Professional Documents
Culture Documents
تبدیل انرژی
تبدیل انرژی
3
1 2
1
پروسه های ف یکیی کیه در دوره هیای برقیی بیرای اصیوی انیرژی برقیی واقیع میگیردد ازهیم مت یاوت اسیت کیه ایین ت یاوت تیابع
نوعیت انرژی تبدیل شده می باشدد برای همه این انواع تبدیل در منابع انرژی قوه محرکیه برقیی ) (Electromotive Force, emf
بوجود می دیدد
اکثرا ً در مورد تاثیر سااه برقی بر ذرات چارجدار سخن رانده می شود در االیکه روی ذرات چارجدار قوه هیای دیگیری نیی
می تواند تاثیر نماید که با سااه برقی رابطه نداردد این قوه هاراکه بنام قوه های خارجی یاد می نمایندعبارت اند از:
قوه ها از اثر تعامل کیمیاوی مثال در عناصر گلوانیکی ویا بطری های اکوموالتوری ؛
قوه ها ازاثر گرم نمودن نقطه لحیم شده دوفل مختلف النوع و یا نیمه هادی ها (ج ت ارارتی یا ترموکوپل) ؛
قوه ها از اثرنورتاباندن برسطح فوتو المنت ها؛
ً
قوه ها از اثرارکت دادن ذرات چارجداردر سااه مقناطییی ( مخصوصا به ارکت دوردن هادی ها)؛
وغیره؛
ازجمله انرژی هاییکه می تواند به انرژی برقی تبدیل گردد درینجا تبدیل انرژی های کیمیاوی ،میخیانیکی ،ارارتیی و نیوری را
به انرژی برقی مورد مطالعه قرار میدهیمد
v
90
v
B α
b B
b.Sinα
A
)(3
Fl
FM
l F U r
E
I
Fk
'A
)(2
0101/11/11 0 تبدیل انرژی های دیگر به انرژی برقی
میی یابید چیون مییاات را کیه با بیجاشدن هادی به اندازه bبا سرعت vسیالن مقناطییی که با این کنتیور وابییته اسیت افی ای
کنتور ااتوا می نماید بیشتر می گرددد
اف ای سیالن مقناطییی:
S .b .l ,
که درنیجا -lعبارت از طوی فعای میله ’ AAکه در سااه مقناطییی قرار می گیردد
قیمت مطلقۀ قوۀ محرکه در کنتور:
.b .l
E ,
t t
درینجا tعبارت است از فاصلۀ زمانی که طی دن میله ’ AAبه اندازه فاصلۀ bبیجا میگرددد
b
یا سرعت است ،بنا ًء میدانیم که v
t
E .v .l
نظر به جهت خطوط اندکشن مقناطییی در فاصلۀ زمان tو سرعت vارکت نماید اگر هادی در تحت زا ویۀ 900
درینصورت :
.b .l .Sin
و قوه محرکه کنتور:
E .v .l .Sin .
فورموی اخیر که توسط فارادی بعد از تجارب متعدد بدست دمد عمومی تر است ،چون تنها برای کانتور بیته نه ،بلکه برای
قیمت های متنوع از هادی ها که سااۀ مقناطییی را قطع می نمایند قابل تطبیق استد
ازهمین فوموی دیده میشود که:
در صورتیکه زاویه 90باشد مقدار قوۀ محرکه اعظمی و میاوییت به E .v .l
0
اگر 00باشد (یعنی هادی در امتداد خطوط اندکشن مقناطییی ارکت نماید) درینصورت قوه محرکه القاء نمی
گرددد
Zn
Pb2SO4
PbO2
I II
Ea r
H2SO4
H2SO4
)(3 )(2
درشکل 1نشان داده شده است که ی لوایه جییتی در یی تیی اب ( تیی اب گیوکرد ) H2SO4کیه یی الکترولییت اسیت داخیل
گردیده استد جیت درالکترولیت ال میگردد که در نتیجه در به شکل Zn+انتقای میی یابیدد در نتیجیه محلیوی مثبیت و جییت بیه
شکل من ی چارج میگرددد جیت از اثر قوه های کیمیاوی ال می گرددد در محل کانتکیت جییت – محلیوی از اثرتیاثیر ییون هیا
سااۀ برقی بوجود می دید که از طرف محلوی به طرف جیت جهت داردد هرقدر جیت بیشتر ایل میگیردد مقیدار چیارج بیشیتر
میگردد و متناسب به دن شدت سااه برقی بیشتر میگرددد این سااه از انتقای بیشتریون Zn+بیه محلیوی میانع میگیردد و بیاالخره
در ی مراله معیین ،ال شدن جیت در محلوی خاتمه می یابدد این مراله مطابقت می کند به االت تعادی دوقیوه کیمییاوی( کیه
0101/11/11 3 تبدیل انرژی های دیگر به انرژی برقی
باعث ال شدن جیت در محلوی میگردد) وقوۀ سااه برقیی( کیه میانع از عبیور Zn+بیه محلیوی میگیردد) کیه بیاالی ییون Zn+
عمل میکندد ال شدن جیت دراالیکه ی مقدار معیین از ت اوت پتانییل φ1بین محلوی و جیت وجود دارد خاتمه می یابدد
اگر در عین زمان در همین ظرف ی لواۀ از یی میاده دیگیر داخیل سیاخته شیود دریین االیت نیی عیین پروسیه بیا فیر اینکیه
ت اوت پتانییل φ1نه بلکه φ2خواهد بودد φ2میتواند ب رگتر و میتواند کوچکتر از φ1با د.
با استفاده ازهمین پرنسیی emfدر عناصیر لوینانی و ن بییرا هیاا ویییرنا Storage Batteryایجیاد میریردد .پرنسی
3ن ان داده ده است.الر لنح هاا Iو IIتوسط ی هادی با هیم وصیل گردنید هاا ک درین بیریها ناقع میرردد در
از اثر emfکه مقدار دن از رابطه ذیل تعیین می گردد در دوره جریان بوجود می دیدد
E a 1 2
Emfکه به این شکل بوجود می دید و دوام می دورد از اثرکار قوه های کیمیاوی (قوه های خارجی) است که در نتیجه می تیوان
گ ت که درین جا انرژی کیمیاوی به انرژی برقی تبدیل می گرددد
جریییان برقییی کییه در عناصییر گلوانیی از اثییر پروسییه بییدون بازگشییت الکتروکیمیییاوی بوجییود مییی دییید کییه توسییط تعییامالت معییین
کیمیاوی ارایه گرددد
است اده از عناصر گلوانیکی بییار محدود است چون مقدار انیرژی برقیی راکیه میتوانید تولیید نمایید بیییار کیم واز جانیب دیگیر
مدت کار دنها نی محدود است وعمر دنها وقتی به پایان می رسد که مواد الکترود ها به ی درجه معین به مصرف برسدد
از بطیری هیای ذخییروی Storage Batteryکیه در دنهیا پروسیه الکتروکیمییاوی رجعیی اسیت وسییعا ً اسیت اده بیه عمیل میی دییدد
رجعی بودن پروسه های الکتروکیمیاوی در ین بطری ها این زمینه را میاعد می سازد که ازین بطری ها بارها است اده به عمل
دیدد زمینه بار بار است اده نمودن ازین نوع بطری هارا چارج نمودن این بطری ها بعد از هر بار دییچارج شدن مهیا می سازدد
در پروسه چارچ نمودن درین بطری ها مقدار معین انرژی برقی که در است اده از انرژی برقی بطری به مصیرف رسییده اسیت
دوباره ذخیره میگردد ،که در پروسه دییچارچ شدن همین انرژی ذخیره شده دوباره به شکل انرژی برقی به مصرف می رسدد
تعامل رجعی که در ی بطری اسیدی به وقوع می پیوندد مانند ذیل استد
Charged----------------------Discharged
PbO2 Pb 2H 2SO4 2PbSO4 2H 2O
وقتی ی بطری در االت چارج کامل قرار دارد اج ای فعای دن عبارت اند از :
دوپلیت یکی از پراوکیاید سرب PbO2ودیگری از سرب نرم Spongy Leadیعنی Pb
محلوی رقیقی از سل وری اسید یا تی اب گوگرد H 2SO4
طوریکه در معادله باال دیده می شود تی اب گوگرد به چهار یون هایدروجن مثبیت و دو ییون SO4من یی دیونیای میگیرددد یکیی
از SO4ها با پلیت سرب تعامل کیمیاوی نموده و سل یت سرب PbSO4را تشکیل میدهد که همیین ییون من یی SO4بیه پلییت
سربی پتانییل من ی می دهدد چهار یون مثبت هایدروجن از PbO2الکترون گرفته به االیت خنثیی در دمیده کیه بعیداً بیا تعامیل بیا
دکییجن پلیت دب را تشکیل می دهدد این پلیت فعال ً دارای چیارج مثبیت 4اسیتد ییون SO4دیگیر ایاال بیا سیرب تشیکیل سیل یت
سییرب را مینماییید و در عییین اییای دو چییارچ مثبییت را خنثییی مییییازدد کییه در نتیجییه هنییوز هییم چییارچ مثبییت 0بییازهم روی پلیییت
PbO2باقی می ماندد
دری بطری کامالً چارج شیده ت یاوت پتانیییل بیین دو پلییت من یی سیربی و پلییت مثبیت پراوکییاید سیرب مییاوی بیه 0د 0ولیت
استد مقدار این ولتاژ به تابعییت اینکه بطری در کدام مراله از چارج شدن ویا دییچارج شدن قرار دارد ،جریان از بطری چه
مقدار است و درجه ارارت چند است مت اوت خواهد بودد در عمل بیشتر ی اجره را با ولتاژ 0ولت در نظر می گیرندد
یادداشت :عالوه از بطری که در باال توضیح دن داده شد انیواع دیگیر بطیری هیا وجیود دارد کیه از جملیه میی تیوان بطیری هیای
خش و بطری های قلوی را نام بردد
تبدیل انرژی حرارتی به انرژی برقی:
تبدیل انرژی ارارتی به انرژی برقی را میتوان با است اده از پدیده که در محل تماس و یا کانتکت دو فلی و ییا دو نیمیه هیادی بیه
وقوع می پیوندد توضیح نمودد درین سطح تماس قوه های خارجی کیه از اثیر انتشیار Diffusionذرات چارجیدار بیه وجیود میی
دید عمل می نمایدد
مقدار ت اوت پتانییل کانتکتی نه تنها تابع خواص مواد که ایین کانتکیت را بوجیود دورده انید بلکیه تیابع مقیدار درجیه ایرارت ایین
کانتکت نی است ،چون انرژی و تجمع الکترون ها تابع درجه استد
دوره بیته که از دو فل مختلف تشکیل شده است مطابق بیه شیکل( )4را در نظیر میی گییریمد درصیورت کیه درجیه ایرارت دو
کانتکییت Iو IIبییا هییم میییاوی باشیید در دوره کییدام جریییان بوجییود نمییی دیییدد بییرای اینکییه ت ییاوت پتانییییل هییای کییانتکتی یعنییی
A A2 A A2
U k 2 1که مطابق به فورموی ذیل به دست می دید مییاوی بیه صی ر خواهید بیودد چیون هیردو Uk1 1و
e0 e0
پتانییل میاوی و مختلف العالمه اندد
0101/11/11 4 تبدیل انرژی های دیگر به انرژی برقی
A A 2 A 2 A1
U k 1 U k 2 1 0.
e0
I
ET
B II
I
B A
A III
II )b
)(4
Uk2
)a
اگر یکی از کانتکت ها مثالً کانتکت Iگرم گردد ) (t1>t2تعادی برهم خورده و در کانتکیت Iپتانیییل اضیافی بوجیود میی دیید کیه
مقدار دن تابع درجه ارارت کانتکت استد درینصورت ) U k 1 U k 2 ET U k 1 U k 2 E 0 (t1 t 2خواهد بودد
درینصورت در دوره قوه محرکه ارارتی ( ترمو ) emfبوجیود میی دیید کیه قیمیت مطلقیه دن متناسیب بیه ت یاوت درجیه ایرارت
کانتکت ها می باشد:
) ET U k 1 U k 2 E 0 (t 1 t 2
درینجا E 0عبارت است از ضریب که مقدار دن تابع خواص فل ات که کانتکت را بوجود دورده انید میی باشیدد بیدین ترتییب قیوه
محرکه ارارتی در دوره از اثر ت یاوت درجیه ایرارت دو نقطیه اتصیای ( کانتکیت ) کیه از دو فلی مختلیف سیاخته شیده اسیت بیه
وجود می دیدد
ترمو قوه محرکه در دوره از اثر گرم شدن نقطه لحیم شده Iو در اقیقت به مصرف رسیدن ی مقدار معین از انرژی ارارتیی
بقا می یابدد همین قوه محرکه باعث بوجود دمدن جریان در دوره می گرددد
Uk1
mV
I
ET
B II
I
A
A III
II )b
)(4
Uk2
)a
چون غلظت یا کانینتریشن الکترون ها در فل ات بلند است انتقای الکترون از ی فل به فل دیگر بییار کم صیورت میی گییردد
در نتیجه ت اوت پتانییل کانتکتی دارای قیمت بییار کوچ بوده و کم تابع درجه ایرارت اسیتد بنیا ًء ترموالمنیت هیا قیمیت هیای
بییار کوچ قوه محرکه را دارد (،مثال در نقطه اتصای پالتین و دهن در صورت اختالف ارارت به اندازه 111درجه سانتی
گراد 0د 1میلی ولت است ،و ضریب عمل م ید دن از 0%د 1تجاوز نمیی کنیدد) ازیین ترمیو المنیت هیا بیرای انیدازه گییری درجیه
است اده می گرددد(ترموکوپل یا ج ت ارارتی)د
برای این منظور دردوره وسیله اندازه کننده قوه محرکه را مطابق به شکل ( )4bوصل میی نمیاییمد دریین دوره ترمیو المنیت هیا
منبع و دله اندازه گیری ( میلی ولت متر) گیرنده به ایاب می دیدد قیمیکه درین شکل دیده می شود عالوه از کانتکت اصلی دو
کانتکت IIو IIIنی به وجود می دید که ت اوت پتانیییل هیای کیانتکتی تولیید میی گیردد ،اگیر درجیه ایین دو نقطیه ثابیت نگهداشیته
شود قوه محرکه را تغییر نمدهدد
اگر در ی دوره بیته تعداد کی ی کانتکت ها موجود باشد و درجه ارارت درین کانتکت ها ثابیت باشید ت یاوت پتانیییل کیانتکتی
میاوی بیه صی ر خواهید بیودد اگیر بیه عیوز فلی از میواد نیمیه هیادی اسیت اده گیردد ودرجیه ایرارت افی ای یابید غلظیت تعیداد
الکترون ها و خال شدیدا ً اف ای می یابدد این زمینه را میاعد می سازد تیا قیوه محرکیه هیای ارارتیی بلنید تیر بیه دسیت دییدد ( 1
میلی ولت در مقابل 1درجه سانتی گراد ت اوت درجه ارارت)
0101/11/11 0 تبدیل انرژی های دیگر به انرژی برقی
تبدیل انرژی تابشی به انرژی برقی:
انرژی و غلظت ناقلین چارج های دزاد در نیه هادی نه تنها میتواند از اثر ایرارت بلکیه از اثیر انیرژی تابشیی( نیور ،تشعشیعات
تحت سرخ) نی میتواند اف ای یابدد
هادیت نیمه هادی ها از اثیر انیرژی تابشیی بنیام فوتیو هادییت ( فوتیو ای کیت داخلیی) ییاد میگیرددد پدییده فوتیو هادییت اسیاس کیار
گروپ از وسایل الکترونی را که بنام مقاومت نوری یاد میگردد تشکیل می دهدد
I
r
)(5
p n
+ -
Ec
طبقه ممانعت کننده( فوتو المنت وینتلی) دارد و در رژییم فوتوجنریشین فعالییت درشکل ( )4اساس کار فوتو المنت سخت که ی
دارد توضیح می نماییمد
در فوتو المنت وینتلی بین دو عنصر نیمه هادی که یکی دارای هادیت الکترونی و دیگری دارای هادیت خالیگاهی است کانتکیت
بوجوم می دیدد از اثر ن یوذ و ییا دفییوژن الکتیرون هیا و خالیگیاه هیا از طرییق گی ر n-pدر در دو جهیت متقیابالً معکیوس ت یاوت
پتانییل کانتکتی U kبوجود می دیدد اگر تحت روشنی قرار داده شود یا بروی دن نور تابانده شود از اثر ج ب انیرژی نیوری ،
در دن ناقل های غیر اساسی چارج ها به وجود می دید یعنی:
الکترون ها در نیمه هادی p
خالیگاه ها در نیمه هادی n
این الکترون ها و خالیگاه ها در تحت تاثیر سااۀ برقی از طریق گ ر p-nجهت می گیرد:
خالیگاه ها به طرف نیمه هادی خالیگاهی
و الکترون ها به جهت نیمه هادی الکترونی؛
روشن نمودن کانتکت ( تاباندن نورباالی کانتکت) باعث برهم خوردن تعادی ناقل های اساسی جریان می گردد که در نتیجیه دن
باریرپتانییلی در کانتکت کاه می یابدو االت تعادی جدیدی برای قیمت کوچ ان برقرار می گردد کیه میاویییت بیه U kcد
ت اوت باریر ها ی پتانییلی در کانتکت نیمه هادی ها در االت بدون روشنی و در االت روشنی بنام قیوه محرکیه نیوری ییا فوتیو
قوه محرکه یاد میگرددد
E c U k U k .c
به هر اندازه که شدت نور بیشتر باشد به همان اندازه فوتو قوه محرکه بیشتر استد بعد از وصیل دو نیمیه هیادی در دوره جرییان
بوجود می دید و باعث تبدیل انرژی تابشی به انرژی برقی می گرددد
I II
Pb
Pb2O5
H2SO4
فورموی های محاسبه انرژی وطاقت برای بطری در پروسه چارچ شدن و دییچارج شده یکییان اسیت ،فقیط بخیاطر بایید داشیت
که دو پروسه از نظر ف یکی با هم مت اوت هیتندد در پروسه چاج شدن بطری ی مصرف کننده است اما در پروسیه دیییچارج
نمودن منبع به ایاب می دیدد
در تبیدیل انییرژی برقییی بییه انییرژی ارارتیی مقاومییت از اثییر ضییربه ذرات بوجییود مییی دیید در االیکییه در تبییدیل انییرژی برقییی بیه
کیمیاوی ( همچنان به انرژی میخانیکی) مقاومت در مقابل جریان را قوه هیای خیارجی بیه وجیود میی دوردد ازهمیین سیبب بیرای
محاسبه طاقت در دونوع تبدیل ذکر شده از دو فورموی مت اوت ذیل است اده می گردد که در ذیل یکبار دیگر داده شده است:
W
P2 2 E a .I . تبدیل انرژی برقی به انرژی کیمیاوی در بطری
t
P I 2 .r تبدیل انرژی برقی به انرژی انرژی ارارتی