ANATOMIC PATHOLOGY

- General -
1. Giới thiệu môn học GPB
2. Tổn thương cơ bản của tế bào và mô
3. Viêm và viêm đặc hiệu
4. Tổn thương huyết quản-huyết
5. U đại cương
6. Ung thư
INTRODUCTION
GIỚI THIỆU MÔN HỌC GIẢI PHẪU BỆNH

ThS. BS. Bùi Thị Thanh Tâm

Bộ môn Mô phôi - Giải phẫu bệnh, Đại học Y Dược TPHCM
ANATOMIC PATHOLOGY
ANAPATHOLOGY
 1. Lịch sử
Giải phẫu bệnh
Giaûi phaãu beänh laø moân hoïc nghieân cöùu veà beänh taät, vaø yù
nieäm veà beänh taät thì khoâng ngöøng thay ñoåi trong suoát
lòch söû phaùt trieån cuûa nhaân loaïi, keå töø khi con ngöôøi baét
ñaàu xuaát hieän treân maët ñaát naøy caùch ñaây nöûa trieäu naêm.
 Giải phẫu bệnh trải qua nhiều giai đoạn phát
triển gắn liền với những sự kiện và những
danh nhân y học
1.1. Giai đoạn 1:  Nguyên thủy, Cổ đại
 Hiểu biết về y học còn hạn chế
không có cơ sở khoa học
 Y học Ai Cập cổ đại:
4 nguyên tố căn bản:
KHÍ, HỎA, THỦY, THỔ
tạo nên cơ thể con người
Hippocrates tin raèng con ngöôøi ñöôïc taïo thaønh töø 4 yeáu toá laø khí, nöôùc, löûa,
vaø ñaát, töông öùng vôùi 4 loaïi theå dòch trong ngöôøi laø maùu, chaát nhaày, maät
vaøng vaø maät ñen; beänh taät laø do söï maát caân baèng cuûa 4 loaïi theå dòch naøy vaø
coù taùc ñoäng leân toaøn theå con ngöôøi chöù khoâng rieâng ôû moät cô quan naøo.
 the finger
Bloodletting
was “sick»
removal of
bad humors
redness is due to an excess
of red blood
=Bad
=Root of most diseases

Ancient times
 Thế kỷ V - IV trước CN
HIPPOCRATE
(460 - 377 trước CN, Hy Lạp

 Đặt một nền tảng duy vật cho y

học
 Việc chữa bệnh phải quan sát các
triệu chứng ở người bệnh, không
dựa vào khái niệm mơ hồ duy tâm
 Môi trường và điều kiện sinh hoạt
ảnh hưởng đến sức khỏe con người
GALEN (131-210, La Mã)

 Mổ xác động vật, tử tù để nghiên cứu

cấu trúc, sinh lý
 Hệ thống hóa các kiến thức của nhiều
ngành y học (Sinh lý, điều trị, dược lý).
 Chịu ảnh hưởng của duy tâm  bị tôn
giáo lợi dụng
Kết thúc giai đoạn 1
 y học tuy đã nảy sinh nhưng đã chìm
đắm trong bóng đêm của thời Nguyên thủy
và Cổ đại.
1.2. Giai đoạn 2: Thời Trung đại (TK V-XVII)
Andrea VESALIUS
(1514 – 1564, Bỉ)  1543: sách giải phẫu học đầu tiên
“Về cấu tạo cơ thể người” với hơn
300 bức họa hình tuyệt đẹp

 giúp con người hiểu rõ cấu trúc

bản thân mình

 làm cơ sở khoa học cho việc hiểu

được các tổn thương bệnh tật
 William HARVEY
(1578 - 1657, Anh)

1628, tác phẩm “Hoạt

động của tim và máu ở
động vật”
 Có những hiểu biết
quan trọng về tuần
hoàn máu ở người
 Ambroise PARÉ Girolamo FRACASTORO
(1510 – 1590) (1510 – 1590), Ý
Nhà phẫu thuật đầu tiên Làm sáng tỏ bệnh truyền nhiễm
1.3. Giai đoạn 3: Thời Cận đại (TK XVII- XX)

Thời đại rực sáng của y học và giải phẫu

bệnh
 Đặt nền tảng cho việc tìm hiểu các tổn
thương và rối loạn bệnh tật
- Giovani Batista Morgagni ñöôïc xem laø
ngöôøi khai sinh ra moân hoïc giaûi phaãu beänh.
- Cuoán saùch ‚Veà vò trí vaø nguyeân nhaân cuûa
beänh taät, nghieân cöùu baèng giaûi phaãu hoïc‛
+ moïi beänh taät laø beänh lyù cuûa cô quan; ôû
moãi beänh nhaân, beänh seõ coù vò trí ôû nhöõng cô
quan khaùc nhau.
+ Moái lieân heä giöõa caùc trieäu chöùng laâm
saøng vôùi toån thöông ñaïi theå quan saùt ñöôïc
treân cô quan.
+ Khoâng lyù giaûi ñöôïc vì sao beänh lyù cuûa cô
quan naøy laïi coù theå taùc ñoäng ñeán moät cô
quan khaùc trong cô theå.
 Anton
Van LEEUWENHOEK
(1632 – 1723, Hà Lan)  Tự học, trở thành viện
sĩ viện Hoàng gia Anh

 Chế tạo ra kính hiển vi

đầu tiên

 Nhìn thấy những sinh

vật cực nhỏ
ROBERT HOOKE
(1635-1703, Anh)

 Cuối TK XVIII: xác

định tế bào là đơn vị
cấu tạo cơ thể sinh
vật
- Rudolf Virchow‚Beänh hoïc teá baøo‛ -> caùc hình thaùi toån thöông cô baûn nhö phì ñaïi,
taêng saûn, chuyeån saûn, phaûn öùng vieâm, nhoài maùu, u  nguoàn goác cuûa moïi beänh taät
ñeàu xuaát phaùt töø caùc hoaït ñoäng baát thöôøng cuûa teá baøo.  GPB vi thể
- Julius Cohnheim  phaûn öùng vieâm + hieän töôïng xuyeân maïch
 Chưa đầy 3 thế kỷ, con người đã
hiểu bệnh tật không chỉ là tổn thương
rối loạn ở các tạng mà còn ở mức độ
mô và tế bào

 Y học và giải phẫu bệnh đã tiến

được những bước khổng lồ
Böùc töôïng goã nhoû ñöôïc thaáy
trong moät tieäm caàm ñoà ôû phoá
Bronx thaønh phoá New York, taïc
hình nhaø beänh hoïc noåi tieáng
ngöôøi Ñöùc Rudolf Virchow, vôùi
haøng chöõ ‘’Pathologe... ünd am
Ende steht der Erfolg ! ‘’ nghóa
laø ‘’Nhaø nghieân cöùu beänh hoïc...
cuoái cuøng cuõng seõ thaønh coâng! ‘’
1.4. Giai đoạn 4: Thời Hiện đại, đầu thế kỷ XX đến nay
 bắt đầu đi sâu vào bản chất bệnh tật
 Chú ý các rối loạn của thành phần cấu tạo
vi thể, những biến đổi cực nhỏ trong tế bào,
những sai lệch nhiễm sắc thể…
Thời kỳ mở đầu cho y học phân tử
và giải phẫu bệnh siêu vi.
Gattaca (1997): một gioït maùu  xaùc ñònh ñöôïc gen naøo coù caáu
truùc vaø chöùc chöùc naêng bò roái loaïn, protein naøo bò hö hoûng.
 Döï aùn giaûi maõ boä gen ngöôøi (human genome project) - döï aùn
ña quoác gia (1987-2003) ñaõ giaûi maõ toaøn boä 20.500 gen cuûa
boä gen ngöôøi  Targeted therapy
 Qua hàng triệu năm, y học và giải phẫu
bệnh trải qua nhiều giai đoạn:
 Giai đoạn sau < giai đoạn trước
 Nhiều tiến bộ khoa học hơn
 Giúp con người hiểu rõ thêm bệnh tật
 Phòng chống bệnh hữu hiệu hơn
Ngöôøi ta ñang quay trôû laïi vôùi
quan nieäm beänh taät laø roái loaïn
taùc ñoäng leân toaøn theå con ngöôøi
vaø nhaän ra phaàn lôùn beänh taät cuûa
con ngöôøi laø do loái soáng; chaúng
haïn beänh khí pheá thuõng, ung thö
phoåi laø do huùt thuoác laù, xô gan
do uoáng quaù nhieàu röôïu
Thuận tự nhiên?
 ÑÒNH NGHÓA VAØ PHAÂN LOAÏI
GIAÛI PHAÃU BEÄNH
● Giaûi phaãu beänh (beänh hoïc) laø moân
hoïc nghieân cöùu veà caùc toån thöông
cuûa teá baøo, moâ vaø caùc cô quan
trong caùc traïng thaùi beänh lyù khaùc
nhau.
● Đaïi theå, vi theå vaø sieâu vi theå.
● 2 phaàn:
• Giaûi phaãu beänh ñaïi cöông
• Giaûi phaãu beänh chuyeân bieät
 Nguyeân nhaân, cô cheá beänh sinh,
hình thái tổn thương vaø caùc roái loaïn
chöùc naêng do toån thöông gaây ra
Quan niệm Giải phẫu bệnh là :
- Chỉ nghiên cứu ĐẠI THỂ ở nhà xác
HOẶC

- Chỉ nghiên cứu VI THỂ dưới kính hiển vi

Phiến diện, chưa đầy đủ

 Giải phẫu bệnh mô tả tổn thương:
- ĐẠI THỂ LÂM
- VI THỂ SÀNG
- SIÊU VI ĐỐI CHIẾU
Rối loạn
Tổn thƣơng chức năng
hình thái KẾT LUẬN
CHẨN ĐOÁN ĐIỀU TRỊ TIÊN LƢỢNG
 BỆNH HỌC BỆNH HỌC
ĐẠI CƢƠNG TẠNG – HỆ THỐNG
- Tổn thƣơng cơ bản - Bệnh phổi
của TB và mô - Bệnh hệ thần kinh
- Rối loạn tuần hoàn - Bệnh xƣơng
- Viêm - Bệnh Hạch limphô
-U -…
Clear cell renal cell carcinoma Chromophobe renal cell carcinoma
Khối u lớn màu vàng, đơn độc Khối u đặc giới hạn rõ
và giới hạn rõ. với bề mặt cắt màu nâu nhạt.
Clear cell renal cell carcinoma Chromophobe renal cell carcinoma
Khối u đặc giới hạn rõ
với bề mặt cắt màu nâu nhạt.
 Nhà Giải phẫu bệnh hiện nay

34
 VAI TRÒ GIẢI PHẪU BỆNH ?

TRUYỀN THỐNG: vẫn là chuẩn vàng, rất cần và quan trọng trƣớc,
trong và sau điều trị
 Ung thư hay không ung thư (?)
 Loại mô học, độ mô học
 Tình trạng xâm nhập, di căn
 Bờ phẫu thuật

KỸ THUẬT KINH ĐIỂN

 Nhuộm Hematoxylin & Eosin
 Nhuộm đặc biệt: trichrome, PAS, AFB, mucicarmin, alcian blue, huỳnh quang, …
Phục vụ ngƣời bệnh:

 Chẩn đoán Bệnh dựa trên

* tiêu bản giải phẫu bệnh (sinh thiết)

* tiêu bản tế bào học (phết tế bào dịch cơ thể, chọc

hút bằng kim nhỏ, phết tế bào cổ tử cung và âm
đạo, dịch rửa phế quản)
 SINH THIẾT
 Quan trọng
 Quyết định chẩn đoán
 Hướng dẫn điều trị, theo dõi
 Thầy thuốc lâm sàng thực hiện
Bệnh phẩm
 SINH THIẾT ???
 Lấy mẫu mô ra khỏi cơ thể để chẩn đoán
 Thường chỉ cần mẫu mô nhỏ

 Tùy trường hợp, có thể:

- Chỉ cần cạo nhẹ qua một vùng: tế bào cổ tử

cung (Pap’s).
- Lấy mẫu mô bằng kềm qua nội soi
- Bằng kim xuyên qua da: thận, gan…
- Lấy toàn bộ tổn thương qua phẫu thuật.
Đâm kim Kéo piston Di chuyển Trả piston Rút kim
vào bƣớu lên kim trong về nhƣ cũ Khỏi bƣớu
 Sinh thiết Sinh thiết bằng kim

tổn thƣơng
của vú
Sinh thiết trọn
(tiểu phẫu lấy trọn u)
Sinh thiết gan
> 2 lần mẫu mô gan
- Mỗi mẫu: dài > 2cm
-Thời gian: đâm kim, cắt,
rút kim chỉ trong 1phút
 Sinh thiết xương
 Đƣờng mổ:
- Theo trục của chi
- Trực tiếp từ da,
qua cân cơ vào
xƣơng
- Nhiều vị trí, tránh Mẫu sinh thiết
chỗ hoại tử, xuất
huyết, mô viêm
phản ứng.
Sinh thiết bằng bàn chải
Sinh thiết bằng bàn chải
ở niêm mạc miệng

Lớp nông Tế bào tróc

Lớp trung gian
Lớp đáy
Sinh thiết tuyến tiền liệt
qua ngả trực tràng
Dụng cụ sinh thiết mô mềm
Sinh thiết da

Vùng da
đƣợc lấy ra

Lớp nông

  Ai đƣợc xem là ông tổ
của ngành Giải Phẫu Bệnh ?

MORGAGNI
  Ngƣời phát minh
ra kính hiển vi là Ai?
LEUWEENHOOK
  Ngƣời mở đầu cho

GIẢI PHẪU BỆNH VI THỂ?

Rudolph VIRCHOW
 Đối tƣợng nghiên cứu
của BỆNH HỌC LÀ GÌ?
NGƢỜI BỆNH
Xin Caûm Ôn