesów do najprostszych składników. 2.
Określenie praw rządzących kojarzeniem tych elementów.
3. Połączenie tych elementów z odpowiadającymi im stanami fizjologicznymi

● rozróżnienie pomiędzy pojęciem świadomości i psychiki:

○ świadomość jest sumą doświadczeń istniejących w danym czasie

○ psychika też jest sumą naszych doświadczeń ale nagromaczonyc w ciągu

całego życia

● psychologia strukturalna:

○ nie interesowała się zastosowaniem wiedzy psychologicznej

○ nie zajmowała się leczeniem osób chorych, reformowaniem

społeczeństwa

○ jedynym celem było odkrywanie faktów dotyczących psychiki

9. Charles Darwin jako prekursor funkcjonalizmu
● gatunki są różne, ale występują różnice między jednostkami
● kluczem do przetrwania jest przystosowanie- adaptacja
● pomiar różnic indywidualnych

10. Francis Galton jako prekursor funkcjonalizmu

● przyczynił się do powstania:

○ funkcjonalizmu
○ różnic indywidualnych (“wybitne dzieci mają wybitnych rodziców”)
○ statystyki (badanie osób w sposób ilościowy
○ psychologii rozwojowej
● dychotomiczny wymiar natura czy środowisko (wychowanie)
● eugenika - nurt który zachęcał osoby o wybitnych zdolnościach do łączenia się
ze sobą -> wydawanie na świat wybitnych dzieci
● rozwój testów na inteligencję (bardziej pomiar zdolności sensorycznych)
● nieświadome procesy myślowe
● Freud mógłby się na nim wzorować
● rozwój poznawczy, emocjonalny

Juan Huarte - istnieje duża rozpiętość różnic indywidualnych, ludzie różnią się
zdolnościami

Quetelet - pojęcie przeciętnego człowieka tzn. znajduje się on blisko średniej danej
grupy na krzywej

11. William James autor funkcjonalizmu

● strumień świadomości - proces, który znajduje się w ciągłym ruchu i każda próba
zredukowania go do elementów (strukturalizm) powoduje jego zniekształcenie

● psychika ma charakter:

○ ciągły
○ selektywny
○ znaczenie (tylko bodźce, które mają znaczenie zostają)
 ● 3 metody do pomiaru świadomości:

○ introspekcja
○ eksperymentalna
○ porównawcza

● dzikie zwierzę -> zachowanie -> emocja

na podłożu psychologii funkcjonalnej rozwinęła się psychologia stosowana od 1800r. w

USA, miała pełnić jakąś funkcję w życiu człowieka

16. Wpływ czynników ekonomicznych na rozwój psychologii stosowanej.

Wielu psychologów, aby się utrzymać i zarabiać na swoje prace naukowe zmuszonych
było do poświęcenia się psychologii stosowanej. Podejmowali oni działalność
praktyczną powodową ekonomiczną koniecznością. Hollingworth dorabiała wykładami
na uczelniach, pilnowaniem studentów na egzaminach, prowadzeniem warsztatów z
psychologii dla specjalistów do spraw marketingu. Dla wielu psychologów jedyną drogą
ucieczki przed ubóstwem było porzucenie marzeń o czysto naukowych badaniach
eksperymentalnych i zajęcie się psychologią stosowaną. Dla większości jednak
praktyka była wyzwaniem, stymulacją. To oni doszło do wniosku, że w warunkach
naturalnych równie dobrze jak w laboratoryjnych można badać zachowanie człowieka i
procesy poznawcze.

Na początku XX. wieku psychologia w Stanach Zjednoczonych i rodzaj pracy, jaką

wykonywali psychologowie, uległy dramatycznym zmianom. Głównie z powodu
czynników ekonomicznych psychologowie uzyskali większe możliwości zastosowania
swej wiedzy i technik do rozwiązywania życiowych problemów. Wyjaśnienie tej sytuacji
było przede wszystkim praktyczne. Jak powiedział jeden z psychologów: "Zająłem się
psychologią stosowaną, żeby zarobić na życie." Wielu psychologów aktywnie szukało
możliwości zastosowania swej wiedzy i metod badawczych w dziedzinie edukacji.
Dążenie to doprowadziło do zasadniczej zmiany punku ciężkości w amerykańskiej
psychologii, który przesunął się z eksperymentowania w laboratorium akademickim na
zastosowanie psychologii do zagadnień nauczania i uczenia się. Gdy pod koniec XIX.
wieku rosła liczba laboratoriów psychologicznych, liczba Amerykanów z tytułem doktora
w dziedzinie psychologii rosła jeszcze szybciej. Wielu nowych doktorów, zwłaszcza bez
niezależnego źródła dochodu, musiało szukać środków do ekonomicznego przetrwania
poza murami uniwersytetu. Mnóstwo spośród pierwszych psychologów zajmujących się
psychologią stosowaną w Stanach Zjednoczonych było zmuszonych porzucić swoje
marzenia o czysto naukowych badaniach eksperymentalnych, ponieważ była to jedyna
droga ucieczki przed ubóstwem.

12. Stanley Hall i jego rola w rozwoju psychologii stosowanej.

Jako 1 w USA otrzymał doktorat z psychologii
- Założył pracownię, która często uważana jest za 1 laboratorium psychologiczne w
USA
- Założył czasopismo psychologiczne, które uważane jest za pierwsze.
- Był 1 rektorem Uniwersytetu Clarka
- Organizator i pierwszy przewodniczący APA.
- Jeden z pierwszych przedstawicieli psychologii stosowanej.
- Jako jeden z pierwszych amerykanów zainteresował się Freudowską psychoanalizą
● teoria rekapitulacji - psychiczny rozwój (dzieci odzwierciedleniem historii rodzaju
ludzkiego)
18. James McKeen Cattell jako przedstawiciel psychologii stosowanej.
Studiował w USA oraz w Europie pod okiem Wundta. Eksperymentował z narkotykami
(na sobie). Zdobył tytuł doktora *, był asystentem Wundta i uczył psychologii na
Uniwersytecie w Pensylwanii. Jako jeden z pierwszych psychologów interesował się i
mówił o różnicach indywidualnych. Rozpowszechnił nurt psychometryczny w USA.
Oprócz statystyki, interesował się także eugeniką (obiecał każdemu z 7 swoich dzieci
1000 dolarów, jeśli wyjdą za córki lub synów profesorów wyższych uczelni). Został
profesorem psychologii na Uniwersytecie Columbia. Założył czasopismo
psychologiczne. Opracował on testy zdolności umysłowych, badał zdolności
sensoryczne. Propagował psychologię stosowaną, szczególnie wzmocnił ruch
funkcjonalistyczny w psychologii.

Działał pod wpływem Galtona, przejął od niego.

● zainteresowanie różnicami indywidualnymi

● statystyka w psychologii

Rozwinął działalność pism psychologicznych. Jego wkładem były testy zdolności

umysłowych. Rozpowszechnił je. „psychologia nie może osiągnąć zdolności nauk
ścisłych, bez badań i metod eksperymentalnych” - pod względem metodologicznym
powinna być bliższa naukom ścisłym. Opieranie badań na pomiarze, odejście od
introspekcji. Zastosował do tego testy zdolności umysłowej i badał dużą liczbę osób ( w
przeciwieństwie do wcześniejszych badań introspekcyjny, skupionych na jednostce.)

Nie były to typowe testy na inteligencje. Były pomiarami senso-motorycznymi.

● Wysokość ciśnienia
● Czas reakcji
● Różnice w spostrzeganiu wagi

Zdolności umysłowe nie miały charakteru jak dzisiejsze testy na inteligencje!

19. Rozwój ruchu badań testowych (Binet, Terman, wojny, rasa, kobiety)
Testy psychologiczne są szczególnym przejawem tempa rozwoju psychologii jako
dyscypliny naukowej. Są bowiem wysoce już zaawansowanymi technikami
diagnostycznymi, stosowanymi do profesjonalnej oceny sprawności poszczególnych
funkcji psychicznych. Do prekursowrów ruchu rozwoju testów psychologicznych
zaliczamy m.in. Alfreda Bineta. To francuski psycholog samouk, był zamożny, więc nie
był zmuszony do zarabiania na życie. Wykorzystując bardziej złożone wskaźniki niż
Cattell, Binet opracował skuteczny sposób pomiaru zdolności poznawczych człowieka i
w ten sposób zapoczątkował nowoczesne, testowe badania inteligencji. Oceniał
pamięć, uwagę, wyobraźnię i rozumowanie.
* 1905r. - pierwszy test na inteligencję - test Bineta i Simona; sądzenie, rozumowanie i
wnioskowanie; 30 zadań
* 1908r. - Binet i Simon zrewidowali i poszerzyli ten test oraz wprowadzili pojęcie wieku
umysłowego
* 1911r. - trzecia wersja testu
Dokonali rewolucji w pomiarze inteligencji. Nie byli zgodni z Kartelem i Galtonem.
Uważali ze jego testy nie różnicują umiejętności poznawczych dziecka od dorosłego. W
testach trzeba skupić się na pamięci i zdolnościach poznawczych. Nacisk na sadzenie,
rozumowanie i wnioskowanie.
● wiek umysłowy - wiek, w którym dzieci potrafią wykonać określone zadania (
może się różnic od chronologicznego )
Pozwoliło to roznicowac dzieci bardziej zdolne i z trudnościam.
Robert Yerkes - przewodniczący APA, zaproponował wojsku testy inteligencji wśród
rekrutów. Badał on dorosłych. Testy były przeznaczone do badań grupowych. Jego testy
rozpowszechniły się na inne dziedziny życia (szkolnictwo, rozmowy kwalifikacyjne w
pracy, sport).
● Testy alfa - testy na inteligencje dla osób znających język angielski
● Testy beta - testy dla obcokrajowców
Produkowano wiele kwestionariuszy, przez co ich jakość zaczęła się obniżać. Np.
Kwestionariusz Edisona ( gdzie produkuje się najwiecej pralek) nie posiadał pytań
różnicujących.
Żeby podnieść prestiż psychologii zaczęto zapożyczać słowa z innych nauk, np.
medycyny.

Po śmierci Bineta, testy zyskały większą popularność w Stanach Zjednoczonych niż we

Francji. W 1908r. przetłumaczył z francuskiego Goddard i nazwał swój przekład tekstu
"Skalą Pomiaru Inteligencji Simona – Bineta". A w 1916 Lewis Terman wprowadził
wskażnik inteligencji (IQ) Jest test nosił nazwę „Stanfordzka skała inteligencji Bineta.
Psychologowie zajmujący się testami inteligencji przejęli terminologię medycyny i
inżynierii. Testowane osoby opisywano nie jako badanych, ale jako pacjentów. Testy
porównywano do termometrów, aparatów rentgenowskich. Posługiwano się także
metaforami zaczerpniętymi z inżynierii - szkoły były nazywane fabrykami edukacyjnymi,
a testy - środkiem pomiaru wyprodukowanych tam dóbr. Psychologowie starali się w ten
sposób zwiększyć swą wiarygodność.Testy powstały również na potrzeby wojska i w
okresie wojennym, głównie do badania żołnierzy (co do rodzaju przydzielania im
odpowiednich zadań)
Porównywano inteligencje rasowo ( biały bardziej inteligentny niż czarny ) oraz
środowiskowo. Sadzono, ze nie warto inwestować w rozwój czarnych dzieci.
Kobiety również miały istotny wpływ na rozwój tego ruchu w psychologii.
Florence Goodenough - opracowała test "narysuj człowieka" - jego pierwotna nazwa -
niewerbalny test inteligencji dla dzieci.
Anne Anastasi - guru psychometryczne ( budowanie kwestionariuszy
psychometrycznych )pełniła funkcję przewodniczącej APA (1971), napisała podręcznik
do psychologicznych badań testowych.
Maude Merrill James - dyrektorka poradni psychologicznej dla dzieci, opracowała
zrewidowaną, amerykańską wersję Stanfordzkiej Skali Inteligencji Bineta. Inaczej
nazywany jest testem Termana-Merril.
Thelma Thurstone - pomogła w opracowaniu zestawu tekstów Podstawowych Zdolności
Umysłowych.
Psyche Cattel- autorka skali inteligencji dla dzieci Cattel.

20. Lightner Witmer i leczenie nieprawidłowych zachowań.

Witmer, psycholog z Filadelfii, który został wysłany przez Cattella do zrobienia doktoratu
pod kierunkiem Wundta w Niemczech. Z tytułem doktora wrócił do Stanów, gdzie objął
stanowisko na uniwersytecie Pensylwanii. Przez dwa lata pracował jako psycholog
eksperymetnalny prowadząc badania i publikując rozprawy na temat różnic
indywidualnych i psychologii bólu. Jednocześnie szkał sposobu, jak zastosować
psychologię do zachowań nieprawidłowych. Wszystko zaczęło się o 4 letniego chłopca
z problemami z ortografią i ówczesną sytuacją ekonomiczną w oświacie (gdzie pojawiły
się pieniądze na leczenie różnych zaburzeń)
Zapoczątkował i nazwał psychologię kliniczną, otworzył pierwszą poradnię
psychologiczną na świecie. Zajmował się oceną i leczeniem problemów w nauce i
zachowaniu dzieci w wieku szkolnym, psychologią szkolną i wychowaczą . Prowadził
pierwszy kurs akademicki na temat psychologii klinicznej i zaczął wydawać pierwsze
czasopismo "Psychological Clinic". Uważał, że psychologia powinna być
wykorzystywana do niesienia pomocy ludziom przy rozwiązywaniu ich problemów, a nie
do badania treści ich psychiki.

21. Walter Dill Scott i rola psychologii w dziedzinie reklamy i biznesu.

Walter Scott i rola psychologii w dziedzinie reklamy i biznesu

Praktyczne zastosowanie w reklamie i biznesie! - zwrócenie uwagi na narządy zmysłów
człowieka.
Walter Dill Scott :
* student Wundta
* porzucił świat czystej psychologii introspekcyjnej na rzecz nowej nauki w dziedzinie
reklamy i biznesu
* zwrócił uwagę na to , że narządy zmysłów człowieka są oknami duszy , przykład:
reklama instrumentu muzycznego która nie zawiera czegoś co zwbudziłoby
wyobrażenie dźwieku jest reklamą wadliwą
* poświęcił część dorosłego życia na problematykę zwiększenia efektywności rynku i
pracy oraz ustaleniu jak pracodawcy mogą motywować pracowników i wpłynąć na
postawy konsumenta
Był:
* pierwszą osobą, która zastosowała psychologię do problemu doboru pracowników,
zarządznia i reklamy oraz autorem pierwszej książki z tej dziedziny *pierwszym
króry otrzymał tytuł profesora sychologii stosowanej
*założycielem pierwszej firmy psychologiczno-consultingowej
*pierwszym psychologiem któremu armia amerykańska przyznała Distinguished Service
Medal
Dowodził, ze konsumenci nie kierują się racjonalnymi pobudkami. Działał na granicy
etyki - pomagał reklamodawcą, ale szkodził konsumentom. Zwrócił uwage na
podatność klientów na sugestie - sentymentalność, emocje. Używanie bezpośrednich
rozkazów w reklamach, używanie kuponów zwrotnych, które mobilizowały
konsumentów do wysiłku. Zwracał uwagę na dobór pracowników w różnych firmach (
cechy fizyczne, inteligencja, przywództwo, łatwość uczenia się).
Zwracał uwagę na czynniki psychospołeczne w pracy - duża rola relacji z pracownikami.
Scott dowodził,że poniewaz konsumanci często nie działają racjonalnie, to łatwo można
na nich wpłynać. Do czynników które zwiększają podatność konsumenta na sugestię
zaliczał emocje, sympatię oraz sentymentalność. Wyznawał także pogląd, że kobiety są
bardziej podatne na perswazję. Zalecał przedsiębiorstwom aby wykorzystywały
bezpośrednie rozkazy(np. ,,używaj mydła Pears") Propagował używanie kuponów
zwrotnych, ponieważ wymagały od konsumentów podjęcia bezpośrednij działań. Do
1910 roku owe techniki zostały już wprowadzone przez reklamodawców.
Scott wymyślił skale ocen i testy grupowe w celu dokonania pomiarów cech u osób,
które odnosiły sukcesy w danych zawodach. Przepytywał on pracodawców o ocenę
podwładnych pod względem wyglądu, sposobu bycia, prawdomówności,
produktywności, charakteru i wartości dla organizacji. Następnie przyisywał kandydatom
odpowiedne rangi. Była to procedura podobna do wykorzystywanej obecnie.
Scott chciał zrozumieć jak ludzie przetwarzają informację i jak ,,działa" inteligencja w
codziennym życiu. Nie definiował inteligencji w kategoriach specyficznych zdolności
poznawczych lecz w kategoriach praktycznych takich jak: zdolności sądzenia,szybkość i
dokładność. Były to cechy potrzebne do prawidłowego wykonywania obowiązków
22. Ruch psychologii pracy i organizacji.
23. Hugo Münsterberg i jego rola w rozwoju psychologii stosowanej.
Hugo Munsterberg propagował psychologię kliniczną, opisywał konkretne sposoby
udzielania pomocy osobom zaburzonym. W 1909 roku powstała pierwsza poradnia
kliniczna dla dzieci. Z czasem powstawało ich coraz więcej. Idee Sigmunda Freuda
miały kluczowe znaczenie dla rozwoju psychologii klinicznej, zawdzięcza się mu
pierwsze techniki psychoterapeutyczne. Po zakończeniu II Wojny Światowej było duże
zapotrzebowanie na psychologów klinicznych - u wielu weteranów rozpoznano
problemy psychiatryczne, inni potrzebiwali poradnicttwa zawodowego lub osobistego.
Popyt na specjalistów znacznie przekraczał podaż.

Zastowsowal psychologię w sadownictwie, zastosowanie hipnozy w przesłuchiwaniu,

stosowanie testów zdolności umysłowych do wykrywania osób winnych, pisał o kwestii
fałszywych zeznań, krzyżowym ogniu pytań,wykorzystaniu wskaźników fizjologicznych
do wykrywania stanów emocjonalnych u osób podejrzanych i oskarżonych. Choroba
psychiczna jest wynikiem wewnętrznych konfliktowo. Testy zawodowe, na ulowkowanie
umiejętności w przyszłości. Motywowanie personelu w pracy, wpływem zmęczenia i
monotonii pracowników.

Hugo Munsterberg to twórca psychologii stosowanej w Stanach Zjednoczonych i

Europie, uczeń Wundta. Napisał setki artykułów do popularnych magazynów i prawie
dwa tuziny książek, profesor na Harvardzie, przewodniczący APA.

24. John Watson i rozwój behawioryzmu.

John Watson - propagował behawioryzm. Odrzucał pojęcie "świadomości", "wyobraźni",
"wrażenia" i "psychiki". Zajmował się tylko obserwowalnymi aktami behawioralnymi,
które można opisać w kategorii "bodźca" i "reakcji". Przyczynił się do
rozpowszechnienia psychologii behawioralnej.

Artykuł Watsona "Psychologia jak ją widzi behawiorysta" jest traktowany jako

symboliczne narodzenie behawioryzmu. W tym artykule przedstawił własną koncepcję
psychologii, która odrzucała analizowanie świadomości i introspekcję, skupia się
natomiast na zachowaniach oraz czynnikach, które je warunkują.
25. Neobehawioryzm.

25. Neobehawioryzm.
Neobehawioryzm (Edward Tolman jako jeden z przedstawicieli):
- behawioryzm celowości, który łączy badanie zachowań z ukierunkowaniem na cel
(czyli nasze zachowania się związane z pewnymi celami, do których dążymy); -
pojęcie zmiennych pośredniczących: wszystkie procesy zachodzące wewnątrz
organizmu, które wywołują reakcję lub zachowanie na daną sytuację bodźcową; -
zmienne niezależne – zmienne, które wpływają na nasze zachowanie (na człowieka
nie wpływa tylko środowisko, lecz także dziedziczność, wiek itp.);
- wielokrotne wykonywanie zadania sprawia, że się uczymy.

26. Socjobehawioryzm.
Socjobehawioryzm:
- behawioryzm społeczno-poznawczy, zwrócenie uwagi na relacje z innymi;
- społeczne uczenie się
Albert Bandura:
- w swoich badaniach koncentrował się na relacjach społecznych;
- poczucie skuteczności - poczucie szacunku do siebie i własnych kompetencji w
zmaganiach z problemami życiowymi, poczucie własnej wartości- osoby, które je mają,
bardziej wierzą w umiejętność rozwiązania swoich problemów'
- modyfikacja zachowania - eksperyment z lalką Bobo dot. agresji-„dziecko widzi,
dziecko robi”;
- modelowanie - np. uczymy się zachowania poprzez relacje z innymi, technika ta
zastosowana w terapii behawioralnej;
- wzmocnienie zastępcze- uczenie się może zachodzić poprzez obserwowanie
zachowań innych ludzi;
- identyfikacja z pewną osobą - ,, to, co jest czyjeś, nagle staje się moje".
Julian Rotter:
- pierwszy psycholog, który użył pojęcia ,,społecznego uczenia się"; - kładł większy
nacisk na procesy poznawcze, niż Bandura;
- wewnętrzne stany poznawcze determinują efekty oddziaływania różnych doświadczeń
zewnętrznych;
- umiejscowienie kontroli:
* wewnętrzne - przekonanie jednostki, że wzmocnienie zależy od jej zachowania; osoby
te są odpowiedzialne za swe wybory, kierują swoim życiem, są fizycznie i psychicznie
zdrowe oraz sprawne;
* zewnętrzne - przekonanie jednostki, że wzmocnienie zależy od środowiska; takie
osoby są bezsilnie (,,to nie zależy ode mnie").

27. Psychologia postaci (Max Wertheimer, Kurt Koffka, Wolfgang Kohler).

CAŁOŚĆ TO WIĘCEJ NIŻ SUMA ELEMENTÓW

Psychologia postaci (gestalt) to kierunek w psychologii, który proponuje koncepcję

opowiadającą się za tym, aby życie psychiczne traktować jako twór złożony z pewnych
wyłaniających się całości.

Max Wertheimer – twórca praw organizacji spostrzeżeń

● bliskość – elementy, które są blisko wydają się stanowić całość

● ciągłość – łączenie elementów, by tworzyły ciąg, strumień

● podobieństwo – elementy podobne są spostrzegane razem jako tworzące grupę

● domknięcie – domykanie niedomkniętych figur, wypełnianie luk

● pregnacja – spostrzeganie figury, jako najlepszej z możliwych (proste,

symetryczne, znane)

● figur-tło – figura bardziej wyrazista w stosunku do tła

● Kurt Koffka – niemiecki psycholog, spopularyzował teorie Gestalt poza

granicami Niemiec Stany Zjednoczone, napisał książkę na temat rozwojowej
psychologii dziecka

● Wolfgang Köhler – rzecznik ruchu gestalt, zajmował się badaniem inteligencji

małp człekokształtnych, odkrył zjawisko wglądu-olśnienia, niemiecki psycholog,
jeden z twórców psychologii postaci

28. Kurt Lewin i teoria pola.

Kurt Lewin – niemiecko-amerykański psycholog, jest uznawany za pioniera psychologii
społecznej, pracy i stosowanej. Autor teorii pola – to system, który wykorzystuje
pojęcie pól i sił do wyjaśnienia zachowania jednostki, „przestrzeń życiowa ”
obejmuje wszystkie nasze przeszłe, teraźniejsze i przyszłe zdarzenia, które mogą
na nas oddziaływać. Każde zdarzenie może determinować nasze zachowanie.
Lewin scharakteryzował także trzy modele sprawowania władzy: 1) autorytarny,
2)demokratyczny, 3) leseferyczny

29. Psychoanaliza jako metoda leczenia.

Sigmund Freud – twórca psychoanalizy, wprowadził do psychologii pojęcie
nieświadomości. Podstawowe zagadnienia w psychoanalizie wg Freuda: nieświadome
procesy psychiczne, konflikty, znaczenie marzeń sennych, ukryta symbolika pewnych
zachowań, znaczenie pobudzenia seksualnego
Odkrycie przez Freuda zjawiska oporu u pacjentów doprowadziły go do sformułowania
podstawowej zasady wyparcia – nieprzepuszczanie do świadomości
niezaakceptowanych myśli, wspomnień, pragnień, które w rezultacie zaczynają działać
w nieświadomości. Terapeuta musi pomóc pacjentom w ponownym wprowadzeniu
wypartych treści do świadomości, aby można było stawić im czoła i zająć się nimi.
Freud dostrzegł, że skuteczne leczenie pacjentów cierpiących na nerwicę zależy od
ukształtowania zażyłej, osobistej relacji między pacjentem a terapeutą. Kolejną ważną
metodą leczenia jest analiza marzeń sennych. Freud uważał, że marzenia senne
stanowią zamaskowane zaspokojenie wypartych pragnień. Treść marzenia sennego ma
dwa poziomy – treść jawna opowiedziana przez pacjenta historia, treść utajona ukryte
lub symboliczne znaczenie marzenia sennego
TEORIA OSOBOWOŚCI
Popęd – wg Freuda psychiczne reprezentacje bodźców wewnętrznych, które motywują
osobowość i zachowanie (np. głód)
popędy życia – głód, pragnienie, popęd seksualny libido
popędy śmierci – masochizm, samobójstwo, nienawiść, agresjiid –źródło
energii psychicznej i aspekt osobowości połączony z popędami, najbardziej
pierwotna i najmniej dostępna część osobowości „kocioł, w którym kipią bodźce
popędowe” wszystko nieświadome
● ego – racjonalny aspekt osobowości, odpowiedzialny za kontrole popędów,
kieruje id

● superego - moralny aspekt osobowości, co wolno, a czego nie

30. Psychoanaliza jako teoria osobowości.

31. Neufreuści i psychologia ego.
Neofreudyści rozszerzyli koncepcje ego. Psychologia ego zakładała, że ego jest
bardziej niezależne od id, posiada własną energię. Neofreudyści sugerowali także,
że w ego istnieje sfera wolna od konfliktów; ego może funkcjonować niezależnie od
id. Położono mniejszy nacisk na siły biologiczne, jako czynniki oddziałujące na
 osobowość, większy wpływ przypisano czynnikom społecznym i psychologicznym.
Społeczne interakcje z okresu dzieciństwa nabrały większej wagi niż realne lub
wyobrażone interakcje seksualne.

Anna Freud – najmłodsza córka Sigmunda Freuda, rozwijała psychologię ego,

opracowała podejście do terapii psychoanalitycznej dzieci. Obserwowała dzieci w
warunkach domowych i wykorzystała materiały uzyskane podczas zabawy założyła
klinikę z ośrodkiem leczenia i instytutem szkolenia dla psychoanalityków. Anna
Freud zrewidowała ortodoksyjną teorię psychoanalityczną, rozszerzając rolę ego
funkcjonującego niezależnie od id, objaśniła działanie mechanizmów obronnych.

32. Carl Jung i psychologia analityczna.

Carl Jung sformułował teorię osobowości zwaną psychologią analityczną, która
przeciwstawiała się dziełu Freuda. Teoria Junga w pierwszej kolejności zmierzała do
ograniczenia seksualnych aspektów w założeniach Freuda. Dodał również nowy
wymiar nieświadomości – nieświadomość zbiorową – oddziedziczone
doświadczenia ludzkiego gatunku i jego zwierzęcych przodków; to najgłębszy
poziom psychiki

33. Alfred Adler i psychologia indywidualna.

Alfred Adler – twórca psychologii indywidualnej, kolega i współpracownik Freuda,

ale odrzucił jego koncepcję dominanty seksualnej i wystąpił z ruchu
psychoanalitycznego, tworząc własną teorię osobowości koniec przyjaźni z
Freudem. Otworzył wiele poradni wychowawczo-klinicznych dla dzieci.

Według Adlera zachowanie człowieka determinują w dużej mierze czynniki

społeczne, nie zaś popędy biologiczne. Sformułował koncepcję poczucia wspólnoty,
czyli wrodzonej predyspozycji do współpracy z innymi w procesie osiągania celów
osobistych i społecznych. Adler skupiał się raczej na świadomych determinantach
zachowania; własne plany na przyszłość wywierają wpływ na aktualne zachowanie,
a nie przeszłe doświadczenia, jak uważał Freud. Adler kładł nacisk na jedność i
spójność osobowości wierzył w równość płci i popierał ówczesne ruchy na rzecz
emancypacji kobiet.

34. Karen Horney i lęk podstawowy.

Lęk podstawowy - sformułowana przez Horney koncepcja obejmująca samotności

i bezradności jak uczuć leżących u podłoża nerwic. Lęk podstawowy jest skutkiem
 działań rodziców, takich jak dominacja, brak opieki i miłości oraz niekonsekwentne
zachowanie. Źródłem lęku podstawowego może być wszystko to, co zaburza
bezpieczną relacje między dzieckiem a rodzicami. Stan ten wynika z działania
czynników społecznych i interakcji w środowisku dziecka.

35. Psychologia humanistyczna: Abraham Maslow i Carl Rogers.

Samorealizacja – pełny rozwój zdolności jednostki i urzeczywistnienie jej

potencjału. Aby stać się osobą samorealizującą się, należy najpierw zaspokoić
potrzeby, które stoją niżej we wrodzonej hierarchii potrzeb.

Wspólne cechy osób samorealizujących się:

● obiektywne spostrzeganie rzeczywistości

● całkowita akceptacja własnej natury

● zaangażowanie i poświęcenie się jakiejś pracy

● prostota i naturalność zachowania

● potrzeba autonomii, prywatności i niezależności

● intensywne doświadczenia mistyczne lub szczytowe

● empatia i umiłowanie ludzkości

● opór przed konformizmem

● demokratyczna struktura charakte

B. F. Skinner był głównym przedstawicielem amerykańskiej psychologii

behawiorystycznej, wynalazł zautomatyzowane łóżeczko do opieki nad niemowlęciem,
rozwijał teorię warunkowania instrumentalnego, opracował program behawiorystycznej
kontroli społeczeństwa.
27. Wkład Alberta Bandury i Juliana Rottera w rozwój socjobehawioryzm

Bandura i Rotter kwestionowali całkowite odrzucenie przez Skinnera procesów

psychicznych czy poznawczych i proponowali zamiast tego ujęcie zwane społecznym
uczeniem się lub socjobehawioryzmem, które stanowi odbicie szerszego ruchu
poznawczego w psychologii. Albert Bandura dowodził, że w procesie uczenia równie
dobrze jak wzmocnienie działa wzmocnienie zastępcze, czyli obserwowanie
zachowań innych ludzi i ich następstw. Zdaniem Bandury, ludzie są znacznie bardziej
skłonni wzorować się na osobach tej samej płci i w tym samym wieku. Prace Bandury
wykorzystano do tworzenia programów telewizyjnych i radiowych, które miały dawać
przykłady dobrego zachowania (np. zmniejszenie liczby niechcianych ciąż,
powstrzymanie rozprzestrzeniania się AIDS, propagowanie umiejętności czytania i
pisania) -> programy przynosiły oczekiwane skutki. Bandura badał również poczucie
skuteczności (poczucie szacunku do siebie, poczucie własnej wartości, wydajności i
kompetencji). Osoby o wysokim poczuciu skuteczności są lepszymi pracownikami,
lepiej radzą sobie z problemami, są wytrwałe, szukają wyzwań. Osoby o niskim
poczuciu skuteczności nie mają wiary w swoje możliwości, poddają się po nieudanej
próbie poradzenia sobie z problemem, mają poczucie braku kontroli nad własnym
życiem.

Julian Rotter jest twórcą teorii społecznego uczenia się oraz wewnętrznego i
zewnętrznego umiejscowienia kontroli. Osoby z wewnętrznym poczuciem kontroli swoje
sukcesy przypisują swojej wiedzy, pracy, to od nich wszystko zależy. Natomiast osoby z
zewnętrznym poczuciem kontroli uważają swoje powodzenia za przypadek, szczęście,
los.

``