(RADIATION PATTERN)

veya

• Işıma özellikleri,
➢ Güç akı yoğunluğu (power flux density)
➢ Işıma şiddeti (radiation intensity)
➢ Alan şiddeti (field strength)
➢ Yönlülük (directivity)
➢ Faz (phase)
➢ Kutuplanma (polarization) içerir.
En çok ilgi duyulan ışıma özelliği, sabit yarıçaplı
bir yol veya yüzey boyunca gözlemcinin
konumunun bir fonksiyonu olarak ışıyan
enerjinin (radiated energy) 2 veya 3 boyutlu
uzamsal dağılımıdır. Uygun koordinat sistemi
Şekil 2.1’de gösterilmiştir.
Hatırlatma:

Spherical Coordinates/Küresel Koordinat Sistemi

Küreselden
kartezyene
dönüşüm

Kartezyenden
Küresele dönüşüm
A vector in spherical coordinates/ Küresel koordinatlarında bir vektör:

Dikdörtgen (kartezyen) koordinat sisteminden küresel koordinat sisteme dönüşüm:

Küresel koordinat sisteminde vektörlerin nokta ve vektörel çarpımları aşağıdaki gibidir.

The expressions for the differential length, differential area and differential volume are
respectively,
Diferansiyel uzunluk, diferansiyel alan ve diferansiyel hacim için ifadeler sırasıyla,
• Sabit bir yarıçapta alınan elektrik (manyetik) alanın çizimi genlik alan örüntüsü ( field pattern)
olarak adlandırılır. Öte yandan, güç yoğunluğunun sabit bir yarıçap boyunca uzamsal
değişiminin grafiği ise genlik güç örüntüsü (power pattern) olarak adlandırılır.

• Genellikle alan ve güç örüntüleri, maksimum değerlerine göre normalize edilir ve normalize
alan ve güç örüntüleri elde edilir. Normalize işlemi, alan ve güç diyagramlarının maksimum
değerine göre yapılır.

• Güç örüntüsü genellikle logaritmik ölçekte veya desibel (dB) cinsinden çizilir. Bu ölçek
genellikle arzu edilir çünkü logaritmik ölçek, örüntünün çok düşük değerlere sahip olan
kısımlarını daha fazla ayrıntıyla vurgulayabilir. Bir anten için,
(Radiation Pattern Lobes)
(Principal Patterns)
Tam katı açısı (Exact solid angle)
Örnek#1:
(RADIATION POWER DENSITY)
Böylece,
 (RADIATION INTENSITY)

Toplam ışıma gücü:

Örnek#2:
Bir antenin ışıma güç yoğunluğunun radial bileşeni, Ao güç yoğunluğunun
tepe değeri olmak üzere aşağıdaki gibi verilmektedir.

Buna göre, toplam ışıma gücünü

a) denklemini kullanarak bulunuz.

b) denklemini kullanarak bulunuz.

 (BEAMWIDTH)

Antenin hüzme genişliği, antenin çözünürlük yeteneklerini yani iki bitişik yayılan kaynak veya
radar hedefini ayırt etmek için de kullanırılır.
Örnek#3:
Bir antenin normalize ışıma şiddeti aşağıdaki gibi veriliyor.

Buna göre,
a) Yarı-güç hüzme genişliği (HPBW)
b) İlk-sıfır hüzme genişliği (FNBW)

değerlerini radyan ve derece olarak bulunuz.

 (DIRECTIVITY)

Bir antenin yönlülüğü, antenin verilen yöndeki ışıma şiddetinin tüm yönler
üzerinden ortalaması alınan ışıma şiddetine oranı olarak tanımlanır. Ortalama
ışıma şiddeti, antenin toplam ışıma gücü bölü 4𝜋’dir.
Eğer yön belirtilmemişse, maksimum ışıma şiddeti yönü (maksimum yönlülük) anlaşılır.
Toplam yönlülük, herhangi iki orthogonal kutuplanma için kısmi yönlülüklerin
toplamıdır. Küresel koordinat sistemi için toplam maksimum yönlülük (Do) antenin
orthogonal 𝜃 ve 𝜙 bileşenleri cinsinden aşağıdaki gibi ifade edilir.
’nın maksimum değeri:

&
Örnek#4:
 (Directional Patterns)

Bir dar ana hüzme ve ihmal edilebilir küçüklükte minor hüzmeleri olan antenler
için hüzme katı açısı yaklaşık olarak, Şekil 2.14a’da gösterildiği gibi, birbirine dik iki
düzledeki yarı-güç hüzme genişliğinin çarpımına eşittir.

Dönel simetrisi olan bir örüntüde herhangi iki dik düzlemdeki yarı-güç hüzme
genişliği Şekil 2.14b’de gösterildiği gibi aynıdır.
Kraus yaklaşımı ile, Do ifadesi şu şekilde yazılabilir:
Tai&Pereira yaklaşımı ile, Do ifadesi şu şekilde yazılabilir:

(Aritmetik ortalama)
 (Omnidirectional Patterns)

Bazı antenler (dipoller, döngüler, enine diziler gibi), Şekil 2.17 (a,b)'deki üç
boyutlu modellerde gösterildiği gibi, çok yönlü (tüm yönlü) örüntüler sergiler.
Örnek#5:

Yaklaşık değer için Kraus yaklaşımını kullanınız.

Örnek#6:

a) denklemini kullanarak,

b) McDonald yaklaşıklığını kullanarak

c) Pozar yaklaşıklığını kullanarak

bulunuz.
(ANTENNA EFFICIENCY)
(GAIN)
toplam ışıma güçü
ile toplam giriş gücü
arasındaki bağıntı:
Örnek#7:
(BEAM EFFICIENCY)
(BANDWIDTH)
KUTUPLANMA (POLARIZATION)
Işıma küresi üzerinde herbir noktada kutuplanma
genellikle bir orthogonal kutuplanma çiftine ayrılır:
eş kutuplanma (co-polarization) ve çapraz
kutuplanma (cross-polarization).

Bunu yapabilmek için ışıma küresi üzerinde herbir

noktada eş kutuplanma belirtilmelidir.

Eş kutuplanma: antenin ışıması (alması) istenen

anten kutuplanmasını temsil eder.

Çapraz kutuplanma: belirtilen kutuplanmaya

(genellikle eş kutuplanmaya) orthogonal
kutuplanmayı temsil eder.
1. Doğrusal Kutuplanma (Linear Polarization):

2. Dairesel Kutuplanma (Circular Polarization):

3. Eliptik Kutuplanma (Elliptical Polarization):
Elipsin y-eksenine göre eğikliği

eğiklik açısı (tilt angle) ile verilir.

(Polarization Loss Factor and Efficiency)
polarization efficiency (polarization mismatch or loss factor)
polarizasyon verimliliği (polarizasyon uyuşmazlığı veya
kayıp faktörü/çarpanı):
Anten tarafından gelişigüzel kutuplanması olan bir düzlem
dalgadan alınan gücün aynı anten tarafından aynı ilerleme
yönünde ve aynı güç akı yoğunluğuna sahip olan ve
kutuplanması alınan gücü maksimum yapmak üzere
ayarlanan bir düzlem dalgadan alınan güce oranıdır.
PLF'ye benzer ve şu şekilde ifade edilir:
Örnek#8:
Doğrusal olarak polarize edilmiş bir elektromanyetik dalganın elektrik alanı,

olarak veriliyor. Bu dalga elektrik alan polarizasyonu aşağıdaki şekilde ifade edilen doğrusal polarize
bir anten üzerine geliyor.

Buna göre, kutuplanma kayıp çarpanını (PLF) bulunuz.

Örnek#9:
Küresel bir koordinat sisteminin orijininden biraz uzağa yerleştirilmiş bir anten
tarafından yayılan sağ-el (saat yönünde) dairesel polarize bir dalga, (θ, φ) açılarında
içe doğru radyal yönde (radial direction) hareket ederek orijine yerleştirilmiş sağ el
dairesel polarize bir alıcı anten üzerine geliyor. Alıcı antenin polarizasyonu, IEEE
tanımı ile istendiği gibi, iletim (verici) modunda tanımlanmıştır. Gelen dalganın
polarizasyonunun şu şekilde temsil edildiğini varsayarsak:

kutuplanma kayıp çarpanı (PLF) ne olur?

(INPUT IMPEDANCE)
(ANTENNA RADIATION EFFICIENCY)
;
Örnek#10:

Bakır telden (𝜎 = 5.7 × 107 𝑆/𝑚) rezonanslı yarım dalga boylu bir dipol yapılmıştır.
Telinin yarıçapı 3 × 10−4 𝜆 ve λ/2 dipolün ışıma direnci 73 ohm ise, dipol antenin f=100
MHz'de iletim-dielektrik (ışıma) verimini belirleyiniz.

1
Not: Sinüzoidal akım dağılımlı bir λ/2 dipol için 𝑅𝐿 = 𝑅 geçerlidir.
2 ℎ𝑓
(ANTENNA VECTOR EFFECTIVE LENGTH AND EQUIVALENT AREAS)
 (Antenna Equivalent Areas)

Gelen dalga antene kutuplanma uyumlu iken, bir alıcı antenin terminallerindeki
kullanılabilir gücün, antene o yönden gelen dalganın güç akı yoğunluğuna oranı
olarak tanımlanır ve eğer yön belirtilmemiş ise maksimum ışıma şidddetinin
yönü ima edilir.
(MAXIMUM DIRECTIVITY AND MAXIMUM EFFECTIVE AREA)
Genel olarak, herhangi bir antenin maksimum etkili açıklığı (Aem), maksimum
yönlülüğü (D0) ile şu şekilde ilişkilidir:
(FRIIS TRANSMISSION EQUATION)
Verici ve antenin kendi hatlarına veya yüklerine uyumlu olduğu ve alıcı antenin
kutuplanmasının gelen dalganınkine uyumlu olduğu varsayılırsa:
Örnek#11:
İki kayıpsız X-bandı (8.2–12.4 GHz) boynuz (horn) anten arasındaki uzaklık 100λ’dır. Verici
ve alıcı antenlerin terminallerindeki yansıma katsayıları sırasıyla 0.1 ve 0.2'dir. Verici ve
alıcı antenlerin maksimum yönlülüğü (yönsüze kıyasla), sırasıyla 16 dB ve 20 dB'dir. Verici
antene bağlanan kayıpsız iletim hattındaki giriş gücünün 2W olduğunu ve antenlerin
maksimum güç aktarımı için hizalandığını ve polarizasyon uyumlu olduğunu varsayarak,
alıcının yüküne iletilen gücü bulunuz.
Bir hedefin radar kesit alanı
(RCS), izotropik olarak
saçıldığında, alıcıda gerçek
hedef tarafından saçılana eşit
bir yoğunluk oluşturan güç
miktarını yakalayan alandır.
 captured power:

scattered power density:

power delivered to the

receiver load:
Bir hedef için,

verici ve alıcı aynı konumda olduğunda monostatik veya geri saçılan RCS,

verici ve alıcı aynı konumda olmadığında bir bistatik RCS vardır.

Bir hedefin RCS'si, öncelikle iki temel yöntem kullanılarak kontrol edilebilir:
şekillendirme ve malzemelerin kullanımı.

• Şekillendirme, saçılan enerjiyi istenenden farklı yönlere yönlendirmeye çalışmak

için kullanılır.

• Malzemeler, gelen enerjiyi hedef içinde hapsetmek ve enerjinin bir kısmını ısı
olarak dağıtmak veya istenenden farklı yönlere yönlendirmek için kullanılır.

Bir radar hedefinin performansını optimize etmek için genellikle her iki yöntem,
şekillendirme ve malzemeler birlikte kullanılır.

Düşük RCS'ye ulaşmak için uyulması gereken

"altın kurallardan" biri "köşeleri yuvarlamak,
düz ve içbükey yüzeylerden kaçınmak ve
yansıtıcı noktalarda malzeme kullanmaktır."
 (ANTENNA TEMPERATURE)

Burada
Mikrodalga frekanslarda daha iyi doğal enerji yayıcılardan bazıları:
(a) yaklaşık 300 K eşdeğer sıcaklığa sahip toprak ve (b) zirveye (başucu noktasına) doğru
bakıldığında yaklaşık 5 K ve ufka bakarken yaklaşık 100-150 K eşdeğer sıcaklığa sahip
olan gökyüzüdür.

Farklı kaynaklarca salınan parlaklık sıcaklığı antenler tarafından kesilir ve terminallerinde

anten sıcaklığı olarak görülür. Bir antenin teminallerinde görünen sıcaklık, antenin kazanç
örüntüsü ile ağırlıklandırıldıktan sonra denklem halinde şu şekilde ifade edilir:
Anten ve iletim hattı belirli fiziksel sıcaklıklarda tutulursa ve anten ile alıcı arasındaki iletim hattı kayıplıysa,
alıcı tarafından görülen TA anten sıcaklığı, diğer katkıları ve hat kayıplarını içerecek şekilde değiştirilmelidir.

Antenin kendisi belirli bir fiziksel sıcaklıkta (Tp) tutulursa ve anteni alıcıya bağlamak için l uzunluğunda ve
uzunluğu boyunca sabit T0 fiziksel sıcaklığında ve α (Np/birim uzunluk) düzgün zayıflaması olan bir iletim
hattı kullanılırsa, alıcı terminallerindeki etkin anten sıcaklığı şu şekilde verilir:

burada
Örnek#12:
Bir hedefin antenin giriş terminallerindeki etkin anten sıcaklığı 150 K'dir. Antenin
300 K'lik bir termal sıcaklıkta tutulduğunu ve antenin ısıl veriminin %99
olduğunu kabul ediniz. Anten alıcıya 300 K sıcaklığında ve 10 m uzunluğunda
(dalga kılavuzu kaybı=0.13 dB/m) bir X- bant (8.2–12.4 GHz) dikdörtgen dalga
kılavuzu aracılığıyla bağlanıyor. Alıcı terminallerindeki etkin anten sıcaklığını
bulunuz.
Örnek#13:

Bir hayali yönsüz (izotropik) anten, boş uzayda ışıyor. Antenden 100
m uzaklıktaki toplam elektrik alan (𝐸𝜃 ) 5 V/m olarak ölçülüyor.
Aşağıda istenenleri bulunuz:
a)Güç yoğunluğu (𝑊𝑟𝑎𝑑 )
b)Yayılan güç (𝑃𝑟𝑎𝑑 )
Örnek#14:
%90 verimli bir antenin maksimum ışıma şiddeti 200 mW/birim katı
açıdır. Yönlülüğü ve kazancı aşağıdaki durumlar için (boyutsuz ve dB
olarak) bulunuz.
a)Giriş gücü=125.66 mW
b)Yayılan güç= 125.66 mW
Örnek#15:
Kayıpsız bir antenden yayılan güç 10 watt’dır. Antenin yönlü özellikleri, aşağıdaki
ışıma şiddeti ile temsil edilmektedir.

𝑈 = 𝐵0 𝑐𝑜𝑠 2 θ Watt/birim katı açı (0 ≤ 𝜃 ≤ 𝜋/2, 0 ≤ 𝜙 ≤ 2𝜋)

Buna göre, aşağıdakileri bulunuz:

a) 1000 m mesafede (uzak alan kabul ediniz) maksimum güç yoğunluğu

(watt/metrekare cinsinden). Bunun meydana geldiği açıyı belirtin.
b) Tam ve yaklaşık ışın(hüzme) katı açısı (Ω𝐴 ).
c) Antenin yönlülüğü, tam ve yaklaşık (boyutsuz ve dB).
d) Antenin kazancını, tam ve yaklaşık olarak, (boyutsuz ve dB).
 Örnek#16:

eşitliğine benzer bir forma sahip düzgün bir düzlem dalgası, pozitif z-doğrultusunda
hareket etmektedir.
𝐸𝑥 = 𝐸𝑦 , ΔΦ = Φ𝑦 − Φ𝑥 = 𝜋/4 bağıntısı için polarizasyonu (doğrusal, dairesel veya
eliptik), dönüş yönünü (CW veya CCW), eksenel oranı (AR) ve eğim açısını τ (derece
olarak) bulunuz.
Örnek#17:
1 m uzunluğunda bir dipol anten, 50 ohm kaynak direnci ve 100 V gerilime sahip 150
MHz'lik bir kaynak tarafından sürülüyor. Antenlerin ohmik direnci 𝑅L =0.625 ohm
olarak verilmiştir. Aşağıda istenenleri bulunuz:
a) Antene giren akım (𝐼ant )
b) Anten tarafından tüketilen güç (harcanan güç)
c) Anten tarafından yayılan güç (ışınan güç)
d) Antenin ışıma verimi
Örnek#18:
Genellikle çanak anten olarak adlandırılan küçük dairesel parabolik bir reflektör,
doğrudan yayın için bir TV anteni olarak kullanılmaktadır. Antenin çapının 1 metre,
çalışma frekansının 3 GHz ve açıklık veriminin %68 olduğunu varsayarak
aşağıdakileri bulunuz:

a) Reflektörün fiziksel alanı (m2 cinsinden)

b) Antenin maksimum etkin alanı (m2 olarak).
c) Maksimum yönlülük (boyutsuz ve dB olarak).
d) Anten üzerine gelen dalganın güç yoğunluğu 10 µwatt/m2 ise TV’ye
aktarılabilecek maksimum güç (watt cinsinden).
(Gelen dalga ile alıcı (TV) arasında kayıp olmadığını varsayınız.)
Örnek#19:
Açıklık boyutları 5.5 cm ve 7.4 cm olan ve kazançları 10 GHz'de 16.3 dB (yönsüze
göre) olan iki X-bandı (8.2–12.4 GHz) dikdörtgen horn (boynuz), verici ve alıcı
antenler olarak kullanılmaktadır. Giriş gücünün 200 mW olduğunu, her birinin
VSWR'sinin 1.1 olduğunu, iletim-dielektrik veriminin %100 olduğunu ve
antenlerin polarizasyon uyumlu olduğunu varsayarak, boynuzlar havada 5m ile
ayrıldığında alınan maksimum gücü bulunuz.
Örnek#20:
Bir Tomahawk seyir füzesinin radar kesitini belirlemek için yapılan bir
deneyde, hedefe doğru 300 MHz’te 1000 W’lık bir sinyal gönderilmiş ve alınan
güç 0.1425 mW olarak ölçülmüştür. Kazancı 75 (boyutsuz) olan aynı anten
hem iletim hem de alım için kullanılmıştır. Her iki sinyalin polarizasyonları
aynı (PLF=1) ve anten ile füze arasındaki mesafe 500 m’dir. Seyir füzesinin
radar kesit alanı nedir?