Khi ghi chẩn đoán cần ghi: bệnh lý, vị trí
VD: nang nhầy do thoát dịch vùng môi dưới
1. OSCC grad 1
Đại thể:
- Những tế bào bướu thâm nhập vào mô liên kết bên dưới (Grad
1 & 2: xâm lấn kiểu đám lớn tế bào).
- Tế bào dị dạng, nhân tăng sắc đậm màu.
- Tăng phân bào, phân bào bất thường +/-
- Có sự thâm nhập của tế bào lympho.
Vi thể (phân biệt Grad 1 và Grad 2&3).
- Có các cầu sừng ngoại bào.
- Không có nhiều TB bất thường.
- Ít phân bào hơn grad 2&3.
2. Nang dạng bì
- Thường gặp ở đường giữa, giữa khẩu cái, giữa sàn miệng
- BM gai lát tầng sừng hoá
- Chứa nhiều keratin bị phân huỷ
- Nang dạng bì: thành nang có phần phụ của da (tuyến bã, nang
lông)
3. Nang niêm dịch (nang nhầy) là 1 thuật ngữ lâm sàng bao
gồm tình trạng thoát dịch (nang nhầy do thoát dịch) và nang
nghẽn
Bể chứa dịch nhầy được bao phủ bởi mô hạt, không lót biểu mô
Tế bào viêm, đặc biệt là đại thực bào - chứa mucin với không
bào đáp ứng với tình trạng phóng thích chất nhầy. Bọt bào trong
thành nang giả.
Ổ viêm tuyến nước bọt mãn tính
Nang lót biểu mô: tế bào hình khối đến tế bào hình trụ +- tế bào
sừng, tế bào nhầy. Bị hẹp. Giãn ống tuyến phụ.
4. Nang sừng do răng: nằm trong xương hàm
Đại thể: dạng nang, vỏ bao mỏng, gấp nếp, dễ bong tróc
TB: lớp sừng ở bên trên, bên dưới là lớp biểu mô. Bao lát biểu
mô gai lát tầng cận sừng, dày từ 6-8 hàng TB, đồng đều. Lớp TB
đáy hình trụ hay hình vuông, nhân tăng sắc xếp thành hàng rào.
Biểu mô đều đặn, không có nhú biểu mô.
5. Bướu mỡ
1. Đại thể
· Giới hạn rõ
· Có vỏ bao hoặc không có vỏ bao
2. Tế bào
· Tế bào mỡ bình thường, xếp thành những thùy
· Tế bào to, bào tương sáng, ngăn cách bởi vách ngăn sợi
3. Chẩn đoán
· Bướu mỡ
6. Lao hạch
1. Cấu trúc đại thể: cấu trúc hạch có nhiều vùng hoại tử bã đậu
bên trong, +/- cấu trúc bình thường của hạch lympho (trung tâm
mầm)
2. Cấu trúc vi thể: Thấy 4 cấu trúc sau
· Vùng hoại tử bã đậu
· Tế bào dạng biểu mô (đại thực bào)
· Tế bào khổng lổ đa nhân Langhans
· Tế bào Lymphô
3. Chẩn đoán
· Lao hạch
7. Bướu nguyên bào men dạng túi tuyến
Đại thể: ko có vỏ bao, tế bào bướu xếp thành từng đám. Mô đệm
sợi xen giữa các đám tế bào bướu.
Vi thể: đám tế bào bướu phía ngoài dạng nguyên bào men xếp
thành hàng rào, nhân tăng sắc đậm màu, nhân phân cực ngược,
bào tương có không bào; TB bướu ở trung tâm sắp xếp thưa thớt
giả mạng lưới hình sao của cơ quan tạo men, có thể thấy thoái
hoá vi nang.
Vùng trung tâm của đám tế bào bướu có thể biệt hoá thành tế
gai, tb hạt, tb đáy
8. U răng
Đại thể:
Chứa nhiều cấu trúc lôn xộn giống răng, không giống hình thái
1 răng bình thường nằm trong 1 khối calci cứng chắc vô định
hình, kích thước khoảng từ vài mm đến 6 cm
Vi thể:
- khối không đều hỗn hợp mô cứng và mềm của răng (hỗn hợp
men ngà răng, cement, tủy răng, biểu mô tạo men và trung bì
nguyên thủy của nhú răng )
Chẩn đoán: complex odontoma (u răng phức hợp)
9. U hạt sinh mủ:
_ Là khối có cuống và nhiều thuỳ.
_ Có sự tăng sinh mạch máu với các TB nội mô tròn, sung huyết
_ Hiện diện TB viêm
_ Mô liên kết sợi lỏng lẻo
_ Biểu mô thường bị loét (biểu mô mất liên tục)
10. Bướu tuyến đa dạng (pleomorphic adenoma)
Là bướu thường gặp nhất, hay gặp ở tuyến mang tai và ở thùy
nông
Lâm sàng: bướu rắn, di động, không đau, trơn láng hoặc có thùy,
phát triển chậm, thường không kèm triệu chứng toàn thân, không
gây liệt mặt, ít khi loét bề mặt.
Giải phẫu bệnh:
Đai thể: bướu rắn, dai, màu trắng, thường có giới hạn rõ, vỏ bao
lồi lõm nhiều thùy, nhưng không phải vỏ bao thật sự.
Vi thể: Tb tạo ra bướu là tb cơ biểu mô. Nhiều loại tb, tb thoi ,
tb sáng, tb đáy, tb trụ vuông
Thành phần biểu mô: các tb đa dạng, nhỏ, đậm hay nhạt màu
sắp xếp thành từng đám, từng dãy hay từng thùy có chứa lòng
ống bên trong
Thành phần trung mô: đa dạng, tb sợi, mô nhầy, mô dạng sụn,
mô xương.
Có hình ảnh ống dẫn: tb ống dẫn là tb trụ vuông xếp đều đặn
xung quanh thành ống
Phân biệt với OSCC: có thể thấy nhiều cầu sừng, và có bất
thường tb về nhân bào tương, phân bào
Bướu tuyến đa dạng: Thấy hình ảnh cấu trúc mô tuyến nước bọt
nhiều hơn
11. Bướu nhú gai
C.trúc đại thể: khối mô chồi có cuống, bề mặt có nhiều nhú.
C.trúc vi thể: phủ bởi biểu mô gai lát tầng biệt hoá cao và dày
sừng, chứa trục mô liên kết sợi_ mạch máu, liên tục với mô đệm
của cuống

12. Nang dạng thượng bì (epidermoid cyst)
Cấu trúc đại thể: nang nằm ở đường giữa vùng sàn miệng hoặc
dưới cằm.
Cấu trúc tế bào: thành bao nang mỏng, lót bởi biểu mô gai lát
tầng sừng hoá, lòng nang chứa vẩy sừng, không chứa thành phần
phụ của da (tuyến bã, nang lông...)
13. Nang thân răng
- Cấu trúc đại thể: dạng nang, vỏ bao nang dính vào cổ của 1
răng ngầm
- Cấu trúc TB: lát bởi lớp biểu mô gai mỏng (2-4 hàng TB)
không sừng hóa, không nhú biểu mô, có tế bào tiết nhầy. Vỏ bao
mô liên kết sợi thưa rất ít tế bào viêm.
14. Nang quanh chóp
Cấu trúc dạng nang.
- Được lót 1 phần hay toàn bộ bởi biểu mô không sừng hóa có độ
dày thay đổi
- Vỏ bao nang lát bởi biểu mô gai lát tầng: thường không đều và
tăng sinh các nhú biểu mô uốn lượn. tế bào bề mặt có thể chuyển
sản tế bào trụ tiết nhầy.
- Thành nang gồm mô liên kết sợi, thấm nhập dày đặc nhiều loại
tế bào viêm: lympho bào, tương bào, neutrophils, mô bào.
Thường có những khe cholesterol và đại thực bào nhiều nhân
nằm dọc theo khe. Có thể thấy những hạt heamosiderin màu nâu.
- Tế bào
15. Bướu nguyên bào men dạng đám rối
- Không có vỏ bao
- Đại thể: Đám TB bướu đan nhau thành những dây, dãy.
- Vi thể: TB bướu ngoại vidạng nguyên bào men (nhân phân cực
ngược, nhân nằm xa màng đáy), - TB bướu ở trung tâm sắp xếp
thưa thớt giả mạng lưới hình sao của cơ quan tạo men.
- Mô đệm thường dạng niêm bao quanh bởi các TB biểu mô, có
thể thoái hóa nang trong mô đệm (hóa nang trong mô liên kết)
16. Lichen planus
Đại thể
- Tổn thương là những dải hoặc mạng lưới tương tự cành cây
màu trắng hoặc xám
- Có thể có chợt loét hoặc mụn nước
Vi thể:
- Hình ảnh nhú biểu mô bị ép dẹp bởi các TB viêm, có dạng răng
cưa
- Thâm nhập dày đặc Lympho bào và tổ chức bào xung quanh
huyết quản nông xuống tận đến lớp giữa thượng bì và trung bì
- Có dày sừng ở lớp thượng bì, dày lớp hạt, tăng gai, không đều
- Các TB ở giữa lớp thượng bì trở nên lớn và dẹt hơn
- Có sự thoái hóa lỏng ở lớp đáy và hoại tử các tế bào sừng tạo
thành các thể colloid (thể/dạng keo)
17. Polyp sợi
Cấu trúc đại thẻ
- Nhô lên ở niêm mạc môi má, lưỡi, thường có cuống
- Dạng : polyp ( hoặc loét )
- không có vỏ bao
- sợi collagen dày đặc ở mô liên kết
- Tế bào viêm mãn tính ít
( Nếu có biểu mô dày lên : Polyp sợi biểu mô)
18. Bướu Warthin
- dạng nang
- Biểu mô tuyến gồm 2 hàng tế bào biểu mô xếp song song, dị
sản gai, TB tiết nhầy, TB tuyến bã, hoại tử
- Mô liên kết: nhiềm lympho bào, tập trung mầm dạng đặc hoặc
nang, xung quanh bao dày đặc nhiều TB lymphocyte.

19. Viêm tuyến nước bọt do sỏi

- Đại thể: ống tuyến giãn rộng, nhu mô tuyến nước bọt
- TB:
+ Hình ảnh sỏi, dạng đồng tâm, nhiều lớp vân, bắt màu hồng
+ Nằm trong lòng ống dẫn, có biểu mô ống dẫn
+ Tập trung nhiều TB viêm
+ TB mô tuyến bị teo, có thể bị thay thế bởi mô sợi