7/4/2024

TRƯỜNG NÔNG NGHIỆP

KHOA CHĂN NUÔI

CƠ THỂ HỌC GIA SÚC

Phaàn: Heä tieát nieäu - sinh duïc

PGs.Ts. Hồ Thanh Thaâm

Thaùng 7/2024

Cơ quan bài tiết nước tiểu

Gồm 2 quả thận (bầu dục), bóng đái và ống

thoát tiểu
 Thận trâu, bò
✓ Hình dáng: hình bầu dục, màu nâu đỏ, được
chia làm nhiều thuỳ bởi các rãnh là mô mỡ.
Thận trái có hình dạng cong hơn và trọng lượng
nặng hơn thận phải.
✓ Thận được bao bọc bởi màng bao thận.

Thận ~ bầu dục ~ trái cật

1
 7/4/2024

Hình thái thận của các loài vật nuôi

(The kidney morphology of various animal species)

http://137.222.110.150/Calnet/Abdo%20and%20Pelvis%20Atlas/page6.htm

2
 7/4/2024

Thận cừu
Miền vỏ

Ống dẫn tiểu

(niệu quản)

Bể thận

Tháp thận

3
 7/4/2024

CƠ QUAN SINH DỤC ĐỰC CỦA GIA SÚC

Gồm có:
1. Tinh hoàn (dịch hoàn);
2. Mào tinh (dịch hoàn phụ);
3. Ống dẫn tinh;
4. Các tuyến sinh dục phụ;
5. Dương vật.

4
 7/4/2024

TINH HOÀN

• Là tuyến sinh dục chính của con đực, có

hình bầu dục.
• Ở trâu, bò: 2 tinh hoàn được treo 2 bên của
nằm thấp hơn chó, dưới lỗ hậu môn.
• Ở giai đoạn bào thai, tinh hoàn nằm trong
xoang bụng. Khi bào thai phát triển gần
hoàn chỉnh  di chuyển ra ngoài xoang
bụng, xuyên qua lỗ bẹn và nằm trong bao
tinh hoàn.
• Được treo lên nhờ thừng tinh hoàn. Thừng
tinh hoàn gồm các cơ cấu: mạch máu, thần
kinh, ống dẫn tinh và cơ treo tinh hoàn.

TINH HOÀN

Ống dẫn tinh Đầu Ống dẫn tinh

mào
tinh

Thân mào tinh

Tinh Tinh Thân mào tinh
hoàn hoàn

Đuôi
mào
tinh

5
 7/4/2024

Thừng tinh
hoàn

MÀO TINH (DỊCH HOÀN PHỤ)

✓ Là tập hợp mạng lưới các ống tinh xuất phát từ

trong tinh hoàn. Tất cả những ống này đều đổ
vào 1 ống xuất chung uốn khúc là ống mào tinh
(ống dẫn tinh trong mào tinh).

✓ Là nơi để tinh trùng hoàn chỉnh về cấu trúc và

chức năng & cũng là nơi dự trữ tinh trùng sau khi
được thành lập trong tinh hoàn và chờ dịp đi ra
ngoài.

6
 7/4/2024

Ống dẫn
tinh Đầu mào tinh

Ống sinh tinh

Ống dẫn tinh

trong mào tinh

Đuôi mào tinh

CÁC TUYẾN SINH DỤC PHỤ

1. Nang tuyến (Tinh nang)

 Là 2 tuyến nằm ở vùng cổ bóng đái, có màu
hồng nhạt.
 Tiết chất keo màu trắng hoặc vàng. Chất keo
này khi gặp chất dịch do tiền liệt tuyến tiết ra thì
ngưng đặc lại (keo phèn) làm thành cái nút bít
cửa âm đạo giữ cho tinh dịch khỏi chảy ra
ngoài.
 Dịch tinh nang có chứa nhiều dưỡng chất 
tăng hoạt lực của tinh trùng.
 Ở chó không có tuyến này.

7
 7/4/2024

CƠ QUAN SINH DỤC ĐỰC CỦA BÒ

Tuyến Cowper’s
Tiền liệt tuyến (Tuyến cầu niệu đạo)

Bóng đái

Nang tuyến

Ống dẫn tinh

Thừng tinh hoàn

Đoạn cong chữ S Tinh hoàn

Đầu dương vật

Mào tinh
Cơ kéo
dương vật
Dương vật

CƠ QUAN SINH DỤC ĐỰC CỦA HEO

Tuyến Cowper’s
Tiền liệt tuyến Nang
(Tuyến cầu niệu đạo)
tuyến
Cơ kéo
dương vật
Rễ dương vật
Ống thoát tiểu
Đuôi mào tinh
(trong chậu)
Bóng đái Thân mào tinh
Đoạn cong chữ S
Ống dẫn tinh
Thừng tinh hoàn
Tinh hoàn

Thân dương vật

Quy đầu Đầu mào tinh

Bao quy đầu

8
 7/4/2024

CÁC TUYẾN SINH DỤC PHỤ (tiếp theo…)

2. Tuyến tiền liệt (Prostate gland)

 Nằm ở phía trên cổ bóng đái, bị hai tinh nang
che phủ.
 Tiền liệt tuyến tiết ra chất lỏng, trong suốt, pH
trung tính hay hơi kiềm. Chất tiết có tác dụng:
- Pha loãng tinh dịch
- Làm tăng hoạt lực của tinh trùng
- Trung hòa môi trường acid trong âm đạo của
con cái trong quá trình hoạt động của tinh
trùng.

9
 7/4/2024

Các tuyến sinh dục phụ (tiếp theo…)

3. Tuyến Cowper’s (Tuyến cầu niệu đạo, Tuyến củ
hành)
 Ở heo, tuyến này rất lớn, gần giống hình trụ, nằm ở
hai bên và nằm ở đoạn cuối của phần niệu đạo trong
xoang chậu.
 Ở bò, tuyến này hơi nhỏ, ít được chú ý vì bị bao phủ
bởi một lớp sợi dầy chắc chắn và cơ hành hang.
 Chất tiết của nó là dịch trong, pH trung tính, có tác
dụng rửa ống thoát tiểu và bôi trơn đường niệu đạo
trước khi phóng tinh.

DƯƠNG VẬT

- Là bộ phận giao hợp của con đực, gồm có 3

đoạn:
 Rễ dương vật: là phần bám vào vòng cung
ngồi.
 Thân dương vật: là đoạn giữa, có đoạn hình
chữ S ở Bò, Heo.
 Đoạn cuối quy đầu: là đoạn tận cùng hướng
về phía trước hoặc sau.
- Bò: dài khoảng 100 cm.
- Heo: dài 40-50 cm, có đoạn cong hình chữ S;
quy đầu hình xoắn mũi khoan.

10
7/4/2024

11
 7/4/2024

Lượng tinh xuất: 3-13 ml/lần

12
 7/4/2024

Mạch máu đến dịch hoàn

Kết tràng

Ống dẫn tiểu Trực tràng

Bóng đái

Tuyến
tiền liệt

Ống dẫn
tinh Xương chậu

Tinh hoàn
Thể xốp

Bao quy đầu Dương vật

A. Xương dương vật (Os penis)

B. Ống thoát tiểu (Urethra)
D. Thể xốp (Bulbus glandis)
http://www.vetmed.wsu.edu/van308/mrepro7.htm

13
 7/4/2024

Hậu
môn
Tinh hoàn

Dương vật

14
 7/4/2024

CƠ QUAN SINH DỤC CÁI CỦA GIA SÚC

Cơ quan sinh dục cái ở gia súc gồm có:

 Buồng trứng (Noãn sào)
 Ống dẫn trứng
 Tử cung (Dạ con)
 Âm đạo
 Âm hộ
 Tuyến vú (mặc dù là tuyến của da nhưng cũng
được ghép vào cơ quan sinh dục cái vì nó liên hệ chặt
chẽ với cơ quan sinh dục cái).

Buồng trứng (noãn sào)

- Là tuyến sinh dục ở con cái, bề mặt buồng trứng hơi

lồi lõm nhất là ở gia súc đa thai.
- Buồng trứng gồm có một đôi được treo lên vùng dưới
hông, nằm ở 2 bên cửa xoang chậu.
- Ở bò không mang thai, buồng trứng nằm ở cửa vào
xoang chậu và khi có chửa nó cùng tử cung di chuyển
vào hốc bụng
 Ở bò, buồng trứng có hình bầu dục dài khoảng 3-4
cm nằm cách âm hộ khoảng 40 cm.

15
 7/4/2024

Buồng trứng (noãn sào)

- Trứng sẽ rụng khi chín và được phần loa kèn hứng lấy.
- Nơi trứng rụng sẽ biến thành hoàng thể/thể vàng (Corpus
luteum):
 Trứng được thụ tinh: thể vàng lớn lên về kích thước và
tồn tại suốt thời gian mang thai.
 Có chức năng nội tiết, tiết ra hormone progesterone
có tác dụng trong việc biến đổi lớp niêm mạc của thành tử
cung để đón nhận noãn thụ tinh.
 Trứng không được thụ tinh: sau vài tuần thể vàng sẽ
biến đi, niêm mạc thành tử cung bị bong ra và được đẩy ra
ngoài. Thể vàng biến thành Bạch thể (thể trắng).

Thể vàng ở bò

16
 7/4/2024

Buồng trứng trưởng thành ở heo

17
 7/4/2024

Ống dẫn trứng

 Nhỏ, dài, hơi cong (có khi xoắn), dài khoảng 20-30 cm (bò), 20-30
cm (heo).
 Một đầu hình loa kèn loe rộng bao lấy buồng trứng để hứng trứng
rụng, đầu kia thông với sừng tử cung.
 Ống dẫn trứng là nơi trứng gặp tinh trùng để thụ tinh và là đường
di chuyển của hợp tử xuống tử cung.
 Sự thụ tinh được thực hiện ở 1/3 đầu của ống dẫn trứng
Tử cung

Cổ tử cung

Buồng.
Tĩnh mạch trứng
Eo ống dẫn trứng
Nang
trứng
Loa kèn
(Vòi
Dây chằng tử cung
Fallop)

Độngmạch

18
 7/4/2024

Tử cung (Dạ con, Dồi trường)

✓ Là nơi thai phát triển, nằm trong xoang chậu, phía

dưới trực tràng và phía trên bóng đái.
✓Tử cung được giữ tại chỗ nhờ: sự bám của âm đạo
vào cổ tử cung và các dây chằng.
✓ Tử cung gồm các phần sau:
• 2 sừng tử cung
• Thân tử cung
• Cổ tử cung

Cấu tạo bộ máy sinh dục cái ở bò

Ống dẫn trứng

Buồng trứng
Lỗ thoát tiểu Cổ tử cung

Âm đạo

Bóng đái Thân tử cung Sừng tử cung

19
 7/4/2024

Bộ máy sinh dục cái ở chó

Sừng tử cung
Buồng
trứng

Bóng đái
Thân tử cung

Âm đạo
Ống dẫn tiểu

Âm hộ

CƠ QUAN SINH DỤC CÁI Ở HEO

Sừng tử cung
Sừng tử cung

Ống dẫn trứng Buồng trứng

Thân tử cung
Bóng đái
Cổ tử cung

Âm đạo Lỗ thoát tiểu

Âm hộ

20
 7/4/2024

Hình thái tử cung của các loài gia súc

➢ Bò: 2 sừng dài, thân ngắn tạo với 2 sừng

như chữ V.
➢ Heo: 2 sừng rất dài uốn lượn như ruột
non.
➢ Chó: Sừng và thân tử cung nối với nhau
giống chữ Y.

Tử cung bò

V
Y
Tử cung heo

Tử cung chó

21
 7/4/2024

SỪNG TỬ CUNG
- Sừng tử cung là nơi chứa thai.
- 2 sừng tử cung bẻ quặt về 2 bên và được treo vào thành bụng
bởi dây chằng rộng tử cung.
- Hai sừng tử cung được nối liền nhau bởi Dây liên sừng.
- Ở trâu bò, niêm mạc sừng tử cung có các u lồi để gắn các
núm nhau của nhau thai.
Sừng tử cung

Dây liên sừng

Nhau thai mèo

22
 7/4/2024

Nhau thai mèo

Nhau thai chó

23
 7/4/2024

Nhau thai heo

Nhau thai bò

24
 7/4/2024

THÂN TỬ CUNG
• Có hình ống, phía trước thông với đầu sừng tử cung, phía
sau thông với âm đạo qua 1 eo hẹp gọi là cổ tử cung.
• Ở bò, thân tử cung dài khoảng 3-4 cm.
• Ở heo, thân tử cung rất ngắn.

Thân tử cung

25
 7/4/2024

CỔ TỬ CUNG

- Là chỗ eo lại, ngăn cách tử cung với âm đạo

- Ở trâu, bò, có khoảng 3-5 vòng. Cổ tử cung bò dài
5-10 cm và có 3 vòng cơ ngang nên cổ tử cung đóng
rất chặt và rất khó đàn hồi nhất là ở trâu bò tơ nên
chúng dễ bị đẻ khó.
- Ở heo, cổ tử cung có những u thịt xen kẽ khép lại
với nhau.
- Bình thường lỗ cổ tử cung luôn đóng kín, nó chỉ
được hé mở khi giao phối hoặc khi sinh đẻ.

CỔ TỬ CUNG

▪ Trong thời gian mang

thai, các tuyến nhờn tiết
ra chất nhầy bít cổ tử
cung lại để bảo vệ thai.
▪ Nhiệm vụ cổ tử cung là
ngăn cản ngoại vật vào
tử cung.

26
 7/4/2024

VỊ TRÍ BỘ MÁY SINH DỤC CỦA TRÂU BÒ

TRONG KHOANG CHẬU

Dây chằng rộng

Trực tràng

Sừng tử cung

Dây chằng liên sừng

Bóng đái

Tuyến vú
(“Nầm”)
 Con đực, tuyến vú không phát triển.
Ở trâu, bò: 4 vú nằm ở vùng bẹn, giữa 2 chân
sau. Mỗi núm vú dài khoảng 6-8 cm, có 1 ống tiết
thông với một bầu sữa bên trên.
 Ngoài 4 vú chính, ở 40% bò có vú thừa không
có khả năng tiết sữa. Vú thừa có thể nằm ở phía
sau các vú chính, xen kẽ hoặc có thể đâm nhánh
từ các vú chính.

27
 7/4/2024

TUYẾN VÚ

Ở
dê, cừu: có 1 đôi vú nằm ở vùng bẹn, giữa 2
chân sau. Mỗi vú chỉ có một bể sữa bên trên.
 Ở heo: 8-18 vú xếp thành 2 hàng dưới bụng.
Núm vú heo ngắn và thường có 2 ống tiết ở mỗi cái.

Vị trí bầu vú ở một số loài động vật hữu nhũ

Loài Vị trí Số núm vú Số tuyến/núm vú

Bò Bẹn 4 1
Dê, cừu Bẹn 2 1
Mèo Ngực-bụng 8 3-7
Chó Ngực-bụng 10-12 7-20
Ngựa Bẹn 2 2
Heo Ngực-bụng 12-14 2
Thỏ Ngực-bụng 10 8-10
Chuột Ngực-bụng 12 1
Người Ngực 2 10-25
Nguồn: Øystein V. Sjaastad, Olav Sand, and Knut Hove, 2010. Physiology of Domestic Animals, 2nd
edition. Oslo: Scandinavian Veterinary Press, 804pp.

Bầu vú ở ngực (thoracic): nằm giữa 2 chân trước;

Bầu vú ở bẹn (inguinal): nằm giữa 2 chân sau;
Bầu vú ở ngực - bụng (thoraco-abdominal): bắt đầu từ giữa 2 chân trước và kéo dài về
phía sau đến vùng bẹn.

28
 7/4/2024

Tuyến vú ở chó

Tuyến vú ở heo

29
 7/4/2024

VỊ TRÍ BỘ MÁY SINH DỤC CÁI Ở BÒ

Âm đạo

Sừng tử cung
Cổ tử cung
Bóng đái
Sừng tử cung

30
 7/4/2024

Chi và
khớp bị
gập lại
Núm nhau

Chi và khớp bị gập lại

Khám thai qua trực tràng ở bò

31
7/4/2024

32
7/4/2024

33