\; Lé BIEN SS hsp) TU LOAY - TIENG VIET BEEN DAT { é $ . ~ i 4 i “~ ii \ Le A ‘, \ 4 dee cA = ; * 4 ATBAN GIAO DYC Sea ania Scanned with CamScannerCAC TU LOAI KHONG CO BAN Chiong VI DAI TU. Chiém mot 6 lugng tit rét, it nhung dai ti lai co, mot. tén s6. st dung r&t.cao. va cé vai-trd.that cin thiét trong ng6n ngit va trong giao tiép. Thuat ngd° "dai. tie” khong phan 4nh dung va déy du ban ch&t=ngit phap: cia tit loai nay. Prong ‘hé théng tit loai tiéng Viet, daitit' cé mdt vivtri' dac Bist: “Pai'td khong phai 1a thyc ti dich thuc. Né cé'quan hé mat thigt, gin gai v6i céc lép thc ti co ban nhu danh ti, dong ti, tnh tit. No khong ‘co quan hé truc tiép voi’ thyc tai nhu cée tit Toai trén. Dai tu chi cd tinh chat thue tit, chd nd phan nh m6i quan hé gitia khdi nim trong ti duy véi thuc tai mot céch gién tip. Dai ti cling khong thuéc lop hu tt, vi no khong chi phan Anh méi quan hé gitta cic khéi nigm trong tu duy nhu quan hé tit, phu ti. Noi khéc di, dai ti.la lop ti co. tinh ch&t trung gian gitta thuc ti va hu ti, va la mot ti loai trung gian gitta cdc ti loai co ban. : 1, Dac trung caa dai tit a Ve rghia khGi quét ‘Dai tu khong co nghia sé chi, khong goi ten (dinh danh) sv vat, khéi niém, hign tugng trons thyc t6 khach quan. Nha ng6én ngit hoc Nga Réfomatxki dé nhén xét ding dfn, khi cho rang : "Kha nang goi tén cia cdc dai tit 1a Mit dic biét : mac di ching cing tén tai dé ma gol tm song 119 Scanned with CamScanner_— i i roi, voi tinh c&ch 1a phy t ten cai dé duge gol ten i, ahing one 7 goi tén chit khong phai 18 v6i tinh céch nhane cai cl i thyc su". Nghia cha dai ti 1a érd va thay thé. Noi nh ten ee o quét, nghia tie’ dai tt 1A bid th’ cée’ quan he ding ae déictiques) bao ham c& nghia trd va thay thé, ‘ . . Nhu dai tit "toi" : trd vé ngudi ndi, chu thé phat ng6n ; any ta ‘nay’ : dinh vi vé thoi_gian, khong gian sgn (60 vol thn diém, vi tri ngudi ndi). ; Vi du ; Lite nay, chd nay, quyén ‘sach nay. igu la "thay thé" biéu thi y nghia khéi quét, mot loaj y oe at et ht khong nén chi hiéu thay thé vé tit logi, Su thay thé cia dai ti cd tinh chat ‘dac biét. No khong phai la thay the tén got nay bing mgt ten’ gol khéc cho sv vat (cing trugng nghia) nhu : bac si = thdy thuéc ; bao diém "hop quot ; .chét' = mft...'; dai ti. thay thécho su Boi tén chit khong phdi thay thé cho ten goi. Néi'cy thé hon, vi du : bat, cd-ngudi - nao (anh A, chi B, Ong C, em H.), la chi thé phat; ngon thi ti "toi" thay thé duge, "No" thay, thé. cho bat cut mOt sv. vat, mét hién tugng nao trong thyc tai duge:ndi t6i trong giao tiép. Cho nén "né" cd. thé. thay thé cho ngudi, cho loi. vat, cho. vat” thé, ¥ nghia. thay thé.6 day la thay thé chite. nang duge quy chiéu theo hé hinh. Chinh vi vay, ching ta thay : dai ti co thé” thay thé mot +2, mot ngi..,tham chi’ mot doan van.’ : Vi du: at a. Tét cd hoc sinh lén Iép. Tat cA ching toi len lép. akd t ot teh a b. Doan vién, thanh nién noi chun apie | , ig la t6t, moi viéc déu hang ae mes soar Dang cfn cham’ lo giéo duc’ dao’ dite cach 8 cho-ho;,dao.tao Ag thanh nhit i. chi nghla-x8hoi. — « NPNPEL MMe We RE ee : * (H6' Cif Minh) - »(ho" thay, thé cho "doan vién, thanh nién") 120 Scanned with CamScanner¥ aghia thay thé 6 day la thay thé cdi da a i i 4s duse noi téi, cdi da duge biét. Mat khac, a fiat Pe w tbay thé vé chitc nang ci php cht khéng phai thay the tr vai cehse NAME chi la mot dac trung’ngit php). Khong nén yiga 18 khi daitt thay thé dong ti 4. chic: ning vi-ngt thi dai ren déy da dac trung v6n cd cha dong ti. Co nhit vay, , fa moi hiéu r6 nhitng truéng hop nhu sau : ae a. - Chi Lan hoe gidi. ching - Chi Van cing thé. (tit "thé" thay thé ngit dong tit "hoe gidi") b. Bong héng r&t dep. 1 : Bong cém chu6ng cing thé.\(thé thay thé ngit tinh ti : nit dep. c. Anh Son mudi tam’ tudi: Anh Ha cing thé. (thé ‘thay thé nga danh ti : 18 tdi.) (va “cling thé lam vi tigi nhir “Koc” gidi*) "rdt dep"), "mudi tam tudi"). z eS z Va ngit phap, : Dac. diém ngit-phép.cia dai ti, khong thuén, khist. 4+ Cé tinh ch&t thic ti, nén vé nguyén’ tac, ‘dai tir cd thé lam trung tam mét ngit dai ti, nh: 2 Tat ca ching ti Nam ching toi Nhung tren thuc 16, neit dai. ti r&t han, ché,vé cfc than t6. phy, khong co tinh -hé th6ng, nén. chi, xem dai, tit 6 thé lam thai Jam trung.tam mot ngi va 1a hién tugng khong phé bién. + Dai tit thay thé ti loai nao thi né 6. thé..mang mot nét d&c trung cia ti loai dé, vi du : thay thé cho danh tit thi dai tif cd thé ‘gid chite"vu cha ‘ngt hoae bé ng : - Anh Linh xem ti-vi. NO . cing thé. Chi ngt Vi ngit 121 Scanned with CamScanner- Chi Ha tham em Thu. - cing thim no. Chi ngt Vi ngit Bé ngit i ti i i cho danh ti nhung ban bes ee enh gt (hat ib dinh ngit miéu i), Dey 7 "dic diém néi bat" cla dai’ ti Vi du : - Sdéch cia t6i - qué toi - Cha me cia chiing (ho) (cua + dai ti lam dinh ngit); Co thé ndi : = Céi co béo By dau r6i.? - C&i cfu gdy gay dau? nhung khéng thé noi : > Céi.né beo .béo dau r6i?, - C&i né géy gay dau réi ? Chinh’ c4i dac diéin, hic! co thé Mang dac tinh cia ty Toai nay, lic lai ed;thé mang dac tinh cha tix loai khdc, nén co thé soi dai ti 1a mot tiy loai "bao. gs 2. Cée tiéu loai dai tx , Nhu di neu @ trén, dai tit 1A mot tit loai trung gian, khong thuan nh&t, nén pha loai thanh céc tiéu loaf li mot’ viée’ kho khan, phite tap: Co ‘nhiing cach phan chia: kha¢“hhau. Di céch phan chia’ nao cing c&in thay nhitng' tiéu loai sau, ma quan trong nhat la l6p dai ty xung ho. ‘2a. Dai -H xung ho . O cfc ting Au chau, ngon ngi 6. bién hinh ta, pham tra ngoi la mot pham tra neu ph4p e6 bién déi vé hinh thic ngit 4m, thé hién quan hé gitta dong ty — Wi ng’ voi oh nya, BS (+) Xem them NguyEn Kim Thin ~ aga, t, 316 122 Scanned with CamScanner.. tg0 nén ‘tinh “hé théng cia pham tra Xung ho trong giao tiép la mot van dé l6n, phan t6. Giéo trinh chi dé cap dén pham xung - goi, voi tu cach ng6i, nhu mét nhan ngit phdp chi ngéi. lién quan-dén nhiéu vi dai ti ding dé t6 trong giao tigp. 6 tiéng Viét, tinh hinh cé nhiéu khéc biét, viée x4c dinh pham trit ngéi, cho dén nay, van con nhiéu y kién khéc nhay(*) Dai ti tiéng’ Viet khong ‘co pham’ tra ‘ngoi nhu céc ngon ngi Au chau; cé nhitng dai ti xung.ho 6 tiéng Viet khong don thudn chi mOt ngOi xde dinh (ta, ching ta, ching minh, mink....). Nhiing dai tit xung h6 trong tiéng Viét cd thé chia lam hai lop ; - 6 tiénig Viet, céesdai ti xung hd g6c, dich thuc rét ft’: tao, ta, may, no, hén va chi xudt hién 6 nhiing s&c thai biéu cam kh6ng lich sy (than mét, su6ng 84 — th6 tuc, khinh thudng). - Do dé, 05 nhiéu yu t6 duce dai ty hod ding dé xung ho, nhu : + Nhitng ti nguyén 1a danh ti,d4,trd thanh dai ti thuc sy : toi, t6, minh, hodc cdn d&u &n danh ti khé r6 : chang, nang, thi€p, ngudi, ngdi, ngudi ta... va 186) + Nhiing danh ti lam"thdi ‘dam ‘nhan chic nang dai ti, dé la nhiing danh ti chi ngudi thudc quan hé gia tOc, than thudc nhu : cu, 6ng, ba, cha, me, chi, bée, cau, cb, di, mg, thim, anh, chi, em, con, chau... (ngoai tri nhitng ti sau khong duge si dung xung ha 6 gia dinh va ngoai xa hOi«: trai: géi, rude, hi. Hai yu t6,"ndi, ngoai";chi duge, ding dé,xung ho trong phuong ngi.Nam Bo nhu : 4 Toi-hor noi toi : "Ditaes tybao git 7" NOI ‘nbi-: "Lic ndi- cdn’ con’ gai; ) Dé thay bong’ dita ‘mat ruoi truéc san..." . ya ae SP See ge (le Anh Xuan) (*) Xem Nguyén Vin Chién, Whing dc diém logi hink cita cdc dai nt nhin sung trong céc ngon ngit Dong Nam A, H., 1985. ean Nguyén Minh Thuyét, Vai nhdn xér v8 dai ny’ va dei nk xung hd, Tiéng Vier (05 phy cia tap chi Ngon ngil, S.1, 1988, tr, 29-30 123 Scanned with CamScannerNhang tit : dau, ‘ré, v9;\chdng ‘cing khong duge 4, tw xung ho: + Cée danh ti : ban, dong chi ; tinh ti danh hog , a + Céec ti chi hoc ham, hoe vi, tude hiéu : gido sy, tgs dqi tuéng..: i, + C&c tit chi chttc danh, ,nghé; nghiép :, bé¢.si, 26 truéng + Oe tén riéng cia ngudi : Hong, Ha, Hang... + Cfc ti ng chi noi chén : dy, day, dy, dang %., chang hat : ro eae ~ Nay, day ndi cho ma biét déy.ma khong’ tra khong xong dau ! ra + Mot 86'tu co nguén géc vay mugn ‘Y! Ta g6c Han : i - y, thi, ching (da Vit hoa) (ai tt) 7 huynh, dé, dgi.ca, tien. sinh... (danh tw) Ti g6c Phap : “moa (moi), toa (toi) Nhiing dai ti “nung ho g6e, thieu’tit’ biéw thi i i i sfc thai bisa cam lich su, do dé, hau hét danh tir chi nguai trong quan hé - te, i thude déu cé thé ding lam ti xung ho dé thé fier sy da ry. Can chi ¥ la :.C6 nhitng tit ding vita xung Me Foe ne) pata 86 coat (chi chic danh,.nghé nghiép) lai ie 61 a chil ti thd tok, ee ng ding dé xung nhu : chil tich, 124 Scanned with CamScannerBANG TOM TAT DAI TY XUNG HO bién thé Ching tao Tau (tao) Ching toi | Tui (t0i) (1) Ching té if ee Chung minh | (Toi) = Choa, Chung ta Min, Qua (2) Ngoi Ching may | © Mi (may) thi Ching bay || Bay (bay) (1) (may) : Bau (2) hai (ngudi nghe) Ngoi ~| Ching né | (No) = Va, thd ba Nghi_ (2) (ngudi, vat duge néi dén) | Thi (), Bién thé ngi am (2) Bién thé ti vung( phuong ngit? Cha y : Tu minh (nguyén la danh ti chi than thé) ‘ minh (chuyén sang dai ti xung h6) ‘minh (dai td phan than) Vi du ; Toi ty, nhéc ahd mink phai cd nghi lyc hon. Vige"'mieu ta céc ti xung h6 da eo nhiéu tai lieu dé cap den) nay - xem phdn tham khio. 125 (*) Ngay tit cu6n “Viét nam van pham" da néi vén ae Scanned with CamScanner@ day chi néulén mot s6 diém cha y sau’: | Trong giao tiép hang ngay, céc danh tit ding lam qq; |, er Wo dan ding nhiéu hon, phé bién hon 1a cée dai ty = h6 dich.thuc. 2. Cée ti xung hO phan Anh truc tiép cdc méi quan he gi, “dink than thudc va tinh chét quan he xa ‘hol 3 phan anh trink d6 nhan thifc, thai d6 tinh c&m cia ngudi ndi v6i ngudi nghe, tham chi cdn,0d thé boc 16 nhan cach con ngudi (ngudicé vay hod hay khong ; thai dO,chan that hay gid tao v.v...). 3. Trong giao tip thudc pham vi gia dinh than thug hay thuéc pham vi xa hdi, ngudi Viét thudng béc fo tryc tiép quan hé cia ngudi ndi voi ngudi nghe, ngudi ndi v6i hién thuc khéch quan (tinh tinh thai cha ti xung h6). Chinh vi vay c4c ta xung ho-rét dam sdc théi biéu cam. Noi khéc di, céc ti xung hé tiéng Viét it trung hoa vé s&c thai biéu cam (ti "toi" dude xem 1a tuong d6i trung hoa vé thai do, biéu cam). : ual Pa 4. Trong hoat déng giao tiép bing cing mét mA ng6n ngit (6-day la tiéng Viét), cin cé-nhitng nhén t6 : +— a. Nhan vat giao tiép (ngudi ndi - ngudi nghe) b. Muc dich, n6i dung giao tiép (su ‘vibe, su kién co thé la ngudi, su vat duge dé cAp true, tiép hodc..gidn -tiép.trong qué trinh giao tiép). 7 . c. Tinh huéng giao tiép (thdi gian - khong gian dién ra hoat dong giao tiép). 7 2 adwad C4c nhan t6 do déu it nhiéu tée dong anh; hudng téi viée Iya chon, sit dung ti xung ho. Ngoai ra, nhiing y6u t6 khéch quan (t&p quan, truyén th6ig van’ hod'- ‘xi h6ij ¥ thic'hé, tam Ii dan toc, khu yuc dia If...) déu c6 thé tao dang vé riéng cia viée ding ti xung hd (mién nui khéc mién xuéi, mién.Nam - khéc cAéch xung h6 cha mién Béc ; vang nong thon khéc véi ving. thanh thi...) 126 Scanned with CamScannerCo thé hinh dung so d6 giao tiép nhu sau : Yeu té khéch quan —_—~ —— Ngudi ndi Noi dung “~~ Negudi_nghe Tle i aoe . Vi du: ‘a. “A’- Hén dau r6i°? B - No bao tdi hén di réi. : b. A+ Thé quyén sdch cdn 6 day khong ? B + Hén cho toi biét n6 bi mat r6i. (tt "han", "nd" déu thudc noi dung thong bdo (C)) 5. C6 thé chia nhiing ti xung ho trong tiéng Viét thanh hai lop es pham vi sit dung khée nhau 24°) i \ - Nhitng tit xung hé ding trong gia t6c - Nhing ti xung ho ding:ngoai-xa hoi ). Di 6 pham vi giao tiép nao (gia tOc, xa hi), ndi chung thing tit xung ho tao thanh ting cap twong ung gitta xung va ho. Thay a6i c&ch xung h6“id’ dau hig bién adi vé tinh chét quan ‘hg (t6t lén hay xéu di). Cam thitc ngon ngt cha ngudi Viet dé dang nhan ro nét té nhj nay.’Nhung l& mét kho khan cho ngudi nuéc ngoai hoc tiéng Viet. a. Nhitng ti.xung h6. trong gia toc than thudc Chu’ yéa ding cdc danh ti''than ‘thude, rat ft ding dai tit xung ‘hé g6c, theo mét ton ti chat ché, tuong d6i 6n dinh. (*) Xem them’ Nguyén Tai Can, Tix logi’danh’ nm trong ting Viet hitn di, H., 1975. tr. 154. 127 Scanned with CamScanneri hinh sn cd, 'rang bude mot ngyy; Nhe i ee cfc tit xung hO cing phan énh eae quit chp ann ‘erén/Au6i), tdi t4c, gidi tinh, dia vi xa hoi.) we s uan hé thi bac (gia téc) quyét dinh chi phgj che — aa Cai ton ti teat tu: trén ra tren, du6i, ra due; nap M wah tng xi, xung h0, cho dii oS dia vi cao trong xq a th \ hép vua cing. thua lé‘Iang" phai "nh4p gia tuy tye, e vie "pé con nha ‘bac, lén x4c con nha chu". Do do, thing ya vaing ho dich thc (tao, may, n6) chi thé hign quan hy aie chiéu : tao (trén), 76, may (du6i) chi ding ni vé nhing next @ bé du6i ; "toi" chi nhiing ngudi d bac trén duge ding 48 xung voi ngudi 4 bac duéi. Phaj Cha, ‘me. t (pi Amb chi con aia ome Ong, ba Ché,“bée, eau4 2°" -C6, di} mg, thim fox . Chau ‘Trong pham vi gia t0c, céc tit ; Ong, 64,66, me, chil, béc, cd, anh, em, chi, con, chéu,,. duge ding vdi ¥ nghia gc, co ban cla ching dé xung va hO (nhu cdc dai tu xung ho lam thdi) voi nhiing ngudi trong gia toc. b. Nhing tit xung ho ngoai xa hoi Vie st dung b¢ thong ti xung'hongoai xa hoi, thé hién thai do ung xit gitta nhing ngudi khong cs quan hé huyét thOng, than thudc gia tOc 1A rat. phic tap va da dang. Ca hai lép tit, dai tit xung ho g6c, va cée tix lam thai lam dai tie xung hO ee duge sit dung dé béc lo mot vi thé ung xit xa hoi nhét inh. 128 Scanned with CamScanneree qrong tiéng Vigt, quy tac chung trong giao tiép x4 hoi la ging 1 phdi khiem, ho le phéi ton”. Ngudi ndi thudng cs ¥ thic khiém nhutng truéc ngudi d6i thoai véi minh. Nhung khi yo - gai, Iai thutdng ton lén dé cao ngudi duge goi. Ngoai ra con hin tugng "goi thay ngOi" va "xu huéng nang bac phan vai". Day la mot biéu hién van hod ng6n ngit cia ngudi Viet : chit trong d2 cao "vai" x6 hoi cia déi tugng ung h6 theo tudi téc vad chile nang gia dinh, chang han : Trong gia dinh, con. c4i goi cha me 1a "6ng ba" (mot khi ngudi goi da 6 con trong thuc té) ; cha me goi con hay vo chéng goi nhau theo kiéu : "b6 céi Tiu" hod "me Thao" (Tx Lay me + 1én con (hoac chéu). " Can cha ¥ mét s6 diém sau : a. C4c danh ti than thuéc khi ding lam tit xung hé trong giao tiép x& hoi déu da chuyén nghia (khong- ding nghia géc, co ban). Mot s6 ti cd nOi dung nghia khée xa nghia géc ban dau : ong, ba,.anh, chi, em, chéu.. va co thé biéu 16 nhitng sfc théi biéu cm khéc nhau : lich sy trang trong, than mat suéng sd, thé tuc... _b. Mot vai ti cé pham vi sit dung thu hep lai : (‘cha, con" ding trong nha thd, 16 nghi Thién chia. giéo). Cac tit "b6, me, con" c6 thé ding chi quan hé than mét gitta nhitng ngudi khong cing huyét ‘théng ; cdc ti "thay, cé, con, em" dang trong nha trudng. . ¢. Céch xung h6 ngoai x4 hOi, t6n tai hai hinh thie : - Xung h6 tvong tng, chinh xéc - Xung hé ‘twong ung khong chinh x4c. OTL 129 Scanned with CamScannerTham khao-so d6 duéi day : Co (cau) Bac (chi) Ong (ba) fetes Px © TR. ah “Ky hiéu :2atuong ting -chinh -xac a + tugng ting khéng chinh xéc. C6 thé hinh dung nhimg nét d6i lap trong ting cap xing 6, nhu*? m xt Be NC) 4 > may (quan hé binh dang) -4> tao (khong phan biét’ thai d6;“finh cam : co thé than ’mat)"géni gii, khong-nha phan (suéng sa)-hoac 1a thai dd d6i dich, cim ghét, coi thuéng, khinh ré). . Trong giao tiép xa hOi, nhing ti xung ho lam thoi (nhu : Ong, ba, b6, con, chi, chéu, chi, em) nguyén 1a nhiing danb ti chi quan hé gia tOc, than thugc, ding véi nghia mé rong dé xung ho trong giao tiép ngoai xa hoi vai nhiing ngudi von "khong 06 quan hé ho hang, than thugc gi v6i minh". Trit nhing nghi thttc loi ndi, cach dimg tit xung ho trong giao tiép x8 hoi, nhu mét céch ting xi xung "khiem", ho "ton" en rit linh hoat, 130 Scanned with CamScannerrét da dang, cfn cAn nhc, than trong, Iva chon trong giao tiép vita bao dam duge tinh ty nhién, chan thanh, lich thiép va co yan hod. Tom lai, nhitng tit xung ho, co nhitng ti chuyén ding lam loi "xung" cla ngudi noi : t6i, tao, té, chung toi, ching to, cd ti via ding gop ca ngudi ndi (xung) va ngudi:nghe nhu ti "ta, chung ta" (tit "ta" hién nay khéc tit "ta" truéc day) ; cd nhiing tit chuyén ding cho ngudi nghe (goi hd) nhu may, bay, cu... (t6- cA) {tao =, may), céc tit-chi che danh, dia. vi xa hOi ; cd nhitng ti ding trd cA ngudi ndi va ngudi nghe nhu ta, ching ta ; nhiing ti dé chi su viéc, hién tugng duge ndi ti (du nay van goi 1a ngéi thi ba) nhu : 76, y, thi, hdn, ho, ching n6, v.v.... Céc, ti xung hd khong dich thuc (lam thdi), trong nhitng ngit cdnh, tinh huéng giao tiép cu thé chi ngudi ndi (ding dé xung), chi ngudi nghe (dang dé h6) hoac chi vé su viéc, hién ‘tugng ditge ndi t6i'(ndi khée di cde tir: ong, bac, anh, chi, em, chi, e6°thé ding ‘cA ba ngoi : ngudi noi, ngudi' nghe va d6i tugng ndi, téi,: 7 Xung anh (1) ------- > em (2) 6 “Ho'anh (2) <=----+- em’ (1) *xting Vi du’: A héi mot em nhé : 7 wana cia em ¢6 nha, khong 2. (anh-trd: ngudi duge noi tdi (ngdi 3) Trong truéng hgp nay; ‘cd thé ding té hop’ti : anh &y, ‘anh’ ta, ba ay, bac ta... (6 mién Nam cd.céch ding: dah thay cho anh 4y, bd dé chi ba Ay, v.v...). . Dai ti "né" chua duge ding rong rai va phé bién, cdn la mét tré ngai cho giao tiép x4 h6i. Dai tit "toi" ding dé "xung” trong giao tiép xA hOi cé khéc trong quan hé.than thu6c. 181 Scanned with CamScannerchau em chi, anh ioe can ; : aa nay, 6°mot vai pham vi giao’ tiép, ta chua og nhing tit xung ho 6n-dinh (toa 4n, trai giam...). 1 dai tt tr noi chén, thay tit chi ‘dink do la nhing Ode ae ikaw ‘(dinh vi vé thoi gian, khéng gian). Sy dink vi oi ldy vj tri, thoi diém ngudi ndi lam diém g6c dé gidi han at thdi doan nhu : day, do, day, nay, nay, no,, dy... Nay.: thudng di kém; han dinh thdi. gian:hién tai (theo nghia rong), vi dy : h6ém nay, ngay-nay,, bu6i, nay... Néy : han dinh thdi gian gin ma sw vide vita alaby ra, vi du: h6i nay, lic nay, khi nay. No: chi dinh thdi gian thugc vé qué khi, thai gian xay ra truéc so véi thdi diém ndi, vi du: hom no, dao no, ngay no. No cing c6 thé di kem tir vi tri dé chi mot vi tri chua that xde dink : ch6 no, ché kia: no! ‘no, ndi kia: Nay : tr mot thoi diém, nigt vi tel xée dink, gin voi’ ngudi io vi du : ché, nay, gid. nay, hic nay, buéi nay.., Can ett vao vj tri gn dén xa thi thay : nay : ay, do kia “Vi du; lic nay” lic gy * chd nay ché ay (4 5) chd kia Chi y¥ : - Hom kia chi thai gian Gi mot hém (thudc vé qué khit), *4y ra truée lic dang néi 182. Scanned with CamScanner- Ngay kia chi thai gian sau thdi diém noi mot ngay (thudc yé tung lai). Cé thé dya vao nghia chia thanh : Dai ti xc dinh : d@y, nay, nay. Vi du : ng6i dé@y, noi day lic nay, chd nay, ghé nay. Dai ti khong xdc dinh : Ay, no, dd, kia, day... Vi du : khi dy, h6i d6, noi dd, chd ay nha 4y, ngudi dé, dao no, ngudi d&y, cd kia. - Ding ding nui nay trong ndi no. Cféin chi ¥ c&ch sit dung cap dai ti chi dink : doy - dé (i day di -d6) nay = no (ndi nay noi ng). “C6 trudng hgp (khong phd bién), day, dy, day lai lam thoi ding lam dai tit xung h6 (céc em nhd thudng ding). Vi du : Day d& bao dy ,,4y, lai khong nghe. = Dai ti "dé, déy, doys.d6.." cdn of tée dung lam phuong tién lién két cfc doan van trong van ban. Q.c. Dai tie dé hdi,: + Dd la.céc ti: gi, nao, sa0, thé nao, ra sao, bao gid, bao nhieu, ai..., vi dy = - Ai go cita thé 2 - Anh héi ai ? - Cai gi xay ra thé 2? - Cé ndi gi? - Dao nay anh s6ng ra sao ? - Quyén séch nay gié bao nhieu ? = Stic khoé ‘cia me thé nao 2°) (1) -Vé tée dung cla nhing ti nay, xem" Diep Quang Ban, Cau tao ca cau don tiéng Viet, H., 1984 (Phfn cau nghi vén). 133 Scanned with CamScannerre lugng, tong thé: ~ Dé la cae ty. tir chi RhOi 4 f a nad, hét thay. ching co téc dung tré va thay i su vat..., vi du : - Ban tay t _ No an ed con ga. a lam nén tat cd. - Tat cd déu di xem phim. “) 2d. Céc dai tit phiém ani + Do la cdc te "ai’, “ngicdi - "pao nhiéu.... b4Y nhiéu", vi du + - Con.ai ai tinh ai,mé : Nhiing ai thién c6 di vé nhitng dau ? (Tan Da) - Dé ai trang tui hoa sdu vi, ai, Céu tric cau mang nghia’ phiém: chi: (cd thé Jas: phu ‘dinh + _nghi van) khéc véi diéu dang ndi vé cae dai tit cd nehia phiém “chi. 2.e. Cac.dai tit i “the, vey" - ‘Ds la c&e dai ta tro va thay thé duge dong tt, tinh ti, ye du 5°.° oN ze + Cai 4o. nay dep; cdi> kia Sang thé. ~ Tei vist thu, nd ing vey, © °F 0B 989 Can phan biét véi “thé, véy" la tinh thai tH, nhu*: - Sao dao nay anh’ gay thé 7 ~ Ching toi da lam hét céch -76i vay fh + (*) Xem.thanh 6 phy. truée doan i ti trong.ting Viet hitn dei. "net anh tit - Neuyén Tai Cdn, Tit logi danh 134 Scanned with CamScanner1 Nee ~ woah Mah (wehnewmere foun a a orks of Deck, 2 Aker nee — Naf rap ) ands MET 19 ave ‘)y W538; AWTS TAZ L133 - B59 ( Gremio » Com v Chiu tréch nhigm xudt ban: NGO TRAN AI v0 DUONG THUY Bién tap NGUYEN HUYEN TRANG Trinh bay bia "TAO THANH HUYEN Etude nee rasa | | AQMP ITI, a | TU LOAI TIENG VIET HIEN DAI In 1000°, khé 14,5 x 20,5°™. Tai sé 2 Pham Nga Lao, XN in 15 Theo Gidy phép xuat ban sé :747/CXB - 132. In xong va nép luu chiéu thang 12 nam 1999 Scanned with CamScanner