FRANZ KAFKA, MOT TIENG NOI DA AM 1-CAM NHAN VE MOT THE GIGI BAT 6N La ngudi cia vin hod Ditc, Kafka (1883 - 1924) vin khong hoan toan thoai mdi trong moi trudng xa hOi cia ngudi Dttc, va trong ngOn ngit, v6i tu c4ch 1A nha van, 6ng ciing khong hoan toan thodi mai khi dién dat bang 16i viet va 16i n6i tiéng Dic, & Praha, dac bigt cha ngudi Do Thai. Diéu nay da duge nhiéu nha nghien ctu xéc nhan : "Tiéng Ditc do Kafka viét, lu6n bi nhing am huémg ngoai quéc bao vay va trim len, khong phai 14 mot chat ligu tiéng néi khién nha van cam thay yen 6n" (Hermsduch). Céi tam trang bat én nay dudng nhu cting bao trim c4 mét loat nhig nha van Tiép viét tigng Dutc hic bay gid, ké cA nhiing ngudi néi tiéng nhu Rilker hoac ngudi ban than cia Kafka 1a Max Brod. Tinh trang c6 don, “luu day" 6 moi ch6n cé6 thé phat trién dam nét hon sau nay & Kafka, do tinh hinh sttc khoé va géc tich. Song 6 cdc xit sé timg 1 qué huong thit hai ciia ong, boi 1é 6ng khong ¢6 qué huong that su — thi ciing da xudt hién nhing du cam vé mét tinh trang bat én. "6 Vien cing nhu & Praha, ngudi ta ching kign su hap h6i cia mot’x4 hi, nhung 6 Praha cé 1é chinh 1a noi 18 nhat (...). Boi'vi Praha tir truéc chién tranh 1914 da tap hop lai ca mot chim day dic nhiing mau thudn gay chdn dong ma nha dia chin ky Kafka véi-su nhay cam cuc ky da cé thé ghi lai nhing dong thai sau thim kh6 c6 thé nhan biét dugc & noi khéc"“?. —————_—— (1) Claude Prévost, Di tim Kafka, tap chf Europe, thing 11 va 12. nam 1971, tr. 35-36, : 287 Scanned with CamScanner6 Ao lic nay xuat hién 5, Khong phai ene nhém "Almanach 1914" - Zweig, Freud,... ee ) va dic biét 14 Iaroslav Hasek, Ngay Neumann, Fars et c6 uy tin déu di coi Kafka ~ ay tit nay, mot sO pest mot hién tugng song song, bé sung cho hai ne on cust ‘sfc cha dau thé ky 1 K. Capek va I. Hasek. Kare Capek (1890 - 1938) di sém cm nha ng bt heyy cia con ngudi hign dai, ho bj ch€ ngy boi chinh nhiing sang tao khoa hoc va ky thuat cla minh. Ong dién ta ndi lo au bit mh fy trong hang Ioat tigu thuyét va truyén ngan. Con ngudi 06 khi lai bj chinh nhimg ngudi méy diéu khién : chit robot (ngudi my) ngdy nay duge sit dung rong rai 18 do chinh Capek sing tao ra. Tid thuyét Ion nhat cla Ong 1a Cudc doi va tdc phdm cita nha soan nhac Fontyn (1939). Tiéu biéu hon nifa 1a vé kich R.U.R. (1920). Con Jaroslav Hasek (1883 - 1923) néi tiéng véi bo tiéu thuyét cham biém Nhiing truyén phiéu luu cia chii linh diing cdm Sveig vao thdi Dai chién (1920 - 1923). Nha viét kich Dite néi tiéng Bertolt Brecht da timg x4c nhan anh hudng cia Hasek d6i véi sing t4c ca ban than 6ng. Hasek cing sinh mét nam véi Kafka, cing truéng thanh 4 Praha, cing néi tiéng trén toan thé giéi chi sau khi 4 mat. Ca hai déu doc déo & cach viét khéng theo tiéu chi truyén théng. Va bang céch 4y ho goi len cam nhan vé tinh chat phi ly cia hién thuc, téi mtic duge coi nhu su vuot lén trén ca "Dada hai huée" (Hasek) lin "Dada bi dét" (Kafka). Dé r6i c6 nhiing lic két hop ching véi nhau trong nhing sy thé hién vita mang tinh chit humour grotesque, viia dy tinh bi kich & téc phdm ca hai téc gia nay. : Déng thdi voi sing téc cla cdc nha van trén, ciing phai ké dén ao v6i cdm hiing céich mang. Vé tho, ta c6 thé ké ten Ay Nezval (1900 - 1958) ma séng téc bién thién theo mol 288 Scanned with CamScannerduong dac biét : ong phat trign tir cam siéu thuc r6i lai tr vé v6i thi ca chi phat xit, d€ ket thiic bang trit tinh thudn tuy riéng tu. Nhing tap tho tiéu biéu nhat cha Ong 1a Chige dy (1922), Tho Dém (1930) Kinic ca hod binh (1950), Hoa mua va thanh phd (1955), V8 van, xudi, dac bit 6 Viét Nam, véi xu huéng cach mang, ta thudng duoc biét tén tuéi cia Julius Fucik (1903 — 1943). Fucik da timg la chu bit bao Quyén loi Dé, t3 béo Dang dau tien da ngoi ca Kafka khi nha van nay chua ndi tiéng. La m6t phéng vién, Fucik chuyén viét tiéu luan, ky. Phong su néi tigng thé gidi cia Fucik, chinh 1a téc phdm cudi cing, duge viét trong mot diéu kién dac biét da bién cu6n "phéng su" (nhu ten goi Reportaz cha né trong van ban g6c) thanh mot thién anh hing ca bat tit : Viet dudi gid treo cd (1943). Song néu xét nhu mot béi canh van hoc, thi khi n6i dén Kafka, Brecht, Benn, H. Mann” va mot s6 nha van viét tiéng Ditc néi tiéng 6 niza dau thé ki, ching ta khong thé khong néi t6i chit nghia biéu hién. Day 1a mot trao luu néi len gan nhu 6 toan b6 nhimg loai hinh nghé thuat khéc nifa (hdi hoa, dién anh, vil) cia chau Au, dic biét 1 Ditc, "N6 trudc hét 1a tiéng kéu day lo au va néi loan cha mot lép ngudi tré tuéi truéc tinh chat bao liét va bling né cia van minh chau Au. Trong mot x4 hdi cif tri tudt di, diée dac va than nhién truéc tham hoa, c4n phai lam cho ngudi ta nghe thay minh hoac phai nén khée : tir d6 xdy ra nhiing dac trung dau tien cia cha nghia biéu hién trong van chuong, tinh chat so dé cia nhing chi dé va tinh chat bao lit cha phong cach viét (...). Van 4u6i cha chi: nghia biéu hién, 6 hinh thiéc tiéu thuyét, thudng tim hing v6 san sang chi nghia inh tri trong thoi ky chéng ee (1) Bertolt Brecht (1898 - 1956), Gottried Benn (1886 - 1956), Henrich Mann (187) - 1950) déu 1a nha van Ditc. TET MaMap.y 4 289 Scanned with CamScanneraoe dia diém, thir tie’ nhimg nhan ya, cach lon nhéo thoi gian va di .; truyén thong” - trao Iu, Kafka khong hé dai dién cho mot tag vo, se re ta vin nhan thay su gn gui cla Ong v6} oh: uu nao, song i déu thé ky : nhing dau hiéu cia sy phi aa nghia biéu a tha hod cia con ngudi, yéu t6 ky do, ie ye ed din gia céi binh thutmg hing ngay VA10 gich oie ghép é idc mo. ; or i Kafka (theo tiéng Ditc) hoac Frantisek Kafka (theo tiéng ral 7 ay 3-7-1883 & Praha. D6i voi Kafka, hon bit cir mot ream maa Ee, tt Kit de dnh mot 6 cn Heh xa truyén théng vin chuong. Sé di nhu vay, ching nhing vi tinh chat toan thé gidi, da dang va phong phi trong von van hoc ciia ong, ma con vi rat khé xdc dinh rang 6ng chi 1a két tinh cha mot nén van hod Tiép, Ditc hay Do Thai. Vé’nguén géc, ngudi ta xdc inh Fang Ong 1a ngudi Tigp, g6c Dic... Va chang, tuy sinh truing 6 Bohém, nhung théi thanh nién cia Ong lai rat gin b6 véi Vien (lic bay gid thudc dé quéc Ao - Hung). B6 cita Kafka, do lim an khé gia, di nhap vao cong déng ngudi Diic s6ng & Praha. C6 thé coi day 1a cong déng cita mot 16p ngudi hanh tién, c6 tuéc vi hodc 18 dai tu san, sé hitu cdc mé, dimg déiu cdc cong ty sat thép, cdc nha may san xudt vii khi thudc hing Xkoda. Ho buon nguyen ligu 1am rugu manh cé khi xuat sang tan MY, san xuat kinh doanh giay, dutng, v.v. Kafka gitt lai dn tuong rat stu vé su dinh gid Khée nghiét cha cha d6i v6i minh va vé so.mer namae.t-€ Scanned with CamScannerphan quyét,...) nhu nhing chan thi Jai trong téc phdm. " Kafka duge hoc hanh & trutng Die, béi pic. Va cdc nha nghién cru Tiép van anh gid ring 6ng sit dung tieng Tiep "mot edch tuyet voi". Nhimg nam cusi dai, Kafka mot hoc tiéng Do Thai, song nén van’ hod va tin nguéng Do Thai vin phang phat trong khong khi téc phdm cita Kafka. Vao khoang mudi b6n, mudi lam tudi, ong da bat déu viet va bi gia dinh che bai. Ong theo hoc trudng Luat, c6 cém tinh voi chi nghia x4 héi, du cdc sinh hoat cita "Cau lac bd Thanh nien". DS-tién sf Luar nam 23 tuéi, Ong di lam 6 Hoi Bio hiém Cong nhan, pho tréch vigc dé phong tai nan lao dong (sau nay, vao nam 1963, & Tiep Khac da in tap Thu cia F Kafka: giti H6i Bao hiém Cong nhdn ving Bohém & Praha bang tiéng ‘Tiép trong nguyén van). Lic nay, ong cé tham du mét s6 sinh hoat.chinh tri. Tw 1909, Ong ‘di du lich’ nhiéu noi, dac biét 1a Php va Dic. Ong gap va yeu Felice Bauer, ngudi ma Ong da cat ditt sau ‘hai lan hia hon. Tir 1912, 1a thai ky ong viét nhimg téc phdm quan trong. Tw 1914, 4 c6 nhimg phic thao dau tién cia Lau dai va Vu dn. Sinh thdi, tac phdm ciia Ong chi in ra rét it : tit mot vai bai in trong tap chi, chi-cé tap Chiém nguéng (1913); Lei phén quyét va Nguéi tai xé (chinh 1a chuong I cia Nude M5 (1913), Bién dang” (1915), Trai edi.tao va M6ét nguéi thdy thudc néng thén (1915), cu6i-cing 1a tuyén truyén Mot nha vo dich vé nhin déi (1924). Th 1917, 6ng bi ho ra méu, song vin tiép tuc viet. Ong tai gap 86 Véi mot c6 gai song ngudi cha phan d6i cudc hon nhan nay. Gap va-yeu Milena Jesenska, dich gia mot s6 téc phdm cha minh, wong (trauma) cha tuéi tho hin thé, viét- van bang tiéng Seah niay te (1) Séch & Vigt Nam dich I& Hod than. ®) Ban dich & Viet Nam : Nghe st nhin di. 291 Scanned with CamScannerét hon dugce vi nang khéng ly di duge V6 h ho lao con 1 mot bénh nan y. Ty Rainy duéng 6 Ao, 6 Ditc. Nam 1924 Kafka cing Khong r chéng. ae ae vien diéu am 1924 1921, Ong ong vé Tigp, va Ong mat ngay 3 thang 6 6 Kitlng ngudi ta a cat & Praha. Ong mat sém, vao lic hon b6 sau 46 re cy mot trang thai bi d4t vé tinh thén. "Khi tam a Tm a phong chiu noi génh ndng nia, thi 14 phéi phaj a as phin dé chia sé”. Ong da tién cd thay nhing ey cn 16i sip t6i qua khong kh{ nang né bao trim trén vuong sg Ao - Hung liic bay gid. Sinh thoi vao truéc Itic mat, theo 161 Max Brod, Kafka 6 din ong 1a cin cat kin mOt s6 bai viet, hoac d6t mot 86 tac phém cha minh. Tuy nhién, Kafka da khong ty tay lam viée ay : diéu nay ching t6 Kafka khong hoan toan 14 ngudi nghé si cha mot thé gidi "khong giao tiép", déng kin, nhu mét s6 nha nghién ctu muén chig minh. Va ong cing khong hoan toan 1a nha sdng tao nhing "kiét téc chua ai ting biét". Ngay khi Ong mat, dd tac phdm chua duge dich ra rong rai, thi ngoai mot s6 nha phé binh phuong Tay, nhing nha van méc xit ciing da dénh gid Ong rat cao. Nam 1924, bao Quyén loi Dé cia Dang Cong san Tiép Khac da viét vé ong : "Mot nha van viét tiéng Ditc da tir gid ching ta, mot trf tué tinh té va trong sach, ting ghé tém cdi thé gidi nay va mé xé né bang con dao khong x6t thuong cita 1é phai. Kafka tham nhap vao co ché xi hi, ong thay néi dau cia ké nay, quyén luc va giau sang ciia ké ee ee viet cha minh, Ong tin cong vao ké manh thie hts chat es Hi Phuong tig tao phing va bang m eve Nhan dan thin - inh anh”. Milletna Jesenska viét trén to bio dé lai mot 4 ge | rang : ‘Nhimg cuén séch (cha ong) Khong thé them vio d6 mor et oan chinh den n6i ng mot chit nao". Téi nim 1935, B. Brecht vin 292 Scanned with CamScannerhan dinh : "D6i V6i t6i, t6i ua thich van hi néi chung hon tat cA cdc nén van hoc tu nay, toi nghi t6i Hasek, Kafka va Bezruc", Song nhiéu téc phém quan trong cia 6ng chi i : ga mtt : Vu dn (1925), Law dai (1926), Nu My S27, Taam cia Kafka in nam 1935 ~ 1937, bi bon phét xit két toi nh. ies (cing véi nhing t4¢ phdm cita Freud) B, Brecht, v.v.). Téc phém cia Ong chi dugc giéi thieu 6 nude ngoai va dich thuat rong rai nhét 1a tir sau nam 1933. Ty 1939 Ong dac biét c6 anh hutng 6 phuong Tay, béi theo ¥ kién cha nhiéu nha nghién citu, tir nhing nam Ay "thé gidi bat déu giéng nhu thé gidi cia Kafka". Michel Raimond viét : "Thé giéi bat dau 8ap g6 Kafka, va dinh ngit K roi bé linh vuc van chuong dé dp dung vao cudc sOng hang ngay". Theo c4c nha nghién cifu nay, cau cita miéng ngudi ta thudng ndi la: "That theo diing kiéu Kafka !", Ciing chinh vi thé, lich sir phe binh Kafka duéng nhw chi phat trién sau khi Ong da mat. Tir 1939, ngudi ta thay bat dau xuat hien "thé gidi Kafka", khi con ngudi chi con 1a mOt con sé trong cc trai tap trung phat xit, khi thé gidi phuong Tay dét nhién phat hién ra ung nhot v6 phuong citu chita & ci than thé tuéng nhu tréng kién ciia minh, khi mot sdng nao dé, nhimg ga 4o den (hodc 4o nau, tuy theo dng phuc kiéu phat xit Dic hay Y) xuat hién & ngoi nha minh 6, va thé la: "Anh dai bi ket toi" (Vu dn). Ngudi yéu cia Kafka, Milena chét trong trai tap tung cia bon phat xit nam 1944. Cac em gai cla Kafka, ban bé than thiét cha ng ciing tr thanh nhiing nan nhn cia chting. Nam 1945, Praha néi day, duc su hé tro cita Héng quan Lién X6, da ty Sidi phéng, va chién tranh thé gi6i lén thit hai cling két thic. Nam 1946, Tigp Khéc lap tite in tap Tac phdm cia Katka. Tu 1951, mot °6 thu tit va ghi chép cita Kafka duge in than tap : Nhgt kj "1910 ~ 1923 (in nam 1951), Thu git Milena (1952). Chuén bi oc Tiép Khac hien dai san. Trong khi viét diéu 293 Scanned with CamScannergong thon ae tt viét tit 1902 . I +: Relice Bauer ( S (1958), eval thé gidi thet hai, duoc coinhu "mo, pha . ry gi thé gidi phuong Tay, di: mot phén téc phém ciig ong a nb tig trie ong con songs Nhu GE nd ren. SH tin cim of, Katka d6i v6i s6 phan bi dat ola con mgudi Khong phai 1a mo huyén thoai. Chinh Bertolt Brecht cing da nhan dinh rat sém yg Katka, khong bé sg bi "pham huy" nhu mOt.s6 nha phe binky nhan 1a mac xit sau nay : "Ngudi ta tim thay 6 Ong ta, ding san hing hod trang rét ky cuc, nhimg linh cam vé nhiéu diéu ma Vag thai ky nhimg cu6n séch cua 6ng xuat hién thudng chi cé MOt vai ngudi nhan thay dugc ma thoi” (Bertolt Brecht, Viét vé nghé thud, Ngoai ra, do viéc nhiéu nha van hién sinh, dac biét ti sau 1950, dem gan lién tén tudi ca Kafka véi nhiing khuynh hudng suy déi, coi Kafka nhu 6ng t6 cia ho, nén mot s6 nha van mic xit, trong khi‘tién hanh cu6c dau tranh ch6ng lai viéc "huyén thoai hos" Kafka, cling c6é nhig phan tng cuc doan. Trong nhiing nam séu muoi, da.c6é, nhing hoi nghi quéc té ban vé Kafka (Hi thio emai ine ; a ae Tay Beclin, 1966). Ngay trong céc Zane 3 aH a) ‘a cfing c6 nhiing mau thudn. Téng két Tay, trong ih th cho K: Diino ae * afka mét thé gidi quan sao chép tit chil cho tap Hi he 24 nghia phi ly sau dai chién a khu 4 : as ; a én khich su phé binh no” (¥ néi su bai bac Kafka & mt s6 nha méc’xit), Lee Pehael ¢ T oe SS J _ day etic {hoi gian, khi nhiing tanh cai da ling dong lt, nhiing téc gia aan ctu X6 viét cing thiva nhgn ring # i ‘Nafka "theo cach riéng ciia ti vang “ong nhing vin d8 soi ndicia thé Kj" eo (1) Motilova, Tig, 7 thinide oe 1966, te. 129, ME mUée ngodi hom nay, Nhd van Xo viet, Mstxco™ 294 Scanned with CamScannerToi 1981, theo su téng ket cita Yye han dé, da c6 hon 5000 Ong trinh, viét gui ta cho ring 86 di Kafka cé thé luon dat ra nhing van dé ri, 06 Khi nhitng dn gid rat tai nguge nhau, 1a bai lt wer doc go cua ong Khién ngudi doc cé thé béc nhing tang ¥ nghia khéc hau, d6 1A mot "tée phdm m6", theo 161 g0i cha nha ky higu hoc Umberto Eco. Diéu la ling 1a tinh chat Phtic tap ay lai duge oi jen tix nhimg téc phdm viét mot céch don gian dén mite thoat vl tung nhu nham chan, va ngay Nay mot s6 b: . : an dich hay cn phai fam Iai, dé ndi bat nét d6 trong nguyen ban cia Katka”. S Gilli, néu chi tinh trén vé Kafka"), Cho t6i nay, 6 Kafka, con mét khé khan nita trong viéc nghién citu d6 1a : gn nhw cdc tiéu thuyét déu chua hodn thank, lai xudt ban sau khi nha van mat, khién mt s6 chuong 6 d6 trinh tu s4p x€p khong hin la cia Kafka. Bén canh dé, trinh tu xudt ban kh6ng di theo thai gian sng t4c khién viéc xem xét tu tuéng nghé thuat trong su phat wién, bién déi cia Ong 16 rang 1a khé chinh x4c va khong thé lay 46 lam nhing cdi méc cho mot trinh tu phan tich tac phdm. I-BIEN DANG : DE TAI, MO TIP VA NHONG VAN DB CUA CON NGUOI HIEN DAI + HUMOUR DEN Trong s6 nhimg téc phém xuat ban hic sinh thdi cla Kafka, cuén Bién dang duoc coi nhu “téc phdm cé stic manh nhét cia van hoc Ditc hién dai" (Milletna Jesenska): Cho t6i nay, téc phdém ngin c& truyén via ay van chua can hét ¥ nghia véi ngudi doc, voi cdc nha, phé binh. SRS Site fe ) Yves Gilli, Kafka nhimg huéng tiép nhdn méi trong La Pensée, 6 224- 1981, tr. 52, )Xem : Kundera, Testaments trahis, Gallimard, Paris, 1993. 295 Scanned with CamScanner«ag exe pham nay trong Khi doi song riéng ©6 chuyey ay Ong viet téc PI vrai ma sau nay ong con ghi lai trong mat jy. is ia ngudi dai dign — va carol cila t6i xg Yeh oc dau nan giai". Tén ca nhan vat oh; a nh 1 duoc coi nhut mot su lay Iai ten Kafka. Bai thé, 06 hig oe 4a doc cudn truyén nay nhu mot cu6n ty truyén, bao ham RB ngut 9 : in6 tip thuting hap din nhiing nha phan tAm hoc : xung d6t cha yg con, mac cam t0i I6i cia Kafka. ; Mat khéc, ce nha triét hoc hign sinh nhu Sartre va Cams cing nhu mot s6 nha phe binh x4 hoi déu gap go 6 diém coi te phdm nay nhu mot phing dy vé than phan con ngudi. Qua vjy, nhan dé ciia truyén da goi lén mot m6 tip 4m anh van chuong hign dai. "Lo au, thudng bién va tha hod 1a nhiing tit vung co ban cig thdi dai" (Germaine Brée). _ Néu xét vé dé tai, c6t truyén thi trong truyén thong, cau chuyén vé bién dang, hod than khong phai 1a xa la, dac biét déi véi huyén thoai va van hoc dan gian. Song dau vét tinh t€ ham 4n cdi bi dit trong van dé triét ly, nhan sinh cia thé gi6i hién dai phuong Tay nam 6 cdi chu ky khong hoan toan tra lai cdi kiép ban dau qua Bién dang cia Kafka. Thong thudng, chu ky hod kiép cé thé la: Vat — Ngudi — Vat. (Vat = C4, céo, hé tinh, gau v.v, hod dé vat) hodc : Ngudi — Vat — Ngudi hod : Tien — Nguoi). Nhung cl a khép kin, vo véi Felice Baver, | "The gidi ma Félict co thé toi trong mot CU Neudi ~ Tien (hodc ngugc lai : Ngudi - Tien - hu ky hod than cia Gregor Samsa trong Biéh dang 7 Vong : Ngudi ~ Bo ~ C4j chét. 7 seth hién sinh hode ngudi doc di tim ¥ nghia siéu nn Nvén, cdn phét hign qua day nhiing § nghiia xa hoi gi 296 Scanned with CamScannerpos lai chinh Ia cdi méc khéi du sy phat hien “bing 196" ob Gregor : anh bat dau ¥ thic vé c&i than phan cia minh mee or mot cuge sOng ma ti nay, Khi hod thanh bo, anh mei bit déu an nhiing cau hdi vé n6. Trang théi nay rat gan v6i ‘ pie rank diéu ma ‘céc nha hign sinh goi 1a "su thitc tinh triét hoc". Tham chi cé nha nghién ciu con dat thém mét song dé thit ba nia : Bimg ngo / giai thoat. Chinh su gian dj, trin trui nhung déng thai mo hé, khé ném bat 6 téc phim Khién cho ngudi doc tir dé c6 nhing kién gidi khéc nhau vé mot cau chuyén hoang dutng phi ly dén nh vay, dé 16i tir d6 di dén ché tranh cai xem Kafka, véi song dé "Vat hod / tha hod ; Vat hod / bimg ng6.va Bimg ng6 / giai thoat" da dat ra mot ¥ nghia nhan sinh tich cuc hay tiéu cuc. Hon nita, néu dat téc phdm trong toan bd hé théng sdng téc cia nha van, thi 6ng: qua da cé, mot su thé nghiém chua chat ching nhimg vé su tha héa, bat luc cla con ngudi ma ca vé wr do va céch mang. Ong di timg ghi lai : "O cudi mdi mot chang duéng c4ch mang chan chinh, lai xuat hién m6t Napoléon. Li lut cang lan rng thi mat nuéc cng phing lang va cing duc. Lan séng cdch mang rit di, chi cén lai ché do quan liéu mdi !". Tuy nhién, néu néi rang dudng nhu d6i véi Kafka, con ngudi khong xing ding cé mot s6 phan tét dep hon, rang chi trong bién dang, tha hod, con ngudi méi thuc sy tré lai véi ban thé cla minh, ™éi "bing ng", thay duoc kiép séng vo nghia cia minh tre day, thi cach dénh gid dy cing khong phi hop hoan toan véi hinh tong nhan vat. Trong Gregor, cd mt qué trinh vat héa, nhung c6t uyen va tinh tiét (vin con tén tai 13 nét & téc phdm nay) cung ching minh mot qué trinh nguge lai : su cudng lai véi su bién 297 Scanned with CamScannerign cho trong khi ké chuyén, Kafka hay x, in v6i doc thoai pales aa 18 duge 8 0 : a khat vong tré lai kiép ngyy: Sang ig tin Se, ahead bana sia Gregor Samsa. hae diém nhin duge dat tir bén trong, the jin thoai noi tam da a sau cia n6. Khi nghe me ban véi gry nhan vat voi tat c8 iar 46 dae di nhu thé nay, ta c6 vé nhu ng; bel ring 2 "NE ta oon yong thay anh con khdi bénh va ng ring chung ta tir bd hy vong Mey fare ae Mic anh con trong canh ay", Gregor eee : “Nghe Iai me néi, Gregor nhan ra rang bai thing song 18 nhat ching hé ai néi v6i anh lay mot cau han da khign au 6¢ anh 16; Joan ; anh chang thé gidi thich viéc minh ty nhién muén 06 mot can phong trong bing ly Ié nao khéc duge. C6 that anh vin khat khao dé mac cho ngudi ta bién can phong 4m 4p, day di a6 dac tien nghi nay thanh mot hang h6c; 6 d6 anh sé tra gid quen ling chéng vanh toan bo kiép ngudi cia ‘minh bang céi quyén duoc chay nhung nhang trén cdc bite tung hay chang ? Ay béi viniém quen lang da tac dong, va, dé dit minh khdi trang thdi u mé, div sao vin phai c6 giong néi cia me anh ma‘lau nay anh ching duge nghe thay. Khong, dimg khuan gi di hét, tat cd déu phai 6 ché ci, anh chang thé ndo thiéu duoc téc’ dong t6t Finh cita cdc d6 dac cia minh va néu ching ngan anh khong tu budng tha theo hing cudc bd Ié lang thang, thi d6 chang phai 14 diéu xdu, ma mot viee tor"), Hoic doan ké - ta - doc thoai ndi tam sau day, khi Gregor nghe €m gai choi dan cho ba ngudi khdch tro nghe : “au nay 43K . Diéu nay 4a kh sao a6 nh doan te? 1) Tat ca . fio bina ae wruyén ngén & chuong nay déu do Dang Anh Dio . Gallimard, Paris, 1955. "8 4? 44 métamorphose (bin dich cia A.Vialat 298 Scanned with CamScanneré anh chi 1a mot con vat u ? Di anh é et u ? Diéu nhac 4y khi jc dong biét may. Anh c6 mo an ) ye ot cam gidc nhu cé m nd ra. cho anh di ti cai thit thie an chua ting biét oe gino Kd Anh quyét dinh TE mOt.con dudng di t6i tan ché em gai va kéo 4o co em aé khign C6 hiéu duge ring can phai vao tron, ang anh béi chang 66 ai 6 day biét dén dap lai am nhac cia ss bing su chiém nguOng giéng nhu anh". ° Nnt vay, khong thé khing dinh ring qua Gregor, Kafka mudn sii gim mot théi dd cam chiu hoan toan, huéng chi, cang khong thé déng nhat toan bd thai do cita tac gid truéc su bien dang, truéc vin dé tha hod. Cai nhin bi quan 6 day néu c6 thi chi yéu n6 toat Jén qua mau sac siéu thdi gian, phi lich sir cha ang huyén thoai. Dudng nhu qua s6 phan cia mét con ngudi bé nhd, "Ong 44 muén miéu ta than phan con ngudi" (Sartre). Hien tuong dudng vién lich sir bi x6a moda goi len mot.cdm. quan bi dét, mot su bat luc, mot can bénh vé phuong cttu chia. xl Nét doc d4o nita so véi huyén thoai oé xua 18'6 day, cdi ky 40, quai di khong chi yéu do dang thai vat chat, hinh thttc (ngudi bién thanh bo) mang lai. Trang thai lo au, bat én toét lén ti cau chuyén chinh 1a & ché céi qudi dan “tré thanh hét stic tu nhien. N6 duge cam nhan tir bén trong" (Roger Nimier). Phan ting cia méi ngudi tuéc viéc Gregor bién thanh bo tuy cé khdc nhau vé mitc do, nhung su chap nhan vin cé6 cdi gi dé rat ty nhién. D6i v6i nhan vat chinh, c6 1é viée dé cfing khong khdc gi mot con 4c m6ng kéo dai, va chinh anh cing nghi ring chang thé nao "thiic gidc day khdi con do gidc". Né 1a mot loai gidc mo ban ngay, vay thdi ! Ci King khiép dan cai voi c4i thudng nhat, tao thanh mot khong khi bi dat kéch cém rat dc déo cia tac phim Kafka ma Agudi ta thudng goila “humour den". Mé dau truyén, téc gid ta ty MY céi tu thé bat tign cua Samsa khi da bién thinh bo : da bi lat 299 Scanned with CamScanner‘ : it kh6 1at minh tré lai. Da vay, Samsa vin nghj ae erat tiet" cua minh, lo gugng day dé... i tu cho diing gid, va tuon ra mot trang di Ié hing h6n dé cai lai Ido quan ly da anh nghe thay giong cla minh da bién thanh ‘mot thit tiéng chiit chit khé sé", v.v. Phan tg cia nhing khéch tro trong nha khi thdy Gregor bd ra phong an cing goi 1én mau sac “humour den". Ngudi dau tién nhin thay anh "quay vé phia ban cia ong ta d4u lic lu". Ong bé hét hoang, "mac dit may vi nay chang hé cg vé bi xtic: dong vi canh tuong 4y va tham chi cé vé nhu Gregor cin 1am ho thi vi hon 1a dan vidl6ng" !... Su dan cai gitta uy mua va cdi quai di tao nén khong khi dic biet cha Bigh dang, song nét nay cing da tiém tang trong nghe thuat cia nhiéu nha van Idn, dac biét 6 thé ky XX. Dinh nghia vé humour, Escarpit cho rang : "D6 1a su sit dung vita cé tinh nghé thuat, via cé tinh tu tuéng c4i cuc doan". Va thé ky XX "no cap ké voi cdi phi ly... Dé 14 ngon ngit cia mot thit lo au dang cudng lai véi chinh minh", Su dan cai c4i quéi dan v6i c4i thudng nhat khién tir tic phdm ngudi ta suy dién ra mot ¥ nghia tu tuéng nia : ci phi ly di wo thanh cdi binh thudng hang ngay. Néu 6 Bich dang, téc phim cén dé tiép can béi nhiing ¥ nghia goi lén — di rat khéc nhau, ta vin c6 thé bém chat mot phén nio vao mét s6 nét trong 16i ké chuyén truyén théng (cé cét truyén), cai hoang dudng qudi di cén nim & cdi vo vat chat, hinh thitc, thi 6 nhing téc phdm khdc, cam giéc vé quai di, tinh chat khé nam bat 6 nhiing "huyén thoai" Kafka phat trién dén mitc gay mot cam side bat én va tao nén nhitng tiéng néi rat khé xdc dinh. —S—___ eae Escarpit, Uyrua vd vin hoe, Bai hdch khoa todn thus, Larousse, 300 Scanned with CamScanner