E. F.

Rybak
Jerzy Gruszczyňski

it

,.

PRZEGLAD gRut(;.il
t(chr IOTMeYAl
1t98 G e n a4 z l 9 5 g r rssN 1230-2953 NR INDEKSU372463
Lockheed F-1044 Starfighterz 151stFighter lnterceptor Squadron,
TennesseeAir national Guard

Lockheed F-104G Starfighterz Jagdbombergeschwader32 (JBG 32)Luftwafre,

Lechfeld,Bawaria, RFN

Lockheed TF-104G Stafiighter z 10th Wing Force Aerienne BelgďBelgische Luchtmacht

Kleine Brogel, Belgia

Lockheed cF.104 Startighterz Aircraft ExperÍmentaland Testing Establishment,

Cold Lake, Kanada
 F-I 04
Zdjgcie:RyszardJaxa-Malachowski
Starszemu polskiemu czytelnikowiStar
fighterkojazy sig z seriqwypadków,jakimuIe.
g|ymaszynytegotypu'g|ówniezachodnionie-
mieckie.Samolot dostal przydomekLatajqce1
Trumnya|bo Twórcy Wdów, oba powtaÉáné
do znudzenia przez PRl-owskie media.
Pzy tym byl to jeden z nqbardziq rozpo-
wszechnionychsamo|otównaddŽwigkowych na
Šwiecie, uŽywanyW pietnastupaňstwachna
tzech kontynentach.By| myŠ|iwcem o bardzo
dobrychwlasnošciachdynamicznych- o duzej
prgdkoŠci wznoszenia i niez|ejskali przyŠpie.
szeň' By| pienrruszym na Šwiecieseryjnymsa-
mo|otembojowym,rozwijajqcymprgdkoŠÓ dwu.
krotnieWiQkszEod prgdkoŠci dárrligku.By| teŽ
pieMszym (o czym dziŠma|okto pamiQta),Wy-
posaŽonymw szeŠcio|ufowe dzialko M6í Vul-
can,o szybkostzeInoŠci 6000 stz./min.
. Jednoczešniejednak F-104 by| maszynq
niezwykletrudnqdo opanowania.t_atwodawai
sig pzeciqgnqÓ, szczegó|niew czasie gwa|-
townychmanewrów,a pzeciqgnigty zwa|alsig
gwaltownie'Podejšciedo |qdowaniaodbyvva-
|o sie na duŽejprqdkoŠcii - co bardziejgróŽne
- na duŽychkqtachnatarcia.Próba wykónania
manewru w koňcowej fazie podejŠciamog|a
latwo skoňczyó sig katastrofq.
Poczqtkowo nie imponowalojego uzbro-
jenie, skladajqcesig, poza wspomnianym
dzia|kiem,z dwóch pociskóW A|M-9B Side-
winder.Jednak uzbrojeniebylo stopniowo
wzmacniane i w ostatniejprodukowanejse-
ryjniewersji'we wioskÍmF-104S,skladalosie
z dwóch rakiet Sparrow i czterech Sidewin.
der,choó z samolotuzdemontowanodzia{ko
( p r z y w r ó c o n ew o d m i a n i e F - í O 4 S / A S A ) .
F.-104G.natomiastprzenosil szerokq gamq
róŽnorodnegouzbrojenia,z pociskaňi bze-
ciwokrgtowymiAS34 Kormoranoraz bomba-
mi atomowymiB43 wlqcznie.
PóŽniej' gdy do uzbrojeniawprowadzono
koIeJnesamo|oý naddŽwigkowe, okaza|osig.
ze najczgŠciej sq one równie trudnedo opá.
nowania,choó Starfightermógl byó pod ým
1tzg|gdem za|iczony do šwiatowéjczďóWki.
Pi|oci stopniowouczy|isig Iataniána takich
maszynach,jak F-101 Voodoo, F-106 Delta
Dart,Lightning,Su-7. Lotnictwowkraczalow
ngYvee1g - wszystkie te samo|otywymagaý
od Iotnikaogromnejkoncentracji,. ost'roznégó
prlotowania i precyzyjnejobslugiaparaturypo-
K|adoWeJ.Nie byty to juŽ maszyny k|asv
F-86 Sabre, Hunterczy MiG-15/17 j w'którycň
pi|otmóg|wykonywaÓtakiefigurypi|otazu, ja-
Kremu przysztyw danymmomenciedo glowy,
zucajqc tylko-pzelotnespojzenie na tablicg
PvYv4dów. Pierwsze maszyny o prgdkoŠci
-
V, .?'o byý juŽ calkiem inne hie wybacza|y
b|gdów,a chwi|anieuwagipowodowaiatrudně
do opanowaniakonsekwencie.piloci musieli
zmienióswojqmentaInoŠÓ. Bý to trudnyokres,
a Starfighterowipzyszlo pzétzeÓ sz|ák.
. Korzenie F-104siggajqwojnykoreaňskiej,
gdzie amerykaňskiemyŠ|iwce
spotkaly bar-
0zo groznegopzeciwnika- MiG-15.Amery-
kanie zdawa|isobie sprawe z moŽ|iwoŠci rá-
dzieckiego przemys|uw zákresie masowei
produkcji.
-W Stanach Zjednoczonych, przý
orozszeJ s||e roboczej i niŽszych nakladach
na zbrojenia,nie by|omoŽ|iwoŠci wyproduko.
wania tak wie|kiej|iczbysamo|otów,nie mó-
wiec o utrzymaniulicznych jednostek lotni-
czych. Tymczasem Rosjanie nie liczqc sig z
kosáami Wytwaza|iSpzet Wojskowyw o|bzy-
mich i|oŠciach. Amerykaniegodzi|isig z ra-
dzieckq pzewagq iIošciowq, zamiezajqc re-
kompensowaÓjqjakoŠciq. Jednak MiG.15,je-
Šlinawetnie by|od Sabre'a |epszy,to na pew-
no nie byl od niego gorszy. O przewadze ja-
koŠciowej nie mog|obyó wigc mowy.
ZimnaWojnaby|aokresemna wpď otwar-
tej konfrontacji,a jednoznacznepoczynania
ZSRR w latach pigÓdziesiqtychi szeŠÓdzie-
SiEtychzmuszaý Zachód do utzymywania
zdolnych do obrony sil. Dlatego lotnictwolat
szeŠÓdziesiqtych tworzy|ykonstrukcjeopra-
cowywanetak,jak gdyby toczytasig wojna.I
w takim Šwiet|e na|eŽyoceniaÓ Slarfightera.
Na poczqtkuIatpigÓdziesiqtych w Stanach
Zjednoczonychopracowyvvanonowy samo-
|otmyŠ|iwski, kióry mia| byÓ nastgpcq F-86.
Byl to myŠ|iwiec dzienny,maszyna takÍyczna
do walki w Europie i na innych teatrachwoj-
ny' gdzie moglo mieÓ miejsce bezpoŠrednie
starciesil lqdowychWschoduiZachodu.Jego
g|ównymzadaniem bylawa|kao przewageW
powietrzuna danym teatrzewojny.W drugiej
ko|ejnoŠci móg| byÓ uŽyty do zwa|czania ce-
|ów naziemnych.
W 1952' kiedy wojna koreaňska by|a w
pelnymtoku,nastgpcaF-86 byt niemalgoto-
wy. NaddŽwigkowyF-100 Super Sabre, w
znacznym stopniuopartyna koncepcjiaero-
dynamicznejswojego poprzednika,stanowil
jedynie ewolucyjnerozwinrpcieudanego po-
pzednika. Zdaniem g|ównego konstruktora
firmyLockheed,Clarence'aL. Kelly'egoJohn-
sona potzebny byl calkiemnowysamolot,za-
projektowanyz radykalnymodejŠciem od ka.
nonÓW, samo|ot którego osiqgi stanowilyby
gwa|townyskok w porównaniunawetdo ów-
czeŠniepowstajqcychsamoIotów.
Podstawowymproblemembyl brak odpo-
WiedniegosiInika.Dostgpnewówczas jed.
nostki napgdowe rozwijaly ciqg nie przekra-
czajqcy 4000 kG, a pohzebny by{o okolo 60-
80 % wigkszy.Kolejnqsprawqbyl gwaltowny
wzrost ceny i skomplikowaniakonstrukcii.
MoŽ|iwym sposobem rozwiqzaniaprob|eňu
bylozbudowaniesamolotulekkiego,o prostej
konstrukcji,a|e jednoczeŠnieo awangardo-
wej koncepcji aerodynamicznej.Wówczas
ieszcze Johnson nie sprecyzowaltaktycznej
fi|ozofiinowej maszyny, staiajqc sig rozwazyé
rozne rozutqzaniatechnicznei wynikajqcez
nich charakterystyki taktyczne.
Pierwsze projektykoncepcyjne nowego
myŠ|iwca,oznaczone Project 227, powstá|y
w marcu iw kwietniu'1952.Pryncypiabyly te
same: |ekki,nieskomp|ikowany sámoldt,'la.
twy w obs|udzei pi|otaŽu(takieby|yprerwo|
ne zaloŽenia!),o awangardowejaerodynami-
ce i o wysokich osiqgach. \N seni project 227
powstaio dwadzieŠciaróŽnych rozwiqzaň ae-
rodynamicznychi konstrukcyjnych w kilku
odmianach. By|y wšród nich samoIotyze
skrzydlem de|taw ukladzie do|no-|ub šred-
niop|ata,atakŽe z prostym,a|e bardzo cien-
kim p|atem.RozwaŽanotez róŽne ukladv
chwytów powietza.
Nie wszystkie wspomniane prolektybyly
lgod!9 z koncepcjqlekkiego samolotu my-
Š|iwskiego. Dwa przedstawia|ysamo|oty o
masie wlasnej okolo 13 i 22 ton, ten ostátni
mial byÓ dwusiInikowy.Po wstgpnychob|icze-
niachi porÓwnaniachcharakterystyk poszcze-
gó|nychprojektów,prace Skierowanow stro-
ng samolotuo masie okolo 4 ton, z dlugim
kadlubemoraz niewielkimiskrzydlamitrape-
zowymi o bardzo ma|ejgruboŠciwzg|gdnej.
Samo|otmial mieó boczne chwytypowietrza
do silnikaoraz klasyczneustezenie,ze sta-
tecznikiempoziomymna kadlubie.Po dopra-
cowaniu,w listopadzie1952nazwano go Pro-
ject 242 (L-242).
Przyjetyuklad aerodynamicznybyl wyni-
kiem skrystalizowanegona tym etapie wy-
obraŽeniakonstruktorówo tym,jak przyszly
samolot bqdzie walczyl. Po analizie walk to-
czonych w czasie || wojny Šwiatowejoraz
wojny koreaňskiejokaza|osig, Že wigkszoŠÓ
zwyciQstwuzyskanow jednym,najczgŠciej za-
skakujqcymataku, po którym napastniksta-
ral siq oderuaó od przeciwnika.W takj wla-
Šniesposób odnosi|ysukcesy slynne P-3B
Lightning- samo|oty,które byty poczatkiem
sukcesów firmy Lockheed. Uznano wigc, ze
pilotprojektowanego samolotu,majqczdecy-
dowanepzewagg nad przeciwnikiem w prgd-
koŠciwznoszenia i w poziomej prgdkoŠci
maksymaInej, bgdziemóg|swobodniewybraó
momentataku,skutecznieuderzyÓ iwycofaÓ
sig. W przypadkuprojektuL-242 zwycigstwo
w zaskakujqcymataku mia|yzagwarantowaó
kierowanepociskirakietowe,zdo|netrafiaÓo
wiele pewniejniz pociski zdzialka-
W owych czasach powszechnieprojekto-
wano samo|otyze skzyd|emskoŠnym lub troj-
kqtnym,jednak w przypadkuprqektu L-242,
takie rozwiqzaniezostaioodrzucone.
Skrzyd|oprostema brzydkqwlaŠciwoŠó -
pzy zb|iŽaniusig do prgdkoŠcidŽwigku,w
niektórychmiejscachStrUgapowietrzap|ynie
juŽ z prgdkoŠciq naddŽwigkowq.a w innych
ciqg|ejeszcze z poddŽwigkowq.Migdzy tymi
obszaramipowstajefala uderzeniowa- masa
spigtrzonegopowietrzaporuszajqcegosig
WzgIQdem powiezchntsamoIotuz prgdkoŠciq
rÓwnq prgdkoŠci dŽwigku.Spadek ciŠnienia
powietza pzechodzqcego pzezÍa|gudeze-
nioWEna skrzydleprostymjest tak wie|ki,Že
moŽepowstaóSilaz latwošciq|amiqca
skrzy-
dlo. Ponadto niesymetrycznyoplyw (wystar-
czy IekkiŠ|izg)jestŽród|emgwa|townych pze-
chy{ów,nie do opanowaniaprzez pi|ota.
Na skrzyd|eskošnymczy trojkqtnymfa|a
uderzeniowauklada sig równo|eg|edo sko-
su, a w powietrzu przez niqprzechodzqcym
cišnienienieznacznie roŠnie.Po wstgp'ným
poznaniuaerodynamikiprgdkoŠci okolodŽwig.
kowych, konstruktorzypotraktowaliwigc
skzyd|o skošne |ub trójkqtnejako kanon w
konstrukcjachnaddŽwigkowych'tak oczywi-
sty i niezmienny,jak to Že samo|otw ogó|e
ma skrzydla. SkoŠnei trojkqtnep|atymialy
jednakgorszqdoskonaloŠÓ. Pzy ówczesnych
siInikachich duŽyopór uniemoŽliwia|
uzyski.
wanie wigkszych prgdkoŠci'Mniejszy niŽ w
przypadku skrzyd|a prostego wspólczynnik
sity noŠnejogranicza|zaš prgdkoŠÓwznosze-
nia.DlategoJohnson,majqctakisilnikjakibyl
WowczasdostQpny, a chcqc zbudowaósamo.
|oto wysokichosjEgach,musialzdecydowaÓ
slg na lnnerozwtEzante.
Wnioskiz dmuchaňtune|owvch i ob|icze-
nia teoretycznedziesiqtekpzebádanych kon.
J
Rozwój konstrukcji
figuracjizwróci|yuwagg Johnsona na skzy-
dlo prosteo niespotykaniecienkim profilui o
bardzo ma|ymwydtuŽeniu.oplywajqca je stru-
ga przekracza|aprgdkoŠódŽwigkuniemaIjed.
noczeŠniena do|neji górnej powierzchnip|a-
ta, a róŽnice ciŠnieňbyly bardzo male. D|ugi
kadlub,z nosemwysunigtymdalekopzed kra-
wgdŽ natarciaskrzyd|a,mógl byó dodatkowym
Žródtem skoŠnejfa|i uderzeniowq' za którq
pracowalobyskrzyd{o.
Specja|nycienki profi|,o gruboŠci wzglgd-
nej zaledwie3,36 %, z ostrq krawgdziqnatar-
cia zapewnia|bardzo ma|eopory i|atwoŠóroz-
pgdzania do prgdkoŠci naddŽwigkowej.Mia|
jednak dwie zasadnicze wady: tak cienkie
skzydlo bylo konstrukcyjnie podatnena skrg-
canie, a ponadtomaksymalnedopuszczalne
kqtynatarcianie byiywielkie.Co prawdapzy-
rost siý noŠnejwraz ze wzrostem k4tów na-
tarcia by| duŽy,a|e równie duŽy byltteŽ przy-
rostoporów.Ponadto pzeciqgnigcie by|ogwa|-
towne,co mogtobyó niebezpiecznep|zy ma-
newrowaniu.
Nie|atwobylo zrezygnowaÓz dobrychwla.
snoŠcimanewrowychsamo|otu.Jednak ob|i.
czone osiqgi opisywanegoprojektubyty tak
duŽe, znacznie przekraczajqc osiqgi znanych
wówczas maszyn (w tym takŽe projektowa-
nych)' Že zdecydowano sig na rezygnacjgz
poziomej i czgŠciowotakŽe pionowe1zwrot-
nošcisamo|otu.By|ato šmia|ai odwaŽnade-
cyzja' którajednak niekozystniezawaŽy|ana
póŽniejszychcharakterystykach Starfightera.
Konstruktozy nie spodziewalisig, ze w nie-
dlugimczasie pojawiqsieSamo|otyo zb|iŽonych
osiqgach, majEcejednak znacznie lepsze wla-
snošci manewrowe (chociaŽby
F-4 Phantomczy Mirage lll,orazMiG-21).Uzy-
skanoto dzigkistosunkowolekkimsilnikomod-
zutowym o ciqgu 60-70 kN' które pojawi|ysig
szybciej'niŽsig tegospodziewano.Sam F-104
otzyma| póŽniejtaki si|nik'co nie dalo jednak
wie|kiejpoprawyjego osiqgÓw, gdyŽ prqdkoŠó
maksymaInaby|apóŽniejIimitowanastateczno.
Šciqsamo|otu, a nie brakiemciqgu.
Pierwszy problem zwiqzany ze skrzydlem
rozwiqzanodwutorowo:stosujqcbardzomale
wyd{uŽeniei montujqcna koňcu skrzyd|awy-
rzutnie kierowanych pocisków rakietowych.
Wysunigtedo pzodu, pzed krawgdŽnatarcia
wyrzutnierakiet pelnityrolg mas antyflatero-
wych, jeszcze bardziejefektywnychgdy byl na
nich podwieszonypocisk rakietowy.W pzy-
padku nie zabieraniarakietna |ot,na koňcach
skzyde| mia|ysig znaIeŽÓdodatkowezbiorni.
ki paliwao pojemnoŠci 644|kaŽdy,spe|niajq.
na nndnfrne rnlo
Prob|emembylateŽ duŽa prgdkoŠÓ|4do-
wania. Skzydio mialo bowiem niewielkqpo-
wierzchnig,o znacznym (ponad 300 kg/m'?)
obciqŽeniupowierzchni.Po wprowadzeniu
nadmuchuna k|apyprgdkoŠópodejŠcia do
|qdowaniazmniejszylasig aŽ o 32 km/h.
Zastosowaniecienkiegoskzydla wykluczylo
umieszczeniew nim podwoziaczy zbiorników
pa|iwa.Wszystkiezbiornikipa|iwazostaý za.
montowanew kad{ubie, pomiqdzykabinqpilo-
ta, a silnikiem'|ch|qcznapojemnoŠÓwynosila
3395 dm3i pozostalataka sama we wszystkich
wersjachsamolotu(z wyjqtkiemdwumiejsco-
wych).Na samolotachprototypowych XF-104,
przedseryjnychYF-1044 oraz seryjnychF-'104A
pojemnoŠó ta mog|awzrosnqÓ do 4683 dm3,
po zamontowaniuna koňcachskzydď dwóch
zbiorników podwieszanych.Mala pojemnoŠÓ
zbiornikówpa|iwabyla Žródlem ko|ejnejwady
samolotu- jego niewielkiegozasipgu.
Ze wzglgduna cienkieskzydlo, wszystkle
tzy go|eniepodwozia musia|ychowaÓ sig w
kadlub.W wynlkutego kďa g|ównegopodwo.
zia miaý wqsk|rozstaw,czyniqc samo|otwraŽ-
liwym na boczny wiatr pzy lqdowaniu.Wady
tej nie wye|iminowanodo koňca eksp|oatacji
Starfightera.
W |utym1953' po Žmudnychbadaniach
PlerwszyprototypXF.l04 (nr ''7J"'"ÍJ.
,-""un".o
tunelowych n .i e z ^ , a c az ': - : - : - : : - : a . : - -
242, tltlorzqcnowa.'l.eŤ'. - L.216 l l. "r ;
pzygotowaniado budo*, a'l:::..:- s:-': ::
otrzyma!teŽ oznaczenie za<ž:.&.. llooe
83). Glównq zmianq bylo pze^ es e. : - s:-
zenia poziomegoz kad|ubana szcŽ..is=:3::.
nika pionowego.okazalo sig bowiem.Že :=..
projektowanychprgdkoŠciach lotu samc c:.
jedynymmoŽ|iwym do zaStosowaniajest Ust+.
rzenie plytowe.Ustezenie takie musi byc za-
wieszone na obrotowychsworzniach. które
poddawanesq ogromnymobciqŽeniom'Prost.
szym rozwiqzaniem wydawalo sig zbudowa-
nie usterzeniaw ukladzieT, ze statecznikiem
poziomymw formiejednejplyty,z pzenoszq-
cym obciqŽenia dŽwigarem. P rzypuszczano,
Že w|asnoŠci aerodynamicznestatecznikanie
zmieniq sig, poniewaŽzamiast pod, bgdzie
pracowa|oponad strefq zabu rzeň zaskrzyd|o-
wych. okaza|o sig jednak, Že p|zy zb|iŽaniu
sig do kýycznych kqtównatarciastrumieňza-
skzydtowy tworzy pod statecznikiemstrefg
podciŠnienia, powodujqcsamoczynnezwigk-
szanie kqtów natarcia.WtašciwoŠó ta nie Wy.
stgpowa|aco prawdaz duŽq intensywnoŠciq'
lecz byla niebezpieczna, ulatwiajqc przeciq-
gnigciesamolotuprzyostrymmanewrowaniu.
Koncepcjalekkiego,niezbytmanewrowe-
go samoIotumyŠ|iwskiego, dysponujqcegoza
to niespotykaniewysokimi osiqgami' ktÓry
dziqkitemu waIczy|bymetodq,.dogoň-udez-
Wycofajsig'',zostala przedstawionadowódz.
,1952.okazalo sie, Že
twu USAF juŽ w koňcu
samo|otma równie wie|uzwo|enników'jak i
przeciwników' W koňcu jednak dowÓdztwo
wojsk lotniczychrozpisaloformalny konkurs
w grudniu1952. KonkurenciLockheedanie
wyrazili zainteresowania konkursem, bowiem
byliwówczas zaangaŽowaniw inne konstruk-
cje (NorthAmerican:F-100i jego kolejneod-
miany,a takŽe A3J d|a marynarkiwojennej;
Northrop:F-89;McDonnell:F-101 i F3H De-
mon; Douglas:B-66/A3Doraz A4D).Dlatego
juŽ w styczniuUSAF uznalo zwycigstwoLoc.
kheeda.By|yto czasy,w którychjednoczeŠnie
powstawatowie|esamo|otówbojowych,a fir.
my |otniczenie musia|ysig obawiaÓbrakuza-
mówieň.D|atego juŽ12marca1953Lockheed
otrzyma|kontrakt na budowg dwóch prototy.
pów samolotuL-246,któryteraz dosta|oficjal.
ne oznaczenieXF-1 04.
Pierwszy protoiyp,nr 53-7786 byl gotowy
pod koniec zimy 1953154,zostal wiqc zbudo-
wanyw rekordowymjak na samolotnaddzwig-
kowy tempie'WaŽylty|ko52í6 kg. Jego na.
pgd stanowilsilnikCurtissWrightJ65. poczqt-
kowo bez dopalania,rozwijajag,y ciqg maksy-
malny3540 kG (34,7kN).Ta licencyjnawer-
sja bryýjskiegosiInikaBristo|Sapphirenie by|a
oczywiŠcie doce|owqjednostkanapQdowq.
WciqŽ czekano na pojawieniesie J79' kon-
struowanegow firmieGeneral Electricz prze-
znaczeniemdIa naddŽwigkowego bombowca
ConvairB-58 Hustler.
PowaŽneopracowaniapodajq rózne daty
oblotu pierwszegoprototypuF-104:9 lub 28
lutego,albo 4marca1954.Za steramisamo-
|otumia|zasiqŠÓAnthonyW. Iony LeVier.Naj-
prawdopodobniejnajpierwdokonanojedynie
skoku po prostej bez wykonywaniazakrgtu,
zaŠ5 marca doszlo do typowego|otu.
Zaraz po pierwszymXF-104 ob|atanoteŽ
drugi,nr 53-7787.Od swojegopoprzednika
róŽnilsig zastosowaniemsiInikaCurtiss Wri-
ght J65.W-6' WyposaŽonegow dopaIanie.
' :.:.-= ^ ag zdopalaniem wynosilteraz
:'-
::J- . : J-: : <N).Dzigkitemu wzroslyosiq-
: :,:-: -'- = 25 marca 1955 osiqgnietona
: - - ; _ : . : : : - . : : c r e d k o ŠM Ó a = 1 ; 7 9c. h o Ó
: , ř : : : - . . . : _ - * - o Ž l i w o Š sc ai m o | o t zu t E
+:.':..š:. : . : :+: : r.:. : :. to najszybszy(dotej
: , : - , - ? . : . rŤ : : - = - . : t , o s i a g a , j E cby| i s k o
t . t : = ': : - = - = : z - : . : - : : ^ ; ' l c i a g um n i e j -
=-.- :': : +: - ::-
l - - . ; : . - : : : - . :: - : = r , ' : : s a z : 1 y w r o w -
. e z = ' : 1 : : , =A , :: : : = . .- 3 : ' e ' a E l e c t r i c
l_ -=: .- t
---
:
uzbac_3- e =?t a '-: :--=,- 2.-a::^aczenle
M 6 1 A . . - = - - , : , 1 :' : = = : : : : : , : . : s : z e -
noŠcia.3G:: -: :'.'-'..r..=- - .'' :, :::s: '.
kalibru20 -,- a -e32::_ r,:.: :-- ?.2 t;:-
nosila 136 kg. \a sa-,:,':,:e=-' -: --:e: =- --
nicjiwynosil725 ra:.:
W|aŠnie dzialko c.'.c :=-.:.--.-::..:::=
-18 ..=ž1l :-=-
drugiegoprototypu. <...e:. z
sie prób stze|aniagazy procF3Jt.::s.á. s :
do w|otupowietza do si|nikai .*}€ ] 7...-. 3':
Pilot,HermanFish Salmon bylzmuszcri,r::--
ŠciÓmaszyng za pomocqfote|akatapulto'*a.
go. PrzedluŽenie kadluba na maszynacl
przedseryjnych(ze wzglgduna zastosowanie
innego silnika)spowodowatoodsuniqciewy-
lotu |ufod w|otów powietrza.Problem zostal
wiqc rozwiqzanybez wysi|kukonstruktorÓw.
.11|ipca 1957 takŽe i
Dwa |ata póŽniej'
pieruszy prototypXF-1 04 zosta+rozbityw cza-
sie |otów próbnych.Nie oca|alwigc Žaden
postaci.
XF-104w oryginalnej
W migdzyczasiejednak, US Air Force po-
zostajqcpod wraŽeniemniezlychosiqgów sa.
mo|otu,zamówi|o W paŽdzierniku1954 17
maszyn przedseryjnychYF-104A i 153seryj-
ne F-104A, okreŠ|ajqc ca{kowitepotrzeby
wojsk |otniczychna 722 myš|iwceF-104.
DostawyYF-1 04A (Model 183-93-02)za-
czgly siq w lutym 1956. Pierwszy z nich,
55-2955,zostaloblatany17 lutego1956pzez
H. Sa|mona.YF.104A róznil sig od XF-.l04
došÓ znacznie. Pzede wszystkimwigkszošÓ
tych samo|otów napgdza|y juŽ pzewidziane
dla seryjnychF-104AsilnikiGeneralElectric
J79-GE-3. PóŽniejzastosowanobardziejnie-
zawodnywariantJ79-GE-3A o ciqgu4990 kG
(49,0kN) bez i 7260 kG (71,2kN) z dopala-
niem. Byly to bardzo nowoczesnesilniki,o
konstrukcjijednowalowej.Zapewnia{oto bar-
dzo szybkie uzyskaniepe|nychobrotówsi|ni-
ka. Silnik zabezpieczonoprzed pompazem
sprgŽarki wprowadzajqc sterowanie kqtem
natarcia|opatekwieňców kierujqcychsprqŽar-
ki.J79 byl bardzoudanymsilnikiem,stosowa-
nym na wielusamolotach(w tym na F-4 Phan-
tom).ZastosowanietegosiInikawymusilodoŠó
znacznewyd|uŽenie kadluba,o ponad1,5 m'
Masa pustegosamolotuwzrosla do 6071 kg.
Nowajednostkanapqdowa,stanowiqcznacz-
ny skok technicznyW poróWnaniu zpoprzed-
nimikonstrukcjami, by|ajednakobciqŽona|icz.
nymi ,,chorobamiwieku dziecigcego''.TakŽei
konstruktozysilnikawkraczalina nieznanedo-
t4d obszary Wysokichtemperaturi duŽychci-
Šnieňw komorze soa|aniaoraz W oko|icach
turbiny,stykaj4csig jednoczeŠnie z probIema-
mi pracyzespo|unapgdowego(a szczegó|nie
tune|uw|otowegoisprgŽarkisiInika)pzy prgd-
koŠciachrz9du Ma=2. Liczne awarie pierw-
szych odmiansilnikaJ79 stalysiq kolejnqpzy-
czyn4wie|uwypadków i katastrof.
PoniewaŽYF.104A mial uzyskiwaÓ wiqk-
sze od XF-104 prgdkoŠci' koniecznestalo siQ

zastosowanie regu|owanychstozkóW W|oto-
wych W bocznych chwýach powietrzado sil-
nika. Jest to jedna z nalbardziej widocznych
róŽnic pomigdzy prototypami,a maszynami
pzedseryjnymi.
Tzy spoŠródsiedemnastuYF-104A otzy.
ma|o pďne wyposaŽeniei uzbrojenie,s|uŽqc
do prób zastosowaniabojowego.Samo|oý byly
wyposaŽonew ce|ownikradio|okacyjnyAN/
APG-34' wspďpracujqcyz ce|ownikiemopýcz.
nym K-19.Stacja radiolokacyjnawykrywatacele
powietzneW odIegioŠci 20-25km,a šledzilaje
na od|egloŠÓ B-12 km. S|edzenieumoŽ|iwia|o
u4rprowadzenie
samolotuna dogodnqpozycjg
do odpaIeniapociskÓwrakietorychGAR-B Si.
dewinder(od 1962 - AIM-98). Pzy strzelaniuz
dzia|kastacjaradioIokacyjná podáwalado ce-
Iownikaoptycznegoinformacjgo odIegloŠci
do
ce|u.AN/APG-34 nie mog|aobseruowaÓ sa-
mo|otówna t|e ziemi, ani ce|óWnaziemnvch.
Mog|a byó wipc stosowana wy|qczniedo Áua|
czania celów powietznych |ecqcychna równi
|ub powyŽejmyŠ|iwca, a na Šrednieji duzej
wysokoŠci- takŽe poniŽej.
Zestaw uzbrojeniaStarfighterauzupelnial
jedenpociskniekierowanyMB- 1 Genie z 1,5 kt
glowicqjqdrowq.Byl on podwieszanyna spe-
cjalnejwyrzutnipod kadlubemsamolotu.Z yF-
104A prowadzono prÓby startu Genie wy|qcz.
nie.zglowicqkonwencjonaln4takze przy prgd-
koŠciach naddŽwiqkowych. W czasie pózni-ei-
szej s|uŽbysamo|ótupócisku nie stosowanoi
niewymieniasiq Geniejako uzbrojeniaF-104A.
W czasie prÓb okazalo sie. Že ekonomicz-
niejszysilnikJ79 daje pewienwzrostzasiggu.
XF-104uzyskiwatbez dodatkowvchzbiomików
pa|iwazasigg 920 km, zaš YF-1}4A - 1175
km. Zasigg zdwoma zbiornikamizewnQtrzny-
mi siggal 1735 km (pod koniec eksploatacji,
gdy F-í04A dostosowanowzorem F-104C do
pzenoszenia czterechzbiornikówpodwiesza-
nych,zasigg wzrósl do 2250 km)'
2 kwietnia'1956Joe Ozier,lecqc na pierw-
szym YF-104A' 55-2955,osiEgnql prgdkoŠÓ
Ma=2,0'F-.104sta|sig pierwszýmha šwiecie
seryjnieprodukowanymsamolotem,uzysku-
jqcymdwukrotnqprgdkoŠÓ dŽwigku.Pu|ap.na
ktÓrym móg+on jeszcze toczyÓ wa|kgpowietz-
nq(16-B251) orazpraktycznypu|ápmaksy.
ma|ny(19 750 m), umoŽ|iwiaýzlta|czanieka2-
dego istniejqcegob4dŽprojektowanego wów-
czas bombowca.
Pomimo dobrychwlasnoŠcisamo|otby|ciq-
gle kryýkowany,glównie za zbý maly zasigg-i
zle wtaŠciwoŠci manewrowe.Jednak samóbt
byl bardzopzydatny dlaAir DefenseCommand
(dowództwo obrony powietrznej,istniaio do
kwietnia198.0'póŽniejjego zadania pzejglo
TacticalAir Command - dowÓdztwo |otnic-bila
taktycznego). Jego duŽaprgdkoŠÓ, wysokipu-
fap oraz tantastycznewznoszenie(306m/s na
poziomiemoza)pozwoIilyna uzupďnieniecigŽ-
szych maszyn myŠ|iwkich w wa|cez bombow.
cami' które |ecqc na duŽej wysokoŠcizdďaty-
by pzejsc pieMszq |inigobrony.Zamówione
samoloty F-104A byly przeznaczone dla kilku
staly przekazane do jednostek lotniczych
Gwardii Narodowej.W tym czasie wydarzylo
sig kiIkanaŠcie wypadków,glównie spowodo-
wanych awariamizawodnego jeszcze wów-
czas silnika. Prob|empotggowa|fakt,Že za-
stosowanow F-104fu8bardzonietypowysys-
tem ratowniczy.Fotelewyzucano nie w górg,
lecz w dól, przez odstrzeliwanqpokrywg w
spodziekadluba.Chcianow ten sposób umoz-
IiwiókatapuItowanie przykazdejprqdkošci Iotu'
bezryzykazderzeniaz doŠówysokimstatecz-
nikiempionowym.Minima|na wysokoŠÓ kata-
pu|towaniawynosi|a150 m (500 stóp), a|e w
praktyce mówiono, by poniŽej600 m (2000
stÓp) staraÓsig odwróciÓsamo|otna p|ecy.Nie
zawsze bylo to mozliwe.
Jednymz tych,któzy straci|iŽyciepzy nie-
udanejpróbiekatapu|towania by||venC, Kin-
cheIoe,doskona|ypi|otdoŠwiadczaIny Iatajq-
cy m.in' na X-2, weteranwojny koreaóskiej.
Silnikjego Starfighterazgasl tuz po starcie,a
wysokoŠÓby|aza mala by bezpiecznieopu.
eskadr AÍrDefense Command. Šciósamolot.Pi|otnie miaijednakinnegowyj-
JednoczeŠnie z zamówieniemostatnichze jak
Šcia, próbq uratowaniasig przy
153 F-104A USAF zlecilozbudowaniedwu- pomocy ryzykowaÓ nieszczgsnegofotela.
miejscowegosamolotu szkolno-bojowego,
Sytuacjg czgŠcÍowo uratowalozastosowa-
przeznaczonegodo szko|eniapilotów.Rów-
nie w drugiejpolowie 1958 pewniejszegosil-
nolegle budowaniedwumiejscowychodmian nikaJ79-GE-38. Mial on identycznyz J79-GE-
samo|otówbojowychstalo sig regu|qwrazz
3A ciqg, ale byi bardziejniezawodnyod swo-
Wprowadzeniem na uzbrojeniesamo|otówserii jego poprzednika.
setnej(F.100 do F-111). StopieňtrudnoŠci pi-
Jed nak glównq pzy czy nqwy coÍaniasa mo-
lotowaniatych maszyn zmusil bowiem do Iotuz jednostek pienivszejIiniinie by|a duŽa
zmianysposobuszko|eniapi|otów.Nie mog|i liczba katastrof,a wzglgdy
operacyjne.F-104A
oni juŽ teraz WykonywaÓpierwszych|otówod miaty bowiem bardzo ograniczonyzasigg, a
razu na samolociejednomiejscowym.
ponadtonie mog}yuzupelniaÓpaIiwaw powie-
TreningowyF-104B powstalpzez dodanie trzu. PowyŽsze cechy powodowaiy
niemoŽ|i-
kabinyinstruktoraza dotychczasow4 pzezna- woŠÓdzialaniaz dyŽurowaniaw powietrzu.W
Czonqteraz d|a szko|onegopi|ota.PoniewaŽ tokuÓwiczeň
pzed|uzeniekad|ubanie bytojuz moŽ|iwe(pro- taktycznychIotnictwa obronypo-
wietrznejokazalosig, ze dyŽurujqcew powie-
b|emyze statecznoŠciq), miejscena drugqka- trzuwolniejszemaszynysqzdolne przechwy-
bing musianoWygospodarowaókosztemjed.
ciÓ ce|wczeŠniej, na bardziejodda|onejrubie-
negoze zbiornikówpaIiwa.Umieiscowienie dru- Žy,niŽszybkie,a|ezmuszonedo dyŽurowania
giejkabinyspowodowalokonieóznošÓzmiany
na ziemi F-104. W przypadkuwczesnegowy-
pďoŽeniawngkipzedniego podwozia.Po|oŽe-
krycia nieprzyjacie|skichbombowców przez
nie samego kola nie uleglo jednak zmianie, wysunigtena pólnoc posterunki
radioIokacyj-
odwróconojedynie kierunekchowaniapzed- ne, myŠliwce o wigkszymzasiggu (F-Bgscor
niejgoleni(do tylu,a nie jak w samolotachbo-
pion' a póŽniej F-101B Vodoo) mogiy wcze-
jowych . do przodu).Trzeba bylo usunqÓ dzial-
šnieWystartowaói oczekiwaÓ na bombowce
ko wraz z bgbnemamunicyjnym. Takierozwiq- w duzej od|egloŠci
od os|anianychobiektów,
zanie pozwoIi|o zminimaIizowaÓzmianywy1^/6- tym bardziejŽe F-104NB nie
Ženia samo|otuoraz umieŠciÓ bylywyposazo-
wngkg.poówo- ne W aparaturgdo Wspóipracyz naziemnym,
zia pzedniego w miejscudzialka,a w miejscu pó|automatycznym
Systememnaprowadzania
bgbnaamunicyjnegozamontowaózbiornikna i kierowaniaobronEpowietrznqSAGE (Semr-
455 | paliwa.Zapas paliwawewngtznego mimo
Active Ground Enviroment\.W tvm czasie na
to zmalal do 2846l, a zasigg z dwoma dodat-
uzbrojeniejednostek ADC zacž9toWprowa-
kowymizbiornikamispadido 2020 km. Maszv-
dzaÓ myŠliwce F.1064 De|taDart,WyposaŽo-
na dwumiejscowazachowa|ajednakpe|newý-
posaŽeniebojowo-nawigacyjne, ne w znacznie lepszy system uzbrojeniai w
w tym stacjg pelnizintegrowane z SAGE. F-106Amial tez
radiolokacyjnq AN/APG-34.Mog|atez pzenó-
wigkszyzasigg i móg|uzupeiniaÓpa|iwow po-
siÓ uzbrojeniew postaci dwóch kierowanvch wietrzu,natomiastjego parametry
pociskówrakietowychSidewinder. dynamicz-
ne byly niewielegorsze od F-104.
PieruvszyF-104B zostal oblatany 16 stycz-
WycofanieF-104A i B z uzbrojeniaumozli-
nia 1957. Po pomyš|niepzeprowadzonych pró- wilo odstqpienieF-104A i F-104B @wanowi
bach zmówiono poczqtkowo6 (|qczniez ob|a-
tanymjuz egzemp|azem)' a póžniej1eszcze20
(któremu ciqg|ezagraŽa|ainwala ChRL) oraz
F-104B. Lqczniedo listopada1958 dostarczo-
Pakistanowi. 24 inneF-104Apzebudowanona
bezpi|otowecele |atajqceQF-í04A. Resáa sa-
no 26 F-104B w cáerech niema|identvcznvch
mo|otówtrafi|aw 1960do GwardiiNarodowei.
seriachprodukcyjnych (F-1048-1,B-5. B-iO i
Nigdy natomiastnie powsta|aprojektowá-
B..15).By|yone uŽywanerówno|eg|e z F-104A, na WersjarozpoznawczaRF-104A. Mia|ato byÓ
stuzqc w tych samych jednostkach bojowych.
odmianaF-104A WyposaŽonaw zespó|apara-
Produkcja F-l04Arozpoczgla sig w drugiej tów
pďowie .1956i tMala do grudnia.1958. fotograficznychumieszczonychw kadlubie.
t-acznie W 1956 zamówiono1B RF-'í04A,jednakjuŽw
powstaly.153seryjnesamo|oý(nieza|eŽníe od
.17wczeŠnlej 1957zamówienieto anu|owano . US Air Force
wyprodukowanychYF.104A, uŽy- zrezygnowa|a z
wanychg|Ówniedo prÓb)wsiedmiuseriachpro- zakupu duŽych i|ošciF-104,
ograniczajqczamówienia do jednej trzeciej.
dukcyjnych(F-104A-1,A-5, A-10, A-15, A-20,
Przyczynqtfl decyzji by|g}Ówniemaý zasigg i
A-25 i A-30). Samo|oý seryjne róŽnitysig od F-
'l04A gtównie niewie|ki udŽwigsamo|otu'bardzowysokaawa-
dodaniempoókadtuboríegógrze- niezbý |atwaobslugai technikapi|oto.
orenraaerooynamtcznego, poprawiajEcego sta- ryjnoŠÓ'
wania,pzy jednoczesnympojawieniusig ma-
tecznošÓsamo|otuna duŽvch katach nalarcia.
gdy wigksza czgŠÓstatecz.nikapionowegopo- szyn |epiejspďniajqcychwymaganiawojsklo|
niczych:F-105Thunderchiefi F-106 DeltaDart,
zostawalaw cieniuaerodvnamicznvm kadluba. a póŽniejtakze F-110 (F-4C) Phantom.
F-104A, wraz z dwumieiscowýmiF-104B
rrzy F-104A-10zostaly w koňcu |at pigÓ.
trafi|yna poczqtku 195B do-czteréch(56, 83,
dziesiqtychzmodyfikowanena samolotyslu-
337 i 538) dywizjonÓwmyŠIiwców pzechwy-
zqce do treningupi|otówdoŠwiadcza|nych i
tu'iagycndowodztwaobronypowÍetznej.
kosmonautów.Postanowionowykorzystaó
Starfighterys|uŽylyw wymienionychjed-
dobre osiqgi samolotudo szkolenia w lotach
nostkachtylko dwa lata, po czvm w 1960 zo-
wysokoŠciowych z duŽymiprgdkoŠciami. W
5
Rozwój konstrukcji
ým ce|u z samo|otuusunigtozbgdne wypo-
saŽenie' natomiastu nasady statecznikapio-
nowego dodano silnik rakietowyRocketdyne
LR-121-NA-1/AR 2-3 o ciqgu2720 kG (26,66
kN).MontaŽsilnikaspowodowa|zmniejszenie
oowierzchnistatecznika.otrzvmalon wiec
poszerzonysterkierunku,jednoózeŠnie popň-
wiajqcysiatecznošÓi sterownoŠÓ kierunkowq
przy duŽychprgdkoŠciach.
Wszystkietzy samolotyeksploatowanopod
oznaczeniemNF-104Aw bazieEdwardsw Ka-
lifornii,w Aerospace Research Pilot School
(Szkďa PiIotówDošwiadczaInych).
NF-104Abyl niezwyk|etrudnyw pi|otaŽu. W wej,zjednqbombqatomowqMk28
czasie jego katastrofy,w grudniu1963 omal nie
zginq|Char|esYeage1któryzdďal sig katapu|-
towaÓ. |nnysamo|otzosta|powaŽnieuszkodzo-
ny na ziemi w czasie eksplozji powstalejw wy-
nikuwyciekuazotu uŽywanegodo hermeýza-
cji kabiny,a pozostaly,ocalaly egzemplaz jest
obecnie wystawiony pzed szkď4 pi|otówdo-
šwiadczalnych (56.0760)'
PierwotnieUSAF zamierzalo zakupiÓ sa-
moloty F-104 nie tylko dla lotnictwaobrony
powietrznej' gdzie mia|y zastqpiÓ ociqza|e
F-102 De|taDagger,|ecztakŽe d|a |otnictwa
taktycznego, W miejsceF-100'ZarównoF-100'
jakiF-102 nie dysponowalyani takqprqdko-
Šciq, ani pu|apem,ani tak dynamicznymWzno-
szeniemjak F-'104.Dysponowalyjednakwiqk-
szym zaslQgremr uozwrgremuzDrojenra, mla-
|y tez |epszewlasnoŠci manewrowe.
Starfightermia|jednak wykonywaÓ glÓw-
nie uderzeniajqdrowena przeciwnika,nie po-
trzebowa|wigc duŽego udŽwigu.Ce|em tych
udezeň mia|ybyÓ obiektyw strefietaktycznej
i bliskiejstrefieoperacyjnej- zgrupowaniapan-
cerne orzeciwnika.stanowiska dowodzenia
szczebla taktycznego i operacyjnego,wyzut-
nie rakiet taktycznych i taktyczno-operacyj-
nych, sklady i bazy logistyczne.Maly zasigg
F-104 nie byl wigc w tym wypadku pzeszko-
dq. Innezadania,jakiemia|ywype{niaó F-104
w |otnictwietakýcznym to oslona wojsk i obiek-
tówýowych pzed uderzeniami|otnictwa pze-
ciwnika.oslona obiektówty|owych,przed sa-
mo|otamiktóre przedar|ysig przez pas ognia
rakietprzeciw|otniczych Hawk, mog|abyÓ re-
a|izowanaz dyŽurowaniana |otniskach.oslo.
na wojskwymagalanatomiastdyŽurowaniaw
strefachw rejonieoslanianychwojsk, w tym
momenciepojawialsig problemzasiggu i dlu-
gotrwaloŠci|otu,który zosta| ty|ko czgŠciowo
rozv,ti4zany, o czym dalej.
Wersja F-104 przeznaczona dla lotnictwa
taktycznego otrzymala oznaczenie F-104C, a
jej odmianadwumiejscowaF-104D.Zamówie-
'1956'
nie na te samo|otyzosta|oz|oŽonew
równoczešniez zamówieniem na ostatnie
F-104A. W 1957 zostalo ono zmniejszone i
ostateczniezakupionojedynie 77 F-104C, z
440 planowanychoraz21 F-104D z 94 plano-
wanych. Pierwszy F-104C, 56-883zostal ob-
|atanywe wzeŠniu1958.USAF odebra|ogo
16 paŽdziernikatego samego roku.Samo|oty
F - 1 0 4 c d o s t a r c z o n ow d w ó c h s e r i a c h ,
F- 104C-5i C-'10,przekazuj4costatnisamolot
w czerwcu 1959 r.
P}atowiecF-'|04C by| zb|iŽonydo F.104A.
Glównqzmianqby|ozastosowaniesiInikaJ79.
GE-7 o ciqgu4540kG (44,5kN)bezt7170kG
(70,3kN) z dopalaniem.Nowy silnikmialwigk-
sz4 o ok. 5 cm Šrednica turbiny,dzigkiczemu
uzyskano wzrost mocy podawanejna sprQŽar-
kg i vrrzrostciŠnieniapowietza na wejŠciudo
komoryspa|ania,P ovlYŽszazmiana byla moz|i-
wa dzigkiosiqgnigciom w dziedzinietechnologii
meta|urgicznych,rosly bowiem obciqŽenia ter-
micznei si{owegrlr5wnych elementówsilnika.J79-
..trójki'''
GE-7 bytteŽekonomiczniejszydo dzi9ki
czemu zasigg samo|otubezzbiorników podwie-
,1368km. Dzigki
szanychwzróďz 1.175km na
zastosowaniujednostkinapgdowejo wigkszym
ciqgumoz|iweteŽby|oaruigkszeniedopuszcza|-
nej masy startowej,co wykozystano do rozsze-
zenia asortymentuuzbrojenia. W ým ce|udo-
danotrzydodatkowe zaczepyi dwa pod skrzy-
dlami,mniejwigcejw pďowie ich rozpigtoŠci,
o
tzeci pod kadlubem.Zastosowanietychzacze-
pów umoŽ|iwi|o jednoczesnezabieraniepary
pociskówSidewinderi dwóch zbiomikówpod.
wieszanych,co poprawilotaktycznypromieň
dzialianiai dlugotrwalošó|otuw misjach powie-
tze-powietrze.Zwykle pociski Sidewinderpod-
wieszanopod skrzydlami'a zbiomikina koňcach
skrzydď, gdyŽ w tej konfiguracjisamo|ot mial
nieco wigkszy zasigg (zbiornikipracowalyjako
plýy brzegowena koňcachskzydď' ogranicza.
jac opór indukowany). Bez zbiornikówpodwie-
szanych F-'104Cmóg| zabraÓ cáery pociski Si-
dewinder.Natomiastw konfiguracji udezenio-
o mocy 100-
500 kt (bombytego ýpu mia|yróŽne |adunkijq-
drowe)i masieokďo 980 kg na F-.104CmoŽna
by{opodwiesió aŽ cáery zbiorniki dodatkowe,
dwa na koňcach skzydď o pojemnoŠci 644 | i
dwa pod skzyd|amio pojemnošci po 737'5|'co
zwiekszalo calkowityzapas paliwa do 6158 l.
Zasigg samolotuw iej konfiguracji siggat2415
km. Takýczny promieňdzia|aniana duŽejwy-
sokošciwynosi|650.750 km, a na ma|ej2B0-
330 km.W póŽniejszymokresiestosowanobom-
be B43 o podobneimasie,ale o mocy w grani-
cach1-2 Mt. Bomby o duŽejmocy miaý byÓ sto-
sowane do zwa|czaniace|ów plaszczyznov,tych
(g|ówniezgrupowaňwojsk).
Zamiastzbiorników,na zaczepachpodskzy-
dtowych moŽna bylo podwieszaó dwa pociski
AGM-12C BullpupB, z gtowicqkonwencjonal-
na' Pociskite s|uŽvlvdo zwa|czanianiewie|kich
obiektówpunktoúóh, takichjak wyzutnie ra.
kietoperacyjno.takýcznych czy takýcznych.Na
zaczepach podskzyd|owych F-104c mógl tez
zabieraó zwyk|ebombyo wagomiaze 445,340
lub225kg, ale maszynanie dysponowalapre-
cyzyjnymcelownikiembombowym.Jednakgdy
F- 104C z 479 Skrzydla dzialalynad Wietnamem
Pďudniowym,typovýym|adunkiemw misjach
udezeniovuychbyly dwie zwykle bomby Mk 83,
M117lub M k8 2 .
lnnq istotnq zmianq wprowadzonqna F-
'104C byto zastosowanieklasycznego fotela
LockheedC.2, odpa|anegodo góry po odrzu-
ceniu oslonykabiny.Bylto juŽfote|umoz|iwia.
jEcy katapultowaniez powiezchni ziemi oraz
há kazoej wysokoŠcido wysokoŠci0 m, pod
warunkiemlotupoziomegolub wznoszEcego,
bez pzechy|eň. Zakres prgdkoŠci katapu|to-
waniawynosil165-1015km/h.Nie bylto wigc
fotel klasy 0-0.
CzgŠÓsamo|otówzostala Wyposazonaw
UŽqdzeniado tankowaniaw powietzu. Mia|y
one postaÓ zamontowanejna zewnqtz, dlu-
giej rury' zakoňczonejodbiornikiempzysto-
sowanym do wspďpracy z wqŽem gigtkim.
Urzqdzenia do tankowania w powietrzu moŽ-
na bylo montowaÓ na kazdym egzemp|arzu
samo|otuF-104c i F.104D' a|e poniewaŽich
opór zwigksza|zuŽyciepa|iwaty|koczgŠÓsa-
molotymialaje zamontowane.
Zimq'l 958/1959 F-104C i F-104D zaczqly
nap{ywaódo 479 Skzydla w bazie George w
Kalifornii.Byia to jedynajednostkaTacticalAir
Command latajqcana F-104C/D.
W 1961 przeprowadzonona samolotach
istotn4modyfikacjg,zwigkszajqcqich moŽli-
woŠciwa|kipowietrznej.W ramachprogramu
Gindstone wszystkiesamolotyotrzymalydwa
dodatkowezaczepy do pocisków Sidewinder
umieszczonepod wlotamipowietza. Umozli-
Wi|yone kombinacjgczterechzbiornikÓwdo.
*.
Trzy F-l 04A ze I 57th
Fighter Interceptir'n
Karolina
a Zdjqcie:
USAF
datkowychz parE rakietAIM-98 lub czterech
rakieti dwóch zbiorników.Ze wzg|qduna ma|y
taktycznypromieňdzialaniaz pa|iwemty|kow
zbiornikachwewnetrznych,nie stosowano
wariantuz szeŠciomapociskamirakietowymi'
ale byl on takŽemoz|iwy.
F-104C byla jedynq wersjqsamolotuuzy-
wanq wylqcznie w USA. Z USAF samoloty
wycoÍanow 1968, pzekazujqc je do Gwardii
Nrodowej.gdzie latalydo 1975.
Dwumiejscowawersjaszkolna F-104Dzo-
stala zbudowana wzorem F-1048, jednak w
oparciuo platowiecwersjiF-104C. Zostalawigc
wyposaŽonaw foteIekatapu|toweLockheed C-
2, umoŽiwiajqceopuszczaniesamo|otudo góry
po odrzuceniuowiewekobu kabin.Zczasem,
podczas pzeglqdów wyposaŽonote samo|oty
w silnikiJ79-GE-7 o wigkszymciqgu. F-104D
mial teŽ rczszerzony asortymentuzbrojeniao
podwieszane na dwÓch zaczepach podskrzy-
dlowychbomby o wagomiarzedo 445 kg, lub
dwa zbiornikipaliwa po 737,5 l, albo dwa do-
datkowe oociski AIM-9B Sidewinder.F-104D
móg|teŽ pzenosiÓ jednq bombg atomowqna
centralnymzaczepie podkadlubowym,czego
jednak nie stosowano,ze wzglgduna zmniej-
szenie takýcznego promieniadzialania.
Tak jak na F-1048, z samolotuusunigto
przedni zbiornik kadlubowy,umieszczajqcw
jego miejscukabing instruktora.Zamontowa-
noteŽdodatkowyzbiornikna 455 |,pojemnoŠÓ
zbiornikówwewngtrznychwynosilawiqc 2846
|' Po podwieszeniuczterechzbiornikówpod-
wieszanych ca|kowitapojemnoŠó zbiorników
paliwasiggala5608 l. Dzigkitemu idzigki eko-
nomiczniejszemusilnikowi,F-104D (z czlere-
ma zbiornikami) dysponowalzasiggiemmak-
svmalnvm
. ok. 2200 km.
rakže i F-104D zostaly fabrycznie przysto-
sowanedo montaŽuodbiornikapa|iwado tan-
kowaniaw locie,jednak montowanogo jesz-
czerzadziej niz na bojowychF-104C.
Ostatniq zmianq, zastosowanq takze na
remontowanychF-1048, bylo powigkszenie
cigciwy steru kierunku,który Wystawa|teraz
da|ej poza obrys kad|uba.RównowaŽylo to
zwigkszenie powierzchni boczne.iprzedniej
czgšcikad|uba,wynik|ez umieszczeniadru-
giej kabiny. Zmiana ta wymusitaz kolei ko-
niecznoŠózastosowania wzmacniacza hy.
draulicznego steru kierunku (dotychczas
wzmacniacze hydraulicznestosowano tylko w
ukladzie|oteki steruwysokoŠci).
Pierwszv F-104D, 57-1314zostal dostar-
czony W páowie 1958. t-qcznie do sierpnia
1959 wyprodukowanojedynie 21 F-104D w
trzechšeriach(F.104D-5'D-10 i D-15).
Wszystkie samoloý trafilydo TacticalAir Com-
mand, gdzie poza jednostkamidoŠwiadcza|-
nymi by|yuŽywanejedyniew 479 Skrzyd|ew
G e o r g e ,r a z e m z F - 1 0 4 C .
W latach1962-1963wyprodukowano jeszcze
20 samo|otówoznaczonych F-104DJ przezna-
czonychd|aJaponii.od F-104DróŽnilysigjedy-
nie silnikiemJ79-1H1-11A, bqdqcymlicencyjnq
wersjqsi|nikaJ79.GE-11 (o ým samym co J79-
GE-7 ciqgu)produkowan4pzez Mitsubishi.
Dobréosiqgi samo|otupotwierdzonew toku
prób iw pierwszymokresieeksp|oatacji w jed-
nostkachskloni|yUSAF do podjgciaprób po-
bicia ki|kuabso|utnychrekordóWŠwiata.Do
tego celu wybranosamolotyYF-104A, nieob-
ciqŽonewyposaŽeniembojowym,a ponadto
, . ' l. ' . : * : l ' , j ] ]
:}&$ff,.*:*-sť'**'i;.:":],:i..;....::]..ii:']l:.',..,
 wady konstrukcji,lecz zmiana doktrynyobron-
nej.Opublikowanaw1957Biala Ksigga Obrony
|lK mówl|ao rych|ymzmierzchubojowego|otnictwa
pi|otowanego i pzejgciujego zadaň pzezkie-
,,"*uffi; rowanepociskirakietowe.Zrezygnowanowów-
czas z dalszychprogramówrozwojowychsamo.
ryry |otówbojowychna rzecz rakiet.W ten wlaŠnie
sposób pzypieczgtowano|osSR 177.
VoughtF8U-1w 1957by|samo|otem myŠ|iw-
skim, a jego wersjapzystosowana do zr,talcza-
nia ce|ów naziemnych(pzenoszqca odpowied-
F.l04A nr 56-0157 - trzeci Starfigl-rterprzydzielon''''US Nar'y do prób. Ten egzemplarz rozbil siE 7
nie uzbrojenie), F8U-2NE (od 1962zmieniono
kwietnia 1961 Zdiecie:US Navv
oznaczenie na F-BE),zostala oblatanadopiero
orzeznaczonew+aŠnie do zbadaniaekstrema|. jqÓ na siebie europejscypartnerzyNATo, a w w czerucu 1961. F-1058natomiastnie byljesz-
nych WlasnoŠci samoIotu. tym celu potzebny byt im odpowiednityp sa- cze w 1957 produkowanyseryjnie,a ponadto
7 maja 1958 mjr HowardC. Johnson z 83 molotu.PoddŽwigkoweF-84F Thunderstreak, wydawalsig bardziejskomplikowanyi trudniej-
DywizjonuMyš|iwcówPrzechwýujqcych'Iecqc podstawowytyp samolotu uderzeniowego szy w obs|udzeniŽ|ŽejszyF-104.
WspecjaInymubioze wysokoŠciowym T.1, usta. NATo w |atachpigódziesiqtych,nie spelnia|y W lipcu 1958 Niemcy przeprowadziliserig
nowi|nowy abso|utnyrekordWysokošci,Wzno- juz wymagaňpo|awa|ki.PoniewaŽdwa euro- prób porównawczych, w których udzial wzigty
szqc siQ na 27.B11m. Juz jedenaŠcie dni póŽ- pejskiemocarstwa,FrancjaiWielkaBrytania, tylko dwa samoloty wybrane ostateczniedo
niej,18 maja1958kpi.WalterW.lnvinosiqgnql oparlysie na wlasnychkonstrukcjach,potrze- przetargu, F-104iGrummanF11F-1F (rozwo-
na bazie .15-25km prgdkoŠómaksyma|nE ba zakupuodpowiedniego samolotuzagrani- jowa wersja|ekkiegomyŠ|iwca F11F Tiger po-
2252,69km/h.Starfighterbyl pienruszym w hi- cq wystqpilaw Niemczech Zachodnich, Ho- przednio oznaczana G-98). FBU-1 odpadl z
storiisamo|otem, który pobilzarównoabsolutny landii,Belgii,Daniii Norwegii.t-qczniez dru- powodubrakuwersjiudezenioweji brakuper-
rekordprQdkoŠci jak i wysokoŠci maksyma|nej' gozgdnym, poludniowym kierunkiemopera- spektywna jej szybkiezbudowanie,a F-105 ze
W okresie 1B-20grudnia 1958 wykonano cyjno-strateg icznym(Wlochy,Grecja i Turcja) wzglgduna brak...wersjimyš|iwskiej pzechwy-
SeriQ|otóWzmierzqqcqdo pobicia rekordóWW chodziloo b|isko2000 samo|otów.które oaň- tujqcej,przyjednoczesnymbraku perspektyw
prQdkoŠciWznoszenia. WWynikuých |otówusta- stvvate mia+yzakupió w podobnymmniejwig- na jej szybkiezbudowanieorazzewzglgdu na
nowionosiedem nowych rekordóWpredkoŠci cej czasie. Byl to wigc szalenie intratnykon- wysoKacenQ.
wznoszenia,w tym dwa, na 20 000 m (3 min. trakt, dajqcy |qcznie z dostawami czgšci za- Do Europyprzy|ecialowówczas ki|kaF-104B
42,99s) i na 25 000 m (4 min.26,03s) zareje- miennychzajgciena kilkadziesiqtlat.Nic dziw- z 83 DywizjonuMyŠ|iwcówPzechwýujqcych.
strowanopo raz pienrvszy.Pozostale osiqgnigte nego,Že o kontraktzaczgly rywalizowaÓfirmy W przeciwieňstwie do jednomiejscowego F11F-
rezu|taýto: 41,85s na 3000m;5,1,41s na 6000 amerykaňskie,francuskiei brytyjskie. 1F mogiy one zabieraÓ pasaŽerów (oficerówz
m; 1 min.21,14s na 9000m; 1 min.39,90s na SpoŠródsamo|otów produkowanychw dowództwa wojsk |otniczychczy ministerstwa
12 000 m; 2min.11,10s na 15 000 m. Europie w grg wchodzi|ydwa typy . w|ašnie obrony),co miatowielkieznaczeniepropagan-
Dokladniew rok póŽniej,14 grudnia1959' ob|atanyMirage |||i znajdujqcysiq w koňco- dowe. W toku prób F-104 zaprezentowalywy-
kpt.Joe Jordan,lecqc na F-104Cz silnikiem wei fazie ooracowaniaSaunders-Roe177. raŽnqpzewagg charakterysýk lotno{echnicz.
o wigkszymciqgu pobi|rekordwysokošciab. Aňerykanió natomiastoferowaIisamo|oty nych itakýcznych nad swoimkonkurentem,pzy
solutnej ustanowionypoprzednio przez mjr Repub|icF.105B ThunderchieÍ, VoughtFBU czym najbardziejspektaku|arna byiapróba prqd-
Johnsona,osiqgajqc31 513 m. Crusaderi GrummanG-98 Super Tiger. koŠciwznoszeniana 16 400 m (50 tys. stóp).
Po pzyjgciu NiemiecZachodnichdo NATO Czgšó z tych samo|otóww 1956jeszcze nie Oba samoloty,F-1048 i F1lF-lF wystartowaly
w 1955,stosunkimigdzyWschodema Zacho- latala(SR 177 iG-98),wszystkiepozostalena- jednoczeŠnie' Starfighterosiqgnq|nakazanqwy-
dem zaostzyly sig. W tym samym roku powstal tomiastpozostawalyjeszcze na etapie prototy- sokoŠÓw 4 min 57 s, lecqcz prgdkoŠciq ponad
UkladWarszawski,a szybka integracja jego sil pów, ob|atanychw 1955 (Mirage||l'YF-105A' í800 km/h.Tymczasem pi|otGrummana nie
wokďArmii Radzieckiejspowodowalagwa|tow. XF8U-1) bqdŽw 1956 (F-105B). zglaszat sig, a wywďany po szešciu minutach
ny Wzrost si|y uderzeniowejpaňstw b|oku Anýamerykaňskienastrojewe Francjii nie- ..mam
od startuodpowiedzial: ciqg|e35 ýs. stóp
wschodniego.Po pzejgciu pzez komunistóW pewna postawa tego paňstwaWobecNATo spo- (114B0 m)' próbujgpzekroczyÓMa=l,3,,'
wladzyw Chinach,wojniew Koreioraz po nie- Wodowaly,Že Mirage |||nie by| rozvuaŽanyze Tak wyraŽna pzewaga nad konkurentem
udanychpróbachuregulowania kwestiiniemiec. wzg|gdówpo|itycznych. JednoczeŠnie d|a US zrobi|awraŽeniena Niemcach,któzy 6 |isto-
kiej'paňstwaEuropyZachodniejpowaŽnieoba. Navyv'rybranosamolot F8U-1 oraz jego wersjg pada 1958 podjgl!decyzjgo wyboze F-104G.
wialysig uderzeniaUkladuWarszawskiego. rozpoznawczqF8U-1P,rezygnujqcz G-98, co Mial on byÓ podstawowymuniwersa|nymsa-
W koňcuIatpigódziesiqtych obronnaNATo automatyczniepostawiloten samolot na prze- mo|otem'sluŽqcymzarÓwno do zadaň obrony
opieralasig na koncepcjiZmasowanegoOd- granejpozycjitakŽew Europie.Na p|acuboju powietrznej, jak teŽi do ce|ów udezeniowych,
wetu, w ramach ktÓrego uderzenie Ukladu pozostalbryýjskiSR 177i amerykaňskieF.105B g|ówniepzy uŽyciubronijqdrowej.Mia|ateŽ
WarszawskiegomialobybyÓ powstzymanejed- orazF-B.JednoczeŠnie jednakpojawilsig nowy powstaÓwersjarczpoznavýCza, RF-.l04G. SÍar-
noczesnym zmasowanymuderzeniemjAdro- konkurent- projektowanywariantStarflghtera- fighter staÍbysiq samo|otemw pelni wie|oza-
w
wym skali taktycznej,operacyjneji strategicz- F.í04G. By|on odmianqF-104C' o fozszerzo- daniowym,co wÓwczas byloewenementem.
nej,na wsze|kieobieký o znaczeniumiIitarnym' nychmoz|iwošciach udezeň na ceIenaziemne. AtrakcyjnošÓofertyfirmy Lockheed potggo-
politycznymi gospodarczym.Efektemtakiego Mia|byó napqdzanyu|epszonymsiInikiemJ79 walo zaangaŽowanieeuropejskiegoprzemys|u
udezenia mia|obyÓ pozbawienieZSRR poten- oraz mieÓ wzmocnionqkonstrukcjg, umoŽliwia. w produkcjgsamo|otu.Mial on powstawaÓw
cjalu niezbqdnegodo kontynuowaniawojny. jqcqarigkszenieudŽwiguuzbrojenia z ok. 1000 cáerech róznych konsorcjach,co prawdazwiq-
pzy jednoczesnympozbawieniutegopaňstwa kg do 1800kg. Unowoczešnione mialobyó wy- zanych ze sobq sieciq wspó|nych poddostaw-
moŽ|iwoŠci uŽyciaw|anychsi|nukIernych. posaŽenieradioe|ektroniczne i systemcelowni- ców i kooperantów,a|e nie zmienia|oto faktu,
Glównym narzgdziemwykonaniazmaso- czy. ProjektF-104G pojawilsig w 1957.Firma Že w Europie mialy powstaó cztery oddzie|ne
Wanegoodwetu mia|ybyÓ oczywiŠcie samo- Lockheedod razu rozpoczplaagresywnqrekla- IiniemontaŽoweStarfighterów.
loty,taktycznei strategiczne.Potrzebna byla mg,szczegó|niepo odpadnigciukoIejnego kon- Wstgpny kontraktna dostawg66 (wkrótce
duŽa|iczbamaszyn,szczegó|nretaktycznych, kurenta.Oznaczeniesamolotu,F-104G,zosta- zamÓwienierozszezono o ko|ejne30 maszyn)
zdolnychdo przeniknigciaprzez silnq obrong lo nadanez pominigciem|iterE i F' gdyŽG po- F-104G i 30 F-l 04F zostal podpisanyw Bonn
przeciwlotniczqi jednoczesnegozaatakowa- chodzilood Germany- dla Niemiec.Oznacze- przez ministra obrony RFN, Franza Josefa
nia wybranychobiektówbroniqatomowq. nie F-104Fwykozystanodla dwumiejscowej od- Straussa 18 marca 1959. Samoloty te mialy
Wobec duŽejIiczbyobiektówdo jednocze. mianyszkolnejna bazieF- 104G,ale F-104E nie byÓ zbudowanejeszcze w Stanach Zjednoczo-
snego zaatakowania,|otniczesi|y StanÓw zostalo nigdyuzfie. nych,w macierzystychzakladachLockheeda.
Zjednoczonych stacjonujqcew Europie nie W '1957 Saunders-RoeSR 177 pzestal sig \N anuiqzkuzzawarciemtego kontraktuwielu
wystarczalydo wykonaniapowyŽszegozada. |iczyÓw wyšciguo kontraktgdy zrezygnowa|lz po|itykówoskarŽonoo pzyjgcie lapówek od fir.
nia. CiqŽar wykonaniauderzeň musie|iprzy. niego Bfijczycy. P rzyczynqrezygnacji nie byly my Lockheed.Sprawata by|aszczegó|niesze-
roko nagiašnianaw EuropieWschodniej.Jest
to tym dziwniejsze,Že F-104 naprawdgpoko-
nal swoichkonkurentów. Na jego kozyŠÓprze-
mawiaý: bardzo dobre osiqgi,wie|ozadanio-
woŠÓ,niewygórowanacena i zaangaŽowanie
w jego produkcjglokalnegopzemyslu. Z tak-
tycznotechnicznegopunktuwidzeniajedynym
powaŽnymkonkurentemmógt byÓ Mirage |||,

Jedenz trzeclrStarfighterówprzerobionychna
wersjgNF-l04A do prób dodatkowego silnika
rakietowegoo ciqguok 3000kG, zamontowanego
pod steremkierunku Zdjgcie:USAF

7
Rozwój konstrukcji
odzucony zpzyczyn politycznych.Nie mial on
jednak wyraŽnejpzewagi nad F-104 - osiqgi
mia|nieznacznieslabsze (szczegó|nieprgdkoŠÓ
wznoszenia),a jego udezeniowa wersja (Mi-
rage |||E)istnialawówczas takŽety|kona pa.
pieze. Pro1ektowane wyposaŽenieF-104Gza-
powiada|onatomiastwigksze moz|iwoŠci tej
maszyny (bezwladnoŠciowy uk|ad nawigacyj-
ny, radarwykonujqcymape terenu,komputer
w systemiecelowniczymzrzutubombyatomo-
wej itd.).Na niekorzyŠó F-104moŽnabyloza-
pisaÓ jego wysokqawaryjnoŠÓ, biorqcpod uwa-
gq liczne wypadki,jakiezdazyty sig na F-l04A
w USA. Wypadkite jednak skiadano na karb
niedopracowaniakonstrukcji'co miatobyÓ w
wersjiF- 104G usunigte.
Gorqcym oponentemzakupu F-l04G byl
czďowy niemieckias z l| wojny Šwiatowej, pp|k
ErichHartmann.Wowym czasie byion dowód-
cEpulku myš|iwskiego JG 74 Richthofen,|atajq-
cego na F-86Sabre.Hartmannpatrzylzpunktu
widzeniapilota- pzeanalizowalzaistnialew USA
wypadki i doŠwiadczenia eksploatacyjne,do-
stzegajqc implikacjewynikajqcez wprowadze-
nia na uzbrojenie skomplikowanego w obsludze
i trudnegow pi|otazumyŠ|iwca. Proponowa|za-
kup starszych,ale prostszychsamo|otównad-
dŽwigkowych(np F-100' ub1wanychpzezFran-
cjq i Dani9)'by umozliwiÓpersone|owi bezbo|e-
sne pzestawieniesig na eksploatacjgspzgtu
nowejgeneracji.Hartmannpzewidywa|,Že pze-
zbrojenie|otnictwaprostoz poddŽwigkowychF-
86/F-84 na dwumachowe F-104 zakoňczv sie
seria katastroforazUtratawie|usamo|otówi oi-
|otów.Jego Šmia|e i otwart.e
wypowiedzikrytyóz-
ne nie przyspozy|y mu zwo|ennikówi w znacz-
nym stopniupzyczyniý sig do zamknigciamu
dalszej karieryw Luftwaffe.
Jednaktzeba pamigtaÓ,Že pzďom latpigÓ.
dziesiqých/szeŠÓdziesiqých by|gorqcymokre-
sem d|aEuropy,jak i d|aresztyŠwiata. Niemcy
ZachodniewciqŽmialynieuregulowane stosun-
ki ze Wschodem, paňstwo to nie bylo jeszcze
wówczas uznane pzez ZSRR, ani pzezjego
sate|itów.JednoczeŠnienastgpowa|agigan-
tyczna rozbudowasil paňstwUkladu Warszaw-
skiego,a stosunkiz ZSRR stopniowosig po-
garsza|y. Pa ňstwa postko|onia|ne najczgŠciej
Wpadalyw orbitg radzieckich WplyWóW,a Wy-
powiedziChruszczowa i innych czlonkÓw ra-
dzieckiegoPoIitbiuranie pozostawalyŽadnych
wEtp|iwoŠci co do zamiarów czen,ruonego im-
perium.Jak w tym šwiet|e mia|ooceniaÓswoje
bezpieczeňstwo paňStvvo,które w oczach ra-
dzieckiej dyplomacjiistnialo i funkcjonowalo
bezprawnie?NiezaIeŽnieod tego,jak mozemy
to ocenió z dzisiejszejperspektywy,wladze nie-
mieckieuznaly pilnq potzebg posiadaniadu-
Žej|iczbynowoczesnychsamo|otóWzdo|nych
do skutecznejoslony maciezystego terytorium,
oraz umoŽ|iwiajqcych dokonaniezmasowane-
go udezenia jEdrowego,w ce|uspara|iŽowa-
nia ewentualnegonatarciawojsk UkladuWar-
szawskiego. Kryzys wywďany w í96.1zbudo-
waniemMuru Ber|iňskiego zdawalsig potwier-
dzaÓ slusznošÓ podjgtychdwa |atawczeŠniej
decyzji.Nieza|eŽnieod tego, które z pub|iko-
wanychinformacjiby|yprawd4 a którejedynie
pomówieniami, w |atach.1957-,1 959 nie by|oIep-
szego od F-104 samo|otu,mogqcegospe|nió
niemieckie wymagania.
WaŠciweprace projektowewerqi F-104G
zaczgý sig w 1957.Zmierzaý one w kierunku:
wzmocnieniakonstrukcjiplatowcaby zwigkszyÓ
udŽwiguzbrojenia'poprawienia w|asnoŠci pi|o-
taŽowychi niezawodnoŠci samo|otuoraz mo-
dernizacjiukladucelowniczegoi nawigacyjne-
go dostosowujacej samolotdo wykonywaniapre-
cyzyjnychudezeň na ce|e naziemne po poko-
naniuniepzyjacielskiej obronypowietznej.
Nowyplatowiecmialmasg6348 kg (F-104C
5788 kg).Konstrukcjgwzmocniono dodaj4c(za-
ggszczajqc)zebra plata i wrggi kadluba,pogru-
biajqcdŽwigaryi pod|uŽnice, a w niektórychmiej.
scach stosujEcteŽgrubszepokrycie.Wiqkszošó
zmian zostala dokonana w šrodkoweiczeŠci
kadiuba,w pzykad|ubowejczgŠcist<rzyd|a-i w makieý bomb jqdrowych
oko|icachpďaczeň kadluba z platami.Wzrost
8
masy wiqzalsig nie ýlko z samq strukturqkon-
strukcji, a|erównieŽz dodatkowym, cigŽszymo
ok. 160kg wyposaŽeniem' DopuszczaIna masa
startowaosiqgnglawartoŠÓ13 172 kg, co zmu-
si|odo wzmocnieniatakze podwoziag|ównego,
przenoszqcegozasadniczeobciqŽenia.||ošÓza.
czepÓW na uzbrojenienie zwigkszylasig (eŠ|i
nie braÓ pod uwagqfaktu,Že F-104G by|od sa-
mego poczqtkuprojektowanyz podkadlubowy-
mi wgzlamina pociskirakietoweSidewindel co
na F-104C wprowadzonodopierow 1961),ale
udŽwigzamkÓw podskzydlowychumoŽ|iwil pod.
wieszanie bomb o masie do 90B kg. ť-qczna
masa uzbrojeniasiggalawigc '18'16 kg,awrazz
dwoma dodatkowymizbiornikami- okďo 3000
kg. Do tego tzeba do|iczyÓ dwie rakieý Side-
winder,waŽqcelqcznieokďo '150kg.obok bomb
o Wagomiarze900 kg F-104G mógl zabraÓ
wszystkiestosowane na F-104C kombinacje
uzbrojenia.Ponadtosamolotdostosowanodo
pzenoszeniajednej(podkad|ubem) |ubdwóch
(pod skzydlami) bomb atomowych B43 o wa-
gomiaz 908 kg.
Wzrost typowejmasy w locie spowodowal,
Že šredniekqý natarciaw czasie manewrówz
tymsamympzeciqŽeniempzytej samejprgd-
koŠiby|ywigksze niŽna F-104c. Jeszcze bar-
dziejpogorszyloto nie najIepszEmanewrowoŠó
Starfightera.Na F-104G wprowadzonowiQc
pzednie klapy manewrowe,które mog|ybyó
wychylanena 15o.Wprowadzenieklapzmniej-
szy|oo .1/3promieňzakrptusamo|otuna Wyso-
košci1500 m (z 850-950m na 650-720m, pzy
prgdkoŠci w pzedzia|e 750-900km/h,z pod-
wieszonymijedyniepociskamiSidewinder).
Na samolocie zastosowanonowy system
celowniczyopracowany przez firmg North
American AviationAutonetics Division.Jego
s e r c e m b y l r a d i o l o k a t o rN A S A R R F - 1 5 A
(NorthAmericanSearch and RangingRadar)i
analogowykomputer.Docelowawersjaradio-
|okatora,F-.15A-41Bmiala moŽ|iwoŠci doŠÓ
duŽe jak na owe |ata.W trybie zt,ta|czaniace-
|Ów powietznych radio|okator wykrywalje z od.
|egloŠci 45.65 km (w za|eznoŠci od wie|koŠci),
a šledzi| je od 20-30km' Radio|okator móglŠ|e-
dziÓý|ko jeden ce|,aIeumoŽ|iwia|automaýcz-
ne podejŠcie do atakuz dowolnegokierunkui
automatyczneodpaIeniepocisków rakietowych'
oczywiŠcie AIM-9BumoŽliwiai wykonanieata.
kujedyniez tylnejpďsfery,z od|eg|oŠci maksy-
ma|nie3500-3700m, ale w |atachszeŠÓdzie-
siqtychw NiemczechZachodnichpodjgtopra-
ce nad wlasnq,wieloaspektowqglowicqdo Si-
dewindera.S|edzeniece|ów oowietrznvchna
t|eziemi bylow tejwersjiniemoŽ|iwe'
Pzy stzelaniu z dziaka do celu powietz-
negoradiolokator wrazz komputerem analogo-
Cztery F-104C ze 479th Tactical Fighter lt/ing
USAF. Samoloty maj4 podwieszone ówiczebne
ZdJQcier USAF
wym sterowalymarkqcentralnqcelownika w taki
sposÓb,Že zawsze pokazywalaona punkt,w któ-
rym na|eŽa|ouchwyciÓce|,by móglzosta|trafio-
nyWystŽelonymi Wtymmomenciepociskami,z
uwzg|gdnieniem parametróW lotuce|uimyš|iw-
ca, od|eg|oŠci oraz ba|istykipocisków.Byl to
znaczny postepw stosunkudo radaruAN/APG-
34, wspďpracujqcego z celownikiemŽyrosko-
powymK.19 z samo|otówF-1D4NBIC|D'
Mozliwošcizlt a|czaniace|ówpowietrznych
dodatkoworozszerzylozastosowanieprostego
czujnikapodczerwieni, któregoniewieIki odbior-
nik zamontowanopzed kabinqpilota.Zasigg
tego urzqdzenia siggal 6-7 km, podnoszqc
moz|iwoŠci samo|otuw warunkach zak|óceň
radioelektronicznych,szczegó|niew nocyi pzy
ograniczonejwidziaInoŠci.Bylo to jednoz pienru.
szych tego ýpu uzqdzeň zastosowanychna
seryjnychsamolotachbojowych.
W zakresie zwa|czaniacelów naziemnvch
moŽliwoŠci F-15A-41B by|yjeszcze wigkšze.
Radar wykonywalmapg terenu,zarówno do
celów nawigacyjnych'jak ice|owniczych.Wy-
krywaltez duŽe ce|e naziemne(mosty,wgzly
ko|ejoweitp.)z od|eg|oŠci .15-25km. Informa.
cje z radiolokatorabyiypzeliczane przezana-
logowykomputer,umozliwiajqcautomatyczny
zrzutbombdo wykýego w |ocieduŽegoi kon-
trastowego celu. W czasie zwa|czania ce|ów
naziemnychpzy ich wzrokowejwidzia|noŠci
radio|okatorpodawal od|egloŠó do ce|u oraz
mierzy|prgdkoŠó samo|otu.Na tej podstawie
komputerokreŠlai baIisýkgŠrodków bojowych,
pokazujqcmarkEcelownikapunktich upadku
na ziemi.Zadaniempilotabylojedynieusta-
wiÓ markg na ce|u i nacisnqÓ pzycisk zrzutu
(odpa|enia) uzbrojenia.Nie bylto jeszczezbý
dokladnysystem,ale zapewnialo wiele wigk-
szq ce|noŠÓ, niŽ stosowaneupzednio na sa-
mo|otachce|ownikirecznei oótautomatvczne.
Innq,istotnqfunkějqradaruby|oost.zega-
nie przed przeszkodamiterenowymiw locie
na malej wysokoŠci. Nie umoŽ|iwialon oczy-
wiŠcielotuprofilowegoani automatycznie(jak
póŽniejTornado)'ani nawet rqcznie,|ecz po.
zwala+na uniknigciezderzeniaz nie dostrze-
Žonqprzez pi|otapzeszkod4 podnoszqc bez-
oieczeňstwow Iotachkoszacvch.
F-104G byl tez jednym 2'pierwszych sa-
molotów bojowych,w którym zastosowano
bezwiadnoŠciowy uk|adnawigacyjny.Zosta|on
opracowanypzez firmgLittoni nosiloznacze-
nie LN-3' Zapewnia|on dok|adnoŠÓ ,1 km
'85
(ednq milg morskq)na godzing lotu- czyli na
ok. 700-800km. Pzy udezeniu na obiektod-
da|onyod |otniskastartuo 350-400km, umoŽ-
|iwia|oto wyjŠciena ce|z b|gdemmniejszym
od 1 km. Poczqtkowojednak LN-3 nie osiqgal

Wspomnianejdokladnošci,a pzy tym mial
awarieczqŠciejniŽco20 h |otu.PóŽniejwigk-
szoŠóprob|emÓwrozwiEzano,choÓ ukladten
pozosta|doŠÓawaryjny.
F-104G wyposaŽonow nowqwersjgTACA-
Na, z wylicznikiemPHl. Na F-104C TACAN
pokazywa| jedynieazymutiodlegloŠó do radio-
latarnisystemu (lubdo radiolatarnicywilnego
VORyDME), natomiastna F-104G na podsta-
wie powyŽszych informacjiwy|iczal tez kurs i
odIegloŠÓ do zaprogramowanego punktu.
BezpieczeňstwoIotumialo byÓ poprawione
glóWniepopzez zastosowaniesiInikaJ79-GE-
11A o identycznymjak GE-7 ciqgu, ale wiek-
szej niezawodnoŠci. Ponadto w Minneapo|is
Honeywellopracowanonowego pilotaautoma-
tycznegoMH-97G' umoŽ|iwiajqcego m.in.wy-
prowadzeniesamolotudo lotu poziomegopo
utracieorientacjipzestzennej.
Zanim jeszcze oblatano prototyp F-104G,
przysz|ýko|ejnezamówienia na ten samo|ot.
Drugimpo Niemczech Zachodnich krajem'któ.
ry kupillicencjgna F-104G byla Kanada.Plan
wprowadzeniana uzbrojenie200 bojowychF-
'104G i 38 F-104Dogloszono
2 lipca 1959.Sa-
mo|oý bojowemia|ybyó produkowaneWzak|a-
dach Canadair pod oznaczeniem fabrycznym
CL-90, a szko|ne pzezmacierzyďezaklady Loc.
kheeda.W Royal Canadian Air Force Starfigh-
terymia|yotzymaó oznaczenieCF-í11 (F-104G)
i cF.1í'tD (F-104D)'ostateczniejednakuŽýo
oznaczeňCF -104(F-104G) i cF.104D (F-104D).
SilnikiJ79GE-l1Ado maszynkanadyjskich mialy
produkowaÓzaklady orenda Engine Ltd z Ma|-
ton w Ontario.KanadyjskieJ79-GE-114ozna-
czonoJ-79-OEL-7.
Kanadyjczycyzamieza|i wprowadziÓswoje
CF-104 na uzbrojenie2Dywi4i Lotniczejsta-
cjonujqcejw Europie, Wzy czym wszystkie
Starfighteryprzeznaczono do atakowania ce-
|ów naziemnych i rozpoznania. \N zuiqzku z
rezygnaqqzzadaňmyŠ|iwskich' CF-104 otrzy-
maly w miejsce dzialka dodatkowyzbiornik
paliwa na 454 litry,co zwigkszylo zasigg od
okolo 2750 km. Maszyny kanadyjskiezostaly
teŽWyposaŽonew radarNASARR R24A' któ-
ry nie wykonywal zadah powietze-powietze
(byl za to |Žejszyi taňszy).
W samolotachkanadyjskichzastosowano
nieznacznieinny uklad bezwladnošciowy, Li|
ton LN-2. Byla to uproszczonaodmianaLN-3.
System nawigacyjnyCF-104, tak jak w pzy-
padkuniemieckichF-104G,pzyjmowal 12za-
programowanychpunktów,na które mógl sa.
mo|ot wyjŠÓkozystajqc ze wskazaň ukladu
bezwladnoŠciowego,przy korekcji pzez rA-
CAN lub bez niej.
20 kwietnia1960do gronaodbiormwF-104G
dďqczyia Ho|andia,a 20 czeryveategoŽ roku
Be|gia.oba paňstwapodpisa|ykontraktna za-
kup samo|otu,pomimo Že jego protoýp ciqg|e
jeszcze zostal nie oblatany!
Dopiero .1wrzeŠnia1960 ob|atanosamo-
|otuznanyoficja|nie za protoýpF-104G,a wla-
ŠciwienawetCF-104 . samo|otnosilw zwiaz-
ku z tym oznaczenia kanadyjskie. Faktyczriie
jednak byl to przebudowanyF-1044-15 (56-
0770)'wyposaŽonyw szerokister kierunkuty-
powy dla maszyn F-1048/D,w silnikJ79-GE-
1.1Ai czgŠÓopzyzqdowania F-104G. Brak
by|oniektóryche|ementówwyposaŽenia,a po-
nadto samolot nie mial jeszcze wzmocnionej
konstrukcji.Zostal on nastepnie przekazany
Kanadzie, gdzie by| uŽywany do prób i do-
Šwiadczeň, s|uŽqcpod oznaczeniemCF.1 04A.
DwaF-104C z 8th znaczonychdla lotnictwaBelgii,a 89 dla RFN,
Tactical Fighter jednak poniewaŽjeden z be|gijskichF-104G
Wnguzbrolonewe rozbilsig przeddostarczeniem,Niemcom,,po-
bomby M I 17 debrano''jeden samoIot(oczywiŠcie za odpo-
podczas lotu wiedniqrekompensatEfinansowq), dostarcza-
bojorvegou'Azji jqc im ý|ko 88 maszyn'2200w|oskichF-104G
Poludniorvo- 125 trafilo do Aeronautica Militare ltaliana,
Wschodniej w podczas gdy 50 dostarczonoNiemcom,a 25
lístopadziel 966. Holandii.JedyniegrupaARGE SUd budowala
ZdjQcie: LSAF samoloty wylqcznie dla Niemiec, dostarczajqc
210 maszyn. l-qcznie w Europie zbudowano
wigc 949 F-104G. t-qczniez 66 F-104G zbu-
dowanymipzez Lockheeda dla RFN dalo to
PienruszyprawdziwyF-104G zostai oblata- '1015maszyn, ptzeznaczonych wojsk lof
dla
ny miesiqcpóŽniej,5 paŽdziernika1960.By|to niczychczterechwspomnianychpaňstw:670
pierwszyz 66 F.104G zamówionychpzez RFN dla RFN (faktyczniedostarczono669),120 dla
w firmieLockheed.Po realizacjitej serii kolej- Holandii,'100dla Belgiii 125 dla Woch.
ne samo|oý mia|ypowstawaÓwtzech (pocz4t- Dostawyých maszyn zakoáczyý sig w 1964.
kowo)europejskichkonsorcjach. Konsorcja nie zostaly jednak rozuiqzane, lecz
Pientszych 15 niemieckichsamolotów wy- konýnuowaý dostawyczeŠcizamiennychi wy-
posaŽono w bryýjski fote|wyzucany Martin- konywanieuslugsenivisowych. Jednakw 1968,
Baker Mk Q5 klasy 0-0. Rzqd w Bonn zdecy- wobec znacznychstratsamo|otóww wypadkach
dowal jednak, ze wszystkie maszyny seryjne lotniczychzqd niemiecki podjqldecyzjg o za-
mqqotzymaÓ fote| Lockheed C-2, podobnie kupiedodatkowych50 F-.104G.W ým ce|upo-
jak kanadyjskieCF-104lcF-104D i amerykaň- nownieotwarto|inigprodukcyjnqARGESÚd' a
skie F-104C/F-104D. |iniemontaŽoweMBB by|yczynne od |istopada
Do produkcjiStarfighteraw Europie zawiq- 1970do marca 1973.Z 50 F-104Gwyproduko-
zaly siQ poczatkowo tzy konsorcja.ARGE SŮd wanych dodatkowo 14 trafilo do wojsk lotni-
(Arbeitsgemeinschaft Súdczy|i Grupa Robocza czych, a 36 do marynarkiwojennej.
Potudnie\.zostala utwozona orzez dwa zakla- W |atach1961-.1964 zosta|oIeŽzrea|izowa-
dy Messerschmitta(w Augsburgu i w Man- ne zamówienie kanadyjskie,na 200 CF-104,
ching),zaklad Dornieraw Monachium,Heinkla Pienvszy kanadyjskiCF-1 04 zostal po wypro-
w Speyer oraz Siebla w Donauworth.Jej uzu- dukowaniupzewieziony do Palmdalew Sta-
pďnieniem by|afabrykaBMW w Koblencji,pro- nach Zjednoczonych i tam oblatany 26 maja
dukujqcasi|nikiJ79-GE-11A na |icencji.Koň- 1961. Jednak |iniimontaŽoweinie zamknieto
cowy montaŽsamolotów odbywal sig w zakla- po zbudowaniutych maszyn.
dach Messerschmitta w Manching.Drugiekon- Bardzo napigta sytuacja migdzy Wscho-
sorcjum,ARGE Nord (GR PÓtnoc), utwozy|y: dem,a Zachodem,jakawytwozyla sie po Kry-
Focke-Wulfz Bremy,HamburgerFlugzeugbau zysie Ber|iňskim(1961)i Kubaňskim(,1962)
z Hamburgai Weser Flugzeugbauz Einswar- spowodowalauchwaleniepzez KongresUSA
den (wszystkie z Niemiec), a takŽe Fokker z programupomocywojskowejdla paňstwnaj.
Amsterdam-Schiohol i z Dordrechtoraz Avio- bardziq zagroŽonychradzieckimatakiem.Byly
|andaz Papendrecht(Ho|andia)'Koňcowy wŠrÓdnich europejskiepaňstwa NATO, a|e
montaŽ samo|otÓw produkowanychprzez takŽekilka krajóww innychrejonachkryzyso-
ARGE Nord odbywalsiq w Schiphol.Tzecie wych. Program nosil nazwg Military Assistan-
konsorcjum,ARGE West (GR Zachód),zosta- ce Program (MAP). W ramach MAP Stany
|o stworzone wokó| dwóch firm be|gijskich, Zjednoczonezamówi|yw zakladach Canad-
Avions Fairey i sABcA' które zorganizowaly air 140 samo|otówCF-1 04. Mialy one byÓ do.
Wspó|na |inig montaŽow4w Gosse|ines. W starczone paňstwom,które zawar|yz USA sto-
sklad ARGE West Wesz|ateŽ firma Fabrioue sowne porozumienia.Ukoňczonoje w stan-
Nationalez Brukseli, produkujqca silnikiJ79. dardowymwariancieF-104G, z dzialkiemi z
2 marca'1961 kontraktna zakup i licencyj- pelnym WyposaŽeniemdo zadaň udezenio.
nq produkcjg F-104G zakupily teŽ Wlochy' wych i myŠ|iwskich. 25 maszyn dostarczono
tworzqc czwarte konsorcjumz wlasnq liniq Danii,tyle samo Tajwanowi,35 Grecji,34 Tur-
montaŽowq.W sktad |ta|ianGroup (Grupa cji, 18 Hiszpaniii 3 Noruregii.
Woska) weszty t|zy glówne firmy: Fiat, A|fa Na pzďomie |at60./70.'po pzyjgciu pzez
Romeo i Macchi oraz szereg mniejszychpod- NATO doktryny Elastycznego Reagowania
dostawców. Koticowy montaŽ samo|otów od- wigkszoŠÓ Starfighterówpzesunigtodo zadaň
bywalsig w zakladachFiatw Turynie.Ta sama udezeniowych z uŽyciembroni konwencjona|-
firma produkowalatez licencyjnesilnikiJ79. nej. Kanadyjskie CF-104 przeszý wÓwczas
Konsorcja zawiqzywaly sig nieza|eŽnieod metamorfozg,zwiqzanqz usunigciemprzed-
dat podpisaniakontraktóww |atach.1959-.1960:
niegozbiornikai ponownymzainstalowaniem
w marcu 1959 ARGE Siid, w styczniu 1960 dziatkaM61 Vulcan.JednoczeŠnie rozszerzo-
ARGE Nord,w marcu 1960ARGE West, a w no asortymentuzbrojeniasamolotuo býyj-
listooadzie1960ltalianGrouo. skie bomby kasetoweBL755 oraz o dziewigt-
Wspomnianekonsorcja,firmykanadyjskie nastoprowadnicowe wyrzutnie70 mm niekie-
skupione wokó| Canadair,amerykaňskiez rowanych pocisków rakietowych LAU-3/A,
Lockheedemi General Electricna czele,oraz oznaczonew Kanadzie CRU-7.
firmyjapoňskiereprezentowanepzez Mitsu- Przed catkowitymzakoňczeniem kariery
bishi podpisa|ymnóstwo kontraktówo wzajem- kanadyjskieCF-'104 ponowniezmodernizowa-
nych roz|iczeniachi offsecie,a poszczegó|ne no. Tym razem samoloty otzymaly urzqdze-
zak|ady z róŽnych paňstw dostarczaly sobie nie ostzegajAce pzed opromieniowaniem ra-
wzajemnie czgŠcii gotowe podzespďy. Po- diolokacyjnym.Antengskanowaniaprzedniej
wsta|a tak ggsta sieé,Že wy|iczaniewzajem. pďsfery umieszczonow die|ektrycznej,krop|o.
nych dostaw róŽnych czgšci (w tym np. goto- wej oslonie pod nosowq czqšciq kadluba, a
wych skzydel, segmentów kadlubaitp.)zajg- ty|nejpod identyczn4 a|e odwróconq o 1B0"
loby chyba kolejny PKL i mija sig z celem. oslonq' umieszczonqtuŽ przed dyszq wy|oto-
Najciekawszejest jednak,Že (choÓ samo|oty wq. W tej postaci cF-104 dotrwalyaŽ do za-
dla Kanady dostarczal kanadyjski przemyst stqpieniapzez CF-.l88 (F-1B)w pďowie |at
lotniczy)w Europie nie bylo regulq,Že samo- osiemdziesiqtych.
loty powstajAcew Niemczech, Holandii,Bel- TakŽe niemieckie F-l04G pzeszly szereg
gii, czy we Woszech trafiEdo lotnictwatego modernizacji.Jednq z pienrvszychbyla wymia-
samego paňstwa.Z 350 wyprodukowanych na foteliLockheed C-2 na doskonalsze, dziala-
pzezARGE Nordsamo|otów,ty|ko95 dostar- jqce 1uŽ pzy zerowej prgdkošci i wysokošci
czono Holenderskim Kon inkliike Lu chtmacht MartinBaker Mk GQ7A. Bylo to wynikiemserii
(Kró|ewskimWojskom Lotnicžym)'pozostale wypadków'jaka nastEpilana niemieckichF-
255 trafilo do Luftwaffe.Przemysl belgijski 104Gw latach60.Wymianydokonanow latach
zbudowat189 F-104G, z których ,100 by|opze- 1967.1968'a juŽ 24 wzeŠnia,1968nastqpilo
9
pierwszekatapu|towanie z uŽyciemnowegofo- maszyny powstawalyjuz w Japonii. Pierwszy l a T-.:' i Ž_é1: t.,:: ' Tak wigc z 85 F-
tela.Lqdujqcyw RamsteinsamolotF-104Gwy- samo|otz|oŽonyz czqšcidostarczonychprzez " , 0 ! G z = - : : t z - , : - = ' 2 . - zL o c k h e e d a ,4 0
toczylsig z pasa z duŽq prgdkošci4a pi|otoba- Lockheedaoblatanow Komaki I marca 1962. masz}^.rlí:-:::-: J. ...a.a.cierozpoznaw-
. .
wiajqc sig kapotaŽulub udezenia w pzeszko. Produkcjatych samo|otóWtrwalado 1965. c4m. Z :,?ZC3.2,1 ?'- :3 zŽ ^9 wyproduko-
dy bezpiecznieopušcilsamo|ot.Przy okali war1o W Japoniipoza platowcamiprodukowanotez wanowÁRGC .rj'.] -].2i. F o k k e r aW H o -
dodaÓ.Že ooza Niemcamifote|i MartinBakerod silnikiJ79. Jednostkinapgdowewyhruazalokon- landii).30'*e ,',"csze:- 2l ,,.(anadzie,na
poczqtkuuzywaly Wtochy (na produkowanych sorcjum zloŽone glównie z firm |shikawajimai zamówienteir .a^taŤ l.'.l.=z =zeznaczeniem
dla siebieF-104G)'orazGreqa iDania, które Harima.SiInikite nosiýoznaczenieJ79.IH|-11A. dla Tajwanurte ostat- e :-.",.s'.ardardowymi
otzymaly wykonanew standardzieF -104G ka- JapoňskieF.104J bylydošÓszczgš|lwe,z210 RF-í04G inie mia1 ^ . ...s:€ -ego z kanadyj-
nadyjskiecF-104. oba te paňstwaza\czyý samo|otówdo koňcaeksp|oatacjiw|atachosiem- skqodmianqrozpozna,s,za-C= -' 3-:,.\/Vszyst-
sobie fabrycznejinstalacjifotela.Natomiastpo- dziesi4ých rozbilysigjedynie34 maszyny. kie te maszyny trafrlydo N e- ec Co Holan-
'edynych
zostali uŽýkownicy samo|otudo koňca stoso. F-104G dysponowalkilkomaodmianami dii,obok Norwegii.Turcj, Ta;r,a".
wa|ifote|eLockheed C-2. Jedynie Turcja,która maszyndwumiejscowych. Najprostszymrozwiry uŽytkowników RF-l04G w .c4'Ste,'.ostaci.
otzymywa|aF-104G od róŽnychpaňstw,stoso. zaniem by|ouzycie zwyk|egoF-.104D'gdyŽpod Holandiawprowadzilado e<sc,oatacli 1e-
wala takiýp fotela'jaki by|oryginaIniezamonto. wzg|gdempi|otaŽowo-nawigacyjnym F-104G dynie 25 maszyn rozpoznawc4cn. $sz,-stkie
Wanyna pŽeKazanymsamo|oc|e. nieznacznieýlko róŽnilsiq od F-104C.Zbudo. powstatyw zakladach Fokkera. Pozostare & 1
KolejnamodernizacjaniemieckichF-104G wano 30 takich maszyn z przeznaczeniem dla maszynytrafilydo Niemiec,zarówno do rvojsk
by|azuiqzanazawariamisi|ników.Czgstozda. RFN. Samo|oý mia|ysluŽyÓdo wstepnegopze- lotniczych,jak i do loinictwamorskiego.
zaly si4na J79 pzypadki samoczynnegowylq- szko|eniapi|otówz samo|otówszko|nychi w opisynruane wyŽejsamoloty róznity sig od
czeniasig dopaIania'szczegó|niew czasiema- zt,tiqzkuz ým nie potrzebowalyzaawansowa. standardowegoF-104G zamontowanAza
newrowania.W takichsýuacjach dysza z regu- nych i kosŽownych urzqdzeňýpowych d|a F- wnekE pzedniego podwoziawypuklqwanna-.
ly pozostawa|aotwaňa,tak jakprzy pracy si|ni- 104G. Glównq róznicqw stosunku do''zlvyk|ych'' mieszczqcqtrzy aparaty fotograflczne(ošjed-
ka z dopalaniem.Ciqg silnika z wylqczonym F-104D,bylozastosowaniesilnikaJ79-GE-11A nego byladok|adniepionowa,dwóch pozosta.
dopalaniemale z otwartqdyszqbyl bardzomaly, zamiastJ79.GE-7 uŽywanegona F-104D.Ten lych odchy|onaw |ewo i w prawo).Aparaý
wiqcjeŽeIidysza sig nie zamkngla,kontynuowa. wariant samolotu zoslal oznaczony F-104F. mozna by|oz samo|otudemontowaÓ,zakla.
nie lotubylo praktycznieniemozliwe.Wszystkie Pieruuszyz ých samo|otówdostarczonow paŽ- dajqc na ich miejscelinearnyskaner podczer-
silnikizmodernizowano wigc,montujqcspecjal- dzierniku1959,tuŽ po ob|ociektóry mial miej- wony. By|o to jeden z pierwszych uzEdzeň
ny automatawaryjniezamykajqcyw takiejsýu- sce niewieIewczeŠniej. tegotypu na samo|ociebojowymijakoŠÓuzy-
acji dyszg. Zastosowanie tego uzqdzenia po- Bardziq zaaw ansowanqwersjq byl TF-104G, skiwanegoobrazu nie bylajeszcze najlepsza.
orawi|oniezawodnoŠÓ siIników. zbudowanyw oparciu o wzmocnionyptatowiec Skaner podczerwieninajlepiejspisywalsig
NiemieckieF-104G zakupioned|a dwóch F-104G i wyposaŽonyw radar NASARR F-15 pzy wykrywaniuce|ów morskich,a Wszystkie
pulków marynarkiwojennej zoslaly w 1977 (F-104FmialyradarAN/APG-34).Zmianykon- trzy paňstwauŽywaý RF-104G zarówno nad
dostosowanedo pzenoszenia pociskówpze- strukcyjne, jakieodróŽnia|yF-104G od TF-104G' lqdem,jak i nad morzem. Na oslonach pod-
ciwokrgtowych AS 34 Kormoran.Zasigg poci- by|yýpowe d|apopzednichwersjiszko|nych. wozia zamontowanooorofilowania.twozace
sku siqgal 30 km, a wysokoŠÓ|otudo ce|u WigkszoŠÓTF-104G wyprodukowalLock. po ich zamkniqciuaeródynamicznqowiewkg
wynosilaok. 30 m. heed w Stanach Zjednoczonych,choó czgšÓ wanny z aparaturq rozpoznawczq. Jednak
F-104G NATO bylymaszynamiwielozada- maszyn dostarczono w postaci montowanych montaŽuzadzeň rozpoznawczvchzmusi|kon-
niowymiIubzopýma|izowanymi do udezeň na u odbiorcy zestawów. Niemcy oIzymaly lqcz- struktorówdo usuni{ciaz samb|otudzia|ka'
cele naziemne(kanadyjskie CF-104).Japonia, nie 137 TF-104G, z czego 55 zmontowanychz PoczqtkowoRF-.l04G došó dobze spisy-
która róWniezdokonalazakupu F-104G wraz czgŠciLockheeda pzez ÁRGE s'jd. Be|giai wal sig jako samolot rozpoznawczy.Jego zdol-
z licencjqna jego wytwarzanie,postanowila Wlochy dostaly po 12, z czego 9 (dla Belgii) noŠÓdo wykonywaniaszybkich |otÓwna malej
zoptymaIizowaÓgo do zadaň myŠ|iwskich. zmontowalyzakladySABCA. Holandiazakupi- WysokoŠci dawa|amu moŽ|iwoŠÓ pzenikania
WigkszoŠÓzadaň |otnictwajapoňskiego la lB TF-104G, tylko 3 z nich skladajqcu sie- pzez nieprzyjacielskisystem obronypowietz-
jest zwiqzana z obronq powietrznqi najbar- bie. LockheedwyprodukowalteŽ 29 ÍF-104G nej. W razie ataku myŠ|iwcówStarfighter'wy-
dziej potrzebnymtypem samo|otujest myŠ|i- d|apaňstwuczestniczqcych w programieMAP: kozystujqcpŽewagQw zdoInoŠci do szybkie-
wiec.W IatachpigÓdziesiqtychpodstawowym 4 dla Danii,6 dla Grecji,3 dla Hiszpanii,2 dla go rozpgdzania i w duŽej prgdkoŠciWznosze-
myŠ|iwcem japoťtskimby| F-B6D i F-B6F Sa. Nonruegii, B dla Tajwanui 3 dla Turcji. nia, móg| szybko oderwaósig od pzeŠ|adow-
bre. Jednak pojawieniesig w koňcu |atpigÓ- Dwa paňstwa zmontowaly wszystkie swo- cóW.Jednak W póŽniejszymokresiebrakuzq-
dziesiqtychsamoIotównaddŽwigkowych sk|o- je maszyny treningowez dostarczonychim dzenia ostzegajqcego pzed opromieniowa-
ni|oJapoňczykówdo zakupunowoczeŠniejszej czgŠci.Byly to Kanada, gdzie zbudowano30 niem ijakichko|wiekinnychuzqdzeí wa|kira-
maszyny,zdolnej do przechwytywaniaszyb- CF-104D z wyposaŽeniem ýpowym d|ajedno- dioeIektronicznej czyni|go wraŽ|iwym na ogieň
kich maszyn bombowych,pojawieniaktórych miejscowegoptatowcaCF-104 (zopýma|izowa- rakietowychzestawów przeciw|otniczych. Tak-
spodziewanosig niebawemw linii. nym do udezeň na cele naziemne)oraz Japo- ze pojawieniesiq pocisków powietze-powie-
Poczqtkowo w Japonii rozwaŽano zakup nia,gdziezmontowano20 F-104DJ,z wyposa- tze Šredniego zasiggu stawialopod znakiem
samo|otówF11F.1FSuper Tiger,jednakw |i- Ženiemod myŠ|iwca pzechwýujqcegoF-104J. zapytamniaszanse RF-104G w spotkaniuz
stopadzie 1959 podjgtodecyzjq o zakupie li- Jedynym paňstwempoza USA, które bu- myŠ|iwcami pzeciwnika.D|ategoNiemcy'któ-
cencjina samolotF-104G Starfighter.Niewql dowalomaszynytreningoweTF-104G od pod- zy uŽywa|inajwigkszeji|oŠci RF.1 04G szybko
pliwiena decyzjgtq wplynglynie tylkobardzo staw by|yW|ochy.W pierwszejpďowie |atsie- zastqpilije samolotamiRF-4E o znacznie szer-
dobreosiqgisamo|otu,a|eteŽfaktzakupienia demdziesiqtych,rÓwno|eg|edo'16 produkowa- szych moz|iwoŠciach, pzesuwajqc Starfightery
maszyn pzez|iczne paňstwa.Mozna wigc byto nych tam F-104s' powsta|oteŽ samo|otów do zadaň rozpoznaniamorskiegow |otnictwie
oczekiwaÓobniŽeniacenyjednostkowej samo- TF-104G, w znacznym stopniu opartych na marynarkiwojennej. TakŽeHoIendzy,a Noruue-
|otu,a takŽemieÓ gwarancjgpewnych,dtugo- platowcutej wersji. gowie pzede wszystkimwykozysýwa|i swoje
|etnichdostaw wie|ue|ementóWi podzespo- t-qczniezbudowano30 F-1MF, 224TF-104G, RF-104G do rozpoznania morskiego,gdzie
|ów,które nie by|ybyprodukowanena miejscu 30 CF-104D i 20 F-104DJ, razem 304 maszyny szanse samolotuna pzetrwanie bylywigksze.
w Japonii' UlatwionateŽbyla przysz|aewen- dwumiejscowe. Po worowadzeniudo sluŽbv w |otnictwie
tualnamodernizacjasamolotu. 213 samo|otówF-104G wykonanow wa- morskim'Niemcydokona|ina nióh pewnejmo-
Japoňskie F-104G' oznaczone F -104J' zo. riancierozpoznawczymRF-104G. 22 z 66 do- dernizacji.okazalo sig bowiem, Že samo|ot
sta|yzopýma|izowanedo zadaň obrony po- starczonychNiemcom przez Lockheeda ma- zopýmaIizowanydo rozpoznaniaIqdowegonie
wietznej.Otzymaly one wariantstacjiradiolo- szyn wykoňczonow takimWlaŠnie wariancie. w oe|ninadawa|sie do fotoorafowania ce|ów
kacyjnejNASARR F-15J-3'1'z ktÓrychusunig. Poza wymienionymiLockheedzbudowaljesz- mórskich. Nie mógt řobió zdjg:Óokrgtówz boku,
.16RF-104G na zamówienie Noruvegiii 2 tak by uniknEÓich
to wszystkiefunkcjepowietrze-ziemia. Jedynym cze |ecqcna malejwysokoŠci'
przenoszonymuzbrojeniembylynatomiastpo- ' : . . . . , 1 ) : . ; . . , : t -. . .
ciski Sidewinder,maksymaInieszeŠÓ.Japoň-
skie F-104J bojowo|ata|yuzbrojonenajczqŠciej F-l 04G z PetryTn iadgnkiem
w cŽery pociskiA|M-9B (póŽniejA|M-9J)iwy- bombM I 17pod skrzydtami
posaŽonedwa zbiornikidodatkowe. i zbiomikiempaliwapod '1,':' ř
kadhrbem ' 5'* $
WiqkszoŠó samo|otówF.104J wyprodukowa-
no w zakladach Mitsubishi.Powstalotam 29 Zdjgcie: Lockheed r* $
maszynzIoŽonychz czgŠcidostarczonych przez
Lockheeda i 178 zbudowanychod podstaw.
Pierwszy z tzech calkowiciezbudowanych
orzez Lockheeda samo|otów F-104J zostal
oblatany30 czerwca 1961. Zostal on nastep-
nie dostarczonywrazzdwoma innymimaszy-
nami W koňcu tego samego roku. Ko|ejne

ognia pzecÍw|otniczego'a takŽe by utatwiÓ roz-
poznanie klasy okretu. Poczqtkowo radzono
sobie wykonuj4c zdjgcia z glgbokiego zakrgtu,
a|e bytto wyjqtkowonieprakýczny sposob. D|a'
tego na samolotiachzamontowanododatkoury
aparat,wykonujqcyzdjgcia pod kqtem w bok.
Aparat umieszczono w kadfubie,a jego okno
znajdowa|osig na |ewymboku, fuŽ pzed ďtwy-
tem powietrzado silnika.
HolendrryiWficsiu4pvali innejodmianyroz-
poznawczq, która nosila ýpowe oznaczenie F-
'104G.Byý to samo|otypzystosowane
do pod-
wieszania zasobnika rozpoznawczego Orpheus
z pigcioma aparatamifotograficznymiTA-8M i
z liniowym skanerem podczenrvieni.Jeden z
ých aparatów wykonywď zdjgcia skoŠnedo
pzodu' trzy ko|ejnew dď, a pi4ý by|aparatem
panoramicznymsfuŽqcymdo fotografowaniaz
malej wysokošci.Dzigki zastosowaniu zasob-
nika, z samolotu nie tzeba bylrcdemontowaó
dzialka,a gdy zasobnika nie podwieszano,sa-
mo|otmógt byó uŽywanydo innychzadan-
Innyzasobnik, opracowany i produkowany
pzez firmq Mnten, byl stosowany na samolo-
tach kanadyjskich.Kanadyjczycyprrystosowali
do jego podwieszaniamniej wiqcejjednqtrze.
ciqswoich cF-104. SluŽý on do wykonpvania
kontrolnegorozpoznaniafotograficznego po ude.
zeniach jqdrowych' Zalnierď cztery aparaty o
ogniskowej70 mm, do zd19Óze šredniejwyso-
koŠci. Jeden zých aparatówustawionoskošnie
do pzodu' pod duŽym kqtem, co umoŽiwialo
Wykonaniezdjgó z pewnejod|egÉošci od obiek-
tu,w czasie do|otudo niego.TakŽeboczne apa-
raý ustawiononiema|poziomo,kierujqcosie ich
obieKywów w bok. W wyniku tego moŽna bylro
fotografowaÓobieký po udezeniu jqdrowymz
bezpiecznejod nich od|egloŠci'
Kanadyjskizasobnik byl doŠówysoki i krót-
ki. Nie podwieszano go na podkadlubowyza-
czep na uzbrojenie,lecz przykrgcano bezpo-
šredniodo kadluba'za wngkEpaedniegopod-
wozia' Zasobnik ten mógl byéteŽpodwieszany
po modernizacjikanadyjskichCF-104, w toku
której pzywrócono im dzialko.
PóŽniej jeszcze dwa paňstwa ot|zyma|y
rozpoznawcze RF-'l04G (w pienvszej opisy-
wanej odmianie).Grecja otzymala w ramach
pomocyod innychpaňstwNATo |iczneF-104
(patzrozdzial dotyczacyzastosowania),w ým
22 RF-104G pochodzacez Niemiec (g|ównie
z Iotnictwamórskiego)'brugim paňstwěmbyla
Turcja, która otzymala 49 RF-104G' w ým
22 od Holandii,9 od Noruregiii 18 od Niem-
ców Turcji dostarczono teŽ wigkszoŠÓz oca-
lalych ex-kanadyjskichCF-104, jednak w lot-
nictwietego krajunie stosowanozasobnikóW
rozpoznawczy ch Vi nten,
Po wygraniukontraktuna samolotbojowy
d|a NATO' Lockheed zaproponowalpaňstwom
arabskimzuboŽonqwersjgF-104G' która mia-
|a nosiÓ oznaczenie F.,t04H i TF.í04H. Jed-
nak paňstwaarabskiewybralyF-5, myŠ|iwiec
o gorszych od starfighteraosiqgach,a|e taň-
szy i o wiele mniejklopotliwyw eksploatacji,a
takŽe bezpieczniejszy i bardziej niezawodny'
Na pzďomie Iat.1965-1966 firmaLockheed
opracowala nowy wariant samolotu F-104 -
myŠ|iwiec pzechwytujqcy F.í 04S.
Wersja ta zosta|a przygotowana nazamó-
wienieWoch, które stosowalyswoje F.104G
glównie do zadaň myŠ|iwskich. W|ochynie |e-
Ža|yna g|ównymkierunkudomniemanegona.
tarcia Ukladu Warszawskiego,a pas gÓr na
pďnocy skuteczniechronilje przed wtargnig.
ciem mas wojsk pancemych na jego terýG.
rium. D|atego |otnictrt'obýo glównie nastawio-
ne na obrone powietrznq.
Roarój systemow kierowania rrztrrojeniem
i pociskÓw nakietowyďl dawal coraz szeÍsze
moŽiwošcirozsfzygniqcia walki povvieřaej na
Š'edniďtod|eglosciaďl' bezwzokowej widzial-
nošci celÓw. W czasie takiej wa|ki moŽiwošci
manewÍowesamo|ofusďtodziý na da|s4yp|an,
|ic4ytsig system uzbÍojenia' rakiety powietrze.
powietrze i osiqgi samolotu. Starfighter,dyrspo-'
nujqc duŽ4 prqdkoŠciq i dobrym wmoszeniem
mog{szybko osiqgn4Ó poloŽenie do odpa|enia
rakiet Šredniegozasiegu, zaatakowaÓ, a na-
stqpnie odenivaésig od przeciwnika.
Gft5wnymuzbrojeniem F-1Ms mia|y byó
dwa pociski A|M-7E SparÍow(stad oz|aczenie
- S jak Sparrow), przenoszone na zaczepaď
podskrzyd|owych' dodanyďl na zewnqtz do-
ýďczasowyďt. |ch uzupe|nieniem mialy byi
dwa-cztery pociski AIM-9B Sidewinder i dwa-
cztery zbiomiki paliwowe, przenoszone na sze-
Šciudoýchczasowych punktaďt podwieszania
uárojenia. Do wspólpracy z rakietami Sparrow
opra@wano nowq wersjg radiolokatora NA-
SARR' R2,|G. zachowata ona wsze|kie doýďr
cztsowe moŽiwoŠciradaru F-15A41' dodat-
kowo umoŽiwiajqcpodŠwieťanie jednego ce|u
d|ajednego lub dwóch pocisków A|M-7E. Po.
naďo zachowano teŽ inne e|ementywyposa-
Ženia ce|owniczego i nawigaryjknego, w tym
uktad bearytadnošciowyLitton LN-3.
PoniewaŽ byta to najcigŽsza odmiana Star-
fightera(masa pustegoF-í04Sttvzostado6760
kg, a maksymalna masa startowa do 14.060
kg),zastosowano na niej uilašnieopracowany
silnik J79-GE-19, o ciqgu z dopalaniemaMgk-
szonym do 79,63 kN. Ponaďo nowa jednostka
napgdowa miatao 11oÁmniejsze zuŽycie pa|i-
wa, co rekompensowa|o wzrost oporÓw spo-
wodowanydodatkowymuárojeniem.
Pocz4tkowo firma Lockheed zaprojektowa-
la samolot pod wlasnyfotel SR-2, stanowiqcy
wersje rozwojow4C-2. Mial on juŽ pďne moŽ-
|iwošcikatapu|towaniaprzy zerowq wysoko.
Šcii prgdkoŠci.Jednak W|osi u{4rvajqcydo
tej pory bardzo dobrych foteli Martin Baker Mk
|Q7A, zaiqda|i wyposaŽeniaw nie takŽe i no-
wej wersji samolotu.
Wzrost masywyposaŽenia spowodowď, Že
zdecydowano sig usunqÓ dzialko, uznane za
zbgdne w przypadku atakowania ce|ów ze
Šrednich od|eg|oŠci.F-104S przenosilwigc wy.
l4cznie rakietoweuzbrojenie.Innqzmian4 bylo
dodanie w ý|nej czgŠcikadtubadwóch dodat-
kowych grzebieni ustateczniajecych, po bo-
kach doýchczasowego, aby poprawiÓ stiatecz-
nošókierunkowa.
Tylko pierwszd dwa prototypymialybyÓprry-
goto\ivaneprzez zaktady Lockheeda, maszyny
seryjne mialy powstiawaé juŽWe W|oszech. oba
protoýpy stanowi{ypzeróbkg w|oskichF-.104G.
Pierwszy (MM6648)'ďuz4cy do badaniasiInika
J79-GE.19 zostď ob|atiany w Pa|mda|e22 grud-
nia 1966.Poza silnikiemna samolocietvm nie
dokonanoŽadnychzmian' Drugi samoloi nato-
miastotzymď pďny komp|etuzbrojeniaiwypo'
saŽenia,choÓ pozostiawionow nim si|nikJ79.
GE-ííA' Zostalon ob|atanywmarcu.1967.
Próby pzebiegaly pomyŠ|nie i wkrótce Wo-
chy podpisaý stosownekontraktylicencyjne.
Niema| wszystkie czgšci mialy byÓ wytwaza-
ne na miejscu, l4czniezradarem. Wosi okre-
Š|i|iswoje potrzeby na 165 maszyn, zamawia.
j4c poczqtkowo 82.
Rozwój konstrukcii
Pierwsry F-'t04S wyprodukowany we Wo.
szech zostal oblatany 30 grudnia 1968. Do
stawy mas4rn seryjnyď d|a udoskiego |otnic.
twa zaczely sie w 1969. Pierwsz.ych 40 samo.
|otów nie mia|ojeszcze pe|nego komp|efu no'
wego wyposaŽenia i býy one traktowanych
jako mas4yny mysliwsko-bombowe. Jedno.
czeŠniezanroadono ko|ejnyÓ 4o F-104s' pod-
noszqc ogÓ|nEprodukcjg do 206 samo|otÓw.
ostahie áudovrrane F-104.S to 40 e1peÍn-
darry't na zaÍnÓilienie Tudi' áoŽone w paŽúier
niku 974. [fi6liwce te, wyprodukowane w dru-
giej polowie lat 1970. (ostahie na poczEtku
1980.)' róÉniýsig od maszyn rv|oskiďt zamorr
touanym dzialkiem. Pocz4tkorrrobontian Turcy
nie zakupili rakiet Spanor, dostosorvujqc ze
vir'gřa'e za@py pods|czydtrue do prěncze-
nia rakietA|ltt[.9BSideu'inder(w mryynaďt rv|o
skitýtlwvnieŽ isfianiabtaka rnoŽitlrtxšó'|eczw|G
sijej nie stosovyali,@rflieszajec tam na stale
wyrarhie A|N|-7E). Podstarrowyn waÍiantem
uzfucienia býo wigc 4.6 pociskorv Sidewinder
w kombinacji z 2.4 áiomikami dodatkovrymi(w
u|dadzie 6+2 |ub 4+4).W požnlejszyrno|cesie
Turcy kupili ok. ZD mkiet Sparow, wraz z bel-
kami do niďl' d1tsponujqcnajsi|nieiuátoionyrn
wariantem oÍ}€ina|nego F-l 04S.
Po odebraniu t!rch.tO maszyn Turcy anulo.
wa|i wrcje zamÓMenie na kdejne 20 ze uzg|g
du na budncršcifinansowe. Wspomnianych 20
samdotór' wykoncrcnych w typowym standar-
dzie F-104S bafilo wigc do bhicnra ut{oskiego.
W 1981,wobec pojawieniasiq nowejgene.
raQi samo|obw radzieckiďt zdo|nych do wyko'
nywania atakówz ma|ejwytsokotšci'Wosipod-
jg|i dec1zjg o modemizacji stttoiďt F-104S 0e-
dynyď przewidzianych do pozostania w sfuŽ-
bie' bowiem mys|iwsko-bombowe F-104G býy
zastepowane przez Tomado). W wyniku mo.
demizacji Aggiomamento Slštema d,Arma -
ASA' Starfighter u4skď zdolnošó do ara|cza-
nia ce|Ów powiefayďt na malej wysokošci' a
jednoczešnie jego moŽiwošci w manewrowej
wa|ce powietrznej rÓwnieŽ zosta|y alvigkszone.
Na samolocie zainstalowano zmodemizo.
wan4 we Wloszech stacjq radiolokacyjnq R-
21 GlM1 Setter, wyposaŽonq w dopp|erowski
uktad se|ekQi ce|ów ruchomych na ťe ziemi.
Stacja ta zostatajednoczeŠniebardziej uod-
pomiona na roáorodne zak|ócenia radioe|ek.
boniczne. Zwigkszeniu u|egtteŽ zasiqg wykry-
wania stacji, a pzede wszystkim zasiQg Š|e-
dzenia i podšwiet|aniace|ów. UmoŽiwi|o to
pďniejsze wykorzystranieu|epszonejodmiany
pociskÓw Sparrow, produkowanej pod naalvq
Aspide 1A w zaktadachSelenia.
DuŽe zmiany nastqpi|yw systemie uzbroje'
nia. Instalacjesamolotudostosowanodo prze.
noszenia wspomnianyďt pocisków Aspide 1A
oraz nowych,znacznie doskonals4ychAIM-9L
Sidewinder. Te ostatnie charakterlzowaly siQ
wie|oaspektowq slowicE' umoŽ|iwiajqcich od-
pa|eniez niema|kaŽdegokierunkuw stosunku
do kursu celu. Cecha ta, wraz ze znacznym
wzrostem moŽ|iwošcimanewrowych nowej ra.
kieý, rekompensowa|y czgŠciowogorsze u,la-
snoŠcimanewrowesamego Starfightera.
Wymiana e|ementów wyposaŽenia z |am-
powych na pólprzewodnikowe radyka|nie
zmniejszyla ich masg. UmoŽ|iwiloto powtór-
nq instalacjg dzialka, przydatnego w czasie
waIkz b|iskichod|egloŠci.
Modernizacjg rozpoczqto w '1988. Osta-
tecznie do 1993 zmodemizowano 147 maszyn
ze 153 planowanych. Pozostaja one w eks-
ploatacjido dnia dzisiejszego.
Nastgpcq F-104S we wloskich wojskach
|otniczychma byÓ europejskimyŠ|iwiec Euro-
fighter'Jednak pzedluŽajqce siq prace nad
nim zmusi|yWochÓw do szukaniatymczaso-
wych rozwiqzaň'w ce|uwypďnienia |ukitak.
tyczno-technicznej.CzgŠciowymrozwiqza.
niem prob|emuby|owypoŽyczenieki|kudzie-
sigciu TornadoF.3 od WielkiejBfianii. Tym-
czasem w 1996 rozpocze{asie kolejna mo-
dernizacjaF..104S (poniewaŽzmodernizowa.
no wszystkie jakie pozostawaly Wówczas w
eksploatacji,wigc oznaczenia F-104S nie
11
 Rozwói konstrukcji
F.l04G przystosowanydo sÍaÍÍu z
z \\yÍ^)Íni,
silnikíemrakietowympod kadfubem
ZdjEcie: Milosz Rusiecki
zmieniano),polegajqcag|ównie na insta|acji
nowegowyposaŽenianawigacyjnegoi radio-
wego (z samolotuAMX). PlanujesiQzmoder-
nizowanie 90 F-104S oraz 18 TF-104G (te
ostatniepo modernizaqi bqd4 nosily oznacze-
nie TF-104GM).
Niemcy zbudowaIikiIkawersjidošwiadcza|-
nych F-f04. Do najbardziej znanych nalea
przepÍowadzonew |atach 1960. próby startu
zerowego ze specjalnejwyzutni. W pierwszej
polowie lat '1960.Rosjanie wprowadzili do
uzbrojenia szybkie samoloty naddŽwigkowe
Su-7, zdolne do wykonywania taktycznych
uderzeň j4drowych na obiekty w strefie tak.
ýcznqi b|iskiejoperacyjnej.Dobze p|zepro-
wadzonynuklearnyatak na lotniskojestw sta-
nie skutecznieje obezw|adnió,uniemoŽ|iwia-
jqc dzialanie bazujqcym na nim samolotom,
|ub bezpošrednioniszczqc je. Niemcy, a tak-
Že inne paňstwa NATO uznaty wówczas, Že
jedynym wyjŠciemz tej sytuacji bgdzie budo.
wa samo|otów pionowego/skróconego startu
i lqdowania.Rozpisano nawetkonkursna bu-
dowq standardowego samolotu bojowego tej
klasy dla NATO. Niemcy zbudowalina ten kon-
kurssamo|otVAK.,|91B. wWie|kiejBýanii po-
wstal P..1027 Kestre|(pÓŽniejszy Harrier),pro-
jektowano teŽ jego naddŽwigkowq wersjg
P.1054.Równo|eg|eNiemcy podjg|iprace' by
istniejqce samo|oty bojowe przystosowaÓ do
zaistnia|ejsýuacji. Pzede wszystkimchodzi-
lo o F-í04G' który wlaŠnie stawal sig podsta-
wovvym samolotem bojowym Luftwaffe. Po-
cz4tkowoplanowanojegopzebudowq na sa-
mo|oto skróconym starcie i |qdowaniupzez
dodanie siedmiu pionowych silników Ro||s.
Royce RB. 181o ciqgupo 11,57kN w kadlu-
bie i na koňcach skrzydď. W rozwi4zaniu tym
problememstawalsig jednak odpowiedniza-
pas pa|iwa,którego nie bylo gdzie umieŠciÓ.
D|ategowkrótce program ten zazucono kie-
rujqc sig ku systemowi SATS (SforÍ Áffleld
for Tactical S u pport),zloŽonemu z systemu ka-
I
tapultowegoAll-AmericanEngineeringCE1-
3 (nie parowego jak na lotniskowcachlecz
gazowego . by|ynim sprgŽonespa|inyz dwóch
specjaInieprzebudowanychsiInikówJ79-GE-
2) orazz haka i lin hamujqcych,podobnych
do stosowanych na lotniskowcach,opracowa-
nych pzezVortec Products.Do prób przebu-
dowano samo|oty,wyposaŽajqc je w hak do
|qdowaniai zaczep do katapu|ty.DziewigÓ sa-
molotów uczestniczqcych w próbach bylo teŽ
pierwszymi,w których wymieniono fote|kata-
pu|towyna Maňin Baker Mk Go7(F).
Dzigki uŽyciu systemu SATS rozbieg i do-
bieg moŽnaby|oskrÓciÓ do 300450 m' Niemcy
posz|ijednak da|ej,starajqc sig pzystosowaó
swoje F-104G do startuze specjalnejwyzutni,
opracowanej pierwotniejako wyzutnie rakiet
skrzyd|aých TM.61 Matador k|asy'ziemia-zie-
mia''.Aby umoŽ|iwiÓsamo|otowistartz krďkiej
wyzutni szynowej, pod ý|nq czgŠciqkad|uba
zamontowanopotgŽnysi|nikrakietowyna sta|y
material pgdny firmy North American Aviation
Rocketdynerozwijajqcyciqg aŽ 533'81 kN. Si|.
nik pracowalpzez kilkadziesiqtsekund po star-
cie, umoŽliwiajqczejŠcieF-í04G z Wyzutni i
rozpgdzaniena toze ba|isýcznym do prgdko-
Šciponad 270-300 kmlh' przy ktÓrd1zaczynaty
dŽďaÓ sterysamo|otu.Maszyna mogtajuŽwów-
czas pzejŠÓna wznoszenie,wspomaganaci4-
gle jeszcze pracuj4cymsilnikiem rakietowym.
NastQpniesilnikten byl odzucany, a dalszy na-
pgd samo|otupzejmowď jegowlasnysiInikJ79'
pracuj4ry na pďnym dopa|aniuod stlartuz Wy-
zutni. Sam samo|otspocrywď nawyzutnizroz-
loŽonympodwoziem,a|e szanse |qdowaniana
wprostpo wylqczeniusig silnika rakietowegobyly
bardzo male (dopieropo osiqgnigciuprgdkoŠci
270-300km/h).
Pienvszego startuzerowego z wyzutni do-
konal amerykaňskipiIot'obIatywaczfirmy Loc-
kheed, Ed Brown w czerucu 1963. Lotten zo-
stal wykonany w bazie Edwards w Kalifornii i
12
zakoňczyl sig sukcesem. Pilot stwierdzil,Že pi-
|otpomimo bardzo duŽegopzeciqŽenia podhlŽ-
negojest w stanie zapanowaÓ nad samo|otem.
Da|szepróby konýnuowanojuŽ z doce|o-
wej wyzutni' na teýorium Niemiec. Zbudo-
wanie systemu wzorcowego do produkcjise-
ryjnej (Brown wystartowal z prowizorycznie
pzygotowanego stanowiska) zlgto tzy lata.
Próby wznowiono w bazie Lechfeld 4 maja
1966. Prowadzi|ije amerykaňscy pi|ocido-
Šwiadcza|ni i niemieccyz JBG 32 z Lechfe|d.
Pomimotrudnošcipzebiegatyone pomyš|nie.
W koňcu|at1960.stalosig jasne,Že ZSRR
bqdzie dqflÓdo uzyskania zdobyczy po|itycz-
nych' gospodarczych,a nawet teýoria|nych
narzucajqc NATO konwencjonalne dzialtania
bez uŽycia broni jqdrowej' Aby przygotowaÓ
sig do nowej koncepcji prowadzeniawojny
NATO pzyjglo doktryngElastycznego Reago-
wania- Oznaczato to przygotowanie sig na
konf|iktw Europie bez uŽycia broni jqdrowej
|ubprzyjej uŽyciuna ograniczonq,taktycznq
ska|g' W Šwietlenowej doktryny dobrze bro-
nione lotniskastawalysig trudniejszedo znisz-
czenia i skoncentrowano sig na stworzeniu
systemu ich skutecznej oslony. W zwiqzku z
ým system startuzerowegonie byl juŽ Niem.
com potzebny' Da|szyjego rozwÓj zosta|pze-
rwanvW koňcu |at1960.
In.nqciekawqkonstrukcjqdoŠwiadczaInq po-
wstalEwNiemczechbyl F-104CCV. Byltojedyny
Starfighterz aKywnym uklademsterowania.
Seria wypadkÓw, jakazdarzy|a sig w Niem.
czech w latach 1960. i na poczatku 1970. sklo-
nila dowództwo Luftwaffe,dopodjgciuszeregu
šrodków podnoszqcych bezpieczeňstwo |otu.
Jednymz nich mialabyÓ instalacjaaktywnego
ukladu sterowania.Takie uklady,nadajqce sig
do seryjnegoWýWaÍzania,zaczQtona Zacho-
dzie badaÓ na poczqtku |at70. Pierwszym sa-
mo|otem,ktÓry wyposaŽono w taki uklad' byl
F.16. DowÓdztwo Luftwaffeuznalo,ŽejeŠliuda
sig wyprodukowaÓ podobny uklad do Starfigh-
tera,to unikniesig wie|uwypadków'szczegó|
nie tych zuiqzanych z przeciqgnigciemsamo-
|otu.PonadtoWpzyszlošci podobnyukladmia|-
by byó zamontowanyW nastepcy Starfightera.
Prace nad uklademzaczgly sig w grudniu
1974, po ob|ataniui pomyš|nychpróbach
F-16. Niemcy postanowi|itworzyÓgo stopnio.
wo i badaó poczqtkowow warunkach staýcz-
nych, a dopiero póŽniejprzy manewrowaniu.
Postanowiono'Že wyposaŽonyw niegosamo-
IotdošwiadczaInybedzie poczqtkowostatecz-
ny aerodynamicznie,adopieropóŽniejzosta-
NÍHEElLÁ
nie on coraz bardziejrozstateczniany.Do pze-
budowy wybrano F.104G' w której to wersji
równieŽ p|anowanozastosowanie ukladu (bez
rozstatecznianiasamoIotów)'
W I 977 wystartowalstateczny F-104G wy-
posaŽonywe wstgpn4wersjgaktywnegoukla-
du sterowania.W toku stopniowego ulepsza-
niu ukladu,w ciqgudwóch |atbadaňosiqgnig-
to sáuczne ustatecznieniesamo|otupozosta-
j4cego w równowadze obojQtnej(w samo|ocie
dokladano ba|ast w ty|nej czgŠcikadtuba
zmniejsza1qczapas statecznoŠcipodluŽnej)'
W tych |atachprace prowadzonojuŽ pod
kqtem Eurofightera'gdyŽ dlugotrwateopraco-
wanie takiego ukladu (czego siQ poczqtkowo
nie spodziewano)wykluczylo op|acaInošÓ
modernizacji zb|iŽa1qcychsiq do kresu swojej
kariery Starfighterów.
W zwiqzku z Eurofighterem na|eŽa|oIeŽ
pzebadaÓ uklad sterowania pracujqcy na sa-
molocie niestatecznym.Za kabinq badanego
F-104G umieszczonopowiezchnig destabili-
zqqc4,w postaci zakoňczenia ustezenia pio.
nowegowrazz c€ l |ym statecznikiempionowym'
pochodzqcymz innegosamolotu.W tej posta-
ci, pod nazwE F- 104CCV, samolot zostal obla-
tany 20 listopada 1980. Po dodaniu balastu
samoIotmia|207oniestatecznoŠÓ podluŽna.W
tej konfiguracjiStarfighter|atalna prgdkoŠciach
do Ma=1,3.Po pomyŠ|nym zakoňczeniuprób
F-104CCV badania ulepszonegoukladuste-
rowaniakonýnuowanona o wiele |epiejopra-
cowanymaerodynamicznie X-29.
P|anowanoteŽzbudowaniecalkiemnowe-
go samolotubojowegow oparciuo elementy
p|atowcaF-104.Mial to byÓ CL.1200 Lancer,
wyposaŽony w skzydla o znacznie wigkszej
powiezchni, pzesuniete na gzbiet kadluba.
Zastosowanie plata o duŽej powierzchni,z
pzednimi iý|nymi k|apamimanewrowymimialo
znacznie poprawiÓ wlaŠciwoŠci manewrowe
samolotu.Wzrost masy natomiast rekompen-
sowal dwuprzeplywowysilnik firmy Pratt &
Whitney,TF30-P-1 lub JfF22. Pzez pewien
czas na poczqtkulat siedemdziesiqtychprojekt
ten byl finansowany w ramach programu do-
Šwiadcza|nego X-27, jednak wraz z wpÍowa-
dzeniem na uzbrojenie myšliwców F4 Phan.
tom USAF nie bylo zainteresowane wersjami
rozwojowymi samo|otów Starfighter' Wedlug
niektórych historyków ca|y program CL-1200l
X-27 byl w zeczywistoŠcijedynie przykrywkq
d|afinansowaniatajnychprogramówrea|izowa-
nych ówczeŠniepzez Lockheeda.
Makietaw skali 1:l myšliwcaLancercie:
Lockheed
 Opis konstrukcii

\(z
,.ú.

' ri
tll Zdjpcíe:Ryszard Jaxa.MďaesÓwski
5.. ,.,
,/

Lockheed F-104S Starfighterjest jedno-

miejscowymnaddŽwigkowym samo|otemmy-
Š|iwskim napgdzanymsiInikiemturboodzuto-
wym,z kabinEcišnieniow4w uk|adzie k|asycz.
nym, ze skzydlami o obrysie trapezowymi
ustezeniem w ukladzie "f" oraz chowanvm
trójpunktowym podwoziemz kďem pzedním.
Kadlub - skorupowyo konstrukcjiduralo-
wej.W czqŠcinosowej,pod dielektrycznqos|o-
nq, radar.Dalejznajdujesiq kabinapilota.Ka-
binajest przykýa trzyczgŠciowq owiewk4 nie-
ruchomymwiatrochronem,otwieranEw pra-
wo czgŠciqŠrodkowqoraz nieruchomqczg-
Šciqtylnq.
W wersji F-í04S uŽywanyjest fotel kata-
pultowyfirmyMartinBaker.
W strefie widocznoŠciszyby czo|owej
umieszczono celownik przeziernv z kamera
rejestracyjnq,a obok busolg mágnetyczn4.
Centralnym przyzqdem na tablicy jest zinte- Porównanie kabiny.jedno-i dwumiejscowejwersji Starfightera
growanywskaŽnikkursu,nad którymznajdu. Zdj*cia: Ryszard Jaxa.Malachowski
jq sig wariometri wskaŽniktemperaturypo-
wietza wlotowegodo kompresora.Po lewej
stronie zlokalizowanozintegrowanyprgdko-
Šciomiezz machometrem,a pod nim wyso-
koŠciomiez.Da|ejumieszczonezostaly:ze-
gar czasowy oraz p|zeciqŽeniomiez, zakrg-
tomierz, radiokompas i pzycisk zwalniajqcy
hak. Po prawej stronie umieszczono dwa
sztuczne horyzonty:glówny i zapasowy. Da|ej
znajdujqsig pzyzqdy silnikowe:obrotomiez,
wskaŽniktemperaturygazów wy|otowych,oraz
wskaŽnikstanu otwarciadyszy wy|otowej.W
nastgpnej ko|umnie:wst<áŽnírtómperaiury
oleju' pzep|ywomierzpa|iwa,a da|ejwskaŽ-
nik i|oŠcio|eiu'
CzgŠócéntra|nqdo|nejczgŠcizajmuje
ekran radaru oraz jego pulpitsterowniczy,a
pod nim pulpitsterowaniauzbrojeniem.Po le-
wej stronieznajdujesig pulpitz wlqcznikamii
awionikiz wyposaŽeniemzainsta|owanymW znajdujqsig w do|nejczgšcikadlubaz tylutej
Šwiatelkami kontrolnymistanu podwozia i
latwo demontowalnychi wymienialnychkon- czQšcikadluba.
uzbrojeniaoraz dŽwigniawypuszczaniaspa.
tenerach.Dostgp do pzedzialu awionikijest Przestzeň kad|ubapomigdzypzedzia|em
dochronu hamujqcego.Po prawej stronie
moŽ|iwyprzez duŽy wziernik umieszczonyw awioniki,a komorqsilnikazajmujqzbiorniki
umieszczonozestaw ŠwiatďkontroInych sys- górnej czgŠcikadluba.Za awionikqzIokaIizo-
temów samoIotu,wskaŽnikuk|aduk|imatvza- paliwa. Po obu bokach kadluba znajdujqsig
cyjnego,wskaŽnikiciŠnieniaw systemiď hy- wano bgben amunicyjnydzialka M6'1. Samo chwyty powietrza WyposaŽone w separatory
draulicznymoraz dwa paliwomieze. dzialko znajduje sig pod przedzialem awioniki warstwy przyŠciennej,które lqczq sig w poje-
po jego lewej stronie.Wylot luf znajdujesig dynczy centralnykanal powietrzny.W strefie
Na lewym pulpiciebocznym umieszczono pod kabinqpilota.Na prawejburciezlokalizo-
dŽwignigsterowania ciqgiem sr|nikaoraz kana|ucentra|negoi czďa si|nikaw konstruk-
wano wysuwanEawaryJnqprEdnicenapgdza- cji si|nikaznajdujesig pigó wrgg si|owych,na
wtqczniki:klap, zaworów pa|iwowych,tryme-
rÓw, anteny UHF, pi|otaautomaýcznego,dzial- nq strugami powietza. Pzedzial awioniki i ktÓrychznajdujqsig okucia skzydlowe.
ka oraz puIpitbezpÍeczników. dzialkajest przewietzanya upustypowietza Komorasilnikajest przewietrzana.Pod sil-
Na prawympulpiciebocznymznalazlysig:
dŽwigniaotwieraniakabiny oraz pzďqcznik odbiornikcišnieňpowictrznvch
na dziobiesamolotu Zdjgcie: Ryszard Jaxa-Malachoriski
poboru šwieŽegopowietrza,a takŽe pu|pity:
instalacjipaliwowej,systemu naprowadzania
TACAn, systemuidentyfikacjiIFF, kalkulatora
nawigacyjnego,kompasu,systemu nawigacji
bezwladnoŠciowej, zestaw bezpieczników,
|ampka oŠwiet|ajqca, sterowanie insta|acjE
ogzewajqcq i Šwiatlami.
Za kabinq pilota umieszczono przedzial

13
Opis konstrukcii

Na sqsiedniej stronie: podwozie glówne

obok i poniŽej:podwozie przednie

Zdjpcie: Andzej Rogucki

Komora podwozia przedniego

ZdjEcie:Milov Rusiecki

ii

ě.
N

Zdjgcie: Jmslav Spacek

Hak do l4dowania
i podkalubowepowierzcbnieustateczniajqce

Zdjpcie: Andzej Rogucki

14
 ?*-fr
,i:'

{ i\
i

Zdjpcie: Andzej Rogucki

tc
Opis konstrukcii

QšsE*
sLt.$šEš
š*E
--T7
I
t
\t7

--r-
f I
\i/
V
--I
|
\t/
\l/
 1:72

a
C')
gt
F

*
g
(!

€
o
a
'ts
N
at
tr
@

E
o

I
:1
I
:l
:1
Opis konstrukcji

Wentylator napgdzany opýwem powietrza,

stanowi4cy awaryjne Žródlo zasilania
instalacii samolotu

ZdjQcie:Milosz Rusiecki

Zdj gcie: Andzej Rogucki

Zdjgcie: Ryszard Jaxa-Malachowski

Dysza wylotowa si|nikaw pďoŽeniu

przymknigým Z jgcie:RysardJaxa-Malachowski

.tra

Wlot powietrza do silnika Zdjgcie:Milosz Rusiecki

zc stoŽkiem wlotowym

Dodatkowe zbiomiki paliwa moŽna podwieszaó

na koňcach skrzyde}jak i na belkach
podskrzydlowych
Zdj gcie: Andrzej Rogucki

Zdjgcie: Rysard Jaxa-Malachowski

DySz wylotowa silnika w pďoŽeniu otwartym

Zdjgcie: Rysard Jaxa-Malachowski
Zdjqcie: Andzej Rogucki
Szešciolufowe dzialko obrotowe kal. 20 mm
General Electric M6l Vulcan
Zdjgcie:Milosz Rusiecki

t,
 Zdjqcie:JaroslavSpacek
it

,u
ž{
I
,
v

Wngtrzekabinypilota
samolotuF-104S

a
t

1 t

I
ZdjEcie: Jroslav Spacek
t

Zdjpcie:
Ryszard
Jua-Malachowski

19
Opis konstrukcji
Klapa skrzydlowa Zdjgcie: Andrzej Rogucki

Zdjgcie: Ryszard Jua-Malachowski

Lewe skrzydlo samolotu F-104S Starfighter
Zdjpcie: Ryszard Jua-Malachowski
nikiemzloka|izowanowigkszoŠÓjego wyposa-
Ženia i e|ementów insta|acjip|atowca' W tym
pompg zasilajqcqinstalacjghydraulicznq.Za
silnikiemumieszczonoregulowanqdysze ga-
zów wy|otowychz dopa|aczem'
Pod kadlubem znajduje sig pojedyncza
bzechwa ustateczniaj4ca,za którq zamoco-
wano hak do |qdowania'W ty|nejczgŠcika-
dluba, po obu jego stronach, umieszczono
hydrauliczniewychylane hamulce aerodyna-
miczne.W czgšcido|nejkadlubaznajdujesig
uchylana wngka zawierajqca spadochron ha-
mujqcy o Šrednicy5'50 m i powiezchni 3,5
m,' W ty|nej czgšci kadluba zamontowano
dwie niewielkidodatkowepoziome powiezch-
nie ustateczniajqce.
Skrzydla - wo|nonošneo obrysie trapezo-
wym i wydluŽeniu2'45 i ujemnymwzniosie10.
NaddŽwigkowyprofi|soczewkowy o grubošci
wzg|gdnej3'36%.Skos w 25% Šredniej cigci-
wy 186'.Promieňkrawgdzinatarcia0'41 mm.
KrawgdŽ sp|ywuostra' KaŽdeze skzydď ma
rozpigtoŠÓ 2'3.1m ijest nieza|eŽnyme|emen-
tem konstrukcyjnymlqczqcym sip z kadlubem Dane techniczne samolotu Lockheed F-104S Starfighter
za pomocazespď pigciuokuÓ. RozpigtoŠÓ(bez zbiorników |ub prowadnicna koňcach skrzydď) 6,68m
Skrzyd|o o konstrukcji dwudŽwigarowejz
12 pomocniczymi dŽWigarkami.Pokrycia DtugoŠóca|kowita 16,69m
skzydď góme i do|newykonanojako e|emený D|ugoŠÓkadluba 15,62m
integra|ne.Grubošépokrycia u nasady skrzy- WysokoŠÓ 4,11m
d|a 6'3 mm' na jego koňcu 3,2 mm.
KrawgdŽ natarcia o konstrukcjidura|owej RozpigtoŠóusterzenia poziomego 3,63m
jest opuszczana na calej rozpigtoŠciza pomo- Rozstaw kÓl 2,71m
cE silownika e|ektrycznego i pďni rolq k|apy
przedniej. Baza podwozia(F-104S) 4,59m
Czešó ruchoma na krawgdzisptywu,o kon- Baza podwozia (TF-104G) 4,41m
strukcjiduralowej,jest dzielona.Wewngtzna
dzialajak kIapanoŠnanatomiastzewnetzna Powierzchnia noŠna 18,22m2
pďni ro|9 |otki.Sterowanie|otk4odbywa sig Powierzchniastatecznikapionowego 4,56m2
za pomocq si|ownikówhydrau|icznych.Wywa-
Ženie |otki odbywa sig pzez redukcjg sil w Powierzchniasteru Wysokošci 4,48m2
ukladziehydraulicznym. Masa pustegosamolotu 6387kg
Klapy o konstrukcjiduralowejwychylane Masa startowa í3054k9
e|ektrycznie.Ponad kaŽdqz k|apumieszczo.
na jest rura systemu zdmuchiwaniawarstwy Masa uzbrojenia 2177k9
przyŠciennej,pzez któr4 jest podawane po- PrgdkošÓmaksymaIna Ma 2,2
wietrze upuszczane ze sprgŽarki si|nika' 55
dysz otwiera sig stopniowow czasie wychyla- Maksyma|napredkošópze|otowa Ma 0,92
nia klapy o kAtod 15. do 45.. System urucha- PrgdkoŠóprzeciqgniQcia 232kmlh
mianyjest po wychyleniuklap do lEdowania.
Usterzenie pionowe . dwudŽwigaroweo PrgdkoŠÓWznoszenia 254 mls
konstrukcjidura|owejz jednoczeŠciowymste- Polap maksymalny 17680m
rem kierunku sterowanym i trymowanych si-
lownikiem hydraulicznym umieszczonym w Pulap dynamiczny 27400m
ý|nej czgŠcistatecznika pionowego. W czQ- Czas rozpgdzaniado Ma 2,0 3 min
šci pzedniej statecznika umieszczono pom.
pg hydrauliczn4 zasilajqcq silownik steru wy-
Rozbieg 902 m
sokošci, który jest umieszczony w owiewce Dobieg 695m
zamykaj4cej statecznika pionowego. Promieňdzialania 955 km
Usterzenie poziome - o konstrukcjidura-
|owejjestjednoczgŠcioweplýowe o ksáalcie Zasiqg do przebazowania(z jednym tankowaniemw powietzu) 3510km

20
trapezowymi profilusoczewkowymo grubo- szeniamasy453 kg bomb'zasobnikówz nie- A I M - 7 S p a r r o w ,z b i o r n i k ó wz a p a s o w y c h
Šciwzg|gdnej3'36%.Jest ono zawieszonew kierowanymipociskami rakietowymi,poci- zbiornikÓwpa|iwao poj' 740 |. Na koňców-
Šrodkubýy na ustezeniu pionowymi stero- sków rakietowychk|asypowietrze.ziemia typu kach skrzydel mogE byó montowanepociski
wane serwomechanizmemhvdraulicznvm. AGM-.12BulIpup,kierowanychpociskówkIa- Sidewinderlub dodatkowezbiornikioaliwao
WywaŽanieodbywa sip popzez regulacjgšys. sy powietrze-powietrze
AIM-9 Sidewinderlub pojemnoŠci 645 |.
temu hydraulicznego.
Podwozie - jest trójpunktowez kolem ;*r
przednim,chowane w locie. Kola podwozia
g|ÓWnegochowanesq do wngk kadlubowych
do pzodu za pomocq si|ownikówhydrau|icz-
nych, w czasie chowania kola glówne sq ob.
racane tak aby |eŽaý poziomo. Go|enie za.
strzalowe z amortyzatorem olejowym i wciq-
gnikiemhydraulicznym. Bqbny z hamulcami
tarczowymii systemem antypoŠ|izgowym.
Opony Goodyear Vlll o wymiarach26x8,0 o
ciŠnieniuroboczym 12,16 kglcm2.
Sterowanepodwoziepzednie wo|nonoŠne
z amortyzaqEolejowq i oponq Goodyear Vll o
wymiarach 18x5,5.Podwozie pzednie w sa-
molotachjednomiejscowychchowa sig do
przodu, w samolotach dwumiejscowychdo
Mu.
PokrywyIukÓwpodwozisEotwieranetylko
do jego schowania lub wysunigcia.Na oslo-
nach podwoziaglÓwnegoumieszczonoref|ek-
torydo lqdowania.
Zespó| napgdowy - jednoprzep|ywowy, Usterzeniepoziome
jednowalowysilnik turboodrzutowyGeneral
ElectricJ79-GE-19 z dopalaczem.Jednoczg-
ŠciowasprgŽarkao 14 stopniach sprgzania,
komora spa|aniapierŠcieniowa z 10 wtryski-
waczami paliwa i stabilizatoremplomienia.
Turbina jednoczgŠciowa tzystopniowa.Dopa-
laczjednostopniowy.
Instalacje
p a I i w o w a - sklada sig z pigciu"worko-
wych"elastycznychsamozasklepiajqcychsig
zbiornikówo |qcznejpojemnoŠci 3392|.Zbior-
nikidodatkowemogE byó montowanena pod-
kad|ubowymwqŽ|ecentraInym,na WeWnetrz-
nych belkachpodskrzydlowych(740l)oraz na
koňcówkach skrzydel (650 |). Pojedynczy
punkttankowania ciŠnieniowego zIokaIizowa-
no na lewejburcieponad wlotempowietrza. Usterzeniepionowe Zdjpcic: Andrzej Rogucki
opcjona|nie dopuszczano montaŽ ze-
wngtrznejstalej koňcówki do tankowaniaw
powietrzuumieszczanejna lewej burcie ka-
dlubapod kabinapilota.
o I e j o w a - o p o j e m n o Š1c5i | .
e I e k t r y c z n a - prqduzmiennegozasi-
lana dwoma prqdnicamio mocy 20 kVA i
zmiennejczgstot|iwoŠci. Prqd zmienny o sta-
|ejczgstot|iwošci pochodziz dwóch prqdnico - .:' ; . '
mocy 2,5kVA kaŽda napgdzanychsi|nikami
hydraulicznymi. Zasilanie prqdem stalym z
akumu|atorówi bezpošrednioz prostownika.
k I i m a t y z a c y j n a - z a s i l a n ap o w i e -
trzem upuszczanymze sprzQŽarkio ciŠnieniu
roboczym0,5 kg/cm,.
h y d r a u I i c z n a - z d w o j o n az,a s i l a n a
oddzielnymipompamihydraulicznymi napg-
dzanymi przez g|Ówny zespó| napgdowy.
Pien,vszyobwód zasi|a ster wysokoŠcii ster
kierunku,|otkioraz si|ownikiautopi|ota. obwód
drugizasi|asterwysokoŠci i ster kierunkuoraz
|otki,podwozie glówne i pzednie, hamu|ce,
sterowaniekolempzednim, hamulceaerody-
namicznei silnikihydrauliczne prqdnicprqdu
zmiennego stalej czgstot|iwošci. Zasi|anie
awaýne odbywasig za pomocqprEdnicyna-
pgdzanejpqdem powietrza.
Awionika . autopi|otz moŽ|iwoŠciq prese-
Iekcyjnegoprogramowaniana okreŠ|onq prgd-
koŠÓlotu,pu|ap,prgdkoŠÓ wznoszenia,kurs;
wielofunkcyjneradarklasy NASARR; kompu-
ter pokladowy;TACAN, VOR, Transponder,
lLS, system nawigacjiradiowej;system nawi-
gacji inercyjnej;radiostacjeUHFA/HF.
Uzbrojenie - WewngtrzneszeŠcio|ufowe
obrotowe dzialko General Electric M61 Vul-
can kal. 20 mm z zapasem 750 naboi.Cen-
tralny zamek kadlubowy przystosowanydo
przenoszenia masy 908 kg, Zamki kadlubo-
we boczne przystosowanedo przenoszenia
pt.lciskówk|asy powietrze-powietrzeA|M.9
Sidewinder.Zamki podskzydlowe (podwa na
kazdym skrzydle)przystosowanedo przeno-
Zastosowanie

2580 F-,|04by|oeksp|oatowanychw cáer- Ko|ejnypowaŽny kryzys,zuiqzany z insta- wiqzano. W okresie pierwszej tury bojowejw
nastu paóstwach na ca|rymŠwiecie.Jak po- Iacj4 radzieckich rakiet Šredniegozasiggu na Wietnamie F-1o4c byly g|ówniezaangaŽowa-
wiedzie|išmyna poczqtku StarÍighterbylzna- Kubie, spowodowď w 1963 pzeniesienie F- ne w eskoňowanie grup uderzeniowych, ata-
'104A i F-1048 ponownie do jednostek regu- kuj4cych Pďnocny Wietnam. Czarnym dniem
ny z serii wypadkóu jakie siQwyda-zytyna ým
samolocie. Jednak nie we wszystkich krajach lamych. Byl to przypadek bez precedensu, Starfighterów byl 20 wrzešnia 1965' kiedy to
eksploatacja F-104 wiqzala sig z ich wysokq regutqbytobowiem' Že to Gwardia Narodowa pďnocnowietnamskiShenyang F-6 (MiG-19
awaryjnošciq'Do szczgš|iwychuŽýkownikÓw otrzymuje sprzet po silach regularnych, a ni- chiňskiejprodukcji)zestzeli| nad wysp4 Ha-
F-104 naleZryJaponia, Hiszpania, Noruvegia. gdyodwrotnie. inan maszyne pilotowanqpzez mjr PhilipaE.
Najbardziej nag|oŠniono oczywiŠciekata- Ponowne sformowaniedwóch dywizjonów Smitha, który dostal siq do niewoli.Próba jego
strofy, jakie mialy miejsce w Niemczech. W myŠ|iwskich na F-104A w Air Defense Com- uratowania,podjqtapod oslonq innych F-104C
zeczywistoŠcijednak, kiedy porównamy i|oŠó mand wynika|oz koniecznošciposiadania sa- zakoňczy|asig niepowodzeniemi strat4dwóch
wypadków w stosunku do |iczbyeksp|oatowa- mo|otuzdo|negodo naýchmiastowego startui kolejnychF-104C, w wyniku zdezenia w po-
ných samolotów, to okaŽe sig, Že wskaŽnik szybkiego pzechwycenia ewentualnychbom- wietrzu.Pomimo kilkuwalk F-104C z MiG-'|7,
wypadkowoŠcijest zb|iŽony do po|skich Su- bowców, które wystartowa|ybyz nieod|eg|ej nie zanotowano juŽ innych zeslrze|eň zŽad-
20 (przy nieporównywa|nie mniejszej |iczbie Kuby. Oba dywizjony,319 FIS z Homestead i nej ze stron. Konto arvycigstwF-104C pozo-
samo|otów).NajbardziejnieszczgŠ|iwym uŽý- 331 F|S zWebb,bazoutďy w (zachowanejpzez stalc wigc zerowe, przy shacie w walkach po-
kownikiem F-104, o czym ma|o kto dziŠpa- USA) bazie Guantanamona Kubie ipodlegaly wietznych jednego samolotu.
miqta, by|a Kanada, która straci|a ponad sto, 32 Dywizji OP. Druga z wymienionychjedno- F-104C nie bardzo nadawalysie do dzia-
ze swoich dwustuCF-'|04. stek |atatana F-í04A do 1966, kiedy to Stany |aň nad Wietnamem. Do misji eskortowych
usA Zjednoczone pzekazaý (w 1966 i í967) 21 F- miaý za maly zasigg, nie mog4c zapewnii
Poza prototypamiXF-1O oraz'17 YF-1044 1O4Ai7 F-1048 Jordanii.319Dywizjonpozo- oslony bombowcom na calej trasie. Tankowa-
.í53 F-104A' 26 stawal w oslonie Florydy do 1969, kiedy Ame' nie z pzewodów gigtkichw owym okresie za-
Stany Zjednoczone otrzymaly
F-'t048,77 F-104C i 21 F-104D. rykanie ostateczniewycofali F- 104AJB. czg|o juZ wychodziÓ z uŽycia przez US Air
Pierws4ymijednostkami bojoulymibyý czt+. Pod koniec 1958 do USAF zaczgly teŽ na- Force. Ponadto Staďighter przywiqzany do
ry dywizjony|otnictwaobrony powietznej, któ- plywaÓ pierwsze F-104C i F-104D. Maszyny ocigŽatych bombowcÓw tracil swobodg nie.
re pzezbroily sig w 1958. Byty to: 83rd Fighter te trafily do Tactical Air Command, do 479 zbgdnq do dzialah, do jakich go projektowa-
lnterceptorSquadron (F|S - Dywizjon MyŠ|iw- Skrzydla bazujqcego w George, w Kalifornii. no. Zamiast udezaÓ, sam czesto bywat ata-
ski Przechwytuj4cy) i 337 FIS z Hamilton w W pierwszej kolejnošci przezbrď1ono 476th kowany,a do manewrowychwalk powietznych
Kalifomii,56 FIS z WrightPattersonz Ohio oraz Tactical Fighter Squadron (TFS - taktyczny siq nie nadawal.Dlategosamolotyszybko zo-
538 FIS z Larson w stanie Waszyngton.Pieruv- dywizjonmyŠ|iwski), apóŽniq pozostale:434, staly w zadaniach eskortowych zastqpione
sze samo|otydotar|ydo ých dywtzjonóww okre- 435 i 436. W póŽniejszym okresie stany ých pz:ezF-4C Phantom ll.
sie Iuý-czerwiec1958,a|e uzupďnianie do pď- jednostekuzupelnionoF-l04A wycofanymiz W okresie maj 1966-czerwiec1967 dwa
nych stanów trwalrcdo koňca 1958. Air Defense Command. pozostale dywizjony kolejno przewinely siQ
JuŽ w czasie kryzysu wokď Tajwanu we W zwiqzku ze wzrostem napigcia w Euro- pzez Wietnam,bazujqc na zmianq w Udorn
wzeŠniu195824 F-104A i 5 F-104B dostar- pie w koňcu |at pigódziesiqých 479 Skrzydlo w Tajlandii i pozostaj4c tam pod kontrolq 8
czono statkiem na wyspe, gdzie stacjonowaly pzezucilo w listopadzie1959 do bazy Monon Takýcznego Skzyd|a MyŠ|iwskiego. Tym ra-
na zmiang 83 i 337 Dywizjon.Zmienialsig ý|- w Hiszpanii435 DywizjonMyŠ|iwski. Do .1963' zem jednak g|ównymzadaniem samo|otubJlo
ko persone|,samo|oý pozostawaly te same. kiedy napigcie niecn zelialo, 47 9 Skrzydlo utrzy- wsparcie wojsk lqdowychwalczqcych w Wiet-
Wszystkie te maszyny nie wróci|y juŽ do Sta- mywalo w Europie jeden (kolejnozmieniajqcy namie Poludniowym.F-104C wykonywaly
nów Zjednoczonych |ecz zosta|y pzekazane sig) dywizjon.W okresie kryzysu ber|iňskiego bombardowaniarÓŽnymitypamibomb buz4-
lotnictwuTajwanu. dywizjon ten trafil do Bitburga, podczas gdy cych, odlamkowych, kasetowych i napalmo-
JuŽ w koňcu 1959 podjgtodecyzjq o wyco. pozostale oddzialy skrzydla pzebazowano do wych, zadziej odpalaly rakietyniekierowane
faniu samo|otów zczynnej sluŽby i o pzeka- Hahn i Ramsteinw NiemczechZachodnich.W fub ostrzeliwaly cele naziemne zdzialek.
zaniu ich do Gwardii Narodowej.TraÍi|ydo 151 ým momencie wszystkie amerykaňskiejed- Jedn4 z nielicznych misji o charakterze
FIS Gwardii Narodowej stanu Tennessee ba- nostkibojowewyposaŽonew F.1M znalaz|ysig myš|iwskim, w którejwziq|yudzial F-104C byla
zujqcego w Knoxville, do 157 FIS Gwardii w Europie. Po zakoňczeniu kryzysu trzy dywi. operacja Bolo, w czasie której Starfighterom
Narodowej Pďudniowej Karo|iny z McEntire zjony skrzyd|a wróci|y do Stanów Zjednoczo- przypadlaw udziale rola zamkniqcia MiGom
orazdo 197 F|S z Gwardii NarodowejAňzony' nych' a czwarý pozostalw Monon w Hiszpanii drogi odwrotu.W czasie operacjiBolo samo-
w Phoenix.Wým samym mniejwigcejczasie do 1963.W '1963jednostka ta zostala rozwi4- |oý F4 zestze|ily 7 MiG-21 na pewno bez strat
wycofano pewn4 nadwyŽkQsamo|otów pÍze. zana, jednoczešniez rezygnacjqz wysunigte- wlasnych'a|e F-í04C nie nawi4zalykontaktu
budowujqc czqšéz nich na bezpi|otowesa- go bazowania w Europie. z pzeciwnikiem.
moloty-celeQF-104Ai pzekazujqc 24 F -1O4A Pienrvsze starcia z myŠ|iwcamipólnocno- Po wycofaniuw 1967 z Wietnamuoba dy-
wrazz 5 F-104B Tajwanowi(1960-í961) oraz wietnamskimi, jakie miatymiejscew 1965 nad wizjony zostaly rozuiqzane, jeden jeszcze w
'1967,drugiw 1968.Pozostalesamolotypze-
10 F-'f04A i2F-1048 Pakistanowi(1961). Wietnamem Pďnocnym, zmusi|yAmerykanów
W nastgpstwie Kryzysu Ber|iňskiego w do podjgcia eskorý na|otów w operacji Rol kazano do Gwardii Narodowej.
'1961wszystkie tzy dywizjony Gwardii Naro- ling Thunder.Poczqtkowo zadania te wykony- W toku walk w Wietnamie F-104C wyko-
dowej zosta|y powďane do sluŽbyfedera|neji wa|y samo|otyF-100D' jednak juŽ W marcu naý 2269 |otów bojowych w lqcznym czasie
przebazowane do Europy. 157 Dywilon zna- 1965 435 Dywizjon skzydla trafil do bazy Da 8820 godzin. Straty wyniosly 15 maszyn, z
oba pozostale Nang w Republice Wietnamu (w Wietnamie czego jeden zestzelilMiG-19' dwa pad|yoÍarq
lazl sig w Morronw Hiszpanii,a.1962
w Ramsteinw RFN. W koňcu wszystkie Pďudniowym). Pozostal on tam do grudnia rakietpzeciw|otniczych,szeŠé zestze|ita |u.
'1965,kiedy jednostke wycofano do USA i roz- fowa arý|eria pÍzeciw|otnicza,a szešépozo.
wróci|y do USA'

22
 stalych strat nastqpi+oW WynjkuWypadkóW ffi:
(stratyniebojowe).
Latem 1967 F-104C olrzymal198 TFW
(taktycznydywizjonmyŠ|iwski) z 153TFG (tak-
tycznejgrUpymyŠ|iwskiej) GwardiiNarodowej
stanuPortoryko.Samolotybazowalyw Muniz,
w pobliŽuSan Juan.ostatniajednostkaame-
rykaňskichStarfighterów|ata|ana nich do Iip-
ca 1975, kiedy to zostaly one wycofane i za-
konserwowane.
W |atach1963.í9B3na 65 F-104G,36 TF-
104G i 11 F-104F(stanmaksymalny)latalyna-
lomiast 4512th,451]th i 4443rd Combat Crew
TrainingSquadron(dywizjonybojowegoszkole- F- I 0;lA USAF w bazie Luke, 1979
nia za{óg),szko|qcpilotówzachodnioniemiec-
kich,a takŽez innychpaňstwNATo. Samo|oty
na|eŽaýdo skrzyd|abazujqcegow Luke w Ari.
zonie,którenosiloko|ejnonazuvy:451)th Com.
bat Crew TrainingWing,od paŽdziernika.1969
S9thTacticalFighterTrainingWng (szkolnetak-
tvczneskzyd|omyŠ|iwskie) iw koňcuod czenrv-
ca 1979 40Sth Tactical Training Wing (taktyczne ''polqczone
taktycznesily powietrzne"!), dzia- mieniowaniu.Wszelkiepzeciwdzialaniezestze-
skrzydloszkolne).Wraz z pienruszqzmianE nu- lajqcejna kierunkunajsilniejszego zgrupowa- Ieniu(manewryobronne'stosowaniezak|óceň)
meracjitrzydawnedywizjonyzostalypzeformo- nia NATO, SrodkowejGrupy Armii, zlmuj1 opiera sig na znajomoŠci sytuacji'czy|i przyb|l-
wane w dwa - 69th i 411th TacticalFiohter Tra- cej pozycje obronne na wprost radzieckiej3 zonegopďoŽeniaiýpu Šrodka, któryaktua|nie
iningSquadron.W 1979rozwiqzanoč1BDywi- Armii Udezeniowej,stacjonujEcej w poludnio- zagraŽa atakujqcemu samo|otowi.B rak takiego
4on, a pzezostatnie cŽery |ataszko|eniaNiem- wej czgŠciNRD (na tym kierunkuRosjanie uzqdzenia byl wigc powaznEwadq maszyny.
cÓw w Luke pozosta|ty|ko69 Dywizjon.W ým mielijeszcze dwie inne armie, ale 3 Armia F-104Glatalyw wymienionych pulkachdo
czasie 405 Skzydlo szko|i|oteŽamerykaňskie Uderzeniowabyla potgŽnymzgrupowaniem lat '1983-1 985, kiedyzastqpilyje Tornado.
zalogina F-15.W chwilirozwiqzania69 Dywi- pancernym'n.eporÓWnywaInym z Žadnymin. W 1963 i 1964 na F.1 04G przezbrojonoÍeŽ
zjonuw marcu 1983w Luke znajdowalosigjesz- nymzwiqzkiemoperacyjnym, jaki kiedykolwiek dwa pulkimyš|iwskie: Jagdgeschwader71(JG
cze 66 F-104,pozostaleuleglywypadkomlub síormowano).Na|eŽyprzypuszczaÓ,Že wiqk- 7,1),,Richthofen" i JG 74,,MÓ|ders''. 71 Pulk
zostaly Wycofanez powodu zuŽycia. W 1983 szoŠÓuderzeňjqdrowychniemieckieF-104G bazowa| w Wittmundziei oslania| oólnocna
Samo|otyte skreŠ|ono ze stanu Luftwaffe. wykonalybyw|aŠnie przeciwko s|awnQ Trietiej czgŠóNiemiec. wspóldzialajqcz 13 i 14 Pu|-
Wszystkiewymienionesamoloty(112ma- Udarnoj Armii. kiem Nike Hercules.Natomiast74 Pulk sta-
Szyn) Stanowi+y wlasnoŠÓRFN. Jednak ze Pozostaledwa pu|ki:31 i 36 na|eŽa|y do 3 cjonujqcyw Neuburguoslanial poludniowe
WzglQdóWforma|nych(np. kwestie op|at za Dywizji LotnictwaTaktycznego,wchodzqcej w Niemcy,wspó|niez2PuÍkiemNike Hercu|es.
uŽýkowaniepzestrzeni powietznej)samoIoty skladnatowskiej 2 SojuszniczejArmiiLotniczej. obie jednostkij uŽw 1974 otrzyma|ysamo|oty
te zarejestrowanojako na|eŽqcedo US Álr Byla to armia dzialqqca na pomocniczym kie- F-4F Phantom,przekazujqcswoje F-104G do
Force. Wszystkie maszyny nosily petneame- runku,bronionymprzez Pďnocnq GrupgArmii. pulków myŠ|iwsko-bombowych.
rykaňskie oznaczenia wojskowe i godla jed- Na ým kierunkumiaý teŽ dzia|aÓzu,tiqzkiope- Najkrócej'od 1963-,1964 do 197'1na F-
nosteknaleŽqcychdo TacticalAir Command. racyjneLudowegoWojska Po|skiego,glównie 104G Iataiypulkirozpoznawcze:Aufk|árungs.
Persone|dywizjonów by| równieŽ mieszany, Slqski okrgg Wojskowy,nabazie którego prze. geschwader(AG).AG 51 ,,lmmelman" bazo-
amerykaňsko.niemtecki, z przewag4Amery- widywanostworzeniearmii pancernej.Gdyby WalW Manchingna pótnocod Monachiumi w
kanÓw (instruktorzy, dowódcy,wigkszoŠÓper- WojnaWybuch|a w |atachszeŠÓdziesiqtych, na- Bremgarten,na styku granicyszwajcarskieji
sonelutechnicznego). szym g|óWnympzeciwnikiemmog|ybyÓwlaŠnie francuskiej(po jednej eskadrze),a AG 52 w
Niemcy Zachodnie F-í04G z JBG 31 i 36. PigÓ wymienionychpul- najdaIejna pólnoc wysunigtejczgŠciSz|ezwi.
Kulisyzakupusamolotupzez RFN zosta- ków w |atach szeŠÓdziesiqtychmialo giównie ku Holsztyna- w Leck. AG 51 dzialat na ko-
ly juŽopisane w rozdzia|edotyczqcymrozwo. wykonywaÓuderzeniajqdrowena nacierajqce rzyŠÓSrodkowejGrupy Armii,a AG 52 na ko-
ju konstrukcji. PienvszesamolotyF-104Fdo- wojskaUkladuWarszawskiegoi na ich obiekty rzyŠóPó|nocnejGrupy Armii. obie jednostki
tarlydo Niemiecw koňcu Iipca1960.Trafi|v ý{owe.Ce|emých udezeň bylo pozbawienie juŽw 1971 zosta|yprzezbrojonena samo|oty
one do NÓrvenich,gdzie rozpoczQtoprzygó- ich sily uderzeniowej(Šrodkówprzenoszenia RF-4E PhantomlI o znacznie szerszychmoŽ.
towanie personelu dla pzezbrajanej od wio- broni jqdrowej)oraz zatrzymanie ich natarcia IiwoŠciach rozpoznawCzych (nowoczeŠniejsza
sny 1961 pieruszej bojowejjednostkiF-104G przez uczynienieich rejonówwy'1Šciowych oraz aparaturapokladowa,radiolokatorobserwacji
- Jagdbombergeschwader3í (JBG 31 - 31 ichzapleczaniepzejezdnymdla kolejnychzu- bocznej' moŽ|iwošó wywo|ywaniafi|mów w
P u t k u M y Š | i w s k o - B o m b o w e g o ) ' , B o e I c k etÓwwojsk,
,,. a pzedewszystkim d|a pzeýýwajq- czasie lotu i zrzutu kaset z gotowymifilmami
Baza Nórvenichznajdujesig w niewielkiejod. cejmasywyposaŽenia. Na poczqtkuIatsiedem- w pob|iŽuwlasnych stanowisk dowodzenia)
|egloŠci od Bonn,a 31 Pu}kdzia|a|na naibar- dziesi4tychwypracowanojednaknowe sposo- oraz o zwigkszonejmoŽ|iwoŠci przenikania
dziej (wed|ug ocen NATO) zagroŽonymkie- by ich zastosowania,co bylo zwiqzanez pzel- systemuOPL (uzqdzenie ostrzegajqceprzed
runku . Šrodkowym. Pu|k ten, jak wszystkie ŠciemNATo od do|<tryny Zmasowanegoodwetu opromieniowaniem, uzqdzenia pŽeciwdzia+a-
takie jednostki mialdwadywizjony(31íi 312), do nowej doktrynyElastycznego Reagowania. nia radioelektronicznego).
kazdy dysponujqcy1B maszynami.Ponadto Samo|otymia|yteraz wykonyvvaóglównie ude- Dwa ostatnieskrzyd|a,wyposaŽonew F.
w pu|kuby|oszeŠósamo|otówzapasowych i zenia broniqkonwencjonalnq, niszczqcpzede 104G to Marinefliegergeschwader 1 i 2 (MFG
dwanaŠcieprzechodzqcychaktualnie prace wszystkimŠrodki pzenoszenia bronijqdrowej 1 i 2). Do pzezbrolenia na F-104G odpowied-
techniczne(etatpulkuprzewidywal54maszy- pzeciwn|ka, aÍakŽe para|iŽuiqcsystem dowo- niowe wrzeŠniu 1963i w marcu .1965.oba ou|-
ny,w tym 36 w pierwszejlinii). dzenia,systemzaopatrywania wojskoraz blo- ki |atalyna býyjskich samo|otachSea Hawk.
W |atach1960-1963w NÓrvenichbazowa- kujqcszlaki komunikacyjne, izolujqcpiemsze W paŽdzierniku '1981
1 Pulk |otnictwamarynarki
la teŽ jednostka szko|na, Waffenschulle10' zuty od ko|ejnychzutów wojsk i ich odwodów. wojennejbylo pierurszymw calym lotnictwienie-
szko|qcazarówno persone||atajqcyjak i tech- By|yto trudne zadania, do których Starfightery mieckim'któryzosta|pzezbrojonyna samoIo-
niczny.W 1963 zostalaprzeniesionado Jever. nie bardzosig nadawaly'Maly udŽwigSamolotu ý Tornado.MFG 2 otrzymalje .1986. natomiastjako
Szkďa uŽýkowataF-104Gfi F-104GlF-104F do zmuszal do dokonywaniawyboru pomiQdzy jeden z ostatnich,we wzeŠniu
wrzeŠnia19B3 do momentugdy Starfightery uzbrojeniem, a zbiomikamipodwieszanymi. Cele W latach 1965-197ína F-104G latalow
zacz$y wychodzióz eksp|oatacji w RFN. Iezqcena wigkszejg|gbokoŠci mog|ybyÓ atako- Niemczechaz jedenaŠcie skrzydelbojowych:
Poza JBG 31 na F-104G przezbrojono jesz- WanejedyniepEy uŽyciuograniczonego ladun- pigÓ uderzeniowych, dwa myŠliwskie, dwa roz-
cze czteryinne pu|kimyŠ|iwsko-bombowe: 32 ku bojowego.Przenikaniesystemuobronyprze- poznawcze i dwa morskie. Ponadto uŽywa|y
(Lechfeldko}oMonachium),33 (BÚche|,na ciwlotniczejbylo utrudnione,ze wzglgduna brak ich trzyjednostkiniebojowe:skrzydloszkolne
zachód od Frankfurtu), 34 (Meminge.baza na samolocieuzqdzenia ostzegajqcegoo opro- US Air Forcew Luke w Arizonie,szkolqcenie-
pďoŽona przy granicyz Austriq)i 36 (Rheine-
Hopstein,W pob|iŽugranicy ho|enderskiej).
SpoŠród wymienionych jednostekJBG 32, 33
i 34 naleŽa|ydo ,1Dywizji Lotnictwa Taktycz-
nego podlegtejw ramach NATO 4thAllied Tac-
tical Air Force (sojuszniczej taktycznej armii
|otniczej'zwanej u nas nie wiedzieÓ czemu
Starfighter przekazany do wykorzystania
badaniachNASA' bazauo*"t9:,
Da'ison
J.n"lto.,cr
Zastosowanie
mieckipersonel,10 SzkotaZastosowaniaBo-
jowegomieszczqcasig w latach1960-1963w
Nórvenich,a póŽniejw Jever, latajqcdo wrze-
Šnia1983 na Starfighterachoraz 61 Jednos|
ka DoŠwiadcza|na z Manching' uŽytkujqca
ostatnieF-104G do maja 1991.
Starfighterbyl pien,uszym samolotemnad-
dŽwigkowymw lotnictwieRFN. Dotychczas
skzydla myŠ|iwsko.bombowe Iata|yna F-B4F
Thunderstreak, myŠ|iwskie na F-86 Sabre (rÓŽ-
nych wersji,w tym produkcjikanadyjskiej),roz-
poznawczena RF-B4F Thundedlasha lotnic-
two morskie na Sea Hawkach. Wszystkie te
maszyny byly proste i nieskomplikowanew
eksploatacji,czego zupe|nienie moŽnapowie-
dzieó o F-'104G.
PierwszyniemieckiStarfighterrozbilsi9 29
marca 1961. Byl to F-l 04F na|eŽqcydo Wa-
SLw 10, aprzyczynqwypadkubyla awariasil-
nika.Obaj piloci,kpt.H. U. Flade i kpt.O. W.
Strenkertkatapultowalisig bezpiecznie.6
wzeŠnia1961rozbitojeszczejednegoF-.104F,
gdy w zlej pogodzie uszkodzily sip przyrzqdy
pi|otaŽowo-nawigacyjne. TakŽe i w tym przy-
padku zatoga katapultowalasiQ.
1962 byl o wiele tragiczniejszy.Utracono
dwa F-104G,jednegow wynikuawariisilnika,
drugiegoz powodu problemówzwypuszcze-
niem podwozia(w tym drugimpzypadku zgi-
nq| pi|otpor. E. Bedarfz JBG 31) i az pigÓ F.
'104F.PienrvszyF-104F (nalezqcydo WaSLw
10)rozbitsig 25 stycznia1962tuŽpo starcie'w
wyniku wyjŠciadopa|acza z p|acy.Zaloga ka.
tapultowafasig, ale tylkoinstruktorowi, kpt.O.
H. Va|terowiuda|osig wyjŠÓcalo z wypadku,
podczas gdy kpt. Lutz TyrkowskizginE{.Byt to
pienvszypilotniemiecki,któryzginq}na F-104.
Najbardziej boIesnaby|ajednakstratacáerech
F-104F w czasie ookazóW|otniczvchW NórVe-
nich.Ca|yzespď'akrobacyjnyszŘoty,,Vikings''
zderzyl sig z ziemiqw czasie demonstrowania
zespďowych manewrów p7zyz|ej pogodzie,a
wszyscy cŽerej pi|ocipoleg|i(Amerykanin'kpt.
Joe Speer oraz trzq Niemcy:por. B. KÚbart'
por.W. von Stmer i por.H. Frye).
1963 rok przeszedl bez wypadku, nato-
miastw 1964 straconojuŽ 12 samolotóW.Ko.
lejnyrok bytbardzo alarmujqcy-27 zniszczo-
nych StarfighterÓW(Wtym jeden nalezqcydo
US Air Force, na którym wykonywallot nie-
miecki pi|ot)i aŽ 17 po|egiychpi|otów(w tym
kpt. F. Roth z USAF' który zginq|na niemiec-
kim F-104Gna poligoniew Arizoniew wyniku
zdezenia z ziemiq przy niskim wyprowadze-
niu podczas strzelaniado celu naziemnegoz
dzia|ka).Przyczyny tych wypadków by|ybar-
dzo róŽnorodne. awarie si|ników,b|gdypi|o-
taŽowe,utrataorientacji, próba lqdowaniaprzy
zlej pogodzie,uszkodzeniaukladusterowania.
W koIejnychIatachpoziomawaryjnošci nie-
mieckich F-104 utrzymywa|sig na zb|iŽonym
poziomie.Dopierow latachsiedemdziesiqtych
spad|do okďo B-12 rocznie,a w |atachosiem.
24
dziesiqtychdo ki|kuwypadków rocznie.Lqcz- nymi Be|gia olrzyma|ateŽ 12 rF-104G, zbu-
nie Niemcystracili248 F- 104G, 33 TF-104G i dowanvchw zakladach Lockheed.
11 F-104F.A oto jak to sig ksztaltowalow ko- Na F-104 latalyw Belgii cztery dywizjony,
.1
leinvchlatach: na|eŽqcedo dwóch skrzyde|. Skrzyd{o'ba-
F-104G TF-104G F-104F zuiace w Beauvechain mialo w swoim skla-
1961 2 dÁě 349 i 350 Dywizjon, oba przeznaczone
19622-5 do wykonywaniazadan w ramach systemu
1963 obronypowietrznej.oba dywizjonypŽezbro-
19649-1 jono na F-104G w pien,uszejpolowie1963.
1965 25 1 1 10 Skrzydloz Kleine Brogelz 23 i 31 Dywi-
1966 22 fonem pzezbrojono na F-104G niemal do-
- .10
1967 11 2 kladnierok póŽniej. Skrzydloodpowiada|o
1968 16 2 - za wvkonwvanieuderzeňna ce|enaziemne,a
1969 13 3 - takŽéza wsparcie wojsk lqdowych'
1970 14 2 1 W latach1979-1983wszystkiewymienio-
1971 17 1 1 ne dywizjonyprzezbrojonona F-164/8, naj-
1972 10 2 - pierww latach 1979-19811 .Skrzydlo, a na-
- '1'0
1973 13 2 stgpniew latach 1982-1983 Skrzydto.
1974 8 2 W wyniku wypadków |otniczychBe|gia
1975 10 1 - stracila38 F-104G i 3 TF-104G (okolo37%,
1976 10 2 - czyli nieco wigcej niz RFN!). Po wycofaniu
1977 I 1 samo|oiówz eksp|oatacji 1B F-104G przeka-
1978 12 1 - zano Turcji.
40-70 A ) Holandia
1980 11 Holandia olrzymala70 F-'104Gi25 RF-
'1981 8 1 104G dostarczone przez zaklady Fokkera
1gB2 11 1 - (ARGE Nord)oraz 25 F-104G zbudowanewe
1983 - 2 Wloszech i zmontowane przezFiat. LEcznie
1984 5 3 do eksploatacjiwprowadzonowiQc 120 ma-
1985 4 - szyn bojowych.Dodatkowodo sluŽbyw ho-
1986 - 1 lenderskimlotnictwietrafi{otez 18 dwumiej-
1989 - 1 scowych TF-104G zbudowanychprzez Loc-
Lqcznie N iemcy straci|iaŽ 24B F -104G, 33 kheeda,zczego B zmontowanychu Fokkera
TF-104Gi11 F-104F(razem292samoloty,w z dostarczonychpzez Lockheedae|ementów.
Stratachtych zawartesq teŽ samo|otyuszko. Wszystkie samoloty dostarczono w latach
dzone tak,Že ich naprawanie byla op|aca|na, 1962-1965.
faktycznie rozbito 261 maszyn). Zginglo na Pienivszqjednostk4wyposaŽonqw Starfi-
nich 116 pi|otóW, w tym 108 niemieckichi B ghtery by{306 Dywizjonz Twente, latajqcydo
amerykaňskich'gtównie instruktorówz Luke. tej pory na RF-84G Thunderf|ash.W koňcu
47% wszystkichwypadków spowodowa|czyn- 1962dywizjonprzejqlwszystkie25 RF- 104G,
nik ludzki(blgdyw technicepilotowania, a tak- wraz z 20 zasobnikami rozpoznawczymi Or'
Že niew|ašciwaobs|uga).CzgŠÓwypadków pheus. W 1969 przebazowanogo do Volkel,
wystqpi|oz p|zyczyn technicznych,omówio- gdzie stacjonujedo dziš,od koňca 1983 |ata-
nych wczeŠniej. jqc na F-16 z tymi samymi zasobnikami,co
Po wycofaniuF-l04G ze s|uŽby(ze skzy- niegdyŠ na RF-104G. Przez pierwszedwa lata
del rozpoznawczychw 1971, z myŠ|iwskich w swoje1sluŽby306 Dywizjonpe|ni|teŽro|9jed.
.1974'z myŠ|iwsko.bombowych '1 nostki szkolnej, przygotowujqcpersonel dla
w |atach 9B3.
1985 a z lotnictwamorskiegow latach 1981- pozosta|ychdywizjonÓw.
1986) czqšÓ z nich przekazano innym paň- W nastgpnejko|ejnoŠci F-104G' w |atach
stwom(165 F-104G i 36 RF-104G Turcji,58 F- 1963-1964,otzymaly dwa dywizjonywykonujq-
104G i 23 TF-104GGrecji,39 F-104G i27 rF- ce zadania zt'tiqzanez obronq powietznq Ho-
104G Tajwanowi,6 TF-104G Wochom, 1 F- landii 322 i 323, oba bazuj4cew Leeuwarden.
104G i 2 TF-104G odstqpionoamerykaňskiej Jako ostatnie przezbrď1ono311 i 312 Dy-
agencjiNASA. Pozostale maszyny zostalyska- wizjonyz Volkel,wykonujqcezadania uderze-
Sowane,pfzy czym czgŠóznich ustawionona niowe.Zostaly one przezbrojonez F-B4G na
pomnikach,pzekazano róŽnymmuzeomitp' F-104Gw latach1964-1965. Poza wymienio-
Belgia nymina F-104G/TF-104Glatalytez dwiejed-
Pierwszy samolot F-104G wyprodukowa- nostki szkolne, w Leeuwardeni w Volkel (w
ny w SABCA oblatano14 lutego1963.Osiaf obu bazach ho|enderskichStarfÍghterów).
ni ze 100 F-104G BelgijskieSily Powietrzne W okresie 1979-1984 wszystkiewymienio-
odebralyw 1965 (w{aŠciwie wyprodukowano ne jednostki zostaý przezbrojone na samolo-
dla Belgii101 maszyn,ale jedenF-104G roz- ty F-16A/8. Po wycofaniu F-104 z lotnictwa
bil sig przed dostarczeniem).Poza wymienio- Holandii43 F-104G i 10 TF-104G przekazano
Turcji,a 10 F-104G Grecji.WŠródmaszyn
przekazanych Turcjizna|aziy siq teŽ samoloty
rozooznawcze.
W okresiebliskodwudziestoletniej eksplo-
atacji Holendrzystracili40 F-104G i 3 TF-
104G, okďo 46 % calego stanu (procentowo
takŽewigcej niŽ Niemcy).
Dania
Pienrusze 25 F-104G i 4 f F-104G otzymala
Dania w czerwcu 1965, w ramach programu
MAP. SamolotybojowezbudowalCanadail ale
w standardzieF-104G, a szkolno-bojowewy-
produkowalLockheed.Samolotyte wesztyna
uzbrojeniedwÓch dywizjonówmyŠ|iwców pze-
chwýujqcychstacjonujqcych w Aalborgu:723
i726. Dywilony te dotychczas lataly na sa-
molotachF-B6D Sabre.
W 1971stanyeskadruzupelniono (w mig-
dzyczasie czgŠÓsamoIotóWu|eglorozbiciu)o
15 maszynCF-104 i 7 CF-104D,odkupionych
od Kanady.Wszystkie wymienionesamoloty
zostaý przebudowanedo standarduF-104Gl
F- | 04G w ba'wach Luftwafle
Zdiecic:peterDavison
 TF-l04GwbarwachK,,ngeligeLranskei!:;::::e

TF-104G, pzy czym jeden CF -104 zosta!pze-

budowanyw zakladach Lockheed,a koleine
w zak|adach Duňskich Kró|ewskichWoisk
Lotniczychw Aa|borgu.W raz z tqpzebuóo-
wq wymienionostosowane pzez Kanadyjczy-
ków fote|eLockheed C-2 na MartinBaker Mk
DQ7 (pierwsze29 samo|otówdostarczonow
1965z tymiwtaŠnie fote|ami).
W latachosiemdziesiqtychoba dywizjony
przezbrojono na samoloty F-16N8 (723 w
1983i726 w 1986)W . 1 9 8 7 1 5 F - 1 0 4 Gi 3
TF-1 04G przekazano Tajwanowi.
W toku bliskodwudziestoletniej eksploata-
cji Daniastracila12 samo|otówF-104,11 ied-
nomiejscowychi 1 dwumiejscowy(23,5./o).
Kanada
dď tworzqc w ich miejsce '1Taktyczn4 Grupg Niemiec 2 TF- 104G (zbazy Luke w Arizonie).
W koňcu |atpigÓdziesiqtychkanadyjska1
Lotniczqzesztabemw Baden-Só|ingen. RównoczeŠnieodkupionoteŽ 1B ex-kanadyj-
Dywi4a Lotnicza skladala sig aŽ z czterech
Taka organizacjapzetrurala kolejnetzyna- skich CF-104G i 2 CF-104D. Wszvstkie te
skzydď' kazde w sk|adzietrzechdywizjonów:
po jednymna CF-100 Mk48 (419,423,440i Šcie|at.W okresig 1985-19B7wszystkietzy samoloty przeszly modernizacje zuiqzane z
dywizjonypzezbrojono w samo|oý CF-18 Hor- instaIacjqdzia|kai zmianamiw wyposaŽeniu.
445)oraz po dwa na CL-13 Sabre Mk6 A27.
net. Po wycofaniu znacznqczgŠÓex-kanadyj- Nowo otrzymane maszyny pozwolily na
4 3 4 ' 4 4 4 '4 2 2 , 4 4 1 , 4 3 0 , 4 2 1i 4 3 9 ) .W p a Ž -
skich CF-.l04 icF-'l04D oízekázanoTurcii.- pzezbrojeniekolejnegodywizjonu,334 z Ryg-
dzierniku 1962 rozpoczglasig reorganizacja
SnoŠród239 kanadyjskichStarfightérów ge. Glównym zadaniem tego dywizjonubylo
tych sii' pŽy czym dywizjonyCF-100 rozwiq- (200CF-104 i 39 CF-104D)rozbilosig ponad
zano,a osiem pozostalychjednostekuzbrojo- zwa|czaniecelów morskich,a glównymuzbro-
110 samo|otÓwobu wersji,co daje b|iskopo. jeniem samolotubyly kierowaneradiokomen-
no w CF-104/CF-104D.Kiedywszystkiedywi-
|owg.WskaŽnikawaryjnoŠci by|wigc w Kana- dowo pociskiAGM-12C BullpupB.
4ony |ata|yjuŽ na Starfighterach,ich organi- dzie na1wyŽszy,o wie|e wyŽszy niŽ w Niem- Pierwszy dywizjon otrzymal F-164/8 w
zacja wyglqdala nastgpujqco:1 Skrzydlo w
Marville we Francji (439 i 441 Dywilon), 2 czech, Przyczyny wypadków byly podobne, 19B1' pzekazujqc czgŠóswoichStarfighterów
jednak duŽa |iczba |otów wykonywanychna 334 Dywizjonowi.Wkrótce póŽniejtakŽeidru-
Skzydlo w Gros Tenquin(421 i 430),3 Skrzy- malej wysokoŠciniewqtp|íwie pzyczyni|a sig ga jednostka otrzymaia F-16, uzbrojone w
dlo w ZweibrÚcken (427 i 434) oraz 4 Skrzy-
do wzrostuliczbystraconychmaszyn. przeciwokrgtowerakietyPenguin.
dlo w Baden-Só|ingen(422i 444).w momeň-
Norwegia Grecja
3ie Ukoňczenja przezbrojeniafrancuska baza
Jednym z paňstw,które otrzymaly F-í 04G PieruvszeF-104G Grecia otrzvmalaw ra-
Gros Tenquinzostalazamkniela.w zwiazkuz
zym 43ODywizjonwlqczono w sk|ad3 Škrzy-
w ramach MAP byla Nonruegia.Zapomocprzy- mach MAP w ,1964.ZostaÍvone2budowane
znanqpzez Amerykanów Noruvegiazgodzi|a przezCanadair (35 wykonaňychw standardzie
J.a. a 421 w sklad 4 Skrzydla,podczas gdy 2
S<rzydlorozwiqzano.JuŽ dwa |atapóŽniej,w
sig zakupiÓ 16 RF-104G i 2 TF-104G wykona- F-104G) oraz w maciezrystychzakladach Loc-
'966 Francuzipodjgli ne przez Lockheeda oraz 3 F-104G zzakla- kheeda (4 TF-104G).W 1966 do wvmienio-
decyzjgo wycofaniusig
ze struktUrwojskowychPaktu Pólnocnoat|an-
dów Canadair. Samo|oty te dostarczono w nych doszlo jeszcze.12 samo|otów,ú tym .10
í963. Wszystkietrafi|ydo 33í Dywizjonuba- F-104G i 2 rF-104G' wszvstkie zbudówane
}ď'ego. co zmusilo pozostale paňstwa NATo zujAcegow Bodo. przez Lockheeda.
Jo likwidacjibaz na terenie tego kraju.Cale
Glównym zadaniemtejjednostkiby|opro. Samoloty F-104G bytyw Grecji traktowa-
Dierwszeskzydlo' którego glóWnymzadaniem wadzenie morskiego i lqdowego rozpoznania
cylo prowadzenierozpoznania,zostalo prze- ne jako samoloty uderzeniowe,które mia|y
powietrznego,a w drugiej ko|ejnoŠci takze przy pomocy broni jqdrowej powstrzymaÓ
riesionedo Lahr.
wsparcielotnictwamyŠ|iwskiego dzia|ajqcego ewentuaInenatarciepaňstw Ukladu Warszaw-
Wykruszaniesig samo|otóww wyniku|icz.
w systemieobronypowietznej.TerenNorwe- skiego, wyprowadzonez Ba|kanów na polu.
1ych awarii (wykonujqcyg|ównie|otyna bar- gii nie nadajesig do dzia|aň|qdowychprowa-
dzo ma|ejwysokoŠciKanadyjczycymie|inaj- dnie,pzez GrecjgiTurcjgw kierunkuBliskie-
.lýiekszyprocentowy wskaŽnik wypadków) dzonych na duŽqska|g,a samo|otymialy byó go Wschodu. Takie zadania mialy dwa dywi-
zmusilo do rozwiqzania dwóch dywizjonów
g|ównie uŽyte do kontro|owaniawyjŠciana zjony:335 ..Tigris''i 336 ..o|impus'',
na|eŽqce
Atlantyki Moze PÓlnocne oraz do wsparcia do 1 Taktycznej Armii Lotniczej. Poczqtkowo
í434i 444)juŽ w 1967 r. W 1969 r. natomiast
Kanadyjczycy, ze wzglgdu na wysokie koszty
wojsk zwalczajqcych grupy dywersyjno-rozpo- (do 1966)oba dywizjonyna|eŽalydo .14Skzy-
.1
znawcze oraz ra1dykomandosów na natow- dla, a nastqpniedo 116Skzydla. Do 1966335
Utrzymania,zdecydowa|isig odstqpiÓ bazg
skie bazy morskiei lotniczew Nonvegii. Dywizjonbazowai w Tanagra, pÓŽnie1dďqczyl
ZweibrÚckenAmerykanom,przenoszqc 430
W 1973, gdy po zmianie doktrynyNATO do 336 Dywizjonuw Araxos. W obu tych jed-
Dywizjondo Lahr,a 427 do Baden.SÓ|ingen. poszczegó|ne paňstwadokona{yodpowiedniej
JednoczeŠniepolqczono dowództwa dwóch nostkachF-104G zastqpi|ypoddŽwigkoweF-
reorganizacjii redukcji,Nonruegiaotrzymalaod 84F Thunderstreak.
skrzydď, tworzac kombinowane 3/4 Skrzyd|o
w tej drugiejbazie.
ostatnia powaŽna reorganizacjamiala
miejscew latach 1970-1972i byla tym razem
zlliqzanazprzqŠciem NATo na doktryngE/a-
stycznego Reagowania. Po przebudowie
(montaŽdzialka,czgŠciowazmiana wyposa-
Ženia,pzema|owaniew kamuflaŽitp.)wszyst-
kie pozostalesamolotyCF-104 i CF-104D
pzeniesionodo Baden-SÓ|ingen. Jednocze-
Šniepozostawionoty|kotzy dl1wizjony,a|e za
tc o powiQkszonych.nieco stanach (liczbasa-
mo|otÓWSystematyczniema|alaW wynikuo|-
bzymiej liczby wypadków):421, 539 i 441'
Decyzjg tq podjqtoze wzg|gdówoszczgdno-
Šciowych,gdy w trwajqcejdotqd bezpardono-
wej Zimnej Wojnie nastqlsila pewna odwilz, Pierwszy CF-104 zbudowany w Kanadzie Zdjgcie: Canadian Armed Forces
zakonczona Konferencjq Bezpieczeňstwa i
Wspďpracy w Europie,odbytqw He|sinkach F- I 04G w barwach 3 3 I Skvadron lotnictwa Norwesii Zdjgcie: MON Novegii
W tzy |ata póŽniej(1975).JednoczeŠniepo.
mimo wykruszania sig sprzetu, w wyniku
zmníejszenia|iczbydywizjonówz szešciudo
tzech, powsta|ypewne nadwyŽkisprzgtowe.
W okresie tym ostatniz wymienionychwyko-
nywa|g|Ównie zadania rozpoznawcze, pozo-
stale zaŠudezeniowe (wa|kao pzewagg jq.
drowqna etapiekonfliktukonwencjonalnego -
czy|i niszczenie wszystkiche|ementówzwiq- .**Bxe&*,i&rj;
zanych z broniqjqdrowq,za nim ta zostanie
u41ta).Rozwiqzano teŽ dowódáwa obu skrzy-
Zastosowanie
F-104G.Wartozwróció
Formacjahiszpaťrskich
uwaggna zaupelnieróŽny sposób naniesienia
numerów taktycznych na poszczególnych
samolotach delAire
Ejcrcito
Zd.ipcie:
StratyGreków wynik|ez WypadkÓwi zuŽy-
cia sprz{tu by|yduŽe.Normalnejeksp|oatacji
nie sprzyjala trudna wówczas sytuac1a.we-
wnetrznaGrecji- problemywewngtrznei kon-
fliktz Turcia.
Na poc24ku lat siedemdziesiqtych greckie
F-104G zostaly pzesunigte do wykonywania
olównie zadaá z uŽyciem broni konwencjona|-
ňei.JednoczeŠnie Grecjaotzyma|aw 1972od
.1
Hišzoanii9 F.104G i TF.104G' które zosta|y
wvcófane ze sluŽbyw tym paňstwie.Pozwo|ito ' , l''' .:'
to na czeŠcioweuzupelnienieStrat.PiQÓ lat .r,
''i:i''
l;. '!
,'.t,,...,-
- 'l,n!:- {.i'
póŽniejNiemcy pzekaza|i Grecji dwa swojeTF-
}'

tym
i04G,'co nieco poprawilosytuacjqszkolenia Turciitrafilo9 F- 104G i 2TF'104G. Dzigki
piIotów,jako Že Grecja straci|awszystkie,.zpier samblotompzeszkoleniena F-104,prowadzo-
wotnie ótzymanych samo|otóWdwumiejsco. ne w Mrted, rozpoczglo kolejne,9 Skzydlo'
wych (teraz bytytzy, dwa niemieckiei jeden Na ooczatku lat siedemdziesiqtychturec-
,1982stan samo|otóWbojo- kie F-1.o4otžyma|ynowe zadania . wykony-
ei-hiszpaňski).W Wlochy
wvch uzupelnionoo 10 ex-holenderskich, byly wania uderzeňna cele naziemne przy uŽyciu
Šrodkówkonwencjonalnychoraz obrona po- Pieruvs2vwvprodukowanyprzez Fiata F-
tďmaszynywyprodukowanepzez Fia|a'. . 104G zostál obiatany 9 czerwca 1962' rak
za.
DuŽý zaslrzyk F.104 otrzymalo |otnictvvo wietrznawybranychobiektów.To ostatnie
daniemialówype|niaÓ40 F.104S zakupionych rozpocze|vsie dostaúyd|a |otnictwawloskie-
oreckie-odRFN w latach1983-1988'po ich qo maszi/h,sboŠródktórych 51 wykonanow
ňvcofaniu z Luftwaffei z Marinef|ieger. Poza we Woszech, dostarczonychw latach 1974-
.1975.Weszly one na uzbrojeniedwóch dywi- řlarianciémvŠ|iwskim, a 54 w myŠ|iwsko-bom.
dwomaTF-104G do Grecjitrafilo38 F-104G. bowvm. ob.ie odmiany róŽni{ysig drobnymi
22RF-104G i 1B TF-104G (razemz dwoma zionów 9 Slirzvd{a,bazujacego w Ba|ikesir szczeqó|ami wvposaŽeniai by{yniema|wy-
poprzedniodostarczonymi- 80 samo|otów). (i 91 i 192)oražw142 Dywiz'ionie 4 Skrzyd|o.
do wspomntanycn0yW|zjonoW mienni w sencie zadaň. Ponadto Wochy
Ňie sformowanoz nichjednak nowych;edno- JednoczeŠnie otrzvmaV teŽ28 TF-104G' z czego 16 zbudo-
stek. uzwvaiac ich do uzupelnieniastanÓWW trafllateŽpewna|iczba F.104G (rotacjasamo-
Iotówmiedzviednostkami)' wanych ha miejscu. Przezbrojono wówczas
obu dotýchózásowychdywizjonachoraz two- szešÓ dywizjonów,z czego trzy myŠ|iwskie'
rzqc reier\Ny sprzQtowe. Czqšč samolotow Naiwiéks.z-e dostawyF-104 do Turcjiprzy-
padaiá ná |ata oSiemdzieSiqte.gdy pozosta|e dwa mvŠ|iwsko-bombowe Ijeden rozpoznaw-
skanibaIizowanona czQŠci zam|enne.
oaňsiwa zastepowalyte samo|otysprzetem czv, teň ostatniwyposaŽonyw samo|otyprzy-
Greckie F-104G/TF-,104Gs|uŽy|yw roli ma- stósowane do orzenoszenia zasobnika rozpo.
szyn myŠ|iwsko-bombowych i rozpoznawczycn', nowei oeneračii(F-16,Tornado).Turcjiprze-
przy czym ich g|ównymzadaniem by|opoŠred- kazaÁč:18F-jo4G z Be|gii(1981-1983)' 21 znawczeQoOrpheus (zakupiono20 zasobni-
kóW).spóŠródprzezbrojonych jednostekbyly
hie. a tát<zebezpoŠrednie wsparciewojsk |qdo- F-104G,22RF-1O4Gi 10 TF-104Gz Holandil 4. (z Groset-
(1980-1984),9 RF-104G,3 CF-104i rF-104G Sťor'ho(dvwizionv)myš|iwskie:
WVch.Wvcofanó ie dopiero na poczqtku 1993, to,9.i 2b.Gruppó), so" (z Gioia de|Co||e,í2"
ž Norweqii(1981).W |atach1980-.1987 Tur-
wíaz z zástqpieniémich pzez F -16ClD. .1.l9 i 156" Gruppo)i,sin"p Cameri/Novarra,2ío
Turcja cia wproňad.zila teŽna uzbrojenie F-104G,
Gruppo\:dwie eskadry myŠliwskie: 1U Grup-
Przežr ur$q pzewinďo siQlacznieokolo400 1'BRF-104G i 33 TF-104G przekazywanych
z nich zostala przekazana stopniowo przez Niemcy.W raz z wprowadze- Do z g' Stormo z Grazzanise i 27 Gruppo z
'51o
F-104, wiekszoŠÓ
niem ostatnichsamolotówniemieckich,wyco- Stormo,bazui4cew Trevisopod Turynem;
pzez
' inne-paňstwaNATo w róŽnymczasie. (Gruppo'
pewnq czterveskadrymvŠ|iwsko-bombowe
Poludniowy kierunek byl w NATO trakto- fano wszystkieex-belgijskiemaszynyi czteŇ eskadŇ bvivekwiwa|entemdwóch Stor-
wany jako drugorzgdny'choÓ Z9RR.przywiq- czešÓ z pozostalvch paňstw.
w t sas, po zástqpieniuswoich Starfighte. mo - dywilonów1i zs" i 10? Gruppo z 5" S-tor-
zywá|á do niego duŽa w_agg.UwaŽano bo-
rów Hornetámi, Kanada zaoferowa|aTurcji mo z Řimiňi, 154. Gruppo z 6o Stormoz Ghe-
wiem. Že natarciep(zeztsalKanyna t:rec1QI
pzezTurcjg na B|iskiWschód' pozwo|na opa- odstapienieswoich CF-104 po bardzo atrak- di oraz 1SS Gruppo z 5U Stormo bazu1acaw
cyjnej cenie. Samoloty te przeszly na.koszt Piacenza; jeden dywizjon rozpoznau'rczy'.3o
nowanieDardaneli Bosfor,a tym samymswo- Stormo z Villafranca (28" i 132 Gruppo).
bodnydostgp FlotyCzarnomorskiej.do Moza RFN remontyi zostaly dostarczonew latacn
a w da|szejko|ejnoŠci, wraz z 1986-1987 dó Turcji(46 cF.104 i 6 cF.1 04D). Wszystkie wymienionejednostkiosiAgnety
Šródžiemnego, ootowoŠó w latach 1963-1969.
natarciemwojsk|qdowychpzezÍurcjq - p.ze- SpoŠrÓd52maszyn20 przeznaczonood razu -
ná czešcizamienňei nie wprowadzonoich do W |atach1970-1974dotychczasuŽyvvane
iecie kontrolihadbliskowschodni4ropq. Mia- maszyny uzupďniono nowoprod.]kqyqlvryI:
ió to zasadniczeznaczeniedIaEuropyZachod- uzvtkówania.Pozostale,wraz z niemieckimii
wpadnigciuBIiskie. wlóskimiF-104s,|ata|y w Turcjido 1995. 1O4S.(|ácznie dostarczono224 F-1043 z225
niei,która po ewentuaInym
Dostawy nowych F-104 umoŽliwilyTurcji zamówiónych,jeden uleg|bowiem rozbiciu
oo-Wschoduw rgce ZSRR nie by{abyw sta-
ňie normaIniefunkcionowaÓ. orzezbroiehie
'1982. dwóch ko|ejnychskrzydel, w orzed ieqďprzeigciempzez si|ypowietrzne).
6 Skzvdla z Bandirma (161 i 162 Filo, Zbieg{óš9 to ze žmianqdoktryny NATO i pze-
PierwszvmzadaňiemtureckichF.,104Gby|o cigŽkoŠcizadaňwykonywa-
uŽwvaiaceoóok F-104G takze RF.104G i TF- niesiénieňŠrodka
wiec wvkoňvwanieataków jqdrowychna ude.
1o4G), á w 1985 ieszcze 8 Skrzyd|azDiyar- nvch przez wloskiewojskalotniczena obrong
ze"niowezgiupowaniawojsk Ukladu Warszaw- Na F-104S nie prze-
skiego w Bulgariii na Wqgaech (w rejonach bakir(181 i 182 Filo, |atajqceg|ówniena CF. oówidtzna obszarukra1u.
žqrupowaňwojsk),a na wscho- 1 0 4i c F - 1 0 4 D ) . žbroi|asigledynie 3ostormo, |atajqcana RF-
wviŠóiowvch
Turcjautzymylvala cáery skzyd|a F-104 (a 1o4G do"199.}(póŽniejna AMX) oraz'154.
džíe- w g.ózyslycn terenachGruzjii Armenii.
mi9dzynarodowej w nich ósiem-dywizjonówi jednostka,1987. szkolna Gruppo z 6o stormo|atajqcana F-104G rów-
Woběc nápiQtejsyt-ua9ji Jed-
na TornadolDS)..1974
W niežóo 1993 (póŽnie1
na poczatku lat szeŠÓdziesiďych.Iurcja,zo- w 4 Skzvd|e) tvikoórzezdwa |ata,do
w|qizona w program MAP JednoczeŠnie okresie í987-i989 4 Skzydlo pzezbroilo sig noczešniezpiezbrojeniem na F-104S w
stala
paňstwo to przeznaczy|oczgŠÓwiasnych fun. na F-16C/D,a czgŠóStarfighterówz tej jed- 1 55oGruppo zostala przeniesiona z Piacenza
jednostek.Jedno- podporzqdkowano
do Istrany,'gdzie jq 5í" SÍor-
duszy na modernizacjg sit zbrojnych, czujqc nostkitrafi|ado poŽosta|ych
zagroŽone. czešnie zadania szkolenia pi|otówna F-104 rno. W 1995 swoje F-104S na wypozyczone
sie. bezpoŠrednio .193 Fi|oz 9 Skrzydla'wyposaŽonyg|ów- TornadoF.3 zamiénila1? Gruppoz 36oStor-
W rámachých dziataňTurcjaotrzyma|a52 przejgl
Starfighterów,z czego 34 F-104G (zbud9y9- .10
ne páez Canadair)w ramachMAP oraz F- ,,,'l#
1 0 4 G , 2 R F - 1 0 4 Gi 6 T F - 1 0 4 Gz a k u p i o n y c h :,,1
od Lockheeda. Samoloty te zostaly dostarczo-
ne w latach 1963-1964,a pierwszeskzydlo'
4 Ana Jet Us z Mrted osiqgng|o gotowoŠÓw
1965.Skrzyd|oskladatosig z dwÓch dywlzjo-
nów (Fllo),141 i 142' Ponadtow F.104 wypo-
saŽonoteŽjednostkgszkolnE.
w 1972 Hiszpania,która wtaŠnie zakupila
samoloty F-4C, wycofata swoje Starfightery'
orzekazuiac ie dwóm paňstwom NATO (Hisz-
banianie.nilá ieszcze wÓwczas cz|onkiemPak-
iu Pďnocňoai|antyckiego): Grecji i Turcji.Do

26
F.l04S w barwachAer,'nauticaMilitare lÍaliancl
ZdjEcie:
Ryszard
Jaxa-Malachorvski
mo, a 21' Gruppo z 53oStormo zrobiia to w
'1997.NajwczeŠniej jednak,bo juŽw 1982F-
.104S wycofano ze 1 56oGruppo z 3ď Stormo,
zastqpujqcje przez TornadolDS.
W |atach1993-1995F-104S czgŠciowo
wycofano z 5o Stormo, pozostawiajqc w niej
jedynie 23 Gruppo, przeniesionqdo Cervia
(drugqeskadrg dywizjonu,102oGruppo roz-
wiazano).Na F-104S we Woszech nadalla-
taj{nastgpujqceStormo:4. (gi 2ď Gruppo),
5" (23. Gruppo),9" (a Gruppo),37. (1ď
Gruppo)i 51' (27 Gruppo).Stanowito mniej
wigcej ekwiwa|enttrzech dywizjonów.Wigk.
szoŠÓtych si| wypelnia zadania zwiqzane z
obronq powietznq, jedynie 5í" SÍormojest
przeznaczona g|Ównie do zwalczania ce|ów
naziemnych,a w jego sklad obok eskadry F-
104S wchodzi teŽ 103"Gruppo na AMX.
oprócz wymienionychStarfighterówuzy.
waia we W|oszechteŽjednostkadoŠwiadcza|.
na bazujqcaw Pratica di Mare (od 1962).Do
pďowy í997 rozbilosig aŽ 138wtoskichF-104
z 378 zbudowanych(prawie37%!).
Hiszpania
Hiszpania|atalanaF-104bardzo krótko,ale
za to bez ani jednego wypadku!Paňstwo to,
wówczas nie nalezqcejeszczedo NATo' otzy-
malow 1965 '18F-104G i 3 TF-104G w ramach
MAP Weszly one w sklad 61 Dywizjonu(Escu-
adron)26 Skrzydla(Ala),bazulqcegow Torre-
1on.Wkrótcaskrzyd|oto zmienilonumerna 16,
a dywizjonna 161. Jednostkata wykonywala
zadania w systemie obrony powietznej, Hisz-
paniewogó|enie uŽywa|iswoichStarfighterów
do zadaň udezeniowych.F-.104G nosi|yw Hisz-
paniioznaczenieC.B,a TF-104G- CE.8.
JuŽw 1972Hiszpaniaotzymalaw ramach
pomocysamo|oý myŠ|iwskie F -4C, pzekazu-
jqc swoje F-104 Grecji i Turcji,niema|równo
po pďowie (Turcja dosta|a dwa TF-104G).
JednoczeŠnie skrzyd|oz Torrejonzmienilo
n u m e rn a 1 2 .
Jordania
Jordania, która mia|a zawsze wyjqtkowo
dobrestosunkiz paňstwamizachodnimi(ak na
muzulmaňskiepaňstwaarabskie)mialaw dru-
giej pďowie |at szešódziesiqtychotzymac w
ramach pomocy od USA 36 Starfighterów,wy-
cofanych z US Air Force. W 1966dostarczono
pienruszetzy F-104A i trzy F-104B. Wkrótce
jeden z F-1048 ulegl rozbiciuw wypadkunim
zdqŽonodostarczyÓ pozosta|emaszyny.
W momencie izraelskiegoataku na egip-
skie |otniskapozostatepigÓ samo|otówprze-
lecialo do Turcji, gdzie przeczekaly WojnQ
SzeŠciodniowq.
Kolejnedostawy18 F-104Ai 4 F-104B mia-
ly miejscew 1968.Rok póŽniej'za zgodq USA'
Tajwan przekaza|Jordanii 18 F-104A, które
wycofanoz lotnictwatego kraju po ich zast4-
pieniupzez F-104G.Pozwolilolo na pzezbro-
jenie dwóch dywizjonów:9 z Bazy Lotniczej
KsigciaHassana i 25 zMwafiaq.Obiejednost-
ki,wyposazonelqcznie w 39 F-1044 i 6 F-1048
(z 7 dostarczonych)wypďniaiy zadaniaw sys-
temieobronypowietrznej Jordanii.W 1971 I
Dywizlon,przetzuconydo Pakistanu wziql
udzia|w walkach tego paňstwa z |ndiamiw
czasie ko|ejnejwojny.Rezu|tatytych dzia|aň
nie s4znane, podobnojednakdywizjonsiracil
tzy samoloty.
W latach '1979-198'toozostale20 F-1044
i4F-1048 (lqcznieutracono19 F-104Ai3 F-
104B)zastqpilynowozakupionemaszyny Mi-
rage F.'lC.
Pakistan
Pakistan byl pierwszym paňstwem poza
USA' które otzymalo F-104.W ramach MAP
dostarczonotemuwe wzeŠniu.196'|oaňstwu
12 ex-amerykaňskichsamo|otów:10 F-104A
i2F-1048. Samolotyte trafitydo 9 Dywizjonu
z Sarghoda,uŽywajqcegodo tej porysamo|o-
tów t|okowychHawker Fury' By| to chyba naj-
wigkszy przeskok sprzetowyw historiilotnic-
twa:z myŠ|iwców tlokowych,którychkozenie
siQgajElI wojny Šwiatowej na samo|otynad-
dŽwigkoweo prgdkoŠci Ma=2,0'
JuŽ pierwszegodniawojnyz |ndiami,1 wrze-
Šniaí965 oara oakistaňskichF-.104Azmusita
do |qdowaniana pakistaňskim|otniskuPasrur
indyjskiego Gnata(bezoddaniastzatu).6 wze-
šniapakistaňskiF-104A pi|otowanyprzez kpt.
Amjada Hussaina zestzelil Sidewinderemna
bardzo malej wysokoŠciindyjskiego Mystere
lVA, a nastgpnegodnia kolejnego(tymrazem
zdzia|ka)'Jednak w czasie wa|ki7 wzeŠniaF-
104A kpt.Hussainazostalsam trafionyz dzia-
+ekprzez innegoMysterelVA, a jego pilotbez-
pieczniesig katapu|towa| (pakistaňskie
F-104A
zosta|ypzed dostarczeniemWyposaŽoneW
foteleLockheed C-2, wystzeliwane klasycznie,
do góry). Zadanie indyjskiego pi|otaby{oula-
twione,gdyŽw czasie manewrówdo pieruusze-
go swojego ataku, zakoňczonego zwycig-
stwem, Pakistaňczyk straci|prgdkoŠói póŽniej
nie zdďa| jej juŽ nabraÓ.
í,íwzešnia 1965 nad |otniskiem Ha|wara
doszlo do sootkaniaczterechMiG-21FL z po-
jedynczym pakistaňskimF-104A. Starfighter
wykorzystujqcswoje dobre osiqgi (zdo|noŠó do
szybkiego rozpqdzania samolotu i wysoka
prqdkoŠómaksyma|nana ma|ejwysokoŠci)
zdola| umkn4ó MiGom |ecqc na wysokoŠci
wierzcho|kÓw drzew' Dwudzieste pierwsze,
zuŽywszy znacznqczgšÓ pa|iwa,musialy za-
wróciÓ do w|asnejbazy.
W toku wojny Pakistan utraciljeszcze jed-
nego F-1044, zestzelonego ogniem naziem-
nejobronypzeciw|otniczej,jednak pakistaňskie
F-104AIakŽe zestze|i|y jeszcze jeden samo-
lot indyjski(lqczniez Gnatem zmuszonymdo
|qdowaniada|oto cáery maszyny).Tzy ko|ej.
ne samoioty(dane niepotwierdzone) stracil9
Dywizjonjordaňski (pzypadkowa zbieŽnoŠÓ
numerówz pakistaňskim), pzezucony ce|em
wsparciamuzulmaňskiegosojusznika.
W drugiejpďowie |atszeŠÓdziesiqýchstan
pakistaňskiegoIotnictwauzupďnionodwoma F-
104A otzymanymiod Tajwanu.Tak wigc 9 Dy-
wizjonpakistaňskipowróci|do popzedniej si|y.
W czasie ko|ejnejwojny pakistaňskieF-
1044 zestrzelilycztery samoloty:1 Su-7 i 1
Gnat (4 grudnia),1 Canberra(B grudnia)i 1
Alize (10 grudnia).Jednak spotkaniaz MiG-
21 byty dla F-1044 niekorzystne(patrz PKL
"MiG-21"'gdzie szczególowo opisanote wa|-
ki).t-qcznieindyjskieMiG-21 zdolalyzestrze-
IiÓ3 F-104A('12grudniajednegoi 17 grudnia,
ostatniegodnia wojnydwa pozostale).
Pozostale F-104N8 Pakistan wycofal ze
s|uŽbyw .1975'zastqpujqcje poczqtkowoMi-
rage'ami,aw 1983przezF-16N8.
Tajwan
Podobniejak Turcja,takŽe i Tajwanotrzy-
mal wycofane z innych paňstw Starfightery.
Liczne dostawyuŽywanychsamolotÓw,z cze-
go czqŠÓdostarczonoW stanie nie|otnymz
pueznaczeniem na czgšci zamienne, utrud.
nia dok|adneokreŠ|enie zeczywiŠcieuŽytko-
wanych maszyn tego typu. Samoloty dostar-
czanona przestrzeni wielulat,gdyjednocze-
šnieznaczna czgšó uŽýkowanychF-104 u|e.
gla rozbiciu.
Pierwsze 24 F-1o4A i 5 F-í04B' wycofane
ze s|uŽbyw US Air Force dostarczono Tajwa-
nowi w koňcu .1961.Do maszyn ých wkrótce
(w latachI 964-1969) dolqczylo46 F-104G i 8
TF-104G (zbudowaneprzez Lockheeda)i 21
RF-'104G (zbudowanejako zwykle maszyny
rozp oznawcze pzez C anad air).
Dostawy te pozwolilyna pzezbrojenie 3/
427 Skzydta w bazie Ching Chuang Kang,
zloŽonegoz cáerech taktycznychdywizjonów
myŠ|iwskich: 7' 8,28 i 35. JednoczeŠnie z
wprowadzeniem F- 104G wycofano F-'104A/B,
uzyte do przeszkoleniapersonelu (18 z nich
odstqpionoJordanii i co najmniej2 Pakista-
nowi)'DrugqjednostkqtajwaňskqIatajEcqna
F-104 byi 12Dywilon Zadaň Specja|nychz
5/40.1Skrzyd|a(baza Taoyuan),wyposaŽony
glównie w RF-'l04G.
PoniewaŽ Pakistan utracil czgšÓ swoich
Starfighteróww v'rypadkach,to w |atachosiem-
dziesiqtychstany jednostekuzupelnionow
1983 pzez 38 F-104G i 26 TF-104G, wycofa-
nychz niemieckiegocentrumszkoleniaw Luke
w Arizonie (dokladniez 69th TFTS).
Pozwoliloto nie tylko na uzupelnieniesta-
nów' |eczpzezbrojenieko|ejnegoskrzyd|a'2/
499 z Hsinchu,z|oŽonegoz 41, 42 i 48 Tak-
tycznychDywizjonówMyš|iwskich.
Stany tychjednostekzwigkszylysig, gdy w
1987 dostarczonoTajwanowi22 F-104J i 5 F-
104DJ z Japonii (czgŠów stanie nie|otnym)
oraz 15 F-104G i 3 TF-104G z Danii.
W 1990 dywizjonu2/499 Skrzydla,wyko-
nuj4cegogiówniezadania w ramachsystemu
obrony powietrznejzostaly przezbrojonena
tajwaňskimyŠ|iwiec Cheng Kuo. Na F-.104
pozostalowigc tylko31427Skrzydloi dywizjon
rozpoznawczy.
W |atachosiemdziesiqtychtajwaňskieF-
104G pzezbrqono w pociski AIM-9J Sldewin-
der,a w |atachdziewigódziesiEtych W opraco-
wane na TajwanierakietySky Sword I i ll (zbli-
Žonedo A|M-9L).
ostatnie tajwaňskieStarfighterywycofano
w 1997,kiedyto ostateczniezastqpilyje F-16.
Japonia
W okresiekwiecieň1962.9rudzieň1967 w
Japonii zbudowano 207 F-104J, z czego 29
zloŽonoz czgšcidostarczonychpzez Lockhe-
eda, a 178 powstalood podstaw.Wrazz3 F-
'104Jwyprodukowanymipzez Lockheeda daje
to lqcznie210 jednomiejscowych F-104J,zop-
tymalizowanych do zadaň obronypowietznej.
oprócz tych samo|otówdostarczonoteŽ 20
dwumiejscowychF-104DJ.
Na Starfightery pzezbrojonow Japoniisie-
dem dywizjonów (Hikotaí)naIeŽqcychdo cáe-
rech skzydď (Kokudan),201do 207.SpoŠród
nich 2 Skzydio bazowalow Chitose (201 Dy-
wizjon)i w Komatsu (203 Dywizjon),5 Skzy-
dtow Nyutabaru(202 Dywizjon)i w Tsuiki (204
Dywizjon),6 Skzydlo w Komatsu (205 Dywi-
lon) a7 Skrzydlow Hyakuri(206 i 207 Dywi-
zjon). Ponadto pewnq |iczbg F-104 uŽywata
jednostkadoŠwiadczaIna z Gifu.
Samolotyte byly z powodzeniem(straco-
no ty|kook. ,15% maszyn)uŽywanedo poczEt-
ków |atosiemdziesiqtych. W tym czasie rozbi-
lo sig jedynie34 F-104J i 2 F-104DJ,co bylo
niewie|kq|iczbqw porównaniuz innymipaň-
stwami. Pzyczyni|a sig do tego takŽe bardzo
starannaobs|ugasamo|otóww Japonii.
W latach 1979-'1985wszystkiete dywizjo-
ny przezbroilysig na F-15J Eagle (ednocze-
Šniepzesz|y reorganizacjg,zmienionoczeŠó
numeracjii podpozqdkowanie,obecniez daw-
nych201-207Hikotaitylko201-204istniejqz
dawnyminumerami).Po wycofaniuz eksplo-
atacji Japonia oddala czgŠÓswoich samo|o-
tów Taiwanowi.
Kamuf|aŽioznakowanie

okolicznošciowe malowanie Starfightera

z 2f irupp.' z 53' Stormr' Aeronautica Militare
Italiana ZdjQcie: Peter Davison

F-104 byl nie tylko jednym z n{bardziej

rozpowszechnionychsamoIotóW,IeczteŽjed-
nym z najbardziejko|orowych.omówienie
wszystkich, czy chociaŽby wigkszoŠcistoso-
wanych malowaň mogloby byÓ tematemod-
rgbnejksiqŽki,dIategopokrótceomóWiQty|ko
kiIkawybranychschematóv".
W |otnictwieamerykaňskimpierwsze do-
starczone samoloty mialy kolorsrebrny,z czar-
nymielementamiradiopzezroczystymi(oslo-
na radaru).Na kadlubiemalowanoczarny na-
pis,,U.S.A|R FoRcE'. W ty|nejczgšcikadlu.
ba ma|owanoko|oroweznaki przyna|eŽnoŠci
p a ň s t w o w e j .N a s t a t e c z n i k u p i o n o w y m
umieszczanonumerewidencyjnysamolotu,w
którymdwie pierwszecyÍryoznaczEqrokza-
mówieniasamo|otu,a czlery |ubpiqÓ nastgp-
nych cyfr to numer kolejny nadawany w ra-
mach jednego roku' PoniewaŽ najczgŠciej
ma|owanoty|kopigÓ cyfr'to poczEteknumeru
,,ucinano".
Z chwi|qgdy samo|otyzaangaŽowanoW
konfliktw Azjl Poludniowo-Wschodniej otrzy-
ma|yone kamuflaŽ:Dark Green (FS 34079)'
Green (FS 24102) i Ian (FS 30219) na gór-
nych powierzchniach i Pale Gray (FS 26622)
na powierzchniachdo|nych'RóŽnie ma|owa-
no granice pomigdzykoloramina powierzch-
niach do|nychi gÓrnych (w postaci|iniprostej
lub falistej).Znacznie zmniejszonoznaki przy-
na|eŽnoŠci paňstwowej.Numer ewidencyjny
ma|owanoniewie|kimi,biaými cyferkami(/n-
signia WhiteFS 17875).PowyŽejwidnialnie-
wielki,bialynapis,,USAF".
Samo|otydostarczonedo odbiorcówzagra-
nicznychnosi|ybardzozróŽnicowaneschema-
ty ma|owania,za|eŽneod Žyczeniaodbiorców. I
W europejskichkrajach NATO nqbadzieiroz-
powszechnilosiQma|owanietypowed|atakýcz- Rozmieszczenie napisów eksploatacyjnychna wloskich F.104S i TF.l04G
Zdjqcia: Rr szard Jaxa-Malachowski
nychsamoIotówudezeniowych'ko|oramiDark

wersjii numeru
Sposóboznaczenia
*loskiegoStarfightera
ewidencyjnego
PcterDar ison
Zd-iqcie:

28
F.104sAsÁ
nr ewidencyjny MM6704
23oGruppo 5o Stormo
Aeronautica Militare ltaliana
Cervia, Wtochy

Caý samolotjasnoszary FS 26628,

Napisy eksploatacyjne,oznaczenia taktyczne i godtajednostek - ciemnoszare Fs 26152 (obniŽonejwidzialnoŠci)
oznaczenia przynaleŽnošcipaňstwowejwysokiej widziaInošci- zielono-biato-czerwone

Entire aircraft light grey FS 26628 overall.

Stencilling, codes, and unit emblems dark grey FS 26152 (low-viz)
N ational markings high-viz: green-white-red

n
--J E-
-=
\_0 -

4{Ť/P(L<ó Vtt.-
KamuflaŽ i oznakowanie

okolicznošciowe malowanie Starfightera z 421 ,'Red Indian,, Squadron lotnictwa Karrady ZdjEcia: Peter Davison

Niemiecki F- 104G w malowaniu okolicznoŠciowymjako,,Czerwony Baron''

4,SÍ,'rmr'
20' Cruppr'

lnne barwne malowanie Starfightera Luftwafle ZdjQcie:Peter Davrson

23' Crupp"

Godla
Green (F524079)i Dark Sea Grey (F526173) ko|oremBasaltgrau (FS26152), a od dďu byly
jednostek pozostawianew barwieblachduralowych.
na powierzchniachgórnych oraz Pale Gray na
wloskich po\iierzchniachdolnych. Pózniej F-104G w Samoloty F-104S poczqtkowomalowano
lataj4cych na barwach Luftwaffe otrzymaly malowanie nie- w standardowebarwy NATO. Przywprowadza-
Starfighterach mieckimifarbami WaldgrŮn (FS 34079)' olive- niu modyfikacjido wersji F-104S.ASA zmie-
Zdjqcia: grÚn (Fs 34082)i Schwazgrau (FS 26044)na niono kamuf|aŽna typowo myŠ|iwskie ma|o-
Ryszard wanie,,przewagipowietrznej" - koloremjasno-
wszystkichpowiezchniach.Samolotymarynar-
Jaxa-
ki niemieckiejmalowanodwuban,rnie: od gory szarym na wszystkichpowiezchniach.
\'lalachorr ski

Zdiecie na I stronie okladki:

Jaxa.Malachowski/Robert GIetzyngieÍ
Loii<heed F-I 0-lS Starfighter Aer"nautica .\'!iIitttreIraIiana Zdjgcie: Ryszard

Zdiecia na IV stronie okladki:

Zdjgcie: Peter Davison
TF--i O.tG lotnictwa Turcji
Zdjqcie: Hugo Mambour
F- l 04G 4 St,rn,' (4 Dywizjonu) lotnicnra \\'loch
ZdjQcie: Peter Davison
F-lO.lG lotnictwa Grecji
(l989)
F.104G 21 Jruppr' 5j ýCrm.' (2| Eskadry'53 Dvwizjonu) lotnictwa Wloch rv okolicznošciowymmalowaniu
Zdjqcie: Peter Davison
Zd.jgcie: Ry szard Jaxa-Malachowski
F-1 04G lotnictwa Belgii
Zdjqcic: lvÍilosz Rusiecki
F -104G Ltltwaffe (wojsk lotniczl ch ) \iemiec
Zdjqcie: Peter Davison
TF-104G Bundesntarine(marynarki u'ojennej) \iemiec
Zdjqcie: r ia Milosz Rusiecki
Trzy F-104G 322 Dytizjonu lomicnva Holandii
PRZEGLAD KONSTRUKCJ I LOTNICZYCH
Nr JO

Wydawca: Agencja LotniczaAltair,Sp. z o. o. Tekst E' F. Rybak, Jezy Gruszczyňski,

Warszawa 1998 s. 13-21Ryszard Jaxa-Malachowski
Redaktorserii: Woitek Matusiak Rysunki1:72 Andrzej Bednarski
RedagujeZESPÓt-: RoĎertGretzyngier,Tomasz Hypki, Plansze barwne Andrzej Bednarski
Ryszard Jaxa-Malachowski Zdjgcia Peter Davison,Ryszard Jaxa-Malachowski,
Konsu|tacja: Andzej GluŠniewski Hugo Mambour,Andzej Rogucki,
Skiad i lamanie: Altair Ltd Milosz Rusiecki,Jaroslav SPacek,
Druk: MarouardPress Canadian Armed Forces, Ejercitodel Aire,
Copyright@ by AltairLtd 1998 Lockheed,MON Norwegii,USAF, US Navy

30
 ffi Miesigcznik
konrynu,uisry
rrodycie
noi- WEGLAD lffi/ffi{,f(T LAThTffiI
FffiKÁ-ilE1.ó,J''''illl'JllJlili.''i'',.-lJ;':T:
t0qe
z tmDrez,
K0resD0n0encte
z00r0ntc-
ne,opisykonílukci!.
Ponodl00 ko|orowych
zdi.gÍ
n'oó8 íronoch..Konlury
z Ukazaly sie: Nrkat.
'1
o|rokryinymi (kompu|ery
nogrodomi wyiozdy
zogroniczne,
ksiqŽki}. Su-22M4 01.
2 Mi-240 02.
MLStnyd|ooPohko
moŽno zoptenumerowo(
wliczbie
l2 |ub24ko|einych
nu- 3.l22lryda 03-
merów, pierwszógo
numel
iodoiqc z nich.
MoŽnorówniež
zomowio(
ooiedvnczeeo. 4.F-1174 04.
zemp|orze
numerów,
ktore
iii.si{ukozo|ý. 5.B-24Llberator 05
6.N/iG-29 06.
7.Su-27 09-
B,Tornado 14 W PKL nr35 - AH-64Apache
Nr.kat. 9.[/IG-23MF 07. extra- POSTER
0pisywspďczesnych
bitew
i 10.Mlrage 2000 08
241' komoonii
obecneoo
íuIecio. 1 1B. - 5 2 13
202. přzebieg
t|ohistoryczne,
203- ozt0f0n.
0l0wnl 12.FlA-18 16
204. bohobioilie.chorokterystv-
' 13MiG-31 21
205- kislron,
opiiuiwoneob- 14.Su-24 17
twoJtma 206 sorzetu,
cibkowóstki 15.Uzbr. lotn,-wsch,
l0
Kreh1941 213
histoiyizne
i techniczne. 16.AJ3TViggen 18
Wszvsikie
oozvcie booolo
248.
iIustiowonó.
ki]kodzieiiot 17.Tu-160 19
210- zdieÉ,
ko|olbwe i czorno- rBF-14 23
z|Ď bidleplonsze przedstowio- l9 B-tB 20
207 somoloty,.
iqce czolgi, 20.Hanier 27
_
j-. a ):/(a P .\r-: i -: -- .
218 okrefu
i broň
strze|etko
uirn'rro]no
wwo|kriih. 21.Jak-38 22
1 .:a 3 zje'|sí.Puslynna
B':: ::2 212 0kolópigidziesigciu
stion
formdtu B5. 22.F-15 11
: ,:;:2' S:echUpadek Sajgon, 2'1 23.Jaguar 3l Wprzygotowaniu:
. .'a 3 ziewskÍ Kubiaky.- 1?:..
Krzysa1| 2'!
-: -e9 24.Gazelle 38 Nowe Sui lViG 25
. Nank1wski.MaÍiusz sk1tnÍckiK Ó t. 9!. 2. 1
25 N/iG-21bis 15 La-7
..
: :z2. ,"cita'
Z' il1szunaňsklchiny-W]etra- 29
' W przygotowaniu: 26.A-10 25
: :- :. Chazanow NadSta/inOradem 22e W-3SokÓl 32
-.= Koíea-WolnawpowielzU 223 27.1u-128 28
: :z7.i1t|a,
Z. M1szunalískl 94-95 229
Czeczenia Su-25 33
_'- ;.sni Kubiak Grenada 1983,Panama1989 t x
B twaWaÍsŽawska 225 28.F-16 30
Inwazja
naSynaj 232 29 A-7D 50 8747 34
-. t:,sní KubiakDardane|e 1915 222
B)aÍn 233 30.Draken 49 Concorde 36
: -,:E<Kryczka Atdeny 221
.. : <:reic?/k KambodŽa75.95 224
W etnam. WojnanamoÍzu 234 31.Su-15 24 Iu-144 37
-! i:_:Je?A SataleckiP anBuza 209
Liban1976-1982 235 32.F-111 51 Ka-50 40
-: < 4J biakK!ú- C't|ěncuc]ldokri4/s!Íakietowego
230
Indoclrlny
51-53 236 33 C-130 43 c-5 42
WojnatankowcÓW 237 34.Uzbr. lotn.NAT0 35
,4,',' ZatewskiMlawa3g 238 F-4 44
-
)-- llawak1wski.
Sewastopol 239 35.AH-64 Apache 39
41-42 239
M. SkofrlbklSewastopol
Rosja
1918-20 241 KÍir 45
< ]J, Kubiak |ndi€ - Pakistan197] 231 36.F-104Starfighter41 B-2
JuOoslawia
1941-45 242 46
)rltrij Chazanaw Bitwanad[4oskwa 220
j canath-|iďťnsfu'
PiolíkÓw
TíybUnaIski 243 Su-20 47
Zb.MlsmpnskiUssurí'69227
//0i ciech Zale4ski Ma|keI-Gaúen 228 U-2 48
PiotÍ kucharski somaIia 1992-95 240 Gripen 52
Tomikiz serii1'|B
xX WmoŽnozomowio(poiedynczo
i w komo|e|och
' Hawk 53
po3 |ubó dowo|nych podoiqc
egzemp|orry, ich.númei'y
ko|o|ogowe.

W serii SEl(RETY l(0l'l- Ukazalysie: Nrkat. PR'ZEWODNIKILOTNICZE

STRU|(TJI I.OTNI(ZY(l| týiG-25 - slaIowa
blyskawica 301 pnegIqdy
Zwigzle konírukcji
lo|nicrych po.
o róinymchorokterze,
ksioikio noislvnnieiszvch sB-71- najszybszysamoIot
Šwiata 302 mo(ne
wrozpozn(Moniu somo|o|ów,šmiolowców
i szybowców.
Wv-
leuóndornvclisómo|rjtoih
i Iu-22i I!-22M- naddiwiekowe
bombowceBosj 303 pdrzqdkuiqce
dovmictwo wiedzqnoiemo|-|otnicÍwo,
z duŽq
|iczbq
ú-
íňglowcoth, toinikoch
ith Samootyo Zmiennej geomeÍij
skrzydel 304 zunków
i zdig(orozróžnego
rodzoiutobe|,
l44 írony,wtymwiele
konýrukcii,
zoíosowonych Patriot
contra
Scud 308 K0r0rol.vycn
z0lec
nowoštioc}itethnkznvtlri Ukaasie:
ichwplywienorozwrÍ iech- [,4yŠi
iwceodnUtoweJakowIewa 305 KsiqŽki
zseriiPRZEW0Dl{l|(|
[0Tl{|Qt
možno poiedvnczo
zomowio( iw
niki|ótriiaei.
WÝdomittm SamolotySlealth 306 po3|ubó egzemp|orzy,
komp|etoch podoiqc
ichnumeryldto|ógowe'
orzezno(zone dlohobbi- Samolotyplonowegostarlui lqdowania 307 NÍkd
íóryi nrodelorzy,
I wie|omo i p|onszomi
rysunkomi bonrnvmi :.,. l Eš.
SamoIolydowodze|a i wa{iÍadioe|ektroniczre; 309 Saro otywojskowe
USA
fuloí m 7ó stlonoth,
wtymwie|u
borvinych'

IF
... l H:lfrH!R0PY
;.,lo],Czesre{onslÍUkcje|otniczePos{
BIBLIOTEKA LOTNIGZA Samolory
wojskowe
samoIoty
Rosji
woiskoW€EUropy
453

WseriiZ
DZ|UÓW
toT-Asy
YP!:e Níkat.

ii;,lEl
p0ý e00|.tn'ďWa Ukaasie:
N|fiWA ksioiki o molo JJ

Šmiglowce
Šwiata
SWiaIoWyz'azdLohikÓWPo|skich 353
znonythwydorienio(h'
* pÓ|Wieku
w.ÍZes|woÍ'aci 355 Samoloty
llniilolniczych
his|oíii
|ohíďwo,sv|wó*i ?-
Asy|.tl|ctwa
b.Tb.weq' 354 Šmiglowce
USA
ludziz nimzwioioírv(h.
o ,97
Wpr2yg0l0|Bn|U: samootyšWiata
tokieichwspoňnieňio.
3 egzemp|orze- 2ó á
\ieznalekaÍty
B'MyoAngiQ
Ksiqikiz seriiBIBt|()Tt|(A
wkompletoch
t0TN|(ZA
možno
po3 |ubó egzemplorry,
AGI{G'A um{rczA ALTA|Rpmm&í'
podoiqc
poiedynczo
zomowioÉ Iuo
ichnumerykoio|ógowe
ó egzemp|orzy- 50 zl
I egzemplorz- l0 zl b
Íydoilidww|6''yó
i nnzftmeÍúŮ*t. furvmdororre
podororre
g
sowP|(I
P|(I
iM[ SPorozwfoemÍ.
zomóBiď
rmůEddtor1fifiť,
rrpho!{c
odiouidde numerv
fiotdogoíe
i.|idizgnnrfuffi
e$g'
ionnrtnyóegunp|ony,o wpffidk!
- po.'u''Bu'-|a*'u||u|BUí^||Nwilil'u|ut',lD|||.!u|W'||il|'-t|á|ry;il|tru$wp|u|,n'^E4pt,olýtlpgucnmilďm.o dorrlyaerponfu Wpnypodku
doneplylntt-
knp*'**F,9sff*!ig-4r'iedonyrrtzlrmlťrbwuozwpisotpmotleirrfonirup.tlte|klďrwphtrnitníal"'ýi^řuL,l'ii'y$iň[[iffiň'Fáffd'l'i
'bbonkowyď
oÍozbczpoírďnio
wsidzibie
iffiTlJ1lil3ífiTilI,ffiJi,ffillil]tr'Tffi''
Worszowo,
u|.
Žwhki
iWigury
93/400;
P|(0
BP
|||/0
Worszovo,
li,í6lb13iliT'ďii[tTj'i'.',',*
Cenyoktvolne
do koňcanoio1998
 =!* š J
};*
ld*i :: =b

36