‫اساسي محدوديتونه وپيژندل شى‪،‬نورحدودهم شتون لرى‪،‬چې په ځينو هيوادونو كې وضعيت ته په كتور وضع كيږى‪:‬‬

‫دوينا خپلواكى (‪)۷‬اوه اساسي حدود عبارت دي له‪:‬‬

‫له ملى امنيت څخه مالتړ‪.‬‬

‫له دولتى اسرارو څخه مالتړ‬

‫له خصوصى حرپم څخه مالتړ‬

‫له فكرې مالكيتونو څخه مالتړ‬

‫داشخاصو له حيثيت‪،‬وقار او ياور څخه مالتړ‬

‫دگمراه كوونكو تبليغاتو پر وړاندې له اوريدونكو مقابل لوري څخه مالتړ‬

‫‪:۲‬دحدودو مشروعيت‬

‫الف‪:‬دحدودو مشروعيت قواعد‪:‬حدود هغ‪CC‬ه وخت د تط‪CC‬بيق وړ دى‪،‬چې مش‪CC‬روعيت ول‪CC‬ري مش‪CC‬روعيت يې پ‪CC‬دي مان‪CC‬ا چې باي‪CC‬د‬
‫داصولو سره سم‪،‬منطقى او په يوه حقوقى قاعده او چوكاټ كې ځاى او وړاندې شوى وى‪،‬يانې حق‪CC‬وقې او تط‪CC‬بيقى اړخ ئې‬
‫بايد په يوه منظم چوكاټ كې مخكى تر مخكى جوړ او تنظيم سوى وي په الندي درېيو برخو وېشل كيږى‬

‫عقلى يا منطقي قواعد‪ :‬پدې بايد پوه اوسو‪،‬چې دوين‪CC‬ا خپل‪CC‬واكي اص‪CC‬ل دي او مح‪CC‬دوديت اس‪CC‬تثنا يى ح‪CC‬الت دي‪،‬پ‪CC‬دې ټوگ‪CC‬ه باي‪CC‬د‬
‫دواړو تر منځ‬

‫‪:۲‬دملي امنيت خالف وينا مفهوم‪:‬دملى ام‪CC‬نيت خالف مس‪CC‬ايلو كې پيژندن‪CC‬ه ت‪CC‬ر ټول‪C‬و س‪CC‬تونزمنه مس‪CC‬له ده او ډي‪CC‬ر پيچلى ح‪CC‬الت‬
‫دى‪،‬ځينو قوانينو او مقرراتو كې په واضح او روښانه ډول مواد دملي امنيت خالف گڼل شوي او ځي‪CC‬ني معيارون‪CC‬ه يى ورت‪CC‬ه‬
‫وضع كړي‪.‬‬

‫دملى امنيت خالف جرايمو كې رسنۍ دوه ډوله نقش لري‪:‬‬

‫كله چى په يوه رسنۍ كى داسي مطلب نشر كړى ‪،‬چى له مخې يى وگړى خلگ دملى ام‪CC‬نيت پ‪CC‬ر خالف تحري‪CC‬ك ك‪CC‬يږى ‪،‬ي‪CC‬وى‬
‫كړنې اقدام لپاره روزنه وكړى چى دا روزنه ملى امنيت ته زيان ورسوى ‪،‬يا هم داسى كړنى او فعاليتونه وستايى او تشويق‬
‫كړى داسى يو مطلب نشر كړى چى هغه بايد پټ وساتل شي افشا ك‪CC‬ول يى ملى ام‪CC‬نيت ت‪CC‬ه زي‪CC‬ان وى دبيلگي پ‪CC‬ه ډول دهغ‪CC‬و‬
‫اسنادو افشا كول چى په تولنيز ډول پټ وى يا اشدمحرم اسنادو په نامه‪C‬د ي‪C‬اديږي‪،‬او دا ډول اس‪C‬نادو ت‪C‬ه الس رس‪C‬ي دامني‪C‬تى‬
‫ادارو له خوا منع اعالن شوي وي او په يوه رسنۍ كې نشر شي‪.‬حقوقى موازينو ته په كتو كولى شو‪،‬نوموړ ويناوو ډولون‪CC‬ه‬
‫په درېيو برخووېشو‪.‬‬

‫جرمي ويناوي‪:‬‬

‫هغه ويناوې چې دترهگرۍ جرايمو په نامه ياديږى‬

‫هغه ويناوې چې سياسي جرايمو په نامه ياديږى‬

‫او نورى ويناوى دوينا او رسنيو خپلواكى دحدودو په خاطر د درې گونو جرايمو ته پاملرنه‪،‬چى ملي امنيت ت‪CC‬ه خط‪CC‬ر پيښ‪CC‬ون‬
‫اړين دي‪.‬‬
‫الف‪:‬ترهگريز ج‪44‬رايم‪:‬د تهرگ‪C‬رى جرايم‪C‬و څخ‪C‬ه موخ‪C‬ه هغ‪C‬ه ج‪C‬رايم دى ‪،‬چى دسياس‪C‬ى موخ‪C‬و لپ‪C‬اره سياس‪C‬ي‪،‬دول‪C‬تى مش‪C‬رانو‬
‫وژل‪،‬دول‪CC‬تى او عام‪CC‬ه تاسيس‪CC‬اتو ويج‪CC‬ارړول ‪،‬عم‪CC‬ومى وي‪CC‬رې‪،‬او ت‪CC‬رحى پ‪CC‬ورول ‪،‬بمى چ‪CC‬اودنى‪،‬س‪CC‬ړى تښ‪CC‬تودنه‪،‬س‪CC‬مندى‬
‫غال‪،‬دچاپيريال ټكرول‪،‬عمومى دا ډول پيښو رامنځته كولو څخه دترهگرو او ډلو موخه داده ‪،‬چى پ‪CC‬ه دى ټوگ‪CC‬ه غ‪CC‬واړى پ‪CC‬ه‬
‫تولنه كى دويرى او ترهى په خپرولو سره خپلو سياسي موخ‪CC‬و ت‪CC‬ه ورس‪CC‬يږى او د ډول پيښ‪CC‬ى او ك‪CC‬ړنى ډي‪CC‬ر وخت دسياس‪CC‬ي‬
‫مخاليفينو لخوا سرته رسيږى او د مل ىامنيت خالف جرايمو كى راځى‪،‬له دى څخه جوت‪C‬يږى‪،‬چى دا ډول ك‪C‬ړنى ف‪C‬يزيكى او‬
‫عملى اړخ لرى‪،‬يعنى فزيكى تاوتريخوالى دى‪،‬‬

‫څرنگه چې په نړيوالو قوانينو كې هم د ترهگړى ضد مواد شتون ل‪CC‬ري او دا ډول ك‪CC‬ړنى ب‪CC‬ه ترهگري‪CC‬ز ج‪CC‬رايم گڼلى او ډي‪CC‬رى‬
‫هيوادونو په قوانينو كى يى وړاندينه شوې او له ترهگرۍ څخ‪C‬ه دوين‪C‬ا ل‪C‬ه الرى ننگ‪C‬ه او مالت‪C‬ړ هم ترهگري‪C‬ز ج‪C‬رايم دى او‬
‫قانونى خورد ورسره كيږى ‪،‬‬

‫دملگروملتونو سازمان امنيت شورا(‪/۱۴)۱۶۲۴‬س‪CC‬تمبر ‪ ۲۰۰۵‬ګڼ‪CC‬ه پرك‪CC‬ړه دا د‪،‬ل سپارښ‪CC‬تنه ك‪CC‬وي ترهگري‪CC‬زو فع‪CC‬اليتونو ت‪CC‬ه‬
‫دخلگو هڅونه ستاينه‪،‬ننگه او مالتړ او پدي برخه كې هر ډول هڅې ترهگريزو عملونو كې شميرل او دمحكومې‪CC‬دو وړدي‬
‫امنيت ادارى زړه غواړى دځينو اطالعاتو په خپرونى سره په رس‪CC‬نيو كى دا امني‪CC‬تى داليل‪CC‬و پ‪CC‬ر بنس‪CC‬ټ اعالن ك‪CC‬ړى دول‪CC‬تى‬
‫اسراى بيا ځينى له ملى امنيت سره اړيكه پيدا كوىاو ځينى ئى اړيكه نه پيدا كوى ‪،‬ټ‪C‬ول هغ‪C‬ه اطالع‪C‬ات چى پ‪C‬ه ت‪C‬وايز ډول‬
‫پټ ‪(،‬سړى)ډول ډلبندى كيږى امنيت پورى اړوند كيږى او هغه اطالعات چى په پټ محرمه ډول ډليندى كيږى ‪،‬هغه دملى‬
‫امنيت سره اړيكه نه لرى‪،‬دولتى اسرار په دوو ډوله دى ‪،‬محرم او اشد محرم اشد محرم يى مهم او ملى امنيت پورى اړيك‪CC‬ه‬
‫لرى ‪.‬دولتى اسرار د ښي پيږندنى په باب په دي بحث كى لومړى مفهوم او بيائى پور محدود ديتونه مطالعه كوو‬

‫د دولتى اسرار او مفهوم‬

‫الف‪:‬د دولتى اسرار او تعريف ‪:‬‬

‫له هغه ډول اطالعاتو څخه عبارت دى چى د واكمنو صالحيت لرونكى د دولتى مقام‪CC‬اتو لخ‪CC‬وا تش‪CC‬ريفاتو پ‪CC‬ه منل‪CC‬و او ق‪CC‬انونى‬
‫ډول ډلبندى شوى وى ‪.‬هغه اطالعات چى د دولتى اسرارو په نامه ډلبندى شوي د موضوع ل‪CC‬ه نظ‪CC‬ره ځي‪CC‬نى ئى پ‪CC‬ه دى ډول‬
‫دى پو ځى اسرار‪ ،‬اقتصادى اسرار‪،‬پوهنيز علمى او تخنيكى سياسي اسرار جاسوسي او جاسوسي ضد اطالعات ه‪C‬ر ي‪C‬وئى‬
‫دځانگرو اطالعاتو ټولكه جوړوى دبيلكى په ډول پوځى اسرار الندى مواد لرى د هيواد ام‪CC‬نيت د ټينګښ‪CC‬ت پ‪CC‬ه ب‪CC‬اب طرح‪CC‬و‬
‫بوځى ستراتيژيو په باب بوځى تجهيزات وسايلو او تحسيساتو بوحى تخنيكى فنى مسلكى او تكتيكى روش‪CC‬ونه او پ‪CC‬وځ ش‪CC‬مير‬
‫او موخو په باب اطالعات‬

‫ب‪:‬ددولتى اسرارو د ډلبندى ظابطه‪:‬‬

‫د دا ډول اسرارو په باب ډلبندى ټول خلكو ته الس رسيى څخه به‪CC‬ر س‪CC‬اتل ك‪CC‬يږى او د فش‪CC‬ار ك‪CC‬ول ئى درن‪CC‬ه س‪CC‬زا ل‪CC‬رى اول‪CC‬ه‬
‫همدى امله ده چى له ډلبندى څخه صرف نظر كيږى په دى برخه كى په رډيرى هيوادونو كى كوم ظوابط وجود ل‪CC‬رى او‬
‫له مخې ئى ډالبندي كيږى په دى برخه كې له زيان كچې پيږندنه او معلومول دى څومره چى اطالعات زيات اهميت ل‪CC‬رى‬
‫څومره ئى زيان هم زيات دى معنا داچى د دولتى اسرارو په باب ظوابط يواځى په زيان پهع كچې او اهميت تكيه لري‬

‫ج‪:‬دولتى اسرارو ډلبندى لپارو واكمن مقام‪:‬په ډيرى هيوادونكى كى پدې خاطرې چې اطالعات پ‪CC‬ه ق‪CC‬انونى ډلبن‪CC‬دي ش‪CC‬ي او د‬
‫اړتيا اصل له مخى چارې تر سره شي دمشرانو(م‪CC‬ديرانو)واكون‪CC‬ه دحك‪CC‬ومت پ‪CC‬ه مختلف‪CC‬و برخ‪CC‬و كى توپ‪CC‬ير ك‪CC‬وى او ډن‪CC‬ډو او‬
‫واكونو د تناسب يا ددرجو له مخې ډلبندي كيږى دبيلكى په ډول په دولتى ادارو او دولتى شركتونو كى ټيټ پ‪CC‬وړي م‪CC‬ديران‬
‫محرم مهر او لوړى پوړه چارواكى معينان او وزيران له ډير پټ محرم مهر څخه استفاده كوى‬
‫معنى دا چى ډير پټ سړى محرم اسناداو مهرونه له لوړو پوړو چارواكو س‪CC‬ره وى او دول‪CC‬تى واك ويښ هم د ډن‪CC‬دو اليح‪CC‬و او‬
‫سلسله مارتب له مخې مالى سرچينه پيدا كړى گټور دى خو په هر حال كړنى ئى د هيواد له ملى گټو سره برابرو وى‬

‫دولتى خپرونو د جوړښت خپلواكى‬

‫ددولتى راديو تلويزون خپرونه لپاره داسى سيستم وضح وى چى دولتى راديو تلويزون د ټولو خلكو لپاره برابر خپرونې لرى‬
‫او دملت او دولت دواړه په خدمت كى وى د دولتى سازمان په نامه ياديږى له تط‪CC‬بيقى څ‪CC‬يرنو څخ‪CC‬ه جوت‪CC‬يږى چى پ‪CC‬ه ډي‪CC‬ر‬
‫هيوادونو كى دا ډول سازمانونو صالحيت په درى ډول دى چى په الندي ډول دى‬

‫‪.۱‬له شورا مديرانو لخوا‬

‫‪.۲‬مديره پالوى‬

‫‪.۳‬عامل مدير لخوا اداره كيږى‬

‫پ‪CC‬ه درې واړو ډولون‪CC‬و كى دحك‪CC‬ومت ل‪CC‬ه الس وه‪CC‬نى دا ډول جوړښ‪CC‬تونه خپل‪CC‬واكى ل‪CC‬ه منځ‪CC‬ه وړې‪،‬پ‪CC‬ه الم‪CC‬ان كى د ‪ ARD‬او‬
‫‪ ZDF‬دسياسى ګونډونو او ايالتى حكومتونو غريتوب او يا په ايتاليا كى دسياسي گونډونو مستقيم اغيزي د دا ډول سازمانونو‬
‫خپلواكى له منځه وړي دي‪،‬‬

‫‪.۲‬د محتوا له نظره خپلواكى (مادي او محتوا ئى سانسور منع )‬

‫په ډى ډول خپلواكى كې په رسنيو مسئولين او كاركوونكى په رسنيز فعاليتونو كى په خپلواك ډول عمل او خپرونى تر س‪CC‬ره‬
‫كوى تر هيڅ دول فشار الندى نه وى او د خپلواكى ليرى كوونكى پالوى خپلواكى په نامه هم ياديږى‬

‫دسانسور تعريف‪:‬په دى برخ‪CC‬ه كى دهيوادون‪CC‬و ت‪CC‬ر منځ ش‪CC‬ته پ‪CC‬ه ځين‪CC‬و هيوادون‪CC‬و كى د وين‪CC‬ا د خپل‪CC‬واكى پ‪CC‬ر وړان‪CC‬دى ه‪CC‬ر ډول‬
‫محدوديتونه سانسور گنل كيږى ولى په ځينو هيوادونو نوكى د ځينو مسايلو په بر خه كى دسانسور او محدوديت ش‪CC‬تون پ‪CC‬ه‬
‫باب په قوانينو كى يادونه شوى لكه د استرليا درسنيو قانون كى ځينى برخو سانسور قانونى گرځول شوى همدا ډول زموږ‬
‫دهيواد درسنيو په قانون كې دملي او دواړو ارزښتنو پر ضد څه نشرول منع گرځول شوي ولى بيا په ځينو هيوادون‪CC‬و كى د‬
‫هر څه په ليكلو او ويلو بنديز نشته او دوينا خپلواكى د وكړو شخصى خپلواكى ګڼل ش‪CC‬وي او مح‪CC‬دوديت پ‪CC‬ري نش‪CC‬ته او ك‪CC‬ه‬
‫محدوديت پرى واضح شى سانسور گڼل كيږى سانسور كيداى شى د رسنيو مسئولين اغيز ناكو ډل‪CC‬و او ش‪CC‬ركتونو مس‪CC‬ئولينو‬
‫لخوا وضح شى كيداى شي سياسي اقتصادي م‪C‬ذهبى اخالقى او پ‪C‬وځى انگ‪C‬يزه ول‪C‬رى د ليك‪C‬ونكى پيالوى لخ‪C‬وا وض‪C‬ح ش‪C‬ى‬
‫خبلواکي مستيقيمٌا درسنيو مديريتى او مالى خپلواكيو پورى اړوند دي ځكه مالى امكاناتو نه لرلو په ص‪CC‬ورت كې څيړن‪CC‬يزو‬
‫راپورونو د راپور برابرونى په برخه لوړ كيفيت لرونكى خپرونى نشى كولى بايد مالى او مديريتى خپل‪CC‬واكى ول‪CC‬رى چى د‬
‫ليكنى په برخه كى ئى هم خپلواكى را منځته شى همدا رسنيو د مسولينو لپاره به خوندى چاپيريال هم براب‪CC‬ر وى ترڅ‪CC‬و پ‪CC‬ه‬
‫بشپړ خپلواكى سره فعاليت وكړى او كه بهرنى فشار او زوړ موج‪C‬ود وى رس‪C‬نى ليك‪C‬نى خپل‪C‬واكى ن‪C‬ه ل‪C‬رى د راپورون‪C‬و پ‪C‬ه‬
‫برابرولو كى ځينى رسنى د ژورناليزم اخالقى اصول په پام كى نيسى چى تر ډي‪C‬ر د رس‪C‬نيو پ‪C‬ه ن‪C‬ا پيلت‪C‬وب پ‪C‬وره اړه ل‪C‬رى‬
‫دراپورونو په برابرولو كې ځينى رسنۍ د ژورناليزم اخالقي اصول په پام كى نيسى چې ت‪CC‬ر ډي‪CC‬ره درس‪CC‬نيو پ‪CC‬ه ن‪CC‬ا پېلت‪CC‬وب‬
‫پورې اوه لرى ز‬

‫درسنيو خپلواكۍ لپاره دا ډول اصولو رعايتول يو اړخيز او اخالقى بڼ‪CC‬ه ل‪CC‬ري‪ ،‬ت‪CC‬ر هغي پ‪CC‬ورې چي پ‪CC‬ر رس‪CC‬نيو مس‪CC‬تقيم او ن‪CC‬ا‬
‫مستقيم فشارونه او اغيزې موجود دې دي درسنيو خپلواكى تر پوښتنى الندې وي‪،‬د اروپائى هيوادونو درس‪CC‬نيو پ‪CC‬ه قوانين‪CC‬و‬
‫كى نا پيلى توب او خپلواكى تينگار شوى خو ‪ 2005‬ز كال دارزي‪CC‬ابى د مخى او د دول‪CC‬تى مقام‪CC‬اتو د ن‪CC‬ورو داغيزن‪CC‬اكو دل‪CC‬وه‬
‫مستقيم او نامستقيم فشارونه په روشانه ډول گتل سوى دى‬