Political Revolt and Youth

Unemployment in Tunisia: Exploring

the Education-Employment Mismatch
1st Edition Isabel Schaefer (Auth.)
Visit to download the full and correct content document:
https://ebookmass.com/product/political-revolt-and-youth-unemployment-in-tunisia-ex
ploring-the-education-employment-mismatch-1st-edition-isabel-schaefer-auth/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Urban Youth Unemployment, Marginalization and Politics

in MENA Rawan Asali Nuseibeh

https://ebookmass.com/product/urban-youth-unemployment-
marginalization-and-politics-in-mena-rawan-asali-nuseibeh/

Youth Employment in Bangladesh: Creating

Opportunities—Reaping Dividends 1st ed. 2020 Edition
Fahmida Khatun

https://ebookmass.com/product/youth-employment-in-bangladesh-
creating-opportunities-reaping-dividends-1st-ed-2020-edition-
fahmida-khatun/

The Arab Uprisings in Egypt, Jordan and Tunisia:

Social, Political and Economic Transformations 1st
Edition Andrea Teti

https://ebookmass.com/product/the-arab-uprisings-in-egypt-jordan-
and-tunisia-social-political-and-economic-transformations-1st-
edition-andrea-teti/

Youth and Unconventional Political Engagement 1st ed.

Edition Ilaria Pitti

https://ebookmass.com/product/youth-and-unconventional-political-
engagement-1st-ed-edition-ilaria-pitti/
Exploring Ibero-American Youth Cultures in the 21st
Century: Creativity, Resistance and Transgression in
the City 1st Edition Ricardo Campos

https://ebookmass.com/product/exploring-ibero-american-youth-
cultures-in-the-21st-century-creativity-resistance-and-
transgression-in-the-city-1st-edition-ricardo-campos/

Exploring Contemporary Issues in Sexuality Education

with Young People: Theories in Practice 1st ed. Edition
Kathleen Quinlivan

https://ebookmass.com/product/exploring-contemporary-issues-in-
sexuality-education-with-young-people-theories-in-practice-1st-
ed-edition-kathleen-quinlivan/

Spectres of John Ball: The Peasants' Revolt in English

Political History, 1381-2020 James Crossley

https://ebookmass.com/product/spectres-of-john-ball-the-peasants-
revolt-in-english-political-history-1381-2020-james-crossley/

Exploring Your Role in Early Childhood Education

(Myeducationlab)

https://ebookmass.com/product/exploring-your-role-in-early-
childhood-education-myeducationlab/

Diversity, Equality, and Inclusion in Caribbean

Organisations and Society: An Exploration of Work,
Employment, Education, and the Law 1st ed. Edition
Jacqueline H. Stephenson
https://ebookmass.com/product/diversity-equality-and-inclusion-
in-caribbean-organisations-and-society-an-exploration-of-work-
employment-education-and-the-law-1st-ed-edition-jacqueline-h-
 MIDDLE EAST TODAY
Series Editors: Fawaz A. Gerges and
Nader Hashemi

POLITICAL REVOLT
AND YOUTH
UNEMPLOYMENT
IN TUNISIA
Exploring the
Education-Employment
Mismatch
Isabel Schaefer
 Middle East Today

Series editors
Fawaz A. Gerges
Department of International Relations
London School of Economics
London, UK

Nader Hashemi
Center for Middle East Studies
University of Denver
Denver
CO, USA
The Iranian Revolution of 1979, the Iran-Iraq War, the Gulf War, and
the US invasion and occupation of Iraq have dramatically altered the
geopolitical landscape of the contemporary Middle East. The Arab
Spring uprisings have complicated this picture. This series puts forward a
critical body of first-rate scholarship that reflects the current political and
social realities of the region, focusing on original research about conten-
tious politics and social movements; political institutions; the role played
by non-governmental organizations such as Hamas, Hezbollah, and the
Muslim Brotherhood; and the Israeli-Palestine conflict. Other themes
of interest include Iran and Turkey as emerging pre-eminent powers in
the region, the former an ‘Islamic Republic’ and the latter an emerg-
ing democracy currently governed by a party with Islamic roots; the
Gulf monarchies, their petrol economies and regional ambitions; poten-
tial problems of nuclear proliferation in the region; and the challenges
confronting the United States, Europe, and the United Nations in the
greater Middle East. The focus of the series is on general topics such as
social turmoil, war and revolution, international relations, occupation,
radicalism, democracy, human rights, and Islam as a political force in the
context of the modern Middle East.

More information about this series at

http://www.springer.com/series/14803
 Isabel Schaefer

Political Revolt and

Youth Unemployment
in Tunisia
Exploring the Education-Employment Mismatch
Isabel Schaefer
Humboldt University of Berlin
Berlin, Germany

Middle East Today

ISBN 978-3-319-65084-5 ISBN 978-3-319-65085-2 (eBook)
DOI 10.1007/978-3-319-65085-2

Library of Congress Control Number: 2017949189

© The Editor(s) (if applicable) and The Author(s) 2018

This work is subject to copyright. All rights are solely and exclusively licensed by the
Publisher, whether the whole or part of the material is concerned, specifically the rights
of translation, reprinting, reuse of illustrations, recitation, broadcasting, reproduction
on microfilms or in any other physical way, and transmission or information storage and
retrieval, electronic adaptation, computer software, or by similar or dissimilar methodology
now known or hereafter developed.
The use of general descriptive names, registered names, trademarks, service marks, etc. in this
publication does not imply, even in the absence of a specific statement, that such names are
exempt from the relevant protective laws and regulations and therefore free for general use.
The publisher, the authors and the editors are safe to assume that the advice and
information in this book are believed to be true and accurate at the date of publication.
Neither the publisher nor the authors or the editors give a warranty, express or implied,
with respect to the material contained herein or for any errors or omissions that may have
been made. The publisher remains neutral with regard to jurisdictional claims in published
maps and institutional affiliations.

Cover illustration: © Melisa Hasan

Printed on acid-free paper

This Palgrave Macmillan imprint is published by Springer Nature

The registered company is Springer International Publishing AG
The registered company address is: Gewerbestrasse 11, 6330 Cham, Switzerland
To the young generation in Tunisia looking for a better future
 Acknowledgements

My sincere thanks go to all the entrepreneurs, education profession-

als, researchers, students, politicians and civil society representatives
in Tunisia that sacrificed their time for the interviews that I conducted
for this book in 2015 and 2016. Many thanks to Alina Yutova‚ and to
Valentine M. Moghadam‚ and Ralf Melzer for their constructive com-
ments.

vii
 Contents

1 Introduction 1
Bibliography 5

2 Reflections on the State of the Art and Various

Theoretical Approaches 7
2.1 On the Methods 16
Bibliography 16

3 The Political Transition Context in Tunisia After 2011 21

Bibliography 23

4 Labor Market Trends 25

4.1 Current Labor Market Trends 25
4.2 The Skill Mismatch Between Labor Supply
and Labor Demand 32
Bibliography 35

5 Structural Causes of Unemployment and the Skill

Mismatch 37
5.1 Economic Causes—the Development
of Tunisia’s Economic System 37
5.1.1 Historical Development 37
5.1.2 Current Situation 39

ix
x Contents

5.2 Demographic Development 47

5.3 Political Conflicts and Tensions 48
5.4 Labor Market Policies 52
Bibliography 56

6 Educational Causes and Features of Skill Mismatch 57

6.1 The Tunisian Education System—History
and Present Challenges 58
6.2 Educational Causes for the Skill Mismatch 61
6.2.1 Impact of Massification on the Skill Mismatch 63
6.2.2 Legacy of the Authoritarian System
for the Skill Mismatch 66
6.2.3 Impact of Insufficient Public-Private
Co-governance on the Skill Mismatch 67
6.3 Case Studies: Varying Features of Skill Mismatch
in the Textile and Healthcare Sectors 69
6.3.1 The Textile Sector 69
6.3.2 The Healthcare Sector 75
6.3.3 Conclusions from the Case Studies 78
Bibliography 79

7 Three Ways to Tackle the Skill Mismatch 81

7.1 Retraining and Re-Profiling of Job-Seekers 82
7.2 Enhancing Public-Private Co-governance
of (Vocational) Education 84
7.3 Revalorizing Non-Academic Professions 86
Bibliography 88

8 Youth Employment as Part of a New Development Model 89

9 Conclusions 93

Bibliography
97

Index 107
 Abbreviations

AHDR Arab Human Development Report

AHK Chambre Tuniso-Allemande de l’Industrie et du Commerce
ALPM Active Labour Market Policy
ANETI Agence Nationale pour l’Emploi et le Travail Indépendant
APII Agence de promotion de l’industrie et de l’innovation
ATIC Association tunisienne des investisseurs en capital
BCT Banque centrale de Tunisie
BFPME Banque de Financement des Petites et Moyennes Entreprises
BTS Banque Tunisienne de Solidarité
CAIP Contrat d’adaptation et d’insertion professionnelle
CEPEX Centre de Promotion des Exportations de la Tunisie
CETTEX Centre Technique du Textile
CIDES Contrat d’insertion des diplômés de l’enseignement supérieur
CNAM Caisse Nationale d’Assurance Maladie de Tunisie
CNSS Caisse nationale de sécurité sociale
CONECT Confederatic of Tunisian Citizen Enterprises
CORP Centre d’Orientation et de Reconversion Professionnelle
CRVA Contrat de réinsertion dans la vie active
CTICI Chambre Tuniso-Italienne de Commerce et d’Industrie
EIB European Investment Bank
FDI Foreign Direct Investment
FENATEX Fédération Nationale du Textile
FIPA Agence de Promotion de l’Investissement Extérieur
FNE Fonds national de l’emploi
GDP Gross Domestic Product
GIZ Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit

xi
xii Abbreviations

HAICOP Haute Instance de la Commande Public

ICT Information and Communication Technologies
ILO International Labour Organisation
INS Institut national de la statistique
LMD Licence, Mastère, Doctorat
LPM Labour Market Policy
LTDH Ligue tunisienne des droits de l’homme
MENA Middle East and North Africa
MFA Multifibre Arrangement
ONEQ Observatoire national de l’emploi et des qualifications
PEE Programme d’encouragement à l’emploi
SIVP Stage d’initiation à la vie professionnelle
SME Small and Medium Enterprise
SMIG Salaire Minimum Inter-professionnel Garanti
TEXMED Salon euro-méditerranéen de l’Habillement
TND Tunisian Dinar
UGTT Union Générale Tunisienne du Travail
UTICA Union Tunisienne de l’Industrie, du Commerce et de l’Artisanat
 List of Figures

Fig. 4.1 General and Youth Unemployment 26

Fig. 4.2 Unemployment by Gender 28
Fig. 4.3 Number of jobs by sectors 32
Fig. 6.1 Higher education (university graduates) in Tunisia 65

xiii
 CHAPTER 1

Introduction

Abstract This chapter is an introduction to the topic of youth unem-

ployment in Tunisia. It explains the topical relevance of the issue and the
difficult political framework conditions of job creation in the post-revo-
lutionary context.

Keywords Youth unemployment · Tunisia · Revolution · Political

transition · Regional context

Youth unemployment has been one of the main factors triggering

the Tunisian revolution that provoked the fall of the Ben Ali regime
on January 14, 2011, although (graduate) unemployment was a problem
long before. Six years later, in 2017, and despite a democratic political
transition process, youth unemployment remains very high and one of
the most difficult challenges in terms of social cohesion and economic
transition of Tunisia’s society and its economic system. New politi-
cal freedoms, a new constitution, and a set of democratic reforms have
been achieved, but the uncertainty of the political transition process has
negatively impacted the macro-economy, has caused an economic cri-
sis, and unemployment has increased. The socio-political revolt of 2011
has raised local and global awareness for the urgency of job creation in
Tunisia, in particular for the younger generation.
Since 2011, there have been numerous attempts, projects, and pro-
grams addressing youth employment, initiated by Tunisian policy

© The Author(s) 2018 1

I. Schaefer, Political Revolt and Youth Unemployment in Tunisia, Middle
East Today, DOI 10.1007/978-3-319-65085-2_1
2 I. Schaefer

officials, NGOs, and the international donor community. However, the

results of these programs are not yet significantly tangible. Six years after
the revolution, in 2017, the general unemployment rate remains at about
15%, and youth unemployment at about 33%, varying between 30% and
40%, depending on age, region, or sectors. Graduates are particularly
concerned, with about 31% (2014, BAf D et al. 2015: 2), and female
graduate unemployment is twice as high as that of males (INS 2015).
The flare-up of social protests in January 2016 (in Kasserine and its sur-
roundings) and in 2017 (in Tataouine and its surroundings) showed
that the socio-economic discontent of the younger generation remains
profound.1
Indeed, the framework conditions for combating youth unem-
ployment are challenging: The regional context, global economic and
financial developments, and the domestic political and economic situ-
ation have paralyzed job creation efforts. The regional political con-
text is not beneficial for the Tunisian economy, because the wars in Syria
and Libya, increasing violence in Iraq, and the presence of the Islamic
State (IS) and other radical violent groups in the Maghreb threaten small
countries like Tunisia2 and discourage foreign and domestic investors.
The Libyan conflict in particular, has a negative impact on the Tunisian
economy and labor market, due to the return of an significant number
of Tunisian labor migrants from Libya to Tunisia; a considerable num-
ber of Libyan refugees living in Tunisia; the amplification of the infor-
mal sector; the breakdown of an important economic partner; and the
overall insecure situation hindering more foreign investments. Next to
the uncertain regional context, the global economic and financial crisis,
as well as rising food prices, have provoked economic disruptions in the
export-oriented economy (e.g. decreasing demand from the EU, more
expensive imports, less expensive exports, and the textile sector crisis),
and destroyed jobs instead of creating new ones. But most of all, it is
the domestic political and economic situation that makes job creation

1 A previous version of this research was published as a working paper under: Schäfer,

Isabel (2017): Economic crisis and youth unemployment in Tunisia: a danger to the
democratic transition process? In: Mühlberger, Wolfgang (ed.) (2017): Transformation in
Tunisia: The First Five Years. EuroMeSCo Joint Policy Study, No. 5, Barcelona: IEMed, pp.
42–65.
2 Three major terrorist attacks in 2015 and one in 2016, an estimated number of 5000

Tunisian foreign fighters in Syria, and hundreds of returned foreign fighters in Tunisia.
 1 INTRODUCTION 3

difficult. Due to the number of consecutive governments (the current

Youssef Chahed government is the seventh since 2011), important
reforms have been postponed or not implemented.
The Tunisian revolution and post-revolutionary phase have intensified
macro-economic imbalances and structural problems: Tunisia has large
fiscal and external deficits; has lower growth rates than before 2011;
spends much on civil service wage bills, energy, and food subsidies; and
has a predominant public sector and an increasing informal sector. The
high expectations of the population after the Tunisian revolution—in
terms of new job opportunities and higher wages—made that the differ-
ent transition governments partly responded to the social demands, but
at the expense of rising deficits and debt. Unfinished reform agendas (fis-
cal reform, subsidy reform, business climate improvement, public sector
reform, and inter-regional equity) hinder domestic and foreign invest-
ments from increasing, and thus from promoting sustainable growth.
Low wages and rising food prices and living expenses continue to incite
strikes and social protests. The economic crisis does not help consolidate
the fragile political transition process of the young democracy.
These difficult framework conditions increase the pressure on the
Tunisian labor market, and unless major reforms are implemented,
youth unemployment will remain high during the next two decades
(Weinmann 2014). Labor force participation was below 50% over the
past decade. Large cohorts continue to enter the labor markets, due to
the demographic situation. In order to absorb the additional young labor
market entrants, an additional 450,000 new jobs would be needed over
the next 10 years (Weinmann 2014), compared to 60 million by 2020
for the whole MENA region in order to absorb the number of workforce
entrants and stabilize youth unemployment (AHDR 2016). Existing
jobs are in danger, because various economic sectors go through dif-
ficulties—such as the tourism sector and its related sub-contracting
industries, or the phosphate industry. These developments contribute
to increasing precarious social situations and anxieties about the future.
Unemployment is the second most important concern of the younger
generation, right after security concerns; 81% fear losing their jobs (Arab
Youth Survey 2015).
A central pattern of the Tunisian labor market is the mismatch of skills
between job offer and job demand. The education system continues “pro-
ducing” the next cohorts of graduate labor market entrants, while there
is no corresponding job demand by the private sector. Thus, the gap
4 I. Schaefer

between labor demand and supply continues to grow. Currently, about

100,000 registered non-academic job vacancies remain open, despite
about 650,000 registered job seekers (among them some 250,000 gradu-
ates). This mismatch is mainly due to the great increase in graduates of
higher education on the one hand, and an economic system dominated by
sectors that mainly employ non-qualified laborers on the other.
Starting from these introductory observations, this book investigates
various sets of underlying causes that are relevant to youth unemploy-
ment and skill mismatch in Tunisia: economic causes, such as the lack
of an overall economic dynamic and low job creation in disadvantaged
regions, and demographic causes, such as the large population of young
people. In addition, a challenging political situation since 2011, as well
as inefficient labor market policies, do not foster employment and skill-
matching. The study contends that next to these causes, the skill
mismatch is most of all due to the nature of an education system that
focused on massive quantitative education while neglecting the needs
of the labor market. The study also suggests that a reform of specific
aspects of the education system is necessary for coping with the skill
mismatch, including measures such as re-training of higher education
graduates, revalorizing non-academic professions, and intensifying pub-
lic-private co-governance of vocational education. Former education or
labor market policy reforms have been implemented either inefficiently
or separately, but instead, a holistic approach is needed that will combine
education, the labor market, and economic reforms in a comprehensive
and synchronized way.
After some theoretical reflections (Chap. 2), the book assesses the
specific political context (Chap. 3) and current labor market trends in
Tunisia (Chap. 4), and provides a definition and further explanation of
skill mismatch. Chapter 5 analyses the underlying causes of unemploy-
ment and skill mismatch in Tunisia—among them economic, demo-
graphic, political and labor market policy. Chapter 6 takes a closer look at
the educational causes of the skill mismatch, in particular the “massifica-
tion” of education, the authoritarian regime’s legacy, the weak public-
private educational co-governance, and two case studies (textile, health).
Chapter 7 explores three avenues that address the skill mismatch, and
Chap. 8 focuses on the place of youth employment in the future devel-
opment model.
 1 INTRODUCTION 5

Bibliography
ASDA’A Butson-Marsteller. 2015. Arab Youth Survey. Dubai: asdea.
BAFD. et al. 2015: African Economic Outlook. Tunisia. Tunis: BAFD.
Schäfer, Isabel. 2017. Economic critis and youth unemployment in Tunisia: A
Danger to the Democratic Transition Process? In: Mühlberger, Wolfgang
(eds.): Transformation in Tunisia. The First Five Years. Euromesco Joint
Policy Stusy, no.5, Barcelona: IEMed, pp. 42–65.
UNDP (2016): Arab Human Development Report(AHDR 2016), New York:
UNDP.
Weinmann, Christoph David. 2014. Employment and Labor Market Analysis
Tunisia. Final Report. Bonn: GIZ.
 CHAPTER 2

Reflections on the State of the Art

and Various Theoretical Approaches

Abstract This chapter develops some reflections on the state of the art
and various theoretical approaches, including political economy, demo-
cratic transition literature, labor market theory, labor market sociology,
and development economics with regard to youth, unemployment, skill
mismatch, and human development.

Keywords Youth unemployment · Political economy · Arab spring

Labor market sociology · Human development · Development
economists

Since 2011, youth unemployment in the MENA region, and in

Tunisia in particular, encounters an unknown great attention by
scientific and other kinds of publications. Almost all major interna-
tional organizations have published at least one major report on the
topic (OECD 2015a, b; ILO 2015; UNDP 2016a, b; World Bank
(WB) 2014a, b, c; WEF 2012; AfDB et al. 2012 etc., but also the
scientific literature on the political economy of development, dem-
ocratic transition, youth, or education has analyzed the topic of
Tunisian and/or MENA youth unemployment in depth (e.g., Angel-
Urdinola et al. 2013; Hoffmann and Jamal 2012; Jelassi et al. 2015;
Richards‚ Cammett et al. 2014; Assaad 2014; Robalino et al. 2013;
Salehi-Isfahani 2012; Subrahmanyam and Castel 2014; Zouari 2014).
In addition, the problem of youth unemployment in Tunisia and in

© The Author(s) 2018 7

I. Schaefer, Political Revolt and Youth Unemployment in Tunisia, Middle
East Today, DOI 10.1007/978-3-319-65085-2_2
8 I. Schaefer

the MENA region is not new (it began in the 1980s), and there is
also a significant amount of scientific publications on unemployment
even from before the Tunisian revolution, which is less dealt with
here, because the political framework conditions have significantly
changed since then, and the focus of the analysis is on the current
situation.
In the abundant literature on the “Arab Spring” and its after-
math, one can find numerous articles on the situation of the youth
in Tunisia and other MENA countries, and on the political actorness
of youth in the uprisings (including the use of social media), as well
as in the turnover of some of the authoritarian regimes (e.g., Floris
2012; Khoury 2011; Stora 2011; Meddeb 2011; Allal and Pierret
2013; Colombo 2016), or on radicalization processes among the youth
(e.g., Daguzan 2017). I will not delve more deeply into the debate
here, or on whether the “Arab Spring” was a “revolt,” a “revolution,”
an “upheaval,” an “uprising,” or a “social movement.” The way I
understand it, it was a revolutionary movement from below that led
to a fundamental change in the political system. Some authors retro-
actively deny the revolutionary historical momentum of 2011 and its
region-wide, trans-national dynamic, leading to the fall of the regimes’
dictators Ben Ali, Gaddafi, and Mubarak, independently from what
happened afterwards (i.e., the return of authoritarianism in Egypt,
and civil and proxy war in Libya), and deliberately reduce the revolt
moment to a local “social” uprising, minimizing political aspirations
of participation and freedom of the young generation—or else they
focus on the resilience of the authoritarian regimes, or try to demys-
tify the change dynamic (Anderson 2011). Only a few authors have
explored the role that social policy and, in particular, a gender-sensi-
tive social policy can play in terms of inclusion and responses to the
socio-economic demands of the protesters, and analyze the neces-
sity of a well-functioning social dialogue for a well-functioning and
dynamic economy (Karshenas et al. 2014; Karshenas and Moghadam
2006; Romdhane 2006, 2011). Many debates have taken place on
the wide range and importance of the various political, historic, eco-
nomic, and social factors triggering the upheavals in Tunisia and else-
where in the MENA region, and on the so-called “model character” of
the Tunisian case for other MENA countries. This study stresses that
there is no such “model” character, that the contexts significantly dif-
fer in each MENA country, and that youth unemployment was (and
 2 REFLECTIONS ON THE STATE OF THE ART … 9

continues to be) one of the major factors that triggered the Tunisian
revolution (e.g., Al-Momani 2011)—next to the lack of freedom and
political participation; the lack of legitimation of the governing; a cor-
rupt regime and authoritarianism; the growing gap between the society
and the regime; social inequality; social fatigue and frustration; the lack
of societal recognition and exclusion of marginalized youth; the lack of
perspectives and possibilities to live in dignity; and fears of downward
mobility among the middle classes.
The notion or concept of youth—as an analytical category—is con-
tested in the social sciences (Bayat and Herrera 2010). There is not just
one definition of youth—there are many “youths.” Youth is not a mon-
olithic bloc; it is plural, multi-layered, heterogeneous, and an inherent
part of civil society. The AHDR defines youth “as the phase in life during
which a person’s state changes from one of dependence (childhood) to
one of independence (adulthood)” (AHDR 2016: 12). The understand-
ing of adulthood in a MENA context as “waithood” (e.g., Singerman
2008) describes the situation of young people who are in a period of
stagnation, who continue to live with their parents until age 30 (and
sometimes even until 40), due to unemployment, rising housing prices,
and other social problems. In the context of international development
agencies and organizations, there tends to be a consensus on the defi-
nition of individuals between 15 and 29 in some cases (AHDR 2016),
due to the prolonged transition phase faced by many in the MENA
region, and between 15 and 24 in many other cases (e.g., the UN)—
nor is there a regionally accepted definition. Some consider youth to be
a burden or a problem, while others consider youth to be a resource,
change-makers, or human capital. Others stress the youth dimension of
the Tunisian unemployment problem, as young people were the main
driving force of the Tunisian revolution and its demands for decent jobs,
and a better and more inclusive government have not yet been satisfied
(Boughzala 2016). Most of the quantitative sources used for this analy-
sis apply the definition of 15–24 years old, but on the qualitative level,
youth is understood to be a fluid category, and, in a wider sense, as the
current young generation.
Another important aspect is the political dimension of youth, in the
sense that large sectors of youth feel excluded from politics, and that
the gap from state politics is increasing rather than decreasing (Murphy
2012). In the Tunisian society under the Ben Ali regime, youth was
partly considered as a second category, as second-class citizens, or even
10 I. Schaefer

as sub-citizens (Floris 2012). It is also important to distinguish between

urban and rural youth, as during the Tunisian revolution, youth from the
neglected regions mixed with youth from the urban middle classes, con-
cerned by the social downward spiral.
With regard to the analysis of youth unemployment and skill mis-
match, or the education-employment mismatch, the study also relies
on literature from labor market theories. There is no “general” labor
market theory, and the methods of calculation of unemployment are
multiple, as well as the definition, causes, and consequences of unem-
ployment. “Labor market” is defined as the “market in which workers
find paying work, employers find willing workers, and wage rates are
determined. Labor markets may be local, national, or international in
their scope, and they are made up of smaller, interacting labor markets
for various qualifications, skills, and geographical locations. They depend
on the exchange of information between employers and job-seekers
about wage rates, conditions of employment, level of competition, and
job location.” (Business Dictionary 2015).
Depending on the causes, there are various forms of unemploy-
ment, such as frictional, seasonal, cyclical and structural unemployment
(Oschmiansky 2010); all forms of it can be found in the Tunisian labor
market, but this study mainly concentrates on structural unemployment as
it is the most relevant and most difficult to address. Search and matching
theories (Abraham and Hinz 2005) analyze the mismatch of labor demand
and labor supply in certain economic sectors. According to the search
theory, the labor market is understood to be many islands having com-
munication and transportation problems among them. In order to obtain
information from other islands, you need money and/or time (which could
be used for working otherwise). Job-seekers lose time while seeking a new
job, and job-offering enterprises lose time while seeking the right person.
To a certain extent, unemployment and job vacancies will always exist in
parallel. The task of labor market policy is to play the mediation role for
reciprocal information and to reduce unemployment to a minimum. Labor
market policies (LPM) comprise all kinds of regulative policies that influ-
ence the interaction between labor supply and demand. They consist of
policies that provide income replacement (usually called passive labor mar-
ket policies) as well as labor market integration measures available to the
unemployed or those threatened by unemployment (ILO 2015).1

1 http://businessdictionary.com/definition/labor-market.html(13.7.2015)
 2 REFLECTIONS ON THE STATE OF THE ART … 11

Labor market sociology explains the social dimension of the states’

and actors’ decisions, and allows for a better understanding of the actors’
objectives, strategies, and choices (Abraham and Hinz 2005). The analy-
sis of the functioning of contemporary labor markets needs to consider
further societal parts, such as the education system, families, or values
and norms (Abraham and Hinz 2005). Social policy authors underline,
for instance, the low participation of women and discriminatory prac-
tices in the labor force, despite the high rate of women’s enrollment in
education in Tunisia (Karshenas et al. 2016). Therefore, this study also
looks into the education system and into certain value systems diffused
by governmental actors, schools, and families—such as the belief in social
mobility through education.
However, the main focus here is on the human development
perspective. The Human Development Index (HDI), which assesses
progress in three basic dimensions of human development (a long and
healthy life, access to knowledge, and a decent standard of living), puts
the HDI value for Tunisia in 2015 at 0.752, which classifies the coun-
try as a high human development country, positioning it at 97 out of
188 countries (UNDP 2017). The HDI value increased between 1990
and 2015 by 27.3%, from 0.569 to 0.725 (ibid). This shows the over-
all high human development compared to many other MENA countries.
But the situation of youth unemployment remains problematical. The
Arab Human Development Report 2016 (AHDR 2016), dedicated
to “Youth and the Prospects for Human Development in a Changing
Reality,” came to the conclusion that the “demographic momentum”
should rather be seized as an opportunity by the Arab states instead of
being considered a burden, that the role of the younger generation is
crucial for reaching the sustainable development goals of the agenda for
2030, and that youth empowerment and youth engagement are there-
fore crucial for durable stability. The report also highlights the fact that
many youth continue to obtain an education that does not reflect the
needs of labor markets (AHDR 2016). In the context of youth empow-
erment, the AHDR defines the goal of development as the expansion of
the choices and freedoms available to people to live the way they want
and value (AHDR 2016). Next to education, health, political environ-
ments encouraging freedom of expression and active participation, social
systems promoting equality and acting against discrimination, decent
work and the encouragement of entrepreneurship are defined as central
opportunities that should be available to youth (AHDR 2016).
12 I. Schaefer

The 2030 Agenda for Sustainable Development, adopted in 2015,

highlights the central role of young men and women to achieve sus-
tainable development and the goals of the Agenda. Jobs are a precon-
dition for a decent standard of living. Sustainable development and
job opportunities for the young generation are closely interlinked, and
scant suitable job opportunities are among the major obstacles to youth
empowerment. Next to weak economic productivity and competitive-
ness, the policies and laws regulating the labor market hinder job crea-
tion in a manner that matches the demographic growth and needs of the
labor market (AHDR 2016: 21). Under the Ben Ali regime, the preva-
lence of nepotism and reliance on social connections or family ties played
a large role in the distribution of the limited number of available jobs;
young people from influential families had an advantage over their peers,
an advantage that violated the principles of social justice and the compe-
tence necessary for the achievement of economic productivity (AHDR
2016). The Tunisian National Constituent Assembly (NCA)2 has recog-
nized the importance of youth employment in terms of social justice, and
has therefore included the right to work and to a fair salary in the new
constitution of 2014 (Art. 40). However, the question of how enough
jobs can be created and how a fair salary can be determined remains
unanswered.
The World Bank Study on “Jobs or Privileges” (2014) sees major
obstacles to job creation in the absent or low competitiveness in the pri-
vate sector. Policies that lower competition create an unlevelled play-
ing field and constrain the creation of private sector jobs (WB 2014a, b,
c). While in previous reports the WB insisted on the supply-side factors
of unemployment—such as education, training, and labor market poli-
cies (WB 2013)—it came to the conclusion that the demand-side factors
need further scientific exploration in order to explain the weak private
sector job creation (WB 2014a, b, c). The privileges of politically con-
nected firms in the Ben Ali regime negatively impacted on free and fair
competition, on firm dynamics and job creation; these constraining con-
ditions undermined private sector growth and job creation, and they still
exist to some extent (WB 2014a, b, c). Privileges included, for instance,

2 The constituent assembly “Assemblée nationale constituante” (ANC) was working from

November 2011 to October 2014. The new constitution of the Second Tunisian Republic
was adopted on 26 January 2014.
 2 REFLECTIONS ON THE STATE OF THE ART … 13

unequal access to credit, electricity, or land, the inconsistent implementa-

tion of rules and regulations across firms in the same sector, barriers to
entry and trade, or the creation of monopolies in a few profitable service
sectors. Young firms and more productive firms grow faster and create
more jobs, but the pool of younger firms in Tunisia is too small (WB
2014a, b, c). A possible way out is to improve the supply-side-policies
(education, wages, job training), but also to foster the demand-side-pol-
icies, with private sector development, innovation, competition, equal
opportunities for entrepreneurs, reducing legal and administrative barri-
ers; reforming the administration and thus improving the equal imple-
mentation of laws and regulations in the firms; and minimizing the scope
for capture when pursuing state-led development policies and new indus-
trial policies (WB 2014a, b, c). The objective of this study is to revisit the
supply-side factors of unemployment, including education, training, and
market policies.
From an industrial policy point of view, some authors argue that
examples from emerging Asian countries (e.g., South Korea) should be
implemented in MENA countries as well. However, this seems to be dif-
ficult, as local and political conditions are very different and too expen-
sive to implement. But some attributes of industrial policy in East Asia
might be worthy of replication, as they can offset governance and politi-
cal risks. They can have a positive impact when they are complemented
by infrastructure construction and support for human capital acquisition,
when they are focused on activities that were entirely absent in the
economy, or when they are accompanied by organizational reforms in
the public sector, implemented in an environment of a single-minded
focus on growth, link subsidies to the success in more competitive export
markets, and when they are applied at the sector level rather than the
firm level (WB 2014a, b, c). In the case of Tunisia, it could be particu-
larly interesting to implement industrial policies in new activities that
were absent so far, and to apply industrial policies at sector level and not
on an individual privileged, politically connected firm level, as was the
case under the Ben Ali regime when competition and growth were dis-
torted. Other causes for the distortion in the private sector and limited
competitiveness are government-induced market failures, information
asymmetries, and coordination difficulties in private markets (WB 2014a,
b, c). Aghion et al. (2012) argue that industrial policy can promote
productivity growth when it favors competition by reducing costs for
all firms and entrants in a certain sector (WB 2014a, b, c). The Korean
14 I. Schaefer

success story also relied very much on profound reforms and reduction
of the public sector—which is not implementable in Tunisia, where the
public sector remains a “sacred cow” (WB 2014a, b, c).
Development economists say that the re-allocation from sectors
with a lower or marginal productivity to sectors with higher produc-
tivity can be an important driver of growth and job creation, and that
growth in developing economies is often driven by a structural shift from
agriculture to manufacturing and services (WB 2014a, b, c: 10). In the
Tunisian case, the move towards higher-production industrial sectors and
resulting higher incomes and increased demand for services is currently
planned, but not yet systematically implemented. A rise in the demand
of services can be observed, but this rise is rather due to modernization/
globalization (e.g., business services, telecommunications, finance), and
not to a shift from one productive industrial sector to another. The re-
allocation process of workers from low productivity to high productivity
sectors that contribute to growth (Rodrik and McMillan 2012) has not
yet been systematically tackled by the various transition governments.
The problem of job creation in the private sector is also related to
the sizes of the firms. Theoretically, most micro-firms and medium-size
firms transition to larger-size categories after a certain period of time, but
this can rarely be observed in the Tunisian case. Most of the Tunisian
firms are small, often one-person firms, and often rather informal, and if
they survive after a few years it is rather the exception. Low job creation
in the private sector is often explained by constraining business and trade
regulations (Malik 2013), the investment in capital-intensive instead of
labor-intensive industries due to energy subsidy distortions (Lin and
Monga 2010), by particular firm characteristics driving or slowing job
creation (Haltiwanger et al. 2011; Hsieh and Klenow 2012; Bartelsman
et al. 2014), or by the impact of a privilege system (WB 2014a, b, c).
The question as to what hinders more qualified job creation from an
economic development and industrial policy perspective is less in the
foreground here. The question is rather how the existing skill mismatch
developed and how it can be coped with. A recent World Bank study
explores the mismatch in low- and middle-income countries (Handel
et al. 2016). Tunisia is not part of the country case studies in this anal-
ysis; however, as a middle-income country, its findings concern Tunisia
as well. Previous publications focused on aspects of the dissatisfaction
of overqualified workers (Tsang 1987; Battu et al. 2006; Verhaest and
Omey 2006; Verhofstaedt et al. 2007). The research on over-education,
 2 REFLECTIONS ON THE STATE OF THE ART … 15

beginning in the 1970s, covers mostly higher-income countries (Handel

et al. 2016), and includes authors such as Freeman (1976), Smith and
Welch (1978), or Duncan and Hoffman (1981). The question of over-
or under-education was further developed by Allen and van der Velden
(2001) and Quintini (2011). According to the 2014 European Skills and
Job Survey, and Cedefop (2015), for instance, about 25% of highly qual-
ified young adult workers in the EU were over-qualified for their jobs
in 2014, and 42% of EU employees felt that they had few opportuni-
ties to find jobs matching their skills and qualifications (Cedefop, cited
by Handel et al. 2016); this shows that skill mismatch is a global prob-
lem and not solely a Tunisian one. According to Leuven and Oosterbeek
(2011), the overall mean rate for over-education on a global level is 30%
of workers, and the overall mean for under-education is 26% (in 2011).
However, only a few authors have looked at skill mismatch in developing
countries, often due to a lack of data (e.g.‚ Metha et al. 2011; Herrera
and Merceron 2013. Little research exists on broader trends in mismatch
across larger numbers of developing countries, or on the impact of large
informal sectors (Handel et al. 2016). According to the World Bank’s
STEP Household Skills Survey, over-education is the most prevalent type
of mismatch in developing countries (Handel et al. 2016).
All this means that while much has been written on Tunisia, the
Tunisian revolution, the role of youth activism, the Tunisian economic
and development model, youth unemployment and lack of job creation,
the problem of skill mismatch as a major factor for youth unemploy-
ment in Tunisia, has not yet been explored in depth. Little of the above-
mentioned literature uses a comprehensive holistic approach, combining
the analysis of education deficits (labor supply side) with that of failures
in the private sector and state policies (labor demand side) in a specific
political Tunisian transition context, which this study intends to do. The
conceptual approach of this interdisciplinary study is at the intersection
of democratic transition studies, human development, education studies,
youth, labor market sociology, and labor market theories. The objective
is to understand the major causes and approaches of youth unemploy-
ment in Tunisia from a sustainable development perspective.
16 I. Schaefer

2.1  On the Methods

The study provides a qualitative analysis of the skill mismatch in the
Tunisian labor market that is based on the content analysis of docu-
ments, interviews, participant observation, and case studies. The qualita-
tive empirical data were complemented by a qualitative interpretation of
existing quantitative data (statistics provided by the World Bank, AfDB,
ILO‚ INS and others). The empirical data were collected during vari-
ous field study trips (mainly in Tunisia in August-September 2015 and
August-September 2016), using qualitative semi-structured, face-to-face
interviews (based on a questionnaire), with 60 entrepreneurs, instruc-
tors, decision-makers, experts and stakeholders in ministries, universities,
trade unions, and technical colleges. The selection of the interviewees
relied on expert knowledge and on the “snowball principle.” The sam-
ple is not representative, but it covers various economic sectors (mainly
textile, health, and, to a lesser extent, the construction and automotive
industry sectors), assorted geographic locations (Tunis, Sfax, Monastir,
Ksar Hellal), and various social perspectives (older and younger, men
and women, various social backgrounds). The textile and healthcare sec-
tors were exemplarily scrutinized because both are labor-intensive, and
because healthcare is a rather new and expanding sector of services (as
are medical products), while textile is a traditional and productive sector.
The case of Tunisia was selected because the social uprisings that swept
over the MENA region (most Middle Eastern and North African coun-
tries were and continue to be plagued by youth unemployment) in 2011
began in Tunisia, and because it is the only “Arab Spring” country in
which major political democratic reforms have taken place since then.

Bibliography
Abraham, Martin, and Thomas Hinz. 2005. Theorien des Arbeitsmarktes: Ein
Überblick. In Arbeitsmarktsoziologie. Probleme, Theorien, empirische Befunde,
ed. Martin Abraham and Thomas Hinz. Wiesbaden: VS Verlag.
Aghion, P., M. Dewatripont, L. Du, A. Harrison, and P. Legros. 2012.
Industrial Policy and Competition. Washington, DC: Mimeo.
Al-Momani, M. 2011. The Arab “Youth Quake”: Implications on Democratization
and Stability. Middle East Law and Governance. 3 (1–2): 159–170.
Allal, Amin, and Thomas Pierret (eds.). 2013. Devenir révolutionnaires. Au cœur
des révoltes arabes. Paris: Armand Colin/Recherches.
 2 REFLECTIONS ON THE STATE OF THE ART … 17

Allen, J., and R. van der Velden. 2001. Educational Mismatches Versus Skill
Mismatches: Effects on Wages, Job Satisfaction, and On-the-Job Search.
Oxford Economic Papers 53: 434–452.
Angel-Urdinola, Diego F., Arvo Kuddo, and Amina Semlali (eds.). 2013.
Building Effective Employment Programs for Unemployed Youth in the Middle
East and North Africa. Washington: World Bank.
Assaad, Ragui. 2014. Making Sense of Arab Labor Markets: The Enduring
Legacy of Dualism. IZA Journal of Labor & Development 3 (1): 1–25.
Boughzala, Mongi. 2016. Youth Employment and Economic Transition
in Tunisia. In The Arab Spring Five Years Later: Case Studies, ed. Hafez
Ghanem, 153–176. Washington, DC: Brookings Institution Press.
Colombo, Silvia (ed.). 2016. Youth Activism in the South and East
Mediterranean Countries since the Arab Uprisings: Challenges and Policy
Options. EuroMeSCo Joint Policy Study, No. 2, IAI/IEMed, Rom/
Barcelona.
Daguzan, Jean-Francois. 2017. Pourquoi la Tunisie produit-elle autant de jiha-
distes? Euromesco Policy Brief, No. 68, IEMed, Barcelona.
Duncan, G., and S. Hoffman. 1981. The Incidence and Wage Effects of
Overeducation. Economics of Education Review 1: 57–68.
Floris, S. 2012. Youth, Those Anti-Heroes of the Arab Spring. In Annuaire de
la Méditerranée Med 2012, ed. IEMed. Barcelona: IEMed.
Freeman, Richard B. 1976. The Overeducated American. New York: Academic Press.
Handel, Michael J., Alexandria Valerio, Sanchez Puerta, and Maria Laura.
2016. Accounting for Mismatch in Low- and Middle-Income Countries.
Measurement, Magnitudes, and Explanations. Washington, DC: World Bank.
Herrera, J., and S. Merceron. 2013. Underemployment and Job Mismatch in Sub-
Saharan Africa. In Urban Labor Markets in Sub-Saharan Africa, ed. Philippe
De Vreyer and François Roubaud, 83–108. Washington, DC: World Bank.
Hoffman, M., and A. Jamal. 2012. The Youth and the Arab Spring: Cohort
Differences and Similarities. Middle East Law and Governance 4 (1): 168–188.
Karshenas, Massoud, and Valentine M. Moghadam (eds.). 2006. Social Policy
in the Middle East: Economic, Political and Gender Dynamics. Basingstoke:
Palgrave Macmillan.
Karshenas, Massoud, Valentine M. Moghadam, and Randa Alami. 2014. Social
Policy After the Arab Spring: States and Social Rights in the MENA Region.
World Development 64: 726–739.
Karshenas, Massoud, Valentine M. Moghadam, and Nadereh Chamlou.
2016. Women, Work, and Welfare in the Middle East and North Africa:
Introduction and Overview. In Women, Work, and Welfare in the Middle East
and North Africa, ed. Massoud Karshenas and Nadereh Chamlou, 1–30.
London: Imperial College Press.
18 I. Schaefer

Khoury, D. 2011. Social Media and the Revolutions: How the Internet revived the
Arab Public Sphere and Digitalised Activism. Perspectives—Political Analysis
and Commentary From the Middle East. Berlin: HBS‚ Perspectives 2: 80–86.
Leuven, E., and H. Oosterbeek. 2011. Overeducation and Mismatch in the
LaborMarket. In Handbook of the Economics of Education, ed. E. Hanushek
and F. Welch, 283–326. Philadelphia: Elsevier Science.
Malik, Adeel. 2013. The Economics of the Arab Spring. World Development, 45:
296–313.
Mehta, A., J. Felipe, P. Quising, and S. Camingue. 2011. Overeducation in
Developing Economies: How Can We Test for It, and What Does It Mean?
Economics of Education Review 30: 1334–1347.
Murphy, E.C. 2012. Problematizing Arab Youth: Generational Narratives of
Systemic Failure. Mediterranean Politics 17 (1): 5–22.
Quintini, Glenda. 2011. Over-Qualified or Under-Skilled: A Review of Existing
Literature. OECD Social, Employment and Migration Working Papers 121,
OECD Publishing. http://dx.doi.org/10.1787/5kg58j9d7b6d-en.
Robalino, D., D. Margolis, F. Rother, D. Newhouse, and M. Lundberg. 2013.
Youth Employment: A Human Development Agenda for the Next Decade.
Social Protection Discussion Paper No. 1308, World Bank, Washington,
DC. http://documents.worldbank.org/curated/en/20131878203706///
youthemployment-human-developmentagendanext-decade.
Romdhane, Mahmoud Ben. 2006. Social Policy and Development in Tunisia
Since Independence, a Political Perspective. In Social Policy in the Middle East.
Economic, Political and Gender Dynamics, ed. M. Karshenas and Valentine M.
Moghadam, 31–77. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Romdhane, Mahmoud Ben. 2011. Tunisie: État, économie et société. Ressources
politiques, légitimation et régulations sociales. Paris: Publisud éditions.
Salehi-Isfahani, D. 2012. Education, Jobs, and Equity in the Middle East and
North Africa. Comparative Economic Studies 54 (4): 843–861.
Smith, J., and F. Welch. 1978. The Overeducated American: A Review Article.
RAND P-6253, RAND, Santa Monica, CA.
Stora, B. 2011. Le 89 arabe, Réflexions sur les révolutions en cours, Dialogue avec
Edwy Plenel. Paris: Ed Stock.
Subrahmanyam, Gita, and Vincent Castel. 2014. Labour Market Reforms in Post-
Transition North Africa. Economic Brief. Tunis: AfDB.
Tsang, M. 1987. The Impact of Underutilisation of Education on Productivity:
A Case Study of the US Bell Companies. Economics of Education Review 6:
239–254.
Verhaest, D., and E. Omey. 2006. The Impact of Overeducation and its
Measurement. Social Indicators Research 77: 419–448.
Verhofstadt, E., H. De Witte, and E. Omey. 2007. The Impact of Education on Job
Satisfaction in the First Job. International Journal of Manpower 28: 135–151.
 2 REFLECTIONS ON THE STATE OF THE ART … 19

Documents
AfDB, OECD, UNDP. 2012. African Economic Outlook 2012. Chapter 6,
Promoting Youth Employment.
Cedefop. 2015. Skills, Qualifications and Jobs in the EU: The Making of a
Perfect Match? Evidence from Cedefop’s European Skills and Jobs Survey.
Cedefop reference series 103, Publications Office of the European Union,
Luxembourg.
ILO. 2015. Labour Market Entry in Tunisia: The Gender Gap. Michèle Mansuy
and Patrick Werquin. Work4Youth Publication Series, No. 31, ILO, Geneva.
OECD. 2015a. Investing in Youth. Strenthening the Employability of Youth during
the Transition to a Green Economy. Paris: OECD.
OECD. 2015b. http://skills.oecd.org/hotissues/skillsmismatch.html. Accessed
1 Dec 2015.
UNDP. 2016a. Arab Human Development Report 2016. Youth and the Prospects
for Human Development in a Changing Reality. New York: UNDP.
UNDP. 2016b. Arab Knowledge Index 2016. Dubai: UNDP/RBAS.
UNDP. 2017. Human Development for Everyone. Briefing note on Tunisia.
UNDP: New York.
WEF. 2012. Addressing the 100 Million Youth Challenge. Perspectives on Youth
Employment in the Arab World in 2012. Geneva: WEF.
World Bank. 2013. Jobs for Shared Prosperity: Time for Action in the Middle East
and North Africa. Washington, DC: World Bank.
World Bank. 2014a. Jobs or Privileges: Unleashing the Employment Potential of the
Middle East and North Africa, Hania Sahnoun et al. Washington‚ DC‚ World
Bank Publications.
World Bank. 2014b. Tunisia Development Policy Review. In Mimeo, Washington,
DC: World Bank.
World Bank. 2014c. Tunisia. Breaking the Barriers to Youth Inclusion.
Washington, DC: World Bank.
Another random document with
no related content on Scribd:
veelvuldig is, en die vroeger, volgens de meening van den heer
M’Lennan, bijna algemeen heerschte: dit laatste besluit wordt echter
door den heer Morgan en Sir J. Lubbock betwijfeld. 13 Zoodra twee of
meer mannen zijn gedwongen ééne vrouw te huwen, is het zeker, dat
al de vrouwen van den stam zullen huwen, en zal er door de mannen
geen keus van de aantrekkelijkste vrouwen worden uitgeoefend.
Onder deze omstandigheden zullen echter de vrouwen zonder twijfel
het vermogen hebben om een keus te doen, en zullen aan de
aantrekkelijkste mannen de voorkeur geven. Azara beschrijft, bij
voorbeeld, hoe zorgvuldig een Guana-vrouw allerlei soorten van
voorrechten bedingt, voor zij één of meer echtgenooten aanneemt, en
ten gevolge daarvan dragen de mannen ongewone zorg voor hun
uiterlijk aanzien. 14 De zeer leelijke mannen zullen er wellicht geen van
allen in slagen om een vrouw te krijgen, of er slechts op later leeftijd
een krijgen; maar de schoonste mannen zullen, ofschoon zij de
voorspoedigste in het verkrijgen van een vrouw zouden zijn, voor
zoover wij kunnen zien, niet meer nakomelingen nalaten om hun
schoonheid te erven, dan de minder schoone echtgenooten van de
zelfde vrouw.

Vroege Verlovingen en Slavernij der vrouwen.—Bij vele wilden is het

de gewoonte de vrouwen te verloven, als zij nog bloot kinderen zijn;
en dit zal op werkzame wijze verhinderen, dat van een van beide
zijden eenige voorkeur met betrekking tot het uiterlijk aanzien kan
worden gegeven. Het zal echter niet verhinderen, dat de
aantrekkelijkste vrouwen later door de mannen die meer macht
hebben, aan hun [360]echtgenooten worden ontstolen of met geweld
ontnomen; en dit geschiedt dikwijls in Australië, Amerika en andere
deelen der wereld. De zelfde gevolgen ten opzichte van seksueele
teeltkeus zullen tot op zekere hoogte plaats hebben, wanneer de
vrouwen bijna uitsluitend als slavinnen of lastdieren worden
gewaardeerd, gelijk bij de meeste wilden het geval is. De mannen
zullen echter ten allen tijde de voorkeur geven aan de slavinnen die,
volgens hun maatstaf van schoonheid, de schoonste zijn.
Wij zien dus dat bij wilden onderscheidene gebruiken heerschen, die
de werking der seksueele teeltkeus sterk belemmeren of volkomen
kunnen opheffen. Daarentegen zijn de levensvoorwaarden waaraan
wilden zijn blootgesteld, en sommige van hun gebruiken gunstig voor
de natuurlijke teeltkeus; en deze komt altijd te zamen met de
seksueele teeltkeus in het spel. Het is bekend, dat wilden veel hebben
te lijden van telkens terugkeerende hongersnooden; zij vermeerderen
hun voedsel niet door kunstmatige middelen; zij onthouden zich
zelden van het huwelijk 15 en huwen over het algemeen op jeugdigen
leeftijd. Bij gevolg moeten zij nu en dan aan een heftigen strijd om het
leven zijn blootgesteld en zullen alleen de begunstigde individu’s
blijven leven.

Als wij de oorspronkelijke tijden beschouwen, toen de menschen nog

slechts twijfelachtig den rang der menschelijkheid hadden bereikt,
zullen zij waarschijnlijk, gelijk reeds is gezegd, hetzij in veelwijverij
(polygamie) of tijdelijk in eenwijverij (monogamie) hebben geleefd.
Hun vermenging zal, te oordeelen naar de analogie, niet volkomen
algemeen zijn geweest. Zij zullen ongetwijfeld hun vrouwen, zoo goed
als zij maar konden, tegen allerlei soort van vijanden hebben
verdedigd en waarschijnlijk voor hun onderhoud en tevens voor dat
van hun kroost op de jacht zijn gegaan. De sterkste en bekwaamste
mannen zullen het best zijn geslaagd in den strijd om het leven en in
het verkrijgen van aantrekkelijke vrouwen. In dit vroege tijdvak zullen
de stamouders van den mensch, daar zij slechts zwakke
verstandelijke vermogens bezaten, [361]niet vooruit hebben gezien op
zaken die mogelijk in de toekomst konden gebeuren. Zij zullen door
hun instinkt meer en door hun rede minder dan zelfs de
tegenwoordige wilden zijn bestuurd. Zij zullen in dat tijdvak niet een
van de sterkste van alle instinkten, dat aan alle lagere dieren gemeen
is, namelijk de liefde voor hun jong kroost, gedeeltelijk hebben
verloren, en zullen bij gevolg geen kindermoord hebben uitgeoefend.
Er zal geen kunstmatige schaarschte van vrouwen zijn geweest en
derhalve geen veelmannerij (polyandrie) plaats hebben gehad; er
zullen geen vroege verlovingen in zwang zijn geweest; de vrouwen
zullen niet alleen als slavinnen zijn gewaardeerd; beide seksen zullen,
indien aan de vrouwen even goed als aan de mannen werd
veroorloofd eenige keus uit te oefenen, hun gezellen hebben
gekozen, niet wegens geestelijke bekoorlijkheden, of rijkdom of plaats
in de maatschappij (sociale positie), maar bijna alleen wegens
uiterlijke schoonheid. Al de volwassenen zullen zijn gehuwd of hebben
gepaard, en al de kinderen zullen, zoover dat mogelijk was, zijn
grootgebracht, zoodat de strijd om het leven periodiek uitermate heftig
was. Zoo zullen gedurende deze oorspronkelijke tijden al de
voorwaarden voor seksueele teeltkeus veel gunstiger zijn geweest
dan in eenig later tijdperk, toen de mensch in zijn verstandelijke
vermogens vooruit-, maar in zijn instinkten achteruit was gegaan.
Daarom zal, welken invloed de seksueele teeltkeus ook moge hebben
gehad op het ontstaan van de verschillen tusschen de
menschenrassen en tusschen den mensch en de hoogere apen, die
invloed veel machtiger zijn geweest in een zeer verwijderd tijdperk,
dan op den huidigen dag.

Over de Wijze waarop de Seksueele Teeltkeus op den Mensch heeft

gewerkt.—Bij den oorspronkelijken mensch onder de gunstige
zooeven geschilderde voorwaarden, en bij die wilden van den
tegenwoordigen tijd, welke den eenen of anderen huwelijksband
sluiten, zal de seksueele teeltkeus (hoewel in meerdere of mindere
mate belemmerd, al naar de gewoonten van het dooden der
vrouwelijke kinderen, vroege verlovingen enz., meer of minder in
zwang waren) waarschijnlijk op de volgende wijze hebben gewerkt.
De sterkste en moedigste mannen,—die welke hun gezinnen het best
konden verdedigen en door de jacht onderhouden, en gedurende
latere tijden de aanvoerders of opperhoofden werden,—die welke van
de beste wapenen waren voorzien en de meeste eigendommen,
zooals een grooter aantal honden of andere [362]dieren bezaten, zullen
er in zijn geslaagd om gemiddeld een grooter aantal nakomelingen
groot te brengen, dan de zwakkere, arme en lagere leden van de
zelfde groep. Er kan ook geen twijfel bestaan, dat dergelijke mannen
over het algemeen in staat zijn geweest om de aantrekkelijkste
vrouwen uit te kiezen. Tegenwoordig slagen de opperhoofden van
bijna elken stam door de geheele wereld heên er in om meer dan
ééne vrouw te verkrijgen. Tot voor korten tijd toe was, naar ik van den
heer Mantell hoor, bijna ieder meisje in Nieuw-Zeeland, dat mooi was,
of mooi beloofde te worden, taboe (3) voor het eene of andere
opperhoofd. Bij de Kaffers hebben, gelijk de heer C. Hamilton
getuigt 16, „de opperhoofden over het algemeen de keus uit de
vrouwen van vele mijlen in den omtrek, en geven zich veel moeite om
hun voorrecht te bevestigen en te bestendigen.” Wij hebben gezien,
dat elk ras zijn eigen maatstaf van schoonheid heeft, en wij weten, dat
het den mensch van nature eigen is elk kenmerkend punt in zijn
tamme dieren, kleeding, versierselen en persoonlijk uiterlijk te
bewonderen, als het een weinig boven den gewonen standaard is
opgevoerd. Indien derhalve de voorgaande stellingen als juist werden
aangenomen, en ik kan niet zien, dat zij twijfelachtig zijn, zou het een
onverklaarbare omstandigheid zijn, indien het voor het huwelijk
uitkiezen van de aantrekkelijkste vrouwen door de krachtigste mannen
die gemiddeld een grooter aantal kinderen zouden aankweeken, niet
na verloop van vele generatiën tot op zekere hoogte de kenmerken
van den stam wijzigde.

Als bij onze tamme dieren een vreemd ras in een nieuw land wordt
ingevoerd of als aan een inlandsch ras langen tijd wegens zijn
nuttigheid of sierlijkheid bijzondere zorg wordt gewijd, bevindt men na
vele generatiën, overal waar de middelen tot vergelijking bestaan, dat
het een grootere of geringere verandering heeft ondergaan. Dat is een
gevolg van onbewuste teeltkeus gedurende een lange reeks van
geslachten,—dat is het bewaard blijven van de best gekeurde
individu’s—zonder eenigen wensch of verwachting van een
dergelijken uitslag van de zijde van den fokker. Indien twee
zorgvuldige fokkers gedurende vele jaren dieren van de zelfde familie
aanfokken, en hen niet met elkander of met een gemeenschappelijken
standaard vergelijken, vindt men na eenigen tijd, dat de dieren tot
verwondering van hun eigenaars [363]eenigszins verschillend zijn
geworden. 17 Elke fokker heeft, gelijk von Nathusius het juist uitdrukt,
den stempel van zijn eigen geest—zijn eigen smaak en oordeel—op
zijn dieren gedrukt. Welke reden kan dan worden opgegeven, waarom
soortgelijke uitwerkselen niet zouden volgen op het lang voortgezette
voor het huwelijk uitkiezen van de meest bewonderde vrouwen door
die mannen van elken stam, die in staat waren om het grootste aantal
kinderen tot op volwassen ouderdom groot te brengen? Dit zou een
onbewuste teeltkeus zijn; want een uitwerking zou worden
voortgebracht, onafhankelijk van elken wensch of verwachting van
den kant der mannen die aan zekere vrouwen boven andere de
voorkeur gaven.

Laten wij veronderstellen, dat de leden van een stam bij welken de
een of andere vorm van huwelijk in gebruik was, zich over een
onbewoond vastland verspreidden; zij zouden zich spoedig in
afzonderlijke horden splitsen, die van elkander zouden worden
gescheiden door allerlei slagboomen, en nog werkdadiger door de
onophoudelijke oorlogen die tusschen alle barbaarsche volken plaats
grijpen. De horden zouden dus aan eenigszins verschillende
levensvoorwaarden en levenswijze zijn onderworpen, en er vroeger of
later toe komen om in geringe mate van elkander te verschillen.
Zoodra dit plaats greep, zou elke afzonderlijke stam voor zich zelf een
eenigszins verschillenden maatstaf van schoonheid aannemen 18; en
dan zou onbewuste teeltkeus in werking treden, doordat de
machtigste en aanvoerende wilden aan zekere vrouwen boven andere
de voorkeur gaven. Zoo zouden de verschillen tusschen de stammen,
in het eerst zeer gering, allengs en onvermijdelijk in hoe langer hoe
aanzienlijker mate worden vermeerderd.
Bij dieren in den natuurstaat zijn vele aan de mannetjes eigen
kenmerken, zooals grootte, kracht, bijzondere wapenen, moed en
strijdlust door de wet van den strijd ontstaan. De half-menschelijke
voorouders van den mensch zullen, gelijk hun verwanten, de
Vierhandige Zoogdieren (Quadrumana), bijna zeker daardoor zijn
gewijzigd; en, evenals wilden nog heden om het bezit hunner vrouwen
strijden, is een soortgelijk [364]proces van teeltkeus waarschijnlijk in
meerdere of mindere mate tot op den huidigen dag toe werkzaam
geweest. Andere kenmerken, aan de mannetjes der lagere dieren
eigen, zooals levendige kleuren en onderscheidene versierselen, zijn
verkregen, doordat door de wijfjes aan de meer aantrekkelijke
mannetjes de voorkeur werd gegeven. Er zijn echter exceptioneele
gevallen waarin de mannetjes in plaats van de gekozenen de kiezers
zijn geweest. Wij herkennen dergelijke gevallen, doordat de wijfjes in
hoogere mate zijn versierd dan de mannetjes,—terwijl haar tot
versiering dienende kenmerken uitsluitend of hoofdzakelijk op haar
vrouwelijke nakomelingschap zijn overgeplant. Één dergelijk geval is
beschreven uit de Orde waartoe de mensch behoort, namelijk dat van
den Rhesus-aap.

De man is krachtiger naar lichaam en geest dan de vrouw, en in den

wilden staat houdt hij haar in een veel ellendiger staat van
dienstbaarheid dan het mannetje van eenig ander dier doet; het is
daarom niet te verwonderen, dat het de man is, die het vermogen om
te kiezen heeft verkregen. Vrouwen zijn zich overal bewust van de
waarde van haar schoonheid; en als zij de middelen daartoe hebben,
scheppen zij er meer behagen in om zich met allerlei soort van
versierselen op te schikken, dan de mannen. Zij ontleenen aan
mannelijke vogels de siervederen waarmede de natuur deze sekse
tooide, om daarmede hun wijfjes te bekoren. Daar de vrouwen lang
wegens haar schoonheid zijn gekozen, is het niet te verwonderen, dat
sommige van de opeenvolgende afwijkingen op beperkte wijze zijn
overgeplant, en dat bijgevolg de vrouwen haar schoonheid in
eenigszins hoogere mate op haar vrouwelijke dan op haar mannelijke
nakomelingschap hebben overgeplant. Daardoor zijn de vrouwen
schooner geworden, gelijk de meeste menschen zullen toegeven, dan
de andere sekse. Vrouwen planten echter ongetwijfeld de meeste
harer kenmerken met insluiting der schoonheid, op haar
nakomelingschap van beiderlei sekse over; zoodat de voortdurende
voorkeur door mannen van elk ras gegeven aan die vrouwen welke
volgens hun maatstaf van smaak de schoonste waren, een neiging zal
doen ontstaan om alle individu’s van beiderlei sekse, tot het ras
behoorende, op de zelfde manier te wijzigen.

Wat den anderen vorm van seksueele teeltkeus aangaat (welke bij de
lagere dieren verreweg de meest algemeene is), die namelijk, waarbij
de wijfjes de kiezers zijn en alleen die mannetjes aannemen, welke
haar het meest bekoren of opwekken, hebben wij alle reden om te
[365]gelooven, dat hij vroeger op de voorouders van den mensch
werkte. De man is naar alle waarschijnlijkheid zijn baard en wellicht
eenige andere kenmerken verschuldigd aan overerving van een
ouden voorvader die op deze wijze zijn versierselen verkreeg. Deze
vorm van teeltkeus kan echter nu en dan ook in latere tijden hebben
gewerkt; want bij uiterst barbaarsche stammen hebben de vrouwen
meer macht om haar minnaars te kiezen, te verwerpen en aan te
lokken, of om later van echtgenoot te veranderen, dan men wellicht
zou hebben verwacht. Daar dit een punt van eenig belang is, zal ik de
bewijzen daarvoor, die het mij mocht gelukken te verzamelen,
uitvoerig mededeelen.

Hearne beschrijft, hoe een vrouw in een der stammen van Arctisch
Amerika herhaaldelijk van haar echtgenoot wegliep en zich naar een
geliefden man begaf; en bij de Charrua’s van Zuid-Amerika is, gelijk
Azara getuigt, het recht van echtscheiding volkomen vrij. Als bij de
Abiponen een man een vrouw kiest, komt hij met de ouders
aangaande den prijs overeen. „Het gebeurt echter dikwijls, dat het
meisje niets wil weten van al wat tusschen de ouders en den
bruidegom is overeengekomen, en halsstarrig over het huwelijk zelfs
niet wil hooren spreken.” Zij loopt dikwijls weg, verbergt zich en
ontsnapt zoo den bruidegom. Op de Fidsji-eilanden vermeestert de
man de vrouw die hij tot echtgenoot begeert, door middel van
wezenlijk of voorgewend geweld; maar, „indien zij, na het huis van
haar schaker te hebben bereikt, de verbinding niet goedkeurt, zoekt zij
een schuilplaats bij den een of ander die haar kan beschermen; indien
zij echter tevreden is, dan is de zaak dadelijk klaar.” Kapitein Musters
die onder de Patagoniërs leefde, zegt 19, dat hun huwelijken altijd uit
genegenheid worden gesloten; indien de ouders een echtgenoot
kiezen, waarin hun dochter geen zin heeft, weigert zij hem en wordt
nooit gedwongen om toe te geven. Op Vuurland verkrijgt een jong
man eerst de toestemming der ouders door hun den eenen of
anderen dienst te bewijzen, en beproeft daarna het meisje weg te
voeren; „als zij echter onwillig is, verbergt zij zich in de bosschen,
totdat haar bewonderaar van harte moede is naar haar te zoeken en
de vervolging opgeeft; doch dit gebeurt zelden.” Bij de Kalmukken
heeft een geregelde wedloop tusschen de bruid en den bruidegom
plaats, waarbij de eerste een behoorlijk eind voor heeft; en aan Clarke
werd verzekerd, „dat er geen [366]voorbeeld was, dat een meisje werd
ingehaald, tenzij zij zwak voor haar vervolger had.” Evenzoo heeft bij
de wilde stammen van Insulinde een soortgelijke wedloop plaats; en
uit het verhaal van den heer Bouriens blijkt, gelijk Sir J. Lubbock
opmerkt, „dat de prijs voor den wedloop niet wordt behaald door den
vlugste, noch die van het gevecht door den sterkste, maar door den
jongen man die het geluk heeft aan de bruid waarom men wedijvert,
te behagen.” Een soortgelijke gewoonte met het zelfde gevolg
heerscht bij de Korakken 20 van Noordoostelijk Azië.

Laten wij ons nu tot Afrika wenden; de Kaffers koopen hun vrouwen,
en de meisjes worden dikwijls door hun vaders hevig geslagen, als zij
den gekozen echtgenoot niet willen aannemen; toch blijkt zeer
duidelijk uit vele door den weleerw. heer Shooter medegedeelde
feiten, dat zij een aanmerkelijke vrijheid in haar keus hebben. Zoo zijn
er voorbeelden bekend van zeer leelijke, hoewel rijke mannen, die er
niet in slagen konden om vrouwen te krijgen. De meisjes noodzaken,
voor zij in de verloving toestemmen, de mannen om zich te laten
bekijken, eerst van voren en dan van achteren, en „hun wijze van
loopen te laten zien.” Er zijn voorbeelden van, dat zij een man
huwelijksvoorstellen deden, en niet zelden loopen zij met een
begunstigden minnaar weg. Evenzoo zegt ook de heer Lesley 21 die
grondig met de Kaffers bekend was: „Men zou zich vergissen, als men
meende, dat een meisje door haar vader op de zelfde wijze en met
het zelfde gezag werd verkocht, waarmede hij over een koe zou
beschikken.” Als bij de ellendige Bosjesmannen van Zuid-Afrika „een
meisje tot huwbaren leeftijd is gekomen zonder verloofd te zijn,
hetgeen echter niet dikwijls gebeurt, moet haar minnaar evengoed
haar toestemming als die van haar ouders verkrijgen.” 22 De heer
Winwood Reade stelde een [367]onderzoek voor mij in omtrent de
Negers van Westelijk Afrika, en hij meldt mij, dat „het aan de vrouwen,
ten minste bij de verstandigste Heidensche stammen, niet moeilijk valt
de echtgenooten te verkrijgen die zij wenschen, hoewel het voor
onvrouwelijk wordt gehouden een man te vragen om haar te huwen.
Zij zijn volkomen in staat om verliefd te worden en om zich teeder,
hartstochtelijk en trouw aan iemand te hechten.” Nog meer
voorbeelden zouden kunnen worden gegeven.

Wij zien dus, dat bij wilden de vrouwen ten opzichte van het huwelijk
niet geheel en al in zulk een rampzaligen toestand verkeeren als men
dikwijls heeft verondersteld. Zij kunnen de mannen aan welke zij de
voorkeur geven, aanlokken, en kunnen somtijds die welke zij niet
mogen lijden, hetzij voor of na het huwelijk verwerpen. Voorkeur van
de zijde van de vrouw, bestendig in de zelfde richting werkende, zal
ten laatste op de kenmerken van den stam invloed uitoefenen; want
de vrouwen zullen over het algemeen niet slechts de schoonste
mannen volgens haar maatstaf van smaak kiezen, maar die welke
tevens het best in staat zijn om haar te verdedigen en te
onderhouden. Dergelijke goed begaafde paren zullen gewoonlijk een
aanzienlijker aantal nakomelingen grootbrengen dan de minder goed
begaafde. De zelfde uitwerking zal blijkbaar op nog sterker
uitgesproken wijze worden voortgebracht, indien er van beide zijden
teeltkeus was, dat is, indien de aantrekkelijkste en tegelijkertijd
krachtigste mannen aan de aantrekkelijkste vrouwen, en ook deze
laatsten aan de eersten de voorkeur gaven. En deze twee vormen van
teeltkeus schijnen werkelijk beide, hetzij al dan niet gelijktijdig, bij het
menschelijk geslacht plaats te hebben gegrepen, vooral gedurende de
vroege tijdvakken van onze lange geschiedenis.

Wij zullen nu een weinig uitvoeriger, in verband met de seksueele

teeltkeus, eenige van de kenmerken beschouwen, die de
verschillende menschenrassen van elkander en van de lagere dieren
onderscheiden, namelijk het meer of min volkomen ontbreken van
haar op het lichaam en de kleur der huid. Wij behoeven niets te
zeggen over de groote verscheidenheid in den vorm der
gelaatstrekken en van den schedel bij de verschillende rassen, daar
wij in het laatste hoofdstuk hebben gezien, hoe verschillend de
maatstaf der schoonheid in deze opzichten is. Op deze kenmerken zal
daarom waarschijnlijk de seksueele teeltkeus hebben ingewerkt;
maar, zoover ik kan nagaan, hebben wij geen [368]middel om te
beoordeelen, of er voornamelijk van de mannelijke dan wel van de
vrouwelijke zijde is ingewerkt. De muzikale vermogens van den
mensch zijn eveneens besproken.

Het Ontbreken van Haar op het Lichaam en de Ontwikkeling daarvan

op het Aangezicht en het Hoofd.—Uit de aanwezigheid van het
wolachtige haar of lanugo op den menschelijken foetus en van op
volwassen leeftijd hier en daar over het lichaam verspreide
rudimentaire haren, mogen wij afleiden, dat de mensch van het eene
of andere dier afstamt, dat behaard werd geboren en zulks levenslang
bleef. Het verlies van het haar is hinderlijk en waarschijnlijk nadeelig
voor den mensch zelfs in een warm klimaat; want hij wordt daar
blootgesteld aan plotselinge afkoelingen, vooral gedurende vochtig
weder. Gelijk de heer Wallace opmerkt, zijn in alle landen de
inboorlingen blijde hun naakte ruggen en schouders door de eene of
andere dunne bekleeding te kunnen beschermen. Niemand
veronderstelt, dat de naaktheid der huid den mensch eenig direct
voordeel aanbrengt, zoodat hij zijn haarkleed niet kan hebben
verloren door natuurlijke teeltkeus. 23 Wij hebben ook volstrekt geen
gronden om aan te nemen, gelijk in een vorig hoofdstuk is
aangetoond, dat dit verlies het gevolg kan zijn van de directe werking
der levensvoorwaarden waaraan de mensch lang is blootgesteld
geweest, of dat het het gevolg van correlatieve ontwikkeling is.

Het ontbreken van haar op het lichaam is tot op zekere hoogte een
[369]secundair seksueel kenmerk; want in alle deelen der wereld zijn
de vrouwen minder harig dan de mannen. Wij mogen derhalve op
redelijke gronden vermoeden, dat het een kenmerk is, hetwelk door
seksueele teeltkeus werd verkregen. Wij weten, dat de aangezichten
van onderscheidene soorten van apen, en groote plekken aan het
achtereinde van het lichaam bij andere soorten, van haar zijn ontbloot;
en wij mogen dit veilig toeschrijven aan seksueele teeltkeus; want
deze plekken zijn niet alleen levendig gekleurd, maar somtijds, gelijk
bij den mannelijken Mandril en den vrouwelijken Rhesus-aap, veel
levendiger bij de eene sekse dan bij de andere. (4) Naarmate deze
dieren allengs tot vollen wasdom komen, nemen de naakte plekken,
naar de heer Bartlett mij heeft medegedeeld, in omvang toe naar
verhouding tot de geheele grootte hunner lichamen. Het haar schijnt
echter in deze gevallen niet te zijn verwijderd ter wille van de
naaktheid, maar opdat de kleur der huid meer volkomen zou kunnen
worden ten toon gesteld. Evenzoo zijn ook bij vele vogels de kop en
de hals door seksueele teeltkeus van vederen ontbloot, opdat de
levendig gekleurde huid zou kunnen worden ten toon gesteld.

Daar de vrouw een minder harig lichaam heeft dan de man, en daar
dit kenmerk aan alle rassen gemeen is, mogen wij besluiten, dat
waarschijnlijk eerst onze vrouwelijke half-menschelijke voorouders
hun haar gedeeltelijk verloren, en dat dit plaats greep in een uiterst
verwijderd tijdvak, vóór de onderscheidene menschenrassen zich uit
een gemeenschappelijken stam in verschillende richtingen hadden
ontwikkeld. Toen onze vrouwelijke voorouders dit nieuwe kenmerk van
naaktheid allengs verkregen, moeten zij het in bijna gelijke mate op
hun jong kroost van beiderlei sekse hebben overgeplant, zoodat de
overplanting daarvan, gelijk met vele versierselen bij zoogdieren en
vogels het geval is, niet is beperkt noch door den leeftijd noch door de
sekse. Er is niets verwonderlijks in, dat een gedeeltelijk verlies van het
haar door de op apen gelijkende voorouders van den mensch als een
sieraad is beschouwd; want wij hebben gezien, dat bij dieren van
allerlei soort tallooze vreemde kenmerken als zoodanig zijn
beschouwd en bijgevolg door seksueele teeltkeus gewijzigd. Het is
ook niet te verwonderen, dat daardoor een eenigermate nadeelig
kenmerk zou zijn verkregen; want wij weten, dat dit het geval is met
de siervederen van sommige vogels en met de horens van sommige
herten.

De wijfjes van sommige anthropoïde apen zijn, gelijk in een vorig

hoofdstuk [370]werd vermeld, een weinig minder harig op de
ondervlakte van het lichaam dan de mannetjes, en hier hebben wij
een punt dat tot uitgang voor het proces der ontharing kan hebben
gediend. Ten opzichte van de voleindiging van dit proces door
seksueele teeltkeus is het goed ons het Nieuw-Zeelandsch
spreekwoord te herinneren: „Er is geen vrouw voor een harig man.”
Allen die photographieën van de Siameesche harige familie hebben
gezien, zullen toegeven, dat het tegenovergestelde uiterste van
buitengewoon sterke behaardheid, belachelijk en afgrijselijk leelijk is.
De koning van Siam moest zelfs een man door het geven van geld er
toe brengen om de eerste harige vrouw in de familie te huwen, die dit
kenmerk op haar jong kroost van beiderlei sekse overplantte. 24

Sommige rassen zijn veel hariger dan andere, vooral aan den
mannelijken kant; maar men mag niet aannemen, dat de harigste
rassen, bij voorbeeld Europeanen, volkomener een oorspronkelijken
toestand hebben behouden dan de naakte rassen, zooals de
Kalmukken of de Amerikanen. Het is een waarschijnlijker meening,
dat de harigheid der eersten het gevolg is van een gedeeltelijk
atavisme; want kenmerken die lang zijn overgeërfd, zijn altijd geneigd
om terug te keeren. Een merkwaardig geval is door Pinel
opgeteekend van een idioot, gezonken tot het peil van een redeloos
dier, wiens rug, lendenen en schouders waren bedekt met haar, van
2,5 tot 5 centimeter lang. Nog eenige dergelijke gevallen zijn bekend.
Het schijnt niet, dat een koud klimaat van invloed is geweest op en
heeft geleid tot deze soort van atavisme; behalve wellicht bij de
negers die gedurende verscheidene generatiën in de Vereenigde
Staten zijn opgegroeid 25, en wellicht [371]bij de Aino’s die de
noordelijke eilanden van den Japanschen archipel bewonen. De
wetten der erfelijkheid zijn echter zoo ingewikkeld, dat wij zelden haar
werking begrijpen. Indien de grootere harigheid van sommige rassen
het gevolg van atavisme was, zonder dat daarop eenige vorm van
teeltkeus een belemmerenden invloed uitoefende, dan zou de
uitermate groote veranderlijkheid (variabiliteit) van dit kenmerk, zelfs
binnen de grenzen van het zelfde ras, ophouden opmerkelijk te zijn.

Wat den baard aangaat, zoo vinden wij, als wij ons tot onze beste
gidsen, namelijk de Vierhandige Zoogdieren (Quadrumana), wenden,
baarden bij vele soorten bij beide seksen even goed ontwikkeld, maar
bij andere, hetzij tot de mannetjes beperkt of bij deze meer ontwikkeld
dan bij de wijfjes. Wegens dit feit en wegens de merkwaardige
rangschikking en ook levendige kleuren van het haar op de koppen
van vele apen, is het hoogst waarschijnlijk, gelijk vroeger is uitgelegd,
dat de mannetjes eerst hun baarden als een versiering door
seksueele teeltkeus verkregen, en ze in de meeste gevallen in gelijke
of bijna gelijke mate op hun nakomelingen van beiderlei seksen
overplantten. Wij weten door Eschricht 26, dat bij den mensch de
vrouwelijke foetus even goed als de mannelijke veel haar op het
aangezicht, vooral rondom den mond bezit; en dit toont aan, dat wij
afstammen van voorouders bij welke beide seksen gebaard waren.
Het schijnt daarom op het eerste gezicht waarschijnlijk, dat de man
zijn baard uit een zeer vroeg tijdperk heeft behouden, terwijl de vrouw
haar baard verloor op den zelfden tijd, toen haar lichaam bijna
volkomen van haren werd ontbloot. Zelfs de kleur van den baard bij
den mensch schijnt te zijn overgeërfd van een op een aap gelijkenden
voorvader; want, als er eenig verschil in tint is tusschen het hoofdhaar
en het baardhaar, dan is dit laatste bij alle apen en bij den mensch
lichter gekleurd. Er is minder onwaarschijnlijkheid in gelegen, dat de
mannen van de gebaarde rassen hun baarden uit oorspronkelijke
tijden hebben behouden, dan in het geval van het haar op het
lichaam; want bij de Vierhandigen (Quadrumana) bij welke het
mannetje een grooteren baard dan het wijfje heeft, komt deze slechts
op volwassen leeftijd tot volkomen ontwikkeling, en de latere
ontwikkelingstrappen kunnen wellicht uitsluitend op den mensch zijn
overgeplant. Wij kunnen dan begrijpen, waarom onze mannelijke
kinderen, gelijk werkelijk het geval is, voordat zij den volwassen
leeftijd [372]bereiken, even ontbloot van baarden zijn als onze
vrouwelijke kinderen. Daarentegen bewijst de groote veranderlijkheid
(variabiliteit) van den baard binnen de grenzen van het zelfde ras en
bij verschillende rassen, dat er atavisme in het spel moet zijn
gekomen. Hoe dit ook moge zijn, wij moeten de rol die de seksueele
teeltkeus zelfs gedurende latere tijden kan hebben gespeeld, niet
voorbijzien; want wij weten, dat bij wilden de mannen van de
baardelooze rassen zich oneindig veel moeite geven om elk haartje
op hun gelaat uit te trekken, als iets onaangenaams, terwijl de
mannen van de gebaarde rassen den grootsten hoogmoed over hun
baarden gevoelen. De vrouwen deelen ongetwijfeld in deze
gevoelens, en indien dit zoo is, kan het moeilijk missen, of de
seksueele teeltkeus heeft in den loop van latere tijden eenigen invloed
uitgeoefend. 27 Het is ook mogelijk, dat de lang voortgezette gewoonte
om het haar uit te trekken, erfelijke gevolgen heeft gehad. Dr. Brown-
Séquard heeft aangetoond, dat, wanneer sommige dieren op een
bijzondere wijze worden geopereerd, hun jongen daardoor worden
aangedaan. Nog meer bewijzen zouden kunnen worden geleverd van
de erfelijkheid van de gevolgen van verminkingen; maar een voor
eenige jaren door den heer Salvin 28 ontdekt feit staat meer
rechtstreeks in betrekking tot de onderhavige vraag; want hij heeft
aangetoond, dat bij de motmots van welke men weet, dat zij gewoon
zijn de vlag van de beide middelste staartvederen af te bijten, de vlag
van deze vederen van nature eenigszins kleiner is. 29 Desniettemin
zou bij den mensch de gewoonte van den baard en de haren op het
lichaam uit te trekken, [373]waarschijnlijk niet zijn ontstaan, wanneer
die niet reeds om de eene of andere reden minder waren geworden.

Het is vrij moeilijk zich er een oordeel over te vormen, hoe het lange
haar op onze hoofden tot ontwikkeling kwam. Eschricht 30 getuigt, dat
bij den menschelijken foetus het haar op het gelaat gedurende de
vijfde maand langer is dan op het hoofd; en dit bewijst, dat onze half-
menschelijke voorouders niet van lange lokken waren voorzien, die
derhalve een laat verworven kenmerk moeten zijn geweest. Dit wordt
eveneens aangetoond door het buitengewone verschil in de lengte
van het haar bij de verschillende rassen; bij den Neger vormt het haar
eenvoudig een gekroesde mat; bij ons is het zeer lang, en bij de
inboorlingen van Amerika reikt het niet zelden tot op den grond. Bij
sommige soorten van Slankapen (Semnopithecus) is de kop met
matig lang haar bedekt, en dit dient waarschijnlijk tot versiering en
werd door seksueele teeltkeus verkregen. De zelfde meening mag tot
den mensch worden uitgebreid; want wij weten, dat lange lokken
heden ten dage zeer worden bewonderd, en zulks ook vroeger
werden; de apostel Paulus zegt: „Soo een vrouwe langh hair draeght,
dat het haer een eere is” (6); en wij hebben gezien, dat in Noord-
Amerika iemand alleen wegens de lengte van zijn haar tot opperhoofd
werd gekozen.

Kleur der Huid.—De beste soort van bewijs, dat de kleur der huid door
seksueele teeltkeus is gewijzigd, ontbreekt in het geval van den
mensch; want de seksen verschillen in dit opzicht in het geheel niet, of
slechts weinig en twijfelachtig. (7) Van den anderen kant weten wij uit
vele reeds medegedeelde feiten, dat de kleur der huid door menschen
van alle rassen als een hoogst belangrijk element van hun schoonheid
wordt beschouwd, zoodat het een kenmerk is, dat geschikt zou zijn
om door teeltkeus te worden gewijzigd, gelijk in tallooze voorbeelden
bij de lagere dieren is geschied. Het schijnt op het eerste gezicht een
monsterachtige veronderstelling, dat de gitzwartheid van den neger
door seksueele teeltkeus is verkregen; doch deze meening wordt door
onderscheidene analogieën ondersteund, en wij weten, dat [374]de
negers hun eigen zwartheid bewonderen. Als bij Zoogdieren de
seksen in kleur verschillen, is het mannetje dikwijls zwart of veel
donkerder dan het wijfje; en het hangt eenvoudig van den vorm van
erfelijkheid af, of deze of eenige andere tint op beide seksen of alleen
op ééne sekse zal worden overgeplant. De gelijkenis van den Joden-
of Satans-aap (Pithecia satanas) met zijn gitzwarte huid, witte rollende
oogappels en zijn op de kruin van het hoofd gescheiden haar op een
neger in miniatuur is bijna belachelijk.

De kleur van het gelaat verschilt bij de onderscheidene soorten van

apen veel meer dan bij de menschenrassen; en wij hebben goede
reden om te gelooven, dat de roode, blauwe, oranje, bijna witte en
zwarte kleuren van hun huid, zelfs wanneer zij aan beide seksen
gemeen zijn, en de levendige kleuren van hun pels, zoowel als tot de
versiering strekkende haarbossen aan den kop, allen door seksueele
teeltkeus zijn verkregen. Daar de pasgeboren kinderen van de meest
verschillende rassen lang zooveel niet in kleur verschillen als de
volwassenen, hebben wij eenige geringe aanwijzing, dat de tinten der
verschillende rassen werden verkregen na de verwijdering van het
haar, die, gelijk vroeger is medegedeeld, in een zeer vroeg tijdperk
moet hebben plaats gehad (8).

Overzicht.—Wij mogen besluiten, dat de meerdere grootte, kracht,

moed, strijdlustigheid en zelfs energie van den man, in vergelijking
met de zelfde hoedanigheden van de vrouw, gedurende
oorspronkelijke tijden werden verkregen en later zijn vermeerderd,
hoofdzakelijk door de gevechten tusschen de mannen die wedijverden
om het bezit der vrouwen. De grootere verstandelijke kracht en
uitvindende vermogens van den man zijn waarschijnlijk ontstaan door
natuurlijke teeltkeus, verbonden met de overgeërfde gevolgen van de
gewoonte; want de verstandigste mannen zullen er het best in zijn
geslaagd om zich zelven, hun vrouwen en kinderen te verdedigen en
te onderhouden. Zoover de verbazend groote ingewikkeldheid van het
onderwerp ons toelaat te oordeelen, schijnt het, dat onze mannelijke
op apen gelijkende voorouders hun baarden verkregen als een
sieraad om de tegenovergestelde sekse te bekoren en op te wekken,
en hen overplantten op den man, gelijk hij nu bestaat. De wijfjes
werden, naar het schijnt, het eerst op gelijksoortige wijze als seksueel
sieraad van haar ontbloot; maar zij plantten dit kenmerk bijna
gelijkelijk op beide seksen over. Het is niet onwaarschijnlijk [375]dat de
wijfjes ook in andere opzichten met het zelfde doel en door de zelfde
middelen werden gewijzigd, zoodat vrouwen liefelijker stemmen
hebben verkregen en schooner zijn geworden dan de mannen.

Het verdient bijzondere oplettendheid, dat bij den mensch al de

voorwaarden voor seksueele teeltkeus veel gunstiger waren
gedurende een zeer vroeg tijdvak, toen de mensch nog slechts even
tot de menschelijke waardigheid was opgeklommen, dan gedurende
latere tijden. Want hij zal toen, gelijk wij veilig mogen besluiten, meer
door zijn instinktmatige hartstochten en minder door zorg voor de
toekomst of rede zijn geleid. Hij zal toen niet zoo uiterst losbandig zijn
geweest, als vele wilden nu zijn, en elke man zal zijn vrouw of
vrouwen ijverzuchtig hebben bewaakt. Hij zal toen geen kindermoord
hebben uitgeoefend, noch zijn vrouwen alleen als bruikbare slavinnen
gewaardeerd, noch aan haar zijn verloofd, terwijl zij nog kinderen
waren. Wij mogen daaruit afleiden dat de menschenrassen, voor
zoover de seksueele teeltkeus aangaat, hoofdzakelijk gedurende een
zeer verwijderd tijdvak werden gedifferentieerd; en dit besluit werpt
licht op het merkwaardige feit, dat in het oudste tijdperk waarvan wij
tot dusver eenig bericht hebben verkregen, de menschenrassen er
reeds toe waren gekomen om bijna evenveel of volkomen evenveel
van elkander te verschillen, als zij op den huidigen dag doen.

De meeningen, hier voorgedragen over de rol die de seksueele

teeltkeus in de geschiedenis van den mensch heeft gespeeld, hebben
gebrek aan wetenschappelijke nauwkeurigheid. Hij die de werking van
dit beginsel niet aanneemt in het geval der lagere dieren, zal al wat ik
in de laatste hoofdstukken over den mensch heb gezegd,
waarschijnlijk gering schatten. Wij kunnen niet stellig zeggen, dat dit
kenmerk daardoor is gewijzigd, maar dat niet; echter is aangetoond,
dat de menschenrassen van elkander en van hun naaste verwanten
onder de lagere dieren verschillen in zekere kenmerken die hun van
geen dienst zijn voor de gewone doeleinden van het leven en van
welke het uiterst waarschijnlijk is, dat zij door seksueele teeltkeus zijn
gewijzigd. Wij hebben gezien, dat bij de laagste wilden de menschen
van elken stam hun eigen kenmerkende hoedanigheden,—de
gedaante van hun hoofd en gelaat, den vierkanten vorm van hun
jukbeenderen, het vooruitsteken of de platheid van hun neus, de kleur
van hun huid, de lengte van hun hoofdhaar, het ontbreken van haar
op het gelaat en het lichaam, of de aanwezigheid van een grooten
baard en zoo voorts,—[376]bewonderen. Het kon daarom moeilijk
missen, of deze en andere dergelijke punten moesten langzamerhand
en allengs worden overdreven, omdat de machtigste en bekwaamste
mannen in elken stam, die er in moesten slagen het grootste aantal
kinderen groot te brengen, gedurende vele generaties de in de
hoogste mate aldus gekenmerkte en daarom aantrekkelijkste vrouwen
voor het huwelijk hebben uitgezocht. Ik voor mij kom tot het besluit,
dat van al de oorzaken die hebben geleid tot de verschillen in uiterlijk
aanzien tusschen de menschenrassen, en tot op zekere hoogte
tusschen den mensch en de lagere dieren, de seksueele teeltkeus
verreweg de werkzaamste is geweest.
[Inhoud]

AANTEEKENINGEN.

(1) Evenals de „opeischer” in Drenthe. Men vergelijke het hoogst

interessante stukje van M. M. Cohen Jr., „Een Drenthsche bruiloft ten
platten lande” in den Nieuwen Drenthschen Volksalmanak voor 1884,
blz. 241.

(2) Dit kunnen wij Darwin volstrekt niet toegeven; wij zien volstrekt niet
in, waarom de mannen, als zij zich met geweld van hun vrouwen
meester maakten, niet liever de schoonste vrouwen, of de vrouwen
die hun in eenig ander opzicht het aantrekkelijkst toeschenen, zouden
hebben geroofd dan de minder schoone en de minder aantrekkelijke.
Wij houden het zelfs voor hoogst waarschijnlijk, dat zij een dergelijke
voorkeur toonden.

(3) „Taboe”. Dit woord drukt een betrekking tot de goden of een
uitsluiting van gewone doeleinden, en tevens een bijzondere
bestemming van taboe verklaarde personen, plaatsen of zaken uit.
Het hangt met den godsdienst der Polynesiërs samen en was zoowel
op de Sandwich-eilanden, als op Otaheite, Noukahiva, Nieuw-Zeeland
enz. in gebruik. Zoo waren bij voorbeeld het vleesch van verschillende
dieren en bijna alle tot offeren bestemde zaken taboe ten gebruike
van de goden en de mannen; de vrouwen waren derhalve van het
genot er van uitgesloten. Soms werd een eiland of landstreek taboe
verklaard, waarna geen vaartuig of persoon zich derwaarts mocht
begeven. In de Israëlietische paradijslegende vindt men het zelfde
begrip. De vrucht van den boom der kennis des goeds en des kwaads
was taboe ten gebruike van Jahve en daarom mochten Adam en Eva
er niet van eten. Dat een meisje taboe werd verklaard voor een of
ander opperhoofd, beteekent dus, dat zij uitsluitend voor zijn gebruik
werd bestemd, en niemand haar kon huwen, zonder heiligschennis te
begaan. Op het breken van de taboe stond de dood.
(4) Bovenal wordt dit bewezen, doordat die apen die plekken blijkbaar
bewonderen, er mede pronken en bij wijze van groet aan den
beschouwer toedraaien. Zie Darwin’s supplementaire aanteekening,
blz. 306.

(5) Vergelijk aant. 2, Deel I, blz. 81 ↗️.

(6) 1 Cor. XI, 15; hij voegt er echter bij: „omdat het lang hair voor een
decksel haer is gegeven”, en zegt ook (ibid., vers 14): „dat soo een
man langh hair draeght, het hem oneere is.”

(7) Of dit ook bij alle vroegere volken zoo is geweest, schijnt min of
[377]twijfelachtig. Op de oude Egyptische monumenten (en, naar men
verzekert ook op de bouwvallen van Yucatan en Chiapas) zijn de
mannen standvastig bruin of rood, de vrouwen geel gekleurd.
Waarschijnlijk moet dit echter op een andere wijze worden verklaard,
dan door een werkelijk verschil in kleur tusschen de beide seksen bij
de oude Egyptenaren en Amerikanen.

(8) Emil Decker, een Duitscher, die langen tijd verblijf hield in Noord-
Amerika, meent, dat het roode ras dat zich in de streken van het
Alleghany-gebergte heeft gevormd, daar vooral door de kleur der
omgeving de gele kleur zijner stamouders heeft verloren. Alles is daar
rood; roodbruin is er het ijzerhoudend zand en de ijzerhoudende leem;
roodbruin de stammen der pijnboomen, ceders en eiken; rood of
roodbruin de herten, vossen en konijnen.

Voor een volk dat van de jacht moest leven, was het een voordeel de
zelfde kleur te bezitten om meer ongemerkt het wild te kunnen
naderen en veiliger te zijn voor roofdieren.

Volgens deze onderstelling zou de roode kleur der inboorlingen van

Amerika dus een aanpassing zijn aan de kleur der omgeving.