Tezy Ogólne

TEZA 1
PEDAGOGIKA OGÓLNA (PODSTAWY PEDAGOGIKI) A PEDAGOGIKI
SZCZEGÓŁOWE
1. Pojęcie pedagogika ogólna wskazuje, iż dla konkretnych problemów będzie się
poszukiwać podstaw oraz dokonywać ujęć wstępnych i ogólnych.

2. Do dyscyplin o charakterze ogólnym zaliczamy: samą pedagogikę ogólną, antropologię

pedagogiczną, filozofię wychowania, dydaktykę ogólną oraz politykę
oświaty i wychowania.

3. Pedagogika ogólna powinna stanowić punkt centralny, najważniejszy, koordynujący

i chroniący nauki pedagogiczne przed niebezpieczeństwem rozproszenia się lub
zagubienia swojego pedagogicznego charakteru. Stąd pedagogika ogólna obejmuje
większość podstawowych problemów pedagogicznych, które rozważa w sensie ogólnym.

4. Używając nazwy podstawy pedagogiki, zaznacza się tym samym, że chodzi

o pedagogikę w sensie ścisłym. Pojęcie to wskazuje na poszukiwanie logicznej,
krytycznej i usystematyzowanej oraz ogólnie ważnej wiedzy.

5. Z kolei pedagogiki szczegółowe, określane także jako dyscypliny pedagogiczne ujmują

poszczególne dziedziny i aspekty wychowania, miejsca i okoliczności oraz problemy,
na które w ujęciu globalnym wskazują dyscypliny o charakterze ogólnym. Pedagogiki
szczegółowe dostarczają pedagogice specyficznego materiału ze swego obszaru badań, a
także wzbogacając pedagogikę swoimi teoriami, praktyką i modelami.

6. Powstająca w tym względzie swoista symbioza między ogólną wiedzą pedagogiczną

a dyscyplinami szczegółowymi powinna respektować należną równowagę między tym,
co jest dane, a tym, co jest przyjęte, bez niszczenia tej podstawowej roli, jaką odgrywa
pedagogika ogólna, ale też nie powodując przez to ograniczeń wolnego rozwoju każdej
z dyscyplin szczegółowych pedagogiki.

1
 TEZA 2
KONCEPCJE PEDAGOGIKI OGÓLNEJ

Kunowski Stefan (1909-1977)

1. W rozumieniu pedagogiki ogólnej według Kunowskiego znajdujemy wyraźne
opowiedzenie się po stronie pierwszorzędności rzeczywistości wychowania w pedagogice.
2. Za punkt wyjścia przyjmuje on rozumienie pedagogiki jako nauki metodycznie poznającej
całą rzeczywistość wychowania.
3. Najpierw (pierwszy stopień wiedzy) Kunowski za podstawę rozwoju myśli pedagogicznej
przyjmuje pedagogikę praktyczną (konkretne doświadczenia rodziców, nauczycieli
i wychowawców).
4. Drugim działem stojącym ponad doświadczeniem praktycznym jest pedagogika opisowa
lub eksperymentalna, która doświadczalnie bada prawa rządzące przebiegiem zjawisk
biologicznych, psychologicznych, kulturowych, socjologicznych
związanych z wychowaniem.
5. Trzecim jej działem jest pedagogika normatywna, która jest zainteresowana wartościami,
celami, ideałami i normami wychowania, które ustala na podstawie przyjętej koncepcji
(filozofii człowieka).
6. Czwartym i najbardziej ogólnym działem jest naukowa pedagogika teoretyczna jako
ogólna teoria rzeczywistości wychowania, która w oparciu o materiał empiryczny,
eksperymentalny i normatywny dąży do stworzenia jednolitej teorii wszechstronnego
rozwoju człowieka i jego uwarunkowań i w ten sposób, jako teoria, obiektywnie odtwarza
całą rzeczywistość wychowawczą.
7. S. Kunowski pojmuje pedagogikę ogólną jako naukę badającą całość rzeczywistości
wychowania i zadań docelowych. Celem tych badań jest stworzenie jednolitej teorii
wszechstronnego rozwoju człowieka.

Mysłakowski Zygmunt (1890 – 1971)

1. Zdaniem Mysłakowskiego „pedagogika ogólna” jest tą częścią „pedagogiki”, która ma za
zadanie wyodrębnić, zanalizować i opisać formy wychowania syntetycznie, w ich
podstawowej strukturze.
2. Pedagogice ogólnej przypisuje on także zadania badawcze, które dziś realizuje socjologia
wychowania.
3. Mysłakowski twierdził, iż pedagogika ogólna jest podstawą teoretyczną dla opisu
i analizy, a przede wszystkim wyjaśniania faktów, wykrytych przez pedagogiki specjalne
– szczegółowe.
4. Powinna dostarczać ona pedagogikom szczegółowym, teoretycznych narzędzi
umożliwiających systematyzowanie, problematyzowanie i interpretowanie
zjawisk i procesów wychowawczych.

2
5. Według Zygmunta Mysłakowskiego naczelnym zadaniem pedagogiki ogólnej jest
poszukiwanie uniwersalnych prawidłowości i formułowanie na ich podstawie
uniwersalnych praw dotyczących wszystkich dziedzin wychowania.
6. Jako autor prac pedagogicznych przywiązywał duże znaczenie do roli nauczyciela.
Twierdził, że w okresie kształtowania się zamiłowań szkolnych, a więc w wieku 10-18 lat,
nauczyciel staje się dla ucznia autorytetem.
7. Był przeciwnikiem naturalizmu pedagogicznego. Sens wychowania widział w świecie
kultury.
8. Proces wychowania musi iść w dwóch kierunkach: po pierwsze – przekazywania kultury,
po drugie – wzbudzania i kształcenia zdolności jej rozumienia.
9. Jednostka musi być nie tylko wprowadzona w świat tradycji kulturowej, ale także
przygotowania do postawy czynnej, do przekształcania i dalszego rozwijania kultury.

Nawroczyński Bogdan (1887-1950)

1. Według Nawroczyńskiego pedagogika ogólna powinna: unikać założeń metafizycznych
oraz posiadać ścisłość terminologiczną.
2. Celem działań pedagogicznych jest kształtowanie osobowości, która jest najwyższą
i najpełniejszą strukturą idealną. Skłonności i popędy są dobrym materiałem, które należy
uszlachetniać i rozwijać.
3. Istotą wychowania i nauczania jest organizowanie wszystkich pierwiastków duszy
ludzkiej wokół ideałów jako podstawy kształtowania osobowości;
4. Do czynników kształtujących osobowość Nawroczyński zalicza czynniki wewnętrzne,
czyli zdolności i zainteresowania wychowanków oraz czynniki zewnętrzne, tj. wytwory
tworzące przedmiotową kulturę społeczeństwa (literatura, sztuka, prawo, religia, nauka).
5. Wykształcenie rozumie jako zespolenie indywidualności wychowanka z przyswojoną
przez niego kulturą. Kultura ma dla niego charakter dynamiczny (rozwija się) ponieważ
jednostka poznając ją przyczynia się do jej rozwoju.
6. Człowiek uczy się rozumieć dobra kultury rozwijając procesy twórcze prowadzące
do powstania nowych dóbr. Nauczanie i kształcenie są to procesy, które mają
przygotować przyszłych członków społeczeństwa kulturalnego. Wychowanie i nauczanie
kształtuje samodzielne jednostki, twórcze osobowości.
7. Ostatecznym celem wychowania jest rozwój społeczeństw kulturalnych przez tworzenie
warunków do kształcenia przyszłych jej członków.

Herbart Jan Fredryk (1776-1841)

1. Herbart uważany jest za ojca pedagogiki naukowej i ogólnej, nadał on naukowy
i dyscyplinarny charakter pedagogice.
2. Stworzył własny system pedagogiczny, oparty na etyce i psychologii. Etyka była
podstawą do sformułowania celów wychowania, a psychologia środków wychowawczych
wiodących do celu.

3
3. Za główny cel wychowania i kształcenia Herbart uważał ukształtowanie moralnego
charakteru, a główne środki do tego prowadzące to: karność (rząd wychowawczy),
nauczanie (nauczanie wychowujące), kierowanie dziećmi (hodowanie).
4. Herbart uzasadniał potrzebę teorii wychowania tym, że praktyka może na każdym kroku
stwarzać trudności i wątpliwości.
5. Ustalił ścisły związek między pedagogiką a etyką i psychologią. Etyka to filozofia
praktyczna, oznaczająca cel wychowania. Psychologia to środki i drogi wiodące do celu.
Jej treść wypełniają wyobrażenia. Tylko one są istotą i podstawą życia duchowego.
Wszystkie inne procesy duchowe, jak uczucia, pożądania, wola i myślenie, są tylko
zmieniającym się stanem i kombinacjami wyobrażeń i od nich całkowicie zależą.
6. Najważniejszym celem wychowania jest więc kształtowanie silnych charakterów,
odznaczających się różnorodnymi ideami moralnymi m.in.: życzliwością, doskonałością,
słusznością, prawem i wewnętrzną wolnością.
7. Ponieważ formowanie charakterów jest podstawowym celem wychowania, Herbart starał
się ustalić najbardziej właściwe metody gwarantujące powodzenie pracy pedagogicznej.

Willmann Otton (1839-1920)

1. Willmann pojmował pedagogikę ogólną jako naukę stojąca na stanowisku realizmu
(umiarkowanego) budującą najbardziej ogólną teorię rzeczywistości wychowania.
2. Takie spojrzenie pedagog ogólny może otrzymać na podstawie ujęcia, które dąży
do globalności, do medytowania nad faktami i zjawiskami dotyczącymi tego wycinka
rzeczywistości, który określany jest jako „fakt wychowania” czy tez „fenomen
wychowania”.
3. Koncepcja pedagogiczna Willmanna, jak wskazuje sam styl jego poszukiwań, zawiera
dwa nurty myślenia przewijające się w jego badaniach; jeden symbolizujący i
dążący do ogólności, drugi natomiast analityczny i szczegółowy.
4. Pierwszy nurt wpisuje się w kontekst wiedzy o wychowaniu natomiast drugi
charakteryzuje przeprowadzenie analiz problemów wychowania i ich integralności
i wzajemnych relacji a także w ich spójności.
5. Willmann zauważa, ze wychowanie jest działaniem w którym biorą udział dwie osoby:
wychowawca i wychowanek i że łączy się ono z pewną funkcją w życiu społecznym.
Wychowanie przybiera również charakter nie tylko indywidualny, osobowy, podmiotowy
lecz także społeczny i obiektywny. Willmann podaje swoją definicję, według
której
„wychowanie jest opiekuńczym, regulującym i kształcącym oddziaływaniem ludzi
dojrzałych na rozwój dojrzewających, ażeby mogli mieć udział w dobrach, które stanowi
podstawą życia społecznego”.

Rowid Henryk (1877-1944)

1. Rowid zainteresowany był podstawami i zasadami wychowania.
2. Punktem wyjścia teoretycznych dociekań nauki o wychowaniu czyni Rowid
rzeczywistość wychowawczą, która powinna być oglądana na podłożu konkretnego
środowiska i na szerszym tle życia społeczno-kulturowego.

4
3. Chodziłoby o obserwowanie zachowania dziecka i grup dziecięcych w różnych sytuacjach
domowych, szkolnych, rozrywkowych a także postępowania wychowawcy w zakresie
doboru środków i sposobów wychowania w poszczególnych fazach rozwojowych.
4. Zdaniem Rowida fakty, procesy i sytuacje wychowawcze oraz problematyka, która z nimi
jest związana „stanowią główny podmiot dociekań i badań osobnej gałęzi nauki, zwanej
pedagogiką”.
5. Przez pojęcie fakt wychowawczy Rowid rozumie zachowanie się dziecka pod wpływem
świadomego oddziaływania na niego ze strony osoby dojrzałej, która stawia sobie jako cel
rozwój jego osobowości.
6. Proces wychowania w ujęciu Rowida jest skutkiem działania dwóch czynników:
wewnętrznych sił dziecka, jego dyspozycji i energii twórczych oraz sytuacji mniej lub
więcej świadomie i planowo tworzonych przez wychowawcę i warunki środowiskowe.
7. Tak rozumiany proces wychowania to nic innego jak akt wychowawczy, wyzwalający
w duszy wychowanka różne stany uczuciowo-dążeniowe, które pobudzają aktywność
wychowanka i ubogacają jego psychikę nowymi myślami i doświadczeniami a przez to
rozwijają jego osobowość.
8. Sytuacje wychowawcze natomiast powstają na skutek wzajemnego stosunku wychowawcy
i wychowanka oraz relacji między dziećmi, jak tez w wyniku oddziaływania w otoczeniu
różnych podniet i warunków środowiskowych.
9. Akt wychowania nie tylko wywołuje pewne skutki w wychowanku lecz
także w wychowawcy. Jest to proces wzajemnego oddziaływania na siebie
wychowawcy i wychowanków, który również w wychowawcy powoduje przeżycia
pedagogiczne.

Szkoła twórcza Rowida miała się nadal opierać na systemie klasowo-lekcyjnym. Zasada
nauczania łączonego miała obowiązywać tylko w klasach młodszych. Wszystkich uczniów
obowiązywał jednakowy ale ramowy program nauczania. Każda klasa była jednocześnie
pracownią. Szczegółowe treści mieli opracowywać nauczyciele wspólnie z uczniami, bowiem
głównym zadaniem szkoły twórczej było tworzenie jednostek samodzielnych, aktywnych,
społecznych, i twórczych. Według pełnej definicji Rowida "istotę szkoły twórczej stanowi
samodzielna praca dziecka, zarówno fizyczna jak i umysłowa, przy której konieczny jest
wysiłek duchowy, wyzwalający w duszy dziecka czynniki emocjonalne i zainteresowania.
Zasada działania w związku z ideą kooperacji, solidarności, samorządu stanowi podstawę
szkoły nowoczesnej, zgodnie z duchem rodzącej się epoki kulturalnej" tak więc za główną
zasadę swojej koncepcji przyjął pracę. W koncepcji Rowida bardzo ważną rolę pełnił
nauczyciel który miał na względzie dobro dziecka, uznawał jego prawo do swobodnego
rozwoju i doskonalenia się, pomagał w szukaniu materiałów, kierował pracą i pobudzał
pomysłowość, natomiast materiałem wychowawczym było środowisko dziecka oraz
wymagania obecnego życia. Dzięki temu dzieci zdobywały wiadomości i umiejętności w
doskonaleniu własnego „ja”, rozwijały zdolności twórcze oraz inicjatywę w tworzeniu
wartości materialnych i duchowych.

5
Podręczniki szkolne zostały zastąpione tekstami źródłowymi, które zmuszały ucznia do
samodzielnej interpretacji. Ważnym środkiem rozwijania umiejętności ucznia miały być
wypracowania pisemne o tematyce dowolnej rozwijające zdolności samodzielnego myślenia.
Nie stosowano kar. Oceny, cenzury i świadectwa były zastępowane kartami indywidualności.
Współzawodnictwo zastąpiono współdziałaniem. Uczniowie mieli przyjacielskie
stosunki z nauczycielami, rodzice brali żywy udział w pracy tej szkoły, a ich przedstawiciele
wchodzili w skład rady pedagogicznej i mogli być obecni na lekcjach. Dbali również o
potrzeby materialne szkoły.

Hessen Sergiusz (1887-1950)

1. Jego zdaniem pedagogika jest „niczym innym jak uświadamianiem sobie wychowania –
procesu, który nas wszystkich dotyczy i jest nam wszystkim już nieświadomie znany”.
2. Hessen zauważa dwie możliwości ujęcia pedagogiki: jako nauki normatywnej, gdzie nie
tyle zwraca się uwagę na „prawa bytu, lecz przepisy postępowania” i wtedy „pedagogika
jest uświadamianiem sobie równocześnie i materiału i zadań wychowania, jego środków
o celów procesu wychowawczego” oraz jako nauki zwracającej uwagę na prawa bytu.
3. Zatem przedmiotem badań pedagogiki jest uświadomienie sobie: materiału, zadań,
środków i celów wychowania a także osoby wychowanka i wychowawcy środowiska oraz
materiału kształcenia, nie tylko pod względem tego jakimi są, ale także pod względem
tego, ku czemu mają się rozwijać, urzeczywistniając cele wychowawcze.
4. Zauważając związek jaki istnieje między wychowaniem a kulturą, gdzie „wychowanie nie
jest niczym innym jak kulturą jednostki”, Hessen ujmuje również pedagogikę jako ogólną
teorię wychowania, która rozpada się na odpowiednią liczbę części: teorię wychowania
moralnego, naukowego, artystycznego, religijnego i gospodarczego.
5. Mimo swoich zależności od psychologii i filozofii zdaniem Hessena pedagogika jest
stosowaną filozofią. Według niego pedagogika jest tak ściśle związana z filozofią, że
może być nawet nazwana filozofią stosowaną.

Sośnicki Kazimierz (1883 – 1976)

1. Pedagogika ogólna zdaniem tego autora, jest to teoria wychowania. Ma ona ustalić ideał
wychowania i normy postępowania umożliwiające jego skuteczną realizację. Redaguje
zasady tworzenia systemu pedagogicznego i jego normatywną koncepcję.
2. Winna analizować naczelne idee wychowawcze i normatywne koncepcje systemów
wychowawczych i uzasadniać ich racjonalność i możliwość ich praktycznej realizacji.
3. W wyniku badań i analiz pedagogicznych winien powstać naukowy system pedagogiczny.
4. Spełniałby on walory racjonalności i zgodności z naturą człowieka, umożliwiałby
skuteczne kształtowanie osobowości dzieci i młodzieży.
5. Do zadań pedagogiki ogólnej zalicza Sośnicki także porównawczą analizę systemów
pedagogicznych.
6. Charakterystyczne dla poglądów autora jest to, iż po pierwsze ogranicza zadania
poznawcze pedagogiki ogólnej do opisu rzeczywistości; po drugie do zadań tej

6
 dyscypliny naukowej zaliczył dokonywanie analizy porównawczej systemów
pedagogicznych, będące dziś przedmiotem badań pedagogiki porównawczej.
7. (Przedmiotem jego badań i uogólnień były także zagadnienia takie jak: pojęcie
wychowania, przedmiot wychowania, psychiczna i fizyczna strona człowieka jako
przedmiot wychowania, zagadnienie dziedziczenia organicznego i psychicznego, metody
badań psychicznego podłoża wychowania, treści celów wychowania, zagadnienie
końcowych i etapowych celów wychowania, związek celów
wychowania z indywidualnością i z naturą człowieka, zagadnienia charakteru, zagadnienie
wartości, aspekty psychologiczne i społeczne, zagadnienie środków wychowania oraz
problem osobowości wychowawcy.)

Wołoszyna Stefan (1911-2004)

1. Wołoszyn definiuje pedagogikę ogólną jako naukę, która podejmuje wysiłek nakreślenia
filozoficznych podstaw i przesłanek wychowania.
2. Jest ona zatem nauką przede wszystkim filozoficzną, która uprawiając refleksję nad
człowiekiem i wychowaniem, jako zjawiskiem społecznym, analizuje konsekwencje, jakie
wypływają z rożnych stanowisk filozoficznych dla pojmowania istoty i funkcji
wychowania.
3. Według niego nauki o wychowaniu muszą opierać się na dyscyplinach pomocniczych, ale
muszą też same umieć rozumieć, opisywać i wyjaśniać zastaną rzeczywistość, muszą
budować pedagogiczne empiryczne teorie indukcyjne, pedagogiczne teorie aksjologiczne i
prakseologiczne teorie projektująco-optymalizacyjne.
4. Omawiany autor przypisuje pedagogice ogólnej cechy i zadania typowe dla ówczesnego
ustroju politycznego i ówczesnej pedagogiki o profilu zdeterminowanym
światopoglądowo.
5. Jego zdaniem pedagogika ogólna poddaje krytyce burżuazyjne systemy wychowania
i koncepcje pedagogiczne, określa podstawy socjalistycznej teorii pedagogicznej oraz
rozważa metodologiczny charakter pedagogiki i nauk pedagogicznych, zwracając uwagę
na pojęcia i metody badań.
6. Na tym tle coraz częściej dochodziło do odrzucania tzw. „pedagogiki tradycyjnej” – tak
określano pedagogikę okresu międzywojennego opartą na filozofii i wyraźnie różnicująca
teorię i praktykę.
7. Na jej miejsce i w opozycji do niej wprowadzono model :pedagogiki socjalistycznej”,
wzorowanej na pedagogice radzieckiej.
8. Na centralnym miejscu umieszcza się w niej Marksistowskie pojęcie „praktyki” (praxis),
które uznano za „źródło”, właściwy cel, a także ostateczne kryterium prawdziwości
wszelkiej wiedzy.
9. Doprowadziło to do negocjacji filozofii i stało się przesłanką do skonstruowania
określonej koncepcji nauki, która „musi mieć charakter praktyczny” i służyć zaspokojeniu
„społecznych potrzeb”.

7
Teza 3
PODSTAWOWE PRAWIDŁOWOŚCI PEDAGOGIKI, SPRZECZNOŚCI
I JEDNOŚĆ WYCHOWANIA (w ujęciu Sergiusza Hessena)

1. Przede wszystkim Hessen przyjmuje, że przedmiotem badań pedagogiki są wartości

kulturalne.

2. Dyscypliną, która bada te wartości i której są one przedmiotem jest wg niego filozofia.

3. Zatem filozofia jest nauką uzasadniającą dobór problematyki badawczej, a więc i dobór
przedmiotu pedagogiki, w tym sensie autor nazywa pedagogikę filozofią stosowaną.

4. Poszczególnym działom filozofii, mającym za przedmiot poszczególne wartości,

odpowiadają osobne działy pedagogiki.

5. Jeżeli natomiast chodzi o cel, jaki autor postawił pedagogice to jest nim wdrożenie
człowieka do wartości kulturalnych.

6. Hessen nie podał ostatecznie praw jakimi rządzą się wymienione przez niego dwie
warstwy: warstwa natury i warstwa duchowa, nie podając zaś tych praw, tzw. praw
kategorialnych i na czym polega realizacja jednych i drugich nie można powiedzieć na
czym ma polegać proces wdrażania.

7. Tak więc cel pedagogiki, który ostatecznie sprowadzony został przez Hessena do
realizacji praw kategorialnych poszczególnych wartości duchowych w psychofizycznym
organizmie człowieka.

8. Tym samym Hessen nie zaproponował żadnych środków przy pomocy których możliwe
byłoby osiągnięcie postawionego pedagogice celu.

9. Zaistniałe w wychowaniu trudności, antynomie czy sprzeczności, według Hessena,

wynikają z faktu niezrozumienia wychowania.

10. Według niego, wychowanie należy traktować jako jedną wspólną i spójną całość.

11. Wychowawca robi poważny błąd, kiedy zwraca uwagę tylko na niektóre składniki
wychowania, nie starając się postrzegać młodego człowieka w całości i szerszym
kontekście. Taki sposób wychowania wcześniej czy później, doprowadzi do wypaczeń.

12. Hessen widzi wychowanie jako całość, jednocześnie odcina się wyraźnie od tzw.
pedagogiki totalistycznej, która według niego „upraszcza wielostronną problematykę
wychowania".

8
13. Taki rodzaj pedagogiki nie konfrontuje problemów i nie przezwycięża trudności w sposób
twórczy lecz tłumi je, powodując w ten sposób powstanie napięć we współczesnej
pedagogice.

Teza 4.
METODOLOGIA BADAŃ PEDAGOGICZNYCH – JEJ ODMIANY, ZAŁOŻENIA
I PODSTAWOWE ORIENTACJE BADAWCZE W PEDAGOGICE I JEJ
SUBDYSCYPLINACH
1. Za metodologię badań pedagogicznych przyjmuje się „naukę o zasadach i sposobach
postępowania badawczego stosowanych w pedagogice. Dotyczą one szczególnie
poprawnego ich zastosowania podczas wszystkich możliwych etapów organizowanego
procesu badawczego.

2. Przez zasady (reguły) postępowania badawczego rozumie się tu pewne najogólniejsze

zalecenia obowiązujące w badaniach pedagogicznych.

3. Sposoby natomiast, czyli metody i techniki postępowania badawczego, są to miej lub

bardziej skonkretyzowane procedury (strategie) badań pedagogicznych, związane
zazwyczaj z ich konstruowaniem oraz gromadzeniem i opracowaniem materiału
badawczego”.

4. Na ogół wyodrębnia się zasady i sposoby badań faktycznie stosowane lub postulowane
(zalecane) w poszczególnych dyscyplinach pedagogicznych.

5. W związku z powyższym można mówić o uprawianiu metodologii badań pedagogicznych

niejako na dwa sposoby, tj. metodologii uprawianej w sposób opisowy lub normatywny.

6. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z metodologią jako nauką opisowa,

zajmującą się głównie opisem i analizą przeprowadzonych dotychczas badań
pedagogicznych z punktu widzenia zastosowanych podczas nich zasad i sposobów
postępowania badawczego.

7. W drugim zaś przypadku, tj. metodologii pojmowanej w sensie normatywnym, chodzi

o metodologię, która zajmuje się zasadami i sposobami postępowania badawczego
w znaczeniu postulatywnym, czyli formułowaniem teoretycznych założeń czy przesłanek
istotnych dla badań pedagogicznych.

8. Wydaje się, iż metodologia badań pedagogicznych zarówno w sensie opisowym, jak

i normatywnym nie spełnia wystarczająco oczekiwań z nią związanych. Bardziej
przydatna byłaby z pewnością metodologia łącząca w sobie funkcje obu wspomnianych
metodologii badań pedagogicznych, czyli metodologia o charakterze opisowo-
normatywnym.

9
9. Metodologia taka wydaje się szczególnie użyteczna dla początkujących badaczy
w różnych dyscyplinach pedagogiki.

10. Dokonuje bowiem opisu i analizy postulowanych zasad i sposobów postępowania

badawczego na przykładzie konkretnych badań. To znaczy, podejmuje próby
konkretyzacji głoszonych przez siebie dyrektyw oraz metod i technik postępowania
badawczego.

11. Powołując się na konkretne badania, nie szczędzi uwag krytycznych pod ich adresem,
a także niektórych głoszonych przez nią założeń teoretycznych, które nie w pełni się
dotychczas sprawdziły lub okazały się wręcz całkowicie błędne.

12. Zapoznając się z metodologia. badań pedagogicznych, warto także zdać sobie sprawę
z różnych jej orientacji metodologicznych. Tak np. niektórzy metodolodzy opowiadają
się za uprawianiem pedagogiki w sposób scjentystyczny, oparty na paradygmacie
neopozytywistycznym; inni zaś hołdują paradygmatowi będącemu przeciwieństwem
scjentyzmu, a wiec nade wszystko propagują jakościowe podejście w badaniach
pedagogicznych w przeciwieństwie do podejścia ilościowego, charakterystycznego dla
paradygmatu neopozytywistycznego; jeszcze inni opowiadają się za pluralizmem
metodologicznym w badaniach pedagogicznych, który wydaje się najbardziej
współcześnie wskazany.

Teza 5
PODSTAWOWE NURTY WSPÓŁCZESNEJ MYŚLI PEDAGOGICZNEJ:

PERSONALISTYCZNA
1. Powstała w latach 30-tych XX wieku.

2. Postuluje źródłowe ujęcie pedagogiki, która powinna kształtować swoją tożsamość nie
tyle na podstawie przesłanek ideologicznych czy metodycznych, ile przede wszystkim
wychodząc od zrozumienia bytu ludzkiego jako takiego.

3. Podstawowym wyznacznikiem personalizmu jest twierdzenie, że człowiek — zanim

zostaną mu przypisane jakieś nazwy, cechy bądź właściwości — jest osobą.

4. Bycie osobą, stanowiące fakt pierwotny i nieredukowalny, ma charakter etyczny — do

pojęcia „osoby” przynależą bowiem wolność, szacunek, równość, tolerancja, ale także i
odpowiedzialność.

5. Wychowanie w pedagogice personalistycznej ma charakter spotkania dwóch osób:

nauczyciela (mistrza) i ucznia, którym przysługuje ta sama godność etyczna

10
6. Spotkanie to dokonuje się w konkretnej rzeczywistości, stąd też zadaniem pedagogiki
personalistycznej jest ujawnianie podstawowego sensu wychowania, jakim jest spotkanie
osób, w jego uwarunkowaniach historycznych, społecznych, politycznych i kulturowych.

7. Pedagogika personalistyczna w analizie sytuacji spotkania nawiązuje do dorobku

pedagogiki dialogu.

8. W pedagogice polskiej kulturę myślenia personalistycznego i dialogicznego

upowszechnili Adamski i Tarnowski.

9. Nurt ten jest bardzo wyraźnie złączony z chrześcijańską inspiracją i z chrześcijańskim

podejściem do problemów wychowania w pedagogice.

CHRZEŚCIJAŃSKA I KATOLICKA
1. Pedagogika chrześcijańska zajmuje się teoretycznymi i praktycznymi zagadnieniami
integralnego kształcenia i wychowania zgodnie z założeniami Dekalogu i nauczaniem
Kościoła Katolickiego, oraz filozofią chrześcijańską jako uniwersalnymi podstawami
humanizmu.

2. Jest to nowa, pod kątem badań i dynamicznego rozwoju, forma propozycji edukacyjnej,
której metodą jest widzieć, oceniać i działać – całościowo, w świetle Prawdy, ku dobru
wspólnemu i chwale Bożej.

3. Pedagogika chrześcijańska stawia sobie za cel wychowanie „chrześcijanina, świadomego

swego celu i przeznaczenia, naśladującego wiernie jedynego mistrza Jezusa Chrystusa”.

4. Jest to wszechstronne wychowanie i wykształcenie z punktu widzenia wiary, perspektywy

chrześcijańskiej.

5. Założeniem pedagogiki chrześcijańskiej jest ukształtowanie dojrzałej osoby, która

charakteryzuje się otwartością i aktywnością społeczną zgodnie z swoim światopoglądem
katolickim, dojrzałym sumieniem, świadectwem wiary i zachowaniem postawy moralnej.

6. Jako dział zachowuje wszystkie istotne elementy pedagogiki, dopełniając je teologią

katolicką oraz personalistycznym podejściem do osoby.

7. Jest najlepszą propozycją dla wierzących, ponieważ zaspokaja potrzeby nauczycieli

i uczniów w zakresie zgodności pomiędzy wiarą a życiem, dzięki czemu mogą stać się
świadkami we współczesnym świecie, będąc wiernymi Chrystusowi

TRADYCYJNA
Tradycyjna pedagogika była nauką o wychowaniu dzieci.

Przedstawiciele szkoły tradycyjnej

11
 Jan Amos Komeński
Jan Henryk Pestalizzi
Jan Fryderyk Herbart

 pozostawali pod wpływem ówczesnych teorii poznania, tj. empiryzmu i sensualizmu

 byli zdania, iż wychowanie umysłowe, utożsamiane przez nich z nauczaniem
wychowującym, polega głównie na biernym kopiowaniu, utrwalaniu i reprodukowaniu
przekazywanych uczniom wiadomości przez nauczyciela
 mylnie zakładano, że wystarczy wiedzieć jak postępować, aby nie czynić niczego
wbrew posiadanej wiedzy na temat takiego lub innego postępowania
 stanowisko to przypomina podstawową tezę intelektualizmu etycznego, wg której
o moralnym zachowaniu człowieka decyduje w szczególności jego wiedza
o wartościach i normach moralnych
 ponadto pierwszorzędną rolę odgrywa tu nauczyciel – nieomylna wyrocznia;
 uczniowie są bezwzględnie podporządkowani nauczycielowi;
 myślenie jest jedynie incydentem w procesie zdobywania wiadomości;
 na lekcjach powinien panować ład i porządek;
 niestety lekcje takie są zazwyczaj nie lubiane przez uczniów, a wartość wychowawcza
takich zajęć jest raczej znikoma.

MARKSISTOWSKA
1. Powstała w połowie lat 60- tych.

2. Kierunek ten charakteryzuje się krytykowaniem aktualnego stanu w wychowaniu

i w pedagogice oraz rewizją istniejących modeli i teorii pedagogicznych.

3. Pragnie się wychowania fundamentalnie jednolitego w którym praca fizyczna

i intelektualna oraz nauka i technika byłyby zintegrowane i ukierunkowane na cel którym
jest wszechstronny, pełny i harmonijny rozwój człowieka społecznego.

4. Wszystko powinno być dziełem nie tyle indywidualnych wychowawców lecz dziełem
poczynań i interwencji kolektywnych podejmowanych w kontekście projektu
politycznego całości przekształceń społecznych.

5. Właściwym miejscem wychowania i nauczania jest szkoła a nie rodzina (widziana zresztą
jako tradycyjna i konserwatywna).

6. Był to kierunek bliski dla sił politycznych lewicy, partii socjalistycznych i

komunistycznych w państwach zachodnich i przez nie był on wspierany oraz wpisany w
ich programy polityczne dotyczące oświaty.

SOCJALISTYCZNA I LAICKA – NEOILLUMINIZMU

12
1. Nurt neoilluministyczny kwestionuje istnienie obiektywno-trwałej prawdy, a cel
wychowania określa jako ukształtowanie „postawy racjonalistycznej”.

2. Pedagogika ta rozwija się w latach 70-tych. Nurt ten określany jako „trzecia droga”
między personalizmem a marksizmem.

3. Wychowanie rozumie się wyłącznie jako „wychowanie umysłowe, intelektualne” które

jako cel stawia sobie wychowanie „do” i „w” duchu krytycznym.

4. Typową cechą tego kierunku jest entuzjastyczne podejście do metod wychowawczych

i technik dydaktycznych wypracowanych w doświadczeniach.

5. Mocno podkreślana jest potrzeba przejścia od tradycyjnej pedagogiki do prawdziwej

nauki o wychowaniu. Idea laickości podkreślać miała troskę o wolność od jakichkolwiek
konkretnych koncepcji świata i człowieka oraz jakichkolwiek elementów religijnych.

6. Faktycznie prowadziło to jednak do narzucania własnych przekonań, które nabierały cech

systemu ideologicznego. Był to kierunek bliski dla bardzo zróżnicowanego sektora sił
liberalno-socjalistycznych i dla różnego rodzaju partii wolności.

LIBERALNA
1. Jego fundamentem jest przekonanie, że każdy człowiek jest autonomiczną jednostką,
podmiotem obdarzonym niepowtarzalną osobowością. Ma prawo do samodzielnego
konstruowania tożsamości, swobodnego urzeczywistniania własnej wizji dobrego życia,
kierowania się zasadami, które zapewniają mu osobistą satysfakcję.

2. Liberalizm odwołuje się do koncepcji wolności, rozumianej jako niezależność od

wpływów zewnętrznych, nacisków, autorytetów. Każdy ma prawo do jak najszerszego
zakresu wolności, który da się pogodzić z podobną wolnością innych.

3. Przyjęcie tezy, że każdy ma prawo do postępowania w taki sposób, jaki uważa za słuszny,
że autonomicznie może kreować własne wartości i normy postępowania niesie ze sobą
istotne konsekwencje. Prowadzi do prywatyzacji zasad, postaw, stylów życia.

4. Przestają obowiązywać uniwersalne normy zachowań. Wybór należy do jednostki. Każdy

sam decyduje, co jest dla niego dobre, a co złe.

5. Edukacja w duchu liberalnym przyznaje dziecku znaczną swobodę, skupia się na

wyzwalaniu w nim spontaniczności.

6. Nacisk zostaje położony na indywidualny rozwój. Każde dziecko powinno mieć

możliwość ekspresji swego „ja”.

13
7. Według zwolenników edukacji liberalnej dorosły nie powinien narzucać młodym ludziom
gotowych odpowiedzi, jedynych „słusznych” poglądów, prawd ustalonych przez innych.

8. Jego zadaniem jest stworzenie warunków do wykształcenia zdolności samodzielnego

myślenia, umiejętności dokonywania wyborów, przeprowadzania własnych interpretacji
otaczającej rzeczywistości.

RADYKALNO-EMANCYPACYJNA I KRYTYCZNA
1. Jest to przekonanie, że jednostka ludzka jest absolutnie samowystarczalna i wolna.

2. Człowiek jest doskonały w swojej pierwotnej naturze.

3. Dominującymi wartościami są spontaniczność, zabawa, radość.

4. Wychowanie ma sens i wartość i ile walczy przeciw indoktrynacji.

5. Wychowanie polega na wyzwalaniu z uwarunkowań i represji na dochodzeniu do

spontaniczności i swobody.

6. Wzywa się człowieka do zerwania z wszelką tradycją.

POSTMODERNIZMU
1. Przedstawiciele postmodernistycznej teorii uważają, że obecnie mamy do czynienia
z powstaniem nowego społeczeństwa; postmodernistycznego. Stanowi on nowy etap
historii oraz nową formację społeczno kulturową.

2. Teoretycy postmodernizmu odrzucja koncepcje rzeczywistości społecznej typowe dla

przeszłości. Według nich te teorie dostarczają złudnego racjonalizmu.

3. Postmodernizm odrzucił edukacyjny projekt epoki modernizmu w którym nauczyciele

byli postrzegani jako usobienie mądrości, moralności.

4. Postmodernizm zrywa z poszukiwaniem optymalnego wychowania.

5. Nie obowiązuje autorytet, nie ma apelowania do posłuszeństwa, nie ma przestrzegania

norm postępowania wg wzorów, nie ma żadnego zobowiązania do umów, a dominująca
kategorią jest dobrowolność

6. Według założeń pedagogiki postmodernistycznej społeczeństwo powinno być otwarte na

dialog, natomiast człowieka trzeba przygotować do odpowiedzialnego uczestnictwa w
tym dialogu.

7. Trzeba określić sposoby działania zbliżające świat od tego jaki jest, do tego jaki powinien
być.

14
TECHNOLOGICZNO-FUNKCJONALNA
1. Rozwija się w latach 80-tych.

2. Wychowanie jest pojmowane jako formowanie umysłu dla demokracji, rozumianej jako
forma życia człowieka w społeczności, z którą człowiek powinien być integralnie
związany.

3. Aby demokracja mogła funkcjonować, potrzebuje elity a tę ma przygotować szkoła.

Ma to być elita intelektualna i moralna.

4. Cel procesu wychowania jest redukowany do czystej funkcjonalności, do wypełniania

ról i funkcji w aktualnym systemie społecznym, ze szkodą dla rozwoju osobowego.

5. Koncepcja ta wciela człowieka w ramy programowe, w anonimową standaryzację

życia, w podporządkowanie indywidualnego człowieka interesom produkcji
ekonomicznej.

PEDAGOGIKA KRYTYCZNA
1. Jest to nurt w pedagogice podważający założenia, działania i wyniki edukacji uważane za
oczywiste w edukacji instytucjonalnej.

2. Postuluje wewnątrz-instytucjonalny wysiłek pedagogów polegający na podnoszeniu

kwestii nierówności społecznych.

3. Pedagogika krytyczna uważana jest za odpowiedź na dominację instytucjonalną

i ideologiczną, zwłaszcza w systemie kapitalistycznym.

4. Może być rozumiana jako wykorzystanie filozoficznej teorii krytycznej w

analizach i w projektowaniu działań edukacyjnych, stawia sobie kilka rodzajów zadań.

5. Musi określić jakąś wizję człowieka i społeczeństwa, określić jaki jest świat i jaki
być powinien, określić w jakim kierunku powinien zmieniać się świat.

6. Konieczne jest zorganizowanie określonych działań pedagogicznych

TEZA 6.
PEDAGOGIKA OGÓLNA I JEJ ROLA W SYSTEMIE WIEDZY PEDAGOGICZNEJ-
ZADANIE INTEGRACJI WIEDZY I NAUK O WYCHOWANIU (WEDŁUG
Z. WIATROWSKIEGO)

1. Zygmunt Wiatrowski proponuje, aby zamiast nazw pedagogika ogólna, systematyczna,

praktyczna, teoretyczna, filozofia wychowania i inne używać nazwy nauki pedagogiczne.

15
2. Według Zygmunta Wiatrowskiego podstawą dla rozwoju nauk pedagogicznych jest
pedagogika ogólna. Winna ona badać i teoretycznie wyjaśniać następujące problemy:

a. przedmiot nauk i badań pedagogicznych,

b. podstawowy układ pojęć i twierdzeń

c. oraz prawidłowości określające istotę działań pedagogicznych, zagadnień

metodologicznych, kwestii przetwarzania informacji naukowych, zagadnień
reprezentacji instytucjonalnej i personalnej.

3. Uniwersalne treści pedagogiki ogólnej mają być inspiracją dla rozwoju subdyscyplin
pedagogicznych.

4. Oznacza to, że pedagogika ogólna powinna w większym stopniu przyczyniać się do

integracji nauk pedagogicznych oraz syntezy ich dorobku.
5. Można też przyjąć, że taka koncepcja pedagogiki ogólnej sprzyjać będzie optymalizacji
dążeń do tożsamości pedagogiki globalnej, to jest nauk pedagogicznych.

TEZA 7
PEDAGOGIKA OGÓLNA JAKO DYSCYPLINA WIEDZY, NAUKA
I MĄDROŚĆ WYCHOWANIA
1. Zanim doszło do wyodrębnienia się pedagogiki jako nauki, istniała umiejętność
wychowania, pewna mądrość wychowania, która towarzyszyła ludzkości, zwłaszcza
w rodzinie, ale także w innych grupach społecznych.

2. Proces kształtowania się pedagogiki jako dyscypliny naukowej można podzielić na pewne
okresy, gdzie poprzez rozwój myśli pedagogicznej oraz przy zmieniających się realiach
rzeczywistości powstawały nowe wyzwania dla pedagogiki, co z kolei skutkowało tym, że
dotychczasowe formy wychowania zaczęły przeżywać kryzys i potrzebne stało się
opracowanie nowych.

3. Pedagogika jako nauka została określona w XIX w., za jej ojca uważany jest Jan Fryderyk
Herbart, który nadał jej naukowy i dyscyplinarny charakter, i jako pierwszy poruszał
problemy dotyczące naukowości pedagogiki.

4. Pedagogika jako nauka powinna obejmować najpełniej fakty, zjawiska oraz okoliczności
procesu wychowania, dzięki czemu stanowi pewien fundament, element odniesienia dla
dyscyplin szczegółowych.

5. Obejmuje większość podstawowych problemów wychowawczych, rozważając je w sensie

ogólnym, zwłaszcza perspektywie filozoficzno-antropologicznej. Tym samym
poszukuje

16
 ona podstaw wychowania i pedagogiki oraz wprowadza w poszczególne problemy
i dyscypliny wiedzy pedagogicznej.

6. Cechy pedagogiki jako nauki to: złożoność, wieloaspektowość, niejednolity charakter

naukowy. Są one postrzegane jako bogactwo pedagogiki, ale niektórzy krytycy wskazują
na nie jako jej słabości.

7. Każda dyscyplina naukowa, także pedagogika, posiada swoje pole badania, przedmiot,
aspekt zainteresowania oraz procedurę naukową. Pedagogika jest nauką łączącą teorię
oraz praktykę, oprócz budowania teorii poszukuje się także implikacji praktycznych.

8. Przedmiotem pedagogiki jest wychowanie, jednak nie można go badać w całkowitym

oderwaniu od rzeczywistości społecznej, kulturowej czy przyrodniczej.

9. Wobec tego pedagogika jako nauka powinna być powiązana z innymi naukami m.in.
przyrodniczymi, społecznymi i socjologicznymi, teologią, humanistycznymi. Mając to na
uwadze można dostrzec, że pedagogika ma podobne do powyższych nauk podejścia do
wychowania.

10. Pedagogika ogólna jest miejscem pewnej dialektyki między ideologią, teorią i praktyką
oraz naukami humanistycznymi, przyrodniczymi, społecznymi i filozoficznymi a
nauką w ogóle.

17
TEZA 8
SPECYFIKA CELÓW, ZASAD I METOD WYCHOWANIA
CHRZEŚCIJAŃSKIEGO

Cele
1. Biorąc pod uwagę, że wychowanie chrześcijańskie włącza się w nurt myślenia
personalistycznego, określić można, że „celem tego wychowania jest uzdalnianie
podmiotu (czyli wychowanka) do przejęcia kierownictwa nad własnym procesem
rozwoju.

2. Chodzi o takie ujmowanie wychowania, które zbliża je do procesu «maieutyki osoby»,

czyli wzbudzenia osoby w wychowanku.

3. Wychowanek nie jest uznawany za rzecz do napełnienia jej czymkolwiek […] lecz jest
osobą, którą należy w nim «wzbudzić»”.

4. Zagadnienie celów wychowania chrześcijańskiego porusza chociażby Pius XI w encyklice

Divini illius Magistri.

5. W świetle dokumentu celem wychowania jest współdziałanie z łaską Bożą, by ludzi

odrodzonych przez chrzest urobić na prawdziwych i doskonałych chrześcijan, którzy będą
ludźmi nadprzyrodzonymi, myślącymi i działającymi zgodnie ze zdrowym rozumem, lecz
rozumem oświeconym światłem przykładów i nauki Chrystusa.

6. Konieczność uwzględniania pierwiastka nadprzyrodzonego w wychowaniu została

podkreślona również w definicji wychowania chrześcijańskiego zawartej w Encyklopedii
Pedagogicznej XXI wieku. Wychowanie ma otworzyć na rzeczywistość transcendentną,
która jest nieredukowalną częścią człowieka i ułatwia bycie prawdziwym człowiekiem.

7. Cele wychowania chrześcijańskiego, o których mówi Biblia to przede wszystkim:

a. Cel ostateczny, który najogólniej można określić jako wychowanie człowieka

nie tylko w perspektywie najbliższej przyszłości, lecz w odniesieniu do
wieczności.

b. stawanie się "obrazem Boga",

c. Cel nadprzyrodzony, zakładając realizację wymienionych wyżej celów

doczesnych, wytycza ostateczny sens i horyzont rozwoju człowieka, właściwy dla
chrześcijan.

Zasady
1. W oparciu o to bogactwo nauki Kościoła, ze szczególnym uwzględnieniem encykliki
papieża Piusa XI Divini illius Magistri, w Deklaracji o wychowaniu chrześcijańskim z
1965 roku zostały sformułowane cztery podstawowe zasady wychowania
chrześcijańskiego:

18
2. „Wszyscy ludzie, bez względu na rasę, pochodzenie społeczne i wiek, jako cieszący się
godnością osoby, posiadają nienaruszalne prawo do wychowania odpowiadającego ich
własnemu celowi […].

3. Wszyscy chrześcijanie mają prawo do wychowania chrześcijańskiego, ponieważ nazywają

się dziećmi Bożymi i nimi są […].

4. Rodzice […] w najwyższym stopniu zobowiązani są do wychowania potomstwa i dlatego

należy ich uważać za pierwszych i najlepszych wychowawców. […]

5. Wypełniając swój wychowawczy obowiązek, Kościół zabiega o wszystkie odpowiednie

do tego środki, stosując przede wszystkim sobie właściwe, z których najważniejsza jest
katechizacja”.

Metody
1. W przypadku metod wychowania chrześcijańskiego, należy rozpatrywać metody
wyodrębnione na podstawie pism i działalności poszczególnych pedagogów
chrześcijańskich.

2. Większość z tych metod można z powodzeniem stosować poza gruntem pedagogiki

chrześcijańskiej, jednakże tylko na fundamencie wiary mogą one być najwłaściwiej
realizowane i prowadzić ku ostatecznemu celowi.

3. Realizować je można przede wszystkim w rodzinie.

4. Najskuteczniejszą metodą jest świadome oddziaływanie ojca i matki wyrażone

w świadectwie ich chrześcijańskiego życia opartego na wierze, nadziei i miłości. Rodzice,
na podstawie prezentowanych przez siebie postaw chrześcijańskich, mają możliwość
wdrożyć swoje dzieci w autentycznie chrześcijański etos.
5. Oprócz świadectwa przykładu, nie mniejszą rolę w skutecznym oddziaływaniu
wychowawczym należy przyznać bezpośredniemu oddziaływaniu poprzez słowo.
Z pomocą słowa rodzice mogą okazać miłość i troskę, a w sytuacjach trudnych mogą im
udzielić mądrych rad, ukazać wzory godne naśladowania, zachęcić do udziału w życiu
sakramentalnym, w modlitwie, czy czytaniu Pisma św. Poprzez oddziaływanie werbalne
rodzice mogą ukierunkować sposób myślenia swoich dzieci.
6. Inną metodą skutecznego oddziaływania rodziców jest metoda sugestii. Nie paraliżuje
ona zdolności do samostanowienia o sobie, ale odwołuje się do zdrowego rozsądku,
dojrzałości i odpowiedzialności. Przy stosowaniu tej metody dorośli powinni umieć
przyznać się do własnych win i błędów, a w sytuacjach konfliktowych dążyć do
złagodzenia poprzez cierpliwość i łagodność wobec błędów i win młodości.

19
TEZA 9
ZADANIA RODZINY, KOŚCIOŁA I SZKOŁY W WYCHOWANIU
CHRZEŚCIJAŃSKIM

Zadania rodziny
1. Rodzina jest podstawową komórką życia społecznego. Jest naturalną społecznością,
w której mężczyzna i kobieta są wezwani do daru z siebie w miłości do przekazywania
życia.

2. Inicjacja religijna jest obowiązkiem rodziców chrześcijańskich. Jest to dzieło zasadniczej

wagi, wymagające wielkiej miłości i głębokiego szacunku wobec dziecka, które ma prawo
do prostej i prawdziwej prezentacji chrześcijaństwa.

3. Rodzina jest przede wszystkim „sanktuarium domowym Kościoła” albo wręcz

„Kościołem domowym”, gdzie się człowiek uczy kochać Boga, poznawać Chrystusa.

4. Jest tym miejscem, w którym dziecko po raz pierwszy usłyszy o Bogu, dowie się czym
jest dobro i zło.

5. Ukazując dziecku chrześcijański styl życia rodzice nauczą je, co oznacza szacunek dla
każdej osoby, bezinteresowne służenie innym, rezygnacja z kaprysów, powtarzające się
przebaczenie, lojalność w każdej sprawie, sumienna praca, spotkanie z Bogiem w wierze.

6. Dziecko otrzymuje od rodziców i od otoczenia pierwsze elementy katechezy. Krótkie

modlitwy, jakie dziecko nauczy się odmawiać, będą początkiem pełnego miłości dialogu
z ukrytym Bogiem.

7. To wychowanie do wiary, wychowanie, które musi się rozpocząć od pierwszych dni życia
dziecka, urzeczywistnia się już wtedy, gdy członkowie, poprzez świadectwo pomagają
sobie nawzajem wzrastać w wierze.

8. To właśnie od rodziny, warunków, w jakich się wychowują, w największym stopniu

zależy postawa dzieci i młodzieży wobec Boga, wobec ludzi, wobec życia i wobec
samych siebie.

9. Wszystkie wysiłki rodziców, aby napełnić dzieci miłością Boga i wesprzeć je przykładem
własnej wiary, stanowią jedną z najważniejszych form apostolatu XX wieku.

10. Połączenie zasad etycznych z Bogiem i jego przykazaniami jest kolejnym

krokiem w rozwoju religijnym dziecka. Doświadczenie tego, że niewierność bardziej boli
niż kara jest liczącym się krokiem w kierunku budowania sumienia autonomicznego,
dojrzewającego wraz z poczuciem odpowiedzialności.

20
11. Rodzice starają się motywować dzieci do określonych zachowań, treści i
celów, a jednocześnie sami motywowani są przez dzieci do dobrego przykładu, tworzenia
wzoru do naśladowania; muszą stale zabiegać o utrzymanie raz zbudowanego autorytetu.

Zadania szkoły
Zadaniami szkoły w kontekście wychowania chrześcijańskiego są:

1. Podejmowanie działań w celu kształtowania u uczniów właściwej hierarchii wartości

2. Kształtowanie postaw uczciwości, wrażliwości na los innych, szacunku, gotowości do

niesienia pomocy drugiemu człowiekowi

3. Znajomość siebie, swoich mocnych i słabych stron

4. Przygotowanie do samowychowania, jako osobistego zadania człowieka, a więc

a. wzmocnienie motywacji doskonalenia się

b. kształtowanie poczucia odpowiedzialności, wrażliwego sumienia, silnej woli,

odwagi, honoru

c. troska o harmonię doznań i przeżyć dzieci poprzez rozumne planowanie pracy

i czasu wypoczynku

d. wyrabianie postawy empatii - kształcenie umiejętności współodczuwania,

współczucia

e. wychowanie do roztropnego korzystania ze środków masowego przekazu,

Internetu

5. Szukanie wzorców i ideałów życia

a. ukazywanie Chrystusa jako najpiękniejszego i pierwszego ideału

b. budzenie u uczniów pragnienia świętości

6. Wdrożenie do życia modlitwy i budzenie szacunku dla wartości duchowych

7. Poznanie roli Kościoła w wychowaniu religijno-moralnym i społeczno-politycznym oraz

kształtowanie intelektualnej i emocjonalnej więzi wychowanków z Kościołem.

Zadania kościoła
1. Kościół od początku swego istnienia, i na przestrzeni wieków, pełnił funkcję
wychowawczą w kształtowaniu religijnej i moralnej postawy człowieka.

21
2. Wystarczy wskazać na związek między parafią a szkołą. Zasadniczo tam, gdzie była
parafia powstawała też szkoła i tworzył ją Kościół.

3. Prawa i powinności wychowawcze Kościoła wynikają z jego

posłannictwa i nadprzyrodzonego charakteru.

4. Kościół jest powołany, by w sposób kompetentny nauczać wszystkich ludzi praw

nadprzyrodzonych i ma obowiązek czuwać nad wychowaniem odpowiadającym naturze
i ostatecznemu celowi człowieka.

5. Podstawowym argumentem, uzasadniającym prawa Kościoła w zakresie wychowania, jest

jego misja prowadzenia ludzi na mocy ewangelicznego posłania: „Idźcie i nauczajcie
wszystkie narody...” (Mt 28. 19–20).

6. Misja ta nakłada na Kościół obowiązek nauczania zasad wiary i moralności i czuwania

nad tym, aby zasady te były wypełniane przez wiernych.

7. Głównym zaś celem Kościoła jest wychowanie religijne. Misja Kościoła w dziedzinie
wychowania jest niezastąpiona i szczególna.

8. Wyrazem pracy wychowawczej Kościoła jest pomoc udzielana wszystkim ludziom

w zakresie osiągnięcia potrójnego celu:
1. pełnej doskonałości osobowościowej,
2. dobra ziemskiej społeczności,
3. budowania bardziej ludzkiego świata.

9. W odniesieniu do wierzących Kościół obowiązany jest dawać takie wychowanie,

dzięki któremu całe wychowanie wierzących będzie przepełnione duchem Chrystusowym.

10. Powinność wychowawcza Kościoła wyraża się w funkcji głoszenia podstawowych zasad
wychowawczych i w prowadzeniu pracy wychowawczej. Powinność tę Kościół sprawuje
poprzez przykład życia tych, którzy uczą i kierują, poprzez apostolską i społeczną
działalność kapłanów i świeckich, poprzez szkoły i uniwersytety katolickie.

22
TEZA 10
CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH KONCEPCJI WYCHOWANIA
CHRZEŚCIJAŃSKIEGO

1. W centrum chrześcijańskiej koncepcji wychowania stoi człowiek jako osoba, czyli

świadomy i wolny podmiot oraz jego integralny rozwój.

2. Koncepcja ta zakłada, iż podstawowym prawem dla człowieka, które wynika z jego

ludzkiej natury jest prawo do wychowania.

3. Celem wychowania chrześcijańskiego jest także przekaz treści Bożego Objawienia. Jego
poznanie dokonuje się na drodze rozwoju umysłowego i wychowania intelektualnego
dzieci i młodzieży.

4. Stworzoną przez ks. Jana Bosko koncepcję pedagogiczną przeciwstawia się zarówno
systemowi wychowania represyjnego, jak i nadmiernie pobłażliwego.

5. Charakterystyczną cechą tej koncepcji jest prewencyjne podejście wychowawcy do

młodzieży. Idea prewencji, czyli zapobiegania stanowi klucz i podstawę całej metody
wychowawczej ks. Jana Bosko.

6. Głównym celem jest wielostronny rozwój młodzieży jako uczciwych obywateli i dobrych
chrześcijan. Cel ten ma być realizowany poprzez stworzenie środowiska
wychowawczego, które będzie się charakteryzować rodzinną atmosferą, przygotowywać
do przyszłego życia, zapobiegać deformującym doświadczeniom, kształtować poczucie
odpowiedzialności i właściwie pojętej wolności

7. Jan Bosko Mawiał, iż „lepiej działać prewencyjnie, niż wymierzać kary”, stąd w systemie
nie dopuszcza się żadnych kar surowych i stara się nie stosować nawet kar lżejszych.

8. Jego naczelną zasadą jest szacunek dla wychowanka. To miłość wychowawcza musi
skłaniać młodzież do czynienia dobra, a nie systematyczne karanie za popełnione
przewinienia.

9. System prewencyjny ks. Bosko opiera się na trzech głównych filarach, którymi są miłość,
rozum i religia.

10. Miłość jako naczelna zasada wychowania. Oznacza ona: serdeczność, wyjście naprzeciw,
zaufanie, wiarę, pełną szacunku obecność, zrównoważone oraz czyste uczucia. Każdy
młody człowiek wart jest tej szczególnej miłości, wyzwalającej ku pełni człowieczeństwa,
bez względu na stan i sytuacje, w jakiej się znajduje.

23
11. Rozum pozwala, by w wychowanku rozwinęło się głębokie życie wewnętrzne, by poznał
on i zrozumiał bogactwo własnych zalet, i podjął pracę nad ich rozwojem.

12. Wychowawca natomiast jest tym, który w sposób „mądry” podsuwa mu propozycje
adekwatne do jego rozwoju.

13. Wychowanek musi poznać i zrozumieć wszelkie polecenia oraz regulamin, ponieważ one
mają dopomóc mu w rozwoju osobowości.

14. Religia – prawdziwa i kierująca uczynkami młodzieży. Ks. Jan Bosko uważał, iż wiara
jest koniecznym warunkiem skutecznego wychowania, bez niej nie może udać się nic
dobrego.

SPECJALNOŚCIOWE

SCHOLIOLOGIA I JEJ PRAKTYCZNE EGZEMPLIFIKACJE W PRACY

SZKOŁY

1. Scholiologia, od greckiej nazwy scholio – szkoła i logos – nauka, jest to nauka o

teoretycznych i praktycznych zagadnieniach działalności szkoły

2. Problematyka nauki o szkole obejmuje trzy wymiary czasowe: przeszłość,

teraźniejszość i przyszłość.

3. Tak więc powinna czerpać ona inspirację z doświadczeń przeszłości, obserwacji i

diagnozy teraźniejszości, a przede wszystkim koncentrować się na przewidywaniu
przyszłości.

4. Podmiotem zainteresowań i refleksji naukowej scholiologii powinni być przede

wszystkim uczniowie. Natomiast przedmiotem badań – szeroko rozumiane szkolnictwo, a
także poszczególne szkoły, ich systemy i mikrosystemy wewnątrzszkolne oraz
infrastruktura zewnętrzna.

5. Scholiologia pozwala na skoncentrowanie uwagi nie tylko uczonych, lecz także

praktyków na analizie oraz syntezie tych wszystkich elementów, od których zależało,
zależy i będzie w przyszłości zależeć optymalne i skuteczne funkcjonowanie tej
instytucji, a nadrzędnym jej celem powinno być zapewnienie wielostronnego – o wyższej
niż dotychczas jakości – rozwoju dzieci i młodzieży.

6. Zatem scholiologia, czyli nauka o szkole, mogłaby przyczynić się do tworzenia nowej
teorii szkoły, zwiększenia zainteresowania uczonych reprezentujących różne dyscypliny
naukowe samą szkołą, poszukiwaniem nowych możliwości jej odrodzenia bądź
udoskonalenia.

24
7. Szkoła powinna obejmować zmiany zarówno w systemie (przestrzeni) edukacji szkolnej,
jak i pozaszkolnej oraz wirtualnej. Powinna to być szkoła skoncentrowana na uczniach.
Należy zatem:
 spersonalizować proces kształcenia – to szkoła powinna odpowiednio dopasować się
do zróżnicowanych potrzeb i predyspozycji uczniów, zamiast skupiać się
na dopasowaniu każdego ucznia do oferowanego modelu nauczania,
 ponadto, szkoła winna równoważyć funkcje egalitarne, tj. wyrównywanie szans
z elitarnymi, rozumianymi jako rozwój talentów każdego dziecka;
 szkoła musi stać się miejscem edukacyjnej szansy dla każdego, w procesie jej
tworzenia nie może więc zabraknąć opinii i oczekiwań tych, wobec których pełni ona
służebną rolę, a więc uczniów;
 szkołę trzeba zmieniać, ponieważ zarówno współcześni uczniowie, jak również
współczesny świat jest inny niż dawniej, zmienia się szybciej niż szkoły.

Z racji podjętego przez mnie tematu pracy, nie mogłam pominąć niezwykle ważnej roli szkoły
w rozwijaniu talentów i zdolności uczniów.
W procesie edukacyjnym ważne jest stymulowanie dziecka i ukierunkowanie go
do indywidualnego rozwoju i pracy.

U podstaw działalności szkoły jest nie tylko rozwijanie twórczej postawy uczniów
wykazujących się specjalnymi uzdolnieniami np. dobrym słuchem muzycznym,
uzdolnieniami plastycznymi, literackimi, matematycznymi, itp., ale również poszukiwanie
sposobów i metod aktywizujących wszystkich uczniów.

Uważam, że każdy człowiek posiada jakieś zdolności i talenty, zadaniem nauczyciela jest
odkrycie ich w porę, wzmacnianie i rozwijanie poprzez pracę.

Szkoła twórcza jest miejscem, gdzie zarówno nauczyciele jak i uczniowie mogą ujawniać i
realizować własne możliwości twórcze. Aktywność twórcza traktowana jest bowiem, jako
czynnik rozwoju człowieka w ciągu całego życia.

Uczniowie nie zawsze radzą sobie z wymogami edukacyjnymi, co doprowadza często do

niskiej samooceny, krytycyzmu wobec siebie, frustracji.

Osiąganie słabych wyników z przedmiotów, np. języka polskiego czy matematyki

powoduje u ucznia brak poczucia wartości i utrwalanie świadomości o własnej nieudolności.

Realizowanie się na „polu artystycznym” w zakresie muzyki czy plastyki daje dziecku
poczucie spełnienia i zadowolenia z siebie nawet wtedy, gdy osiąga słabe wyniki w nauce.

Uczeń ma możliwość postrzegania i doceniania tego, w czym jest dobry. Zajęcia w tym
zakresie dają możliwość uczniowi egzemplifikacji tego co stworzył.

Postawa twórcza dziecka ułatwia mu funkcjonowanie zarówno w szkole jak i w środowisku

rodzinnym.

25
PRZEMIANY W TEORII I PRAKTYCE PEDAGOGIKI SZKOLNEJ
1. Pedagogika szkolna jest jedną z najstarszych dyscyplin pedagogicznych o najbogatszym
dorobku. Bada w jaki sposób realizować cele wychowania.

2. Pedagogika szkolna jest teoretycznie i praktycznie zorientowana, ponieważ skupia się na badaniu
wiedzy teoretycznej oraz swoją uwagę kieruje na praktykę i jej ulepszanie.

3. W 1985 r. dokonały się przeróżne zmiany w edukacji szkolnej, np.:

a. rezygnacja z praktyki ogólnej

b. rezygnacja z autonomii nauczyciela

c. stawianie celów kształcenia

d. znaczenie dialogu pedagogicznego

e. kładzie się nacisk na samodzielność poznawczą uczniów

EUROPEJSKIE I POLSKIE KONCEPCJE SZKOŁY I ICH WSPÓŁCZESNE APLIKACJE

1. We współczesnej edukacji pojawiło się wiele nowych koncepcji, co jest spowodowane tym,
że w tradycyjnym systemie aktywny był przede wszystkim nauczyciel, a szkoła była postrzegana
jako miejsce „podawania” wiedzy.

2. Współcześnie wyróżnić można wiele koncepcji szkół, m.in.:

a. koncepcja nauczania zintegrowanego polegająca na ukazania świata całościowo,

spójnie. Odejście od encyklopedyzmu, lepsze przygotowanie nauczycieli, nauczanie
kompetencji, współpraca nauczycieli, integrowanie szkoły ze środowiskiem lokalnym,
uczeń pojmowano jako niepowtarzalna całość, respektowanie różnic uczniów,
indywidualne traktowanie

b. szkoła opiekuńcza, czyli działania kompensacyjne, profilaktyczne i zapobiegawcze,

uczniowie trudni, z problemami wychowawczymi otrzymują właściwą, profesjonalną
opiekę

c. szkoła osiedlowa (środowiskowa)- miasto jako zespół niewielkich osiedli, szkoła

rozszerza swoje funkcje o współpracę ze środowiskiem lokalnym

d. koncepcja szkoły promującej zdrowie- stwarza warunki, które sprzyjają dobremu

samopoczucia społeczności szkolnej; jej członkowie podejmują różnego rodzaju działania
na rzecz zdrowia własnego i innych, tworzenie zdrowego środowiska

26
 e. koncepcja szkoły twórczej- wyzwalane są potencjalne energie tkwiące w duszy dziecka,
wychowanie człowieka umiejącego tworzyć lepszą rzeczywistość i świat, przygotowani
do samowychowania

f. Szkoły selezjańskie – system prewencyjny ks. Bosko

g. Metoda Montessori: podstawową formą jest tu zabawa i indywidualne zdobywanie

doświadczeń przez dziecko. Pozwala na zorganizowanie przejścia od zabaw dziecięcych
do elementów pracy. Maria Montessori wysuwała postulat wychowania naturalnego, co
znaczy, że w wychowaniu należy uwzględniać naturalne prawa rozwoju, naturalne reakcje
i naturalne tendencje występujące w zachowaniu wszelkich istot żywych. Była
przekonana, że poznawanie i opanowywanie rzeczywistości otaczającej człowieka
dokonuje się nie tylko przez intelekt, ale także przez emocje oraz instynkty. Jeżeli
wychowanie będzie dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka, wtedy poczuje ono
potrzebę zdobywania wiedzy.

h. Pedagogika Froebla: Froebel podkreślał, iż w celu zapewnienie dziecku pełnego

wykształcenia należy w nauczaniu integrować siły: głowy, rąk i serca. Wychowanie
powinno mieć charakter globalny. W okresie dzieciństwa dziecko powinno zdobywać jak
najwięcej nowych doświadczeń. Ważna jest przy tym jego
samodzielność w działaniu i dochodzeniu do wiedzy. Froebel zakładał, że pierwsze
doświadczenia edukacyjne dziecka mają wpływ na jego późniejszy rozwój i osiągnięcia.
Rolą dorosłego jest oddziaływanie wychowawcze poprzez odpowiednie organizowanie
środowiska oraz stwarzanie warunków do poznawania otaczającego świata. To właśnie
ona jest w życiu dziecka najważniejsza oraz jest podstawą całego przyszłego życia. Samo
dzieciństwo i przynależna mu zabawa jest również w filozofii pedagogicznej Froebla
cennym darem. Froebel znany jest jako twórca tzw. „ogródków dziecięcych”, czyli
instytucji wychowawczych dla dzieci 3-6-letnich, w których wprowadzał autorski system
metodyczny, oparty na zabawowej i zajęciowej samodzielności i aktywności dziecięcej.
Podstawowy cel, jaki stawiał przed ogródkiem dziecięcym to wszechstronne
przygotowanie dziecka do dalszych stadiów wychowania i kształcenia.

SPOŁECZNO- KULTUROWE UWARUNKOWANIA KREOWANIA TOŻSAMOŚCI

SZKOŁY

1. Tożsamość szkoły można najogólniej określić jako styl pracy charakterystyczny dla danej szkoły,
pozwalający rozwiązywać stałe problemy ''wpisane'' w jej istotę, oraz problemy, których
nośnikiem są nieprzewidziane sytuacje.

2. Potrzebę wypracowania własnej tożsamości szkoły powinni zrozumieć wszyscy członkowie

szkoły (od pracowników obsługi i administracji, poprzez nauczycieli, uczniów, rodziców i
dyrektora), gdyż oznacza to być albo nie być dla szkoły,

27
3. Tylko strategia wypracowana wspólnie ma szansę powodzenia, albowiem jest spora szansa na to,
że wszyscy będą ją z równym zapałem realizować a przynajmniej nie przeszkadzać,

4. Przed sformułowaniem celów i zadań stojących przed szkołą, należy sobie zadać pytanie, gdzie
jesteśmy? Co do tej pory robiliśmy, co robimy dzisiaj, co powinniśmy zrobić jutro?,

5. Diagnoza jakości pracy szkoły w jej najważniejszych obszarach (dydaktyka, wychowanie,

opieka), pozwoli na obiektywną ocenę mocnych i słabych stron szkoły oraz ujrzenie szans i
ewentualnych zagrożeń tkwiących w otoczeniu

6. Właściwe określenie celów dobrej szkoły, czyli dobro dziecka, wyposażenie, jasne i czytelne
zasady postępowania, bezpieczeństwo, współpraca z rodzicami, może w znacznym stopniu
przyczynić się do wzrostu konkurencyjności szkoły.

7. Wpracowana wspólnie tożsamość szkolna podlega nieustannej ewaluacji w związku ze

zmieniającymi się warunkami działania, ale musi też posiadać pewne trwałe i niezmienne
elementy (np. zasady etyczne, moralne).

STRUKTURA, ZASADY PROGRAMOWE, TELEOLOGIA I ORGANIZACJA

POLSKIEGO SYSTEMU EDUKACJI;

System oświaty obejmuje:

1) Przedszkola w tym z oddziałami integracyjnymi lub specjalnymi przedszkola
integracyjne i specjalne oraz inne formy wychowania przedszkolnego.
2) Szkoły:
a) Podstawowe
b) Ponadpodstawowe
c) Artystyczne
3) Placówki oświatowo-wychowawcze
4) Placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz
ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego
5) Placówki artystyczne
6) Poradnie psychologiczno-pedagogiczne
7) Młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalnie
ośrodki szkolno-wychowawcze
8) Placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki
poza miejscem stałego zamieszkania;
9) Placówki doskonalenia nauczycieli;
10) Biblioteki pedagogiczne;
11) Kolegia pracowników służb społecznych.

Zasady programowe:
Wynikające z art. 1. Ustawy Prawa Oświatowego

28
  powszechność kształcenia, wychowania i opieki,
 pomocnicza funkcja wychowawcza szkoły wobec rodziny,
 prawo obywateli i ich organizacji do tworzenia i prowadzenia szkół i placówek,
 równość i dostęp do kształcenia, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb dzieci
niepełnosprawnych i szczególnie uzdolnionych.

Organizacja
1. Do lat 90-tych ubiegłego wieku istniała tylko jedna forma edukacji obowiązkowej –
obowiązek szkolny spełniany w 8-klasowej szkole podstawowej.

2. Od września 1999 r. obowiązek szkolny został przedłużony o jeden rok w ramach

struktury wprowadzającej 6-letnią szkołę podstawową i 3-letnie gimnazjum.

3. Od września 2004 r. wprowadzone zostało obowiązkowe roczne przygotowanie

przedszkolne dzieci w wieku 6 lat.

4. Od 1 września 2017 r.), obowiązek szkolny znów jest spełniany w 8-klasowej szkole
podstawowej, Obecnie edukacja obowiązkowa jest podzielona na:

a. obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne,

b. obowiązek szkolny, który rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku

kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia szkoły
podstawowej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku życia,

c. obowiązek nauki do 18. roku życia, który może być spełniany przede wszystkim
przez uczęszczanie do szkoły ponadpodstawowej (w okresie przejściowym: do
ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej) lub przez realizowanie przygotowania
zawodowego u pracodawcy.

FUNKCJE PEDAGOGA SZKOLNEGO W WEWNĄTRZSZKOLNYM

SYSTEMIE DOSKONALENIA NAUCZYCIELI;
1. Pedagog szkolny według rozporządzenia MENiS jest to osoba zatrudniona w szkole
w celu uzupełniania, pogłębiania i rozszerzania działalności dydaktyczno-wychowawczej
prowadzonej przez nauczycieli.

2. Organizuje w szkołach pomoc psychologiczną i pedagogiczną dla dzieci, której celem jest
wspomaganie rozwoju psychicznego i efektywności uczenia się poprzez pomoc
wychowawcom klas i współdziałanie z nauczycielami, rodzicami, organami szkoły

3. Pedagog szkolny wspiera pracę nauczycieli, wspiera rodziców, ale przede wszystkim
wspiera ucznia, który jest głównym i najważniejszym partnerem w jego pracy.

29
ZADANIA PEDAGOGA:

1. Prowadzenie działań i badań diagnostycznych uczniów, w tym diagnozowanie

indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości
psychofizycznych uczniów w celu określenia przyczyn niepowodzeń edukacyjnych.
2. Prowadzenie działań i badań diagnostycznych w celu określenia mocnych stron,
predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów.
3. Diagnozowanie sytuacji wychowawczych w szkole w celu rozwiązywania problemów
wychowawczych oraz wspierania rozwoju uczniów.
4. Udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej w formach odpowiednich do
rozpoznawanych potrzeb.
5. Podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i
młodzieży.
6. Minimalizowanie skutków zburzeń rozwojowych, zapobieganie zaburzeniom
zachowania oraz inicjowanie różnych form pomocy w środowisku szkolnym i
pozaszkolnym uczniów.
7. Inicjowanie i prowadzenie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach
kryzysowych.
8. Pomoc rodzicom i nauczycielom w rozpoznawaniu i rozwijaniu indywidualnych
możliwości, predyspozycji i uzdolnień uczniów.
9. Wspieranie nauczycieli, wychowawców klas i innych specjalistów w rozpoznawaniu
indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości
psychofizycznych uczniów w celu określenia mocnych stron, predyspozycji,
zainteresowań i uzdolnień uczniów oraz przyczyn niepowodzeń edukacyjnych i
trudności w funkcjonowaniu uczniów.
10. Wspieranie nauczycieli, wychowawców klas i innych specjalistów w udzielaniu
pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

30